ZAGADNIENIA TEORETYCZNE, PRAKTYCZNE I ETYCZNE

ODPOWIEDZI NA PYTANIA ZADAWANE PRZEZ NASTOLATKÓW W INTERNECIE: ZAGADNIENIA TEORETYCZNE, PRAKTYCZNE I ETYCZNE Ronny A. Shtarkshall, BSc, MSc, PhD Amer...
1 downloads 0 Views 112KB Size
ODPOWIEDZI NA PYTANIA ZADAWANE PRZEZ NASTOLATKÓW W INTERNECIE:

ZAGADNIENIA TEORETYCZNE, PRAKTYCZNE I ETYCZNE Ronny A. Shtarkshall, BSc, MSc, PhD American Journal of Sexuality Education, Vol. 1 (4) 2006 Streszczenie Artyku∏ przedstawia polityk´ i wytyczne, którymi kierowano si´ podczas ostatnich czterech lat udzielajàc porad i odpowiedzi na pytania zadawane w Internecie, dotyczàce seksualnoÊci i intymnych zwiàzków nastolatków. Dyskutowane sà niektóre zagadnienia etyczne, prawne i praktyczne. Zagadnienia etyczne i prawne obejmujà aspekt odpowiedzialnoÊci, fachowoÊç porad medycznych, uwzgl´dniajà porady seksualne dla niepe∏noletnich. Zagadnienia praktyczne dotyczà decyzji o publikacji odpowiedzi, usuwania danych umo˝liwiajàcych identyfikacj´ nadawcy, zach´cania do zaanga˝owania doros∏ych, sposób weryfikacji merytorycznej. W celu zilustrowania stosowanych zasad i wytycznych zosta∏o opisanych kilka przypadków. S∏owa kluczowe nastolatek, Internet, poradnictwo, seksualnoÊç, pytania i odpowiedzi, wskazówki

RESPONDING TO MESSAGES OF ADOLESCENTS ON THE INTERNET: THEORETICAL, PRACTICAL, AND ETHICAL ISSUES Summary This paper presents the policy and guidelines, which evolved over the last four years, for answering questions and giving counsel on an Internet site dedicated to sexuality and intimate relations of adolescents. The theoretical framework employed is that of non-directive counseling. Some ethical, legal, and practical issues are discussed. The ethical/legal issues are disclaimers, specific medical advice, dispensation of sexual advice to minors, and notification. The practical issues are the decision to publish an answer or not to, removing identifying information, providing referrals, and encouraging adult involvement. Several case examples are described in order to illustrate the application of the principles and guidelines. Ronny A. Shtarkshall, BSc, MSc, PhD Post Graduate Diploma in Family Marriage and Sex Therapy, BSW, is affiliated with The Braun School of Public Health and Community Medicine, The Hebrew University and Hadassah, Jerusalem, Israel and „Snunit,” The Israeli Educational Portal, Ein-Kerem Medical Center

14

Key woords adolescents, internet, counseling, sexuality, questions and answers, guidelines

PRACA RECENZOWANA

WST¢P Internet jako êród∏o informacji umo˝liwia dost´p do materia∏ów, które w inny sposób sà nieosiàgalne, poniewa˝ znajdujà si´ pod specjalnym nadzorem spo∏ecznym.

Materia∏y z zakresu seksuologii sà jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów poruszanych na stronach internetowych. Ma to zwiàzek z dost´pnoÊcià pornografii, z jej niebezpiecznym wp∏ywem (Carnes 2003, Griffiths 2004), nara˝aniem m∏odzie˝y na kontakt

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

z pornografià (Flood 2003, Flood i Hamilton 2003), i na oglàdanie niepo˝àdanych materia∏ów seksualnych (Mitchell, Finkelhor i Wolak 2003) oraz tzw. „cyber-inwigilacjà” (Lamberg 2001). Niektórzy badacze przedstawiajà bardziej zbilansowane poglàdy na temat zwiàzanych z tym zagadnieniem problemów i mo˝liwych korzyÊci (Cooper 2002). W wielu przypadkach zawartoÊç seksualna Internetu jest postrzegana jako problematyczna, nawet jeÊli nie jest traktowana jako pornograficzna. Dost´pne ostatnio piÊmiennictwo obejmuje 150 artyku∏ów naukowych dotyczàcych tego tematu, z których wiele omawia niebezpieczeƒstwa niepornograficznych treÊci seksualnych oraz sposobów ich kontroli (Griffin-Shelley 2003). Ten artyku∏ ma jednak inny charakter. Jego celem jest pokazanie doÊwiadczenia ostatnich czterech lat, które uzyskano zdobywajàc informacje i redagujàc porady dla tych, którzy poszukiwali ich w Internecie.

èRÓD¸O INFORMACJI Yachard (hebr. razem) to strona internetowa dla m∏odych Izraelczyków poÊwi´cona seksualnoÊci i intymnym zwiàzkom, która jest cz´Êcià wi´kszego portalu edukacyjnego – Snunit (t∏. jaskó∏ka), odwiedzanego z cz´stoÊcià oko∏o pó∏ miliona po∏àczeƒ miesi´cznie. Snunit jest obecnie niedochodowà organizacjà pozarzàdowà. Zosta∏a ona za∏o˝ona wspólnie przez izraelskiego Ministra Edukacji i Hebrajski Uniwersytet Jeruzalem, a nast´pnie przekszta∏cona w organizacj´ pozarzàdowà. Uniwersytet nadal jest jednym z w∏aÊcicieli, a niektóre projekty nadal sà wspierane przez ministerstwo. Nowym partnerem jest organizacja dobroczynna za∏o˝ona przez izraelskà grup´ BRM. Za∏o˝ycielski bud˝et zosta∏ sfinansowany przez Izraeli National HIV/AIDS Steering Committee i jednostk´ ds. edukacji seksualnej w Ministerstwie Edukacji. Inicjatorami byli cz∏onkowie Snunit oraz niektórzy sex educators. W Yachard nie istnieje przydzielony czas pracy, a zagadnienia traktowane sà jako projekty lub indywidualnie. Yachard to strona z∏o˝ona z 5 g∏ównych sekcji oraz kilku podsekcji, które sà opracowane graficznie i dêwi´kowo. Sà to: 1. Zapytaj eksperta. 2. Chcesz si´ dowiedzieç o … 3. HIV/AIDS. 4. Ksià˝ki i strony rekomendowane. 5. Odetnij i zatrzymaj. Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

Ten artyku∏ jest oparty na 4-letniej analizie funkcjonowania sekcji pierwszej – „Zapytaj eksperta”. Przedstawia wytyczne, które stworzono dzi´ki wspó∏pracy z internautami zadajàcymi pytania, czy proszàcymi o pomoc oraz autorami odpowiedzi w cyber-przestrzeni. Niektóre porady by∏y konsultowane przez koordynatora pedagogicznego Snunit, przewodniczàcego jednostki zajmujàcej si´ edukacjà seksualnà w Ministerstwie Zdrowia, czy przez szereg ekspertów–woluntariuszy zaanga˝owanych w izraelski program edukacji seksualnej. Sekcja „Zapytaj eksperta” – oparta na przedstawianiu informacji i poradnictwie, zosta∏a podzielona na 10 g∏ównych kategorii tematycznych (zob. za∏àcznik str. 20) z kilkoma podkategoriami. Podczas pierwszych tygodni dzia∏alnoÊci iloÊç wiadomoÊci wysy∏anych na stron´ waha∏a si´ w granicach 2–3 tygodniowo. Potem nastàpi∏ znaczàcy wzrost popularnoÊci strony i w chwili obecnej Êrednia tygodniowa iloÊç przysy∏anych wiadomoÊci wynosi 20–30. W ostatnim tygodniu przed oddaniem tego artyku∏u do publikacji by∏o to 40 wiadomoÊci – mo˝e byç to jednak tzw. fluktuacja. W wi´kszoÊci, wiadomoÊci dotyczà ch´ci zdobycia wiedzy lub informacji, ale 10–20% z nich to proÊby o porad´ albo pomoc, sformu∏owane poÊrednio lub bezpoÊrednio, wymagajàce czegoÊ wi´cej ni˝ tylko udzielenia rzetelnej informacji. Przyk∏adem mogà byç pytania natury medycznej, pytania o procedury i produkty dost´pne przez Internet, czy pytania, które wskazujà na zagubienie, rozpacz lub b∏´dne za∏o˝enia ich nadawcy. Oko∏o 1% tych wiadomoÊci to po prostu opinie zwrotne (w wi´kszoÊci bardzo pozytywne) albo kontynuujàce tematyk´ poprzednich wiadomoÊci, za które dzi´kuj´ si´ nadawcom, zach´cajàc ich do ewentualnej dalszej dyskusji. Wi´kszoÊç u˝ytkowników tej sekcji Yachard to m∏odzie˝ od 13 r.˝. (wiek, w którym wi´kszoÊç Izraelczyków wkroczy∏o w okres dojrzewania p∏ciowego) do 18 roku ˝ycia (wiek, w którym wi´kszoÊç z nich koƒczy szko∏´ Êrednià i rozpoczyna obowiàzkowà s∏u˝b´ wojskowà). Na stronie mo˝na równie˝ znaleêç pytania od dzieci poni˝ej 12 r.˝., a oko∏o 20% pytaƒ zadajà ludzie powy˝ej 18 lat. Wi´kszoÊç z tej drugiej grupy stanowià m∏odzi doroÊli mi´dzy 19 a 25 r.˝., a tylko niewiele z nich przyznaje si´, ˝e przekroczy∏o 40. czy 60. Cz´Êç pytaƒ od osób powy˝ej 25 r.˝. to po prostu pytania m∏odych rodziców, chocia˝ w wi´kszoÊci to proÊby o porady dotyczàce w∏asnych potrzeb. 15

Wszystkie odpowiedzi – zarówno te publikowane jak i nie, sà przechowywane w bazie zgodnie z przyporzàdkowanà im kategorià lub podkategorià przedstawionà w za∏àczniku na stronie 20. Ten artyku∏ opisuje cechy charakterystyczne Internetu jako us∏ugi na odleg∏oÊç, ró˝nicujàc go z tradycyjnym poradnictwem w tzw. „cztery oczy”, oraz omawia zagadnienia teoretyczne, profesjonalno-praktyczne i etyczne, przed którymi stawiani sà Internetowi eksperci. Nie uwzgl´dnia typologii pytaƒ czy charakterystyki internautów. Nie omawia równie˝ wad i zalet Internetu jako êród∏a informacji czy poradnictwa dotyczàcego seksualnoÊci m∏odzie˝y. Tematyka ta by∏a ju˝ omawiana w innych publikacjach (Susan 2001, Gould, Munfakh i in. 2002, Gray, Klein i in. 2002, Berson 2003, Griffin-Shellley 2003, Skinder, Sherry i in. 2003).

ZASADY TEORETYCZNE Sà powszechne dla ka˝dego typu poradnictwa, ale niektóre musia∏y byç odpowiednio dostosowane do specyfiki doradztwa internetowego. Dwie pierwsze zasady to: „nie zaszkodziç” i „zrobiç dobrze” (profesjonalnie). Poradnictwo w „cztery oczy” ma tà przewag´, ˝e ekspert ma dodatkowà mo˝liwoÊç analizy sposobu odpowiedzi pytajàcego: bezpoÊredniej lub ciàg∏ej, zarówno werbalnej jak i niewerbalnej. Sposób interakcji przez Internet jest ograniczony zwykle do pojedynczej porcji informacji, a nawet jeÊli mamy mo˝liwoÊç uzyskania dodatkowych danych – odpowiedê jest „asynchroniczna” i opóêniona w czasie. Poziom uwagi musi byç w zwiàzku z tym podwy˝szony – co zostanie zilustrowane przyk∏adami w wybranych przypadkach. Zasada trzecia jest zwiàzana ÊciÊle ze specyfikà Internetu i z jego ograniczeniami technologicznymi. Wi´kszoÊç naszych osobistych i zawodowych decyzji jest podejmowana w oparciu o niekompletne, brakujàce lub nawet b∏´dne informacje. Teoretyczna ocena przes∏anek, jakimi kierujà si´ ludzie podejmujàc takie decyzje, zosta∏a nagrodzona Noblem z Ekonomii w 2004 r. W sytuacji, kiedy mamy niepewny i/lub niekompletny zakres informacji, znacznie ∏atwiej jest pope∏niç b∏àd. Zagadnienie, które proponuj´ rozwiàzaç dotyczy stworzenia zasad dzia∏ania, których nale˝a∏oby przestrzegaç, aby zminimalizowaç efekty ewentualnych b∏´dów. G∏ównym powodem, dla 16

którego tak wa˝ne jest to zagadnienie w przypadku kontaktów przez Internet, jest fakt, ˝e o wiele cz´Êciej brakuje nam niezb´dnych informacji w porównaniu z tradycyjnym poradnictwem. Przyk∏adem jest o wiele prostsze podanie fa∏szywej to˝samoÊci przez Internet – i nie chodzi tu tylko o imi´, ale o wiek i/lub p∏eç, dwie zmienne, które majà ogromne znaczenie w zagadnieniach seksualnych. Sekcje Pytaƒ i Odpowiedzi nie sà zsynchronizowane, a odpowiedê lub porada oparta musi byç na pojedynczej porcji informacji, bez mo˝liwoÊci jej zweryfikowania, czy uzupe∏nienia o werbalny przekaz. Trudno jest cz´sto oceniç autentycznoÊç niektórych wiadomoÊci na podstawie weryfikacji merytorycznej i prawnej, co spowodowa∏o traktowanie ich jako „oszustwa”. Zwiàzane by∏o to ze stosowaniem zasady wyrzàdzania jak najmniejszej krzywdy. Stwierdzi∏em, ˝e w ka˝dym przypadku nale˝y rozwa˝yç obie mo˝liwoÊci: zarówno, ˝e wiadomoÊç jest prawdziwa jak i sytuacj´ odwrotnà, oceniajàc kiedy wyrzàdza si´ najmniejszà krzywd´. Ka˝dy przypadek by∏ oceniany indywidualnie, a uzyskane rezultaty potwierdzi∏y, ˝e najmniej krzywdzàcym post´powaniem jest za∏o˝enie autentycznoÊci wiadomoÊci. Sà równie˝ inne sytuacje, w których zasad´ tà mo˝na zastosowaç. Z powy˝szych regu∏ wysnuto wniosek, ˝e ka˝dà wiadomoÊç nale˝y traktowaç jako prawdziwà, poniewa˝ oprócz obiektywnej oceny jej autentycznoÊci, mamy do czynienia z subiektywnà ocenà potrzeb personalnych. Reasumujàc, po analizie 4500 wiadomoÊci nie znalaz∏em od tej zasady wyjàtków. Wszystkie pozosta∏e zasady poÊredniego poradnictwa mo˝na równie˝ zastosowaç w przypadku konsultacji przez Internet. W skrócie oznacza to typ konsultacji, który umo˝liwia autonomi´ w zakresie wyjaÊniania, eksploracji, wsparcia i czasami wyzwania na podstawie interaktywnego procesu pomi´dzy konsultowanym a konsultujàcym (Yarbough i in. 1989). Jest to ÊciÊle zaplanowany proces poÊwi´cony wzmocnieniu i zwi´kszeniu autonomii jednostek. Wed∏ug niektórych badaczy termin „poÊredni” jest niewystarczajàcy, a nawet powodujàcy nieporozumienia i nale˝a∏oby go zastàpiç sformu∏owaniem „wspó∏praca w podejmowaniu decyzji” (Elwiyn, Gray i Clarke 2000). W celu zilustrowania specyfiki „poÊrednich” konsultacji internetowych odsy∏am czytelników do opisów przypadków z kategorii „rozpacz i depresja po terminacji cià˝y”. Podczas ich analizy wiele wysi∏ku zosta∏o w∏o˝one w

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

celu potwierdzenia dobrej kondycji psychicznej nadawców wiadomoÊci, jak i autonomii oraz poczucia kontroli, nawet w sytuacjach uzasadnionych pilnych interwencji. Wierz´, ˝e równie˝ pozosta∏e przypadki ilustrujà stosowane zasady tzw. eksploracji, autonomii i wyboru, zwiàzane z profesjonalnym zaanga˝owaniem, b´dàce cz´Êcià poÊredniej interakcji.

byç czasami zmuszeni prawnie lub etycznie do podzielenia si´ posiadanymi informacjami. Wiedza lub tylko podejrzenie wykorzystywania seksualnego nieletnich wymaga powiadomienia odpowiednich organów prawnych. Innym przyk∏adem jest podejrzenie o planowanie samobójstwa lub tendencji samobójczych. Dalsze opracowanie tego tematu znajduje si´ w sekcji „Przypadki”.

ZAGADNIENIA MEDYCZNE I PRAWNE

PORADY MEDYCZNE

Podczas analizy sposobu odpowiedzi i udzielania porad na stronach internetowych dostrze˝ono kilka zagadnieƒ etycznych. Mogà one byç charakterystyczne dla systemu prawnego w Izraelu, ale wierz´, ˝e proces ich rozwiàzywania mo˝e zostaç równie˝ wykorzystany w innych Êrodowiskach socjopolitycznych. Zastrze˝enia. Odwo∏ujàc si´ do otrzymanych porad prawnych, umieÊciliÊmy na stronie 3 zastrze˝enia. Po pierwsze podkreÊliliÊmy fakt, ˝e porady majà charakter ogólny i osoby poszukujàce pomocy medycznej i psychologicznej powinny zg∏osiç si´ do odpowiedniego specjalisty. Po drugie – zwracamy uwag´ osobom poszukujàcym natychmiastowej pomocy, ˝e nie jest to odpowiednie miejsce i odsy∏amy je do sekcji „Odetnij i zatrzymaj”, gdzie dost´pne sà numery kontaktowe i inne informacje o oÊrodkach, Êwiadczàcych ten rodzaj us∏ug. Nie mamy równie˝ mo˝liwoÊci zagwarantowania natychmiastowej odpowiedzi, poniewa˝ jest to serwis oparty na wolontariacie – prowadzony przez ludzi zatrudnionych gdzie indziej. Ró˝nice technologiczne w poszczególnych krajach oraz istnienie stref czasowych – to kolejna przyczyna opóênieƒ. Ale nie sà to g∏ówne powody stworzenia powy˝szych zastrze˝eƒ. Majà one raczej charakter ochronny dla osób, które poszukujà pomocy, umo˝liwiajàc im dost´p do informacji o innych oÊrodkach fachowej pomocy. W ten sposób równie˝ zabezpieczamy si´ przed ewentualnymi skargami – a kryterium czasu udzielenia odpowiedzi nie jest potrzebne. Pomimo tego dok∏adamy staraƒ, aby udzieliç odpowiedzi w przeciàgu 48 godzin. Kolejne zastrze˝enie zwiàzane z komunikacjà przez Internet dotyczy braku prawnej ochrony poufnoÊci informacji (w rozumieniu prawa w Izraelu). Respondenci nadal jednak sà zwiàzani zasadami etycznymi i dok∏adajà staraƒ, aby zapewniç tajnoÊç, chocia˝ mogà Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

Zakres naszych porad medycznych ogranicza si´ do udzielenia ogólnej informacji, a nast´pnie skierowania pytajàcego do w∏aÊciwej placówki medycznej. Stosujemy równie˝ zasad´ nie odpowiadania na pytania wymagajàce specjalistycznej wiedzy medycznej oraz nie rekomendujemy specjalistycznego leczenia ani medykamentów. Ten rodzaj porad bez odpowiedniego badania i oceny, nawet udzielany przez lekarzy, jest nieetyczny oraz ma znamiona bezprawnego. Te same wytyczne odnoszà si´ do pytaƒ psychologicznych. Istniejà dwa wyjàtki. Jednym z nich jest silna, uzasadniona potrzeba dost´pu do lekarza lub innej w∏aÊciwej jednostki. Przyk∏adem jest dok∏adny opis symptomów wyraênie wskazujàcych na zaka˝enie STI (chorobami przenoszonymi drogà p∏ciowà) lub sytuacja, w której pytania dotyczà popularnych form leczenia lub zwiàzków chemicznych, które zapewniajà polepszenie parametrów seksualnych tj. powi´kszenie penisa, zwi´kszenie iloÊci nasienia albo wzmocnienie rozwoju piersi. Sà one ∏atwo osiàgalne przez Internet. Zasadà jest informowanie internautów o zagro˝eniach stosowania danej formy terapii lub leków tylko na podstawie w∏asnego uznania, bez weryfikacji z niezale˝nego êród∏a, które nie ma pod∏o˝a marketingowego. Autor udziela takich informacji bez zastrze˝eƒ, poniewa˝ jako cz∏onek wielu seksuologicznych forum dyskusyjnych, ma dost´p do cz´sto nieprzekonywujàcych, a nawet sprzecznych ofert. Uwa˝am, ˝e niektóre z nich mogà byç szkodliwe, szczególnie dla m∏odzie˝y, a najmniejszà szkodà w przypadku ich zakupu jest strata finansowa. Podobne obawy wyra˝ajà specjaliÊci i organizacje medyczne (Ponchietti i Di Loro 2004). Porady seksuologiczne dla nieletnich Obecnie w Izraelu serwisy udzielajàce porad nieletnim z zakresu zdrowia, medycyny, psychologii czy form leczenia muszà mieç zgod´ rodziców. Istniejà od tej zasady 17

dwa wyjàtki i oba zwiàzane sà z zagadnieniami z zakresu seksuologii. Sà to: aborcja i test na nosicielstwo wirusa HIV. Wi´kszoÊç organizacji zajmujàcych si´ prewencjà zgadza si´ z poglàdem, ˝e skoro prawnie dopuszczalna jest terminacja cià˝y u nieletnich, bez zgody i zawiadomienia rodziców, to równie˝ mo˝na stosowaç prewencj´ polegajàcà na upowszechnianiu Êrodków antykoncepcyjnych. Zasada ta nie zosta∏a nigdy podwa˝ona na drodze sàdowej. Uwaga. Zgodnie z prawem obowiàzujàcym w Izraelu, nale˝y powiadamiaç w∏adze o ka˝dym przest´pstwie z udzia∏em nieletnich. Chocia˝ mo˝na bezpoÊrednio powiadomiç „Youth Clerk” w Ministerstwie, powinno to jednak nastàpiç poprzez wydzia∏ Policji ds. przest´pstw kryminalnych w Internecie. Osiàgni´to porozumienie z prze∏o˝onymi tego wydzia∏u, dotyczàce dyskrecji ka˝dego prowadzonego na podstawie powiadomienia dochodzenia, w którym zawsze partycypuje odpowiednia komórka „Youth Clerk”. Tak d∏ugo jak sà w to zaanga˝owani nieletni, g∏ównym celem prewencji nie mo˝e byç kara. Podobne rozwiàzania dotyczà prób samobójczych. Dotychczas nie musieliÊmy rozwiàzywaç takich problemów jak powy˝sze, nie jesteÊmy organem natychmiastowej pomocy, jednak˝e b´dziemy dzia∏aç od razu w przypadku zaistnienia takiej potrzeby.

WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE Decyzja o publikacji odpowiedzi/pytania lub wys∏ania na indywidualny adres mailowy. Problemem w tym przypadku jest konflikt mi´dzy potrzebami i prawami osoby, która wys∏a∏a do nas pytanie albo proÊb´ o porad´ i pomoc, a zadaniami serwisu publicznego, który musi braç pod uwag´ potrzeby m∏odzie˝y/internautów odwiedzajàcych stron´. Wiele z pytaƒ jest cz´sto powtarzanych. Istnieje równie˝ tzw. problem nawigacyjny, zwiàzany ze zbyt du˝à iloÊcià zgromadzonych na stronie informacji, nawet pomimo faktu podzia∏u odpowiedzi na 10 g∏ównych kategorii z 3–12 podkategoriami (ich lista znajduje si´ w za∏àczniku). Reasumujàc autor ma do dyspozycji kilka opcji, w jaki sposób udzieliç odpowiedzi na pytanie albo proÊb´ o porad´/pomoc: 1. mo˝e odpowiedzieç bezpoÊrednio nadawcy na jego adres mailowy bez opublikowania danej wiadomoÊci na stronie; 18

2. mo˝e opublikowaç odpowiedê na stronie bez wysy∏ania jej bezpoÊrednio do nadawcy; 3. mo˝e zarówno opublikowaç na stronie, jak i wys∏aç do nadawcy na jego adres e-mail. Istnieje jeszcze czwarta mo˝liwoÊç, rzadko wykorzystywana – wys∏anie dodatkowej wiadomoÊci do nadawcy z informacjami, które nie zosta∏y opublikowane w odpowiedzi umieszczonej na stronie. Wi´kszoÊç mo˝na pod∏àczyç pod pierwszà kategori´. Przewa˝ajàca liczba publikowanych odpowiedzi jest wysy∏ana na adres mailowy osoby zadajàcej pytania, tak aby w póêniejszym okresie u∏atwiç jej dalszà komunikacj´ z serwisem. Odpowiedzi nie sà kierowane na taki adres tylko i wy∏àcznie w przypadku wyraênej proÊby. Komunikacja w takich wypadkach posiada cz´sto dodatkowe oznaczenia, informujàce o pochodzeniu jej z dwóch subkultur w izraelskiej spo∏ecznoÊci, które wywierajà (narzucajà) silne ograniczenia oraz kontrole spo∏eczne nie tylko w stosunku do zachowaƒ seksualnych, ale równie˝ majàce wp∏yw na dyskusje o nich. Jest wi´c dla nas rzeczà koniecznà przestrzeganie takich próÊb. Regu∏y, które decydujà o podj´ciu decyzji o umieszczeniu odpowiedzi na stronie sà nast´pujàce: ● odpowiedê ma du˝e znaczenie dla ogólnie poj´tego interesu spo∏ecznego; ● odpowiedê nie by∏a wczeÊniej publikowana bàdê te˝ pojawi∏ si´ jakiÊ nowy aspekt lub spojrzenie z innej perspektywy na dane zagadnienie; ● informacje zawarte w odpowiedzi nie obra˝à lub nie spowodujà wywo∏ania agresji w wybranych subkulturach; ● publikowana odpowiedê nie zagrozi nikomu w ˝aden psychiczny czy te˝ spo∏eczny sposób. Trzecia wiadomoÊç wymaga zbalansowania mi´dzy koniecznoÊcià dotarcia serwisu do jak najszerszego grona odbiorców (surferów), a koniecznoÊcià odpowiedzi na potrzeby ma∏ych grup, cz´sto zaliczajàcych si´ do grup wysokiego ryzyka. Na przyk∏ad, m∏odzi geje i lesbijki nale˝à do grupy najwy˝szego ryzyka pod wzgl´dem pope∏niania samobójstw. Dlatego jest wysoce istotnym, aby odpowiedzi zawiera∏y jakieÊ przyjazne rozwiàzania (wsparcia), w∏aÊnie dla tej grupy spo∏ecznej i to nie tylko w wersji odpowiedzi prywatnych ale tak˝e jako publikacje. Z drugiej jednak strony, opinie wspierajàce orientacje homoseksualne mog∏yby z kolei obraziç uczucia ortodoksyjnych u˝ytkowników sieci, jak chocia˝by Arabów czy

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

˚ydów, co z kolei mog∏oby wp∏ynàç na zmniejszenie naszej efektywnoÊci. Dlatego w przypadkach potrzeby udzielenia pomocy m∏odym gejom i lesbijkom nale˝y skupiç si´ na koniecznoÊci „dojrza∏ego” rozwiàzania problemu, a nie na problemie orientacji seksualnej samym w sobie. Usuwanie informacji personalnych z odpowiedzi. Czasami wiadomoÊci zawierajà informacje pozwalajàce na identyfikacj´ danej osoby. Takie informacje z publikowanych przez nas odpowiedzi zostajà usuni´te. Cz´sto bywa bowiem tak, ˝e osoba nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji zidentyfikowania jej, czego mog∏aby w przysz∏oÊci ˝a∏owaç. Mo˝liwe jest te˝, ˝e niektóre informacje mog∏yby byç wykorzystane umyÊlnie w celu zrobienia komuÊ z∏oÊliwego psikusa lub w celu obra˝enia pewnej konkretnej, zidentyfikowanej osoby. W publikowanych odpowiedziach, zawsze usuwam odniesienia do osób trzecich, a tak˝e informacje które mog∏yby spowodowaç zidentyfikowanie danej osoby. Odniesienia. Kiedy jestem pytany o dok∏adne, Êcis∏e odniesienia lub gdy sà one potrzebne do rozwiàzania konkretnej sprawy, kieruj´ ludzi do serwisów publicznych lub do organizacji non-profit. Jest osiem bezpoÊrednich linków do stron, które mogà zostaç wstawione do odpowiedzi. I tak, na przyk∏ad istnieje serwis „Otwartych Drzwi” Izraelskiej Organizacji Planowania Rodziny; serwis o zdrowiu kierowany do doros∏ych; „Otwarty Dom” centrum komunikacji dla gejów i lesbijek; „Zielony Dom” serwis udzielajàcy porad dla doros∏ych, narodowa sieç centrów do walki z HIV itp. Mog´ za∏àczyç do odpowiedzi jeden z powy˝szych linków. Ponadto, istnieje pewna rozleg∏a lista pomocy i êróde∏ wsparcia zorganizowana wed∏ug kategorii w specjalnej sekcji strony („Wytnij i zatrzymaj”). W rzadkich przypadkach potrzebne sà bardziej konkretne odniesienia. W takich wypadkach poszukujemy najodpowiedniejszego specjalisty do konkretnego przypadku w ca∏ym kraju poprzez profesjonalne organizacje oraz sieci nieformalne i tam kierujemy pacjenta. Przypadkiem takim by∏a osoba cierpiàca na ca∏kowità anorgazmi´ bez jednoczesnej utraty zdolnoÊci erekcji lub ejakulacji. Pacjent zosta∏ poddany wielu badaniom i leczeniu przez osoby niekoniecznie do tego wyspecjalizowane, nie b´dàce ekspertami w tej w∏aÊnie dziedzinie. To my znaleêliÊmy trzech ekspertów z dziedziny neurologii urologicznej na pó∏nocy, w centrum Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

oraz na po∏udniu kraju, którzy pracowali w publicznych szpitalach (placówkach zdrowia). Celem udzielenia pomocy pacjentowi, skontaktowaliÊmy si´ z nimi. Zach´canie doros∏ych do zaanga˝owania. W wielu przypadkach nastolatkowie cz´sto wchodzà w konflikt z doros∏ymi lub ze Êwiatem doros∏ych ogólnie. Ju˝ z zasady zawsze próbuj´ motywowaç m∏odych ludzi do odnowienia relacji z doros∏ymi albo te˝ do szukania przez nich wsparcia w∏aÊnie u doros∏ych, bez pomocy rodziny, która mog∏aby wystàpiç w roli mediatora i zapewniç jedynie zast´pcze wsparcie. Racjonalnym wyjaÊnieniem prowadzenia takiej polityki jest fakt, ˝e nastolatkowie bez wsparcia doros∏ych bardziej ostro˝nie podchodzà do problemów zdrowotnych, ryzyka zdrowotnego. Drugim, aczkolwiek nie mniej istotnym powodem jest sam interes doros∏ych, którzy bardzo cz´sto cierpià z powodu konfliktów z nastolatkami. Sprawa mo˝e mieç równie˝ pod∏o˝e bardziej etyczne. I tak na przyk∏ad nastolatkowi w Izraelu nie wolno udzielaç porady medycznej lub leczyç bez zgody rodziców lub innych prawnych opiekunów. W takich przypadkach staramy si´ znaleêç rozwiàzanie, które pozwoli∏oby na zaanga˝owanie si´ rodziców bezpoÊrednio lub te˝ bardziej w roli mediatorów. Izraelskie prawo zezwala na poddawanie testom na obecnoÊç HIV nieletnich lub na aborcj´ m∏odym kobietom (nieletnim) bez zgody rodziców. Kiedy zwi´ksza si´ zainteresowanie tymi sprawami wÊród nastolatków, roÊnie liczba zadawanych pytaƒ o testy na obecnoÊç HIV, aborcj´ i antykoncepcj´ oraz gdzie mo˝na je otrzymaç bez wiedzy rodziców, naszym zamiarem jest w∏o˝enie wysi∏ku w to, a˝eby zaanga˝owaç w ten proces w∏aÊnie doros∏ych (najlepiej rodziców, ale niekoniecznie). Dzieci imigrantów nale˝à do grupy specjalnej potrzeby, która wymaga wi´kszej uwagi. Bardzo cz´sto czujà si´ oni rozdarci pomi´dzy dwoma kulturami, z jednej strony kulturà rodziców i ich Êwiata, z drugiej zaÊ Êwiatem ich rówieÊników. Tutaj o konflikt nie jest trudno. W takim przypadku wa˝ne jest dotarcie do spraw kulturowych, jak równie˝ wa˝na jest rola doros∏ego mediatora, który by∏by w stanie zbudowaç pomost mi´dzy tymi „rozdartymi Êwiatami”. Poszukuj´ równie˝ rozmaitych sposobów, dzi´ki którym m∏odzi ludzie b´dà mogli poruszyç delikatne sprawy z rodzicami i skupiç si´ na zbudowaniu dialogu i otrzymaniu pomocy, której potrzebujà. 19

Za∏àcznik – Podzia∏ wiadomoÊci i odpowiedzi na kategorie. (podkategorie zosta∏y wyszczególnione w czterech kategoriach jako przyk∏ad) 1. HIV/AIDS i STD. 2. Zwiàzki seksualne. ● Kiedy rozpoczàç wspó∏˝ycie? ● Pierwszy raz. ● Dziewictwo. ● Presja do rozpocz´cia wspó∏˝ycia. ● Powody do rozpocz´cia wspó∏˝ycia. ● Czerpanie przyjemnoÊci z seksu. ● Dysfunkcje seksualne. ● Seks oralny. ● Seks pochwowy. ● Seks analny. ● Zagadnienia, których nie uwzgl´dniono w innych kategoriach. ● Poszukiwanie materia∏ów dotyczàcych wspó∏˝ycia seksualnego. ● Poszukiwanie pomocy w specyficznych zagadnieniach. 3. Masturbacja. 4. Orientacja i preferencje seksualne. ● Czy jestem homoseksualistà/lesbijkà? ● Czemu jestem taki? Czy jestem normalny? ● Komu o tym powiedzieç i jak? ● Poszukuj´ innych, takich jak ja. ● Zachowania seksualne i bezpieczny seks. ● Co si´ zdarzy podczas s∏u˝by wojskowej. ● Moja historia. ● Poszukuj´ informacji na temat orientacji seksualnej. ● Poszukuj´ pomocy. 5. Okres dojrzewania i doros∏oÊç. 6. Antykoncepcja/nieplanowana cià˝a/terminacja cià˝y/niep∏odnoÊç. ● Informacja ogólne. ● Bezpieczne dni – metody naturalne. ● Abstynencja seksualna. ● Doustna antykoncepcja. ● Prezerwatywa. ● Metody mechaniczne dla kobiet. ● Wk∏adka wewnàtrzmaciczna. ● Antykoncepcja po stosunku. ● Terminacja cià˝y. ● Poszukiwanie materia∏ów. – antykoncepcja/nieplanowana cià˝a / terminacja cià˝y / niep∏odnoÊç. ● Poszukiwanie pomocy. 7. Zwiàzki intymne. ● Randki i tworzenie relacji partnerskich. ● Twoja rola w zwiàzku. ● Separacja, koniec cià˝y. ● Zobowiàzania, monogamia, zwiàzki pozama∏˝eƒskie. ● Relacje intymne i seks. ● TrudnoÊci w zwiàzku. ● ZazdroÊç. ● Poszukiwanie materia∏ów dotyczàcych zwiàzków intymnych. ● Poszukiwanie pomocy. 8. Agresja seksualna. 9. Zagadnienie p∏ci. 10. Odpowiedzi internautów. 20

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

WYBRANE PRZYPADKI Te przypadki prezentujemy w celu zilustrowania tego wszystkiego o czym mowa by∏a wczeÊniej. OczywiÊcie nie wyczerpuje to ca∏oÊci tematu czy te˝ pytaƒ kierowanych na stron´, ale zwraca uwag´ na potrzeb´ istnienia w∏aÊnie takich serwisów. Z wi´kszoÊcià osób opisanych poni˝ej mia∏em kontakt wi´cej ni˝ raz.

niego przysy∏anych, przesta∏ nagle pisaç. Szybko jednak odkry∏em pojawienie si´ nowej osoby o dziwnie identycznych pytaniach, problemach i sposobie pisania. W tym przypadku podjà∏em decyzj´, ˝e b´d´ nadal udziela∏ odpowiedzi, jednak suchych i typowo informacyjnych. „Nowy” u˝ytkownik serwisu kontynuowa∏ pisanie, po czym jak wczeÊniej nagle zerwa∏ kontakt, po prostu zniknà∏.

Osoba zadajàca du˝à iloÊç pytaƒ. Imi´ nadane tej osobie Nieke jest oczywiÊcie pseudonimem. Osoba ta okreÊla si´ sama jako 14-letni ch∏opiec, który wys∏a∏ ponad 40 pytaƒ w czasie oÊmiu miesi´cy. Wi´kszoÊç wys∏anych przez niego wiadomoÊci dotyczy∏a problemu HIV/AIDS, kilka jednak odnosi∏o si´ do innych problemów, m.in. homofobii. Z poczàtku ten przypadek zwróci∏ mojà uwag´ z powodu pytaƒ o zaka˝enia AIDS/HIV zawierajàce niecodzienne przypadki. Pyta∏ na przyk∏ad o bycie zaka˝onym przez w∏asne nasienie podczas masturbacji, o dotykanie d∏ugopisu, który wczeÊniej trzyma∏a kole˝anka z klasy majàca ran´ na palcu itp. Ka˝de pytanie z osobna nie zwi´ksza∏o mojego podejrzenia, czy uwagi, ale ich kumulacja i du˝a iloÊç zrodzi∏a ich kilka: po pierwsze, czy ta osoba jest przypadkiem „pozytywnie martwiàcy si´”, czy „szukajàcy nowych doznaƒ”? Kilka wyra˝eƒ j´zykowych, czy odnoÊników od zainteresowanego sugerowa∏o, ˝e mog∏a to byç osoba starsza ni˝ to sama podawa∏a. Po drugie, jakie sà jego potrzeby, sprawy w których mog´ mu pomóc nie czyniàc ˝adnych szkód? Pierwszym by∏o z∏agodzenie intensywnoÊci jego fobii, drugà sprawà natomiast by∏a potrzeba „brudnej” wymiany informacji b´dàca swojego rodzaju jakàÊ seksualnà satysfakcjà. I tak, jak wa˝ne jest rozwiàzanie pierwszej kwestii, tak drugà nie czu∏em si´ zobligowany. Po kilku pierwszych zapytaniach postanowi∏em nie publikowaç ˝adnych jego przysz∏ych wiadomoÊci, nawet gdyby te zawiera∏y elementy mogàce pomóc, czy zainteresowaç innych, w celu wyeliminowania motywacji seksualnej satysfakcji. Kiedy zorientowa∏em si´, ˝e osoba ta i tak kontynuuje pisanie, zdecydowa∏em si´ stopniowo czyniç wysi∏ek, by uÊwiadomiç go i˝ jego strach przed HIV jest wysoce przesadzony i ˝e móg∏by szukaç gdzie indziej pomocy w tej dziedzinie. Ten wysi∏ek nie przyniós∏ rezultatu. Kiedy po ponad czterdziestu wymienionych wiadomoÊciach, w których nawiàzywa∏em do wiadomoÊci wczeÊniej przez

Rozpacz i depresja po aborcji cià˝y. M∏oda 19-letnia kobieta skontaktowa∏a si´ ze mnà za pomocà rozpaczliwych wiadomoÊci dotyczàcych aborcji cià˝y na ˝yczenie, przy pomocy leków. Kontakt z nià trwa∏ przez kilka tygodni i objà∏ w sumie 10 wiadomoÊci. Jej pierwsza wiadomoÊç zawiera∏a wystarczajàcà iloÊç informacji pozwalajàcà stwierdziç, ˝e pacjentka cierpia∏a z powodu ostrej depresji. Natychmiast zdecydowa∏em si´ nie publikowaç naszej korespondencji, gdy˝ pomoc osobie z podejrzeniem depresji nie posiada ogólnej wartoÊci za wyjàtkiem zwyk∏ego zaspokojenia czystej ludzkiej ciekawoÊci. Ba∏em si´ równie˝, ˝e taka publikacja mog∏aby tylko zwi´kszyç, lub pog∏´biç jej poczucie wstydu i zrodziç poczucie winy. Oprócz tego musia∏em wziàç pod uwag´ równie˝ fakt, ˝e oprócz depresji kobieta ta prze˝ywa∏a ˝a∏ob´ po stracie dziecka walczàc jednoczeÊnie z wyrzutami sumienia, poczuciem winy i wstydu. W moich pierwszych odpowiedziach zdecydowa∏em si´ rozró˝niç, rozpacz spowodowanà samym faktem dokonania aborcji, a tym co nazwa∏em „sprawy medyczne” lub problemy medyczne, z powodu których cierpia∏a, i w których nale˝a∏o jej pomóc. Zaoferowa∏em jej mo˝liwoÊç skontaktowania si´ z zaufanym serwisem FtF. Zapewni∏em jà równie˝, ˝e chcia∏bym kontynuowaç naszà korespondencj´ bez wzgl´du na to, czy zastosuje si´ do moich porad czy te˝ nie. Odmówi∏a kreowania nowych kontaktów t∏umaczàc to brakiem energii, jednak podtrzymywa∏a naszà korespondencj´, co odczyta∏em jako pozytywny znak. Od samego poczàtku pojawi∏y si´ pewne informacje, które pozwoli∏y mi stwierdziç (podejrzewaç), ˝e kobieta ta nale˝a∏a do grupy ortodoksyjnych ˚ydów, co póêniej w sposób niebezpoÊredni zweryfikowa∏a. Dlatego te˝ u˝ywa∏em w naszej korespondencji niektórych typowych stwierdzeƒ dla tej w∏aÊnie grupy etnicznej, na które reagowa∏a. Raz wyrazi∏a ˝yczenie pójÊcia spaç i ch´ci nie obudzenia si´ ju˝ wi´cej, jak to okreÊli∏a do koszmaru zwanego rzeczywi-

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

21

stoÊcià. Musia∏em podjàç decyzj´: czy od razu odwo∏aç si´ do autorytetów czy jeszcze z tym poczekaç. W mojej nast´pnej wiadomoÊci odnios∏em si´ bezpoÊrednio do sprawy samobójstwa z ˝ydowskiego punktu widzenia, (z punktu widzenia religii ˝ydowskiej). Przyzna∏a, ˝e myÊla∏a o pope∏nieniu samobójstwa jeszcze zanim zacz´liÊmy korespondowaç, i podj´∏a nawet bezskutecznà prób´, po której porzuci∏a myÊli samobójcze. Ponowi∏em wówczas wysi∏ki, by skontaktowaç jà z jakàÊ s∏u˝bà, która udzieli∏aby jej medycznej pomocy. Nie wiedzàc gdzie mieszka skorzysta∏em z sieci by poinformowaç kilka osób, aby by∏y przygotowane udzieliç jej pomocy, gdy kobieta ta si´ na nià zdecyduje. W mi´dzyczasie dowiedzia∏em si´ od niej, ˝e jak by∏a nastolatkà zosta∏a osierocona przez matk´, i zgodzi∏a si´ spróbowaç zwierzyç ojcu, którego reakcji niezmiernie si´ ba∏a. Rozwa˝aliÊmy mo˝liwe sposoby jego zareagowania i sposoby jak sobie z nimi ewentualnie poradziç. Okaza∏o si´ jednak, na szcz´Êcie, ˝e reakcja ojca by∏a lepsza ni˝ moglibyÊmy si´ spodziewaç czy sobie ˝yczyç. Pierwszà rzeczà, którà powiedzia∏ by∏y s∏owa: „Pami´taj, ˝e nie wa˝ne co si´ wydarzy, zawsze b´dziesz mojà córkà”. Kobieta zwierzy∏a mi si´, ˝e by∏a leczona na depresj´ w przesz∏oÊci, po Êmierci matki i ˝e b´dzie szukaç teraz pomocy tam, gdzie wczeÊniej jà otrzyma∏a. Zasugerowa∏em jej tylko, ˝e kiedy w przysz∏oÊci b´dzie planowaç posiadanie dziecka, powinna wczeÊniej poinformowaç swojego ginekologa, ˝e rozpoznano u niej i podj´to leczenie depresji. UÊwiadomi∏em jej tym samym fakt, ˝e jest m∏oda i w przysz∏oÊci mo˝e mieç jeszcze dzieci, ˝e tamta aborcja nie oznacza ca∏kowitej rezygnacji z posiadania potomstwa. Zostawi∏em „otwartà furtk´” do naszej dalszej korespondencji, jeÊli kiedykolwiek b´dzie chcia∏a odnowiç nasz kontakt. Dziewczyna, która chcia∏a spotkaç si´ „na ˝ywo” z osobà poznanà wczeÊniej „w sieci”. Dziewczyna przedstawi∏a si´ jako 16-latka, która utrzymywa∏a normalne spo∏eczne kontakty w tzw. realu, ale czatowa∏a równie˝ z ch∏opcami i dziewczynami na Internecie. W pierwszej wiadomoÊci napisa∏a o spotkaniu si´ z rówieÊnikiem, ch∏opcem, z którym wczeÊniej przez kilka miesi´cy korespondowa∏a za pomocà Internetu i w którym si´ zakocha∏a. Zorientowa∏em si´, ˝e jej rodzice nie pochwalajà kontaktów w „cyberprzestrzeni” 22

i ˝e zabronili jej spotykania si´ z osobami poznanymi w sieci. Najwidoczniej jednak jej rodzice dowiedzieli si´, ˝e ich córka takie kontakty podtrzymuje i zdenerwowali si´. W swoich wiadomoÊciach zastanawia∏a si´ nad mo˝liwoÊcià ucieczki z domu lub zmuszeniu rodziców do zapisania jej do zagranicznej szko∏y (z dala od domu). Fakt, ˝e zwróci∏a si´ ze swoim problemem do mnie, do osoby doros∏ej, odebra∏em jako pozytywny sygna∏. Podczas uÊwiadamiania jej, ˝e nie mog´ podjàç za nià decyzji, podsunà∏em pomys∏, ˝e zamiast ucieczki – niech rozwa˝y mo˝liwoÊç takiego polepszenia sytuacji (kontaktów z rodzicami), w której obie strony b´dà zadowolone. Ona otrzyma co chce, jednoczeÊnie da rodzicom poczucie bezpieczeƒstwa, a wtedy nie b´dà si´ o nià martwiç. ˚eby podesz∏a do tego w sposób dojrza∏y. Zasugerowa∏em by zaproponowa∏a rodzicom, ˝e mogà obserwowaç z jakiejÊ odleg∏oÊci jej pierwsze spotkanie z ch∏opakiem poznanym w Internecie, i˝ w ten sposób udowodni im, ˝e nie majà si´ o co martwiç, pokazujàc tym samym swojà dojrza∏oÊç emocjonalnà. Gdy ch∏opak us∏ysza∏ o takiej propozycji zniknà∏ bez Êladu. Opowiedzia∏a póêniej o tym swoim rodzicom, co pozwoli∏o jej niejako osiàgnàç w ich oczach status osoby doros∏ej, dojrza∏ej i odpowiedzialnej. Podczas naszej korespondencji ostrzeg∏em jà przed niebezpieczeƒstwami jakie czyhajà na m∏odych ludzi w∏aÊnie w Internecie. Sprawà, która jeszcze w mi´dzyczasie wysz∏a z naszych wiadomoÊci by∏ fakt, ˝e dziewczyna przyzna∏a i˝ nie zamierza na razie, mieç stosunków p∏ciowych, nawet gdy stwierdzi ˝e jest zakochana. Ale ten temat pozostaje jeszcze nadal otwarty w naszej mo˝liwej, dalszej korespondencji. Pytania religijnego nastolatka o szkody zdrowotne masturbacji. Osoba okreÊlajàca siebie jako religijny nastolatek pyta o ryzyko zdrowotne masturbacji. Swojà odpowiedê podzieli∏em na dwie cz´Êci sk∏adowe: zdrowie oraz tzw. wartoÊci moralne. WyjaÊni∏em, ˝e ró˝ne systemy moralne/wartoÊci odrzucajà masturbacj´ z kilku ró˝nych powodów i ˝e ludzie ˝yjàcy zgodnie z nimi muszà sprostaç równie˝ konfliktowi, jaki si´ wówczas pojawia, który mo˝e spowodowaç powa˝ne zaburzenia. Nast´pnie podkreÊli∏em fakt, ˝e bardzo cz´sto osoby wyznajàce takie wartoÊci starajà si´ je podeprzeç przyk∏adami niepo˝àdanych skutków zdrowotnych masturbacji. Odnios∏em si´ do kilku z nich. Zrobi∏em to z poszanowaniem religijnych uczuç. Musia∏em jednak powy˝sze przyk∏ady uznaç za nieuzasadnione.

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

Zdecydowa∏em si´ na publikacj´ odpowiedzi, ze wzgl´du na ogólnie poj´ty interes spo∏eczny, po której otrzyma∏em dwa bardzo „p∏omienne” maile. Kobieta, która chcia∏a dokonaç rekonstrukcji b∏ony dziewiczej. Ta m∏oda kobieta okreÊli∏a si´ jako 18-latka i zapyta∏a o mo˝liwoÊç dokonania rekonstrukcji b∏ony dziewiczej i o linki do klinik specjalizujàcych si´ w tej dziedzinie. Z formy jej wiadomoÊci wywnioskowa∏em, ˝e albo ona sama albo ktoÊ jej bliski stoi przed faktem zawarcia zwiàzku ma∏˝eƒskiego, a raczej problemem, ˝e przysz∏y ma∏˝onek wykryje i˝ nowo poÊlubiona ˝ona nie jest dziewicà, co mog∏oby jej przysporzyç problemów równie˝ natury socjospo∏ecznej. Problem, czy odpowiedê na jej pytanie mam opublikowaç nie pojawi∏ si´ w tym przypadku, gdy˝ kobieta od razu zastrzeg∏a bym odpowiedzi nie wysy∏a∏ na jej adres mailowy. Tak czy inaczej zdecydowa∏bym si´ opublikowaç odpowiedê na takie zapytanie: po pierwsze, aby daç innym m∏odym kobietom w podobnej sytuacji pewne wskazówki, bez koniecznoÊci odpisywania ka˝dej z nich bezpoÊrednio oraz po drugie, aby ukazaç kobietom ten problem z ró˝nych perspektyw. Nie opublikowa∏bym jedynie odpowiedzi w przypadku wyraênego zastrze˝enia, aby tego nie czyniç. Powodem nie by∏aby mo˝liwoÊç zidentyfikowania jej danych personalnych przez innych u˝ytkowników sieci, gdy˝ takie informacje zawsze usuwam, ale stres jaki móg∏bym wywo∏aç u tej kobiety tym, ˝e nie zastosowa∏em si´ do jej wyraênej proÊby. Odpowiedê zawiera∏a kilka cz´Êci. Jednà z nich by∏a informacja, ˝e b∏ona dziewicza nie jest niezb´dna do stwierdzenia dziewictwa, a jej brak nie zawsze sygnalizuje fakt rozpocz´cia ˝ycia p∏ciowego. Przy pisaniu tego w∏àczy∏em kilka informacji zaczerpni´tych ze êróde∏ Talmudycznych i Islamskiej Shari. Odpowiedê zawiera∏a tak˝e wyjaÊnienia dlaczego dziewczyny z b∏onà dziewiczà nie zawsze krwawià podczas pierwszego zbli˝enia. W drugiej cz´Êci skomentowa∏em praktyki niektórych nastolatków pozwalajàce na zachowanie b∏ony dziewiczej: jak seks oralny, czy seks analny. Nie zdajà oni sobie jednak sprawy, z faktu i˝ mimo, ˝e takie praktyki pozwalajà uniknàç ostracyzmu czy przemocy, to jednak nie eliminujà ryzyka zdrowotnego. Trzecia cz´Êç zawiera∏a informacje o rekonstrukcji b∏ony dziewiczej oraz o miejscach, w których mo˝na tego dokonaç. Po analizie informacji zawartych w mailu na temat miejPrzeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11

sca zamieszkania „surferki” poda∏em namiary na wybrane kliniki ginekologiczne zajmujàce si´ takimi zabiegami. Skontaktowa∏em si´ z prze∏o˝onymi piel´gniarek, w tych trzech placówkach, w celu zwrócenia im uwagi na mo˝liwoÊç przybycia m∏odej pacjentki z takim w∏aÊnie problemem. Dziewczyna, która okreÊla si´ mianem prostytutki. Dziewczyna lat 15, prezentuje szczególny przypadek. W swojej wiadomoÊci napisa∏a, ˝e jakiÊ rok temu spotyka∏a si´ ze starszym od siebie m´˝czyznà, z którym uprawia∏a seks oralny. Powiedzia∏a, ˝e bardzo to lubi∏a, wi´c nawet gdy ze sobà zerwali szuka∏a innych m´˝czyzn, z którymi mog∏aby ten rodzaj wspó∏˝ycia dalej uprawiaç. OczywiÊcie znalaz∏a wielu ch´tnych osobników p∏ci m´skiej, którzy oferowali jej za to pieniàdze. Jej obecnym problemem jest ryzyko zdrowotne, jakie niesie za sobà uprawianie seksu oralnego, a tak˝e fakt i˝ zda∏a sobie spraw´, ˝e faktycznie sta∏a si´ prostytutkà i jakie to b´dzie mia∏o skutki dla jej przysz∏oÊci. Pochwali∏em jà za to, ˝e zacz´∏a byç tych rzeczy Êwiadoma i zacz´∏a si´ nad nimi zastanawiaç. Napisa∏em, ˝e wydaje mi si´, i˝ nie jest ona zainteresowana moralnà stronà ca∏ej tej sytuacji, ale wyra˝a obaw´ o swoje zdrowie. Wyrazi∏em przekonanie, ˝e nie uwa˝am jej za prostytutk´, gdy˝ g∏ównà motywacjà jej zachowania by∏a przecie˝ nie ch´ç zdobycia pieni´dzy, a przyjemnoÊç jakà dawa∏o jej uprawianie seksu oralnego. OkreÊli∏bym jà raczej jako osob´ poszukujàcà przygód, nowych wra˝eƒ. Zapyta∏em czy nie chcia∏aby znaleêç alternatywnego sposobu doznania satysfakcji, bardziej bezpiecznego. Nie skontaktowa∏a si´ jednak ze mnà ponownie, co pozwoli∏o mi twierdziç, ˝e mo˝e jednak jednà z motywacji kierujàcych jà ku seksowi oralnemu by∏o w∏aÊnie to ryzyko – niebezpieczeƒstwo dla zdrowia. Nie wiem w sumie czy uda∏o mi si´ jej pomóc czy te˝ nie. Jednym z mankamentów porozumiewania si´ w cyberprzestrzeni jest fakt, i˝ jeÊli ona nie skontaktuje si´ ze mnà, to nigdy si´ tego nie dowiem.

WNIOSKI Uwa˝am, ˝e osoby zajmujàce si´ podobnà tematykà niezale˝nie od szerokoÊci geograficznej, w której si´ znajdujà, mogà skorzystaç z mojego dotychczasowego, czteroletniego doÊwiadczenia, drogi jakà przeby∏em od poczàtku projektu i lekcji jakiej z tego wynios∏em. Wytyczne, które opisa∏em 23

w powy˝szym artykule mogà okazaç si´ dla nich przydatne, oczywiÊcie w razie potrzeby po tzw. „korekcie geograficznej”. W tym w∏aÊnie kontekÊcie Internet znosi bariery wyznaczone przez kultur´ czy te˝ wspomnianà geografi´. Z niecierpliwoÊcià czekam na rozwój tej sekcji Yachard, w której chcia∏bym uczestniczyç, bez ograniczeƒ bud˝etowych. Pierwszym i najwa˝niejszym dodatkowym celem na przysz∏oÊç jest wi´ksza grupowa wspó∏praca podczas opracowywania projektu. To oczywiÊcie b´dzie wymaga∏o odpowiednich warunków, w których ró˝ni eksperci b´dà mogli wspó∏pracowaç nad tymi samymi dokumentami poza siecià i dopiero potem wys∏aç wspólnà pojedynczà odpowiedê na stron´. W innym przypadku trudno b´dzie to zorganizowaç, co w konsekwencji mo˝e doprowadziç do chaosu, jaki zaistnieje w serwisie. Z uwagi na dzia∏alnoÊci non-profit takiego serwisu, w pewnym momencie mo˝e dojÊç do zbytniego obcià˝enia pojedynczego wolontariusza. Chcia∏bym równie˝ wprowadziç dodatkowe t∏umaczenia odpowiedzi na j´zyki rosyjski i arabski, co zwiàzane jest z faktem, i˝ ponad milion mieszkaƒców Izraela pos∏uguje si´ j´zykiem arabskim i oko∏o miliona j´zykiem rosyjskim. Pomimo, i˝ wi´kszoÊç z nich rozumie hebrajski, to jednak wygodniejsza

jest dla nich komunikacja we w∏asnym j´zyku, szczególnie na tematy osobiste. PróbowaliÊmy znaleêç darczyƒców, których wsparcie umo˝liwi∏oby nam realizacj´ powy˝szych celów, ale jak na razie bezskutecznie. To jest tylko jeden z projektów dalszego rozwoju sieci, ale ich opis wykracza poza ramy niniejszego artyku∏u.

UWAGI 1. Dost´p do portalu: http://yachard.snunit.k12.il/. database: portal odpowiedzi http://yachard.snunit.k12.il/.cgi-bin/ yachar/ search.pl portal pytaƒ http://yachard.snunit.k12.il/.cgi-bin/ yachar/get_mail.pl portal edukacyjny dla rodziców http://snunit.k12.il/ Wszystkie strony sà dost´pne tylko w j´zyku hebrajskim. 2. Jako zespó∏ redagujàcy zdecydowaliÊmy si´ u˝ywaç terminów orientacji seksualnej i preferencji seksualnych „razem”, ze wzgl´du na fakt, ˝e wielu ludzi wierzy w obie opcje. WolelibyÊmy w∏àczaç, a nie wykluczaç. ◗ T∏umaczenie: lek. Anita B∏a˝ejewska

PiÊmiennictwo – – – – –

– – – – – – – – – – – –

24

Berson I.R., Berson M.J. i in. (2005) Emerging risks of violence in the digital age: Lessons for educators from an online study of adolescent girls in the Ujnited states. Meridian: a Middle School Computer Technology Journal 6 (1), 1-8. Carnes P.J. (2003) The anatomy of arosual: Three Internet portals. Sexual and relationship Therapy. 18, 309-328. Cooper a. (Editor) (2202) Sex and the Internet: A Guidebook for Clinicians. Neew Tork: Brenner-Routledge, 290pp. Elwin G.J., Gray A., Clark (2000) Shared decision-making and non-directivness in genetic counseelling. Journal of Medical Genetics 17, 135-138. available online at; htpp://jmg.bmjjournals.com/cgi/content/full/37/2/135. Flood M. (2003) Between Critique and Censorship: Developing an ethical pornography. A report submitted to the Office of film and literature classification conferenc, Sydney, Australia. Sept. 22-24.2003. available online: htpp://www.oflc.gov.au/resource = 243&filename = 243.pdf. Flood M. i Hamilton (2003) Regulating Youth access to Pornography. The Australia Institute: Discussion paper No. 53. Garofalo R., Wolf R.C. i in. (1999) Sexual Orientation and Risk of Suicie Atempts Among A Representative Sample of Youth. Achieves of Pediatrics Adolescent Medicine 153 (5), 487-493. Gould M.S., Munfakh J.L.H. i in. (2002) Seeking Help From the Internet During Adolescence. Journal of the American Academy of Child &Adolescent Psychiatry 41 (10), 1182-1189. Griffiths M. (2004) Sex addiction on the Internet. Janus Head 7 (1), 188-217. Gray N.J., Klein J.D. i in. (2002) Adolescent Girls” Use of the Internet for Health Information: Issues Beyond Access Journal of Medical Systems 26 (6), 545. Griffin-Shelley E. (2003) The Internet and sexuality: a literature review-1983-2002. Sexual and Relationship Therapy 18 (3), 355-371. Lamberg L. (2001) Starking disrupts life, leaves emotional scars. Journal of the American Medical Association 386 (5), 519-523. Mitchell K.J., Finkelhor D. J. i Wolak (2003) The exposure of youth to unwanted sexual material on the Internet: A national survery of risk impact and prevention. Youth and Society 34 (3), 330-357. Ponchietti R., Di Loro F. (2004) Internet and andrological health risks for the youth. Italian Journal of Pediatrics 30, 7-10. Skinner H., Sherry B. i in. (2003) How Adolescents Use Technology for Health Information: Implications for Health Professionals from Focus Group Studies. Journal of Medical Internet Research 5 (4), s. 32. Susan V. (2001) Impact of Media on Children and Adolescents: A 10-Year Review of the Research. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry 40 (4), 392-401. Yarborough M., Scott J.A., Dixon L.K. (1989) The role of beneficence in clinical genetics: Non-directive counseling reconsidered. Theoretical Medicine and Bioethics 10 (2), 139-149.

Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2007, nr 11