Prezentacja Analiz Szwajcarskich Przygotowanie: Natalya Voloshyna, Bernhard Schmidt, Patrick Sieber Tłumaczenie: Andrzej Michalak

Sanok, 25 czerwca 2012 r.

Zawartość prezentacji Wstęp - Krótkie wprowadzenie przygotowane przez zespół badawczy - Powód przeprowadzenia badań (Cel przeprowadzonych prac) - Sposób ich przeprowadzenia (Podejście metodologiczne) Część A: Szczegółowa analiza rynku na obszarze projektu - Jakie są warunki ogólne ? (Ramy polityki) - Co było ważne w zdobytych doświadczeniach ? (Ustalenia) - Propozycje nadania kierunków w dalszej realizacji projektu (Zalecenia) Część B: Analiza doświadczeń szwajcarskich - Rzeczy, o których należy pamiętać (Uwagi wstępne) - Jakie przykłady ze Szwajcarii uważamy za interesujące ? (Ustalenia)

Cel przeprowadzonych prac (1)  Zapoznanie się z sytuacją w regionie (w wybranych obszarach tematycznych)  Analiza stanu obecnego, potencjał i ograniczenia / utrudniania dotyczące wybranych obszarów tematycznych, zalecenia i uwagi dla zespołu wdrażającego projekt „Alpy Karpatom” ang.”The Alps for the Carpathians (A4C)” (ocena zewnętrzna)  Prezentacja udanych przykładów ze Szwajcarii Ustalenia z przeprowadzonych badań mające wesprzeć zespół A4C: - Analiza sytuacji w obszarze projektu – ocena zewnętrzna - Dostarczenie informacji o innych, ciekawych „ścieżkach”, które można zastosować w projekcie oraz pomóc ustalić priorytety dotyczące zakresu interwencji w projekcie - Lista wybranych doświadczeń szwajcarskich, które można rozważyć jako szczególne ważne dla projektu

Cel przeprowadzonych prac (2) Następujące obszary tematyczne istotne dla przyszłości projektu były oceniane w ramach przeprowadzonych prac:  Rozwój produktu lokalnego  Produkty i kosmetyki organiczne  Tematyczne szlaki turystyczne

 Lokalny przemysł pamiątkarski  Usługi około turystyczne  Baza turystyczna

Podejście metodologiczne (1) ...Złożone systemy wymagają właściwego podejścia metodologicznego, aby odnieść sukces ... Analiza rynku w województwie podkarpackim, składała się z następujących elementów: - Interdyscyplinarny zespół specjalistów z wieloletnim doświadczeniem umożliwia analizę rynku widzianą z różnych perspektyw - Proces analityczny - trzy główne etapy : i): Faza przygotowawcza (praca w biurze: przegląd kluczowych dokumentów, informacje z Internetu) ii): Wizyty w terenie – spotkania z wybranymi grupami (docelowe grupy dyskutantów), iii): Faza analityczna i sprawozdawczość

Podejście metodologiczne (2) -

Teoretyczna podstawa analizy w formie dwóch testowych podejść systemowych (metoda M4P, łańcuch wartości analizy) – obie metody oferują odpowiednie narzędzia analityczne

-

Okrężny tryb operacji z regularną pętlą sprzężenia zwrotnego, przy udziale doświadczenia i wiedzy zespołu projektu A4C (zleceniodawca)

Ocena zewnętrznych ekspertów ułatwia ukierunkowanie projektu „Alpy Karpatom”

Znaczenie doświadczeń szwajcarskich dla realizacji projektu (wymiana pomysłów, wspólne procesy uczenia się)

CZĘŚĆ A: Szczegółowa analiza rynku

RAMY POLITYCZNE Konwencja Karpacka Siedem krajów „dzielących” pasmo górskie Karpat uzgodniło wspólne wspieranie zrównoważonego rozwoju turystyki jako sektora o podstawowym znaczeniu dla całego regionu. UNWTO od dawna pracuje razem z UNEP, aby włączyć turystykę do Konwencji Karpackiej, jako jedną z najbardziej znaczących działalności gospodarczych w tym obszarze. Protokół w sprawie „Turystyki Zrównoważonej” (przyjęty został podczas CoP3 w Bratysławie, Słowacja, 25-27 maj, 2011) podkreśla potrzebę zwiększenia pozytywnych korzyści płynących z rozwoju zrównoważonej turystyki dla ekosystemów oraz dobrobytu ludzi żyjących w Karpatach.

USTALENIA (1) Województwo podkarpackie jest uważane za marginalny obszar w Polsce, jako jeden z najbiedniejszych w UE. To oddziałuje na ruch turystyczny. Region ten wprawdzie uzyskał w ostatnim okresie duże fundusze - w szczególności na zrównoważony rozwój regionalny i ekoturystykę. Ważna sprawa – mądre wykorzystanie tych funduszy. . Obszar projektu posiada znaczny potencjał rozwoju turystyki. Kluczowym czynnikiem efektywnego rozwoju tego obszaru – musi być spójna i wyrazista promocja, w której uczestniczą różne podmioty.

USTALENIA (2) Główne wartości regionu, na których powinna się opierać strategia promocji: cczysta natura, lasy, przyroda, góry, duże otwarte przestrzenie, czyste naturalne powietrze, dobra jakość produktów lokalnych; gościnni i otwarci mieszkańcy; dziedzictwo historyczne; wielokulturowość, wolność.

Te cechy powinny być wzięte

pod uwagę przy budowaniu wizerunku

turystyki w Karpatach.

USTALENIA (3) Połoniny (obszar Bieszczadzkiego Parku Narodowego) najważniejszym turystycznym magnesem (500'000 odwiedzających rocznie), innym magnesem jest Bieszczadzka kolejka wąskotorowa (200'000 odwiedzających rocznie). Jezioro Solińskie, Skansen w Sanoku, ale również dostępne wyciągi narciarskie przyciągają dużą liczbę turystów. Szlaki turystyczne, trasy rowerowe („Zielony Rower”), Szlak wodny „Błękitny San” również przyciągają wielu odwiedzających zainteresowanych turystyką przyjazną naturze. Prywatna inicjatywa - produkcja szkła stała się również atrakcją (20 000 odwiedzających rocznie). Działalność na obszarach Natura 2000 wydaje się być jedną z najbardziej dyskusyjnych i konfliktowych kwestii dla podmiotów lokalnych działających w sferze turystyki oraz promocji produktu lokalnego.

USTALENIA (4) Brak dobrze zaprojektowanej i przemyślanej kampanii promocyjnej tego obszaru wychodzącej poza granice kraju. Istnieje wiele lokalnych atrakcji, które nie są „używane jako atrakcje turystyczne”, ale posiadają potencjał, aby się nimi stać. Są to: kamienne kościoły, zamki i inne budowle historyczne, architektura drewniana (kościoły), przedmioty, kuźnie, młyny, ruiny budowli historycznych (np. Zamek w Odrzykoniu, Zagorsk – klasztor karmelitów). Ogólny brak spójnych działań oraz wymiany posiadanej wiedzy wśród specjalistów gminnych odpowiedzialnych za turystykę, liderów organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli biznesu w sferze rozwoju i promocji produktów lokalnych.

USTALENIA (5) Brak zrozumienia konieczności wspólnych działań na poziomie gmin Brak postrzegania obszaru za jeden spójny turystycznie, który powinien być całościowo promowany..

Brak powiązanych usług turystycznych (jedna z głównych luk dla rozwoju turystyki)

Brak sprawnego systemu wymiany informacji. Wymiana informacji jest istotna dla wzbogacenia oferty turystycznej - powinno to skutkować „zatrzymaniem” turystów na dłużej w terenie.

USTALENIA (6) Pensjonaty wiejskie – ich ilość szacuje się na około 1'500 sztuk, z czego 240 jest członkami Stowarzyszenia Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne. Spośród tych 240, tylko 15 gospodarstw można zaliczyć do kategorii prawdziwej agroturystyki (z własną hodowlą zwierząt, produkcją lokalnej żywności, itd.). Chociaż oferowanie tego typu akomodacji jest o wiele trudniejsze niż oferta tylko zakwaterowania jako usługi, przewiduje się, że ta forma turystyki zrównoważonej ma znaczący dodatkowy potencjał. Na obszarze realizacji projektu jest miejsce na dodatkowe pensjonaty tego typu. Ujednolicony system oznakowania lokalnego produktu byłby dobrą okazją do poprawy marketingu produktów. "Made in Bieszczady" jest dobrym pomysłem na początek, i to podejście powinno być dalej promowane. Corocznie odbywające się festiwale Bieszczadzkie Anioły mają potencjał do stania się jednym z najważniejszych wydarzeń służących promocji obszaru objętego projektem w przyszłości; w chwili obecnej, zaprzestano ich kontynuacji.

Zalecenia (1) Przegląd zaleceń • Rozróżniamy zalecenia tematyczne i proceduralne. Zalecenia proceduralne mają uniwersalną ważność poprzez różnorodną tematykę objętą badaniami. Zalecenie proceduralne (1) - Procesy zmian są wprowadzane przez ludzi - kluczowy czynnik sukcesu realizacji małych projektów finansowanych przez projekt A4C będzie bardzo zależał „wizji ludzi zmiany”, którzy będą mogli odnieść korzyści z dotacji. - Priorytetem będzie wsparcie obiecujących inicjatyw, procesów i sieci organizacji, które już istnieją, a nie wyzwalanie zupełnie nowych: pomagając im w profesjonalizacji i rozszerzeniu zakresu działalności, tak aby osiągnąć większy wpływ i w ten sposób przyczynić się do realizacji celu projektu (zmniejszenia różnic).

Zalecenia (2) Zalecenie proceduralne (2) - Współpraca jako kluczowy czynnik sukcesu: preferowane będą wspólne inicjatywy (wspólne działania), raczej niż pojedyncze działania, w przypadku których często zbyt wiele zależy od osób fizycznych ("Czynnik współpracy")

- Trwałość: dostępność strategii dla długoterminowej stabilności poza okres przyznawania grantów musi stanowić ważne kryterium wyboru a inicjatywy wspierane przez projekt A4C mają pokazać, jak zamierzają funkcjonować bez wsparcia z zewnątrz po zamknięcia projektu. - Zapewnienie, że proponowane inicjatywy wpisują się i dalej uzupełniają całościowy wybrany „obraz miejsca przeznaczenia”, który ma być przekazany w ramach projektu - Innowacyjne elementy: innowacyjność nie ogranicza się tylko do produktu / usługi jako takiej, lecz może obejmować także sposób, w jaki rzeczy są robione, np. innowacyjne formy współpracy pomiędzy różnymi zainteresowanymi

Zalecenia (3) Zalecenie proceduralne (3) - Rozwój umiejętności: Budowanie zdolności i rozwój wysiłków organizacyjnych („umiejętności miękkie"), raczej niż inwestycji sprzętowych: jeśli mają być wspierane, muszą stanowić część systemowego podejścia, które obejmuje również inne wymiary - Jakościowy wzrost raczej niż cele ilościowe - W szczególności ukierunkowanie na wysokiej jakości świadomego klienta, który jest gotów zapłacić godziwą cenę za lokalne produkty i usługi, a nie za dużą ilość w tanich segmentach. - Znaczenie wspierania współpracy i wymiany z osobami spoza projektu A4C; wzmocnienie ważnej więzi z drugim współfinansowanym przez Szwajcarię projektem z rozwoju regionalnego („Alpejsko-Karpacki Most Współpracy”), i w szczególności z drugim projektem realizowanym przez Fundację Karpacką„Karpaty przyjazne ludziom”

Zalecenia (4) Zalecenie proceduralne (4) - Zastosowane kryterium musi zapewnić, że ludzie z obszaru projektu odniosą korzyści z realizacji projektu „Alpy Karpatom” i z otrzymanych dotacji - Zapewnienie minimalnej równowagi podziału terytorialnego dotacji na całym obszarze projektu

- Zapewnienie, że system zostanie wprowadzony także w miejsca adresowane do kobiet i zachęci je w uczestnictwie we wdrażaniu projektu - Zachowanie realizmu, jeśli chodzi o oceny, co może być osiągnięte w ograniczonym czasie trwania projektu

Zalecenia (5) Zalecenie tematyczne (1) - Tabelaryczne zestawienie wszystkich tematycznych ustaleń i zaleceń przedstawionych w raporcie, w tym priorytetów do wsparcia w ramach projektu A4C:– tabela str.23-26 z dokumentu: Raport przygotowany przez Szwajcarską Fundację Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej HELVETAS Swiss Intercooperation z dnia 31 marca 2012 roku.

Zalecenia (6) Zalecenie tematyczne (2)  Lokalna żywność i produkty nie spożywcze Sytuacja na obszarze projektu: Jest bardzo wiele obiecujących produktów w tym segmencie, ale ich różnorodność jest dość ograniczona, a inicjatywy są często trudno wzajemnie powiązane Zidentyfikowane luki / braki : Najważniejszą luką zidentyfikowaną przez zespół zewnętrzny jest brak systematycznie zorganizowanej dystrybucji handlowej dla lokalnej żywności rynkowej oraz produktów nie spożywczych Zalecenia dla projektu A4C: (i) Zapewnienie wsparcia dla uruchomienia nowych produktów końcowych, które zapewnią wartość dodaną w regionie (ii) Wsparcie / uwzględnienie w szczególności inicjatyw, które mają na celu powstanie zrównoważonych systemów dystrybucji i / lub sieci punktów sprzedaży produktów lokalnych

Zalecenia (7) Zalecenie tematyczne(3)  Usługi informacyjne/system informacji turystycznej

Sytuacja na obszarze projektu: Wiele dobrych przykładów usług informacyjnych dla turystów w całym regionie, ale przede wszystkim są one ograniczone do dedykowanego obszaru, który jest mniejszy niż promień wizyt turystycznych

Zidentyfikowane luki / braki: Zbyt mało informacji dostępnych, które pokrywają pełny zakres ofert turystycznych z całego obszaru; brak efektywnej informacji oraz systemu komunikacji pokrywających cały obszar

Zalecenia dla projektu A4C: (i) Wsparcie dla produktów usług informacyjnych powinno być brane pod uwagę w ramach projektu (ii) Potrzeba stworzenia funkcjonującego systemu komunikacji i informacji w średniookresowej perspektywie, który mógłby być wykorzystywany przez dostawców usług lokalnych (np. hosty) – info o dostępnej ofercie

Zalecenia (8) Zalecenie tematyczne (4)  Strategia promocji regionu Ssytuacja na obszarze projektu: Dominujące głównie indywidualne wysiłki marketingowe Zidentyfikowane luki / braki: Ograniczone możliwości i wiedza o specyfice marketingu turystyki na różnych szczeblach podmiotów Zalecenia dla projektu A4C: (i) Należy rozważyć zaoferowanie możliwości szkoleń marketingowych dla lokalnych liderów, gmin i lokalnych grup działania (ii) Opracowanie dla mieszkańców oferujących usługi turystyczne specyficznego narzędzia marketingowego (podręcznik, serwis www) z podstawowymi zasadami i zaleceniami w tym zakresie.

CZĘŚĆ B: Analiza doświadczeń szwajcarskich

Uwagi wstępne -Szwajcaria ma bogate doświadczenie w prezentacji zasobów naturalnych i kulturowych dla celów turystycznych oraz promocji produktów lokalnych; działania te generują dodatkowy dochód; -Wiele działań przyniosło dużo pozytywnych zmian dla mieszkańców górskich terenów Szwajcarii. Lokalne inicjatywy były w stanie pomóc w przezwyciężeniu niektórych problemów społecznogospodarczych. Proces jednakże czasami jest długotrwały i jest często wynikiem trwających negocjacji pomiędzy różnymi grupami interesu -Niektóre z udanych doświadczeń Szwajcarskich można próbować przenieść na górskie obszary Podkarpacia - ale każdy z przypadków powinien być rozpatrywany przy jednoczesnej analizie warunków lokalnych – czy da się z powodzeniem na tych znacznie biedniejszych terenach wdrożyć -Nie ma prostej odbitki: próbując po prostu skopiować udane rozwiązania, może się okazać, że nie działają; wybrane przykłady mogą jednak zainspirować i zapewnić dobre podstawy do rozwoju własnych lokalnych pomysłów: motto powinno brzmieć: „ poszukaj inspiracji, przystosuj do warunków lokalnych i odpowiednio wykorzystaj”

Uwagi wstępne -Szwajcarskie doświadczenia zostały wybrane, tak aby najbardziej przypominały sytuacje w polskich Karpatach. Propozycje obejmują różne skale, od małej - rodzinne inicjatywy prywatne, do złożonych - wspólnych inicjatyw na szczeblu krajowym

- Głównym celem prezentacji kilku wybranych przykładów ze Szwajcarii jest zainicjowanie innego podejścia, które przyczyni się do nowych generowania pomysłów, dostosowanych do lokalnych warunków.

Doświadczenia szwajcarskie - Wnioski

Thank you!