Niesteroidowe leki przeciwzaplane NLPZ Dr n. med. Marta Jóźwiak-Bębenista Zakład Farmakologii Uniwersytet Medyczny [email protected]

Definicja bólu doznanie czuciowe powstające wówczas, gdy mechaniczne, termiczne, chemiczne lub elektryczne bodźce przekroczą wartość progową (tzw. próg bólowy) i w wyniku tego (jest tak w większości przypadków) prowadzą do uszkodzenia tkanek i uwolnienia mediatorów bólu

Rodzaje bólu • Nocyceptywny



– fizjologiczny – patologiczny

• Neuropatyczny

Ostry

Przewlekły

Somatyczny – powierzchniowy – głęboki



wisceralny

Podstawowe grupy leków przeciwbólowych: • • • •

Opioidy NLPZ Leki znieczulające miejscowo Leki nieopioidowe działające na oun, np.: – przeciwdepresyjne(amitryptylina), anksjolityki (Diazepam, Hydroksyzyna), neuroleptyki (haloperidiol, prochlorperazyna) – stosowane w szczególnych jednostkach chorobowych, np. karbamazepina (leczenie neuralgii nerwu trójdzielnego), ergotamina (leczenie migreny)

Zwalczanie doznań bólowych za pomocą leków: • Zapobieganie nadwrażliwości nocyceptorów poprzez hamowanie syntezy PG za pomocą NSAIDs. • Obwodowe działanie p/bólowe uzyskiwane za pomocą opioidów • Zapobieganie powstawaniu pobudzeń nocyceptorów przez stosowanie powierzchniowo lub nasiękowo LA • Hamowanie przewodzenia w nerwach i drogach bólowych – LA • Hamowanie bólu za pomocą działania ośrodkowego – opioidy, NSAIDs lub leków p/depresyjnych • Wpływ na towarzyszące bólom przeżycia za pomocą opioidów, neuroleptyków i leków p/depresyjnych

Zasady stosowania leków przeciwbólowych • NSAIDs wskazane w patofizjologicznych bólach nocyceptywnych, u których podłoża leży proces zapalny • Opioidy w bólach pourazowych, pooperacyjnych i nowotworowych • Trójpierścieniowe leki p/depresyjne oraz niektóre leki przeciwdrgawkowe w leczeniu bólu neuropatycznego • Tryptany w znoszeniu bólów migrenowych.

Łączne stosowanie dwóch lub więcej preparatów NLPZ nie zwiększa się działania przeciwbólowego a rośnie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. efekt „pułapowy”

Mechanizm działania NLPZ hamowanie aktywności cyklooksygenazy prostaglandynowej, niezbędnej do przemian metabolicznych kwasu arachidonowego

Izoformy COX-1 i COX-2

Działania PG i następstwa zahamowania syntezy PG Działanie PG

Działanie inhibitorów syntezy PG

Efekt kliniczny inhibitorów

Uwrażliwianie nocyceptorów

Zmniejszenie nadwrażliwości nocyceptorów

Działanie p/bólowe

↓ wydzielania soku żołądkowego, cytoprotekcja (PGE2, PGI2)

↑ wytwarzania soku żołądkowego

Uszkodzenie śluzówki, ewentualne wrzody

↑ wydalania sodu z moczem (PGE2, PGI2)

↓ wydalania sodu, zatrzymanie wody

obrzęki

↑ agregacji płytek krwi przez tromboksan A2

↓ agregacji płytek

Zapobieganie udarom, zwiększone niebezpieczeństwo krwawień

↑ napięcia mięśnia macicy

↓ nasilonego napięcia mięśnia macicy

Znoszenie bólu towarzyszącego miesiączkowaniu

DZIAŁANIA NIESTEROIDOWYCH LEKÓW PRZECIWZAPALNYCH • • • •

przeciwzapalne przeciwbólowe przeciwgorączkowe przeciwagregacyjne = przeciwpłytkowe

Zastosowanie NLPZ 1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8. 9.

infekcje dróg oddechowych migrena gorączka bóle pooperacyjne, miesiączkowe, zęba, poch. nowotworowego bóle mięśniowe, kostno-stawowe choroby narządu ruchu (o charakterze reumatycznym i reumoidalnym) profilaktyka i leczenie zakrzepów i zatorów profilaktyka choroby niedokrwiennej serca dna moczanowa (indometacyna, naproksen)

Działania niepożądane NLPZ • • • • • • • •

Ze strony przewodu pokarmowego Hepatotoksyczne Nefrotoksyczne Krwotoki Skurcze oskrzeli (astma aspirynowa) Reakcje nadwrażliwości i odczyny alergiczne Uszkodzenie szpiku, mielosupresja (poch. pirazolonu) Zaburzenia układu krwiotwórczego

Przeciwwskazania •

Bezwzględne – – – – – – • –

uczulenie na lek skaza krwotoczna i hemofilia astma oskrzelowa uszkodzenie szpiku czynna choroba wrzodowa ciąża – szczególnie 1 trymestr gdy może dojść do mikrokrwawień z tworzącego się łożyska Względne choroby nerek i wątroby

Podział niesteroidowych leków przeciwzapalnych ze względu na budowę chemiczną

Działanie przeciwzapalne

Działanie przeciwgorączkowe

1. pochodne p-aminofenolu • - fenacetyna • - paracetamol 2. poch. pirazolonu • - fenylbutazon • - propyfenazon • - metamizol 3. pochodne kw. salicylowego • - ASA • - salicylamid • - salicylan sodu • - diflunisal 4. poch. kw. arylooctowego • - diklofenak (poch. kw. fenylooctowego) • - indometacyna (poch. kw. indolooctowego) • - sulindak • - tolmetyna

5. poch. kw.arylopropionowego • - ibuprofen • - naproksen • - ketoprofen • - flurbiprofen • - fenbufen 6. poch. kwasu fenamowego • - kwas mefenamowy – Mefacit 7. poch. kw. pirazonowych • - etodolak 8. poch. kwasów enolowych • pirazolony: fenylbutazon, azapropazon • oksykamy: piroksykam, meloksykam, tenoksykam 9. Inne: • Nabumeton • Nimesulid • celekoksyb

Gorączka u dzieci • Aspiryna • Paracetamol (3m.ż.-18r.ż. 10-15mg/kg m.c. co 6h; max.Ddobowa 65mg/kg m.c. • Ibuprofen (6m.ż-12r.ż. 5-10mg/kg m.c.; max.Ddobowa 40mg/kg m.c.)

Metabolizm paracetamolu

„Triada aspirynowa” 1. uczulenie na ASA 2. objawy astmy oskrzelowej 3. polipy nosa

Koksyby • Zalecenia do stosowania koksybów: - wiek powyżej 65 r.ż - chorzy z chorobą wrzodową - otrzymujących kortykosteroidy i antykoagulanty - wymagających stosowania dużych dawek NLPZ - zażywający kwas acetylosalicylowy  Celekoksib (Celebrex) 100mg, 200mg  Rofekoksib (Vioxx)  Valdecoksib (Bextra) • W: Reumatoidalne zapalenie stawów i choroba zwyrodnieniowa stawów