Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 18, Nr 1/2014 Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

50 lat kształcenia ekonomistów w Kielcach

Małgorzata Gajda–Kantorowska1

PODATEK TOBINA - KONTROWERSJE TEORETYCZNE I UWARUNKOWANIA PRAKTYCZNE

Kryzys azjatycki, a w szczególności ostatni globalny kryzys finansowy i spowodowane nim zawirowania na światowych rynkach finansowych, ożywiły na nowo debatę na temat wprowadzenia „podatku Tobina”, który został zaproponowany w latach 70. w celu ograniczenia rozmiarów spekulacji na rynkach walutowych. Po upadku systemu z Bretton Woods, powszechne stało się utrzymywanie systemów płynnych kursów walutowych, w związku z czym wzrosło ryzyko wynikające z nieprzewidzianych i gwałtownych zmian kursów walutowych. Niewielki podatek nałożony na transakcje wymiany walut miał zapobiec gwałtownej redystrybucji, a tym samym zwiększeniu polaryzacji społeczeństw pod względem majątku i dochodu. Hipoteza opracowania jest następująca: stabilność globalnego systemu finansowego jako globalne dobro publiczne nie zostanie zapewniona na skutek wprowadzenia „podatku Tobina” ze względu na brak możliwości wprowadzenia tego instrumentu we wszystkich krajach w warunkach braku globalnego rządu. Metoda opracowania to krytyczna analiza literatury przedmiotu. Argumenty za i przeciw wprowadzeniu podatku Tobina Jednym z argumentów za wprowadzeniem tego podatku była chęć wykorzystania wpływów z tego tytułu do redukcji skali ubóstwa na świecie2. Spekulacja, oprócz związanych z nią zagrożeń, jest jednak niezbędna dla efektywnego funkcjonowania rynków finansowych – ułatwia proces ujawniania cen oraz przyczynia się do zapewnienia płynności niezbędnej do przeprowadzania w sposób ciągły 1 2

Dr Małgorzata Gajda–Kantorowska, adiunkt, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. B. Reszat, The Tobin Tax or: On the Impossibility to Measure Foreign Exchange Turnover, 2002, [online], http://www.hwwa.de/projects/asiagateway.html?/Projects/IaD_Programmes/IDSPs/Asia_ Gateway/The%20Tobin%20Tax.htm (24.05.2014).



191

i płynny transakcji na tych rynkach bez znacznych zakłóceń i zmienności cen. Z drugiej strony rosnąca częstotliwość oraz dotkliwość kryzysów na globalnych rynkach finansowych oraz występowanie grup krajów szczególnie nimi dotkniętych w ostatnich latach stwarza poważny problem. W odróżnieniu od wcześniejszych kryzysów walutowych, ich skutki obejmują nie tylko kraje uprzemysłowione, ale przede wszystkim kraje rozwijające się oraz kraje ‘emerging markets’, w których konsekwencje są znacznie poważniejsze. Początkowa propozycja której prekursorem był laureat Nagrody Nobla, James Tobin, zakładała ustanowienie międzynarodowego jednolitego podatku, którego pobór byłby administrowany przez poszczególne rządy na terenie ich jurysdykcji, a wpływy powinny być kierowane do Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) lub Banku Światowego3. Propozycja opodatkowania miała obejmować wszystkie rodzaje transakcji instrumentami finansowymi denominowanymi w innych walutach – od walut obcych do papierów udziałowych, zdaniem Tobina podatek miał się odnosić do wszystkich płatności w jednej walucie za dobra usługi i realne aktywa sprzedawane przez rezydentów pochodzących z obszarów innej waluty4. James Tobin zdawał sobie sprawę z potencjalnych zakłóceń i kosztów alokacyjnych będących skutkiem zastosowania ceł, w tym na zakup aktywów denominowanych w obcej walucie. Uważał jednak, że koszty te są małe w porównaniu z makroekonomicznymi kosztami dotychczasowego systemu. Co więcej należy uwzględnić jeszcze bardziej szkodliwe protekcjonistyczne i autarkiczne instrumenty wprowadzane w celu ochrony przynajmniej politycznie faworyzowanych sektorów, przed skutkami występowania globalnych szoków finansowych. Rządy poszczególnych krajów powinny dążyć do koordynacji swoich polityk aby przeciwdziałać nadmiernym wahaniom kursów walutowych, polityka rządów powinna być obliczona na dłuższy horyzont czasowy i rozpatrywać swoją odpowiedzialność za podjęte decyzje w ujęciu globalnym a nie tylko krajowym5. Poszczególne etapy rozwoju koncepcji „Podatku Tobina” zaprezentowano w tabeli nr 1. Głównym argumentem za wprowadzeniem wspomnianego podatku jest przekonanie, że sektor finansowy powinien uczciwie ponieść swój udział w kosztach kryzysu finansowego. W poszczególnych krajach członkowskich łącznie udzielono finansowego wsparcia dla tego sektora na poziomie około 39% PKB UE-27, w 2009, co pogorszyło sytuację finansów publicznych doprowadzając do niestabilności fiskalnej i olbrzymiego obciążenia finansowego obecnych i przyszłych pokoleń6. 3 4 5 6

J. Tobin, A Proposal for International Monetary Reform, Cowles Foundation Discussion Paper No. 506, New Haven, October 20, 1978, s. 14-15. Ibidem, s. 15. Ibidem, s. 16. European Commission, Executive Summary of the Impact Assessment Accompanying the document, Proposal for a Council Directive on a common system of financial transaction tax and amending Directive 2008/7/EC, Commission Staff Working Paper, Brussels 28.09.2011, SEC(2011) 1103 final, s. 1.

192



Tabela 1. Etapy rozwoju koncepcji Rok 1971

1984

1989

1997

2009

2010

2011

02.2011

09.2011

10.2012

01.2014

Planowany termin 01.2016

Etap Propozycja J. Tobina wprowadzenia niewielkiego podatku na poziomie 0,1 punktu % na transakcje walutowe w celu ograniczenia spekulacji, po upadku 1971 roku systemu stałych kursów walutowych ustalonych porozumieniem z Bretton Woods. Wprowadzenie w Szwecji podatku od zakupu i sprzedaży papierów udziałowych na poziomie 0,5 %, a następnie w lipcu 1986 roku podwojenie stopy podatku do poziomu 1%. Wprowadzenie w Szwecji dodatkowo znacznie niższego podatku na poziomie 0,002% na papiery wartościowe o stałym dochodzie o terminie do 90 dni. Spowodowało to ucieczkę inwestorów krajowych i zagranicznych do Londynu i Nowego Yorku i doprowadziło do gwałtownego zmniejszenia wpływów z tego podatku. Początek protestu antyglobalistów, którzy rozpoczęli kampanię za wprowadzeniem podatku Tobina po wybuchu azjatyckiego kryzysu finansowego. A. Turner w Wielkiej Brytanii zaproponował wprowadzenie podatku w celu redukcji zysków banków oraz ich uprzywilejowania ponadto, G. Brown zasugerował wprowadzenie podatku Tobina w celu zgromadzenia rezerw na pokrycie przyszłych strat. Grupa przedstawicieli organizacji pozarządowych rozpoczęła kampanię na rzecz „Podatku Robin Hooda” w celu objęcia nim wszystkich krajów, regionów lub jednostronnie na bazie szerszego wachlarza instrumentów, włączając w to zakup i sprzedaż akcji, obligacji, towarów, funduszy powierniczych, funduszy wzajemnych oraz papierów pochodnych tj.: opcji czy kontraktów futures. Ponad 1000 ekonomistów w tym J. Sachs, nobliści J. Stiglitz i P. Krugman poparli kampanię za wprowadzeniem tego podatku. Komisja Europejska rozpoczęła konsultacje w sprawie wprowadzenia podatku dla sektora finansowego Komisja Europejska opublikowała szkic dyrektywy na temat podatku od transakcji finansowych. Jedenaście krajów członkowskich uzgodniło wprowadzenie podatku od transakcji finansowej w ramach rozszerzonej procedury współpracy Pierwotnie planowany termin wprowadzenia podatku w jedenastu krajach UE

Nowy termin wprowadzenia pierwszej fazy podatku odnoszącej się do opodatkowania transakcji papierami udziałowymi i niektórymi papierami pochodnymi7

Źródło: The Information Daily, The financial transaction tax, 2012 [online], http://tobintax.the informationdaily.com/The_Tobin_Tax/History_of_the_Tobin_Tax, (27.05.2014).

Jednak wątpliwości budzi podstawa oszacowanych przez Komisję Europejską wpływów ze względu na dostępność danych na temat rozmiarów obrotów na rynku walutowym – jedyne spójne źródła informacji dostarczają pomiary przeprowadzane raz na trzy lata przez banki centralne w krajach, w których rozmiary rynku walutowego są średnie lub duże, pod auspicjami Banku Rozrachunków Międzyna7

A. Seely, The Tobin Tax: recent developments - Commons Library Standard Note, UK Parliament, 15 May 2014 [online], http://www.parliament.uk/business/publications/research/briefing-papers /SN06184/the-tobin-tax-recent-developments, s. 2 (28.05.2014).



193

rodowych. Stanowi to jednak niewielką cześć łącznych obrotów na rynkach walutowych o zasięgu światowym, co więcej zmiany na tych rynkach zachodzą wyjątkowo szybko i to zarówno pod względem typów uczestników rynku, sum i typów transakcji, więc dane przedstawiane w raportach mogą wykazywać jedynie krótkotrwałą aktualność. Nie wszystkie transakcje są też uwzględniane w raportach. Biorąc pod uwagę rosnące wykorzystanie systemów płatności w czasie rzeczywistym, które są przeprowadzone przez ograniczoną liczbę globalnych banków, obecnie nie jest istotna lokalizacja płatności w tym kontekście, ale rodzaj transakcji. Jedenaście krajów UE, w tym Niemcy, Francja, Włochy i Hiszpania są zdecydowane wprowadzić tego typu podatek, jednak piętnaście krajów, w tym Wielka Brytania, stawiają tej propozycji silny opór. Jako potencjalne korzyści podaje się często argument, że w okresie, kiedy wiele krajów odczuwa presję budżetową z powodu kryzysu finansowego, wprowadzenie nowego podatku mogłoby przyczynić do wsparcia procesu konsolidacji fiskalnej, przy czym nie wywarłoby to bezpośredniego wpływu na realną sferę gospodarki8. Podatek ten mógłby również przyczynić się do ograniczenia nadmiernej spekulacji i w rezultacie do promocji stabilności rynkowej i długoterminowego inwestowania. Usługi finansowe nie byłyby już dłużej zwolnione z podatku od wartości dodanej, co zredukowałoby zakłócenia wynikające z konkurencji. Analiza przeprowadzona przez Komisję Europejską wykazała, że zwolnienie usług finansowych z podatku VAT prowadzi do przewagi podatkowej sektora finansowego na poziomie około 0,15% PKB, co skutkuje preferencyjnym traktowaniem tego sektora wobec innych sektorów w gospodarce, a także do zakłóceń w kształtowaniu się cen9. Krytycy wskazują także na potencjalne szkody, które wprowadzenie tego podatku może wyrządzić w postaci zredukowania płynności rynkowej i doprowadzenia do większej zmienności cen. W rezultacie koszty kapitału mogą wzrosnąć a inwestycje ulec obniżeniu. Ponadto, wiele transakcji finansowych jest przeprowadzanych w celu zabezpieczenia przed ryzykiem – wspomniany podatek może je ograniczyć i przypadkowo doprowadzić do redukcji stabilności. Podczas, gdy zwolennicy dostarczają danych na temat wpływów, które można byłoby uzyskać, przeciwnicy wskazują na możliwe zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego i zmniejszenie poziomu zatrudnienia. Obecna propozycja ma obejmować zbiór finansowych transakcji przeprowadzanych na rynku zorganizowanym jak również na rynkach pozagiełdowych, w tym papierów wartościowych pochodnych i innych instrumentów. Jednocześnie większość transakcji dotyczących realnej sfery gospodarki nie byłoby objęte podatkiem, w tym transakcje dokonywane przez prywatne gospodarstwa domowe i mniejsze przedsiębiorstwa. Opodatkowane byłyby 8 9

N. Mehta, Pros and cons of „Tobin tax” divides EU, „Financial Times”, 3 march 2013. European Commission, Executive Summary of the Impact Assessment Accompanying the document, Proposal for a Council Directive on a common system of financial transaction tax and amending Directive 2008/7/EC,Commission Staff Working Paper, Brussels 28.09.2011, SEC(2011) 1103 final, s. 2.

194



te transakcje, w przypadku których przynajmniej jedna stroną byłaby instytucja założona w kraju gdzie podatek ten został wprowadzony. Podatek miał wiec dotyczyć stron transakcji i niektórych instrumentów, a nie miejsca przeprowadzenia transakcji. Takie rozwiązanie ma na celu zapobieganie obchodzeniu podatku. Jak wskazuje J. Zombirt10, wprowadzenie FTT byłoby szkodliwe dla gospodarki, ponieważ skierowany jest na objawy, a nie na przyczynę, a nieprawidłowości w sektorze finansowym nie polegały na konieczności wspierania upadających instytucji finansowych (objaw), natomiast na wadliwie skonstruowanych regulacjach i słabym nadzorze. Również M. Kalinowski i A. Kozłowski11 argumentują, że podatek Tobina nie jest skutecznym narzędziem zabezpieczającym przed ryzykiem wybuchu kryzysu walutowego, mimo, że byłby przydatny ze społecznego punktu widzenia. Zdaniem wspomnianych autorów, najskuteczniejszym rozwiązaniem stanowiącym ochronę kraju przed spekulacją destabilizującą jest odizolowanie gospodarki lub przystąpienie do unii walutowej. Jednak pierwsze rozwiązanie jest kosztowne i może zmniejszyć tempo wzrostu gospodarczego. Z kolei wniosek, że drugie jest najskuteczniejszym rozwiązaniem zapobiegania kryzysom finansowym, wydaje się, zdaniem autorki, bardzo kontrowersyjne, ponieważ towarzyszące unii walutowej koszty, szczególnie widoczne w strefie euro po wybuchu ostatniego kryzysu finansowego, wydają się znaczne, szczególnie w warunkach zróżnicowanego poziomu rozwoju gospodarczego tworzących ja krajów, co hamuje proces nadrabiania dystansu, szczególnie w krajach, których tempo wzrostu gospodarczego przed kryzysem było wysokie. W tabeli nr 2 przedstawiono propozycje KE dotyczące wysokości stawek podatkowych oraz szacowanych wpływów w całej UE. Tabela 2. Proponowane stawki podatku. Baza podatkowa

Papiery wartościowe Udziałowe Obligacje Papiery pochodne Związane z kapitałem Związane ze stopami procentowymi Związane z kursem walut Łączne wpływy w całej UE

Stopa podatkowa

Szacowane wpływy w mld euro

0,1% 0,1%

6,8 12,6

0,01% 0,01% 0,01%

3,3 29,6 4,8 57,1

Źródło: European Commission, Technical Fiche Revenue Estimations, [online] http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/taxation/other_taxes/financial_sector/fact _sheet/revenue-estimates.pdf, s. 1, (26.05.2014).

J. Zombirt, Podatek od transakcji finansowych - nieprzemyślany i szkodliwy, Hereditas Mercature, [online] www.europeistyka.uj.edu.pl (3.05.2014), s. 137. 11 M. Kalinowski i A. Kozłowski, Kryzysy walutowe a podatek Tobina- uwarunkowania społecznoekonomiczne [w:] S. Antkiewicz, M. Kalinowski, (red.) Tendencje i uwarunkowania Rozwoju Finansów Przedsiębiorstw i Finansów Publicznych, CeDeWu, Warszawa 2008, s. 136.

10



195

Tabela 3. Cele i problemy związane z wprowadzeniem FTT Problemy ogólne Koszty kryzysu finansowego (konieczność przeprowadzenia konsolidacji fiskalnej)

Uprzywilejowanie pod względem podatkowym sektora finansowego

Niedoskonałości rynku oraz występowanie ryzyk systemowych w sektorze finansowym

Specyficzne problemy Znaczne wsparcie finansowe ze strony sektora publicznego i inne skutki budżetowe kryzysu finansowego doprowadziły do konieczności wprowadzenia konsolidacji fiskalnej

Usługi finansowe są zwolnione z podatku VAT Niepożądane zachowanie podmiotów rynkowych ze względu na bezwarunkowe gwarancje (pokusa nadużycia) Niewłaściwe zarządzanie i nadzór nad przebiegiem automatycznie zawieranych transakcji Zakłócenia związane z wyborem relacji zadłużenia do kapitału własnego: dźwignia

Systemy nadmiernych kompensacji dla zarządu zachęcające do podejmowania nadmiernego ryzyka Złożone produkty i ryzyko kontrahenta

Renty ekonomiczne

Cele ogólne Potrzeba zwiększenia wpływów podatkowych

Adekwatny (uczciwy i znaczny) wkład ze strony sektora finansowego

Zredukowanie niepożądanych zachowań podmiotów rynkowych i doprowadzenie w ten sposób do ustabilizowania rynków

Zapewnienie sprawnego funkcjonowania Rynku Wewnętrznego poprzez koordynację przewidywanych do wprowadzenia instrumentów

Źródło: European Commission, Executive Summary… op.cit., s. 3-4.

196



Cele szczegółowe Rozpoznanie nowych źródeł wpływów Odzyskanie kosztów ostatniego kryzysu finansowego Pokrycie budżetowych kosztów ewentualnych przyszłych kryzysów finansowych Zrekompensowanie zwolnienia z podatku VAT usług finansowych Ograniczenie bodźców dla podejmowania nadmiernego ryzyka Rozwiązanie specyficznych ryzyk wynikających z automatyzacji transakcji

Ograniczenie dźwigni finansowej – wskaźnika zadłużenia do kapitału własnego

Uniknięcie zakłóceń w ramach UE, zapewnienie skuteczności zastosowanych środków i ochrona względnych pozycji konkurencyjnych wewnątrz UE Unikanie podwójnego opodatkowania

W przypadku wprowadzenia tylko w jedenastu krajach członkowskich wpływy z tego tytułu oszacowano od 30-35 mld euro rocznie12. Wydaje się, że jedynie w tych krajach wprowadzenie wspomnianego podatku jest realne, co oznacza mniejszy geograficzny zasięg niż pierwotnie zakładano13. W tabeli 3 bardziej szczegółowo przedstawiono specyficzne cele i problemy związane z możliwością wprowadzenia FTT na obszarze UE. Wpływ podatku na funkcjonowanie rynków – wyniki badań empirycznych Do tej pory zastosowanie w praktyce podatku Tobina lub innych podatków od transakcji jednogłośnie dowodzi, że konsekwencje są całkiem przeciwne do tych, którym podatek miał zapobiegać, czyli podatki tego typu14: − zwiększają wahania cen, − zmniejszają płynność rynku i przejrzystość cen, − powodują zmniejszenie a nie zwiększenie wpływów podatkowych, − powodują ucieczkę kapitałów do bardziej liberalnych jurysdykcji podatkowych, co powoduje że wprowadzenie tego typu podatku na jednolitych zasadach staje się praktycznie niemożliwe. Analizy empiryczne oraz wynikające z nich wnioski różnych autorów przedstawione w tabeli 4 stanowią potwierdzenie tych wniosków. Wprowadzenie podatku Tobina wymaga jednolitej i skoordynowanej akcji na poziomie międzynarodowym, aby uniknąć ucieczki aktywności finansowej z krajów, w których wprowadzono podatek. Koordynacja w tym względzie, szczególnie jeżeli wpływy z podatku były by przeznaczone dla ochrony globalnych dóbr publicznych, może okazać się koncepcją zbyt utopijną, aby stanowić realną możliwość15. Stabilność rynków finansowych w ujęciu globalnym można zatem uznać za rodzaj globalnego dobra publicznego, którego zapewnienie jest możliwe tylko przy pełnej centralizacji działań, co jest niewykonalne w przypadku braku globalnego rządu, a nawet w ujęciu regionalnym, brak scentralizowanej polityki fiskalnej przy braku jedności politycznej w Unii Europejskiej. Propozycja wprowadzenia „Podatku Robin Hooda” została mocno skrytykowana przez podmioty z grupy finansowej i biznesowej, natomiast wg J. Pendera „dane empiryczne potwierdzają, że dobrze zaprojektowana opłata może zwiększyć wpływy bez rujnowania sektora finansowego”16. Autor odwołuje się do doświadczeń Wielkiej Brytanii w pobieraniu opłaty skarbowej od transakcji akcjami i udziałami, tego typu opłata występuje w Wielkiej Brytanii od 1694 roku, a mimo to nie zapobiegła powstaniu przewagi Londynu na międzynarodowym rynku finansowym. European Commission, Financial Transaction Tax under Enhanced Cooperation: Commission sets out the details, IP/13/115, Brussels, 14 February 2013, s. 1, kraje te to: Francja, Niemcy, Belgia, Austria, Słowenia, Portugalia, Grecja, Słowacja, Włochy, Hiszpania i Estonia. 13 Ibidem. 14 CME Group, Impact of Tobin Taxes, October 22, 2010, s. 8 [online], www.cmegroup.com /education/files/Tobin-Taxes.pdf, (25.05.2014). 15 CME Group, Impact of …, op.cit., s. 9. 16 J. Pender, Business lashes out at trading tax plans, „Financial Times”, 29 September 2011. 12



197

Tabela 4. Wpływ podatku Tobina na funkcjonowanie rynków.

Badania

Rynek (rynki) poddane analizie

Campbell i Froot (1993)

Szwedzki rynek akcji i obligacji

Chou i Lee (2002)

Chou i Wang (2006)

Chung, Liu, Wu i Yang (2003)

Edwards (1993)

Feldstein (1998)

Greene (1969)

Rynek kontraktów terminowych – Tajwan Rynek kontraktów terminowych – Tajwan Rynek kontraktów terminowych – Tajwan Rynek kontraktów terminowych w Stanach Zjednoczonych Rynek euro obligacji w Nowym Yorku Rynek euro obligacji w Nowym Yorku

Zmien ność cen

Płynność

Wpływ na PrzejPoziom rzywpływów stość podatkocen wych

-

↓

-

↓

-

↓

↓

-

↑

↓

↓

↓

↑

↓

↓

↓

-

↓

-

↓

-

-

-

-

-

-

-

-

Habermeier i Kirilenko (2003)

Szwedzki rynek akcji

↑

↓

-

-

Hu (1998)

Japonia, Hong Kong, Korea, Tajwan

Wyniki niejednoznaczne

Wyniki niejedno noznaczne

-

-

-

-

↓

-

↑

-

-

-

Model teoretyczny

-

-

-

↑

Rynek akcji w Wielkiej Brytanii

Brak wpływu

-

-

-

-

Przejściowe zwiększenie

Lui (2007)

OECD

Pollin, Backer i Schaberg (2003) Saporta i Kan (1997)

Shvedov (2004)

198



Rynek akcji w Japonii Rynek opcji walutowy w Stanach zjednoczonych

Rynek akcji w Japonii

-

-

Inne

Istotny odpływ aktywności za granicę „ucieczka” transakcji do Singapuru ucieczka” transakcji do Singapuru ucieczka” transakcji do Singapuru

Ucieczka kapitału za granicę

Ucieczka transakcji do Europy Ucieczka transakcji do Europy Ucieczka transakcji do Londynu

Ucieczka transakcji z Japonii oraz inne niezamierzone efekty

cd. tab. 4 Rynek akcji w Szwecji

Umlaf (1993)

Wang i Yau (2000)

Wang, Yau i Baptiste (1997)

Rynek kontraktów terminowych w Stanach Zjednoczonych Rynek kontraktów terminowych w Stanach Zjednoczonych

↑

↓

↓

-

Ucieczka transakcji do Londynu

↑

↓

-

-

-

↑

↓

-

-

-

Źródło: CME Group, Impact of…, op.cit., s. 9.

Podsumowanie Z przeprowadzonej analizy wynika, że stabilność globalnego systemu finansowego jako globalne dobro publiczne, nie zostanie zapewniona na skutek wprowadzenia „podatku Tobina” ze względu na brak możliwości wprowadzenia tego instrumentu jednocześnie we wszystkich krajach w warunkach braku globalnego rządu. Pomimo potrzeby wprowadzenia takiego podatku z punktu widzenia społecznego, argumenty ekonomiczne nie są już jednoznaczne, a część ekonomistów wręcz uważa, że jest to podatek „nieprzemyślany i szkodliwy”, który nie pozwala w praktyce osiągnąć celów, dla których został zaprojektowany. Bibliografia: 1.

CME Group, Impact of Tobin Taxes, October 22, 2010, www.cmegroup.com/education/files/Tobin-Taxes.pdf, (25.05.2014). European Commission, Executive Summary of the Impact Assessment Accompanying the document, Proposal for a Council Directive on a common system of financial transaction tax and amending Directive 2008/7/EC, Commission Staff Working Paper, Brussels 28.09.2011, SEC(2011) 1103 final. European Commission, Financial Transaction Tax under Enhanced Cooperation: Commission sets out the details, IP/13/115, Brussels, 14 February 2013. European Commission, Technical Fiche Revenue Estimations, http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/taxation/other_taxes/finan cial_sector/fact_sheet/revenue-estimates.pdf, (26.05.2014). The Information Daily, The financial transaction tax, 2012 http://tobintax.theinformationdaily.com/The_Tobin_Tax/History_of_the_Tobin_Tax, (27.05.2014). Kalinowski M., Kozłowski A., Kryzysy walutowe a podatek Tobina - uwarunkowania społeczno-ekonomiczne [w:] S. Antkiewicz, M. Kalinowski, (red.) Tendencje i uwarunkowania Rozwoju Finansów Przedsiębiorstw i Finansów Publicznych, CeDeWu, Warszawa 2008. Mehta N., Pros and cons of „Tobin tax” divides EU, „Financial Times”, 3 march 2013.

2.

3. 4.

5.

6.

7.



199

8.

Pender J., Business lashes out at trading tax plans, „Financial Times”, 29 September 2011, 9. Reszat B.,, The Tobin Tax or: On the Impossibility to Measure Foreign Exchange Turnover, 2002, [online] http://www.hwwa.de/projects/asiagateway.html?/Projects/IaD_Programmes/IDSPs/A sia_Gateway/The%20Tobin%20Tax.htm. (24.05.2014). 10. Seely A., The Tobin Tax: recent developments - Commons Library Standard Note, UK Parliament, 15 May 2014 http://www.parliament.uk/business/publications/research/briefingpapers/SN06184/the-tobin-tax-recent-developments, s. 2 (28.05.2014). 11. Tobin J., A Proposal for International Monetary Reform, Cowles Foundation Discussion Paper No. 506, New Haven, October 20, 1978. 12. Zombirt J., Podatek od transakcji finansowych - nieprzemyślany i szkodliwy, Hereditas Mercature, [online] www.europeistyka.uj.edu.pl: (3.05,2014).

Abstrakt: Celem opracowania jest przedstawienie argumentów teoretycznych za i przeciw wprowadzeniu podatku od transakcji finansowych zwanego „podatkiem Tobina” jako narzędzia zmniejszającego ryzyko wybuchu kryzysów walutowych oraz ich negatywnych skutków ekonomicznych i społecznych. Przedstawiono także wyniki empirycznych badań odnośnie skutków wprowadzenia tego rodzaju podatku w praktyce. Z analizy wynika, że stabilność globalnego systemu finansowego jako globalne dobro publiczne, nie zostanie zapewniona na skutek wprowadzenia „podatku Tobina” ze względu na brak możliwości wprowadzenia tego instrumentu jednocześnie we wszystkich krajach w warunkach braku globalnego rządu. Tobin’s Tax- Theoretical Controversies and Conditions of Practice The aim of this paper is to present the theoretical arguments pros and cons the introduction of the tax on financial transactions called "Tobin tax" as a tool for reducing the risk of the currency crises explosion and their negative economic and social consequences .The paper also presents the results of empirical studies regarding the effects of this kind of tax in practice. The analysis shows that the stability of the global financial system as a global public good will not be provided after the introduction of such a tax due to the inability of introducing of this instrument at the same time in all countries in the absence of global government.

PhD Małgorzata Gajda–Kantorowska, assistant professor, Cracow University of Economics.

200