ET VE BALIK KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2011 YILI RAPORU

I

Bu rapor; 03.12.2010 tarih ve 6085 sayılı Kanun ile 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiştir. II

Kuruluşun adı

: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü

Merkezi

: Ankara

İlgili Bakanlık

: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Esas sermayesi

: 645.000.000 TL

Ödenmiş sermayesi

: 601.652.600 TL

Ödenmemiş sermaye

: 43.347.400 TL

Karar organı (Yönetim Kurulu)

Görevli bulunduğu süre Karar organındaki unvanı

Adı ve soyadı

Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş

Kuruluştaki görevi veya mesleği

Başlama tarihi

Ayrılma Tarihi

1- Başkan

Bekir ULUBAŞ(*)

Et ve Balık Kurumu

Genel Müdür

07.07.2008 Devam ediyor

2- Üye

Muhammet KAYA

Et ve Balık Kurumu

Genel Müdür Yrd.

16.12.2008 15.12.2011

3- Üye

Ahmet UÇAR

Et ve Balık Kurumu

4- Üye

Genel Müdür Yrd Tarım ve Kırsal Kalkın. Kerem AKGÜNDÜZ Gıda Tar.ve Hay.Bak.lığı Destek. Kurumu Bşk.V.

5- Üye

Emin DARICI

Hazine Müsteşarlığı

6- Üye

Metin SÜERDEM

Gıda Tar.ve Hay.Bak.lığı Bakanlık Müşaviri

Darphane ve Damga Matb.Gn.Md..Gn.Md.Yr

16.12.2008 Devam ediyor 24.12.2008 23.12.2011 16.02.2010 Devam ediyor 04.06.2010 Devam ediyor

(*) 10.03.2011 tarihinde 24.dönem Milletvekili Genel Seçimlerine katılmak üzere istifa etmiştir. 25.05.2011 tarihinde Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür olarak görevine başlamıştır. NOT : Halen bir atama yapılmadığı için Yönetim Kurulunda iki üyelik boş görülmektedir.

III

Raporda yer alan kısaltmalar

AB

: Avrupa Birliği.

ABD

: Amerika Birleşik Devletleri.

ÇİTOSAN

: Çimento Sanayi A.Ş.

ET-PAŞ

: Et ve Balık Sanayi A.Ş.

G.T.İ.P

: Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları.

HACCP

: Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları.

ISO

: Uluslar arası Standartlar Teşkilatı.

KÖY

: Kalkınmada Öncelikli Yöreler.

TAGEM

: Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü.

TAR-ET

: Sözleşmeli Besi Sığırcılığı Projesi.

TEDAŞ

: Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.

TÜİK

: Türkiye İstatistik Kurumu.

TZOB

: Türkiye Ziraat Odaları Birliği.

YPK

: Yüksek Planlama Kurulu.

IV

İÇİNDEKİLER Sayfa No I – TOPLU BAKIŞ ………………………………………………….….…... A- Üretilen malın veya hizmetin dünya ekonomisindeki yeri …….….…. B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri…………….….…. C- Öneriler ………………………………………………………..………

I I II XI

II- İDARİ BÜNYE ………………………………………………………….. A- Mevzuat …………………………………………………..….….…… B- Teşkilat …………………………………………………..….…….…. C- Personel durumu …………………………………………..…………

1 1 5 7

III- MALİ BÜNYE ………………………………………..………….….…. A- Mali durum ……………………………………………………….…. B- Mali sonuçlar ………………………………………………………...

16 17 22

IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI …………………………….…………..….. A- İşletme bütçesinin genel durumu ……………………………….……. B- Finansman …………………………………………..………..….…… C- Giderler ……………………………………………………………..… D- Tedarik işleri ……………………………………….…………………. E- Üretim ve maliyetler ……………………………………………….….. F- Pazarlama ………………………………………………………….….. G- Sigorta işleri ………………………………………………………..…. H- İşletme sonuçları ……………………………………………………… İ- Bağlı ortaklık ve iştirakler …………………………………………….. J- Kalkınma planı ve yıllık programlar …………………………….…….

25 25 27 29 33 49 68 80 81 86 87

V- BİLÂNÇO ……………………………………………………….….……. - Aktif ……………………………………………………………..……. - Pasif ………………………………………………………….………..

92 93 106

VI- GELİR TABLOSU ……………………………………………..………..

112

VIII- EKLER ……………………………………………………….………..

120

V

I. TOPLU BAKIŞ A- Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri: Sağlıklı ve dengeli beslenme bütün canlıların en temel ihtiyacıdır. Dünya’daki canlıların yaşam biçimleri incelendiğinde, hayvanların da insanlar gibi sosyal topluluklar olduğunu görmek mümkündür. Ot yiyen hayvanlarla et yiyen hayvanları karşılaştırdığımız zaman, dikkatimizi çeken en önemli husus, et yiyen hayvanlar daima ot yiyen hayvanları yönetirler. Et menşeli proteinlerin beyin ve adale gücünü artırdığı bilimsel araştırmalarla ispat edilmiştir. Sağlıklı toplumlar, fizik ve ruhsal olarak sağlıklı bireylerden oluşmaktadır. Bireyin sağlıklı olması her şeyden önce sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmesiyle mümkündür. Bu beslenmede et ve et ürünlerinden elde edilen gıdaların çok önemli bir yeri vardır. Gıda ve beslenme uzmanları, insanların etle beslenmediği takdirde kol gücünün ve beyin gücünün zayıfladığını ifade etmektedirler. Tarım, ekonominin temel sektörlerinden birisidir. Hayvancılık ise tarım sektörü içinde gerek ürettiği katma değer, gerekse yarattığı istihdam imkânı yönünden önemli bir alt sektördür. Diğer taraftan hayvancılık bitkisel üretimin sigortasıdır. Hayvancılığın en önemli özelliklerinden birisi de bitkisel üretimin bütün artıklarını yem olarak değerlendirip, bitkisel proteinleri hayvansal proteinlere dönüştürmesidir. Dünya’nın tarım ekonomisi yönünden gelişmiş ülkelerinin lokomotif alt sektörü hayvancılıktır. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)’in Türkiye hayvancılığının geliştirilmesi ile ilgili raporlarında belirtildiği gibi, hayvancılığın tarım ekonomisine katkısı genel olarak % 60, bitkisel üretimin ise % 30 oranında olduğu bilinmektedir. Avrupa Birliği tarımının lokomotif alt sektörü hayvancılık olmasına rağmen, Türkiye tarım ekonomisinin lokomotif alt sektörü bitkisel üretim ağırlıklıdır. Tarımsal yapımızı hayvancılığın ağırlıklı olduğu bir yapıya dönüştürmemiz kısa sürede halledilecek bir husus değildir. Bu sebeple AB görüşmelerinde tarım sektörü ele alındığında görüşmeler, bölüm bölüm yürütüldüğünden, hatta bir bölümdeki sorunlar halledilmeden diğer bölümlere geçilmesi mümkün olmadığından, tarımsal yapıda yaşanan bu sorunun görüşmelerde zaman kaybettireceği düşünülmektedir. Et ve et mamullerinin insan beslenmesinde önemli bir yeri vardır. Ancak bu gıda maddesinin besin değeri yönünden kaliteli olması, elde edilen hayvanın bakım ve beslenmesiyle yakından ilgilidir. Bu sebeple hayvancılık disiplinli bir işletmecilik faaliyetini zorunlu kılmaktadır. Dünya’nın gelişmiş ülkeleri ile ABD ve AB ülkelerinde hayvancılık işletme hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır. Türkiye’de ise küçük aile işletmeciliği hakimdir. Ekonomik olarak yapılan değerlendirmelerde hayvancılık yıl içinde nakit akışı sağlama yönünden de önemli bir avantaja sahiptir. I

Dünya’nın gelişmiş ülkelerinde, daha az hayvandan mümkün olan kaliteli ve en yüksek verimi alabilmek için ıslah çalışmalarına büyük önem verilmektedir. Bu durum maliyetlerin düşmesine önemli ölçüde katkı sağladığından, hayvancılıkla uğraşan çiftçilerin rekabet gücünü artırmaktadır. Tarımın alt sektörü olan hayvancılık, Dünya’nın gelişmiş ülkelerinde, büyükbaş, küçükbaş, kanatlılar, balıkçılık ve su ürünleri; konularında ihtisas işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Ayrıca söz konusu ülkelerde hayvancılık, üretim, değerlendirme ve pazarlama zinciri kurularak yapıldığı için sistemli bir yapılanma söz konusudur. Bu tür sisteme dayalı işletmecilik faaliyetleri piyasalardaki konjonktürel dalgalanmalardan az etkilenmektedir. Diğer taraftan, kırmızı et, beyaz et, balıkçılık ve su ürünlerine dayalı gıda sanayi Dünya’da büyük bir gelir kaynağı ve istihdam alanı oluşturmaktadır. Dolayısı ile Dünya ekonomisinde tarımın, tarım ekonomisinde de hayvancılığın çok önemli bir yeri bulunmaktadır. B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: 1950’li yıllarda et endüstrisinin sağlayacağı ekonomik sonuçlarının yanı sıra üreticiden malın alınarak kesilmesi, stoklanması ve özellikle kış aylarında büyük yerleşim yerlerinin et açığının giderilmesi amacıyla; 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki K/871 sayılı Koordinasyon Kurulu Kararıyla 01.10.1952 tarihinde “Et ve Balık Kurumu” kurulmuş ve faaliyete geçmiştir. Kurum faaliyetleri geçen 40 yılın ardından 20.05.1992 tarih ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 3291 sayılı Kanun’un 13 üncü maddesine göre özelleştirilme kapsamına, 4046 sayılı Kanunun geçici 11 inci maddesine istinaden de programa alınmış ve unvanı “Et ve Balık Ürünleri A.Ş.” olarak değiştirilmiştir. 13 yıl özelleştirme sürecinde kalan Şirket, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak, eski statüsüne iade edilmiş ve 06.10.2005 tarihinde o zamanki adı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, şimdiki adı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir. Yeni Ana Statü’sü 17.08.2006 tarih ve 6623 sayılı T.Ticaret Sicili Gazetesi’nde ve 22.08.2006 tarih, 26267 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 1982 Anayasasının 45 inci maddesi; “Devlet, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçleri ile diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır. Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır.” Hükmündedir. II

Ülkemizde 4 milyon ziraat işletmesinin % 86’sında bitkisel ve hayvansal üretim birlikte yürütülmekte olup, sadece hayvancılık faaliyeti gösteren işletmelerin sayısı ise % 3’dür. Tarım gelirleri içinde hayvancılığın payı % 30 civarındadır. Bu oran Avrupa Topluluğunda % 55’dir. IX. Kalkınma Planında yer alan tarım ve hayvancılık ile ilgili temel prensipler; 2002 yılından bu yana fiyat desteği yerine uygulanmakta olan “Doğrudan Gelir Desteği” ödemeleri ile üretici gelirlerinde belirli bir istikrar sağlanması amaçlanmıştır. 2004 yılında YPK Kararı ile “Tarım Stratejisi 2006–2010” belgesi kabul edilmiştir. Bu doğrultuda 2006 yılında çıkarılan 5488 sayılı Tarım Kanunu ile üreticiler için, üretim planlaması yapabilmelerini sağlayacak öngörülebilir ve istikrarlı bir ortam oluşturulması amaçlanmaktadır. Üretici ve üretim düzeyini risklere karşı korumak amacıyla 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu 2005 yılında çıkarılmıştır. Türkiye’de, hayvancılık işletmeleri genelde küçük ölçekli olup, birim hayvan başına elde edilen verimler düşük, yem bitkileri üretimi yetersiz ve suni tohumlama sayısı uluslararası ortalamaların altındadır. Plân döneminde, hayvan başına verimlerin yükseltilerek, hayvancılık üretiminin artırılması amaçlanmasına rağmen, bu alanda sınırlı düzeyde ilerleme kaydedilmiştir. Halen kamu eliyle yürütülmekte olan eğitim ve yayım hizmetlerine üretici örgütlerinin katkısı sınırlı kalmaktadır. Bunun yanı sıra, kamu ana hizmet kurumları tarafından yapılan AR-GE çalışmalarının ilgili kurumların faaliyetlerini destekleyici şekilde düzenlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Üreticilerin örgütlenmesinin geliştirilmesi amacıyla 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu 2004 yılında yürürlüğe girmiş olmasına rağmen, üreticilerin değişik amaçlara uygun şekillerde örgütlenmelerini destekleyici bir çerçeve oluşturulamamıştır. Kurum içi ve kurumlar arası eşgüdüm eksikliği ile kurumsal kapasite yetersizliği gibi nedenler hayvan ve bitki sağlığı ile gıda güvenliği politikalarının uygulanmasında sorunlara yol açmaktadır. Bu kapsamda, AB’deki hayvan sağlığı, yem ve gıda mevzuatını bir arada ele alan gelişmelere paralel olarak hayvan sağlığı ve zabıtası, yem, zirai mücadele ve karantina ile gıda konularındaki mevzuatın bütüncül bir şekilde ele alınması önem arz etmektedir. Ülkemizde, gerek kırsal ve kentsel yerleşim birimleri, gerekse bölgeler arasındaki sosyo-ekonomik yapı ve gelir düzeyi dengesizlikleri önemini korumaktadır. Mevcut fiziki ve sosyal altyapı ile kentlerin sunduğu istihdam imkânları yoğun göç hareketlerinin yarattığı nüfus baskısını karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Bu yapı, bölgelerin, sorunlarına ve potansiyellerine göre farklılaştırılmış tedbirleri içeren bütüncül bir bölgesel gelişme politikasını gerekli kılmaktadır.

III

Diğer taraftan, yatırımların ve istihdamın artışını hızlandırmak ve bölgesel gelişmede özel sektör katkısını artırmak amacıyla yeni teşvik tedbirleri uygulamaya konulmuştur. 2004 yılında yürürlüğe giren 5084 sayılı Kanun ile ilk aşamada 36 ilde başlatılan teşvik uygulaması, 2005 yılında 49 ile yaygınlaştırılmıştır. Bu çerçevede, Kalkınmada Öncelikli Yöreler (KÖY) kapsamındaki iller, 2001 yılı kişi başına milli geliri 1.500 ABD Dolardan az olan iller ile 2003 yılı SEGE (Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Endeksi) değeri eksi olan illerde yer alan işletmeler için, istihdam artışı şartına bağlı olarak çalışanlar üzerindeki gelir vergisi ve SSK primi ödemelerinde indirim sağlanmış ayrıca, bu işletmeler için enerji ve bedelsiz arazi desteği getirilmiştir. Kalkınmada Öncelikli Yörelerdeki, İl Özel İdareleri ve belediyelerin muhtelif projelerinin mahalli idareler ödeneğinden desteklenmesine devam edilmektedir. Gıda güvenliği ve güvenilirliğinin sağlanması ile doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı gözetilerek, örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir tarımsal yapı oluşturulmalıdır. Üretimin talebe uygun olarak yönlendirilmesini sağlayacak politika araçları uygulanırken, Türkiye’nin AB üyeliği sonrasında Birlik içinde rekabet edebilmesi için tarımsal yapıda gerekli dönüşüme öncelik verilmelidir. Tarım ürünleri ihracatında rekabet gücünün artırılması amacıyla, ihracat destekleri dış ticarete konu ve markalı ürünlere yönlendirilmelidir. AB’ye Katılım Öncesi Yardımlardan da yararlanılarak, tarımsal işletmelerde ölçek büyüklüğünün artırılması yanında, başta üretim teknikleri ve üretim koşullarının iyileştirilmesi olmak üzere, tarım ve gıda işletmelerinin modernizasyon çabaları, belirlenerek öncelikler çerçevesinde tarımsanayi entegrasyonu özendirilmelidir. Etlik küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayılarındaki gelişmeler yıllar itibarıyla aşağıda gösterilmiştir. (Bin baş) Yıllar

Sığır

Manda

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

10.765 10.526 10.871 11.037 10.860 10.724 11.433 12.386

146 104 101 85 86 87 86 98

Büyükbaş toplamı 10.911 10.630 10.972 11.122 10.946 10.811 11.519 12.484

Koyun

Keçi

28.492 25.304 26.617 25.475 23.975 21.750 23.090 25.032

7.201 6.248 6.643 6.286 5.593 5.128 6.293 7.278

Küçükbaş toplamı 35.693 31.588 33.260 31.761 29.568 26.878 29.383 32.310

Kaynak, TÜİK.

2000-2011 döneminde büyükbaşta % 14 oranında artış görülürken, küçükbaşta % 9 oranında azalmanın olduğu görülmektedir. “2011 Hayvansal Üretim” TÜİK

IV

verilerine göre; önceki yıla göre 2011 yılı sonu itibarıyla toplam büyükbaş hayvan sayısı % 9, küçükbaş hayvan sayısı % 10, oranında artış göstermiştir. Türkiye’nin yıllar itibarıyla kırmızı ve beyaz et üretimi aşağıda gösterilmiştir. Yıllar 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Kırmızı et (bin ton) 438 577 482 414 781 777

Beyaz et (bin ton) 935 1.100 1.123 1.324 1.444 1.613

Kaynak: TÜİK.

Tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, kırmızı et üretimi yıllar itibarıyla inişli çıkışlı bir seyir takip etmiştir. Ancak, 2011 yılında kırmızı et üretimi, 2010 yılına göre toplamda % 1 oranında azalarak 777 bin tona düşmüştür. 2011 yılı gelişmiş ülkeler ve Türkiye’de kişi başına tüketilen et miktarı; Tüketilen et Kırmızı et (kg) Beyaz et (kg) Toplam

ABD 72 45 117

AB 60 16 76

Türkiye 10 9 19

Kaynak: TZOB- 2009 Raporu

AB’de hayvansal ürünlerin pazarlanmasında kooperatiflerin ve üretici birliklerinin yeri tartışılamayacak kadar önemlidir. Türkiye’de AB’nin aksine ihtisaslaşmış hayvancılık işletmelerinin sayısı oldukça azdır. Tarım işletmelerinin sayısal olarak fazla olmasına karşın, küçük ve dağınık olmaları önemli yapısal sorunları da beraberinde getirmektedir. Söz konusu yapısal sorunlar giderilmedikçe hayvancılığın gelişmesi mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan Türkiye’deki kişi başına yapılan et tüketimi kayıt altına alınan üretim rakamları üzerinden hesaplandığı için diğer ülkeler karşısında oldukça düşük görünmektedir. Halbuki, yüksek oranda kayıt dışı kesimlerin olduğu bilinmekte olup, bunların tüketime dahil edilmesi mümkün görülmemektedir. Bu itibarla kayıtlara dayalı rakamlar fiili durumla çelişmektedir. Türkiye’nin yıllar itibarıyla büyük ve küçükbaş hayvan kesimi ve et üretimi aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

V

Yıl 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Büyükbaş et üretimi Adet Ton 2.125.101 358.685 1.639.391 323.258 1.760.655 342.479 2.014.674 434.395 1.743.405 371.967 1.506.985 326.309 2.617.966 621.981 2.579.020 646.521

Karkas kg 169 197 195 216 196 217 237 251

Küçükbaş et üretimi Adet Ton Karkas kg 7.277.022 132.532 18 4.834.047 86.133 18 5.566.457 93.905 17 7.725.700 132.152 17 6.356.428 110.491 17 4.603.390 86.308 19 8.093.130 158.747 20 6.733.638 130.394 19

Kaynak . TÜİK

Yukarıdaki çizelge incelendiğinde yıllar itibarıyla hayvan sayılarında ve et üretimlerinde dalgalanmalar görülmektedir. Bu durum hayvancılığın istikrarlı bir şekilde gelişme göstermediği biçiminde değerlendirilmektedir. Hayvancılığın gelişmesini olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başında gelen kaba yem açığı, son yıllarda yapılan destekler sayesinde giderilmiş olmasına rağmen hayvan sayısında beklenen artışın sağlanamayışı yem desteği ile birlikte başka tedbirlerin de alınması gerektiğini ortaya koyması bakımından önemli görülmektedir. Kurumun son beş yıla ilişkin faaliyetleri aşağıda toplu bilgiler çizelgesinde gösterilmiştir.

VI

Toplu Bilgiler Sermaye

Ölçü

2007

2008

2009

2010

2011

Artış Son iki veya yıl farkı azalış %

Bin TL

400.000

460.000

510.000

610.000

645.000

35.000

6

Ödenmiş sermaye

“

367.252

404.302

474.102

532.652

601.653

91.501

17

Öz kaynaklar

“

49.326

46.183

87.320

136.478

156.625

20.147

Yabancı kaynaklar

“

27.894

30.009

42.693

179.996

132.212

(47.784)

(27)

Finansman giderleri

“

-

-

176

1.217

2.969

1.752

144

Maddi duran varlıklar (Edinme değeri)

“

74.460

76.610

101.445

128.091

178.302

50.211

39

Maddi duran varlıklar birikmiş amortismanı

“

29.944

31.828

33.671

39.205

46.767

(7.562)

(19)

15

Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler

Bin TL

453

1.736

26.194

26.703

34.065

7.362

Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi)

%

11

40

84

77

77

-

Ton

14.016

8.343

24.338

77.536

43.363

(34.173)

(44)

Bin TL

94.361

71.364

199.669

538.532

382.676 (155.856)

(29)

Ton

8.492

7140

19.173

33.389

23.223

(10.166)

Bin TL

104.072

102.251

243.087

493.934

516.424

22.490

5

Ton

70.833

81.500

81.500

81.500

146.500

65.000

80

9

6

18

29

14

(15)

(52)

Başlıca alım miktarı Tüm alım tutarı Başlıca üretim miktarı (Göv.et.bey. et dahil) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Üretim kapasitesi (Gövde etler) Kapasiteden yararlanma oranı Başlıca satış miktarı (Gövde, parça,kanatlı) Net satış tutarı

%

28 -

(30)

Ton

9.438

7.682

20.763

33.382

37.500

4.118

12

Bin TL

97.243

80.298

219.353

481.311

492.714

11.403

2

Stoklar -İlk madde ve malzeme.

Bin TL

1.117

1.202

978

42.022

3.137

(38.885)

(93)

-Mamuller

Bin TL

19.764

20.341

21.744

118.379

89.184

(29.195)

(25)

-Diğer Stoklar

Bin TL

12

568

282

443

161

Memur (ortalama)

Kişi

64

72

91

98

98

-

Sözleşmeli (ortalama)

Kişi

199

192

176

202

231

29

İşçi (ortalama)

Kişi

57 14

807

749

739

683

715

32

5

Bin TL

33.897

36.086

38.001

39.998

50.330

10.332

26

Bin TL

2.547

2.911

3.813

4.336

5.605

1.269

29

TL

3.316

3.369

3.492

3.687

4.815

1.128

31

Bin TL

5.157

5.337

5.572

6.290

8.264

1.974

31

TL

2.160

2.316

2.638

2.595

2.670

75

3

Bin TL

23.213

23.909

24.856

25.263

32.701

7.438

29

TL

2.397

2.660

2.803

3.082

3.673

591

19

Tahakkuk eden vergiler

Bin TL

6.591

11.513

15.718

9.791

26.223

16.732

171

GSYH’ya katkı (üretici fiyat.)

Bin TL

853

(2.183)

4.008

38.835

16.288

(22.547)

(58)

GSYH’ya katkı (alıcı fiyat)

Bin TL

7.412

3.836

19.694

48.530

42.936

(5.594)

(12)

GSMH’ya katkı alıcı fiyatlarıyla

Bin TL

7.412

3.836

19.694

48.530

42.936

(5.594)

(12)

70

87

62

11

31

20

Personel için yapılan tüm giderler Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler - Memur başına aylık ortalama giderler - Sözleşmeliler için yapılan giderler - Sözleşmeli başına aylık ortalama gider - İşçiler için yapılan giderler - İşçi başına aylık ortalama gider Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yükümlülükler

Zararlılık

%

Faaliyet kârı veya zararı

Bin TL

(31.460)

(35.930)

(32.360)

(8.090)

(49.252) (41.162)

Dönem net kârı veya zararı

Bin TL

(34.463)

(40.192)

(28.663)

(9.392)

(48.854)

Bilanço kârı veya zararı

Bin TL

(289.711)

(324.174)

(364.366)

(393.029)

(402.421)

182 (509)

(39.462) (420) (9392)

(2)

Et ve Balık Kurumu 1952 yılında kurulmuş olup, 1953 yılında üretime başlamıştır. Kurulduğu yıldan itibaren kesintisiz 39 yıl üreticiye ve tüketiciye çok önemli hizmetler verdikten sonra 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmıştır. Özelleştirme süreci 13 yıl sürmüş olup, Kurum bu süreçte varlıklarının büyük bir VII

kısmını, üretim teknolojisini ve çalışma şevkini kaybetmek zorunda kalmıştır. Ancak Türkiye’de hayvancılığın önemli bir darboğaza girmesi, sorunların aşılması için sektörün yeni desteklere ihtiyaç duyması sebebiyle 2005 yılında Et ve Balık Kurumu, ek görevler verilerek özelleştirme kapsam ve programından çıkartılmıştır. Kurum yeniden yapılandırılarak, Türkiye hayvancılığının gelişmesi için düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi, piyasa ekonomisi kuralları içinde rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunması, tekelleşmenin önüne geçmesi gibi konularda sorumluluklar verilmiştir. Ayrıca, bu görevlere ek olarak kârlılık verimlilik ilkeleri doğrultusunda çalışarak kamu yararını gözetmesi ve sermaye birikimine katkıda bulunması görevleri de yüklenmiştir. Asıl görevi et sektöründe ticari işletmecilik olan Kuruma, hazırlanan yeni Ana Statü ile, kamu hizmeti niteliğinde görevler verildiği görülmektedir. Bunları, hayvancılığın teşvik edilmesi ve istikrarlı bir şekilde gelişmesine yardımcı olunması, halk sağlığı ve hayvan sağlığı açısından tehlike arz eden hastalıklara yakalanmış hayvanların imha edilmesi, Bakanlar Kurulu kararı ve ilgili Bakanlık veya mercilerce verilecek görevlerin yerine getirilmesi olarak sıralamak mümkündür. Yeni Ana Statü ile verilen bu görevlerden,“İlgili Bakanlık veya mercilerce verilecek görevleri yerine getirmek” ifadesi, 233 sayılı KHK’nin 40 ıncı maddesinde belirtilen Bakanlık ile KİT ilişkileri tanımına pek uymadığı görülmektedir. Diğer yandan, aynı KHK’nin 35 inci maddesinin 2 ve 3’üncü fıkraları gereğince üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının Bakanlar Kurulunca tespit edilebileceği ancak mahrum kalınan kârın hazine tarafından karşılanması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Genel olarak yasal değerlendirmeler dikkate alındığında, KİT statüsündeki bir Kuruluşun ilgili Bakanlıkla olan ilişkileri “faaliyetlerin hukuka uygun olarak yürütülmesinin gözetimi” boyutunda kalması gerektiği düşünülmektedir. Öte yandan, “Mercilerce verilecek görevleri yerine getirmek” şeklindeki düzenlemenin de, Kurumun tüzel kişiliği ve özerk faaliyetleri açısından belirsizlikler taşıdığını söylemek mümkündür. Kurumun örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatı, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları, Yönetim Kurulu, teftiş kurulu, hukuk müşavirliği ve daire başkanlıklarından oluşmaktadır. Taşra teşkilatını ise değişik illerde bulunan 9 adet kombina müdürlüğü oluşturmaktadır. Kuruluşta 2011 yılsonu itibarıyla; 102 memur, 257 sözleşmeli personel ve 742 işçi olmak üzere toplam 1101 kişi çalışmıştır. Bunun dışında aynı yıl içinde Devlet Personel Başkanlığından alınan izinle altı ay süre ile 55 adet geçici işçinin de ortalama 18Adam/ Ay çalıştırıldığı görülmüştür.

VIII

Yılsonu itibarıyla çalışan 1.101 personelin % 40’ına tekabül eden 444 kişisi Ankara sınırları içinde çalışmaktadır. Buna karşılık taşradaki 9 kombinada ve İstanbul Depo Müdürlüğünde toplam 914 personel görev yapmaktadır. Merkez ve taşra ünitelerinde görülen personel dengesizliğinin giderilmesi zorunlu görülmektedir. Son yıllarda Kurum, zaten yetersiz olan Pazar payını önemli ölçüde kaybetmiştir. Bilahare “Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çerçevesinde Et ve Balık Kurumu istisnai kuruluşlar arasına alınmıştır. Buna göre; Kamu Kuruluşlarının Kurumdan alacakları et ve ürünleri bu Kanun kapsamı dışına çıkartılmıştır. Kurumun, Adana, Ağrı, Sakarya ve Sincan’da bulunan Kombinaları modernize edilmiştir. Buna göre söz konusu tesislerde kesilen etlerin işlenerek katma değerinin artırılması mümkün hale gelmiştir. Bütçe ve finansman imkânları çerçevesinde modernizasyon çalışmalarının, diğer kombinalarda da yapılması gerekli görülmektedir. Hayvancılığın Türkiye genelindeki dağılımı dikkate alındığında özellikle Trakya Bölgesi ve Konya İlinde birer kombina yapılmasının ihtiyaç olduğu görülmektedir. Diğer taraftan kombina sayısından çok bunların Türkiye genelinde uygun dağılımı önem taşımaktadır. Halen var olan kombinaların tam kapasite ile çalıştırılamadığı da bilinmektedir. Bu itibarla, Konya ve TİGEM’in Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan Türkgeldi İşletmesinde kiralanan arazi üzerinde, bütçe ve finansman imkânları çerçevesinde birer kombina kurulması, böylece kombina sayısının dondurulması ve bundan sonra da kombinalar çevresinde talebin yoğun olduğu noktalarda soğuk depo kurarak teşkilatlanılmasının daha faydalı olacağı düşünülmektedir. Türkiye canlı hayvan piyasasında meydana gelen darboğazın ithalat yoluyla aşılması bir çözüm şekli olarak düşünülmemelidir. Halen Türkiyede izlenmekte olan hayvancılık politikalarında kısa, orta ve uzun vadede köklü değişikliklere gidilmesi zorunlu görülmektedir. Kısa vadede dişi hayvan kesilmesi ve süt tozu ithalatı durdurulmalıdır. Öncelik sırası dikkate alındığında süt sorunu halledilmeden et sorununun halledilmesi pratik olarak mümkün değildir. Yapılan araştırmalarda, bir dişi hayvanın kesilmesinin 9 erkek hayvanın kesilmesine karşılık geldiği hesaplanmıştır. Dişi hayvan ana demektir. Bu tedbirlerin alınması halinde doğuracak ana hayvan sayısının artırılmasının ve orta vadede sorunun çözülmesinin mümkün olacağı düşünülmektedir. 2011 yılında büyükbaş hayvan kesimi 45 bin baş olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam önceki yıla göre % 145 oranında artış göstermiş olup, program hedefinin % 84 oranında gerisinde kalmıştır. Küçükbaş hayvan kesimlerinde bu yıl da kayda değer gelişmelerin olmadığı görülmektedir. Kümes hayvanı kesimleri önceki yıla göre % 22

IX

oranında gerileyerek 1.861 bin adet olmuştur. Bu rakam da program hedefinin % 81 oranında gerisinde kalmıştır. Kurumun, hayvancılık sektörünün gelişmesini desteklemek amacıyla üstlendiği görev çerçevesinde; hem canlı hayvan piyasasında hem de et piyasasında iki yönlü olarak fiyat istikrarını sağlamak gibi bir misyonu bulunmaktadır. Bir yandan canlı hayvan piyasasında fiyatın düşmesini önleyerek besicilerin ezilmesine engel olmak, diğer yandan et fiyatlarının yükselmesine mani olarak tüketicilerin ezilmesini önlemek, bu iki durum ticaretle uğraşan bir Kurum için çelişki gibi görünmektedir. Kurum, 2011 yılında canlı hayvan ve tali ürün satışları hariç, et cinsleri itibarıyla bütün satışlardan zarar etmiştir. Yapılan analizlerden anlaşıldığna göre, maliyet hasılat dengesizliği kurum zararını artırmakta olup, bu durum kaynak sorununu derinleştirmektedir. Kurumun bu soruna çözüm arayışlarını sürdürürken, bir yandan maliyeti azaltıcı tedbirleri alması, diğer yandan da katma değeri yüksek olan ürün çeşitliliğine yönelerek üretimi artırması ve piyasadaki pazar payını yükseltmesi gerekli görülmektedir. Kurumun 2010 yılı bilançosu 9.392 bin TL zarar ile sonuçlanmış olup, 2011 yılında bu zarar 39.462 bin TL artarak, 48.854 bin TL’ye yükselmiştir. Yapısal olarak bazı iyileşmelerin olduğu görülmesine rağmen, faaliyetlerin zararla sonuçlanma sürecinin halen devam ettiği görülmektedir. Türkiye’de 2010 ve 2011 yıllarında canlı hayvan piyasasında meydana gelen darboğazlar sebebiyle et açığının kapatılması için kasaplık canlı hayvan ithalatı yapılmıştır. Ancak uzun vadede sorunun çözümü ithalatta aranmamalıdır. Türkiye hem et hem de süt hayvancılığı konusunda geleceğe dönük yeni düzenlemeleri yapmak zorundadır. Süt hayvancılığının ve sütçülüğün sorunları çözülmeden, et hayvancılığının sorunlarının çözülmesi mümkün görülmemektedir. Çünkü et, süt hayvancılığının sonucu olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan sığır etini talep baskısına karşı destekleyen et koyun etidir. Son yıllarda Türkiye koyun varlığında meydana gelen düşüşler, tüketici talebinin sığır eti üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Bu sebeple gerek sütçü gerekse etçi ırklarda koyun varlığının artırılması, sorunun kalıcı ve sürdürülebilir bir şekilde çözülebilmesi bakımından gerekli görülmektedir. Türkiye’de 2011 yılında kırmızı et üretimi (sığır, manda, koyun, keçi) toplamı 777 bin tondur. Kurumun 2011 yılı kırmızı et satışı ise yaklaşık 30 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Buna göre Kurumun Türkiye kırmızı et piyasasının % 3,8’ini kontrol edebildiği görülmektedir. Bu oranın piyasadaki fiyat regülâsyonunu sağlamasının mümkün olmadığı düşünülmektedir. Ürünlerin büyük tüketim merkezlerine ulaşması ve piyasa etkinliğinin sağlanması amacıyla 100 adet franchising sisteminin kurulması

X

Yönetim Kurulunun 07.02.2011 tarih ve 21 sayılı kararıyla kabul edilmiş ve 52 adet firma ile sözleşme imzalandığı anlaşılmıştır. Kurumun 2011 yılında İstanbul Et Deposu hariç 9 adet et kombinası, Merkez muhasebe ve taşımacılık birimi hem asli faaliyetlerinden hem de dönem sonuçlarından zarar etmişlerdir. 2011 yılında önceki yıla göre Kuruma bağlı işyerlerinin faaliyet zararında % 420 oranında artış olmuştur. İstanbul Et Deposunun faaliyetlerini kârla kapatmasının nedeni, kombinalarda üretilen hazır eti satmasından ileri geldiği anlaşılmaktadır. Kurumun nominal sermayesi Yüksek Planlama Kurulunun 01.01.2011 tarih ve 2011/T-21 sayılı kararıyla 645 milyon TL’ye yükseltilmiş olup, ödenmiş sermayesi 601.652,6 milyon TL’dir. Cari yıl itibarıyla dönem zararı dahil birikmiş zararı 451,2 milyon TL olmuştur. Bir diğer ifade ile Kurum sermayesinin % 70’ini kaybetmiştir. Kuruluşun verimli ve kârlı duruma gelebilmesi ve et piyasasında etkin olabilmesi için kapasite kullanım oranının yükseltilerek birim sabit maliyetlerin düşürülmesi, ürünlerin büyük tüketim merkezlerine ulaşmasını sağlayacak franchising sisteminin hedefe ulaşılacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi, modernizasyon ve otomasyonu tamamlanmayan kombinaların yenilenme faaliyetlerine devam edilmesi, düzenli hayvan tedarikini sağlayacak tedbirlerin alınması, genel müdürlüğe bağlı 11 iş yerinde nitelikli ve gerekli personel sayısının belirlenmesini teminen iş analizlerinin bir an önce yapılması gerekli görülmektedir. C- Öneriler: Et ve Balık Kurumunun 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Kurum tarafından ithal edilen ve Lüleburgaz’daki Canlı Hayvan Deposunda karantinaya tabi tutulan kasaplık hayvanlarla ilgili olarak, kesim sözleşmesi yapılan bir özel firma tarafından kesimler sırasında etlerin çalınması, Kurumun büyük ve sağlıklı karkasları ile kesimhanenin iç piyasadan topladığı zayıf ve hastalıklı karkasların değiştirilmesi, sayımlar ve incelemeler sonucunda toplam 178 hayvanın eksik çıkması gibi iddialarla adli yönden yargıya intikal eden olayın, Kurumun ilgili bakanlığı olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından da idari, mali ve teknik yönden bütün ayrıntıları ile incelenmesi, gerekirse soruşturulması (sayfa: 46 ), 2- Kuruma bağlı kombinalarda işletmecilik faaliyetlerinin 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yapılması, uygulamanın her kombinada aynı nitelikte olmasına özen gösterilmesi, kombinalar arasında benzer uygulamaların yapılabilmesi için teknik eksikliklerin giderilmesi ve ilgili personelin hizmet içi eğitimlerinin periyodik olarak yapılması (sayfa: 52), XI

3- Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Türkiye hayvancılığının desteklenmesi konusunda kendisine yasa ile verilmiş olan görevleri daha verimli ve etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için; - Kurumun Trakya Bölgesinin Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan TİGEM’in Türkgeldi İşletmesinden kiraladığı arazide ve Konya İlinde birer kombina kurulması imkânlarının araştırılması, - Kombinaların bölgelerinde et talebinin yoğun olduğu noktalarda kiralama yoluyla soğuk depo kurarak teşkilatlanması, - İş gücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak, maliyetleri aşağı çekmek amacıyla kombinalarca et dağıtımının belli periyotlarda soğuk depolara, tüketiciye dağıtımların ise soğuk depolar marifetiyle yapılması (sayfa: 58), 4- Kuruluşun üretim maliyetinin düşürülmesi ile ilgili olarak; - İşgücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak amacıyla bütün kombinalarda kapasite kullanımının artırılması, alet ve ekipmanların modernize edilerek otomasyon sistemine geçilmesi, - Taşıma ve nakliyeden kaynaklanan masrafların azaltılması için bu konuda hizmet satın alınması, - Karkas kalitesi ve verimi yüksek olan hayvanların üretimde kullanılmasına özen gösterilmesi, - Üretimde çalışan personelin eğitim eksikliğinin giderilmesi, - Kurumun yeniden yapılandırılması ile ilgili programın biran önce hayata geçirilmesi hususunda gerekli gayretin gösterilmesi (sayfa:67), 5- Et ve Balık Kurumunun yaptığı toplu et satışlarında piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarından Kurumun olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla, sözleşme sürelerinin kısa tutulması veya uzun süreli sözleşmelerde tarafları zarara uğratmamak için et borsası ortalama fiyatları dikkate alınarak sözleşmelere artı eksi fiyat farkı konulması (sayfa: 70), 6- Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünde, Genel Müdürlük binası ve kombinalarda yapılması gereken modernizasyon ve otomasyon yatırımları ile ilgili olarak; - Kurumun kira ödemeyi gerektirmeyecek bir binaya kavuşturulması amacıyla; Sincan’daki gayrimenkullerinin değerlendirilmesi veya ilgili kamu idareleri nezdinde girişimlerde bulunulması ve söz konusu idarelerle iletişimin sürdürülmesi, - Kurumun, Türkiye hayvancılığının gelişmesine katkıda bulunabilmesi, besicileri canlı hayvan piyasasında meydana gelen olumsuzluklardan koruyabilmesi ve XII

et piyasasında fiyatların dengeli bir biçimde oluşması için düzenleyici rolünü yerine getirebilmesi yapacağı yatırımlara bağlı bulunduğundan, söz konusu yatırımları yapabilmesi için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunması (sayfa: 32,90,91), 7- Kuruma ait kombinalar ile bu kombinaların ürettiği işlenmiş eti satan franchising et mağazalarının arasındaki üretim–satış dengesinin iyi planlanması, mağaza açma taleplerine izin verilirken bu planlamanın dikkate alınması, et preparatları itibarıyla satışların dengeli olması için fiyat aralıklarının satış dengesini sağlayacak şekilde belirlenmesi, Kombinalarca mağazalardan talepler alınırken yığılmanın önlenmesi için 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliğindeki oranlara dikkat edilmesi (sayfa: 78), 8- Kurum müşterileri ile ticari ilişkilere dair kayıtların sıhhatli takibi ile teminatı aşan tutarlarda mal teslimine fırsat verilmemesi bakımından bilgi yönetim sisteminin bir an önce tamamlanarak kullanıma alınması (sayfa: 98), 9- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan (Ek:16) diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün 2011 yılı bilânçosu ve 48.854.010,62 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

XIII

II. İDARİ BÜNYE A- Mevzuat: 1- Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Et ve Balık Kurumu; Bakanlar Kurulunun 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Kararıyla yürürlüğe konulan Koordinasyon Kurulunun K/871 sayılı Kararıyla 01.10.1952 tarihinde kurulmuştur. Koordinasyon Kurulu Kararının 1 inci maddesinde; “Milli Koruma Kanununun muaddel 6 ncı maddesine göre hükmi şahsiyete haiz olmak, hususi hukuk hükümlerine tevfikan idare edilmek, aşağıda yazılı vazifeleri görmek ve mesuliyeti sermayesiyle mahdut bulunmak üzere mali ve idari muhtariyete haiz Et ve Balık Kurumu teşkil edilmiştir.” olarak yer alan ifadeyle; Et ve Balık Kurumunun kurulmasındaki yasal dayanak ve sonraki maddelerde de kurumun görevi, idare organları ve şekli ile denetimi ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. 18.06.1984 tarih, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname ve bu Kararname uyarınca hazırlanarak 09.11.1984 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Ana Statü’de; İktisadi Devlet Teşekkülü olarak faaliyette bulunmak üzere “Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü” kurulduğu hükmü yer almaktadır. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Bakanlar Kurulunun 20.05.1992 gün, 92/3088 sayılı Kararıyla, 3291 sayılı Kanun’un 13 üncü maddesi uyarınca özelleştirilecek kuruluşlar arasına alınmıştır. İlk kombinasını 1953 yılında Erzurum’da açan ve 20.05.1992 tarihinde özelleştirilmesine karar verilen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün bu tarihte; 25 et kombinası, 2 tavuk kombinası, 2 et işleme ünitesi, 1 balık mamulleri fabrikası ve 1 soğuk hava deposundan oluşan 31 iş yeri ile sermayesinin % 98,8’ ine sahip olduğu Erzincan Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi unvanlı bağlı ortaklığı bulunmaktaydı. 28.05.1986 tarih ve 3291 sayılı Kanun hükümleri uyarınca Bakanlar Kurulunun 20.05.1992 tarih ve 92/3088 sayılı Kararıyla özelleştirilmesi öngörülen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Et ve Balık Ürünleri Anonim Şirketine dönüştürülmüş, Ana Sözleşmesi Yüksek Planlama Kurulunun 22.01.1993 tarih, 93/2 sayılı Kararıyla onaylanmıştır. 26.08.2005 tarihine kadar özelleştirme programında kalan ve bu dönemde 4046 sayılı Kanun ile Ana Sözleşme hükümlerine göre faaliyetlerini sürdüren şirket; Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih, 2005/104 sayılı Kararıyla özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü olarak özelleştirme kapsamına alınan ve daha sonra anonim şirkete dönüştürülerek 26.08.2005 tarihine kadar, 13 yılı aşan bir süre özelleştirme programında kalan Şirketin programdan çıkarıldığı tarihteki iş yeri 1

sayısı satılamayan 7 adet kombinadır. 2006 yılında Ağrı Et Kombinasının, Ağrı Özel İdaresinden geri alınmasıyla işyeri sayısı 8’e, daha sonra Denizli ve Yozgat Et Kombinalarının alınmasıyla da 9’a yükselmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu, Et ve Balık Ürünleri A.Ş.’nin özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmesine ilişkin kararının gerekçesini; “Faaliyetlerini kârlı olarak sürdüremeyen, sürekli zarar eden ve harcamalarını kendi kaynakları ile karşılayamayan Şirketin finansman ihtiyacı Özelleştirme Fonundan aktarılan sermaye ödemeleri ile karşılanmaktadır. Şu andaki sermayesi 300 trilyon TL’sine ulaşmıştır. Bu güne kadar Şirkete aktarılan kaynağın ABD doları karşılığı 593 milyon ABD dolarıdır. Bugünkü durumu ile Şirket kuruluş amacına yönelik fonksiyonlarını yerine getirememekte, düşük kapasite ile çalıştığı için birim maliyetleri de yüksek gerçekleşmektedir. Yapılan özelleştirmelerin bir kısmı ise oluşan negatif kamuoyu nedeni ile uygulanamamaktadır. Şirketin mevcut statüsü ile devamı kamu giderlerini arttırmaktadır. Bu çerçevede, Şirketin yeniden yapılanması, AB normlarına uygun olarak hayvancılık sektöründen düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi amacıyla, özelleştirme kapsam ve programından çıkarılmasının uygun olacağı düşünülmektedir.” şeklinde açıklamıştır. Tesislerinin büyük bölümü satılan (19 adet), devredilen (5 adet) ve kapatıldıktan (3 adet) sonra eski statüsüne iade edilen kurumun kısa sürede; yüksek kapasitede üretim yapma ve verimli çalışma düzeyine ulaşmasına imkân yoktur. Özelleştirme kapsamında kaldığı 13 yıllık süre sonunda; Şirketin mevcut statüsüyle devamını kamu giderlerini artırdığı ve kaynak yaratamadığı belirtilerek eski statüsüne dönmesi; AB normlarında yeniden yapılanarak, sektörü düzenleyici ve destekleyici yönde faaliyette bulunması öngörülmüştür. Eski statüsüne geri dönen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Ana Statüsü, Yüksek Planlama Kurulun 24.07.2006 tarih ve 2006/T-25 sayılı Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Kurumun yapısı, görev ve yetkilerinin düzenlendiği Ana Statü’nün 5 inci maddesinde; “ Bu Ana Statü ile teşkil olunan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü (EBK) tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülüdür.” ifadesi yer almakta ve Ana Statü’nün 6 ncı maddesinde kurumun amaç ve faaliyet konuları ayrıntılı olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu maddenin birinci fıkrasında “teşekkülün temel amacı; piyasa ekonomisi kuralları içerisinde, sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkı yaparak, kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda kamu yararı da gözetilerek faaliyetlerini sürdürmek ve sermaye birikimine yardımcı olmaktır.” hükmüne yer verilmiştir.

2

Ana Statü’nün 5 inci maddesinde Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün tüzel kişiliğe sahip iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulduğu belirtilmekte, 6 ncı maddesinde ise; Kurumun kârlılık ve verimlilik ilkesi doğrultusunda kamu yararı da gözetilerek çalışacağı ifade edilmektedir. 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yapılan tanımda, iktisadi devlet teşekküllerinin kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda çalışmaları öngörülmüş, kamu yararını gözetmekle görevli sayılmamıştır. Bu nedenlerle, Ana Statü’nün 6 ncı maddesinin, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca değiştirilmesi gereklidir. Ayrıca; Kurumun amaç ve faaliyet konularını düzenleyen 6 ncı maddenin (b) fıkrasında, “Bakanlar Kurulu Kararı ve ilgili Bakanlık veya mercilerce verilecek görevleri yerine getirmek.” şeklinde yer alan geniş kapsamlı ifade; 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 35/4 ve 40 ıncı maddeleriyle uyumlu değildir. Söz konusu fıkranın 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin yukarıda belirtilen maddeleri uyarınca yeniden düzenlenmesi ve “ilgili Bakanlık veya mercilerce” ifadesinin çıkarılması gerekmektedir. Kurum yönetim bakımından 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, denetim açısından 3346 ve 6085 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. 2- Tüzükler: 2011 yılı içinde kurum ile doğrudan ilgili tüzük yayımlanmamıştır. 3- Bakanlar Kurulu kararları: - 22.12.2010 tarih ve 27793 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 09.12.2010 tarih ve 2010/1157 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre, Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak Üzere Damızlık Olmayan Canlı Sığır İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar alınarak, 26.06.2010 tarih ve 2010/623 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak Üzere Damızlık Olmayan Canlı Sığır İthalinde Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararın 1 inci, 3 üncü ve 5 inci maddelerinde yer alan “31.12.2010” ibareleri “31.12.2011” olarak değiştirilmiştir. - 19.03.2011 tarih ve 27879 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 15.03.2011 tarih ve 2011/1520 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. - 14.05.2011 tarih ve 27934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 06.05.2011 tarih ve 2011/1766 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı 3

listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. - 02.07.2011 tarih ve 27982 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 27.06.2011 tarih ve 2011/2020 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. - 28.12.2011 tarih ve 28156 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 21.12.2011 tarih ve 2011/2611 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 26.06.2010 tarihli ve 2010/623 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak üzere Damızlık olmayan Canlı Sığır İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararın 1 inci, 3 üncü ve 5 inci maddelerinde yer alan “31.12.2011” ibareleri “31.12.2012” olarak değiştirilmiştir. 4- Yüksek Planlama Kurulu Kararları: Yüksek Planlama Kurulunun 28.04.2011 tarih ve 2011/T-12 sayılı Kararıyla, Yozgat ilinde bulunan Yozgat Et Entegre ve Süt İşleme Tesislerinin 11.04.2011 tarihinde 233 Sayılı KHK’nın 54 üncü maddesi çerçevesinde Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilmesi, bilahare tesislerin üretime başlayabilmesi amacı ile Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca 2011 yılı Yatırım Programında yer alan; 2009C010070 proje numaralı Kombina Modernizasyonu ve Otomasyonu Projesi kapsamında Yozgat Et İşleme Tesisi ismiyle yeni bir alt projenin 2011 yılı Yatırım Programına alınarak 16.000.000 (onaltı milyon) TL ek ödenek tahsis edilmesinin uygun görülmesi ve Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun 13.04.2011 tarih ve 57 sayılı Kararı ile de Yozgat Et Kombinası Müdürlüğü adıyla kurulan işletmenin faal hale getirilebilmesi için ihtiyaç duyulan toplam 96 adet personelin alınmasına Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıkların 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programına ilişkin 12.10.2010 tarih ve 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 5 inci maddesine göre karar verilmiştir. Yüksek Planlama Kurulunun 01.11.2011 tarih ve 2011/T-21 sayılı Kararıyla, Kuruluşun 610 milyon TL olan nominal sermayesi, 645 milyon TL’ ye yükseltilmiştir. Yüksek Planlama Kurulunun 30.12.2011 tarih ve 2011/T-30 sayılı Kararıyla, Denizli ilinde Denizli Belediye Başkanlığına ait olup 26.04.2011 tarihinde yapılan protokol ile 04.05.2011 tarihinde Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilen ve Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun 09.05.2011 tarih ve 73 sayılı Kararı ile Denizli Et Kombinası ismi ile kurulan ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca uygun görülerek 2011 yılı Yatırım Programında yer alan; 2009C0110070 proje numaralı Kombina modernizasyonu ve Otomasyonu Projesi kapsamında Denizli Kombinası ismiyle 2011 Yılı Yatırım Programına dahil edilen 4

kombinanın faal hale getirilmesi amacıyla ihtiyaç duyulan toplam 97 personelin alınmasına, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıkların 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programına ilişkin 12.10.2010 tarih ve 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 5 inci maddesine göre karar verilmiştir. 5- Yönetmelikler: 2011 yılında yönetmeliklerle ilgili olarak, 412 sayılı Et ve Balık Kurumunun 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü maddesinin (g) bendi uyarınca yapacağı Mal ve Hizmet Alımlarında Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkındaki Yönetmelik ve 205 sayılı İmalat Dairesi Et Ürünleri İşletme ve İmalat Yönetmeliği ile ilgili çalışmaların devam ettiği görülmüştür. B- Teşkilat: 1- Teşkilatın yapısı: Kamu İktisadi Teşebbüsü olan kurumun organları, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yönetim kurulu ve genel müdürlük olarak belirlenmiştir. Genel müdürlük; genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bunlara bağlı birimlerden meydana gelmektedir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatını oluşturan Genel Müdürlük; Genel Müdür, iki genel müdür yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği ve daire başkanlıklarından meydana gelmiştir. Kurumun değişik illerdeki sekiz adet kombina müdürlüğü de taşra teşkilatını oluşturmaktadır. 2- Karar organı: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün karar organı olan Yönetim Kurulu bir başkan ve beş üyeden oluşmakta, Genel Müdür aynı zamanda Yönetim Kuruluna başkanlık da yapmaktadır. Yönetim Kurulu yıl içinde yaptığı 40 toplantıda 195 karar almıştır. Atama yapılmadığı için Halen Yönetim Kurulunda iki üyelik boş bulunmaktadır. Söz konusu üyeliklere atama yapılması geniş katılımla karar alınması bakımından önemli görülmektedir. 3- Yürütme organı: Kurumun yürütme organı işlevini yerine getiren Genel Müdürlük, Genel Müdür ile iki genel müdür yardımcısı ve bunlara bağlı birimlerden oluşmaktadır. 4- Servisler: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Merkez Teşkilatı; Genel Müdürlük, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, yedi daire başkanlığı ile müşavir ve başuzman olarak istihdam edilen personelden oluşmaktadır. 29.05.2009 tarihli Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Sivil 5

Savunma Sekreterliği birimi kaldırılmış, bu görev İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı bünyesindeki sivil savunma uzmanı tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Servislerin faaliyetlerine raporun ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak yer verildiği için, bu bölümde teftiş ve danışmalık ünitelerinin çalışmaları incelenmiştir. a) Müşavir ve başuzmanlar: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Merkez Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’de görev tanımları; genel müdür tarafından gerekli görülen idari, mali, ticari, teknik konu ve sorunlara ilişkin inceleme yapmak, hazırladıkları raporları Genel Müdüre sunmak olarak düzenlenen müşavir ve başuzmanlar, Kurumda çalışırken çeşitli nedenlerle görevden alınan ve pasif görev yeri olarak nitelenen bu kadrolara atanan kurum personelinde oluşmaktadır. Denetim tarihinde (Ağustos /2011) kurumda müşavir olarak 11, başuzman olarak 5 personelin görev yaptığı görülmüştür. Kurumda müşavir ve başuzman kadrolarına atama yapılırken özenli davranılması ve deneyimli personelden oluşan müşavirler ile başuzmanların hizmetinden daha iyi faydalanılması önerilir. b) Hukuk servisi: Et ve Balık Kurumunun hukuk işleri, Hukuk Müşavirleri Yönetmeliği hükümleri uyarınca Genel Müdüre bağlı Hukuk Müşavirliği tarafından merkezden yürütülmektedir. 2011 yılında Hukuk Müşavirliğinde; bir adet I. Hukuk Müşaviri, 399 sayılı KHK eki II sayılı cetvele tabi olan iki avukat, bir sözleşmeli personel, bir büro işçisi, bir işçi olmak üzere beş personel görev yapmıştır. 2010 yılından 2011 yılına çeşitli konularda 158 adet dava dosyası devretmiş, 2011 yılında 80 adet yeni dava açılmıştır. Bu davaların 27 adedi Kurum tarafından açılan 53 adedi de Kuruma açılan davalardır. 2011 yılında 57 adet dava sonuçlanmıştır. 21 adet Kurumun açtığı, 36 adet Kurum’a karşı açılan toplam 181 adet dava dosyası 2012 yılına devretmiştir. Takip edilen 181 dava dosyasının toplam tutarı 3.544.825,33 TL. olup, bu tutarın 3.091.595,28 TL.’si Kurumun açtığı, 453.230,05 TL’ si ise Kurum aleyhine açılan takiplerle ilgili olduğu görülmüştür. b) Teftiş Kurulu Başkanlığı: Resmi Gazete’nin 24.10.2008 tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren Et ve Balık Kurumu Teftiş Kurulu Yönetmeliğine; Kurumun özelleştirme programından çıkması ve bu dönemde oluşan müfettiş açığının karşılanması amacıyla konulan geçici madde uyarınca ve bir defaya mahsus olmak üzere kuruluşa, kariyerden gelmeyen dört adet kurum personelinin başmüfettişliğe atanması izini verilmiştir. Bu izin doğrultusunda yapılan atamalarla birlikte Teftiş Kurulunda istihdam edilen denetim elemanı sayısı; 1 Başkan ve 6 başmüfettiş olmak üzere 7 kişiye yükselmiştir.

6

Teftiş Kurulu, 2011 yılı Teftiş Programı kapsamında yürüttüğü çalışmaları sonucu değişik konularda 12 adet Cevaplı Teftiş Raporu, 14 adet İnceleme Raporu, 4 adet Soruşturma Raporu düzenlemiştir. C- Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünde 2011 yılında istihdam edilen personelin kadro ve çalışan sayısı, ortalama personel sayısı yılsonu çalışan sayısı, önceki yıl gerçekleşmeleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2010 Personel

A-Memurlar: 1-Genel idari hizmetleri 2-Teknik hizmetler 3-Sağlık hizmetleri 4-Avukatlık hizmetleri 5-Yardımcı hizmetler Toplam (A) B-Sözleşmeliler: 1-399 sayılı KHK'ye göre çalışanlar 2-657 sayılı Kanun'a göre çalışanlar 3-Diğer sözleşmeliler Toplam (B) C-İşçiler: 1-Sürekli işçiler a)Aylıklılar b)Gündelikçiler (saat ücretliler) 2-Geçici işçiler Toplam (C) Genel toplam (A+B+C) Yüklenici işçileri

2011

Çalışan personel

Norm kadro

Program kadro

Sayı

Sayı

Çalışan personel

Ortalama kişi

Yıl sonu kişi

98 98

98 98

100 100

98 98

102 102

202 202

202 202

205 205

231 231

257 257

665 18 683 983 183

665 665 965 332

735 25 760 1.065

701 14 715 1.044 416

742 742 1.101 572

Ortalama kişi

Yıl sonu kişi

Kurumda memur ve sözleşmeliler 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uyarınca istihdam edilmektedir. Kamu iktisadi teşebbüslerinin personel rejimine ilişkin düzenlemeler yapan ve 29.01.1990 tarihinde yürürlüğe giren 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname; teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda hizmetin memur, sözleşmeli personel ve işçiler tarafından yürütüleceği hükmünü taşımakta ve Kurum da hizmetlerini Kararnamede istihdamı öngörülen personel kanalıyla yürütmektedir.

7

Kurumda ayrıca, yükleniciler aracılığı ile hizmet alımı şeklinde personel de çalıştırılmaktadır. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü personel alımlarında; Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2010 Yılı Genel Yatırım ve Finansman Programında öngörülen koşullara göre işlem yapmaktadır. Bu kapsamda Hazine Müsteşarlığının 12.01.2011 tarih ve 255 sayılı izni ile 2010 yılında ayrılan personelin % 10’u oranında 9 adet, 4046 sayılı Kanun’a göre istihdam fazlası olarak bildirilen personelden 9 adet olmak üzere toplam 18 adet personel alımı yetkisi verilmiştir. Ayrıca Kurumun yeniden yapılanması ve yeni yatırım programları nedeniyle oluşan işgücü açığının giderilmesi amacıyla Hazine Müsteşarlığından ek alım yetkisinin istendiği ve Müsteşarlığın 09.02.2011 tarih ve 7188 sayılı yazısı ile 40 adet işçi, 28 adet sözleşmeli personel olmak üzere toplam 68 adet daha alım yetkisinin verildiği görülmüştür. Diğer yandan, Yozgat Et Kombinası Müdürlüğünün Kuruma devri ile ilgili olarak, Yüksek Planlama Kurulunun 28.04.2011 tarih, 2011/T-12 sayılı kararı ile 26 adet memur ve sözleşmeli personel ile 70 adet işçi alınması için yetki verildiği tespit edilmiştir. Yönetim Kurulu Kararıyla onaylanan 2011 yılı Bütçesinde öngörülen 1.285 kişilik program kadroya karşılık, çalışan personelin yıl sonu sayısı 1.101 kişi olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşta yıl sonu itibarıyla; 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede belirtilen I sayılı cetvele tabi 102 memur, II sayılı cetvele tabi 257 sözleşmeli personel ve 742 işçi çalışmıştır. İstihdam edilen personelin teşkilat içine dağılımı ile yıl içinde gerçekleşen giriş ve çıkışları, ayrıntılı olarak Rapor eki 2,3,4 ve 5 sayılı çizelgelerde gösterilmiştir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü yukarıda açıklanan kadrolu personel dışında, 2011 yılında Devlet Personel Başkanlığının verdiği izinle 6 ay süreyle toplam 55 adet geçici işçi (Ortalama 18 Adam/Ay) çalıştırmıştır. a) Memurlarla ilgili işlemler: Kurumda istihdam edilen memurlarla ilgili işlemler; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu, 6245 sayılı Harcırah Kanunu, bu kanunlara ek ve değişiklikleri ile çıkartılan Bakanlar Kurulu Kararları ile ilgili kanunlar, KHK’ler ile tüzük ve yönetmeliklere göre yürütülmektedir. 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 25 inci maddesinde I sayılı cetvelde kadro ve unvanları sayılan personele uygulanan ek tazminat oranı üst sınırı % 100 iken 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik 8

Yapılması Hakkındaki Kanunun 121 inci maddesi ile 399 sayılı KHK’nin 25 inci maddesi (b) bendi ile % 200 olarak değiştirilmiştir. c) Sözleşmeli personel ile ilgili işlemler: Kurumda 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede; teşebbüs ve bağlı ortaklıkların genel idare esasları dışında yürüttükleri hizmetlerinde işçi statüsünde olmayan sözleşmeli personel istihdam edilmesine imkân tanınmıştır. Sözleşmeli olarak istihdam edilen personel, sosyal güvenlik açısından 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na tabidir. 2011 yılı sonunda kurumda çalışan sözleşmeli personel sayısı 257 kişi olarak gerçekleşmiştir. Sözleşmeli olarak çalıştırılan personele ödenecek ücret konusunda 2011 yılı Bütçe Kanunu ile tespit edilen tavan dikkate alınarak, Yüksek Planlama Kurulu kararı doğrultusunda işlem yapılmaktadır. Yüksek Planlama Kurulunun 21.10.2011 tarih ve 2011/T-20 sayılı Kararı uyarınca; 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eski II sayılı cetvele dahil pozisyonlarda çalışan sözleşmeli personel ücretleri, 2011 yılının ilk 6 ayı için % 4,2 ve ikinci 6 ayı için % 4 olmak üzere kümülatif olarak % 8,36 oranında artırılmıştır. Ayrıca söz konusu YPK kararının 8 inci maddesinde Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarında II sayılı cetvele tabi sözleşmeli personelin temel ücretlerinde % 5’i geçmemek üzere ayarlama yapılması için Yönetim Kuruluna yetki verildiğinden, 13.11.2012 tarih ve 190 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile sözleşmeli personel ücretleri, görevin niteliği ve önemi, görev yerinin özelliği ve Kurumun hiyerarşik yapısı göz önünde bulundurulmak suretiyle yaklaşık olarak % 4 oranında artırılmıştır. Müdür yardımcısı, mimar, veteriner, teknik şef gibi unvanlarla çalışanlara en yüksek devlet memuru aylığının % 67’si, şef ve diğer unvanlarda çalışanlara % 42’si oranında ek ödeme yapılmasının kararlaştırıldığı öğrenilmiştir. d) İşçilerle ilgili işlemler: İşçilerle ilgili işlemler; 4857 sayılı İş Kanunu, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesi, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ve 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve bu kanunlarda ek ve değişikliler yapan Kanunlar, KHK ile toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarıca yürütülmektedir. Kuruluş işçi ihtiyacını, Hazine Müsteşarlığı izni ve Türkiye İş Kurumu aracılığı ile karşılamaktadır. Denetim tarihinde (Ağustos /2012), 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi gereken görevlerde işçi statüsünde 27 personelin çalıştırıldığı görülmüştür. 9

Anayasa’nın 128 inci maddesinde; Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevlerin memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görüleceği düzenlenmiştir. 399 sayılı KHK’nın istihdam şekillerini düzenleyen 3 üncü maddesinin (a) bendinde teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda hizmetlerin memurlar, sözleşmeli personel ve işçiler eliyle gördürüleceği belirtildikten sonra, (b) bendinde; genel idare esaslarına göre yürütülmesi gereken asli ve sürekli görevlerin ekli I sayılı cetvelde gösterilen personel eliyle yürütüleceği öngörülmüştür. Aynı maddenin (c) bendinde de; (b) bendi dışında kalan sözleşmeli personelin genel idare esasları dışında yürüttükleri hizmetlerde çalıştırılan ve işçi statüsünde olmayan personel olarak tanımlamıştır. Kurumda eleman yetersizliği gerekçe gösterilerek mali işler, personel ve üretimle ilgili dairelerde gerçek meslekleri muhasebeci ve mühendislik olan ancak işçi statüsünde istihdam edilen bir kısım personelin çalıştırıldığı gözlenmektedir. Söz konusu uygulama yukarıda belirtilen 399 sayılı KHK hükümleri ile çelişmektedir. 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede memur ve sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi öngörülen asli ve sürekli hizmetler için, işçi statüsünde personel istihdam edilmemesi önerilir. 2011 yılı faaliyet döneminde çalışan toplam personel sayısı, Yozgat Et Kombinasının açılması ve İstanbul’da İstanbul Depo Müdürlüğü ismi ile yeni bir işyeri açılması nedeniyle önceki yıla göre 136 kişi artarak 1.101 kişiye yükselmiştir. Kuruluşta yıl sonu itibarıyla çalışan toplam 1.101 personelin % 40 oranında 444 kişisinin Ankara sınırları içinde görevli olduğu görülmüştür. Genel Müdürlük merkezinde 187, Sincan İşletmesinde 257 kişi olmak üzere toplam 444 personel çalışırken, taşradaki 9 kombina ve İstanbul depo müdürlüğünde toplam 657 personel görev yapmıştır. Geçmiş yıllarda olduğu gibi 2011 yılında da; Genel Müdürlük merkezi, Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinası ve taşımacılık biriminde personel fazlalığı izlenmekle birlikte, Genel Müdürlük merkezinde çalıştırılan işçi sayısının azaltılması yönünde çaba gösterildiği gözlenmiştir. Kurum merkez ve taşra ünitelerinde görülen personel dağılımındaki dengesizliklerin giderilmesi yönünde çaba gösterilmesi önerilir. Denetim tarihinde (Ağustos /2011); 3056 sayılı Kanun uyarınca 3 işçinin Başbakanlıkta; 1 işçinin 2919 sayılı Kanun çerçevesinde TBMM’de görevlendirildiği görülmüştür. Kurum 4046 sayılı Kanun kapsamından çıkmış olmasına rağmen 1 işçinin 2004 yılından bu yana Özelleştirme İdaresi Başkanlığında, 1 işçinin ise 2005 yılından itibaren Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında olmak üzere, 6 personelinin değişik kurum ve kuruluşlarda çalıştığı tespit edilmiştir.

10

Özelleştirme programından çıkarılarak yeniden yapılanması öngörülen ve Ana Statü’sü ile sektörü desteklemekle görevlendirilen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün bu aşamada insan gücüne olan ihtiyacı da dikkate alınarak, kurum dışında çalışan personelin asıl görevlerine dönmelerinin sağlanması için daha etkin çaba gösterilmesi önerilir. Kurumda çalışan işçilerin ücret ve sosyal haklarını düzenleyen, Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü ile Öz Gıda İş Sendikası arasında imzalanan toplu iş sözleşmesinin 31.03.2013 tarihine kadar geçerli olduğu öğrenilmiştir. Söz konusu toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre, 01.04.2011 tarihinden geçerli olmak üzere düşük ücretli olan işçi yevmiyelerine yapılan iyileştirme sonrası % 4, 01.10.2011 tarihinden geçerli olmak üzere yine % 4 oranında, 01.04 2012 tarihinden geçerli olmak üzere % 3, ve 01.10.2012 tarihinden geçerli olmak üzere yine % 3 oranında zam yapıldığı görülmüştür. - Yüklenici işçi çalıştırılması: 2011 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programında, kamu ihale mevzuatında tanımı yapılan hizmetlerin 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde ihale yoluyla temin edilebileceği hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda Hazine Müsteşarlığı izni ile 2011 yılında çalıştırılan yüklenici işçileri için yapılan ödeme tutarının 5,747 TL olduğu gözlenmiştir. Kurumda yüklenici işçiler genellikle; kesimhanelerde, donmuş tünel ve donmuş muhafaza hizmetleri, taşıma, yükleme boşaltma, güvenlik işlerinde çalıştırıldıkları, kasap olarak görevlendirildikleri ve bu işçilerin kadrolu işçilerle birlikte çalıştırıldıkları anlaşıldığından yüklenici işçilerin kadrolu işçilerle birlikte aynı işlerde çalıştırılmaması önemli görülmektedir. 2- Personele yapılan harcamalar: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünde 2011 yılında istihdam edilen personelin kadro ve çalışan sayısı, ortalama personel sayısı geçen yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

11

2010

2011

Harcanan Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Bin TL

A-Yönetim Kurulu üyeleri ve denetçiler (Kuruluş dışı)

Harcanan Geçmiş yıllarla Kişi başına Ödeneğin Esas Ek Sosyal Cari yıl ilgili ödeme ve Toplam Kişi başına ayda düşen son durumu ücretler ödemeler giderler toplamı geri alışlar harcama ayda düşen TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL Bin TL TL

132

-

-

127

19

-

146

-

146

-

B-Memurlar

4.336

3.687

6.084

1.463

2.656

1.486

5.605

-

5.605

4.815

C-Sözleşmeli personel

6.912

2.595

8.512

7.228

30

1.006

8.264

1.316

9.580

2.670

28.618

3.082

34.715 14.325

8.284 10.092

32.701

2.298

34.999

3.673

39.998

-

49.311 23.143

10.989 12.584

46.716

3.614

50.330

-

-

40.477 18.989

D-İşçiler Toplam (A+B+C+D) Geçen yıl toplamı Fark

-

8.834

4.154

7.673

9.359

36.022

3.976

39.998

-

3.316

3.224

10.694

(362)

10.332

-

12

12

Kurum personeli için 2011 yılında gerçekleşen harcamalar toplamı önceki yıla göre % 25,8 oranında artmak suretiyle 50.330 milyon TL tutarında gerçekleşmiştir. Toplam personel giderlerinin % 69,5 oranında 34.990 milyon TL’si işçiler, % 19 oranında 9.580 milyon TL’si sözleşmeli personel, % 11,1 oranında 5.605 milyon TL’si de memurlara aittir. Toplam harcama tutarı 50,330 milyon TL’nin 46,716 milyon TL’si cari yıl giderlerine, 3,614 milyon TL’si de geçmiş yıllara ilişkin personel giderlerine ait bulunmaktadır. Personel harcamalarında meydana gelen artışlar, Bütçe Kanunu ve Bakanlar Kurulu Kararları ile yıl içinde yapılan artışlar ile toplu iş sözleşmesi ile yapılan ücret zamlarından ileri gelmiştir. Kişi başına düşen aylık ortalama giderler memurlarda 4.815 TL, sözleşmeli personelde 2.670 TL işçilerde ise 3.673 TL olarak gerçekleşmiştir. 3- Sosyal konular ve giderleri: Kurumda çalışan memur ve sözleşmeli personel ile işçilere 2011 yılında yapılan sosyal giderlerin toplamı, 2010 gerçekleşmeleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

13

Sosyal giderler A-Cari yılla ilgili: 1-Aile ve çocuk yardımı 2-Evlenme, doğum ve ölüm yardımı 3-Sosyal yardım 4-Barındırma giderleri 5-Yedirme yardımı 6-Giydirme yardımı 7-Taşıma giderleri 8-T.C.Em.San.kurum karşılığı ve ek karşılığı 9-Emekli ikramiyesi işten ayrılma tazminatı 10-Sosyal Sigortalar primi işveren payı 11-İşsizlik sigortası işveren payı 12-Sağlık giderleri 13-Eğitim giderleri 14-Spor giderleri 15-Dinlenme kamplarına yapılan harcamalar 16-Personel dernek ve vakıflarına yardımlar 17-Ayni ve nakdi başkaca sosyal giderler Toplam (A) B-Geçmiş yıllarla ilgili: 1- Emeklilik için ödenen sosyal yardım zammı 2-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı 3-Diğer ödemeler Toplam (B) Genel toplam (A+B)

Memurlar 2010 2011 Bin TL Bin TL 83 32 574 212 165 5 1.071

244 13

Sözleşmeliler 2010 2011 Bin TL Bin TL

1.486

762 216 1 979

-

-

1.071

1.486

4 881 104

203 37

İşçiler 2010 2011 Bin TL Bin TL

1.006

1 684 1.343 878 113 193 3.713 378 2 4 7.309

612 612

1.316 1.316

1.591

2.322

697 116

160 33

Toplam 2010 2011 Bin TL Bin TL

Fark Bin TL

244 28 1.339 2.202 915 15 1.578 344 4.986 497 363 70 3 12.584

161 ( 5) 655 859 37 ( 98) 242 ( 61) 1.273

3 10.092

83 33 684 1.343 878 113 1.336 405 3.713 378 381 8 5 9.360

3.364 3.364

2.298 2.298

3.977 3.977

3.614 3.614

( 363) ( 363)

10.673

12.390

13.337

16.198

2.861

15 1.339 2.202 915 11 124 4.986 497

( 18) 62 ( 2) 3.224

14

14

Kurumun 2011 yılında gerçekleşen sosyal harcamalar toplamı önceki yıla göre % 21,5 oranında artarak 16,198 milyon TL olmuştur. Bu tutarın 12,584 milyon TL’si cari yıla 3,614 milyon TL’si de geçmiş yıllara ilişkin gider unsurlarına aittir. Sosyal harcamalar toplamının % 76,5’i işçiler, % 14,4’ü sözleşmeli personel ve % 9,1’i de memurlar için yapılmıştır. 2011 yılında gerçekleşen sosyal harcamaların en önemli harcama kalemlerini % 40 ile sosyal sigortalar primi işveren payı, % 12,5’i T.C. Emekli Sandığı kurum karşılığı ve ek karşılığı ve % 17,5 yedirme yardımı harcamaları oluşturmaktadır. - Barındırma giderleri : Et ve Balık Kurumunun 31 adedi Ankara ve 188 adedi diğer illerde olmak üzere toplam 219 adet lojmanı bulunmaktadır. - Yedirme yardımı: Et ve Balık Kurumu istihdam ettiği işçilere toplu iş sözleşmesi hükümleri uyarınca bir öğün ücretsiz yemek yedirmektedir. Memur ve sözleşmelilerin yemek yardımına ilişkin işlemler, bütçe uygulama talimatı uyarıca yürütülmektedir. 2011 yılında 2.202 bin lira düzeyinde gerçekleşen yedirme yardımının tümünün işçilere ait olduğu görülmüştür. - Giydirme yardımı: Giyim yardımı Toplu İş Sözleşmesi ve Giyim Yönetmeliği hükümlerine göre yürütülmektedir. Yıl içinde yapılan 915 bin liralık giyim yardımının tamamının işçilere ait olduğu tespit edilmiştir. - Eğitim: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün 2011 yılında yaptığı toplam 70 bin lira tutarındaki eğitim giderinin 37 bin liralık tutarı memurlara 33 bin liralık tutarı sözleşmeli personele aittir. 2011 yılında işçilere yönelik eğitim gideri yapılmamıştır.

15

III. MALİ BÜNYE Kurumun mali bünye incelemesine esas olmak üzere sadeleştirilmiş 2011 yılı bilânçosu, önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Mali durum

2010 Bin TL %

2011 Bin TL %

Fark Bin TL

Varlıklar (Aktif) 1- Dönen varlıklar a) Hazır değerler b) Kısa sürede paraya çevrilebilir değerler Toplam (1)

16.840

5,3

3.564

1,3

(13.276)

209.836

66,4

152.272

52,8

(57.564)

226.676

71,8

155.836

54,1

(70.840)

127

0,0

40

0,0

(87)

88.982

28,2

132.335

45,9

43.353

89.109

28,2

132.375

45,9

43.266

315.785 100,0

288.211

100,0

(27.574)

179.306

56,8

131.585

45,7

(47.721)

1

0,0

1

0,0

(0)

179.307

56,8

131.586

45,7

(47.721)

136.478

43,2

156.625

54,3

20.147

315.785 100,0

288.211

100,0

(27.574)

2-Duran varlıklar a) Uzun sürede paraya çevrilebilir değerler b) Bağlı değerler Toplam (2) Varlıklar toplamı Kaynaklar (Pasif) 1-Yabancı kaynaklar a) Kısa vadeli b) Uzun vadeli Toplam (1) 2- Öz kaynaklar toplamı Kaynaklar toplamı

Kurumun bilânçosunun mali analize elverişliliği amacıyla sadeleştirilmesi için; pasifte kayıtlı 53.983 TL tutarında alınan sipariş avansları, aktifteki mamuller hesabından, pasifte kayıtlı 572.721 TL tutarında ödenecek vergi ve fonlar, aktifteki devreden KDV ile peşin ödenen vergi ve fonlar hesaplarından karşılıklı olarak mahsup edilmiştir. Yapılan 626.703 TL’lik sadeleştirme neticesinde varlık ve kaynaklar toplamı 288,2 milyon TL olarak belirlenmiştir. Kurumun mali bünyede varlık ve kaynaklarının ayrıntısı rapor ekleri (Ek: 6,7) arasında gösterilmiştir. Kurumun 2011 yılı bilânçosu ile gelir tablosu değerlerine göre yapılan finansal inceleme ve analiz neticeleri aşağıda açıklanmıştır.

16

A- Mali durum: 1- Mali yapı oranları: a) Mali kaldıraç:

Yabancı kaynaklar x 100 Varlıklar toplamı

=

131.586 x 100 288.211

=

2011 %

2010 %

45,7

56,8

Kuruluş varlıklarının ne ölçüde yabancı kaynaklarla karşılandığını gösteren mali kaldıraç oranı önceki yıla göre 11,1 puan azalışla % 45,7 oranında gerçekleşmiştir. Bu oranın % 50 civarında olması normal karşılanmakla birlikte, faaliyetlerin zararla sonuçlandığı işletmelerde yabancı kaynak kullanımı zararlılık oranlarına negatif etki etmektedir. a) Mali yeterlilik (Finansman):

Öz kaynaklar x 100 Yabancı kaynaklar

=

156.625 x 100 131.586

=

2011 %

2010 %

119,0

76,1

Kullanılan kaynaklar arasındaki dengeyi analiz etmek için kullanılan oranın sanayi işletmelerinde birin üstünde olması makul görülmekte, yatırım safhasındaki işletmeler için ise yabancı kaynak kullanımı da gerekebilmektedir. Mali yeterlilik oranı, dönem içerisindeki sermaye artışının da etkisiyle, önceki döneme göre 42,9 puanlık artışla 1,19 olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan Kurumun 402,4 milyon TL’lik birikmiş zararı, finansman oranını olumsuz etkilemektedir. Kurum yatırım ve işletme faaliyetlerini yürütmek için gerek Hazineden ve gerekse ticari bankalardan kaynak kullanmak zorunda kalmaktadır. Kurumun faaliyet döneminde sağladığı fon kaynakları ile bunların kullanım yerlerini gösteren fon akım tablosu ile faaliyet dönemine ilişkin nakit akışlarını gösteren nakit akım tablosuna (Ek:8,9) rapor ekleri arasında yer verilmiştir. c) Oto finansman (iç kaynaklar): Kuruluş tarafından devralınan Yem Sanayi A.Ş., ÇİTOSAN A.Ş. ve YASATAŞ A.Ş. bilânçolarında kayıtlı I. ve II. tertip yedek akçe ile olağanüstü yedekler tutarı 1,1 milyon TL’nin anılan şirketlerin devir tarihleri baz alınmak suretiyle enflasyon düzeltme işlemine tabi tutulması neticesinde 6,2 milyon TL’ye ulaştığı görülmekle birlikte 48,9 milyon TL’lik dönem ve 402,4 milyon TL’lik tutarında geçmiş yıllar zararı bulunduğundan oto finansman incelemesi yapılamamıştır.

17

d) Bağlı değerlerin finansmanında kullanılan kaynaklar ve bu değerlerin kaynaklar içindeki yeri: 2011 2010 % % Bağlı değerler x 100 132.335 x 100 = = 84,5 65,2 Öz kaynaklar 156.625

Maddi duran varl. (net) x 100 = Öz kaynaklar

131.535 x 100 156.625

=

84,0

65,1

Kurum bağlı değerlerinin öz kaynaklar oranı, önceki yıla göre 19,3 puanlık artışla % 84,5 oranında gerçekleşmiştir. Net maddi duran varlıklar öz kaynaklar oranı da benzer bir artışla % 84’e yükselmiştir. Oranın birden küçük olması duran varlıkların tamamının öz kaynaklarla finanse edildiğini göstermektedir. Kurumun bağlı değerleri arasında önemli yer tutan üretim tesislerini bedelsiz ve/veya sembolik bedellerle devralmasının yanı sıra mevcut tesislerin edinme değerleri ile kayda alınmış olması oranın sıhhatini etkilemektedir. 2011 2010 % % Bağlı değerler x 100 132.335 x 100 = = 45,9 28,2 Varlıklar toplamı 288.211 Maddi duran varl. (net) x 100 = Varlıklar toplamı

131.535 x 100 288.211

=

45,6

28,1

Faaliyet döneminde, bağlı değerlerin varlıklara oranı, önceki yıla göre 17,7 puanlık artışla % 45,9 olarak gerçekleşmiştir. Bağlı değerlerin toplam varlıklar içerisindeki payının artmasında dönem içerisinde tamamlanarak üretime alınan 20,6 milyon TL’lik yatırım ile 17 milyon TL’lik duran varlık ediniminin yanı sıra stok miktarındaki azalış da etkili olmuştur. e) Paraya çevrilebilir ve hazır değerlerin varlıklar içindeki yeri: 2011 % Paraya çevrilebilir ve hazır değerler x 100

Varlıklar toplamı

=

155.836 x 100 = 54,1 288.211

2010 % 71,8

18

Kurum varlıklarının % 54,1’i paraya çevrilebilir ve hazır değerler toplamından oluşmaktadır. Hazır paraya çevrilebilir değerlerin % 59,5’ini oluşturan stoklardaki % 42,1’lik azalış oranın düşüşünde en önemli etken olmuştur. 2. Likidite: İşletmenin kısa süreli borçlarını ödeyebilme yeteneğini ve işletme sermayesinin yeterliliğini ölçen likidite göstergeleri önceki yıl değerleri ile birlikte aşağıda hesaplanmıştır. 2011 2010 % % Dönen varlıklar x 100 = 155.836 x 100 = 118,4 Cari oran 126,0 131.585 Kısa süreli yabancı kaynaklar Likidite oranı

Nakit oranı

(Dönen varlıklar-stoklar) x 100 Kısa süreli yabancı kaynaklar

=

63.126 x 100 131.585

(Hazır değerler+menkul kıymetler) X100 = 3.564 x 100

131.585

Kısa vadeli yabancı kaynaklar

=

48,0

37,1

=

2,7

9,4

Kurumun cari oranı % 118,4 olarak gerçekleşmiştir. Anılan oran dönen varlıklarının tamamını nakde çevirebileceği varsayımıyla kısa vadeli yükümlülüklerinin tamamını ödeyebileceğini bir diğer deyişle herhangi bir ödeme güçlüğüyle karşılaşmasının beklenmediğini göstermektedir. Öte yandan, stokların nakde çevrilemediği varsayımıyla hesaplanan likidite oranı % 48 olarak gerçekleşmiştir. Kurumun mevcut hazır değerleri ise kısa vadeli yükümlülüklerinin sadece % 2,7’lik kısmını ödeyebileceğini göstermektedir. Bir diğer deyişle 67,7 milyon TL’lik kısa vadeli finansal borcu bulunan Kurumun 3,6 milyon TL’lik hazır değerleri ile zikrolunan borçları ödeyebilmesi ilave finansal kaynak kullanımına bağlı görülmektedir. 2- Varlık kullanım oranları: Varlık ve kaynakların net satışlara göre devir hızları aşağıda incelenmiştir. a) Alacak devir hızı:

Alacak devir hızı

Net satışlar Ortalama ticari alacaklar

=

492.714 47.797

=

2011

2010

10,3

14,7

Ticari alacakların devir hızını gösteren oran 10,3 düzeyindedir. Diğer bir ifade ile Kurum ticari alacaklarını ortalama olarak 36 gün içinde tahsil etmektedir. Devir

19

hızı önceki döneme göre 3,4 puan olumsuz değişim göstermiştir. Bu değişim ticari alacaklardaki artışın satışlardaki artışın üstünde gerçekleştiğine işaret etmektedir. Ticari alacaklar içerisinde en büyük payı Milli Savunma Bakanlığına bağlı birimlerden alacaklar oluşturmakta olup, anılan birimlerden alacaklar önceki döneme göre % 63,8 oranında artışla 38,4 milyon TL’ye ulaşmış bulunmaktadır. Finansman ihtiyacını yabancı kaynaklarla gideren Kurumun, alacaklarının daha kısa sürelerde tahsiline yönelik çalışmalar yapmasında fayda görülmektedir. b) Stok devir hızı: 2011

2010

Satışların maliyeti Ortalama mamul stokları

=

504.444 103.465

=

4,9

6,2

Net satışlar Ortalama mamul stokları

=

492.714 103.465

=

4,8

7,3

Ortalama mamul stokları dönem başı mamul stokları ile dönem sonu mamul stokları toplamının ikiye bölümü neticesi elde edilmiştir. 2010 yılında net satışların önceki yıla göre % 2,4 artmasına karşın ortalama mamul stok tutarının % 57,7 oranında artması, stok devir hızını 1,3 puan azaltmıştır. Devir hızı stok çeşitlerinin talebe isabet ettiği varsayımıyla, Kurumun mamul stoklarının yaklaşık 74 günlük satışı karşılayabileceğine işaret etmektedir. Bu durum finansman ihtiyacı içerisinde bulunan Kurumun stoklara aşırı kaynak bağladığı şekliyle değerlendirilebilirse de, talebe ithalat ile cevap verildiği hususu da dikkate alındığında piyasa fiyatlarındaki dalgalanmalara hızlı müdahale imkânı bulunduğu şeklinde de yorumlanabilecektir. c) Dönen varlık devir hızı:

Net satışlar Dönen varlıklar

=

492.714 155.836

=

2011

2010

3,2

2,1

Kurum 2011 yılında dönen varlıklarının yaklaşık 3,2 katı düzeyinde net satış hâsılatı elde etmiştir. Bir diğer deyişle her 100 TL’lik dönen varlığa karşılık bir faaliyet döneminde 320 TL’lik net satış hâsılatı sağlanabilmiştir. Önceki döneme göre sağlanan 1,1 puanlık artış, hâsılattaki iyileşmeden ziyade dönen varlıklardaki % 31,3 oranındaki azalıştan kaynaklanmaktadır.

20

d) Maddi duran varlık devir hızı:

Net satışlar MDV(net)-yatırımlar

=

492.714 112.742

2011

2010

4,4

5,8

=

Bu oran; işletmede maddi duran varlıklara aşırı bir yatırım yapılıp yapılmadığını, atıl kapasite olup olmadığını araştırmak için kullanılan bir ölçüdür. Maddi duran varlıkların devir hızı 2010 yılında 5,8 iken, 2011 yılında 1,4 puan azalarak 4,4’e düşmüştür. Devir hızındaki olumsuz değişim, Kurumun maddi duran varlıklara bağladığı kaynaklar nispetinde hâsılat artışı sağlayamadığını, bir diğer deyişle kapasite kullanım oranının kötüleştiğini işaret etmektedir. d) Duran varlık devir hızı: Net satışlar Duran varlıklar (net)

=

492.714 132.375

=

2011

2010

3,7

5,4

Duran varlıklara bağlanan finansal kaynakların seviyesini değerlendirmekte kullanılan oran, Kurumda önceki döneme göre 1,7 puanlık bir düşüş göstermiştir. e) Aktif devir hızı:

Net satışlar Varlıklar

=

492.714 288.211

=

2011

2010

1,7

1,5

Kurum aktif devir hızının, 0,2 puanlık artışla, 1,7’ye yükselmesi olumlu gelişme olarak değerlendirilmektedir. Devir hızı faaliyet döneminde kullanılan her 100 TL’lik varlık karşılığında 170 TL’lik hâsılat üretildiğini göstermektedir. g ) Net işletme sermayesi devir hızı: Bir faaliyet döneminde net işletme sermayesinin kaç kere devrettiğini gösteren net işletme sermayesi devir hızı işletme sermayesinin kullanımındaki etkinliği değerlendirmek amacıyla hesaplanmaktadır. Genel olarak bu oranın yüksek olması, varlıkların etkin ve verimli kullanıldığını göstermektedir. Net işletme sermayesi = Dönen varlıklar – Kısa vadeli yabancı kaynaklar şeklinde bulunur.

Net satışlar Net işletme sermayesi

=

492.714 24.251

=

2011

2010

20,3

10,2

21

Faaliyet döneminde hesaplanan net işletme sermayesi devir oranı 10,1 puanlık artışla 20,3’e yükselmiştir. Bu durum satış hacmindeki artıştan ziyade net işletme sermayesindeki azalıştan kaynaklanmaktadır. h) Öz kaynak devir hızı: Net satışlar Öz kaynaklar

=

492.714 156.625

=

2011

2010

3,1

4,3

İşletmenin öz kaynaklarının ne ölçüde verimli kullanıldığını gösteren öz kaynaklar devir hızı önceki döneme göre 1,2 puanlık azalış göstermiştir. B- Malî sonuçlar: 1- Kârlılık (Rantabilite) Kuruluş 2011 yılı faaliyet dönemini zararla kapattığından kârlılık incelemesi yapılamamıştır. 2- Zararlılık (İrrantabilite) a) Öz kaynak yitirilişi: Kuruluşun dönem zararıyla öz kaynaklar arasındaki ilişki ile bu zararın öz kaynaklar üzerindeki etkisi (öz kaynak yitirilişi) aşağıda incelenmiştir.

Dönem zararı x 100 Öz kaynaklar

=

48.854 x 100 156.625

=

2011 %

2010 %

31,2

10,7

Dönem sonu tutarı esas alındığında Kurumun öz kaynaklarının %31,2’sini yitirdiği görülmektedir. Net satışların 2011 yılı itibarıyla satışların maliyetini dahi karşılayamadığı dikkate alındığında Kurumun zararına satış yaptığı, bir diğer deyişle fiyatların maliyetlerin altında kaldığını işaret etmektedir. 3- Mali sonucu ilgilendiren etkenler:

Net satışlar x 100 Kullanılan sermaye-işletmeye açılmayan yatırımlarda kullanılan sermaye

2011 %

2010 %

= 492.714 x 100 = 182,9 269.418

155,0

Kurum’un 2011 yılı faaliyet dönemine ilişkin sermaye devir hızı 1,83 olarak gerçekleşmiştir, farklı bir ifadeyle Kurum fiilen üretimde kullandığı her 100 TL’lik kaynağa karşılık 183 TL hasılat elde etmiştir. 22

Kurumun mali bünye analiz sonuçları topluca değerlendirildiğinde; - 26,7 TL’si yabancı olmak üzere toplam 58,5 TL’lik kaynak ile 100 TL’lik satış hâsılatı elde edildiği; 100 TL’lik hâsılat elde etmek için 102,4 TL maliyet ve 7,6 TL faaliyet gideri gerçekleştirildiği ve neticede 10 TL faaliyet zararı edildiği, İktisadi devlet teşekkülü olarak yapılandırılan Kuruma “düzenleyici ve destekleyici” olarak sektörde “rekabet koşullarının tesisi” ile ‘kamu yararını gözetmek gibi görevler verilmesi birlikte değerlendirildiğinde, Kurumun mali göstergeler bakımından olumsuz olarak değerlendirilebilecek hususların anılan görevler bakımından makul görülebileceği, - Bu kapsamda, örneğin finansman ihtiyacı içerisinde bulunan Kurumun stoklarda finansman istihdam etmesi bir taraftan aşırı kaynak bağlandığı, diğer taraftan ise piyasa dalgalanmalarına hızlı müdahale imkânı sağlandığı şekilleriyle değerlendirilebileceği, - Öte yandan, kârlılık ve verimlilik ilkeleri gibi içsel prensipler doğrultusunda çalışması hedeflenen Kurumdan; bir taraftan da besicileri destekleyici fiyatlandırma ile üretici fazlası ve tüketicileri koruyucu fiyatlandırma ile tüketici fazlası şeklindeki dışsal prensipler beklenmesi çelişkili hedefler olarak değerlendirilebileceği, - Hedeflerdeki zikrolunan çelişkilerin, satış hâsılatının satış maliyetlerinin altında kalması gibi, mali sonuçlara da sirayet etmesinin yanında, mali hedefler yerine sosyal hedeflerin ön plana alınması sonucunu doğurduğu, - En büyük müşteri konumundaki Milli Savunma Bakanlığına bağlı birimlerde istihdam olunan ticari alacakların, Kurumun nakdi finansman ihtiyacını artırdığı ve bankalardan kredi kullanımını zaruri hale getirdiği, - Faaliyetlerini zararla kapatan işletmeler için, mali kaldıraç olarak faize tabi yabancı kaynak kullanımının faaliyet sonucunu daha da kötüleştirdiği, - Piyasaya “düzenleyici ve destekleyici” olarak katılımın yanı sıra, büyüme sürecinde de bulunan Kurumun, ihtiyaç duyduğu kaynakları faaliyetleri neticesinde üretemediği ve dolayısıyla yoğun bir şekilde dışarıdan kaynak kullanımı ihtiyacı içerisinde bulunduğu, - Finansman ihtiyacının temininde Hazineden sağlanan kaynakların geri ödenememesi dolayısıyla izleyen dönemlerde sermayeye ilave yoluna gidildiği, kısa vadede çözüm olarak bulunan bu yöntemin orta ve uzun vadede sıhhatli ve sürdürülebilir görülmediği,

23

- Kurumun sıhhatli bir şekilde varlığını devam ettirebilmesinin, Hazine borçlanma faiz oranı nispetinde de olsa kârlılık gerektirdiği; değerlendirilmektedir. Kurumun sıhhatli ve sürdürülebilir bir mali yapıya kavuşturulmasını teminen; -

Satış maliyetlerini kurtaran bir net satış hâsılatına ulaşmayı sağlayacak şekilde fiyatlandırma politikası izlenmesi,

-

Uygulanan finansman politikasının faize tabi yabancı kaynak kullanımını minimize edecek şekilde gözden geçirilmesi,

-

Aynı gün hem kredi kullanılması hem de fazla nakdin repo edilmesi sonucunu doğuracak nakit yönetimi uygulamalarının revize edilmesi,

gerekmektedir.

24

IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI A- İşletme bütçesinin genel durumu: Kurumun İşletme Bütçesi Yönetim Kurulunun 09.12.2010 tarih ve 158 sayılı Kararı ile kabul edilerek 01.01.2011 tarihinden itibaren uygulamaya konulmuştur. Öte yandan dönem içerisinde, Kurum bünyesine dâhil olan Yozgat Kombinası için 13.04.2011 tarih ve 52 sayılı Yönetim Kurulu Kararı, İstanbul Soğuk Depo Müdürlüğü için 26.05.2011 tarih ve 85 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ve 13.12.2011 tarih ve 194 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile ilâve bütçeler yapılarak uygulamaya konulmuştur. Ayrıca, masraf bütçesinin fasılları arasında aşım yapılması nedeniyle Genel Müdürlük Makamının 06.03.2012 tarih ve 12 sayılı Oluru ile fasıllar arasında aktarma yapılması uygun bulunmuştur. 2011 yılı faaliyet döneminde 176.643 büyükbaş, 9.908.827 kümes hayvanı ve 695.000 kg balık alımı programlanmış ve bunun karşılığında üreticilere 513,2 milyon TL ödeme yapılması öngörülmüştür. Kesimlik bu hayvanlardan; 34.498 ton sığır eti, 12.797 ton kanatlı eti ve 500 ton fileto balık eti ile 6.348 ton etin ise şarküteri üretiminde kullanımı planlanmıştır. Ayrıca eşhasa ait 7.150 adet büyükbaş hayvan kesimi tahmin edilmiştir. Üretim, pazarlama, finansman gibi fonksiyonel programlar ilgili alt bölümlerinde ayrıntılı değerlendirilmiş olup, Kurumun 2011 yılı bütçesi ve gerçekleşmeleri ile ilgili bilgiler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

25

2011

2010 Bütçeye ilişkin toplu bilgiler

Ölçü

Gerçekleşen

Bütçeye göre sapma

Bütçe

Bütçeye Gerçekleşen göre sapma

% 1- Personel sayısı

Kişi

2- Personel giderleri

%

965

(10)

1.137

Bin TL

43.343

4

3- Tüm alım tutarı 4- Başlıca alımlar

Bin TL

541.793

-İlk madde alımı

Bin TL

526.476

- İlk madde alımı

Ton

76.692

-ithal canlı kasaplık alımı

Ton

54.703

- Büyükbaş alımı (mezbuh dahil)et

Ton

12.056

(66)

- Küçükbaş alımı (mezbuh dahil) et

Ton

236

(43)

- Kümes hayvanı alımı(mezbuh dahil)

Ton

9.149

- Malzeme alımı

Bin TL

-Hizmet alımı 5- Tüm üretim maliyeti 6- Başlıca üretim miktarları

1.101

(3)

47.500

50.330

6

5 527.873

388.401

(26)

6 513.223

365.488

(29)

43.536

(21)

42

54.853

15.236 37.095

15.984

(57)

(46)

17.063

10.549

(38)

12.056

(33)

14.650

15.814

8

Bin TL

3.262

(26)

3.998

5.747

44

Bin TL

493.934

(28) 805.765

516.424

(36)

570

- Gövde et (beyaz et dahil)

Ton

33.449

(29)

34.498

20.250

(41)

- Parça paket et (beyaz et dahil)

Ton

6.065

(36)

9.348

6.492

(31)

- Şarküteri miktarı

Ton

63

(99)

3.770

999

(74)

(14) 594.484

492.714

(17)

7- Net satış tutarı 8- Başlıca satış miktarları

Bin TL

481.311

- Canlı hayvan

baş

9.370

- Gövde et (beyaz et dahil)

Ton

27.717

(19)

23.500

17.443

(26)

- Parça paket et (beyaz et dahil)

Ton

5.665

83

14.000

17.569

25

- Şarküteri ürünleri

Ton

5.035

106

(98)

4.279

593

(86)

9- Yatırımlar (nakdi harcamalar)

Bin TL

26.703

34

28.000

34.065

22

10- Finansman ihtiyacı yada fazlası

Bin TL

58.550

(2)

25.000

52.000

108

11- Dönem karı (zararı)

Bin TL

(9.392)

37

3.066

(48.854)

(1.693)

Kurum 2011 yılı İşletme Bütçesinde; 594,5 milyon TL net satış hâsılatı sağlanacağı, 556,8 milyon TL’lik satışların maliyeti, 29,7 milyon TL’lik faaliyet giderleri yapılacağı, 8,0 milyon TL faaliyet kârı elde edileceği, faaliyet dışı gelir ve giderlerin etkisiyle dönemin 3,1 milyon TL kâr ile kapanacağı programlanmıştır. Dönem sonu gerçekleşmelerine bakıldığında, 492,7 milyon TL net hâsılatına ulaşılmış, 504,4 milyon TL satışların maliyeti, 37,5 milyon TL faaliyet gideri neticesinde 49,3 milyon TL faaliyet zararı oluşmuş faaliyet dışı unsurların da ilavesiyle dönem 48,9 milyon TL dönem zararı ile kapanmıştır. Kurumun cari dönem zararı; önceki yıla göre % 420 oranında 39,5 milyon TL artışla 48,9 milyon TL’ ye ulaşmıştır. Bu sonuçta gerek hedeflenen satış tutarına ulaşılamaması ve gerekse finansman giderleri etkili olmuştur. 26

B- Finansman: Et ve Balık Kurumunun 2011 yılı Finansman Programı ve gerçekleşme durumları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2010 yılı Finansman programı büyükleri

2011 Yılı

kesin

Program

Bin TL

Bin TL

Revize Bin TL

Kesin Bin TL

1- Yaratılan fonlar (1+2) :

(3.802)

33.607

1.260

(41.146)

1- Ayıklanmış dönem kâr veya zararı(-) (A+B+C+D+E):

(3.802)

33.607

1.260

(41.146)

(9.392)

29.872

(3.264)

(48.854)

481.368

595.268

602.317

496.907

A- Dönem kâr veya zararı(-): -Brüt satışlar (+) -Satış indirimleri (-)

57

49

361

4.193

-Satışların maliyeti(-)

465.008

534.058

570.094

504.444

-Faaliyet giderleri(-)

24.393

26.900

36.299

37.522

2.411

2.585

1.070

1.624

-Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar (+) -Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar(-)

70

-Finansman giderleri(-)

1.217

750

2.500

2.968

-Olağandışı gelir ve kârlar(+)

2.616

433

7.545

7.522

-Olağandışı gider ve zararlar(-)

5.041

6.657

4.942

5.780

5.590

3.735

4.524

7.708

164.900

28.007

(53.097)

(16.858)

B-Görev zararı(tahakkuk eden)(-) C-Amortisman(cari dönemde ayrılan)(+) D- Karşılık giderleri (cari dönemde ayrılan)(+) E- Kur farkları(+) 2- Kanuni yükümlükler: - Kurumlar vergisi (önceki dönem)(-)

(1) -

-Dönem kârının peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükleri(cari dönem)(-)

-

-Mahsup edilen peşin vergi(önceki dönem)(+)

-

-Temettü ödemesi(önceki dönem kârından Hazineye)(-)

-

- Temettü stopajı (önceki dönem kârından)(-)

-

II- Toplam finansman ihtiyacı: -Yatırım

27.500

28.000

28.000

33.847

137.392

3.552

(81.107)

(67.785)

-Sabit kıymet artışı

8

(3.545)

10

17.080

-Bağlı ortaklık ve iştirakleri sermaye artışı

-

-

-

-

168.702

(5.600)

(54.357)

24.288

578

665

2.430

2.282

- Faiz gelirleri (-)

(639)

(85)

(70)

(687)

- Faiz giderleri(+)

1.217

750

2.500

2.969

(167.325)

(6.265)

(56.787)

22.006

58.550

25.000

58.001

52.000

58.550 -

25.000

58.001

52.000

31.265

114.788

29.994

-Stok artışı

III- Borçlanma gereği (I-II) IV- Net faiz ödemesi

V- Faiz dışı fazla (bütçe transferleri hariç)(III-IV) VI-Toplam bütçe ve fon transferleri: -Sermaye -Görev zararı -Yardım VII-Transferler sonrası faiz dışı fazla (VI-V)

(108.775)

27

233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 29 uncu maddesine göre hazırlanan Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programı 12.10.2010 tarih 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve Eki Karar 23.10.2010 tarih ve 27738 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Hazine Müsteşarlığı tarafından 2011 yılı Programı Kuruma bildirilmiştir Buna göre 2011 yılına ilişkin programda; Kurumun 33,6 milyon TL kaynak yaratacağı, 28 milyon TL’lik yatırım gerçekleştireceği ve 5,6 milyon TL’lik borçlanma gereği oluşacağı öngörülmüştür. Öte yandan dönem içerisinde meydana gelen gelişmeler neticesinde; yaratılacak kaynaklar 1,3 milyon TL’ye, 81,1 milyon TL’lik stok azalışı neticesinde finansman fazlası 53,1 milyon TL’ye, ve faiz dışı fazla hedefi de 114,8 milyon TL’ye revize edilmiştir. Fiili gerçekleşmelere bakıldığında ise faaliyetler neticesinde 4,1 milyon TL kaynak kullanıldığı, 33,8 milyon TL’lik yatırım ve 17,1 milyon TL’lik tesis edinimine ilave olarak 67,8 milyon TL’lik stok azalışı da dikkate alındığında 16,9 milyon TL’lik finansman ihtiyacı oluştuğu, 52 milyon TL’lik sermaye ilavesi neticesinde 30 milyon TL’lik faiz dışı fazla oluşmuştur. Kurum bir taraftan hayvancılık sektörünü “düzenleyici ve destekleyici” görevle üretici fazlası, “tam rekabet koşullarının tesisi” ile “tekelleşmenin önüne geçmek” amaçlarıyla tüketici fazlası suretiyle dışsallıklar da oluşturmakla görevlidir. Bu durum Kurumun kaynak yaratma imkânlarını kısıtlamaktadır. Kurumun, 2011 yılında sağladığı fon kaynakları ve bunların kullanım yerlerini gösteren fon akım tablosu ile faaliyet dönemine ilişkin nakit akışını, kaynak ve kullanım yerleri bakımından gösteren nakit akım tablosuna rapor ekleri arasında (Ek:8, Ek:9) yer verilmiştir. Kurumun finansman yönetimi üzerinde yapılan incelemelerde; - Nakit ihtiyacı oluştukça kredi kullanımına gidildiği ve bu suretle, dönem içerisinde 266 milyon TL’lik kredi kullanıldığı, - Aynı tarih itibarıyla hem nakit ihtiyacı için kredi kullanıldığı, hem de nakit fazlasının repo edildiği, - Bayilere sağlanan kredi kartı ile ödeme imkânının söz konusu tutarların Kurum hesaplarına 27 gün bloke edildikten sonra aktarılması sonucunu doğurduğu, - Kurum nakitlerinin farklı bankalarda tutulduğu, teklif toplama suretiyle farklı bankalardan kredi kullanıldığı ve teklif toplama neticesine göre kredi kartı cihazının farklı bir bankadan temin edildiği, - Kurumun en büyük müşterisi MSB’den % 50’ye kadar avans alınıp, kalan tutarın ortalama 45 gün içerisinde tahsil edildiği, hayvan tedarik edilen besicilere ise % 10 peşin kalanının ise 30 gün sonra ödendiği, ithal edilen hayvanlarda ise 10 gün içinde ödemenin gerçekleştirildiği, 28

Tespit edilmiştir. Bu kapsamda, - Nakit plânlamasının iyileştirilmesi suretiyle, aynı gün hem nakit ihtiyacının kredi kullanımı ile giderilmesi hem de nakit fazlasının repo edilmesi gibi sonuçlar doğurmayacak bir nakit yönetimine geçilmesi, - Tek bir kamu bankası ile çalışmak suretiyle, Kurumun nakit fazlasının değerlendirilmesi, nakit kredi ihtiyacının giderilmesi ve kredi kartı ile ödeme sistemi temini gibi ihtiyaçların birlikte değerlendirilerek ölçek ekonomilerinden istifade edilmesi, - Kredi kartı ile ödemelerde Kurumun katlandığı 27 günlük finansman maliyetinin bu satışlara ilişkin fiyatlandırmada dikkate alınması, faydalı görülmektedir. Kurumun finansman yönetiminin bir bütün olarak değerlendirilerek faaliyetlerini zararla kapatan ve yabancı kaynak kullanımı ihtiyacı içinde bulunan Kurumun; kredi kullanımı, nakit yönetimi ve kartla tahsilâtlarının optimize edilerek finansman yönetiminin iyileştirilmesi önerilir. C- Giderler: Kurumun 2011 yılı İşletme Bütçesinde öngörülen giderleri ile gerçekleşmeleri, önceki yıl sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2011 Ödenek

2010 Giderler

Ödeneğin son durumuna

Yılı

İlk

Son

gerçekleşen

durum

durum

Gerçekleşen

Bin TL

Bin TL

Bin TL

Bin TL

469.874

527.873

527.510

492.421

23.688

33.000

32.503

10.757

14.500

22.905

Ödeneğe göre sapmalar İlk Son duruma duruma

göre fark

göre

göre

Bin TL

%

%

(35.089)

(6,7)

(6,7)

30.584

(1.918)

(7,3)

(5,9)

14.596

14.011

(584)

(3,4)

(4,0)

16.450

30.474

28.963

(1.511)

76,06

(4,9)

3.291

4.500

4.262

4.005

(257)

(11,0)

(6,0)

602

900

1.306

670

(636)

(25,5)

(48,7)

6-Amortisman ve tükenme payları

5.590

5.000

8.355

7.709

(646)

54,2

(7,7)

7-Finansman giderleri

1.217

750

2.500

2.969

469

295,8

18,8

Toplam

537.924

602.973

621.506

581.332

(40.174)

(3,6)

(6,5)

0-İlk madde ve malzeme giderleri 1-İşçi ücret ve giderleri 2-Memur ve sözleşmeli personel ücret ve giderleri 3-Dışarıdan sağ. fayda ve hizmetler 4-Çeşitli giderler 5-Vergi,resim ve harçlar

2011 yılı İşletme Bütçesine göre 603 milyon TL gider yapılması plânlanmıştır. Ancak işletme bütçesinde ödenek öngörülmeyen finansman giderleri değeri de eklendiğinde toplam giderlerin 602,9 milyon TL olarak öngörüldüğü anlaşılmaktadır. 29

Finansman giderleri için yer alan bütçe değerleri, işletme bütçesinde yer almadığından, Hazine Müsteşarlığınca hazırlanan finansman programından temin edilmiştir. Gider bütçesinin, finansman giderleri de dâhil, tüm gider kalemlerini içerecek şekilde hazırlanması ve faaliyet dönemi tamamlandıktan sonra ödenek aktarımı yapılmaması önerilir. 2011 yılı sonu itibarıyla toplam giderler, geçen yıla göre % 8,1 oranında 43,4 milyon TL artarak 581,3 milyon TL’ye yükselmiş, ilk bütçe ödeneklerine göre % 3,6 oranında bir sapma gerçekleşmiştir. 581,3 milyon TL tutarındaki toplam harcamanın % 84,7’si ilk madde ve malzeme giderlerine, % 5,3’ü işçi ücret ve giderlerine, % 2,4’ü memur ve sözleşmeli personel ücret ve giderlerine, % 5’i dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, % 1,3’ü amortisman ve tükenme payları, % 1,3’ü de çeşitli gider, vergi, resim ve harçlara ve finansman giderine aittir. İlk madde ve malzeme giderleri önceki döneme göre % 4,8 oranında 22,5 milyon TL artarak 492,4 milyon TL’ye yükselmiştir. İlk madde ve malzemenin; 474,5 milyon TL’si esas hammadde olarak gövde et giderleri, 4,2 milyon TL’si yardımcı hammadde gideri, 13,7 TL’si de diğer malzeme ve giderleri kapsamaktadır. İşçi ücret ve giderleri ile memur ve sözleşmeli personel giderleri Raporun Personel bölümünde değerlendirilmiştir. Önceki yıla göre % 26,4 oranında 6,1 milyon TL artışla 29,0 milyon TL’ye ulaşan dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerinin, 10.697.598 TL'si satışlarla ilgili dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderlerine, 5.042.325 TL'si elektrik, su ve gaz giderlerine, 3.935.814 TL'si araç kiralama, güvenlik gibi hizmet alımı giderlerine, 3.503.149 TL'si üretimle ilgili kasaplık ve şoförlük hizmet alımlarına, 2.067.278 TL'si dışarıya yaptırılan bakım onarım giderlerine, 1.880.052 TL'si dışarıya yaptırılan kesim ve parçalama giderlerine, 1.071.619 TL'si taşıma ve nakliye giderlerine, 238.401 TL'si de haberleşme giderlerine aittir. 28.436.236 TL

30

Önceki yıla göre giderlerin;

% 21,7 oranında artışla, 4 milyon TL’ye ulaşan çeşitli

1.101.189 TL'si kiralama giderlerine, 975.840 TL'si memur ve sözleşmeli personel yolluklarına, 872.357 TL'si işçi personel yolluklarına, 484.127 TL'si mahkeme, noter ve bankacılık giderlerine, 268.622 TL'si sigorta giderlerine, 218.062 TL'si aidat ve katılım payı giderlerine, 85.076 TL'si de ilân ve neşriyat giderlerine aittir. 4.005.272

TL

Kurumun çeşitli giderleri içerisinde en önemli payı kira giderleri, kira giderleri içerisinde ise genel müdürlük hizmet binası kira giderleri teşkil etmektedir. Genel Müdürlük binası için önce 3 yıllık, sonra 2 yıllık olmak üzere toplam 5 yıllık kira sözleşmesi yapılmıştır. 01.06.2011 tarihinde sona eren kira sözleşmesi sözleşmenin hususi şartlar başlığı altında yer alan 19. maddesi gereğince 2 yıl daha uzatılmıştır. Yönetim Kurulunun 20.03.2006 tarih ve 32 sayılı Kararı ile Genel Müdürlük hizmet binası kiralamak üzere Genel Müdürlüğe yetki verilmiştir. Yönetim Kurulunun 18.05.2006 tarih ve 8/4 sayılı Kararı ile Ankara/Çankaya Balgat’ta 3.886 m2 kullanım alanı olan 6 daire, 3 dükkânlı yeni bina kiralanmıştır. Kira ödemeleri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Dönem

Brüt kira

Stopaj

Net kira

Artış

TL

TL

TL

%

Net aylık TL

2006 Haziran - 2007 Mayıs

589.744

129.744

460.000

-

38.333

2007 Haziran - 2008Mayıs

637.962

127.593

510.370

10,95

42.531

2008 Haziran - 2009 Mayıs

683.896

136.779

547.117

7,20

45.593

2009 Haziran - 2010 Mayıs

450.000

90.000

360.000

(34,20)

30.000

2010 Haziran - 2011 Mayıs

465.750

93.150

372.600

3,50

31.050

2011 Haziran - 2012 Mayıs

508.646

101.729

406.917

9,21

33.910

2012 Haziran - 2013 Mayıs

562.410

112.482

449.928

10,57

37.494

3.898.407

791.476

3.106.931

-

-

Genel toplam

31

Önceki dönemlere ilişkin raporlarda gelişmeler ayrıntılı olarak değerlendirilmiş ve; Genel Müdürlük binası ile ilgili olarak; 5 yıllık sürede brüt 2,8 milyon TL kira ödeyeceği ve kira müddetinin 2011 yılının Haziran ayında sona ereceği göz önüne alındığında; mevcut finansman darboğazı ve öz kaynaklarının büyük bir kısmını yitirmesi nedeniyle anılan binanın kira sözleşmesi sonunda tahliyesi ile Sincan’daki kendi binasına veya özelleştirilen diğer kamu kurumlarının binalarına taşınması ve sözleşme sona ermeden gerekli tedbirlerin alınması hususu belirtilmiştir. Dönem içerisinde arsa ve/veya bina tahsisi talepleri gerek ilgili bakanlık ve Maliye Bakanlığına ve gerekse Hazineye aktarılmış ancak olumlu bir netice alınamamıştır. Bu nedenle mevcut kira kontratının bir yıl daha uzatıldığı anlaşılmıştır. Genel Müdürlük binası ile ilgili olarak; 7 yıllık sürede brüt 3,9 milyon TL kira ödendiği de dikkate alınarak; Kurumun kira ödemeyi gerektirmeyecek bir binaya kavuşturulması amacıyla; Sincan’daki gayrimenkullerinin değerlendirilmesi veya ilgili kamu idareleri nezdinde girişimlerde bulunulması ve söz konusu idarelerle iletişimin sürdürülmesi gerekli görülmektedir. Kurumun kira ödemeyi gerektirmeyecek bir binaya kavuşturulması amacıyla; Sincan’daki gayrimenkullerinin değerlendirilmesi veya ilgili kamu idareleri nezdinde girişimlerde bulunulması ve söz konusu idarelerle iletişimin sürdürülmesi önerilir. 2011 yılı İşletme Bütçesinde temsil ve ağırlama giderleri olarak 131.000 TL ödenek ayrılmış, yıl içindeki aktarımlar neticesinde de bu tutar 102.514 TL’ye düşürülmüştür. Genel Müdürlük ve kombinalar anılan ödeneğin % 93,4 oranında 95.768 TL harcama gerçekleştirmiştir. Vergi resim ve harçlar önceki döneme göre % 11 oranında artışla 670 bin TL, amortisman ve tükenme payı giderleri ise önceki döneme göre % 37,9 oranında artışla 7.709 bin TL’ye yükselmiştir. Kurumun nakit ihtiyacı için kullanmış olduğu yabancı mali kaynaklar için oluşan finansman giderleri önceki döneme göre % 143,9 oranında artışla 2.968.827 TL olarak gerçekleşmiştir. - Temsil giderleri: 2011 yılı İşletme Bütçesinde temsil ve ağırlama giderleri olarak 131 bin TL ödenek ayrılmış, yıl içinde de tenzil edilen ödenekle bu tutar 103 bin TL’ye düşürülmüştür. Cari yılda temsil ve ağırlama giderlerinden Genel Müdürlük ve kombinalar 95.768 TL harcama yapmıştır. Temsil ve ağırlama giderlerinin mevzuat çerçevesinde yürütüldüğü anlaşılmış olup, 2011 yılında verilen ödeneğin % 93’ünün harcandığı görülmüştür 32

D- Tedarik işleri: Kuruluşun en önemli işlevi olan tedarik işleri Ticaret ve Pazarlama Dairesi Başkanlığı ile Malzeme ve İkmal Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Alımların büyük bölümünü canlı büyükbaş, küçükbaş, kümes hayvanı, et kilosu üzerinden büyükbaş, küçükbaş ve mezbuh (firesiz et) alımlar oluşturmaktadır. Bu alımların dışındaki diğer alımları ise işletme, büro ve kırtasiye, inşaat, ambalaj, elektrik, makine, tesisat ve giyecek malzemeleri oluşturmaktadır. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kapsamında alımlarını sürdürmektedir. Kurumun 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü maddesinin (g) bendi uyarınca yapacağı mal ve hizmet alımlarında uygulanacak esas ve usuller 412 sayılı Yönetmelikte belirlenmiştir. Kurumun alımlarında esas teşkil edecek olan, 23.01.2011 tarih ve 27824 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/1 nolu Kamu İhale Tebliği ile 4734 sayılı Kanun’da yer alan eşik değerler ve parasal limitler, Kamu İhale Kurumu tarafından Kanunun 67 nci maddesi hükmü çerçevesinde, 2010 yılı Toptan Eşya Fiyat Endeksi esas alınarak güncellenmiş olup 1 Şubat 2011 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Buna göre; istisnalar başlıklı 3’üncü maddenin (g) bendinde belirtilen 5.372.854 TL’si, 5.849.426 TL’si olarak güncellenmiştir. Diğer taraftan eşik değerler başlıklı 8’inci maddenin (a) bendinde belirtilen 642.299 TL’sinin 689.270 TL’si, (b) bendinde belirtilen 1.070.498 TL’sinin 1.165.451 TL’si, (c) bendinde belirtilen 23.551.044 TL’sinin ise 25.640.021 TL’si olarak güncellendiği görülmektedir. Söz konusu Kamu İhale Tebliği incelendiğinde, ihale ilân süreleri ve kuralları başlıklı 13 üncü maddenin (b) bendinin bir nolu alt bendinde belirtilen 70.076 TL, 76.291 TL, 140.157 TL olan miktar ise 152.588 TL olarak güncellenmiştir. Ayrıca, aynı başlığın iki ve üç nolu alt bentlerinde belirtilen 1.168.007 TL’de 1.271.609 TL olarak güncellendiği görülmüştür. 2010/1 sayılı Kamu İhale Tebliği’nin pazarlık usulü başlıklı 21 inci maddesinin (f) bendinde belirtilen 116.795 TL’nin 127.154 TL, doğrudan temin başlıklı 22 nci maddesinin (d) bendinde belirtilen 35.037 TL’nin, 38.144 TL, 11.674 TL’nin ise 12.709 TL olarak güncellendiği anlaşılmıştır. Aynı tebliğin, Kamu İhale Kurumu başlıklı 53 üncü maddesinin (j) fıkrasının bir nolu bendinde belirtilen 233.596 TL 254.315 TL, iki nolu bendinde belirtilen 529.650 TL 576.629 TL, 1.059 TL, 1.152 TL, 1.059.300 TL, 1.153.259 TL, 2.118 TL, 2.305 TL, 3.177 TL, 3.458 TL, 10.593.000 TL, 11.532.599 TL, 21.186.000 TL, 23.065.198 TL, 4.237 TL ise 4.612 TL, tebliğin idarelerce uyulması gereken diğer kurallar başlıklı 62 nci maddesinin (h) bendinde belirtilen 129.644 TL ise 141.143 TL olarak güncellenmiştir.

33

4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü maddesinin (g) bendi uyarınca Kuruluşun yapacağı mal ve hizmet alımlarında uygulanacak esas ve usuller hakkında 412 sayılı Yönetmelik, Yönetim Kurulunun 09.02.2004 tarih ve 10 sayılı Kararı ile onaylanmış ve 10.03.2004 tarih, 25398 sayılı, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ancak söz konusu Yönetmelik’in 12 inci maddesi 01.08.2011 tarih ve 127 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile revize edilerek yeniden yürürlüğe konulmuştur. Bu Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde; “Aşağıda sayılan işler bu Yönetmeliğin dışındadır. a) Kurumun doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçların dışındaki mal veya hizmet alımları, b)Yapım işleri, c) Kasaplık canlı hayvan ve et alımları ile kanatlı kümes hayvanları ve etleri, balık ve diğer su ürünlerinin alımları, d) Kırmızı et ile kanatlı kümes hayvanları ve etleri, balık satışları ile bunların ham, yarı mamul ve mamulleri ile yan ürünlerinin satışları, e) Gerçek ve tüzel kişilere şirketçe yapılan hizmetler. Yukarıda sayılan (a) ve (b) bentlerindeki işler 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamındadır. (c), (d) ve (e) bentlerindeki sayılan işlerin alım, satım, usul ve esasları Yönetim Kurulunca tayin ve tespit olunur.” denilmektedir. Ticaret ve Pazarlama Dairesi Başkanlığının koordinasyonundaki büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı kasaplık hayvan alımları 101 nolu “Kasaplık Hayvan Alım Yönetmeliği” çerçevesinde yürütülmektedir. Bu Yönetmelik’in yürürlük tarihi 04.04.1985 yılı olduğundan güncellenerek günün şartlarına uygun hale getirilmesi önemli görülmektedir. Ancak Dünya’da ve Türkiye’de değişen şartlar çerçevesinde büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan alım kriterleri ile alım fiyatları yeniden düzenlenerek, alım uygulama esasları yürürlüğe konulmuştur. Buna göre; 2011 yılında böbrek ve böbrek yağsız alım uygulamasına başlanması plânlanmıştır. Kurumun yıllık bütçe ve program hedeflerinin gerçekleştirilmesinde ihtiyaç duyulan mal ve hizmet alımlarında ve yapım işlerinde kullanılan alım kararı ve alım kararını onaylama yetki limitleri 26.05.2011 tarih ve 83 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile belirlenmiş daha sonra Yönetim Kurulunun 09.09.2011 tarih ve 153 sayılı Kararı ile güncelleştirilmiş olup, buna göre 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3 (g) maddesi kapsamında, 412 sayılı Yönetmeliğe göre yapılacak alımlarda uygulanacak yetki limitleri;

34

a) Genel Müdürlükte; - Mubayaa memuru: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 2.500 TL’ye kadar olan alımlarda, - Ticaret ve Pazarlama Dairesi Başkanı: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 2.501-33.076 TL’ye kadar olan alımlarda, - Malzeme ve İkmal Dairesi Başkanı: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 200.000 TL’ye kadar olan alımlarda, - İlgili Genel Müdür Yardımcısı: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 200.001-500.000 TL’ye kadar olan alımlarda, - Genel Müdür: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 500.001-1000.000 TL’ye kadar olan alımlarda, - Yönetim Kurulu: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 1.000.001 TL’den Kamu İhale Kurulu tarafından güncellenen limite kadar olan alımlarda, (5.849.426 TL) b) Bağlı işyerlerinde: - Mubayaa memuru: Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 2.500 TL’ye kadar olan alımlarda, - Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinası Müdürü ile Sakarya Et Kombinası Müdürü : Yaklaşık maliyeti ve satın alma bedeli 300.000 TL’ye kadar olan alımlarda, - Diğer Kombina müdürlükleri ve İstanbul Depo Müdürlüğü :150.000 TL’ye kadar olan alımlarda işyeri müdürünün onayı ile, olarak belirlenmiştir. 1- Alımlar: a) İlk madde malzeme ve emtia alımları: Kurumun 2011 yılı ilk madde malzeme ve emtia alımları, program değerleri ile geçen yıl gerçekleşmeleri karşılaştırılmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

35

2010 Gerçekleşen

Program ödeneği

2011 Gerçekleşen

Ödeneğin ilk durumuna göre sapma %

Alımlar Miktar Tutar Miktar Ton Bin TL Ton

Ödenek Bin TL

Miktar Ton

Tutar Bin TL

1-İlk maddeler: a)Canlı et kilosu üzerinden alımlar: -Büyükbaş

54.703 342.760

-Küçükbaş -Kümes hayvanı Toplam (a)

-

-

15.236

123.656

-

-

-

-

-

-

-

5.083

12.087

9.909

43.511

3.950

9.859

59.786 354.847

9.909

43.511

19.186

133.516

8.241 112.600 37.095

465.542

11.351

149.000

330

6.023

465.542

11.681

155.023

(77)

b)Et kilosu üzerinden alımlar: -Büyükbaş -Küçükbaş

105

Toplam (b) c)Mezbuh et kilosu üzerinden lımlar: -Büyükbaş -Küçükbaş

1.887

8.346 114.487 37.095

(68)

4.363 936

39.178 1.777

-

-

4.633 195

42.289 3.884

-

- Kümes hayvanı

2.445

8.773

-

-

4.024

14.173

-

-Parça etler

1.660

7.414

-

-

3.590

15.978

-

54

627

-Balık Toplam (c) Toplam (1) 2-İşl. malzemesi ve yedekler: -İşletme malzemesi

9.404

57.142

-

-

12.496

76.951

-

77.536 526.476 47.004

509.053

43.363

365.490

(28)

-

5.012 339 318

-

8.920 1.285 257

-

6.762 262 476

(24) (80) 85

-

692

-

70

-

588

740

-Ambalaj malzemesi

-

2.375

-

345

-

3.882

1.025

-Elektrik malz. -Mak. tes. ve yedekler -Gıda malzemesi

-

194 803

-

2.845 1.204

-

197 1.038

(93) (14)

-

1.489

-

2.450

-

2.165

(12)

-Giyecek malzemesi

-

330

-

340

-

444

-

11.552

-

17.716

-

15.814

(11)

-

504

-

303

-

1.372

353

504 77.536 538.532 47.004

303 527.072

43.363

1.372 382.676

(27)

-Demirbaş eşya ve malzeme -Büro ve kırtasiye -İnşaat malzemesi

Toplam (2) 3-Diğer: Toplam (3) Genel toplam

31

36

Çizelgede görüldüğü gibi 2011 yılında ilk madde alımları 509 milyon TL olarak programlanmış olup, program ödeneğinin ilk durumuna göre % 28, geçen yıla göre ise % 31 oranında azalarak yaklaşık 365 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Canlı et kilosu üzerinden alım yapılabilmesi için 44 milyon TL ödenek ayrılmış, söz konusu ödenek ile 9.909 ton kümes hayvanı alınması programlanmıştır. Ancak program ödeneğinin % 23’üne tekabül eden 9,9 milyon TL’si harcanarak 3.950 ton kümes hayvanı alımının gerçekleştirildiği görülmüştür. Diğer taraftan 2011 yılında 112 milyon TL tutarında kurbanlık dahil büyükbaş canlı sığır alımı yapılmıştır. Bu alımların; 64.891 bin TL’sinin Sakarya, 21.725 bin TL’sinin Adana, 14.992 bin TL’sinin Sincan, 5.424 bin TL’sinin Erzurum, 5.039 bin TL’sinin de Van Et Kombinasında gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. Canlı et kilosu üzerinden alımlar ilk madde alımlarının % 37’sini oluşturmaktadır. Bu alımların % 93’ünü büyükbaş, % 7’sini ise küçükbaş alımlar oluşturmaktadır. Büyükbaş alımlar önceki yıla göre % 64 oranında azalarak 124 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Et kilosu üzerinden alımların 25 milyon TL’si Adana, 3 milyon TL’si Ağrı, 6 milyon TL’si Bingöl, 12 milyon TL’si Diyarbakır, 12 milyon TL’si Erzurum, 40 milyon TL’si Sakarya, 44 milyon TL’si Sincan, 5 milyon TL’si Van, 8 milyon TL’si Yozgat Kombinalarında gerçekleştirilmiştir. Mezbuh et kilosu üzerinden alımlar 12.496 ton ve 76.951 bin TL olarak gerçekleşmiş olup ilk madde alımlarının % 21’ini oluşturmuştur. Mezbuh et kilosu üzerinden alımların % 55’ini büyükbaş, % 5’ini küçükbaş, % 18’ini kümes hayvanları ve % 21’ini de parça etlerden oluşmuştur. Ayrıca 4.633 ton mezbuh ithal et alımı yapılarak, 42.289 bin TL ödendiği görülmüştür. Mezbuh et kilosu üzerinden alımların 9 milyon TL’si Adana, 30 milyon TL’si Sincan, 24 milyon TL’si Sakarya, 3 milyon TL’si Diyarbakır, 2 milyon TL’si ise Erzurum, 12 milyon TL’si de Yozgat Kombinalarında gerçekleşmiştir. İşletme malzemeleri alımları ise, program ödeneğine göre % 12 azalış, önceki yıla göre % 37 oranında artış göstererek 15,8 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı Kurban Bayramında, vekâlet yoluyla kurban kesimi için; Türkiye Kızılay Derneği Genel Başkanlığı, Türkiye Diyanet Vakfı ve Türk Hava Kurumu ile protokoller yapılması konusunda önceki yıllarda olduğu gibi Yönetim Kurulu Kararı alınmış olup bu Karar doğrultusunda vekâlet yoluyla kurban kesimlerinin gerçekleştirildiği görülmüştür. Kesilen etler konserve yapılarak, adı geçen kuruluşlara teslim edilmiştir. 2011 yılı ortalama alım fiyatları önceki yılla karşılaştırılmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 37

2010 TL/kg

2011 TL/kg

Fark %

12,36

14,79

19,6

Gövde manda et

-

-

-

Gövde koyun et

11,37

18,00

58

Gövde kuzu et

21,28

24,29

14

Gövde tavuk canlı

4,06

4,34

7

Cinsi Gövde sığır et

Çizelgede görüldüğü gibi et fiyatları önceki yıla göre % 7 ile % 58 arasında değişen oranlarda artış göstermiştir. En fazla artış % 58 ile gövde koyun etinde, en düşük artış ise gövde tavuk etinde gözlenmiştir. Kurum tarafından uygulanmakta olan kalite kriterleri: - I. Kalite : % 55 randımanlı besi kondisyonu gösteren 1-4 yaş arasındaki erkek sığırlar - II. Kalite : % 50-% 55 arasında randımana sahip 1-4 yaş arasındaki erkek sığırlar - III. Kalite : % 50 ve üstü randımana sahip 5 yaşından gün almış tüm erkek sığırlar ile tüm dişi sığırlar. Büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan alımları “Alım Kriterleri ve Alım Uygulama Esasları Talimatları” esaslarına göre yapılmaktadır. Hayvanlar böbrek ve böbrek yağlarıyla et kg fiyatı üzerinden satın alınmakta, böbrek ve böbrek yağları düşük fiyattan satılmaktadır. Ancak, yapılan bir düzenleme ile 2011 yılından itibaren böbrek yağsız alımlara başlandığı görülmüştür 2011 yılı sığır, koyun, tavuk alım fiyatları ve endeksleri aşağıdaki çizelgelerde gösterilmiştir. Sığır alım fiyatları ve endeksleri Tarih 30.03.2011 25.04.2011 29.04.2011 09.05.2011 14.07.2011 08.09.2011 28.11.2011

I.Kalite % 52 randıman TL/kg 12,20 12,20 12,20 12,68 12,68 13,66 13,66

Endeks 100 100 100 104 104 112 112

I.Kalite % 57 randıman TL/kg 12,50 12,50 12,50 13,00 13,00 14,00 14,00

Endeks 100 100 100 104 104 112 112 38

Sığır alım fiyatları ve endeksleri Tarih 25.04.2011 29.04.2011 09.05.2011 14.07.2011 12.08.2011 08.09.2011 16.09.2011 28.11.2011

II. Kalite TL/kg 11.50 12,00 12,00 12,00 12,00 13,00 13,00 13,00

Endeks 100 104 104 104 104 113 113 113

III. Kalite TL/kg 11,00 11,00 11,00 11,00 11,25 12,00 12,50 12,50

Endeks 100 100 100 100 102 109 114 114

Koyun alım fiyatları ve endeksleri Tarih

I. Kalite TL/kg

Endeks

II. Kalite TL/kg

Endeks

11.11.2011

16,00

100

14,00

100

Tavuk (canlı) alım fiyatları ve endeksleri Tarih 21.03.2011 04.04.2011 22.08.2011 18.11.2011

Bağlantılı TL/kg 2,40 2,50 2,30 2,50

Endeks 102 106 98 106

Serbest TL/kg 2,40 2,50 2,30 2,50

Endeks 102 106 98 106

2011 yılında sığır I., II. ve III. Kalite alım fiyatlarında 7 kez, tavuk alım fiyatlarında 4 kez değişiklik yapılmış, koyun alım fiyatlarında ise değişiklik yapılmamıştır. Sığır alım fiyatlarının % 14, tavuk alım fiyatlarının % 4 oranlarında artış gösterdiği görülmüştür. 2011 yılı sığır, koyun ve tavuk alımlarının ödeme planları aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

39

Tarih

Sığır alımı I. Kalite % 57 randıman Ödeme planı

30.03.2011 25.04.2011 29.04.2011 09.05.2011 14.07.2011 08.09.2011 28.11.2011

% 10 peşin, 30 gün vadeli % 10 peşin, 30 gün vadeli % 10 peşin, 30 gün vadeli % 10 peşin, 30 gün vadeli peşin peşin % 10 peşin, 30 gün vadeli

Tarih

Sığır alımı II. ve III. Kalite Ödeme planı

25.04.2011 29.04.2011 09.05.2011 14.07.2011 12.08.2011 18.09.2011 16.09.2011 28.11.2011

% 10 peşin, 30 gün vadeli % 10 peşin, 30 gün vadeli % 10 peşin, 30 gün vadeli peşin peşin peşin peşin % 10 peşin, 30 gün vadeli

Tarih

Koyun alımı Ödeme planı

11.11.2011

% 10 peşin, 30 gün vadeli

Tarih 21.03.2011 04.04.2011 22.08.2011 18.11.2011

Tavuk alımı Ödeme planı % 25 peşin, 30 gün vadeli % 25 peşin, 30 gün vadeli % 25 peşin, 30 gün vadeli % 25 peşin, 30 gün vadeli

40

Ödeme planlarının, sığır alımlarında % 10 peşin, 30 gün vade, koyun alımlarında % 10 peşin 30 gün vade, tavuk alımlarında % 25 peşin 30 gün vade olarak gerçekleştiği görülmüştür. Kurumun, Türkiye kırmızı et üretimindeki pazar payı yaklaşık % 4 düzeyinde gerçekleşmiştir. Kurumun özelleştirme kapsam ve programından çıkarıldıktan sonra Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, T.C. Ziraat Bankası, Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri ve Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün iştiraki ile oluşan TAR-ET projesi 16.07.2006 tarihinde imzalanan sözleşme ve 26.12.2006 tarih ve 27626 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2007/10 sayılı tebliği ile yürürlüğe girmiştir. Türkiye’nin Doğu ve Güney Doğu Bölgelerinde yer alan 28 ilde yaklaşık 4 yıl süre ile uygulanan bu projenin, adı geçen Bakanlığın 29.06.2010 tarih ve 27626 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2010/509 sayılı “Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkındaki Kararda Değişiklik yapılmasına Dair Karar” nedeniyle uygulanma imkânı kalmamıştır. Söz konusu tebliğ ile hayvancılığa yapılan destekler kaldırıldığı için, kuruluşlar arasında yapılan sözleşme gereği “devlet desteğinin kaldırılmasından itibaren tarafların karşılıklı ve yazılı olarak anlaşamamaları durumunda akdedilen protokol bir ay sonunda kendiliğinden fesih olur” hükmü gereğince 30.06.2006 tarihinde paydaşlar arasında imzalanan protokolün sona erdiğini söylemek mümkündür. Ancak, iyi organize edilmiş benzeri bir projenin Türkiye genelinde uygulanmasının faydalı olacağı düşünülmektedir. 2011 yılında işletme malzemesi ve yedeklerin alımı için 17,7 milyon TL ödenek ayrılmış olup söz konusu ödeneğin % 89’una tekabül eden 15,8 milyon TL’si harcanmıştır. Yapılan harcama önceki yıla göre % 37 oranında artış göstermiştir. 2011 yılı alım maliyetleri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

41

Baş Adedi

Tutarı Bin TL

Kilo Ton

Cinsi 2010 2011 2010 2011 A) Canlı et kilosu üzerinden alımlar: -Büyükbaş (İthal) 167.339 39.488 54.703 15.236 -Büyükbaş (İç Alım) -Kümes hayvanı 2.377.242 1.861.334 5.083 3.950 Toplam (A) 2.544.581 1.900.822 59.786 19.186 B)Et kilosu üzerinden alımlar: -Büyükbaş (İç Alım) 31.492 45.063 8.241 11.351 -Küçükbaş 3.567 12.853 105 330.432 Toplam (B) 35.059 57.916 8.346 341.783 C)Mezbuh et kilosu üzerinden alımlar: -Büyükbaş 12.229 13.263 4.363 4.633 -Küçükbaş 5.851 11.368 93 195 -Parça etler 38 44 - Kümes hayvanı 1.497.209 2.422.777 2.445 4.024 -Parça kümes hayvanı - 1.621 3.546 -Balık 55 Toplam (C) 1.515.289 2.447.408 8.560 12.497 Genel toplam 4.094.929 4.406.146 76.692 373.466 Not: 2011 yılı mezbuh büyükbaş alımlarımızın tamamı ithaldir.

2010

Fark

2011

%

Bin TL

342.760 123.656 (219.104) (177) 12.087

9.859

(2.228)

(23)

354.847 133.515 (221.332) (165)

36.401

24

6.023

4.136

69

114.486 155.023

40.537

26

14 54 18 38 56 -

112.599 149.000 1.887

39.178 1.777 761 8.773 6.653 -

42.289 3.884 931 14.173 15.047 627

3.111 2.107 170 5.400 8.394 -

57.142

76.951

19.182

526.475 365.489 (161.613)

29 (43)

2011 yılında alım maliyetleri % 44 oranında azalma göstererek 365 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Alım maliyetleri içindeki en büyük payı, et kilosu üzerinden yapılan alımlar oluşturmaktadır. Bunu sırasıyla canlı et kilosu üzerinden alımlar ile mezbuh et kilosu üzerinden alımlar izlemiştir. 2011 yılında canlı hayvan piyasasında görülen daralma sebebiyle et sıkıntısı baş göstermiş olup, sorunun giderilmesi için ithalat yoluna gidilmiştir. Söz konusu ithalat ile ilgili bilgiler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Sözleşme imzalanan miktar (Ton)

Teslim alınan miktar (Ton)

Yıllar

İhaleye çıkılan miktar (Ton)

-Besilik canlı sığır -Kasaplık canlı sığır -Soğutulmuş et -Dondurulmuş et -Canlı kasaplık sığır -Taze soğultmuş sığır eti

2010 2010 2010 2010 2011 2011

4.000 75.500 10.000 5.000 20.800 6.000

4.000 64.500 3.600 2.500 16.400 6.000

4.025 59.094 2.951 1.637 16.229 4.408

101 92 82 65 99 73

-Kasaplık canlı sığır

2012

3.600

3.600

4.258

118

124.900

100.600

92.602

92

İhale konusu

Toplam

Gerçekleşme oranı (%)

42

Et ve Balık Kurumunca, Bakanlar Kurulu Kararı ile verilen tarife kontenjanları çerçevesinde yukarıdaki çizelgede görüldüğü gibi, besilik canlı sığır, kasaplık canlı sığır, soğutulmuş et ve dondurulmuş et ithalatı yapılmıştır. Türkiye’de kasaplık canlı hayvan ithalatının serbest bırakılmasına neden olan sıkıntı 2009 yılı Temmuz ve Ağustos aylarında başlamıştır. Başlangıçta yükselen fiyatların geçici olduğu tahmin edildiğinden radikal bir tedbir alma yoluna gidilmemiştir. Ancak, 2009 yılı Temmuz ayında serbest piyasada 10,23 TL/kg olan et fiyatları, 2010 yılı Nisan ayında 16,05 TL/kg’a kadar yükselmiştir. Bu defa, üreticilerin fiyatların 20 TL/kg’a kadar yükseleceği beklentisine girmeleri sebebiyle piyasaya canlı hayvan satmaması, sorunun daha fazla derinleşmesine neden olmuştur. Nihayet 2010 yılı Nisan ayı ortalarında et fiyatları alabildiğine yükselmiş olup, serbest piyasada kıymanın 23 TL/kg, kuşbaşının ise 26, TL/kg olduğu görülmüştür. Et piyasasında sorunun daha da derinleşmesini önlemek amacıyla Hükümet, 30.04.2010 tarihinde aldığı 2010/373 sayılı Karar ile % 10 gümrük vergili 16.000 ton canlı sığır, % 25 gümrük vergili 7.500 ton sığır eti ithali için EBK’ye yetki vermiştir. Bu durum daha ithalat yapılmadığı halde, 2010 yılı Mayıs ayında 18 TL/kg’a kadar yükselen alım fiyatlarının psikolojik olarak aynı ayın sonunda 13,10 TL/kg gerilemesini sağlamıştır. EBK’ye ithal izini verildikten sonra Kurum, 04.05.2010 ve 06.05.2010 tarihlerinde toplamda 9.000 ton ete tekabül eden canlı hayvan ithali için ihaleye çıkmıştır. Ancak sürenin yetersiz olması sebebiyle bu ihale iptal edilmiştir. Daha sonra 20.05.2010 tarihinde çıkılan 8.000 tonluk kasaplık sığır ihalesi ile, 2010 yılı haziran ayı başında ilk parti hayvanlar Türkiye’ye gelmiştir. Ancak, EBK getirdiği hayvanların etini kendi taahhütlerini karşılamak amacıyla kullandığı için, Haziran ayı ortalarında serbest piyasa da et fiyatlarının tekrar tırmanışa geçtiği görülmüştür. Bunun üzerine EBK, kendisine verilen 16.000 tonluk yetkiyi tamamen kullanmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda piyasanın ihtiyaç duyduğu miktarın daha fazla olması sebebiyle 29.06.2010 tarihinde EBK’ye vergisiz 100.000 tonluk yetki verildiği görülmüştür. Yetki verilen bu miktarın 60.000 tonluk kısmı için parça parça ihaleler açılmıştır. Ancak bu kadar büyük miktardaki hayvanın Avrupa ülkelerinden temin edilmesinin zor olduğu anlaşılınca ithalat yapılacak ülkelerin sayısı dünya genelinde genişletilmiştir. Söz konusu tarife kararlarında canlı sığır ve sığır eti ithal edilecek ülkeler; Uruguay, Brezilya, Avustralya, Macaristan, Estonya, Litvanya, Letonya, Almanya, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Malta, İtalya, İsveç, Polonya, Yunanistan, Slovakya ve Slovenya olarak belirlenmiştir. Alınan bütün önlemlere rağmen EBK tarafından yapılan ithalatın piyasanın talebini karşılamadığı görülünce, Hükümet 07.08.2010 tarihinde besilik, 13.08.2010 43

tarihinde de kasaplık sığır gümrük vergilerini % 135’den, % 40’a indirerek özel sektör kuruluşlarına da ithalat yolunu açmıştır. Bu radikal önlemlerle bile et fiyatlarının beklenen seviyeye indirilemediği görülmüştür. Bunun üzerine Hükümet 19.09.2010 tarihinde aldığı kararla, besilik hayvanda gümrük vergilerini % 40’dan % 20’ye, kasaplık hayvanda % 40’dan % 30’a, sığır etinde ise % 225’den % 30’a indirmiştir. Bu karardan sonra et piyasasında alım fiyatları yavaş da olsa gerilemeye başlamıştır. Bu durum 2010 yılı sonuna kadar devam etmiş olup, alım fiyatları 2011 yılı başında 15,50 TL/kg seviyesinde seyir etmiştir. Diğer taraftan EBK Kurban Bayramında sıkıntı yaşanmasını önlemek amacıyla 2011 yılında 11.000 baş sığır ithal ederek çeşitli dernek ve vakıfların talebine sunmuştur. Kurumun ayrıca yine aynı yıl içinde 4.633 ton sığır eti ile 15.236 ton canlı kasaplık sığır ithalatını gerçekleştirdiği görülmüştür. EBK ithalat sürecinde tüketici fiyatlarında regülâsyonu sağlamak amacıyla uzun süre 16 TL/kg’dan kıyma, 18 TL/kg’dan kuşbaşı et satarak piyasayı dengede tutmaya katkıda bulunmuştur. Kurum tarafından ithal edilen hayvanların tamamı Kuruma bağlı kombinalarda kesilmemiştir. İthal edilen canlı hayvanların gönderildiği illerde şartları uygun olan özel kesimhaneler kiralanarak kesimlerin EBK yetkililerinin denetiminde bu merkezlerde yapılması yoluna gidilmiştir. Gerek izdihamın önlenmesi, gerekse maliyetlerin düşürülmesi, nakliyeden doğacak sorunların bertaraf edilmesi için söz konusu kesimhanelerin kiralanması yoluna gidilmiştir. Adana, Sincan ve Sakarya Kombinalarının sorumluluğunda toplam 17 adet kesimhane kiralanarak buralarda fason üretim gerçekleştirilmiştir. İthal edilen hayvanlar, karantina süresi boyunca TİGEM’in Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan Türkgeldi Tarım İşletmesinden kiralanan 120 dekar büyüklüğündeki arazi üzerinde kurulan hayvan deposunda barındırılmaktadır. Karantina süresini dolduran ve sağlıklı olduğuna karar verilen hayvanlar sözleşme yapılan özel kesimhanelere buradan sevk edilmektedir. Bu kesimhanelerden Lüleburgaz’da bulunan Büyükkarıştıran kesimhanesinde yolsuzluk ve usulsüzlük yapıldığına dair Mayıs, 2012 tarihinde Savcılığa suç duyurusunda bulunulmuştur. Suç duyurusunda bulunanlar, adı geçen kesimhanede Et ve Balık Kurumunun etlerinin çalındığını, her karkasın boşluk ve boyun etlerinden karkas başı yaklaşık 20 kg alındığını, kesimhaneye küçük karkas getirilip EBK’nin büyük karkasları ile değiştirildiğini, aradaki farkın bedelinin alındığını, çalınan etlerin ise İstanbul et piyasasında satıldığını ifade etmişlerdir.

44

Bunun üzerine Sakarya Et Kombinasının sorumluluğunda faaliyet gösteren Türkgeldi Canlı Hayvan Deposunda Savcılıkça inceleme yapılmış olup, inceleme tarihi itibarıyla hayvan deposuna toplam olarak 16.695 baş hayvan girdiği, bunlardan 9.192 baş hayvanın Bursa ve Sakarya’daki kesimhanelere gönderildiği, 311 baş hayvanın Büyükkarıştıran kesimhanesinde, 171 baş hayvanın da Türkgeldi Canlı Hayvan Deposunda kesilmesine karar verildiği tespit edilmiştir. Buna göre çıkışların 9.674 baş, aynı tarihte yapılan sayıma göre kalanların ise 6.886 baş olduğu görülmüş olup. bu, rakamların toplamı olan 16.560 baş, toplam hayvan sayısı olan 16.695 baş tan çıkarıldığında 135 baş hayvanın eksik olduğu görülmüştür. Diğer taraftan ithalatçı bir firma ile yapılan sözleşmede, firmanın bir partide 2.287 baş hayvan teslim etmesi gerekirken, 2.217 baş hayvan teslim ettiği ve geri kalan 70 baş hayvanı teslim etmediği, ancak tamamını teslim etmiş gibi işlem yapıldığı, daha sora söz konusu 70 baş hayvanın yerine 113 baş hayvan alındığı öğrenilmiştir. Ancak buradaki 43 baş fazlalık hayvan da daha önce genel sayım sırasında eksik çıkan 135 baş hayvana ilave edildiğinde eksik hayvan sayısının 178 baş olduğu hesaplanmıştır. Savcılıkça yapılan inceleme neticesinde özel kesimhane personelinden suça iştirak ettikleri kanaatine varılanlar ile Et ve Balık Kurumu personelinden birisi Daire Başkanı, diğeri Sakarya Et kombinası Müdürü olmak üzere toplam 4 personelin 22.06.2012 tarihinde göz altına alındıkları ve 25.06.2012 tarihinde ise çıkarıldıkları mahkeme tarafından tutuklandıkları görülmüştür. Meydana gelen bu gelişmeler neticesinde, Savcılığın talebi üzerine Genel Müdürlük, olayın mahallinde incelenmesi için müfettiş görevlendirmiş olup, Müfettişin ön inceleme raporu doğrultusunda tutuklu bulunan 4 personelin 26.04.2012 tarih ve TK:34 sayılı Genel Müdürlük onayı ile 3 ay süreyle açığa alındıkları tespit edilmiştir. Denetimin yapıldığı (Temmuz 2012) tarih itibarıyla gelişmeler yakından takip edilmiş olup, Cumhuriyet Savcılığınca suç işlediği veya suça iştirak ettiği iddia edilen personel hakkında toplanan deliller çerçevesinde, görevi kötüye kullanma, zimmet ve suça iştirak etme gibi konularda iddianame hazırlanarak şüpheli sıfatı ile 20.07.2012 tarihinde “ Kırklareli Ağır Ceza Mahkemesi ” inde dava açıldığı görülmüştür. Konu adli yönden her ne kadar yargıya intikal etmiş olsa bile, böyle bir olayın meydana gelip gelmediğinin, gelmişse sistemin hangi zafiyetleri sebebiyle geldiğinin, kimlere kadar uzandığının, mali boyutunun ne olduğunun, suça iştirak eden başka personelin bulunup bulunmadığının, sözleşme yapılan başka kesimhanelerde benzeri olayların olup olmadığının ortaya çıkarılması için konunun Kurumun ilgili bakanlığı olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müfettişleri tarafından da idari yönden

45

ayrıntılı olarak incelenmesi, gerek duyulduğu takdirde soruşturulması zorunlu görülmektedir. Kurum tarafından ithal edilen ve Lüleburgaz’daki Canlı Hayvan Deposunda karantinaya tabi tutulan kasaplık hayvanlarla ilgili olarak, kesim sözleşmesi yapılan bir özel firma tarafından kesimler sırasında etlerin çalınması, Kurumun büyük ve sağlıklı karkasları ile kesimhanenin iç piyasadan topladığı zayıf ve hastalıklı karkasların değiştirilmesi, sayımlar ve incelemeler sonucunda toplam 178 hayvanın eksik çıkması gibi iddialarla adli yönden yargıya intikal eden olayın, Kurumun ilgili bakanlığı olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından da idari, mali ve teknik yönden bütün ayrıntıları ile incelenmesi, gerekirse soruşturulması önerilir. Bilindiği gibi tarım ve hayvancılık politikaları sonucu akşamdan sabaha alınabilen politikalar değildir. Alınacak tedbirlerin birbirini tamamlayan ve kendi içinde yine birbirinin doğruluğunu kontrol eden tedbirler olması en azından bilinmesi gerekli olan teknik bir husustur. Geçmiş yıllarda özel sektörün ihraç kaydı ile ithal süt tozu taleplerine ölçüyü kaçıracak şekilde izin verilmiş olması, süt hayvancılığının zamanla gerilemesine sebep olmuştur. Buna bağlı olarak son yıllar da canlı hayvan piyasasında dar boğaz yaşanmıştır. Yem bitkilerine sağlanan destek sebebi ile Türkiye genelinde geniş alanlarda yem bitkisi ekilmesi sağlanmış olup, büyük ölçüde kaba yem açığı giderilmiştir. Ancak buna rağmen hayvan sayısında artış değil azalma meydana gelmiştir. Bunun hangi nedenlerden ileri geldiği araştırılarak tedbir alınması zorunlu görülmektedir. b) Hizmet alımları: Kurumun 2011 yılında yapmış olduğu hizmet alımları, önceki yıl ve program ödeneği ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Hizmet alımları

2010 Gerçekleşen Tutar Bin TL

1-Üretim 2-Temizlik 3-Taşıma 4-Bilgisayar hizmetleri 5-Koruma ve güvenlik 6-Araç kiralama 7-Tahmil, tahliye 8-Personel taşıma 9-Diğer hizmetler Toplam

79 8 391 930 569 1285 3.262

2011 Program ödeneği

İlk durum

Son durum

Ödenek Bin TL

Ödenek Bin TL

197 151 85 1.710 1.135 220 1.265 60 4.823

30 1.360 168 1.644 1.043 882 560 100 5.787

Gerçekleşen Tutar Bin TL

26 1.354 158 1.644 1.036 871 559 99 5.747

Ödeneğin ilk durumuna göre sapma %

(87) 797 86 (4) (9) 296 (56) 65 19

46

2011 yılında 5.747 bin TL tutarında hizmet alımı gerçekleştirilmiş olup, söz konusu alımların en büyük payını 1.644 bin TL ile koruma ve güvenlik hizmetleri harcaması oluşturmaktadır. Bunu 1.354 bin TL ile merkez ve kombinalardaki personel taşıma harcamaları izlemiştir. Bu iki kalemde yapılan harcama toplam hizmet alımlarının % 52 sine tekabül etmektedir. Hizmet alımlarının diğer kalemlerini ise temizlik, bilgisayar alımı, tahmil tahliye hizmetleri ve diğer hizmet alımları oluşturmaktadır. 2011 yılında bunların toplam harcama içindeki payı % 48 olarak gerçekleşmiştir. 2-Taşıma ve gümrükleme: Kurumun faaliyet alanı et ve et mamulleri olduğundan mamullerin sevkiyatlarında frigorifik araçlar kullanılmakta olup taşımacılık hizmetleri ile ilgili detaylı bilgi Raporun üretim bölümü, yardımcı işletmeler kısmında ele alınmıştır. Diğer yandan, ithalatı gerçekleştirilen canlı hayvan veya etlerle ilgili gümrük işlemlerinin, Kurum tarafından vekâlet verilen özel gümrük müşavirleri tarafından yürütüldüğü, KDV ve varsa gümrük vergisinin ise Kurum tarafından ödendiği görülmüştür. 3- İlk madde ve malzeme stokları: 2011 yılı ilk madde ve malzeme stoklarının 2010 yılından devri ve yıl içindeki hareketleri aşağıdaki çizelgede verilmiştir.

47

2011 yılında Çıkan

Giren Stoklar

Sayım fazlası Bin TL

Diğer girişler Bin TL

Alım suretiyle Bin TL

Kuruluş içi nakil Bin TL

39.686 -

314.916 9.937 24.032

-

-

-

354.602 9.937 24.032

313.220 9.937 24.032

39.997 -

-

-

-

-

353.217 9.937 24.032

1.385 -

39.686

16.605 365.490

-

-

-

16.605 405.176

16.605 363.794

39.997

-

-

-

-

16.605 403.791

1.385

497 17 47 4 1.216 10 55 440 36 14

6.762 262 476 588 3.882 197 1.038 2.165 444 1.372

5.153 1 21 1.407 21 15

19 -

22 42 4 -

12.453 280 544 592 6.547 207 1.118 2.605 480 1.401

6.796 269 476 590 4.193 200 962 2.388 434 1.382

-

5.103 10 30 1.408 1 57 7 3

-

-

23 36 1 106 -

11.922 279 506 590 5.637 201 1.020 2.494 441 1.385

530 2 38 2 910 7 98 111 38 16

2.336 42.022

17.186 382.676

6.618 6.618

19 19

68 68

26.227 431.403

17.690 381.484

39.997

6.619 6.619

-

-

166 166

24.475 428.266

1.752 3.137

1 281

-

964

-

-

1 1.245

-

803

-

-

-

-

803

1 442

803

-

-

-

-

803

443

40.800

6.619

-

-

166

429.069

3.580

Toplam Bin TL

İşletmede kullanılan Bin TL

Kuruluş içi nakil Bin TL

Satılan Bin TL

Sayım noksanı Bin TL

İmha Bin TL

Diğer çıkışlar Bin TL

2011’e devreden Bin TL

2009'den devreden Bin TL

Toplam Bin TL

A-İlk madde ve malzeme: 1-İlk madde: -Büyükbaş -Küçükbaş -Kümes hayvanı -Parça etler Toplam (1) 2-Malzeme: -İşletme malzemesi -Demirbaş eşya -Büro malzemesi -İnşaat malzemesi -Ambalaj malzemesi -Elektrik malzemesi -Mak. tes. yedekleri -Gıda malzemesi -Giyecek malzemesi -Diğer malzemesi Toplam (2) Toplam (A) B-Diğer stoklar: -Elden çıkarılacak stoklar -Yol.mal.ted.gid. Toplam (B)

282

964

1.246

C-Sipariş avansları Genel toplam (A+B)

42.304

382.676

7.582

19

68

432.649

381.484

48

48

Kurum 2011 yılından 2012 yılına 1.385 bin TL ilk madde ve malzeme, 1.752 bin TL malzeme, 443 bin TL diğer stoklar olmak üzere toplam 3.580 bin TL tutarında stok devretmiştir. Yıl içinde 365.490 bin TL’lik büyükbaş, küçükbaş ve kümes hayvanı alımı yapılmış olup, yılsonu itibarıyla 1.385 bin TL stok görünmektedir. 2011 yılında 23.891 bin TL tutarında malzeme girişi olduğu ve bunun 17.690 bin TL’sinin işletmede kullanıldığı, 6.619 bin TL’sinin kuruluş içi nakil, 166 bin TL’nin ise diğer çıkışlara ait olduğu görülmekte olup, 3.580 bin TL’lik stokun 2012 yılına devrettiği görülmüştür. E - Üretim ve maliyetler: 1- Üretim: Kurum, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiş, bunu takiben 06.10.2005 tarih, 25958 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Karar ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir. Kuruma bağlı olarak 2011 yılında Adana, Ağrı, Bingöl, Diyarbakır, Erzurum, Sakarya ve Van olmak üzere 7 adet Et Kombinası ile Sincan Et İşletmesi ve Tavuk Kombinası faaliyet göstermiştir. Bunlara ilave olarak, Yozgat İli’nde bulunan ve Maliye Hazinesinin kullanımında bulunan Entegre Et ve Süt İşletme Tesisi, EBK Yönetim Kurulunun 01.03.2011 tarih ve 32 sayılı kararı ile, 233 sayılı KHK’nın 54 üncü maddesinin 3 üncü fıkrası çerçevesinde devir alınmış olup, adı geçen tesisin 11.04.2011 tarihinde EBK adına tapu devir işlemi gerçekleştirilmiştir. Haziran 2012 tarihi itibarıyla kesimhane ve ön soğutma odalarıyla üretime devam ettiği, idari bina, lojman ve padok inşaat işlerinin ise sürdüğü öğrenilmiştir. Diğer taraftan Denizli Belediyesi’nin kullanımında bulunan ve yaklaşık 24 dekar büyüklüğünde olan kesimhanenin EBK’ya bedelsiz olarak devri yapılmış olup, 04.05.2011 tarihinde tapu devir işlemi gerçekleştirilmiştir. Ancak tesisin şartları üretime uygun olmadığından, gerekli bakım onarım çalışmaları yapıldıktan sonra işletmeye alınacağı bildirilmiştir. Halen projesi hazırlanmış olup ihale safhasında beklemektedir. 2001 yılından bu yana atıl vaziyette bulunan Ağrı Et Kombinası, Ağrı İl Özel İdaresi İl Daimi Encümeninin 07.06.2006 tarih, 162 sayılı kararıyla Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. Kombinanın yeniden faaliyete geçirilmesini teminen bakım, onarım ve modernleştirmeye dönük yatırımların gerçekleştirilmesi amacıyla Yüksek Planlama Kurulunun 11.07.2006 tarih, 2006/37 sayılı Kararı ile 2006 yılı Yatırım Programına alınmıştır. Uzun süren çalışmalar sonunda Kombinanın revizyonu, lojman inşaatları ve çevre düzenlemesi tamamlanarak işletmeye alındığı tespit edilmiştir. 49

Erzurum Et Kombinasının bulunduğu alan şehir merkezinde kaldığından burada üretimin devam ettirilmesinde bazı zorlukların meydana geldiği görülmüş olup, Yönetim Kurulunun 24.11.2009 tarih ve 143 sayılı kararı ile trampa yolu ile Erzurum Büyükşehir Belediyesine devir edilmiştir. Her iki kuruluş arasında imzalanan 31.01.2010 tarihli sözleşmeye göre; Erzurum Büyükşehir Belediyesi, Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün hazırlayacağı projeye uygun olarak 2012 yılı sonunda teslim edilmek üzere yerleşim alanları dışında uygun bir alanda kombina inşa edecektir. Ancak, Haziran, 2012 tarihinde Sayıştay denetim ekibi tarafından mahallinde yapılan incelemelerde herhangi bir faaliyetin olmadığı görülmüştür. Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinasının modernizasyonu, lojman inşaatları, aydınlatma ve çevre ihata duvarı tamamlanarak işletmeye alınmıştır. Kanatlı hayvan kesimi sadece Sincan Kombinasında yapılmakta olup, aynı zamanda parça et ve şarküteri üretimi de gerçekleştirilmektedir. Sincan Kombinasının yıllık kapasitesi 9.000 ton’dur. Kuruma bağlı kombinalardan Haziran, 2012 tarihi itibarıyla Adana, Ağrı, Erzurum, Sakarya Kombinaları ile Sincan Et Merkezi ve Tavuk Kombinasında üretimin sürdürüldüğü, Bingöl ve Diyarbakır Kombinalarında tamir ve bakım, Van Kombinasında ise deprem sebebiyle üretimin durdurulduğu tespit edilmiştir. 2011 yılında Sincan Kombinasında 2.979 ton kanatlı hayvan et üretimi gerçekleştirilmiş olup, 2010 yılına göre % 29 oranında düşüş meydana geldiği görülmüştür. Mevcut kombinaların 10.563 m2 toplam donmuş muhafaza alanı mevcuttur. Bu alanda 10.563 ton donmuş et muhafaza edilebilmektedir. Ayrıca mevcut depoların tamamı % 25 ilave yükleme imkânına sahip olduğundan, maksimum 13.200 ton donmuş etin muhafazası mümkün görülmektedir. Kuruma bağlı olarak üretim faaliyetlerini sürdüren Adana, Ağrı, Bingöl, Diyarbakır, Erzurum, Sakarya, Van ve Sincan Et Merkezi ve Tavuk Kombinası TS EN ISO 9001:2008 Kalite yönetim sistem belgesine sahip kombinalardır. Ancak bunlardan Bingöl ve Van Kombinalarının belgelerinin geçerlilik süresi Nisan, 2012 tarihi itibarıyla sona erdiğinden, halen devam etmekte olan tadilat ve yenileme çalışmalarının bitiminde söz konusu belgelerin yenileneceği öğrenilmiştir. Diğer yandan üretime yeni başlayan Yozgat Kombinası için TS EN ISO 9001 : 2008 Kalite Yönetim Sistem Belgesi alma çalışmalarının sürdürüldüğü tespit edilmiştir. Türk Standartları Enstitüsü Başkanlığı, Nisan 2006 tarihi itibarıyla HACCP sistemini yürürlükten kaldırarak yerine TS EN ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemini uygulamaya koymuştur. Sağlıklı ve kaliteli üretimi sağlayabilmek için tesis ve teknolojilerinin yenilenmesi amacıyla başlatılan faaliyetler doğrultusunda Adana Diyarbakır ve Sakarya Et Kombinaları için gerekli yenileme işlemleri yapılmış ve TS 50

EN ISO 22000 belgesi alınmıştır. Sincan Et Merkezi ve Tavuk Kombinası için de bu belgeden alınması çalışmalarının devam ettiği görülmüştür. Kurumun 2011 yılı üretim programı ve gerçekleşme durumu, 2010 yılı değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

2011 Üretim türü Ölçü

a) Gövde et: -Büyükbaş Ton -Küçükbaş Ton Toplam (a) b) Kümes hayvanı: Toplam (b) c) Parça et: -Büyükbaş -Küçükbaş -Kümes hayvanı -Diğer Toplam (c) d) Et mamulleri: -Sucuk -Sosis -Salam -S.kavurma -İnegöl-hamburger -Pastırma Toplam (d) e) Diğer ürünler: -Salamura deri

2010 Gerçekleşen

Gerçekleşen

Program

Gerçekleşme % Geçen Programa yıla göre göre

29.538 23 29.561 3.828 3.828

34.498 34.498 12.797 12.797

19.972 279 20.251 2.973 2.973

58 59 23 23

68 1213 69 78 78

Ton Ton Ton Ton

4.996 105 785 179 6.065

9.348 9.348

8.576 154 1.315 447 10.492

92 69

172 147 168 250 107

Ton Ton Ton Ton Ton

40 14 6 319 379

970 400 400 2.000 3770

133 38 28 796 29 12 999

14 10 7 40 26

333 271 467 250 264

2

-

29

-

-

10

12

120

-

-

-

8

-

-

-

220 250

24 17 12 10 8 17

11 7

-

Ton

Ton Bin adet Ton Ton Ton

-Salamura pösteki -Et kemik unu -Rende ring yağı -S.Don yağı Toplam (e) f) Buz: Ton Toplam (f)

1.450

51

Çizelgede görüldüğü gibi 2011 yılında gövde et üretimi 20.250 ton olarak gerçekleşmiş olup, söz konusu gerçekleşme programa göre % 59, önceki yıla göre % 69 oranında olmuştur. Kümes hayvanı üretimi ise programa göre % 23, önceki yıla göre % 78 oranında gerçekleşme kaydederek 2.973 ton olmuştur. Parça et üretiminde önceki yıla göre % 173 oranında gerçekleşme sağlanarak toplam üretim 10.492 ton olmuştur. Bu rakam program hedefinin % 112 olarak gerçekleşmiştir. Et mamulleri üretimi, Sincan ve Sakarya Kombinalarında yapılmakta olup, programa göre % 26 birönceki yıla göre % 264 oranında gerçekleşme kaydederek toplam üretim 999 ton olmuştur. 2011 yılında Kuruma bağlı kombinalarda yapılan incelemelerde işletme faaliyetlerinin aynı kalitede olmadığı, kombinalara göre değişiklik gösterdiği gözlenmiştir. Halbuki işletmeciliğin nasıl yapılması gerektiği “204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği” nde belirtilmiştir. Adana, Ağrı ve Sincan Kombinalarında söz konusu yönetmelik hükümlerine azami ölçüde uyulurken, Sakarya, Erzurum ve Van Kombinalarında teknik yetersizlikler sebebiyle yönetmeliğe uygun olarak çalışılamadığı müşahade edilmiştir. Kuruma bağlı kombinalarda işletmecilik faaliyetlerinin 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yapılması, uygulamanın her kombinada aynı nitelikte olmasına özen gösterilmesi, kombinalar arasında benzer uygulamaların yapılabilmesi için teknik eksikliklerin giderilmesi ve ilgili personelin hizmet içi eğitimlerinin periyodik olarak yapılması önerilir. a) Esas işletmeler: Kurumun 8 adet büyükbaş ve küçükbaş hayvan kesiminin yapıldığı et kombinası, 1 adetde kanatlı hayvanların kesiminin yapıldığı tavuk kombinası bulunmaktadır. Et kombinaları ve tavuk kombinasının 2011 yılı üretim programı, üretim kapasiteleri ve gerçekleşmeler geçen yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede verilmiştir.

52

Üretimi belirleyen başlıca faktörler

Gerçekleşme % Geçen 2010 Programa yıla Kapasite Gerçekleşen Program Gerçekleşen göre göre 2011

Ölçü

Kesim: -Büyükbaş

1.000 adet

340

31

-Küçükbaş

1.000 adet

2.050

4

-Kümes hayvanı 1.000 adet

3.000

2.377

9.909

1.861

19

78

34.498

19.972

58

68

177

45

25

13

145 321

Gövde et üretimi: -Büyükbaş

Ton

85.000

29.538

-Küçükbaş

Ton

61.500

82

Kümes hayvanı:

Ton

13.200

3.828

12.797

2.973

23

78

Ton

19.650

4.996

9.348

8.576

92

172

279

340

Parça et üretimi: -Büyükbaş

Kapasite hesaplanması tek kesim ekibinin mesai saatinin yarısında küçükbaş, yarısında büyükbaş hayvan kesimini gerçekleştirdiği varsayımına göre yapılmıştır. 2011 yılında büyükbaş kesimi 45 bin adet olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam önceki yıla göre % 145, program hedefine göre % 25 oranında olmuştur. Küçükbaş hayvan kesimlerinde kayda değer gelişmelerin olmadığı görülmektedir. Kümes hayvanı kesimlerinde önceki yıla göre % 78, programa göre % 19 oranında gerçekleşme kaydedilmiş olup, toplam kesilen kanatlı sayısı 1.861 bin adet olmuştur. Gövde et üretiminde gerçekleşmenin tamamına yakınını büyükbaş gövde et üretimi oluşturmaktadır. 2011 yılı gerçekleşme rakamı 19.972 ton olmuştur. Bu rakam program hedefinin % 58’i, önceki yıl rakamının ise % 68’i seviyesinde kalmıştır. Kümes hayvanı kesimlerinde gerçekleşmenin önceki yıla göre % 78, programa göre ise % 23 oranında olduğu görülmektedir. 2011 yılında 2.973 ton kümes hayvanı kesimi gerçekleştirilmiştir. Parça et üretimi büyükbaşta, programa göre % 92, önceki yıla göre % 172 oranında gerçekleşme kaydederek 8.576 ton’a yükselmiştir. Kuruma bağlı kombinaların kapasiteleri dikkate alındığında, 2011 yılında yapılan kesimlerin bu kapasitelerin çok gerisinde kaldığı görülmektedir. Kurumun et piyasasında düzenleyici bir aktör durumuna gelebilmesi için, finansman imkanları ölçüsünde kapasite kullanım oranını yükseltmesi önemli görülmektedir. 2011 yılında et kombinalarının büyükbaş ve küçükbaş hayvan kesim kapasiteleri, hayvan kesimleri, kapasiteden yararlanma oranları, önceki yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 53

2010

2011

Büyükbaş

Küçükbaş

Küçükbaş

Büyükbaş

Kombinalar Kesim kap. Baş/yıl

Kapasiteden yararlanma oranı Kesim kap. % Baş/yıl

Kesim Baş/yıl

Kesim Baş/yıl

Kapasiteden yararlanma oranı Kesim kap. % Baş/yıl

Kesim Baş/yıl

Kapasiteden yararlanma oranı Kesim kap. % Baş/yıl

Kapasiteden yararlanma oranı %

Kesim Baş/yıl

Adana

80.000

22.826

29

500.000

3.496

1

80.000

6.337

8

500.000

7.953

2

Ağrı

80.000

3.327

4

500.000

-

-

80.000

1.009

1

500.000

13

-

Bingöl

90.000

3.859

4

650.000

-

-

90.000

1.447

2

650.000

-

Diyarbakır

80.000

8.917

11

500.000

-

-

80.000

3.382

4

500.000

-

-

Erzurum

80.000

6.065

8

500.000

6

-

80.000

3.677

5

500.000

716

-

Sakarya

90.000

35.752

40

650.000

55

-

90.000

12.458

14

650.000

2.257

-

Sincan

90.000

38.234

42

-

-

-

25.000

12.665

51

75.000

698

1

Van

80.000

3.927

5

500.000

10

-

80.000

1.437

2

500.000

1.047

-

-

-

-

-

-

-

25.000

2.651

11

75.000

169

-

3.800.000

3.567

8

3.950.000

12.853

Yozgat Toplam

670.000

122.907

18

0,09

630.000

45.063

-

0,3 54

54

Et ve Balık Kurumu, uzun yıllar özelleştirme programında kaldığından elinde bulunan kombinalar fiziki ve teknolojik yönden eskimeye uğramışlardır. Söz konusu tesislerin hizmete uygun hale getirilebilmesi için bütçe ve finansman imkanları ölçüsünde tamir ve bakımlarının yapılması, teknolojilerinin yenilenmesi gerekli görülmektedir. 2011 yılında Adana, Sakarya ve Sincan Kombinalarında yapılan incelemelerde çok önemli gelişmelerin olduğu tespit edilmiştir. Özellikle Sincan tesisslerinde büyük harcamalar yapılarak tesis, fiziki ve alet ekipman yönünden baştan sonra yenilenmiştir. Ayrıca, Kurum eski statüsüne iade edildikten sonra ilk defa bu tesiste balık ünitesine kavuşmuştur. Kümes hayvanları kesim bölümünde herhangi bir tamir bakım yapılmadığı görülmüştür. Ancak bu bölümünde bütçe ve finansman imkanları çerçevesinde tamir ve bakımının yapılmasına, teknolojinin yenilenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Kurumun elinde bulunan kombinalarda yapılan düzenlemeler sonucu büyükbaş hayvan kesim kapasitesi 670 bin baş’tan 630 bin baş’a gerilemiştir. Ancak 2011 yılında kesim miktarında önemli ölçüde azalma görülmüştür. Kurumun hali hazırda yürüttüğü çalışma sistemi ile kapasite kullanımını yükseltmesi pek mümkün görülmemektedir. Küçükbaş hayvan kesiminde kesim kapasitesi 3,9 milyon baş/yıl olmasına rağmen kapasiteden yararlanma oranı % 0,3 olarak gerçekleşmiştir. Bu oranın düşük olmasının küçükbaş canlı hayvan piyasasındaki dalgalanmalardan kaynaklandığı düşünülmektedir. 2011 yılı kırmızı et üretim kapasiteleri, kırmızı et üretimi, kapasiteden yararlanma oranları geçen yıl değerleri ile birlikte aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2010 Üretim kapasitesi (Ton/yıl) Kombinalar

Teorik

2011

Toplam üretim

Pratik

Ton

Kapasiteden yar.oranı % Teorik

Pratik

Üretim kapasitesi (Ton/yıl) Teorik

Toplam üretim

Kapasiteden yar.oranı %

Pratik

Ton

Teorik Pratik

Adana

22.000

11.000

6.171

28

56

35.000

17.500

3.320

9

19

Ağrı

22.000

11.000

840

4

8

35.000

17.500

331

1

2

Bingöl

26.500

13.250

973

4

7

42.000

21.000

484

1

2

Diyarbakır

22.000

11.000

2.313

11

21

35.000

17.500

1.360

4

8

Erzurum

22.000

11.000

1.917

9

17

35.000

17.500

1.110

3

6

Sakarya

26.500

13.250

9.433

36

71

42.000

21.000

6.808

16

32

-

-

-

-

-

8.500

8.500

5.322

63

63

22.000

11.000

1.790

5

11

35.000

17.500

677

2

4

1.790

5

11

8.500

8.500

838

10

10

25.227

14

31

276.000

146.500

20.250

7

14

Sincan Van Yozgat Toplam

163.000

81.500

55

Kuruma ait kombinalarda potansiyel üretim kapasitesi 276 bin ton/yıl olmasına rağmen, teknik yetersizlikler sebebiyle bu miktarın ancak 147 bin ton/yıl kadarı istifade edilebilir durumdadır. 2011 yılında kırmızı et üretimi önceki yıla göre % 14 oranında azalmış olup, pratik kapasiteden yararlanma oranı da buna bağlı olarak % 31’den % 14’e gerilemiştir. Söz konusu yılda en fazla üretimin sırayla Sakarya, Adana, Sincan ve Diyarbakır Kombinalarında yapıldığı görülmüştür. Kurumun, hayvancılık sektörünün gelişmesini desteklemek amacıyla üstlendiği görevler çerçevesinde; hem canlı hayvan piyasasında, hemde et piyasasında iki yönlü olarak fiyat istikrarını sağlamak gibi bir misyonu olduğundan bu görevi yürütürken ucuz almamak ve pahalı satmamak gibi zorlukları bulunmaktadır. Diğer taraftan Türkiye tarımının lokomotif alt sektörü bitkisel üretim karakterini halen korumaktadır. Bu sebeple hayvancılık alt sektörü geri planda olmanın sıkıntılarını yaşamaktadır. Bu sıkıntıların zaman zaman fiyat, kalite ve canlı hayvan temini yönünden Kurumu olumsuz etkilediği gözden uzak tutulmamalı ve değerlendirmeler buna göre yapılmalıdır. Et ve Balık Kurumunun 3285 sayılı “Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu” ile 5096 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu” ve bu kanuna bağlı olarak hazırlanmış olan,”İhbarı Mecburi Hayvan Hastalıkları ve Bildirimine İlişkin Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde ihbarı yapılan hasta hayvanların şarta tabi kesimlerini yapmak gibi bir görevi de bulunmaktadır. İhbarı mecburi hastalıkların listesi ve sebep olduğu hastalıkların listesi söz konusu yönetmeliğin ekinde yer almaktadır. 2010 ve 2011 yıllarında Et ve Balık Kurumunun yasal zorunluluklar sebebiyle şarta bağlı olarak yaptığı mecburi kesimlere ait bilgiler aşağıdaki çizelgede verilmiştir.

Kombinalar

Adana Ağrı Bingöl Diyarbakır Erzurum Sakarya Sincan Van Yozgat Toplam

2010 Tüberküloz Bruselloz Şarta tabi kavurma Şarta tabi kavurma Hayvan ( baş ) Hayvan (baş ) 1 80 2 49 206 55 98 22 274 213 150 342 808

2011 Tüberküloz Bruselloz Şarta tabi kavurma Şarta tabi kavurma Hayvan (baş) Hayvan ( baş) 58 259 1 22 27 64 31 34 5 308 463 290 416 151 9 1001 1.137 56

Çizelgede görüldüğü gibi 2010 yılında Kuruma bağlı kombinalarda Tüberküloz hastalığından 342, Bruselloz hastalığından da 808 baş olmak üzere toplam 1.150 baş hayvanın şarta tabi kesimi yapılmıştır. 2011 yılında ise bu rakam 2.138 baş olarak gerçekleşmiştir. Kesilen bu hayvanların etleri ilgili yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde işlendikten sonra şarta bağlı kavurma olarak değerlendirilmektedir. Ancak Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin etiketleme kuralları tebliğinde bu kavurmaların ambalajlarına şarta tabi kavurma yazılması mecburiyeti bulunmadığından söz konusu kavurmalar piyasada normal kesimden üretilen kavurmalar gibi işlem görmektedir. Bilindiği gibi ihbarı mecburi hastalıklar aynı zamanda zoonoz hastalıklar, yani bir başka ifade ile hayvandan insana geçen hastalıklardır. Hiçbir besinin sıfır riskli olmadığı bilimsel bir gerçektir. Bu sebeple AB ülkelerinde olduğu gibi ambalajlarda ayrıntılı bilgilerin yer alması faydalı görülmektedir. Hayvancılığın Türkiye genelindeki dağılımı dikkate alındığında özellikle Trakya ve Ege Bölgelerinde yoğun süt hayvancılığı yapılmaktadır. Bu sebeple söz konusu bölgelerde et üretimi de büyük önem taşımaktadır. Her iki bölgede de İstanbul ve İzmir gibi büyük tüketim merkezleri bulunmaktadır. Denizli Kombinasının devreye girmesi halinde Ege Bölgesi’ndeki ihtiyacın bir ölçüde karşılanacağı düşünülmektedir. Ancak Trakya Bölgesi’ndeki ihtiyaç devam etmektedir. Bu sebeple, Et ve Balık Kurumunun Trakya’nın Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan TİGEM’in Türkgeldi İşletmesinde kiralamış olduğu arazi üzerinde kombina kurma imkânlarını araştırması faydalı görülmektedir. Ayrıca süt üretiminin yoğun olduğu bölgelerde ihbarı mecburi hastalıklar da yoğun olduğundan, şarta tabi kesimlerin de güvenilir bir kurum tarafından yapılmasına imkân sağlanması mümkün olacaktır. Bir bölgede hayvancılığın gelişmesi için, o bölgede mutlaka bir kombina kurulması gerekir şeklinde bir algının yaygın olduğu görülmektedir. Ancak EBK Kombinalarının hayvancılığın gelişmiş olduğu bölgelerde eti değerlendirmek için bir sonuç olduğunu ifade etmenin daha doğru olduğunu söylemek mümkündür. Kurumun et piyasasındaki fonksiyonları dikkate alındığında sahip olduğu kombina sayısından çok bu kombinaların Türkiye genelinde dağılımı önem kazanmaktadır. Örneğin, Ağrı Kombinasının kapasitesinin çok altında çalıştığı, iyi bir plânlama ile Erzurum ve Van kombinalarının bu bölgenin ihtiyaçlarına rahatlıkla cevap verebileceğini söylemek mümkündür. Buna karşılık Konya İlinde ve Trakya Bölgesi’nde Kombina kurulmasının hizmetlerin daha kolay ve ekonomik olarak yürütülmesi bakımından bir ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Diğer taraftan bütün kombinalar ürettikleri etleri sorumluluk bölgelerinde dağıtmaktadırlar. Bu uygulama yoğun bir taşıma trafiğini ve buna bağlı olarak bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. Halbuki kombinalar bölgelerinde et talebinin 57

yoğun olduğu noktalar dikkate alınarak, bu noktalara kurulacak soğuk depolar şekline teşkilatlanırlarsa bir yandan taşıma trafiği azalacak, diğer yandan iş gücü zaman ve yakıttan önemli ölçüde tasarruf sağlanarak maliyetlerin aşağı çekilmesi mümkün olabilecektir. Bu durumda kombinaların belli periyotlarda soğuk depolara et göndermeleri, tüketiciye dağıtımın ise soğuk depolar marifetiyle yapılması söz konusudur. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Türkiye hayvancılığının desteklenmesi konusunda kendisine yasa ile verilmiş olan görevleri daha verimli ve etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için; - Kurumun Trakya Bölgesinin Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan TİGEM’in Türkgeldi İşletmesinden kiraladığı arazide ve Konya İlinde birer kombina kurulması imkânlarının araştırılması, - Kombinaların bölgelerinde et talebinin yoğun olduğu noktalarda kiralama yoluyla soğuk depo kurarak teşkilatlanması, - İş gücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak, maliyetleri aşağı çekmek amacıyla kombinalarca et dağıtımının belli periyotlarda soğuk depolara, tüketiciye dağıtımların ise soğuk depolar marifetiyle yapılması, önerilir. - Yardımcı işletmeler: - Taşımacılık hizmetleri: Taşımacılık hizmetlerinin amacı, kurumun üretimde bulunduğu mamullerin kombinalar arası sevkiyatı ile ihtiyaca göre kuru yük ve akaryakıt taşımak, bağlantılı satış yapılan müşterilere ve diğer alıcılara et dağıtımı ve malzeme taşımacılığı yapmak, TIR araçlarının ve tüm taşra teşkilatında hizmet gören araçların tamir, bakım, onarım işlerini yapmak ve takip etmektir. Bu hizmetler merkezde Ticaret ve Pazarlama Dairesi Başkanlığı Taşımacılık İşletmesi Şube Müdürlüğü, kombinalarda personel şefliği tarafından koordine edilmektedir. Kurumun 2011 yılına ait Merkez ve Kombinalardaki araçlarının durumu aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

58

Taşıt cinsi Minibüs Otobüs Damperli kamyon Kamyon(Kamyonet) Kan tankı Çöp aracı Pikap Traktör Binek Frigo kamyon TIR çekici Toplam

Faal Adet

Gayri faal Adet

Kiralık

Toplam Adet

9 3 2 1 9 34 52 15

3 8 -

1 54 -

9 3 2 1 9 38 114 15

125

11

55

191

Kurumun her türlü nakliye ve taşımacılık hizmetlerini karşılamak amacıyla merkezde ve taşrada 55 adedi kiralık olmak üzere toplam 191 adet araç varlığının olduğu görülmektedir. Bunların büyük bir kısmı teknolojik yönden eskimiş araçlardır. İşgücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak amacıyla araçlar, Taşımacılık İşletmesi Şube Müdürlüğü tarafından araç kontrol sistemi ile takip edilmektedir. Kuruma ait araç filosunun 2011 yılında taşımış olduğu malzeme cinsi ve miktarları önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Taşınan malzeme 1- Katı malzeme Taze sığır eti Taze koyun eti Don sığır eti Don koyun eti Don tavuk eti Şarküteri Sakatat Malzeme

Ölçü

Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton

Toplam (1) 2- Sıvı malzeme Motorin Benzin Toplam (2)

Bin lt Bin lt

2010

2011

Fark %

5.730 23 3.139 28 2.467 137 55

6.118 33 5.928 40 3.322 376 3 45

6,77 43,48 88,85 42,86 34,66 174,45 (18,18)

11.579

15.865

34,47

239 239 59

Kuruma ait araçlar ile 2011 yılında 15.865 ton katı malzeme taşınmıştır. Katı malzemenin % 39’unu taze sığır eti, % 37’sini donmuş sığır eti ve % 21’ini de donmuş tavuk eti oluşturmaktadır. Katı malzeme taşımacılığında önceki yıla göre % 37 oranında artış meydana geldiği görülmüştür. Taşımacılık hizmetleri ile ilgili olarak, 2011 yılına ait araç, akaryakıt ve yedek parça rakamları önceki yıl rakamları ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede verilmiştir. Araç sayısı adet 2010 2011 Resmi Özel Resmi Özel

Birim Genel Müdürlük

6

Taşımacılık İşl.Şb.Md.lüğü

1

26

Kullanılan akaryakıt Bin Litre 2010

Akaryakıt tutar Bin TL

2011

2010

Yedek parça tutar Bin TL

2011

2010

2011

5

1

22

22

76

76

14

9

15

-

656

525

1.844

1.703

102

87

Adana Et Kombinası

7

7

8

7

66

142

191

499

35

19

Ağrı Et Kombinası

6

1

8

1

19

45

53

158

8

16

Bingöl Et Kombinası

11

1

12

1

43

53

119

181

12

6

Diyarbakır Et Kombinası

15

1

15

-

80

87

210

290

53

41

Erzurum Et Kombinası

12

1

11

2

68

94

209

349

76

43

Sakarya Et Kombinası

15

10

14

15

247

267

748

815

80

54

Sincan Kombinası

30

10

32

16

311

424

817

1.530

241

259

Van Et Kombinası

13

3

9

2

57

88

160

334

21

31

141

35

129

45

1.569

1.747

4.427

5.935

642

565

Toplam

2011 yılında Kuruma ait araçların 1.747 bin litre yakıt tükettikleri ve buna karşılık 5,9 milyon TL para harcandığı görülmektedir. Kullanılan akaryakıtın % 30’u Taşımacılık İşleri Şube Müdürlüğünde, % 24’ü Sincan Kombinasında, % 15’i Sakarya Et Kombinasında, % 8’i de Adana Et Kombinasında kullanılmıştır. Kurum araçlarının aynı yıl içinde 565 bin TL yedek parça gideri olduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu giderin % 46’sı Sincan Kombinasında yapılmıştır. Bunu % 18 ile Taşımacılık İşleri Şube Müdürlüğü izlemiştir. Kurum araçları 8 ile 35 yaş arasında olduklarından genellikle ekonomik ömrünü doldurmuşlardır. Bu sebeple yedek parça ve yakıt masrafları normalin üstünde olmaktadır. Yüksek taşıma maliyetleri, taşınan malzemenin birim maliyetini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum Kurumun rekabet etme gücünü azaltmaktadır. Taşımadan kaynaklanan maliyet unsurlarını azaltabilmek için ihale yoluyla hizmet satın alınmasının daha faydalı olacağı düşünülmektedir.

60

Verimlilik: Üretim birimlerine göre işçilerin çalışma sürelerinin tespit edilememesi, ürün çeşidinin fazla ve kapasite kullanım oranlarının çok düşük olması nedeniyle verimlilik değerlendirmesinin yapılması mümkün olmamaktadır. 2- Üretim maliyetleri: 2011 yılında gerçekleştirilen üretim çeşitleri, program ve önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 2011 Üretim türü

2010 Gerçekleşen Bin TL

Gerçekleşme % Geçen Programa yıla göre göre

Gerçekleşen Bin TL

Program Bin TL

A-Gövde: -Büyükbaş

368.766

483.091

287.602

60

78

-Küçükbaş

1.745

-

5.831

-

334

15.581

50.339

14.785

29

95

386.092

533.430

308.218

-

-

-Büyükbaş

83.711

153.950

156.436

102

187

-Küçükbaş

2.371

-

3.523

-

149

-Kümes hayvanı

5.291

-

9.823

-

186

-Diğer

1.908

-

4.248

-

223

93.281

153.950

174.030

-

-

14.537

111.328

30.288

27

208

1

-

1

-

112

23

7.057

3.888

55

169

493.934

805.765

516.424

64

105

-Kümes hayvanı Toplam (A) B-Parça et:

Toplam (B) C-Et mamulleri D-Buz E-Diğer ürünler Genel toplam

2011 yılında gerçekleştirilen üretim tutarı 516 milyon TL olup programa göre % 64, geçen yıla göre % 105 oranında gerçekleşme sağlanmıştır. Toplam üretim tutarının % 60’ını gövde etler, % 33’ünü parça etler, % 7’sini et mamulleri, buz ve diğer ürünler oluşturmaktadır. 2011 yılında gerçekleştirilen üretim giderleri, program ve önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

61

2010 Üretim giderleri

2011

Gerçekleşen Bin TL

Gerçekleşen

Program %

Bin TL

%

Bin TL

%

Gerçekleşme oranı program=100

1-Üretimle doğrudan ilgili giderler: -İlk madde ve malzeme -İşçilik -Genel üretim giderleri Toplam (1)

470.775

95

516.702

64

484.298

94

94 42

9.236

2

28.500

4

11.882

2

13.093

3

115.153

14

13.411

2

44

493.104

100

660.355

82

509.591

99

77

2-Üretimle dolaylı ilgili giderler: -Su, enerji, buhar, soğutma

5.376

1

4.109

1

7.067

1

172

-Sosyal giderler

1.600

1

1.069

-

1.779

1

166

16.143

3

164.629

20

16.524

3

10

23.119

5

169.808

21

25.370

5

15

516.223

105

830.163

103

534.961

104

64

22.289

5

24.398

3

18.537

4

76

493.934

100

805.765

100

516.424

100

64

-Diğer Toplam (2) Toplam (1+2) 3-Üretim giderlerinden indirimler 4-Maliyet giderleri toplamı

62 62

2011 yılında üretimle doğrudan ilgili giderler için 510 milyon TL harcama yapılmış olup, bunun içinde ilk sırayı ilk madde ve malzeme giderleri almıştır. İlk madde ve malzeme gideri olarak 484 milyon TL harcama yapılmıştır. Bu miktarın toplam içindeki payı % 94 olarak görülmektedir. İşçilik giderlerinde önceki yıla göre % 29 oranında artış görülmektedir. Aynı yıl işçilik gideri olarak 12 milyon TL harcama yapılmış olup, bunun üretimle doğrudan ilgili giderler içindeki payı % 2 olarak gerçekleşmiştir. Üretimle dolaylı ilgili giderler için 25 milyon TL harcama yapılmıştır. Bunun toplam giderler içindeki payı % 5 olmuştur. Bu rakam önceki yıl rakamından daha yüksek olmasına rağmen toplam içindeki payı azalmıştır. Toplam üretim giderleri için 2011 yılında 535 milyon TL harcama yapılmıştır. Söz konusu harcama program hedefinden % 36 oranında eksik, önceki yıl rakamından % 4 oranında fazla olarak gerçekleşmiştir. Maliyet giderlerindeki artışın, 2011 yılında canlı hayvan piyasasındaki fiyat artışlarından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. 2011 yılında önemli üretim türlerinin, birim maliyet unsurları, program ve geçen yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

63

Üretim türleri

A-Gövde sığır -2011 yılı program

Birim maliyet unsurları (TL/kg) Üretimle doğrudan ilgili Üretimle İlave veya giderler İlk madde Genel dolaylı indirilmesi ve üretim ilgili gereken malzeme İşçilik giderleri giderler giderler

Toplam birim maliyet

14,30

0,06

1,24

0,25

1,98

13,87

-2011 yılı gerçekleşen

13,65

0,28

1,07

0,21

0,84

14,37

-2010 yılı gerçekleşen

12,12

0,17

0,80

0,12

0,72

12,49

-Programa göre gerçekleşme farkı

0,65 (0,22)

0,17

0,03

1,14

(0,50)

-Geçen yıla göre gerçekleşme farkı

1,53

0,11

0,27

0,09

0,11

1,89

-2011 yılı program

23,33

0,15

2,09

0,54

0,63

25,48

-2011 yılı gerçekleşen

21,65

0,16

1,30

0,34

3,06

20,40

-2010 yılı gerçekleşen

23,01

0,25

0,67

0,15

2,89

21,19

1,68 (0,01)

0,79

0,20

(2,43)

5,08

(1,36) (0,09)

0,63

0,19

0,17

(0,81)

B-Gövde koyun

-Programa göre gerçekleşme farkı -Geçen yıla göre gerçekleşme farkı C-Kümes hayvanı -2011 yılı program

4,06

0,07

0,37

0,15

0,05

4,60

-2011 yılı gerçekleşen

3,70

0,27

0,77

0,31

0,08

4,97

-2010 yılı gerçekleşen

3,21

0,24

0,52

0,18

0,09

4,07

-Programa göre gerçekleşme farkı

0,36 (0,20)

(0,40)

(0,16)

(0,03)

(0,37)

-Geçen yıla göre gerçekleşme farkı D-Parça sığır -2011 yılı program -2011 yılı gerçekleşen

0,49

0,03

0,25

0,13

(0,01)

0,91

16,80 17,15

0,05 0,33

0,11 0,72

0,02 0,10

0,21 0,06

16,77 18,24

-2010 yılı gerçekleşen

15,36

0,51

0,83

0,12

0,06

16,76

-Programa göre gerçekleşme farkı

(0,35) (0,28)

(0,61)

(0,08)

0,15

(1,47)

1,79 (0,18)

(0,11)

(0,02)

0,00

1,48

-Geçen yıla göre gerçekleşme farkı

Yukarıdaki veriler üzerinde yapılan hesaplamalardan 2011 yılında, maliyetler gövde sığır etinde önceki yıla göre % 15 oranında artış, gövde koyun etinde % 4 oranında düşüş, kümes hayvanı etinde % 22, parça sığır etinde ise % 9 oranlarında artış göstermiştir. Aynı yıl içinde programa göre maliyetler, gövde sığır etinde programdan % 3, gövde koyun etinde % 4, kümes hayvanı etinde % 18, parça sığır etinde ise % 8 fazla olmak üzere sapma göstermiştir. 2011 yılında önemli üretim çeşitlerinin üretim ve satış maliyetleri, satış fiyatları, üretim ve satış maliyetlerine göre kâr ve zarar durumları önceki yıl rakamları ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir. 64

Üretim maliyeti

Satış maliyeti

Üretim maliyetine göre kâr veya zarar

Satış fiyatı

Ürünün cinsi 2010

2011

2010

2011

2010

2011

TL/kg

TL/kg

TL/kg

TL/kg

TL/kg

TL/kg

2010 TL/kg

Satış maliyetine göre kâr veya zarar

2011 %

TL/kg

2010 %

TL/kg

2011 %

TL/kg

%

Gövde sığır eti

12,48

14,40

13,55

15,75

12,36

13,53

(0,12)

(0,96) (0,87)

(6,04)

(1,19)

(8,78) (2,22) (14,10)

Gövde koyun eti

21,19

20,40

15,71

21,50

11,37

19,32

(9,82) (46,34) (1,08)

(5,29)

(4,34)

(27,62) (2,18) (10,14)

Gövde kuzu eti

22,06

22,75

20,31

21,99

21,48

23,27

(0,58)

2,29

1,17

Gövde tavuk eti

4,07

4,97

4,34

4,39

4,06

4,06

(0,01)

16,76

18,24

17,53

18,88

18,28

17,97

1,52

Parça sığır eti

-

0,52

(0,24) (0,91) (18,31) (0,28) 9,00 (0,27)

(1,48)

0,75

-

1,28

5,82

(6,45) (0,33)

(7,52)

4,28 (0,91)

(4,82)

65 65

2011 yılında birim üretim maliyeti; gövde sığır etinde önceki yıla göre % 15, oranında artışla 14,40 TL/kg, gövde koyun etinde % 4 oranında azalışla 20,40 TL/kg, gövde tavuk etinde % 22 oranında artışla 4,97 TL/kg, parça sığır etinde ise % 9 oranında artışla 18,24 TL/kg olarak gerçekleşmiştir. Birim satış maliyeti; gövde sığır etinde % 16 oranında artışla 15,75 TL/kg, gövde koyun etinde % 37 oranında artışla 21,50 TL/kg, gövde tavuk etinde % 1 oranında artışla 4,39 TL/kg, parça sığır etinde % 8 oranında artışla 18,88 TL/kg olarak gerçekleşmiş olup, Kurumun satış fiyatları, gövde sığır eti için % 9 artışla 13,53 TL/kg, gövde koyun eti için % 70 oranında artışla 19,32, parça sığır eti için % 2 oranında düşüşle 17,97 TL/kg olmuştur. Çizelgedeki verilerin analiz edilmesinden gövde tavuk eti dışında bütün et cinslerinde gerek üretim maliyeti, gerekse satış maliyetine göre zararına et satışı yapıldığı görülmektedir. Bu uygulama, çizelgede verilen oranlar değişmekle birlikte yıllardır sürdürülmektedir. Kurumun 1992 ile 2005 yılları arasında özelleştirme kapsam ve programında bulunması, nitelikli elemanlarının kaybolmasına ve yatırım yapılmadığından tesislerin fiziki ve teknolojik olarak eskimesine sebep olmuştur. Bu durum nitelik yönünden yetersiz elemanlarla emek yoğun çalışılmasını zorunlu kıldığından maliyetlerin yükselmesine yol açmaktadır. Maliyetlerin düşürülmesi için, Kuruma bağlı kombinaların modernizasyonu ile çalışan personelin eğitimlerinin iyileştirilmesine acilen ihtiyaç duyulduğu görülmektedir. 2011 yılında 9 adet et kombinasının üretim kapasitesi 146.500 ton/yıl olmasına rağmen 20.250 ton üretim gerçekleştirilmiştir. Bu miktardaki et üretiminin sadece bir kombina tarafından yapılabilmesi mümkündür. Geçmişte sadece üretime yönelik olarak faaliyetlerini sürdüren EBK, özelleştirme kapsamından çıkarılmak suretiyle yeni Ana Statü’sünde hayvancılık sektörünü düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmiş, ayrıca faaliyet konuları kapsamında ülke hayvancılığını teşvik ederek istikrarlı bir şekilde geliştirilmesine yardımcı olmak hükmü konulmak suretiyle uzun yıllardan beri ticari esaslara göre faaliyet gösteren Kuruma kamu hizmeti ağırlıklı görevler verilmiştir. Bu kapsamda hazırlanmış olan yeniden yapılanma programı Yönetim Kurulunun 29.04.2008 tarih, 45 sayılı Kararı ile kabul edilmiştir. Program 2008-2012 yıllarını kapsamaktadır. Programda kombinaların yeniden yapılanması ve modernizasyonu çalışmalarına, alım faaliyetlerinde yeni alım kriterlerinin belirlenmesi, alımlarda ırk ve besi dönemine göre değişik destekleme fiyatlarının uygulanması, üretim faaliyetlerinin yapılandırılması, TS EN ISO 22000 Gıda Güvenlik Sisteminin uygulamaya konulması, Kalite Yönetim Sisteminin sürekliliğinin sağlanması, pazarlama stratejilerinin belirlenmesi gibi konulara yer verilmiştir. Sonuç olarak; yeniden yapılanma neticesinde ağırlıklı olarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu 66

Bölgelerinde yer alan kombinaların daha yoğun alım ve üretim yaparak ülke ve bölge hayvancılığının geliştirilmesine ve yerinde istihdamın artırılmasına katkı sağlayacağı, bu gelişmeler sonucunda kurumun kârlı ve verimli çalışma yapısına kavuşacağı gibi hususlara yer verilmiştir. Kuruluşun üretim maliyetinin düşürülmesi ile ilgili olarak; - İşgücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak amacıyla bütün kombinalarda kapasite kullanımının artırılması, alet ve ekipmanların modernize edilerek otomasyon sistemine geçilmesi, - Taşıma ve nakliyeden kaynaklanan masrafların azaltılması için bu konuda hizmet satın alınması, - Karkas kalitesi ve verimi yüksek olan hayvanların üretimde kullanılmasına özen gösterilmesi, - Üretimde çalışan personelin eğitim eksikliğinin giderilmesi, - Kurumun yeniden yapılandırılması ile ilgili programın bir an önce hayata geçirilmesi hususunda gerekli gayretin gösterilmesi, önerilir. Türkiye’de canlı hayvan piyasasında çeşitli sebeplerle meydana gelen arz daralması sebebiyle 2009 yılı Haziran ayından itibaren kırmızı et fiyatlarında beklenmeyen yükselişler meydana gelmiştir. Söz konusu fiyat yükselişleri 2010 yılı Nisan ayında en üst seviyeye ulaşmıştır. Yapılan incelemelere göre fiyat artışlarının bir yıl içinde % 73’ü bulduğu görülmüştür. Tarım ve hayvancılık konularında izlenmekte olan politikaların olumlu ya da olumsuz sonuçları uzun yıllar sonra etkisini göstermektedir. Bu sebeple kasaplık canlı hayvan piyasasında görülen daralmanın, uzun yıllar önce izlenen hayvancılık politikalarına dayandığını söylemek mümkündür. Kırmızı et piyasasında meydana gelen fiyat artışlarının önüne geçilememesi sebebiyle, piyasada denge oluşturmak amacıyla daha önce Türkiye ile Avrupa Birliği arasında imza altına alınmış bulunan Gümrük Birliği anlaşmaları çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından Et ve Balık Kurumuna Avrupa Birliği ülkelerinden 6.285 ton canlı sığır ile 19.100 ton dondurulmuş sığır eti ithalatı için ithalat lisansı verilmiştir. Kurum bu çerçevede Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 29.04.2010 tarih ve 16853 sayılı yazılarına istinaden 4.025 ton kasaplık canlı hayvan ithalatı için 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 21 (b) maddesi kapsamında, 04.05.2010 tarihinde ihaleye çıkmıştır.

67

Ancak, AB kontenjanından tahsis edilen miktarların kırmızı et piyasasında beklenen rahatlamayı sağlayamayacağı düşüncesiyle 30.04.2010 tarih ve 27567 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2010/373 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı istihsal edilmiştir. Buna göre; 16.000 ton kasaplık canlı sığır eti ile, 7.500 ton taze veya soğutulmuş sığır etinin ithal edilmesi için tarife kontenjanı açılmış olup, Dış Ticaret Müsteşarlığınca Et ve Balık Kurumuna ithal lisansı verilmiştir. Kurum alınan bu karar çerçevesinde ABD, Brezilya, Uruguay, Arjantin ve Şili gibi ülkelerden 5.000 ton kasaplık canlı sığırın ithal edilmesi için 06.05.2010 tarihinde ikinci bir ihale gerçekleştirmiştir. Ancak daha sonra sonuçlanan iki ihale de serbest piyasa rekabet koşulları oluşmadığı gerekçesiyle 06.05.2010 tarih ve 46 ile 47 sayılı Yönetim Kurulu Kararıyla iptal edilmiştir. İptal kararından sonra yapılan yeni çalışmalar sonucunda 20.05.2010 tarihinde yeniden ihaleye çıkılmıştır. Buna göre; 8.000 ton kasaplık canlı sığırın ithali için yapılan ihale 10 kısma ayrılarak gerçekleştirilmiştir. Kayıtlar üzerinde yapılan incelemeler sonucunda 2010 yılı içinde muhtelif tarihlerde toplam 16 ihale yapılmıştır. 2011 yılında ise toplam 7 ihale sonucunda yaklaşık 20.635 ton kasaplık canlı sığır ithalatının gerçekleştirildiği görülmüştür. F- Pazarlama: Kurumun pazarlama faaliyetini et satışları başta olmak üzere, et mamulleri ile işlenmemiş yan ürün satışları oluşturmaktadır. Pazarlama faaliyetleri; Merkezde Ticaret ve Pazarlama Dairesi, taşrada ise Kombina Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir. Ticaret ve Pazarlama Dairesi Başkanlığı çalışmalarını Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından çıkarılan 20.03.2006 tarih ve 1 nolu Yönerge çerçevesinde yürütmektedir. Kurumun halen Ankara’da 5, Erzurum’da 3, Van’da 2, Adana’da 3 ve Ağrı, Diyarbakır, Sakarya, Yozgat illerinde 1’er adet olmak üzere toplam 17 adet mağazası bulunmaktadır. Mağazalar Kombina elemanlarınca, Bayiler ise özel sektör tarafından işletilmektedir. Bayilere KDV hariç mağaza satış fiyatı üzerinden dana ve tavuk eti preparatlarında % 8, şarküteri ürünlerine de ise % 15 oranında ıskonto uygulanmaktadır. Kurum personeli olan mağaza çalışanlarına KDV hariç toplam satış üzerinden kırmızı ve beyaz et ile şarküteri satışlarında % 0,4 oranında prim ödenmektedir. Kurumun müşteri profilinde geçmiş dönemlere göre kayda değer bir değişiklik olmamıştır. Kurum müşterileri,

68

-Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, (Ordu) -Kamu kurum ve kuruluşları, -KİT’ler, -Serbest meslek kuruluşları, (fabrika, lokanta, otel v.s) -Doğrudan tüketiciye satış yapan birimler, (mağaza, bayii) şeklindedir. Son iki müşteri profili; uygulamada bütçe dışı olarak nitelendirilmekte olup, bağlantı yapılmayan ve toplam pazar payının yaklaşık % 10–15 ini teşkil eden gruptan oluşmaktadır. Pazarlama konusu, Kurumun çözüm bekleyen en önemli sorunlarından birisidir. Son yıllarda et piyasası, gerek piyasada yer alan aktörlerin artması, gerekse pazarda talebin değişmesi sebebiyle pozisyon alınması zor bir duruma gelmiştir. Kurumun, içinde bulunduğu sıkıntılar sebebiyle piyasanın değişen şartlarına göre pazarlama stratejilerini yeniden yapılandıramamıştır. Serbest piyasa ekonomisinde, piyasanın kuralları yine piyasanın tabii dengeleri içinde oluşmaktadır. Bu sebeple piyasadan pay alabilmek ve yer tutabilmek için bu hizmetin profesyoneller eliyle yürütülmesi gerekli görülmektedir. Kurumun pazarlama sorununun çözümünde bu hususları dikkate alarak yeni bir yapılanmaya gitmesi zorunludur. Son yıllarda Kurum zaten yetersiz olan pazar payını önemli ölçüde kaybetmiştir. Bilahare 05.12.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” çerçevesinde Et ve Balık Kurumu istisnai kuruluşlar arasına alınmıştır. Diğer bir ifadeyle Kamu kuruluşlarının Et ve Balık Kurumundan alacakları et ürünleri bu kanun kapsamından çıkarılmıştır. İhale Kanunundaki değişiklikten sonra Milli Savunma Bakanlığı ile Kurum arasında TSK’nın ihtiyacı olan kırmızı ve beyaz etin tamamının Et ve Balık Kurumunca karşılanması hususunda 2009 yılında protokol imzalanmıştır. Söz konusu protokoller piyasanın değişen koşullarına göre yıllar itibarıyla yenilenmiştir. Buna göre, Kurum Milli Savunma Bakanlığına 04.06.2010-31.05.2011 tarihleri arasında 16.048 ton sığır, 58,5 ton koyun ve 8.435 ton tavuk eti satacaktır. Sığır etinin ortalama fiyatı 13,20 TL/kg, koyun etinin 10.00 TL/kg, tavuk etinin ise 3,85 TL/kg olarak belirlenmiştir. Söz konusu protokolün geçerlilik süresi 31.05.2011 tarihinde sona erdiğinden, adı geçen Bakanlık ile tekrar anlaşmaya varılmış olup, 01.06.2011-31.12.2011 tarihleri arasında 6 ay süre ile geçerli olan yeni bir protokol imzalanmıştır.

69

Buna göre; 9.074 ton sığır, 33 ton koyun, 360 ton dondurulmuş kemiksiz sığır lop eti EBK tarafından temin edilecektir. Sığır etinin ortalama fiyatı 13,80 TL/kg, koyun etinin 12,00 TL/kg, dondurulmuş kemiksiz lop etinki ise 16,50 TL/kg olması hususunda anlaşmaya varılmıştır. Diğer taraftan aynı tarihler arasında geçerli olmak üzere 3.082 ton tavuk gövde eti, 1.173 ton tavuk budu parça eti, 736 ton tavuk göğüs parça etinin de EBK tarafından tedarik edilmesi konusunda mutabakat sağlanmıştır. Yapılan protokole göre; tavuk gövde eti 4,20 TL/kg, tavuk budu parça eti ve, tavuk göğüs parça eti 4,70 TL/kg fiyatı ile işlem görecektir. Geçmiş yıllarda Milli Savunma Bakanlığı ile yıllık yapılan protokoller, bu defa 6 aylık olarak yapılmıştır. Sürenin yarı yarıya kısalmış olması sebebiyle, tarafların piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarından daha az etkileneceğini söylemek mümkündür. Ancak en son yapılan 09.01.2012 tarihli protokolde sürenin tekrar bir yıl süreye yükseltildiği görülmektedir. Bu durumun Kurumu, piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarına karşı risk altına soktuğunu söylemek mümkündür. Bu tür toplu satışlarda piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarından en az etkilenmeyi sağlamak için ya sürenin kısa tutulması, ya da sözleşmelere et borsasında oluşacak ortalama fiyatlar dikkate alınarak artı eksi fiyat farkı konulması önemli görülmektedir. Söz konusu protokole göre; 14.195 ton sığır gövde eti, 70 ton koyun gövde eti, 589 ton dondurulmuş kemiksiz sığır lop eti, 3.891 ton tavuk gövde eti, 2.209 ton tavuk budu parça eti, 1.915 ton tavuk göğüs parça eti EBK tarafından temin edilecektir. Sığır gövde etinin ortalama fiyatı 15,85 TL/kg, koyun gövde etinin 13,00 TL/kg, dondurulmuş kemiksiz sığır lop etinin 18,35 TL/kg, tavuk gövde etinin 4,60 TL/kg, tavuk budu parça etinin ve tavuk göğüs parça etinin ise 5,10 TL/kg olması hususu karara bağlanmıştır. Et ve Balık Kurumunun yaptığı toplu et satışlarında piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarından Kurumun olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla, sözleşme sürelerinin kısa tutulması veya uzun süreli sözleşmelerde tarafları zarara uğratmamak için et borsası ortalama fiyatları dikkate alınarak sözleşmelere artı eksi fiyat farkı konulması önerilir. 1- Satışlar a ) Satışların program ve uygulaması: 2011 yılında gerçekleştirilen satışlar, program ve geçen yıl sonuçları ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

70

Satışlar

Ölçü

1-Esas ürün; a-Yurt içi: aa-Canlı sığır ab- Et satışları: Büyükbaş gövde Küçükbaş gövde Parça et Kümes hayvanı

2011 Program Tutar Bin TL

9.370

ton ton ton ton

22.346 112 5.259 5.665

276.299 23.500 319.600 17.443 235.956 1.815 284 6.244 21.355 3.000 63.150 12.070 153.616 75.245 11.000 48.950 5.499 22.329

ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton

5 14 39 51 1 1 -

374.714 37.500 431.700 35.296 418.145 92 400 8.000 23 411 230 400 8.000 36 590 968 970 27.645 125 2.976 1.191 2.000 48.000 257 6.312 25 39 390 11 463 23 263 6 65 220 3.740 20 366 11 250 4.500 25 523 2 40 1 12 15 282 14 274 7 139 6 101 9 180 6 55 2 45 1 19 4 125

Toplam(ac)

79.817

Gerçekleşen Tutar Bin TL

adet

Toplam (ab) Salam Sosis Sucuk Kavurma Pastırma J. İşkembe Deniz ürünleri Hamburger İnegöl köfte Dana jambon Tavuk jambon Kasap köfte Akcaabat köfte Adana köfte Misket köfte Tekirdağ köfte Tavukburger Füme dil Füme et Döner

2010 Gerçekleşen Tutar Bin TL

2.517

Toplam (1)

5.035

4.279 100.275

593

43.555

13.241

457.048 41.779 531.975 40.924 474.941

2-Yan ürün, tali ürün ve rendering

a-Yurt içi Tali ürün ve rendering Değerini kaybeden emtia ve imalat artığı

ton

-

23.598

-

49.885

-

20.920

ton

1.323

551

-

-

2.124

716

171

-

946

-

331

Hizmet satışları Toplam (2) Toplam (a) Yurt içi satış toplamı

1.323

24.320

50.831

21.967

481.368

582.806

496.908

481.368

582.806

496.908

71

Kurumun 2011 yılı faaliyet döneminde Türkiye Diyanet Vakfı, Türk Kızılay Derneği ve Türk Hava Kurumu adına vekâlet yoluyla kesimini yaptığı canlı kurban satışı karşılığı elde ettiği hâsılat dâhil toplam 496.908 bin TL tutarında satış geliri olmuştur. Bu miktar önceki yıl satış gelirinden 15.540 bin TL fazla olup, söz konusu artış % 3,2’ye tekabül etmektedir. Elde edilen satış geliri, satış programına göre değerlendirildiğinde gerçekleşmenin program hedefinin % 15 gerisinde kaldığı görülmektedir. Diğer taraftan programa göre; sığır etinde % 74, parça ette ise % 243 oranında gerçekleşme sağlanmıştır. Kurumun yurtdışı satışı bulunmamaktadır. Faaliyet dönemindeki satışların tamamı yurtiçi satışlarıdır. 498.908 bin TL tutarındaki satış gelirinin % 9’unu canlı hayvan, % 96’sını esas ürünler, % 3’ünü şarküteri, % 4’ünü de yan ve tali ürün satışları oluşturmuştur. 2011 yılı içinde gerçekleştirilen yurtiçi satışların satış yerleri itibarıyla dağılımı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. (Bin TL)

Satış türü

Resmi daireler

Canlı hayvan

-

-

-

-

-

43.555

43.555

19.914

202.187

-

4.589

2.659

12.850

242.200

310

19.601

-

123

1.577

718

22.329

P.kırmızı et

20.439

6.890

-

5.881

48.082

48.601

129.892

P.beyaz et

3.175

14.712

-

329

3.822

1.685

23.724

-

-

-

-

65

65

Şarküteri

147

182

-

496

5.556

6.795

13.177

Yan ürün

-

-

-

-

-

21.636

21.636

Hizmet satışı

-

-

-

-

-

331

331

Toplam

43.984

243.572

-

11.419

61.697 136.236

496.908

G.kırmızı et G.beyaz et

Deniz ürünleri

M.S.B

Jandarma

KİT

Bayiler

Diğer

Toplam

Kurumun 2011 yılı faaliyet döneminde elde ettiği 496.908 bin TL tutarındaki satış hâsılatının dağılımı şöyledir. Hâsılatın % 9’una tekabül eden 43.984 bin TL’si resmi dairelerden, % 49’una tekabül eden 243.572 milyon TL’si Milli Savuma Bakanlığından, % 2’si KİT’lerden, % 12’si bayilerden ve % 27’sine tekabül eden 136.236 bin TL’si de piyasaya yapılan diğer satışlardan elde edilmiştir. Kurumun müşterileri itibarıyla, yapılan satışlardan elde edilen hâsılat geçen yıla göre resmi dairelerde % 31, askeri birliklerde % 32, KİT’lerde % 2 oranında artmış, diğer yerlerde % 95 oranında azalmıştır. Verilerden de anlaşılacağı gibi Kurumun en

72

büyük müşterisini askeri birlikler oluşturmaktadır. Bu durumu olumlu bir gelişme olarak değerlendirmek mümkün değildir. b) Satış fiyatları: Kurum Yönetim Kurulu, 29.11.2005 tarih ve 127 sayılı Kararı ile yetki devri ve yetki limitlerini yeniden düzenlemiş, kurumun satış fiyatlarının tespiti ile ilgili olarak “sığır, koyun, tavuk gövde ve parça etlerle bunların her türlü mamul ve yan ürünlerinin piyasa satış fiyatlarının günün şartlarına göre tespiti” için genel müdür yetkili kılınmıştır. Genel müdür kendisine verilen yetkilerden; - Kurumun işlevlerini yerine getirmek üzere her çeşit alım modelinin yanı sıra, yapılacak alımların fiyat ve ödeme koşullarının tespiti, - Askeri birlikler ile hastane, okul ve benzeri kamu kuruluşlarınca yapılan ihalelere anında fiyat tespit edilerek iştirak edilebilmesi ve alıcılar ile yapılacak pazarlıkta esneklik tanınabilmesi için özel, genel ve katma bütçeli kuruluşlara uygulanacak fiyatların tespiti, - Sığır, koyun, tavuk gövde ve parça etler ile bunların her türlü mamul ve yan ürünleri ile ilgili piyasa satış fiyatlarının günün şartlarına göre tespiti, - Gerek ihale yoluyla ve gerekse pazarlık usulü ile yapılan alım ve satımlarda firmalara zorunlu hallerde ve piyasa şartları da dikkate alınarak finansman masrafı ve depo ücreti alınmaksızın 30 güne kadar ek süre verilmesi, - Üretim ve hizmet yoğunluğuna bağlı olarak Kurum personelinin yeterli olmadığı durumlarda hizmet alımı suretiyle iş akışının sağlanması, - Kurum tarafından gerçekleştirilen taşımacılık faaliyetlerinde mevcut araç filosunun yetersiz kaldığı durumlarda araç kiralamak suretiyle hizmetin devamlılığının sağlanması, yönündeki yetkilerinin gerekli gördüklerini ilgili birimlere devredebilmektedir. - Satış fiyatlarının tespiti: Piyasa fiyatları incelenerek, pazarlama dairesince maliyetler karşılaştırılmakta, ürün fiyatları genel müdürlük onayını takiben kombinalara bildirilmektedir. 2011 yılı faaliyet döneminde gerçekleşen toplam satış miktarı ile genel ortalama satış fiyatları ve müşteri grupları itibarıyla yapılan satış miktarları ve ortalama satış fiyatları özet olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

73

Genel olarak Cinsi Gövde sığır eti Gövde koyun eti Gövde kuzu eti Gövde tavuk eti Parça sığır eti Parça koyun eti Parça kuzu eti Parça tavuk eti

Satış miktarı

Ortalama satış fiyatı

(ton)

(TL/kg)

17.445

13,53

93

19,32

191

23,27

5.499

4,06

6.993

17,97

85

22,71

94

24,55

4.899

4,84

Askeri Birlikler Cinsi Gövde sığır eti Gövde koyun eti Gövde tavuk eti Parça sığır eti Parça tavuk eti

Satış miktarı (ton)

Ortalama satış fiyatı (TL/kg)

14.897

13,54

38

11,37

4.840

4,05

425

16,22

3.192

4,61

Resmi daireler Cinsi Gövde sığır eti Gövde koyun eti Gövde kuzu eti Gövde tavuk eti Parça sığır eti Parça koyun eti Parça kuzu eti Parça tavuk eti

Satış miktarı

Ortalama satış fiyatı

(ton)

(TL/kg)

1.558

13,75

15

19,99

114

23,21

107

4,07

1.320

18,76

7

27,09

54

25,05

707

4,98

74

Diğer müşteri grupları Satış miktarı (ton) 990 41 76 552 5.248 79 40 1.000

Cinsi Gövde sığır eti Gövde koyun eti Gövde kuzu eti Gövde tavuk eti Parça sığır eti Parça koyun eti Parça kuzu eti Parça tavuk eti

Ortalama satış fiyatı (TL/kg) 12,90 29,26 23,44 4,15 18,15 22,20 23,88 5,23

2011 yılı faaliyet döneminde gövde sığır eti ortalama kg. satış fiyatı 13,53 TL + KDV olmasına rağmen, askeri birliklere 13,54 + KDV, resmi dairelere 13,75 TL/kg + KDV, diğer müşterilere ise 12,9 TL/kg + KDV fiyatla satış yapılmıştır. Gövde koyun etinin ortalama satış fiyatı 19,32 TL + KDV olmasına rağmen, askeri birliklere 11,37 TL+ KDV, resmi dairelere 19,99 TL + KDV, diğer müşterilere ise 29,26 TL + KDV fiyatla satış yapılmıştır. Gövde tavuk eti ortalama satış fiyatı 4,06 TL + KDV olmasına rağmen, askeri birliklere 4,05 TL + KDV, resmi dairelere 4,07 TL + KDV, diğer müşterilere ise 4,15 TL + KDV fiyatla satış yapılmıştır. Parça sığır eti ortalama satış fiyatı 17,97 TL + KDV olmasına rağmen, askeri birliklere 16,22 TL + KDV, resmi dairelere 18,76 TL + KDV, diğer müşterilere ise 18,15 TL + KDV fiyatla satış yapılmıştır. Parça tavuk etinin ortalama satış fiyatı 4,84 TL + KDV olmasına rağmen, askeri birliklere 4,61 TL + KDV, resmi dairelere 4.98 TL + KDV, diğer müşterilere ise 5,23 TL + KDV fiyat üzerinden satış yapılmıştır. Kurumun 2011 yılına ait alım, üretim, satış maliyetleri ve her bir kilogram üzerinden yapılan kâr/zarar durumunu gösteren çizelge aşağıda verilmiştir. (01.01.2011–31.12.2011 Alım, üretim, satış maliyetleri ve kâr/zarar birim fiyatları:)

Cinsi

Gövde sığır

Alım Birim fiyat (Ton) (TL/kg)

11.351

İthal canlı sığır 15.236

Üretim Birim fiyat (Ton) (TL/kg)

13,13 19.972

Satış maliyeti Satış fiyatı Birim fiyat Birim fiyat (Ton) (TL/kg) (TL/kg)

14,40 17.445

15,75

13,53

-

-

-

-

-

-

Kâr/zarar Birim fiyat (TL/kg)

(2,22) -

Gövde koyun

263

17,66

215

20,40

93

21,50

19,32

(2,18)

Gövde kuzu

67

20,44

63

22,75

191

21,99

23,27

1,28

Gövde tavuk

3.950

2,50

2.973

4,97

5.499

4,39

4,06

(0,33)

-

-

8.572

18,24

6.993

18,88

17,97

(0,91)

Parça sığır

75

2011 yılında gövde sığır eti satış maliyeti 15,75 TL olarak gerçekleşmesine rağmen satış fiyatı 13,53 TL olmuştur. Kurum buna göre, gövde sığır eti satışlarından kilo başına 2,22 TL zarar etmiştir. Önceki yıl satış fiyatının 12,36 TL olduğu hatırlanırsa, söz konusu zararın önceki yıla göre % 9 oranında artış gösterdiği anlaşılmaktadır. Gövde koyun etinin satış maliyeti 21,50 TL, satış fiyatı ise 19,32 TL olarak gerçekleşmiş olup, bu satıştan kilo başına 2,18 TL zarar edildiği görülmektedir. Gövde koyun etinin önceki yıl satış fiyatı 11,37 TL olduğuna göre, kilo başına önceki yıla göre 7,95 TL zarar edildiği görülmektedir. Kurum gövde tavuk eti satışında da kilogram başına 0,33 TL zarar etmiştir. Parça sığır etinin satış maliyeti 18,88 TL, birim satış fiyatı ise 17,97 TL olduğundan Kurum bu satıştan da kilogram başına 0,91 TL zarar etmiştir. Görüldüğü üzere 2011 yılında da önceki yıllarda olduğu gibi, et cinsleri itibarıyla bütün satışlardan zarar edilmiştir. Yukarıdaki analizlerden de görüldüğü gibi, maliyet hâsılat dengesizliği Kurum zararını artırmakta olup, bu durum kaynak sorununu derinleştirmektedir. Kurum bu soruna çözüm arayışlarını sürdürürken, bir yandan maliyetleri azaltıcı tedbirleri almalı diğer yandan da katma değeri yüksek olan ürün çeşitliliğine giderek üretimi artırmalı ve piyasadaki pazar payını yükseltmelidir. Kurumun 2010 yılı bilançosu 9,392 bin TL zarar ile sonuçlanmış olup, 2011 yılında bu zarar 39,462 bin TL artarak, 48,854 bin TL’ye yükselmiştir. Yapısal olarak bazı olumlu gelişmeler olmasına rağmen faaliyetlerin zararla sonuçlanma süreci halen artarak devam etmektedir. Mevcut piyasa koşullarında kısa sürede bu durumdan kurtulmak mümkün değildir. Ancak uzun vadede alınacak radikal tedbirlerle önce zararın azaltılması, daha sonra istikrarlı bir kendi kendine yeterlilik dengesinin sağlanması mümkün görülmektedir. - Bayilik sistemi: Kurumun satışlarını artırmak ve piyasanın önemli aktörlerinden birisi olabilmek için çözüm arayışını sürdürdüğü görülmektedir. Daha önce uygulamaya konulması düşünülen “Türkiye Başbayiliği” konusunda olumlu sonuçlar elde edilemediğinden bu girişimlerden vazgeçilmiştir. Bu uygulamanın yerine bölge bayiliği veya il bayiliği sisteminin daha faydalı olacağı düşünülerek çalışmaların bu yönde yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Özelleştirme sürecinde bulunduğu süre içinde kurumun unutulmuş olan adının yeniden duyurulması, yıpranmış olan imajının çağdaş pazarlama teknikleri çerçevesinde yeniden şekillendirilmesi ve ürün çeşitliliğinin artırılarak müşteri yelpazesinin genişletilmesine çalışılmalıdır. 76

Kurum, özelleştirme süreci öncesi yıllarda toplam satışlarının % 85’ini kamu kurum ve kuruluşlarına, % 15’ini ise piyasaya yapıyordu. Ancak daha sonra yapılan sistem değişikliği sebebiyle Kurum, piyasadaki diğer firmalar gibi çalışmak zorunda kalmıştır. Buna rağmen uzun bir süre toplam satışlarının % 80’ini serbest piyasaya, % 20’lik kısmını ise kamu kurum ve kuruluşlarına satarak ayakta kalmaya çalışmıştır. Bu dönemde mağazacılık, bayilik ve toplu et tüketim yerlerine olan satışlara önem verilmiştir. Kurumun yeniden yapılanma süreci içinde pazar payını artırabilmek için yeni satış modellerinin oluşturulması konusunda arayışları sürmektedir. Buna göre; Kurum tarafından üretilecek olan dana eti, kuzu eti, tavuk eti ve bunlara ait preparatlar ile şarküteri ürünlerinin daha geniş tüketici kitlelerine satılabilmesi için Franchising sistemi ile Mağaza Bayiliğine geçilmesi düşünülmüş olup, bu konuda 18.05.2010 tarih ve 51 sayılı Yönetim Kurulu Kararı alınmış ve ilâna çıkılmıştır. Söz konusu ilânlar yoğun ilgi ile karşılanmasına rağmen bu uygulama 03.06.2010 tarih ve 57 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile geçici bir süre için askıya alınmış, Kurumca üretilecek ürünlerin gross marketler, bayiler ve EBK mağazalarında satılması uygun görülmüştür. Franchising modeli; sözleşmeye dayalı direkt bütünleşmiş bir pazarlama sistemidir. Bu sistemde know-how ve markanın imtiyaz hakkı sahibi, belirli süre, koşul ve sınırları kapsayan anlaşmayla bağımsız yatırımcılara sistemini ve markasını kullandırmaktadır. Ancak daha sonra, 07.02.2011 tarih ve 21 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile Franchising modeli bayilik sistemine geçilmesine tekrar karar verilmiştir. Başta Ankara ve İstanbul olmak üzere Türkiye genelinde İzmir, Bursa, Eskişehir, Adana, Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, Kayseri, Konya, Kocaeli, Sakarya, Trabzon, Mersin, Samsun illerinde toplam 100 adet mağaza açılması plânlanmıştır. Yapılan ilânlar sonucunda toplam 17 ilde 419 müracaat alınmış olup, bunlardan 62 adedi yeterlilik almış, 317 adedinin şartlarının uygun olmadığı tespit edilmiştir. Denetim tarihi itibarıyla (Haziran/2012) şartları uygun olanlardan 71 kişi ile sözleşme imzalanarak mağazaların faaliyete başladığı görülmüştür. Açılan mağazalara Kuruma bağlı kombinalardan işlenmiş et gönderileceği için, mağazaların satışı ile kombinaların üretimleri arasında üretim-satış dengesini sağlayacak plânlamanın yapılması gerekli görülmektedir. Genellikle mağazalardaki satışları müşteri talepleri yönlendirmektedir. Müşteriler ise taleplerini et preparatlarının fiyatlarını dikkate alarak yapmaktadırlar. Satışların preparatlar itibarıyla dengeli yapılabilmesi için, fiyatların belirlenmesinde dengeli satışı sağlayacak makas aralığı talebe göre ayarlanmalıdır. Diğer taraftan kombinalar, mağazalardan talepleri alırken, 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği’ndeki oranları dikkate alarak işlem yapmalıdırlar. Aksi 77

takdirde bazı preparatlar itibarıyla kombinalarda yığılma meydana gelmesi söz konusudur. Örneğin; kıyma ve kuşbaşı etin fiyatı arasındaki makas aralığı çok dar olduğundan, kuşbaşı et satışları çok, kıyma satışları ise az olmaktadır. Bu da kıyma etin depolarda yığılmasına sebep olmaktadır. Kuruma ait kombinalar ile bu kombinaların ürettiği işlenmiş eti satan franchising et mağazalarının arasındaki üretim–satış dengesinin iyi plânlanması, mağaza açma taleplerine izin verilirken bu plânlamanın dikkate alınması, et preparatları itibarıyla satışların dengeli olması için fiyat aralıklarının satış dengesini sağlayacak şekilde belirlenmesi, Kombinalarca mağazalardan talepler alınırken yığılmanın önlenmesi için 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği’ndeki oranlara dikkat edilmesi önerilir. Kurumun eski yıllarda olduğu gibi, canlı hayvan piyasasında besici için, et ve mamulleri piyasasında tüketici için garanti pazar olma pozisyonuna kavuşuncaya kadar önemli zorlukları yaşaması kaçınılmazdır. Türkiye hayvancılığında büyük işletmecilik değil, küçük aile işletmeciliği yaygındır. Bu sebeple, hayvancılığın gelişmesi için, örgütsüz olan küçük işletmelerin, Et ve Balık Kurumu gibi bir kurumun öncülüğüne ihtiyacı bulunmaktadır. Kurumun canlı hayvan piyasasına müdahale ederek fiyatları belirli bir seviyede tutmasının yanında, et piyasasına da müdahale ederek tüketiciyi aşırı fiyat artışlarından korumak gibi de bir görevi vardır. Piyasanın hem üretim, hem de tüketim kanadında iki yönlü fiyat istikrarı sağlama görevi bulunan Kurumun kârlı ve verimli çalışmasını beklemek pek mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan Et ve Balık Kurumunun yaşadığı sorunları, Türkiye hayvancılığının bu kuruma yansıyan sorunları olarak değerlendirmek de mümkündür. Türkiye’de büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin temel sorunları üretim yetersizliği ve karkas randımanının düşüklüğüdür. Bu sebeple kurum seçme hayvanları kesmek zorunda kalmaktadır. Son yıllarda Türkiye’de hayvan sayısında bir azalma görülmektedir. Bu azalmanın önce durdurulması sonrada üretimin zaman içinde artırılması veya sayı azalsa bile ıslah yolu ile karkas verimlerinin artırılması sürdürülebilir bir hayvancılık politikası ile mümkündür. Bunun için öncelikle aile hayvancılığından, işletme hayvancılığına geçilmelidir. Zorunlu hallerin dışında makul bir süre dişi hayvan kesimine ara verilmelidir. Kurumun canlı hayvan ve et piyasasında önemli bir aktör durumuna gelmesi için sözleşmeli besicilik bağlantılarını artırması, üretimde pazarın talebine göre çeşitliliğe yönelmesi, satışlarını artırmak içinde pazarlamayı profesyoneller eliyle yapması önerilir. 3- Mamul, ara mamul ve ticari mal stokları: Kuruluşun mamul, ara mamul ve ticari mal stoklarının hareketine ilişkin çizelge aşağıda gösterilmiştir. 78

2011 Girişler Stoklar

Üretimden gelen girişler Bin TL

2010'dan devreden Bin TL

Teşkilattan gelen Bin TL

Çıkışlar Satış Toplam suretiyle Bin TL Bin TL

Sair giriş Bin TL

Teşkilata giden Bin TL

Sair çıkış Bin TL

2012 yılına devir Bin TL

Toplam Bin TL

Gövde et

93.870

306.183

117.197

99.132

616.382

275.360

117.415

170.139

562.914

53.468

Parça et

23.400

174.029

44.082

17.047

258.558

155.229

43.864

28.961

228.054

30.504

-

-

297

621

918

58

297

4

359

559

Tali ürün

172

18.112

349

689

19.322

18.183

349

670

19.202

120

Şarküteri

923

34.006

10.804

(52)

45.680

13.045

10.804

17.370

41.219

4.461

Yan ürün

-

1

-

-

1

-

-

1

1

-

13

595

-

3.983

4.591

580

-

3.940

4.520

71

118.378

532.926

172.729

121.419

945.452

462.455

172.729

221.085

856.269

89.183

118.378

532.926

172.729

121.419

945.452

462.455

172.729

221.085

856.269

89.183

Deniz ürünü

İmalat artığı Toplam (1) Yoldaki mallar Yarı mamuller Genel toplam

79

79

Kurumun, 2011 yıl sonu mamul stoklarına, 2010 yılından devir eden 118.378 bin TL tutarındaki gövde ve parça et stoklarına yıl içinde 827.074 TL’lik girişe karşılık 856.269 TL tutarında çıkış olmuştur. 2011 yılına 89.183 TL tutarında gövde ve parça et stoku devretmiştir. Çizelgede görüldüğü gibi diğer ürünlerde kayda değer bir yılsonu devri olmadığı görülmektedir. G- Sigorta işleri: 2011 yılına ait sigorta işlemleriyle ilgili bilgiler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

Sigorta türü

Sigorta kıymeti Bin TL

Ayrılan fon Mahsup veya veya ödenen tahsil edilen prim tutarı prim tutarı Bin TL Bin TL

Fark Bin TL

Birikmiş İç sigorta fonu Bin TL

A- Geçen yıldan devreden iç sigorta fonu B- Yıl içinde yaptırılan 1- İç Sigorta 2- Harici Sigorta Toplam (2) Toplam (B) C- Gelecek yıla devreden iç sigorta fonu

280.780

125

125

280.780

125

125

280.780

125

125

Sigorta şirketi Türk Nippon Sigorta A.Ş.

Muhtemel riskler nedeniyle Kurumun mal varlıkları; 1962 yılında yürürlüğe giren “Sigorta Yönetmeliği” hükümlerine göre; yangın, motorlu taşıtlar kaza ve trafik, nakliye, elektronik cihazlar, hırsızlık, inşaat gibi sigorta türleri ile güvence altına alınmaktadır. Genel Müdürlüğe bağlı iş yerleri, satış mağazaları ile Çankaya lojmanı yangın, demirbaş malzemeler, malzeme ambar stokları, makine tesisatları ile ambardaki mamul stoklarını harici sigortaya ihale yöntemi ile sigorta ettirmektedir. 2011 yılında harici sigortası için yapılan ihale sonunda, Ray Sigorta Anonim Şirketine toplam 281 milyon TL sigorta kıymeti üzerinden sigorta yaptırılmış ve harici sigorta primi olarak 125 bin TL ödenmiştir. Kurum kombinalar arası emtia nakli nedeniyle iç sigorta fonuna karşılık ayırmamaktadır. Kombinalar arası nakledilen et ve mamulleri için meydana gelebilecek istenmeyen olaylara karşı iç sigorta fonu oluşturulması gereğine işaret olunur.

80

H- İşletme sonuçları: 1- Satışların zararlılığı: Faaliyet döneminde Kurumun yurt içi satışları neticesinde oluşan kâr ve zarar durumu ürün bazında aşağıda gösterilmiştir. Kurum faaliyetleri

Kâr Bin TL

Zarar Bin TL

A- Yurt içi satışları - Canlı hayvan satışı - Gövde et satışı - Parça et satışı - Kümes hayvan satışı - Deniz ürünleri - Tali ürün ve rendering ürünleri - Şarküteri ürünleri satışı - İmalat artığı emtia ve malzeme satışı - Stok sayım farkları - Satış ıskontoları - Hizmet satışları Toplam (A) B- Yurt dışı satışları Toplam (B) Toplam (A+B) Kurum faaliyet zararı

3.558 5 2.235 128 5.926

38.707 6.376 4.119 256 1.661 4.059 55.178

5.926

55.178 49.252

Kurumun 2011 yılı satışları incelendiğinde, canlı hayvan, tali ürün ve imalat artığı satışlarının kâr ile sonuçlandığı, gövde et, parça et ve kümes hayvanı satışları gibi kalemlerin satışlarından ise önemli ölçüde zarar edildiği görülmektedir. Çizelgede verilen bilgiler çerçevesinde kâr/zarar analizi yapıldığında, meydana gelen 55.178 bin TL zarara karşılık 5.926 bin TL kâr edildiği ve 2011 yılı faaliyetlerinin 49.252 bin TL zararla kapatıldığı anlaşılmaktadır. Söz konusu zarar önceki yıla göre % 509 oranında artmıştır. Kurumun 2011 yılına ait satış sonuçları ile ilgili bilgiler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

81

Satış sonuçları

Satış Brüt satışlar Bin TL

Satış indirimleri Bin TL

Satışların Faaliyet maliyeti giderleri Bin TL Bin TL

Net satışlar Bin TL

maliyet tutarı Bin TL

Faaliyet kârı veya zararı Bin TL

Satışların maliyeti toplamına göre kâr-zarar %

1- Esas ürün: a) Yurt içine Canlı hayvan Gövde et Kümes hayvanı Parça et Deniz ürünleri Şarküteri Toplam (a)

43.555

-

43.555

39.997

-

39.997

3.558

242.200

-

22.329

-

153.615

4.194

65

-

65

58

2

60

5

13.177

-

13.177

13.045

388

13.433

(256)

(2)

474.941

4.194

470.747 483.689 37.011 520.700 (49.954)

(10)

20.920

-

20.920

18.183

502

18.685

2.235

12

716

-

716

580

8

588

128

22

21.636

18.763

510

19.273

2.363

12

331

331

-

331

492.714 502.783 37.522 540.304 (47.591)

(9)

242.200 253.667 27.240 280.906 (38.707) 22.329

21.693

149.42 155.229

2.450

24.143

9 (14)

(1.815)

(8)

6.931 162.161 (12.739)

(8) 8

b) Yurt dışına: Toplam (b) 2- Yan ve ara ürün : a) Yurt içi -Tali ürün ve rendering -Değerini kaybeden emtia

Toplam (a)

21.636

b) Yurt dışına: Toplam ( b ) 3- Hizmet satışları : a- Yurt içi

331

-

496.908

4.194

-

-

Genel toplam 496.908

4.194

Satış programı 594.484

-

b- Yurt dışına Yurtiçi satış toplamı Yurtdışı satış toplamı c- Stok sayım farkları

-Programa göre fark -Geçen dönem satış sonuçları

(97.577) 481.368

-

1.661

-

1.661

(1.661)

492.714 504.444 37.522 541.966 (49.252) 594.484 556.848 29.666 586.514

4.193 (101.771) (52.404) 57 481.311

7.970

7.856 (44.548) (57.222)

465.008 24.393 486.852

(8.090)

(100) (9) 1 128 (2)

82

Kurumun net satışları önceki yıla göre % 2,4 oranında artarak 493 milyon TL’ye yükselmiştir. 2011 yılında satış maliyetleri toplamı ise önceki yıla göre % 11,4 oranında artarak 542 milyon TL olmuştur. Kurumun faaliyet zararı 2010 yılında 8.090 bin TL iken, bu rakam 2011 yılında % 509 oranında artarak 49.252 bin TL olarak gerçekleşmiştir. Statüsüne yeniden iade edilen Kurumun birçok sorununun olması kaçınılmazdır. Bu sorunların başında finansman sorunu ve pazar payındaki istikrarsızlık gelmektedir. Türkiye hayvancılığının geliştirilmesi konusunda Kurumun yeni statüsünden kaynaklanan önemli görevleri bulunmaktadır. Bu görevlerin sağlıklı bir şekilde yerine getirilebilmesi ve hayvancılığın gelişmesine katkı sağlanması bakımından Kuruma finansman desteği sağlanmalıdır. Türkiye et piyasası, et ve mamulleri yönünden çok önemli gelişmeler göstermiştir. Özel sektörün ulaştığı bu seviye ile rekabet edilmesi zor görünmektedir. Ayrıca Kurumun piyasada iki yönlü bir görevi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi canlı hayvan piyasasında fiyat istikrarını sağlamak, ikincisi de et ve mamulleri piyasasında fiyat istikrarı sağlayarak tüketiciyi fiyat dalgalanmaları karşısında ezdirmemektir. Kurumun üstlendiği bu iki yönlü misyon kârlı ve verimli çalışmasını kısıtlamaktadır. Faaliyetlerin incelenmesinden Kurumun en önemli müşterilerinin askeri birlikler ve resmi kuruluşlar olduğu görülmektedir. Söz konusu kuruluşlara gövde et satılması, katma değeri ve cirosu düşük bir satış faaliyetidir. Ayrıca bu satışlar protokol ve sözleşmelere dayalı olarak yıllık yapıldığından, yıl içinde meydana gelen fiyat istikrarsızlıklarından Kurum olumsuz etkilenmektedir. Bu sebeple aşırı risklerden kurtulmak için sözleşmelere fiyat farkı gibi bazı esnekliklerin konulması gerekli görülmektedir Kurumun 2011 yılına ait satış sonuçları çizelgesinden faydalanılarak hesaplanan satış göstergeleri aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

83

Göstergeler

2010 yılı Gerçekleşen %

Program %

2011 yılı Gerçekleşen %

94

102

5

5

8

102

99

110

(2)

1

1- Maliyet giderleri göstergesi: Satışların maliyeti x 100

97

Net satışlar 2-Faaliyet giderleri göstergesi: Faaliyet giderleri x 100 Net satışlar 3- Satış göstergesi: Satışların maliyetleri toplamı x 100 Net satışlar n- Faaliyetleri sonucu göstergesi: Faaliyet kârı veya zararı x 100

(10)

Net Satışlar

2011 yılında her 100 TL tutarındaki satışın 94 TL maliyetinin olacağı, 5 TL faaliyet gideri yapılacağı ve sonuçta 1 TL faaliyet kârı oluşacağı programlanmıştır. Gerçekleşme ise; 102 TL satış maliyeti ve 8 TL satış giderinin etkisiyle, toplam maliyetlerin 110 TL çıkması sonucu 10 TL zarar edilmiştir. Satış maliyetlerinin geçen yıla göre % 5, faaliyet giderlerinin % 3 oranında artması satış göstergelerini % 8 oranında olumsuz etkilemiştir. Diğer bir ifadeyle Kurum satışları 2010 yılına nazaran daha olumsuz ve zararı artırarak gerçekleştirilmiştir. Satışların zararlılığını etkileyen bünye içi ve dışı faktörler aşağıda belirtilmiştir. a) Bünye içi faktörler: - Verimlilik: Üretim birimlerine göre işçilerin çalışma süreleri gün ve saat itibarıyla tespit edilmediği gibi ayrıca, ürün çeşidinin fazla olması nedeniyle verimlilik incelemesi mümkün olamamaktadır. Genel anlamda verimliliğin artırılması için üretim maliyetindeki işçilik payının düşürülmesi yönünde her türlü tedbirin alınması ve firenin asgari düzeye indirilmesi gerekli görülmektedir. - İktisadilik: Kurumun iktisadi olarak çalışabilmesi için; üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve satış tutarının arttırılması zorunludur. Personel sayısının ilgili işletmenin iktisadilik gereklerine uygun şekilde oluşturulması, boş olan kadroların iptal edilmesi, kapasite 84

kullanım oranının arttırılması ile sabit giderlerin maliyetlerdeki payının azaltılması, kısıtlı olan pazarlama faaliyetlerinin gözden geçirilerek, belli ürünlerin üretim ve pazarlanmasında uzmanlaşmaya gidilmesi, ürün yelpazesinde katma değeri yüksek olan ürünlere önem verilmesi gerekli görülmektedir. - Verimlilik, rantabilite ve iktisadilik arasındaki ilişkiler: Özelleştirme programından çıkarılmış olan Kurumun henüz mali yapısının düzeltilememiş olması, yeterli işletme sermayesinin bulunmaması, faaliyet ve bilanço zararının devam etmesi, yeterli seviyede satış yapılamaması, üretim kapasitesinin düşük kalması, yüksek personel giderlerinin maliyet baskısı öncelikli sorunlardır. Kurumun 2010 yılı faaliyet döneminde 481,3 milyon TL satışa karşılık 465 milyon TL maliyet oluşmuş, 2011 yılında ise 493 milyon TL satışa karşılık 504 milyon TL maliyet oluşmuştur. Geçen yıla göre satış hâsılatı % 3,2 oranında 11,4 milyon TL artarken satış maliyeti de % 4,8 oranında 23,1 milyon TL artış göstermiştir. Kurumun mevcut üretim, satış hacmi ve kaynak yapısı ile kârlı ve verimli şekilde faaliyet göstermesi mümkün görünmemektedir. - Maliyetler: Özelleştirme kapsam ve programından çıkartılan Kurumun asli faaliyeti et üretimi olmakla birlikte yeni Ana Statü’sü ile Kuruma ek görevler verilmiş “Ülke hayvancılığının geliştirilmesinde rol alması” mevzuata dahil edilmiştir. Faaliyet döneminde de en önemli maliyet unsuru hammadde ve işçilik giderleri olmuştur. Geçmiş yıllarda olduğu gibi maliyetlerin yüksek olmasında hammadde giderlerinin yanı sıra, kapasite kullanım oranının düşük olması, sabit giderlerin maliyetleri olumsuz yönde etkilemesi, personel giderlerinin birim maliyetlerdeki payının yüksek olması önemli rol oynamaktadır. Bugün için Kurumun mevcut maliyet yapısı, üretim kapasitesi kullanım oranları, satış hacmi dikkate alındığında; et sektöründe piyasayı düzenleme, alım ve satış fiyatını oluşturma, kârlı ve verimli bir işletmecilik yapma noktasında bir etkinliğe sahip olmadığı anlaşılmaktadır. b) Bünye dışı faktörler: - İşletmenin piyasadaki payı: Kurum satışlarının ağırlığını oluşturan kırmızı et satışlarında, 2009 yılında 20.763 ton, 2010 yılında 25.970 ton ve 2011 yılında 35.296 ton satış gerçekleşmiştir. Türkiye et tüketiminin, kaçak ve kayıt dışı miktarı dahil edildiğinde toplam 1 milyon ton olduğu tahmini dikkate alınırsa, Kurumun piyasa payının % 3,5 oranında olduğu görülmekte olup, et piyasasını etkileyecek konumda değildir. Kurumun regülasyon görevini yerine getirebilmesi için piyasa payının artırılması gerekli görülmektedir.

85

- Kurumun piyasa gücü: Kurumun kısıtlı işletme sermayesi ile mevcut hayvan alımları, üretim miktarları, satış ve pazarlama faaliyet tutarları nedeniyle piyasa üzerinde kayda değer bir etkisinin olması mümkün değildir. 03.03.2006 günü yayımlanan Ana Statü’sünde belirtilen “…Hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek amacıyla, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkı yaparak tekelleşmenin önüne geçmek” şeklindeki bir amacın mevcut alım, üretim, satış yapısı ile gerçekleştirilmesi mümkün değildir. - Fiyatlar: Kurumun özellikle hayvan alımlarında piyasayı dengeleme, alım fiyatı tespit etme gücü tamamen kaybolmuştur. Yeterli pazarlama faaliyetinin olmaması nedeniyle hayvan alımları düşük olup, üretici lehine bir piyasa dengesi oluşturması zorlaşmış, ürün satış fiyatlarının belirlenmesinde de bir etkinliği kalmamıştır. 2- Milli ekonomiye katkı: a) Gayri safi milli hâsılaya katkı: Et ve Balık Kurumunun 2011 yılında gayri safi yurt içi hâsılaya, üretici fiyatları ile 16.288 bin TL müspet etkisi olmuştur. Çizelge rapor ekleri arasında (Ek:10)’da yer almaktadır. b) Kuruluşun dış ödemeler dengesine etkisi: Cari yılda Kurumun yurt dışı ile ilgili herhangi bir ihracatı olmamış olup, buna mukabil tesis makine ve cihazlar için 161,2 milyon TL tutarında ithalat gerçekleştirilmiştir. Hayvan ithalatı bu kapsamda değerlendirilmemiştir. Konu ile ilgili çizelge Ek: 11 de gösterilmiştir. c) Hazine ile ilişkiler: 01.11.2011 tarih ve 2011/T-21 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile sermayesi 35 milyon TL artırılarak, 645 milyon TL’ye yükseltilmiştir. Dönem içerisinde Hazineden 52 milyon TL nakit desteği sağlanmış ve dönem sonu itibarıyla ödenmiş sermaye 601.652.600 TL’ye ulaşmıştır. Kurumca vergi yükümlüsü ve sorumlusu olarak faaliyet döneminde 25,693 bin TL tahakkuk yapılmış, geçen yıldan devreden 576 bin TL vergi borcu ile birlikte 25.594 bin TL’si ödeme ve mahsup edilerek 2012 yılına 675 bin TL vergi borcu devretmiştir. Vergilerle ilgili çizelge (Ek:13)’de gösterilmiştir. I- Bağlı ortaklık ve iştirakler: Kuruluşun % 25 oranında ve 125 TL değerinde paya sahip olduğu Tasfiye Halindeki Et ve Balık Sanayi ve Ticaret A.Ş. (Et-Paş), Özelleştirme İdaresi Başkanlığı 86

tarafından gönderilen 15.01.2004 tarih ve 473 sayılı yazıya istinaden aynı tutarda karşılık ayrılmak suretiyle kayıtlarda izlenmektedir. J- Kalkınma planı ve yıllık programlar: Kalkınma Bakanlığınca hazırlanarak oluşturulan Yıllık Programlar ile Programların Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Kararlar, Yüksek Planlama Kurulunca Rapor haline getirilip Bakanlar Kuruluna sunulmakta, 641 sayılı Kalkınma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2 inci maddesinin (e) fıkrasına göre, Bakanlar Kurulunda son şeklini alarak Resmi Gazete’de yayımlanıp yürürlüğe girmektedir. - Yatırımlar: 2011 Yılı Yatırım Programı, Dokuzuncu Kalkınma Planında, 2009-2011 Orta Vadeli Programında ve 2008 Yılı Programında öngörülen hedefler doğrultusunda hazırlanmıştır. 2011 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı 641 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 32 inci maddesi gereğince kabul edilerek 18.10.2011 tarih ve 28088 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Buna göre; - 2012 Yılı Programında yer alan ekonomik ve sosyal hedeflere ulaşmak amacıyla; makro politikaların, bölgesel gelişme politikaları dikkate alınarak sektör programlarının ve yatırımların koordineli bir şekilde yürütüleceği, - 2012 Yılı Programı ve eklerinde yer alan yatırımların, hukuki ve kurumsal düzenlemelerin, sektör programlarının, ekonomik, sosyal ve bölgesel gelişme politikalarının ve bunlarla ilgili tedbirlerin uygulanması, koordinasyonu ve izlenmesi, görevli bakanlık ve kuruluşların her kademesince Programda belirtilen ilkelere uygun olarak hazırlanacak çalışma programına göre yürütüleceği, - Bu çalışmalarda, Avrupa Birliği (AB) fonlarından finanse edilmek üzere, Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı, Stratejik Çerçeve Belgesi ve Avrupa Birliğine uyum amacıyla hazırlanan diğer plân, program ve strateji dokümanlarında yer alan öncelikler dikkate alınarak hazırlanacak projelerin, 2012 Yılı Programı ile uyumlu hazırlanması ve Türkiye tarafından sağlanacak ulusal katkı payının Yatırım Programı bütünlüğüne uygunluğunun temin edileceği, - Programa ithal edilen projelerin finansmanı öncelikle Kuruluşun programında yer alan diğer projelerin ödeneklerinden, bu kararda belirtilen esaslara göre yapılacak aktarmalarla sağlanacağı, Kuruluşların ek ödenek taleplerini bütçe imkânlarını dikkate alarak acil ve zorunlu ihtiyaçlar ile sınırlandırmalarının esas alınacağı, 87

- Tüm kamu kurum ve kuruluşlarınca finansal kiralama yoluyla gerçekleştirilecek yatırımlara 2012 Yılı Yatırım Programında yer verileceği, finansal kiralamaya konu olan yatırımın toplam proje tutarı, kiralamanın başlayacağı 2012 Yılı Yatırım Programında yıl ödeneği olarak yer alacağı, müteakip yıl yatırım programlarında proje ile ilgili herhangi bir ödenek tahsisi yapılmayacağı, projenin 2012 Yılı Yatırım Programı ile ilişkilendirilmesinde ihtiyaç duyulan revizyonların, bu kararın ilgili hükümleri istikametinde sonuçlandırılacağı, hususları yer almıştır. Kurumun 2012 yılı İşletme Bütçesi Yönetim Kurulunun 13.12.2011 tarih ve 193 sayılı Kararı ile onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Kuruluşun 2011 Yılı Yatırım Programında yer alan projeleri ve projelerle ilgili olarak program, harcama ve gerçekleşmeler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

88

Başlangıçtan 2011 Yılı sonuna kadar

Projenin

Projeler Yıllar itibarıyla süresi

2011 yılı

2011 Yılında

Gerçekleşme ( %)

Son Nakit Fiziki ödeneğinin Nakit Fiziki Nakdi Fiziki tutarı ödeme yatırım son tutarı ödeme yatırım Bin Bin Bin Bin Bin Bin Tümün 2011 Tümün 2011 TL TL TL TL TL TL de Yılında de Yılında

A-Etüt proje işleri 2011 da bitenler

Toplam ( A ) B-Devam eden projeler toplamı 2011 da bitenler

Toplam ( B ) C-Yeni projeler toplamı 2011 da bitenler -2011C010070 kombina modernizasyon ve otomasyon 2011-2011 31.085 23.225

31.085

23.225 23.225

75

75

75

75

-2011C010060 muhtelif işler 2011-2011 12.915 10.622

12.915

10.622 10.622

82

82

82

82

Toplam ( C )

44.000 33.847

44.000

33.847 33.847

77

77

77

77

Toplam ( A+B+C )

44.000 33.847

44.000

33.847 33.847

77

77

77

77

D-Yatırım programında yer almayan harcamalar Özel Tükenmeye tabi varlık Demirbaş ve mefruşat

256

218

256

218

218

85

85

85

85

256

218

256

218

218

85

85

85

85

77

77

77

77

İrat hayvanları Toplam ( D) Genel toplam

44.256 34.065

44.256

34.065 34.065

C- Yeni Projeler: a) 2011 yılında bitenler: - 2011C010070 Kombina modernizasyon ve otomasyon projesi: Proje ile, Kurumun elinde kalan kombinaların bir plân çerçevesinde öncelik sırasına göre, tamir ve bakımlarının yapılması, alet ve ekipmanların yenilenmesi ile otomasyona geçilmesi amaçlanmaktadır. 89

Proje, Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinasında, tavuk bölümünün, makine tesisat yenileme, et işleme ve balık işleme bölümlerinin modernizasyonunu, Bingöl Et Kombinasında üretim yapılan binaların durumlarının iyileştirilmesi ve soğutma tesisatının modernizasyonunu, Sakarya Et Kombinasının genel fiziki durumunun iyileştirilmesi ve soğuk hava tesisinin otomasyonunu, Adana Et kombinasının makine ve tesisatının modernizasyonunu, Diyarbakır Et Kombinasında genel fiziki durumun iyileştirilmesini, Van Et Kombinasında ihata duvarının yapılmasını, Ağrı Et Kombinasının genel durumunun iyileştirilmesini ve otomasyonunu, Yozgat Et Kombinasının genel sisteminin iyileştirilmesini ve modernizasyonunu kapsamaktadır. Söz konusu proje için 2011 yılı yatırım programında 31,1 milyon TL ödenek ayrılmış olup, bu ödeneğin % 75’ine tekabül eden 23,2 milyon TL’si harcanarak % 75 oranında nakdi gerçekleşme elde edilmiştir. Adana ve Sincan Kombinalarında uygulanmakta olan modernizasyon projesi tamamlandıktan sonra işgücü, zaman ve enerjiden tasarruf sağlanması, bu şekilde maliyetlerin aşağıya çekilmesi amacıyla diğer kombinalarda da aynı yenileme çalışmalarının sürdürülmesi gerekli görülmektedir. - 2011C010060 Muhtelif işler projesi: Bu proje ile Kurumun ihtiyaç duyduğu küçük ölçekli birçok hizmeti bir arada gerçekleştirme imkânı amaçlanmaktadır. Böylece tek başına projeli yatırımlar kapsamına alınamayan işlerin de halledilmesi sağlanmış olmaktadır. Proje, bilgisayar yazılımı ve donanımı, taşıt alımı ve kombinaların muhtelif ihtiyaçlarını kapsamaktadır. Kuruluşun merkezi ile kombinaları arasında kurulan bilgisayar ağı sayesinde, haberleşme ve bilgi akışında kolaylıklar sağlanmış olup, hizmetlerin yürütülmesinde olumlu sonuçlar alındığı görülmüştür. 2011 yılı yatırırım programında söz konusu proje için 12,9 milyon TL ödenek ayrıldığı görülmüştür. Yapılan incelemelerde söz konusu ödeneğin % 82’sine tekabül eden 10,6 milyon TL’sinin harcandığı tespit edilmiştir. Et ve Balık Kurumunun Türkiye hayvancılığının gelişmesine gerekli katkıyı sağlayabilmesi, tüketiciye sağlıklı, güvenilir et ve et ürünleri temin etmesi yanında et fiyatlarında düzenleyici rol oynayabilmesi, ihtiyaç duyduğu yatırımları gerçekleştirmesine bağlı bulunmaktadır. Kurumun, Türkiye hayvancılığının gelişmesine katkıda bulunabilmesi, besicileri canlı hayvan piyasasında meydana gelen olumsuzluklardan koruyabilmesi ve et piyasasında fiyatların dengeli bir biçimde oluşması için düzenleyici rolünü yerine

90

getirebilmesi yapacağı yatırımlara bağlı bulunduğundan, söz konusu yatırımları yapabilmesi için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunması önerilir. 2-Yıllık programlarda yer alan politika öncelikleri ve tedbirler: 18.10.2011 tarih ve 28088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 11.10 2011 gün ve 2011/2303 sayılı 2012 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu kararında; a) Teşebbüsü “Sorumlu Kuruluş” olarak ilgilendiren tedbirler: Teşebbüsü doğrudan ya da dolaylı “Sorumlu Kuruluş”, olarak ilgilendiren herhangi bir tedbir bulunmamaktadır. b) Teşebbüsü “İşbirliği Yapılacak Kuruluş” olarak ilgilendiren düzenlemeler: Teşebbüsü “İşbirliği Yapılacak Kuruluş”, olarak ilgilendiren husus ise, 2011 yılı Programının 4. bölümünde yer alan 3. Politika Öncelikleri ve Tedbirler başlığı altında “öncelik 7. KİT’lerde hesap verebilirlik, şeffaflık, karar alma süreçlerinde esneklik ve stratejik yönetim anlayışı esas alınacaktır” şeklinde bir program yer almıştır. Bu öncelik çerçevesinde yapılacak hususlar aşağıdaki tedbirde açıklanmıştır. Tedbir 18’de, KİT yönetişim Kanunu hazırlanacağından bahisle, Kamu sermayeli şirketler için başlatılan çalışmalar bağlamında, KİT’lerde hesap verebilirliği, şeffaflığı, karar alma süreçlerinde esnekliği ve stratejik yönetim anlayışını esas alan bir Kanun tasarısının hazırlanacağı belirtilmiştir. Yukarıda belirtilen tedbirin uygulanmasında işbirliği yapılacak kuruluşlar listesinde bütün KİT’ler yer almaktadır. Bu sebeple söz konusu politika öncelikleri ve tedbirler Et ve Balık Kurumunu da ilgilendirmektedir. Çalışmaların devam ettiği, ancak sonuçlanmadığı öğrenilmiştir.

91

V. BİLANÇO Et ve Balık Kurumunun 2011 yılına ilişkin Faaliyet Raporu ile Bilânço ve Gelir tablosu Yönetim Kurulunun 06.04.2012 tarih ve 51 sayılı Kararı ile onaylanmıştır. Kurum muhasebe işlemleri Maliye Bakanlığınca 26.12.1992 tarih ve 21447 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 nolu “ Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ” ve ekinde yer alan Tek Düzen Hesap Çerçevesi ve Hesap Planı ile bu konuda çıkarılan diğer tebliğlerdeki düzenleme hükümlerine göre hazırlanıp 01.01.1994 tarihinde uygulamaya konulan kendi hesap planına göre yürütülmektedir. Kurumda muhasebe işlem ve kayıtları merkez teşkilatında Mali İşler ve Muhasebe Dairesi Başkanlığınca taşrada ise muhasebe şeflikleri tarafından yürütülmektedir. Mali İşler ve Muhasebe Dairesi Başkanlığı, bir başkan, Merkez Muhasebe Şube Müdürü, Bütçe Mizan Bilanço Şubesi ve Finansman Şubesi olmak üzere üç şube müdürlüğü şeklinde teşkilatlanmış olup, başkanlıkta halen 13 memur ve 4 işçi olmak üzere toplam 17 personel görev yapmaktadır. Ayrıca taşradaki birimlerde 28’i memur, 11’i işçi olmak üzere 39 personel muhasebe servislerinde istihdam edilmektedir. Yapılan incelemelerde; Kurumun taşra teşkilatları olarak kabul edilen kombinalar ile merkez muhasebe servisi arasında entegre bir muhasebe bilgi sistemi bulunmadığı ve kombinalarca kullanılan muhasebe bilgi sistemlerinin farklı olduğu görülmüştür. Farklı esaslarda hazırlanan verilerin gerek füzyon edilmesi ve gerekse kontrol edilmesi hem zaman hem de işgücü ihtiyacını artırmaktadır. Mevcut muhasebe bilgi sistemi uygulamasında, Kurum hesaplarının anlık olarak takibi mümkün olamamaktadır. Öte yandan, muhasebe birimleri ile diğer servisler arasında bilgi akışı manüel olarak sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu durum başta Kurum ile ticari ilişki içerisindeki firmalarla olan borç/alacakların takibi olmak üzere çeşitli hususlarda sıkıntılara sebebiyet vermektedir. Kurumun bilgi yönetim sistemine dair yazılım hazırlanması ve birimlerde tesis edilerek kullanılabilir hale getirilmesi konusunda 2009 yılında ‘Bilgi Yönetim Sistemi Yazılım İhalesi’ne çıkılarak yüklenici firma ile sözleme imzalanmış ancak denetim tarihi itibarıyla (Temmuz 2012) bir kısım eksiklikler nedeniyle kesin kabulün gerçekleştirilemediği müşahede edilmiştir. Muhasebe kayıtlarının tutulmasında bilgisayar desteğinden daha fazla istifade ederek etkin bir maliyet ve kontrol sistemi oluşturulmasına zemin hazırlayacak bilgi yönetim sisteminin eksikliklerinin bir an önce tamamlanarak kullanıma alınmasında fayda mülahaza edilmektedir. 92

Servisler arası iletişimin sıhhatli bir şekilde sağlanması ile kontrol imkanlarını artıracak verilerin hazırlanmasını teminen, Kurumun ihtiyaç duyduğu bilgi yönetim sistemi yazılımının eksiklerinin bir an önce giderilerek kullanıma alınması önerilir. Faaliyet dönemi bilânçosuna ilişkin incelemeler hesap grupları itibarıyla aşağıda açıklanmıştır. Aktif: 2011 yılı bilânçonun aktifini oluşturan hesaplar önceki dönem değerleriyle karşılaştırılmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Kurumun bilânço aktif toplamı önceki yıla göre % 8,7 oranında 27.636.962 TL azalışla 288.837.383 TL olarak gerçekleşmiştir. Aktifin % 54,2’sini dönen varlıklar, % 45,8’ini de duran varlıklar oluşturmaktadır. Aktif hesapların ayrıntısına aşağıda sırasıyla yer verilmiştir. Önceki dönem Aktif

TL

%

Cari dönem TL

Fark %

TL

I – Dönen varlıklar: A - Hazır değerler

16.840.465

5,3

3.563.782

1,2

(13.276.683)

C - Ticari alacaklar

42.251.797

13,4

53.341.469

18,5

11.089.671

D - Diğer alacaklar

3.216.308

1,0

2.991.658

1,0

(224.650)

160.682.471

50,8

92.763.297

32,1

(67.919.174)

G - Gelecek aylara ait gid.ve gel.tah.

1.182.258

0,4

1.056.800

0,4

(125.459)

H - Diğer dönen varlıklar

3.191.721

1,0

2.745.373

1,0

(446.348)

Toplam ( I )

227.365.020

71,8

156.462.378

54,2

(70.902.641)

A - Ticari alacaklar

19.674

0,0

24.045

0,0

4.371

B - Diğer alacaklar

107.388

0,0

16.088

0,0

(91.300)

88.885.805

28,1

131.534.659

45,5

42.648.854

96.458

0,0

800.214

0,3

703.756

89.109.325

28,2

132.375.005

45,8

43.265.680

316.474.345 100,0

288.837.383 100,0

(27.636.961)

172.434.712

163.532.473

B - Menkul kıymetler

E - Stoklar F - Yıllara yaygın inşaat ve ona. mal.

II - Duran varlıklar:

C - Malî duran varlıklar D - Maddi duran varlıklar E - Maddi olmayan duran varlıklar F - Özel tükenmeye tabi varlıklar G - Gelecek yıllara ait gid.ve gel.tah. H - Diğer duran varlıklar Toplam ( II ) Genel toplam ( I+II ) Nazım hesaplar

(8.902.238) 93

I - Dönen varlıklar: Önceki döneme göre % 31,2 oranında, 70.902.641 TL, azalışla 156.462.378 TL olarak gerçekleşen dönen varlıklar aşağıda değerlendirilmiştir. A - Hazır değerler: Cari dönem itibarıyla 3.563.782 TL bakiye veren hazır değerlerin 184.077 TL’si kasadaki nakit değerleri, 3.379.705 TL’si de banka hesaplarının dönem sonu bakiyesini ifade etmektedir. Kasa bakiyesinin sayım tutanakları ile, banka bakiyelerinin dönem sonu hesap mutabakatları ile uyumlu olduğu anlaşılmıştır. Bankalardaki mevduatın kamu ve özel bankalar itibarıyla dağılımı önceki yıl değerleri ile ayrıntısı aşağıdaki çizelgede yer almaktadır. Bankanın unvanı

Önceki dönem TL

Cari dönem TL

Fark TL

1 - Yurtiçi bankalar: a) Kamu bankaları : -T.C. Ziraat Bankası

13.384.105

912.053

(12.472.052)

572.888

129.924

(442.964)

232

0

(232)

2.773.528

482.517

(2.291.011)

16.730.753

1.524.494

(15.206.259)

- Akbank

3.959

90.854

86.895

- İşbank

8.860

21.395

12.535

- Yapı kredi bankası

1.964

5.892

3.928

- Bankasya

5.616

54.784

49.168

- Albaraka Türk

0

1.680.294

1.680.294

- Garanti Bankası

0

1.992

1.992

20.399

1.855.211

1.834.812

16.751.152

3.379.705

(13.371.447)

- Halk Bankası - Eximbank - Vakıflar Bankası Toplam ( a ) b) Özel bankalar :

Toplam (b) Genel toplam

Dönem sonu itibarıyla 3.379.705 TL tutarındaki bankalardaki mevduatın 2.729.705 TL’si vadesiz mevduat hesaplarını, 650.000 TL’si de % 3,5 faizli 3 günlük repo şeklinde yararlanılan vadeli mevduat hesaplarını göstermektedir. Bankalardaki vadeli mevduatın % 45,1’i kamu bankalarında olup, 687.492 TL tutarında faiz geliri elde edilmiştir.

94

Özel bankalarda tutulan mevduatın kombinalardaki kredi kartı pos cihazı alacaklarından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Banka hesapları üzerinde yapılan incelemelerde, müşterilerden bankalar aracılığıyla tahsil edilen tutarların muhasebe kayıtlarına aylık olarak intikal ettirildiği, bu durumun müşteri bazında alacakların günlük takibini engellediği müşahede edilmiştir. Müşterilerden tahsil olunan tutarların günlük takibini sağlayabilmek bakımından, bankalar aracılığı ile tahsil olunan tutarların ilgili hesaplarına günü içerisinde kaydedilmesi gereğine işaret olunur. Öte yandan, vadeli hesaplar ve repolar Kurumun kredi kullanımları ile birlikte değerlendirildiğinde, kredi kullanılan günlerde de repo yapıldığı görülmüş olup, konu raporun finansman bölümünde ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. B - Menkul kıymetler: Bu hesap işlem görmemiştir. C -Ticari alacaklar: Kurumun ticari alacakları önceki yılla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Ticari alacaklar Ca) Alıcılar Cb) Verilen depozito ve teminatlar Cc) Diğer ticari alacaklar Cd) Şüpheli ticari alacaklar Toplam

Önceki dönem TL

Cari dönem TL

42.242.564

53.289.438

11.046.874

9.233

37.016

27.783

-

15.015

15.015

11.080

11.080

-

42.262.877

53.352.549

11.089.672

(11.080)

(11.080)

-

42.251.797

53.341.469

11.089.672

Fark TL

Ce)Alacak senetleri reeskontu (-) Cg)Kazanılmamış finansal kir. faiz gel.(-) Ch)Şüpheli ticari alacaklar karşılığı (-) Ticari alacaklar net toplam

Ticari alacaklar geçen yıla göre % 26,2 oranında 11.089.671 TL artarak 53.341.469 TL olarak gerçekleşmiştir. Ticari alacaklar toplamının 11.080 TL’si şüpheli ticari alacaklara ait olup, bu tutarın tamamı için karşılık ayrılmıştır. Ca) Alıcılar: Önceki döneme göre 11.046.874 TL artışla 53.289.438 TL’ye ulaşan alıcılar hesabının ayrıntısı önceki yıl değerleri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

95

Alıcılar

Önceki dönem TL

Cari dönem TL

Fark TL

- Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden

26.830.033

43.551.863

16.721.830

124.292

124.292

201.725

297.522

95.797

15.210.806

9.315.761

(5.895.045)

42.242.564

53.289.438

11.046.874

- Mahalli idarelerden - Kamu iktisadi teşebbüslerinden - Gerçek ve tüzel kişilerden Toplam

- Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden alacaklar: Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden alacaklar tutarı 43.551.863 TL’nin; 38.370.659 TL'si Milli Savunma Bakanlığı, 2.050.333 TL'si Sağlık Bakanlığı, 791.524 TL'si Üniversiteler, 680.296 TL'si Milli Eğitim Bakanlığı, 658.831 TL'si Adalet Bakanlığı, 436.864 TL'si Vakıflar Genel Müdürlüğü, 179.934 TL'si Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 126.660 TL'si İçişleri Bakanlığı, 79.940 TL'si Başbakanlık, 42.542 TL'si Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 35.280 TL'si Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, 27.562 TL'si Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 71.438 TL'si de diğer kamu idarelerinden alacakları göstermektedir. 43.551.863 TL

Yapılan incelemelerde; Kurum alacaklarının önemli kısmını oluşturan MSB’ye satışlar için imzalanan protokol doğrultusunda % 50’ye kadar avans alınıp sözleşme konusu malın teslimini müteakip ilgili tedarik bölge başkanlıkları saymanlık müdürlüklerinden tahsil edildiği anlaşılmıştır. - Mahalli idarelerden alacaklar: 124.292 TL’lik mahalli idarelerden alacakların 119.047 TL’si belediyelerden ve kalan 5.245 TL’si de il özel idarelerinden alacakları ifade etmektedir. 96

- Kamu iktisadi teşebbüslerinden alacaklar: Cari dönemde 297.523 TL bakiye veren kamu iktisadi teşebbüslerinden olan alacakların ayrıntısı geçen yılla karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Kamu İktisadi Teşebbüsü

Önceki dönem TL

Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Cari dönem TL

Fark TL

22.519

33.355

10.836

3.281

1

(3.281)

42.836

23.159

(19.677)

4.642

2.143

(2.499)

-

20.097

20.097

T. Kömür İşletmeleri

20.158

19.555

(603)

T. Şeker Fabrikaları

99.574

127.666

28.092

4.511

5.892

1.381

16.726

16.726

3.443

3.369

(74)

761

45.562

44.800

201.725

297.523

95.796

Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü TEDAŞ Tekel İşletmeleri Genel Müdürlüğü T.C. Devlet Demir Yolları Gen. Müd.

T.C.Posta Teg.Telefon Gn. Müdürlüğü Toprak Mahsulleri Ofisi İller Bankası Diğer Toplam

- Gerçek ve tüzel kişilerden alacaklar: Kurumun ticari faaliyetlerinden kaynaklanan 9.315.761 TL’lik gerçek ve tüzel kişilerden alacaklarının; 3.190.012

TL'si vakıf ve derneklerden,

2.167.632 TL'si bayilerden, 941.297 TL'si satış mağazalarından, 3.016.820 TL'si de diğer gerçek ve tüzel kişilerden alacakları göstermektedir. 9.315.761 TL

Vakıf ve dernekler hesabında yer alan 3.190.012 TL değerindeki alacağın 2.469.151 TL’si Türk Hava Kurumundan, 92.360 TL’si de Türk Kızılay Derneğinden kurban kesim işlemlerinden kaynaklı alacağı göstermektedir. 2.167.632 TL’lik bayilerden alacakların tamamı franchising sözleşmesi kapsamında gerçekleştirilen satışlar dolayısıyla bayilerden alacakları göstermektedir. Sincan Kombinası müşterilerinden bir firmaya gerçekleştirilen satış karşılığı alınan çeklerin karşılıksız çıktığı, bir diğer firmaya ise teminat tutarını aşan 97

miktarlarda satış yapıldığı görülmüştür. Anılan firmalara ilişkin uygulamalar Kurum Teftiş Kurulunca incelenerek soruşturulmuştur. Firmalardan birinden alacakların taksitlendirilmesi yoluna gidildiği, diğerinin ise inceleme tarihi (Temmuz-2011) itibarıyla hukuki takibin devam etmekte olduğu müşahede edilmiştir. Yapılan incelemelerde, bayilerle ilişkilerin kombinalar bünyesindeki ticaret servislerince takip edilirken, alacaklar ve teminatlarına dair bilgilerin ise muhasebe servislerinde tutulduğu ancak bilgi yönetim sisteminin teminat aşıldığında mal teslimlerini engelleyemediği anlaşılmıştır. Raporun önceki bölümlerinde de değerlendirildiği üzere bilgi yönetim sisteminin temelini teşkil edecek bilgi yönetim sistemi yazılımı ihalesi yapılmış ancak inceleme tarihi itibarıyla henüz teslim edilmediği görülmüştür. Anılan bilgi yönetim sisteminin tamamlanarak kullanıma alınmasıyla Kurumun ticari ilişki içerisinde bulunduğu firmalara dair bilgilere ihtiyaç duyulan servislerce anlık erişim imkânı sağlanacağından teminatı aşan vadeli satışlara ve dolayısıyla mal teslimlerine fırsat verilmeyeceği değerlendirilmektedir. Kurum müşterileri ile ticari ilişkilere dair kayıtların sıhhatli takibi ile teminatı aşan tutarlarda mal teslimine fırsat verilmemesi bakımından bilgi yönetim sisteminin bir an önce tamamlanarak kullanıma alınması önerilir. 3.016.820 TL’lik diğer gerçek tüzel kişilerden alacakların deri, sakatat ve benzeri ürün satışlarından kaynaklanan alacakları ifade ettiği anlaşılmıştır. 941.297 TL’lik satış mağazalarından alacakların kredi kartı ile satışı gerçekleştirilen ancak bilanço tarihi itibarıyla Kurum hesaplarına intikal etmemiş tutarları gösterdiği anlaşılmıştır. Cb) Verilen depozito ve teminatlar: Verilen depozito ve teminatların yılsonu bakiyesi 37.016 TL’nin; 2.763 TL’si KİT’lere, 33.401 TL’si resmi dairelere, 820 TL’si özel kişi ve kuruluşlara, 32 TL’si de bankalara verilen depozito ve teminatlara aittir. 37.016

TL

Cc) Diğer ticari alacaklar: Hesapta kayıtlı 15.015 TL’nin tamamı Adana Kombinası’nın POS bakiyesi olup izleyen dönemde kapatıldığı anlaşılmıştır.

98

Cd) Şüpheli ticari alacaklar: Dönem sonu itibarıyla Hukuk Müşavirliği’ne intikal ettirilen 11.080 TL tutarında alacak bulunmaktadır. Ce) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı (-): Hesapta kayıtlı 11.080 TL şüpheli ticari alacakların tamamı için ayrılan karşılığı ifade etmektedir. D- Diğer alacaklar: Yılsonu itibarıyla diğer alacakların bakiyesi 2.991.658 TL’dir. Anılan tutarın; 32.751 TL'si personelden alacaklar, 2.958.907 TL'si de diğer çeşitli alacaklar hesabının bakiyesidir. 2.991.658 TL

Ayrıca, tamamına karşılık ayrılmış 244.566 TL dava konusu alacak bulunmaktadır. Da) Personelden alacaklar: Cari dönem bakiyesi 32.751 TL olan personelden alacaklar Aralık 2011 dönemine ait memur ve işçilerden olan yemek, lojman, elektrik, telefon, vb. alacakları ifade etmektedir. Db) Diğer çeşitli alacaklar: Yılsonu itibarıyla 2.958.907 TL’lik diğer çeşitli alacakların; 1.779.938 TL'si muhtelif gerçek ve tüzel kişilerden alacaklardan mahkemeye

intikal etmiş kısmına, 909.462 TL'si MSB'lığı birimlerine satışı gerçekleştirilen ürünlerle ilgili ceza

olarak ödenmemiş alacaklara, 87.408 TL'si kredi kartı ile satışı gerçekleştirilen emtia bedeline, 65.996 TL'si vergi alacaklarına, 62.749 TL'si ithalatçı firmalardan analiz ücreti alacağına, 22.731 TL'si hizmet alımlarına ilişkin teftiş raporu ile borçlandırılan

alacaklara, 17.744 TL'si toplum yararına çalıştırılan işçilere ait İş-Kur'dan alacağa, 5.122 TL'si Garip Tavukçuluk ceza bedeline, 7.758 TL'si de çeşitli alacaklara aittir. 2.958.907 TL'si

Yapılan incelemelerde, mahkemeye intikal etmiş, dava veya icra safhasındaki 99

alacaklar için karşılık ayrılmak suretiyle, “138 - Şüpheli Diğer Alacaklar” hesabına aktarılmadığı görülmüştür. Maliye Bakanlığınca çıkarılan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği hükümlerine göre şüpheli diğer alacaklar ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz diğer alacaklar’ olarak belirtilmiş ve tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak, sağlam alacaklardan çıkarılması sağlanır’ denilmiştir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği hükümlerine göre, tahsili şüpheli hale gelen alacakların “Şüpheli Diğer Alacaklar” hesabına aktarılarak, gereken karşılıkların ayrılması önerilir. Dc) Şüpheli diğer alacaklar: Hesap bakiyesi 244.566 TL bakiye veren şüpheli diğer alacakların; 218.072 TL'si Genel Müdürlük merkez muhasebeye 18.067 TL'si Sincan Tavuk İşletmesine, 667 TL'si Adana Et Kombinasına, 6.250 TL'si Van Et Kombinasına, 1.510 TL'si Sakarya Et Kombinası’na ilişkindir. 244.566 TL Önceki döneme göre, 1.964 TL nakden, 8.209 TL’de hesaben olmak üzere toplam 10.173 TL tahsilât sağlanmıştır. Genel Müdürlük muhasebe kayıtlarında yer alan tutarın; - 125.000 TL’lik kısmı; 2000 yılında yapılan soğutucu ünitesi ihalesi kapsamında SUSAM A.Ş.’den şüpheli hale gelen alacağa ilişkindir. Yüklenici firmanın teslimat yapmaması üzerine ikinci bir ihale yapılmış, iki ihale arasındaki fark için firma aleyhine Ankara 12. İcra Müdürlüğünün 2003/4195 E. sayılı dosyası ile icra takibi başlatılmış ancak firmanın menkul ve gayrimenkul mallarına rastlanılmadığı anlaşılmıştır. - 41.289 TL’lik kısmı; özelleştirme kapsamında SEK gibi Kuruma devrolunan kurum ve kuruluşlar ile özelleştirilen kombinalar tarafından kullanımda iken, ekonomik ömürlerini doldurmaları nedeniyle 1994 yılından itibaren değişik tarihlerde satılan araçların trafik kayıtları alıcılar tarafından üzerlerine tescil edilmediğinden bu süre içinde motorlu taşıtlar vergisi Kurumca ödendiği, MTV’nin alıcılardan tahsili için Ankara 7. İcra Müdürlüğünün 2009/8878, 8879-8880-8881-8882-8883 E sayılı dosyaları ile icra takibi başlatıldığı ve halen borçluların adresine ulaşılamadığı ve çalışmaların devam ettiği anlaşılmıştır. 100

- 44.900 TL’lik kısmı emekli Kurum personelinin sorumlu görüldüğü bir kaza dolayısıyla kendisine ödenmeyen kıdem tazminatı tutarını ifade ettiği ve dava sürecinin devam ettiği anlaşılmıştır. Şüpheli alacakların titizlikle takibinin sağlanması muhasebe kayıtları ile Hukuk Müşavirliği belgeleri arasında mutabakatın her yıl yapılması önerilir. Dd) Şüpheli diğer alacaklar karşılığı (-): Hesap bakiyesi şüpheli diğer alacaklarda kayıtlı tutar için ayrılan karşılıkları göstermektedir. E- Stoklar: Stoklar hesabının yılsonu bakiyesi 92.763.297 TL olup ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Stoklar

Önceki dönem TL

- İlk madde ve malzeme

Cari dönem TL

Fark TL

42.022.203

3.136.753

(38.885.450)

-

-

-

118.378.562

89.183.953

(29.194.609)

-Ticari mallar

-

-

-

- Diğer stoklar

281.706

442.591

160.885

-Verilen sipariş avansları

-

-

-

-Stok değer düşüklüğü karşılığı (-)

-

-

-

160.682.471

92.763.297

(67.919.174)

-Yarı mamuller - Mamuller

Toplam

Kurumun dönem sonu stokları önceki yıla göre % 42,2 oranında 67.919.174 TL azalışla 92.763.297 TL olarak gerçekleşmiştir. Kurumun stok hareketleri Raporun İşletme Çalışmaları bölümünde ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. F- Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyetleri: Bu hesap grubu çalıştırılmamıştır. G- Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkuku: Cari dönemde ortaya çıkan ve gelecek dönemlere ait olan giderler ile cari döneme ait olup kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşan bu hesabın yılsonu bakiyesi 1.056.800 TL’dir. Hesapta kayıtlı tutarın; 761.940 TL'si 15.12.2010 tarihinde ödenen memur maaşlarının 2012 yılına

isabet eden kısmına, 232.722 TL'si peşin ödenen kira bedellerinin 2012 yılına isabet eden kısmına, 101

58.706 TL'si peşin ödenen Milli Savunma Bakanlığı damga vergilerine, 3.432 TL'si da peşin ödenen sigorta bedellerinin 2012 yılına isabet eden

kısmına aittir. 1.056.800 TL

H- Diğer dönen varlıklar: Bu hesapta görülen 2.745.373 TL’nin, 1.942.316 TL'si devreden KDV tutarına, 655.074 TL'si iş avanslarına, 101.782 TL'si faiz gelirlerinden stope edilen gelir vergisine, 46.200 TL'si de personele avans olarak ödenen tutarlara aittir. 2.745.372 TLi

II. Duran varlıklar: Önceki döneme göre % 48,6 oranında 43.265.680 TL artışla 132.375.005 TL’ye yükselen duran varlıkların ayrıntısı aşağıda gösterilmiştir. A- Ticari alacaklar: Ticari alacakların yılsonu bakiyesi 24.045 TL’nin tamamı verilen depozito ve teminatları göstermektedir. B- Diğer alacaklar: Diğer alacakların yılsonu bakiyesi 16.088 TL’nin tamamı Adıyaman İl Özel İdaresinden bakiye alacağı göstermektedir. Özelleştirme Yüksek Kurulunun 28.03.1996 tarih ve 96/16 sayılı Kararı ile Emniyet Genel Müdürlüğünün kullanımına verilmek üzere teknik malzemeler hariç Hazineye bedelsiz olarak devri kararlaştırılan Adıyaman Soğuk Hava Deposu ve Modern Kesimhane binalarının Adıyaman Valiliği İl Özel İdaresi tarafından satın alınarak müştemilatıyla birlikte üçüncü şahıslara satılması nedeniyle açılan davanın Et ve Balık Kurumu lehine sonuçlanması nedeniyle malzeme bedelinden doğan 72.975 TL’lik alacak tahsil edilmiş, tahakkuk eden 160.906 TL’lik faiz alacağı ise Ocak-2004 tarihinden başlamak suretiyle 10 sene müddetle her yıl 16.091 TL'lik eşit taksitler halinde tahsil edilmesi Yönetim Kurulunun 20.06.2003 tarih ve 79 sayılı kararıyla uygun görülmüştür. 2011 yılı dönem sonu bakiyesi 16.088 liradır. C- Mali duran varlıklar: Kuruluşun iştiraklerine ait sermaye katılım payları bu hesap grubu içinde izlenmektedir. Mali duran varlıkların yılsonu brüt tutarı 125 TL, EBK’nın ET-PAŞ A.Ş.’deki iştirak payına aittir. Ancak Özelleştirme İdaresi Başkanlığının 15.01.2004 tarih ve 473 sayılı yazılarına istinaden Şirketin tasfiye halinde olması nedeniyle aynı 102

tutarda karşılık ayrılmış olduğundan, bilânçoda mali duran varlıkların net değeri gösterilmemiştir. 2004 yılı dönem başında tasfiye halinde olduğu bildirilen ET-PAŞ A.Ş.’nin tasfiyesi hususunda Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile istişarede bulunulması önerilir. D- Maddi duran varlıklar: EBK maddi duran varlıkların ayrıntılarının ve dönem içindeki hareketleri, önceki yıl verileri ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Maddi duran varlıklar

2010'dan devir TL

2011 yılında Giren Çıkan TL TL

2012'ye devir TL

Arazi ve arsalar

1.345.015

2.000.000

3.345.015

Yer altı ve yerüstü düzenleri

9.620.591

3.880.479

13.500.069

Binalar

71.779.839

20.770.430

92.549.269

Tesis, makine ve cihazlar

32.832.422

4.895.652

97.982

37.630.092

Taşıtlar

3.990.077

4.646.951

57.963

8.579.065

Demirbaşlar

1.897.258

659.892

95.132

2.462.017

Diğer maddi duran varlıklar

1.319.186

196.224

71.723

1.443.687

Toplam ( brüt )

122.782.387

37.049.628

322.801

159.509.214

Birikmiş amortismanlar ( - )

39.205.066

7.688.783

126.454

46.767.396

Toplam ( net )

83.577.321

Yapılmakta olan yatırımlar

5.308.531

34.065.249

20.580.940

18.792.840

5.308.531

34.065.249

20.580.940

18.792.840

112.741.818

Yatırım avansları Yatırım toplamı Genel toplam

88.885.852

131.534.658

Önceki yıldan devreden 122.782.387 TL’lik brüt maddi duran varlık değerine yıl içinde 37.049.628 TL değerinde giriş, 322.801 TL çıkış olması sonucunda 2012 yılına 159.509.214 TL’lik brüt maddi duran varlık devretmiştir. Söz konusu tutardan 46.768.396 TL değerinde birikmiş amortismanların indirilmesi ve 18.792.840 TL’lik yatırım tutarının ilavesi neticesinde maddi duran varlıkların net değeri 131.533.658 TL olmuştur. Maddi duran varlık hesaplarına yıl içinde girişi yapılan 37.049.628 TL’nin; 17.000.600 TL'si sermayeye mahsuben devralınan Yozgat Kombinasına ait taşınmazları, 103

19.796.520 TL'si fiziki yatırımdan sabit kıymetlere verilen tutarı, 252.508 TL'si hesaplar arası aktarma suretiyle girişleri ifade etmektedir. 37.049.628 TL'si Maddi duran varlık hesaplarından çıkışı yapılan 322.101 TL’nin 252.508 TL’si hesaplar arası aktarmalar ve kalan 70.293 TL’si de satılan sabit kıymetlerle ilgilidir. - Yapılmakta olan yatırımlar: 2010 yılından devreden 5.308.531 TL değerindeki yapılmakta olan yatırımlar hesabına yıl içinde 34.065.249 TL giriş ve 20.580.940 TL çıkış olması neticesinde yılsonu bakiyesi 18.972.840 TL olmuştur. 34.065.249 TL’lik girişin 31.384.738 TL’si Genel müdürlük, 2.680.511 TL’si de kombinalarca yıl içinde mubayaa olunan değerlere aittir. Yapılmakta olan yatırımlardan çıkan 20.580.940 TL’nin; 19.796.520 TL'si yapımı tamamlanıp sabit kıymetlere çıkışı yapılan tutara, 784.420 TL'si maddi olmayan varlıklara aktarılan tutara aittir. 20.580.940 TL -

Maddi duran varlıkların amortismanları:

Maddi duran varlıkların dönem sonundaki edinme değerleri, birikmiş amortismanları ve 2012 yılına devreden net değerleri aşağıdaki çizelgede yer almaktadır. Maddi duran varlıklar

Arazi ve arsalar Yer altı ve yerüstü düzenleri Binalar Tesis, makine ve cihazlar Taşıtlar araç ve gereçleri Demirbaşlar Diğer maddi duran varlıklar Ara toplam Yapılmakta olan yatırımlar (Yatırım avansları dâhil) Toplam 2011 Toplam 2010 Fark

Edinme değeri TL

Birikmiş amortismanlar Edinme değerine göre TL %

Net değer TL

3.345.015 13.500.069 92.549.269 37.630.092 8.579.065 2.462.017 1.443.687 159.509.214 18.792.840

6.580.412 24.971.092 10.205.847 3.477.317 943.352 589.375 46.767.395

48,7 27,0 27,1 40,5 38,3 40,8 29,3

3.345.015 6.919.657 67.578.177 27.424.244 5.101.748 1.518.665 854.312 112.741.818 18.792.840

178.302.054 128.090.871 50.211.183

46.767.396 39.205.066 7.562.330

26,2 30,6 15,1

131.534.659 88.885.805 42.648.854

104

2011 yıl sonu itibarıyla yapılmakta olan yatırımlar hariç, 159.509.214 TL edinme değerindeki maddi duran varlıkların % 29,3 oranında 46.767.396 TL’si amorti edilmiş ve 2012 yılına yine yapılmakta olan yatırımlar hariç 112.741.818 TL net maddi duran varlıklar devretmiştir. Kuruluşun maddi duran varlıklarının birikmiş amortismanlarının yıl içindeki hareketi ve 2010 yılına devreden değerleri hesap grupları itibarıyla aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Birikmiş amortismanlar Arazi ve arsalar Yer altı ve yerüstü düzenleri Binalar Tesis, makine ve cihazlar Taşıtlar araç ve gereçleri Döşeme ve demirbaşlar Diğer maddi duran varlıklar Toplam

2010'dan devir TL

2011 yılında Giren Çıkan TL TL

2012'ye devir TL

6.208.442 23.229.615 6.647.273 1.971.324 634.363 514.049 39.205.066

371.970 1.741.476 3.571.682 1.563.946 323.147 116.562 7.688.783

6.580.412 24.971.092 10.205.847 3.477.317 943.352 589.375 46.767.395

13.108 57.952 14.158 41.236 126.454

Birikmiş amortisman hesaplarına yıl içinde girişi yapılan 7.688.783 TL’nin; 7.628.352 TL’si dönem içinde tahakkuk eden amortisman giderlerine, 60.431 TL’si ise hesaplar arası münakalelere aittir. Birikmiş amortismanların yıl içinde çıkışı yapılan 126.454 TL’nin 66.172 TL’si satılan maddi duran varlık amortismanlarına, 60.282 TL’si ise hesaplar arası münakalelere aittir. E- Maddi olmayan duran varlıklar: Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belirli bir şekilde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyenin izlendiği hesap grubudur. 214.545 TL tutarındaki haklar ile 765.432 TL’lik diğer maddi olmayan duran varlıklardan bunlara ilişkin 179.913 TL’lik birikmiş amortismanın tenzili ile hesap grubu 800.064 TL bakiye ile kapanmıştır. F- Özel tükenmeye tabi varlıklar: G- Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları: H- Diğer duran varlıklar: Bu hesaplar 2011 yılında çalışmamıştır. - Nazım hesaplar: Nazım hesaplar bilânçonun pasif bölümünde incelenmiştir.

105

Pasif: Önceki döneme göre % 8,7 oranında 27.636.962 TL azalışla 288.837.383 TL olarak gerçekleşen pasif hesaplar toplamının % 45,8’ini yabancı kaynaklar, % 54,2’sini de öz kaynaklar oluşturmaktadır. Kurum bilânçosunun pasifini oluşturan kaynaklarının ayrıntısı aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Önceki dönem P a s i f

TL

Cari dönem

%

TL

Fark %

TL

I - Kısa vadeli yabancı kaynaklar A - Mali borçlar

72.727.743

23,0

67.700.000

B - Ticari borçlar

62.155.652

19,6

21.153.027

7,3 (41.002.626)

C - Diğer borçlar

39.262.119

12,4

21.687.954

7,5 (17.574.165)

577.449

0,2

53.983

0,0

(523.466)

1.060.941

0,3

1.322.870

0,5

261.929

713.254

0,2

594.618

0,2

(118.636)

3.498.100

1,1

19.699.257

6,8

16.201.157

179.995.259

56,9

132.211.708

D - Alınan avanslar

23,4

(5.027.743)

E - Yıllara yaygın inş. ve onar. hak. F - Ödenecek vergi ve diğ.yük. G - Borç ve gider karşılıkları H - Gelecek ayl. ait gel.ve gid. tah.. I - Diğer kısa vadeli yab. kaynaklar Toplam ( I )

45,8 (47.783.551)

II-Uzun vadeli yabancı kayn: A- Mali borçlar B- Ticari borçlar

716

716

C- Diğer borçlar D- Alınan avanslar E- Borç ve gider karşılıkları F- Gelecek yıl.ait gel.ve gid. tah. G- Diğer uzun vadeli yab. kay. Toplam ( II ) Toplam ( I + II )

716

0,0

716

0,0

179.995.975

56,9

132.212.424

532.652.000

168,3

601.652.600

208,3

6.247.290

2,0

6.247.290

2,2

0

45,8 (47.783.551)

III : Öz kaynaklar : A - Ödenmiş sermaye

69.000.600

B - Sermaye yedekleri C - Kâr yedekleri D - Geçmiş yıllar kârları E - Geçmiş yıllar zararları ( - ) F - Dönem net kârı veya zararı

(393.029.364) (124,2) (402.420.919) (139,3)

(9.391.556)

(9.391.556)

(3,0)

(48.854.011)

136.478.370

43,1

156.624.960

Genel toplam ( I+II+III )

316.474.345

100,0

288.837.383

100,0 (27.636.962)

Nazım hesaplar

172.417.396

163.532.473

(8.884.923)

Toplam ( III )

(16,9) (39.462.455) 54,2

20.146.589

106

Pasif hesapların açıklamalarına aşağıda sırasıyla yer verilmiştir. I. Kısa vadeli yabancı kaynaklar: Kısa vadeli yabancı kaynaklar geçen yıla göre % 26,5 oranında 47.783.551 TL azalışla 132.211.708 TL olarak gerçekleşmiştir. Cari dönemde meydana gelen azalışta mali, ticari ve diğer borçlardaki artışlar etkili olmuştur. A- Mali borçlar: Hesap bakiyesi 67.700.000 TL olan mali borcun tamamı Türkiye İş Bankasından kullanılan kredilerin dönem sonu bakiyesini gösterdiği anlaşılmıştır. Kurumun kredi kullanımları raporun finansman alt bölümünde değerlendirilmiştir. B - Ticari borçlar: Kuruluşun ticari ilişkilerinden doğan borçlarının ayrıntısı geçen yıl rakamları ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Ticari borçlar Ba ) Satıcılar

Önceki dönem TL

Fark TL

60.166.040

19.815.530

(40.350.510)

1.989.612

1.337.496

(652.116)

62.155.652

21.153.026

(41.002.626)

Bb ) Alınan depozito ve teminatlar Toplam

Cari dönem TL

2011 yılında ticari borçlar geçen yıla göre % 66 oranında 41.002.626 TL azalarak 21.153.027 TL bakiye vermiştir. Ba) Satıcılar: Satıcılar hesabında kayıtlı 19.815.530 TL bakiyenin, 19.638.090 TL’si canlı hayvan satıcılarına kalan 177.440 TL’si de deniz ürünleri satıcılarına borçlara aittir. Bb) Alınan depozito ve teminatlar: Kuruluşun üçüncü kişi ve kuruluşlarla yaptığı ticari sözleşmeler gereği almış olduğu teminat ve depozitoların cari dönem sonu bakiyesi 1.337.496 TL’dir. Anılan tutarın, 244.018 TL’si geçici depozito ve teminatlara, 1.093.478 TL’si de kati depozito ve teminatlara aittir. C-Diğer borçlar: Bakiye 21.687.954 TL’nin 54.097 TL’si personele borçlar, 21.633.857 TL’si de diğer çeşitli borçlar hesabı ile ilgili olup; diğer çeşitli borçlar hesabında kayıtlı tutarın, 20.438.710 1.106.681 88.466 21.633.857

TL'si gerçek ve tüzel kişilere, TL'si kamu idarelerine, TL'si de kamu iktisadi teşebbüslerine borçları göstermektedir. TL 107

Yapılan incelemelerde malzeme tedarik edilen firmalar lehine borçların da bu hesapta kaydedildiği müşahede edilmiştir. Tekdüzen Hesap Planı Uygulama Genel Tebliği’ne göre diğer borçlar hesap grubu “herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde ödenmesi düşünülen borçların kaydedildiği hesapları” kapsamaktadır. Anılan Tebliğ hükümlerine göre ticari ilişkiler nedeniyle ortaya çıkan borçların Ticari borçlar altında muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. D- Alınan avanslar: Alınan avansların 53.983 TL tutarındaki yılsonu bakiyesinin, 47.857 TL’si kamu idarelerinden kalan 6.126 TL’si de gerçek ve tüzel kişilerden alınan avanslara ait olduğu ve satış gerçekleştikçe mahsup edildiği anlaşılmıştır. E- Yıllara yaygın inşaat ve onarım hak edişleri: Bu hesap grubu çalıştırılmamıştır. F- Ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler: 1.322.870 TL tutarındaki bu hesabın; 572.721 TL'si ödenecek vergi ve fonlara, 736.028 TL'si ödenecek sosyal güvenlik kesintilerine, 14.120 TL'si de ödenecek diğer yükümlülüklere ilişkindir. 1.322.869 TL Fa) Ödenecek vergiler ve fonlar: 572.721 lira tutarındaki bu hesabın; 394.791 TL’si vergi sorumlusu olarak personel istihkaklarından stopaj yoluyla kesilen gelir vergisine, 15.211 TL’si vergi sorumlusu olarak personel istihkaklarından stopaj yoluyla kesilen damga vergisine, 97.319 TL’si üçüncü kişilerle ilgili gelir vergisine, 58.624 TL’si üçüncü kişilerle ilgili damga vergisine, 6.776 TL’si de mera fonuna ilişkindir. 572.721 TL Fb) Ödenecek sosyal güvenlik kesintileri: 736.028 TL tutarındaki ödenecek sosyal güvenlik kesintilerinin; 343.683 TL'si Kurumun ödeyeceği sosyal güvenlik işveren payı primlerine, 296.180 TL'si personelden kesilen sosyal güvenlik işçi payı kesintisine, 46.717 TL'si personelden kesilen işsizlik sigortası kesintisine,

108

35.699 TL'si Kurumun ödeyeceği işsizlik sigortası primine, 7.603 TL'si besicilerden yapılan Bağ-Kur kesintisine, 6.083 TL'si Kurumun ödeyeceği T.C. Emekli Sandığı kesintisine, 63 TL'si de personelden kesilen Emekli Sandığı kesintisine aittir. 736.028 TL

Fc) Ödenecek diğer yükümlülükler: 14.120 TL tutarındaki ödenecek diğer yükümlülüklerin tamamı personel ücretlerinden yapılmış kesintileri göstermektedir. 2011 yılında ödenen vergiler ile gelecek döneme devreden tutarlar rapor eklerindeki vergiler çizelgesinde (Ek:13) gösterilmiştir. G- Borç ve gider karşılıkları: Bilânço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne olacağı kesin olarak bilinmeyen kısa vadeli borçlar veya giderler için ayrılan karşılıkların yer aldığı bu hesap grubunun 2011 yılı bakiyesi 594.618 TL’dir. Söz konusu tutarın tamamı 15 Aralık -14 0cak 2011 dönemine ilişkin olarak 15.01.2012 tarihinde ödenecek işçi ücretlerinin 2012 yılına isabet eden 14 günlük tutarını ifade etmektedir. H- Gelecek aylara ait gelir ve gider tahakkukları: Gelecek aylara ait gelir ve gider tahakkuklarının bakiyesi 19.699.218 TL olup, tamamı gider tahakkukları ile ilgilidir. Bu tutarın, 19.694.054 TL’si yüklenicilere hakediş tahakkukları kalan 5.164 TL’si de personel istihkaklarına aittir. I. Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar: Bu hesap yılsonunda bakiye vermemiştir. II. Uzun vadeli yabancı kaynaklar: Uzun vadeli yabancı kaynakları toplamı 716 TL olup, ayrıntısı aşağıda incelenmiştir. A- Mali borçlar: Bu hesap grubu yıl içinde işlem görmemiştir. B- Ticari borçlar: Ticari borçlar hesabında görülen 716 TL bayilerden ve ticari ilişkiler nedeniyle diğer kişilerden alınan depozitoları göstermektedir. C- Diğer borçlar: Bu hesap grupları çalışmamıştır.

109

D - Alınan avanslar: Bu hesap grupları çalışmamıştır. E - Borç ve gider karşılıkları: F-Gelecek yıllara ait gelir ve gider tahakkukları: G- Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar: Bu hesaplar işlem görmemiştir. III. Öz kaynaklar: Öz kaynaklar toplamı önceki yıla göre % 14,8 oranında 20.146.589 TL artarak 156.624.960 TL’ye yükselmiştir. Öz kaynakları oluşturan hesaplar aşağıda sırasıyla incelenmiştir. A- Ödenmiş sermaye: - Sermaye: Et ve Balık Kurumunun yeni Ana Statü’sü Yüksek Planlama Kurulunun 10.02.2006 tarih 2006/T–7 sayılı kararı ve 03.03.2006 tarih 6505 sayılı Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ticaret Sicil Gazetesi’nde yeni Ana Statü yayımlanırken Kurum sermayesi de 300 milyon TL’den 400 milyon TL’ye çıkarılmıştır. Sonraki yıllarda sermayeye mahsuben çeşitli tarihlerde Hazine Müsteşarlığınca kaynak aktarılmıştır. Sermaye artışı genelde Kuruluşun yıl içi zararlarını ve ihtiyaç duyulan finansmanını karşılamaya yöneliktir. Kurumun 2010 yılı sonu itibarıyla, 610 milyon TL’lik sermayesi 01.11.2011 tarih ve 2011/T-21 sayılı Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile 35 milyon TL artırılarak, 645 milyon TL’ye yükseltilmiştir. Hazineden sağlanan nakit desteği ve Yozgat Kombinası için devralınan arazi bedeli sermayeye mahsup edilmiş ve dönem sonu itibarıyla ödenmiş sermaye 601.652.600 TL’ye ulaşmıştır. -

Ödenmemiş sermaye (-):

Yılsonu itibarıyla sermayenin 43.347.400 TL’si ödenmemiş durumdadır. B- Sermaye yedekleri: Bu hesap işlem görmemiştir. C-Kâr yedekleri: 2011 yılında kâr yedekleri hesabında kayıtlı 6.247.290 TL’nin; 6.166.822 TL’si yasal yedekler, 80.380 TL’si olağanüstü yedekler, 88 TL’si de statü yedeklerinden oluşmaktadır. 6.247.290

TL 110

Bilânçoda yer alan kâr yedekleri, Yem Sanayi A.Ş, ÇİTOSAN A.Ş. ve YASATAŞ A.Ş.’nin Et ve Balık Kurumu tarafından devir alınmasıyla kayıtlara intikal etmiştir. D- Geçmiş yıllar kârları: Bu hesap işlem görmemiştir. E- Geçmiş yıllar zararları ( -): 2010 yılsonu itibarıyla 402.420.919 TL olan geçmiş yıl zararları hesabının, 289.710.861 TL’si önceki yıl bakiyesi, 34.462.773 TL’si 2007 yılı zararı, 40.192.331 TL’si 2008 yılı zararı, 28.663.399 TL’si 2009 yılı zararı, 9.391.556 TL’si de 2010 yılı zararına aittir. 402.420.920

TL

F- Dönem zararı: Et ve Balık Kurumu’nun 2011 yılı faaliyet dönemi 48.854.010,62 TL zararı ile kapanmıştır. Dönem zararının oluşumu Gelir Tablosu bölümünde açıklanmıştır. -

Nazım hesaplar:

Yılsonu itibarıyla 163.532.473 TL olan nazım hesapların, 151.174.681 TL'si vergi matrahından tenzillere, 11.946.955 TL'si alınan senetlere, 386.086 TL'si verilen teminat mektupları, 23.966 TL'si vergi matrahına ilavelere, 676 TL'si kayda tabi malzemeye, 60 TL'si alınan mukavelelere, 44 TL'si diğer nazım hesaplara 3 TL'si kasa anahtarlarına, 1 TL'si de alınan poliçelere aittir. 163.532.472 TL

111

VI. GELİR TABLOSU

Et ve Balık Kurumunun 2011 yılı faaliyet dönemi Yönetim Kurulunun 06.04.2012 tarih ve 51 sayılı Kararı ile onaylanan gelir tablosuna göre 48.854.011 TL zararla kapanmıştır. Kurumun 2011 faaliyet dönemi sonunda elde etmiş olduğu 496.907.751 TL brüt satış hâsılatından 4.193.984 TL satış indirimlerinin düşülmesinden sonra kalan net satış hâsılatı 492.713.767 TL olmaktadır. Bu tutardan satışların maliyeti 504.443.928 TL ile faaliyet gideri tutarı 37.521.690 TL’nin tenzilinden sonra 49.251.851 TL faaliyet zararı oluşmaktadır. 1.624.710 TL diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar, 7.522.678 TL olağan dışı gelir ve kârlar ile 2.968.827 TL’lik finansman giderleri ve 5.780.721 TL’lik olağandışı gider ve zararların da dâhil edilmesiyle dönem zararı 48.854.011 TL olarak gerçekleşmiştir. Dönem zararı önceki döneme göre % 420,2 oranında 39.462.455 TL artış göstermiştir. Dönem zararının artışında, net satışların önceki yıla göre % 2,4 oranında 11.402.576 TL artmasına karşılık, satışların maliyetinin % 8,5 oranında 39.435.723 TL ve faaliyet giderlerinin % 53,8 oranında 13.128.627 TL artması etkili olmuştur. Raporun ekleri arasında bulunan 2011 yılı gelir tablosu hesapları önceki dönem değerleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

112

Gelir ve giderler A - Brüt satışlar 1-Yurtiçi satışlar 2-Yurtdışı satışlar 3-Diğer gelirleri B - Satış indirimleri ( - ) 1-Satıştan iadeler (-) 2-Satış ıskontoları (-) 3-Diğer indirimler (-) C - Net satışlar D - Satışların maliyeti (-) 1-Satılan mamuller maliyeti (-) 2-Satılan ticari mallar maliyeti (-) 3-Satılan hizmet maliyeti (-) 4-Diğer satışların maliyeti (-) I - Brüt satış kârı E - Faaliyet giderleri (-) 1-Araşt. ve geliştirme giderleri (-) 2-Pazarlama satış ve dağ. giderleri (-) 3-Genel yönetim giderleri (-) II - Faaliyet kârı veya zararı F - Diğer faal.olağan gelir ve kârlar 1-İştiraklerden temettü gelirleri 2-Bağlı ortaklıklar temettü gelirleri 3-Faiz gelirleri 4-Komisyon gelirleri 5-Konusu kalmayan karşılıklar 6-kambiyo kârları 7-Faal.ilgili diğer olağan gelir ve kârlar G -Diğer faal. olağan gider ve zararlar (-) 1-Reeskont faiz giderleri 2-Komisyon giderleri 3-Karşılık giderleri 4-Kambiyo zararları 5-Enflasyon düzeltmesi zararları 6-Faal.ilgili.diğ.olağan gider ve zararlar H - Finansman giderleri (-) 1-Kısa vad. borçlanma giderleri (-) 2-Uzun vade. borçlanma giderleri (-) III - Olağan kâr veya zarar I - Olağan dışı gelir ve kârlar 1-Önceki dönem gelir ve kârlar 2-Diğer olağan dışı gelir ve kârlar J - Olağan dışı gider ve zararlar (-) 1-Çalışmayan kısım gider ve zararlar (-) 2-Önceki dönem gider ve zararlar (-) 3-Diğer olağandışı gider ve zararlar (-) IV - Dönem kârı veya zararı K - Dönem kârı vergi ve diğ.yük.karş. (-) V - Dönem net kârı veya zararı

Önceki dönem Cari dönem TL TL 481.368.491 496.907.751 481.368.491 496.907.751

57.301 57.301

Fark TL 15.539.260

4.193.984

4.136.683

492.713.767 504.443.928

11.402.576 39.435.723

4.058.716 135.267 481.311.191 465.008.205

403.910.186 58.376.914 171.493 2.549.613

462.455.096 39.996.605 331.110 1.661.117 (11.730.161) (28.033.147) 13.128.627 37.521.690

16.302.986 24.393.063 24.393.063

37.521.690 (49.251.851) (41.161.774) (785.938) 1.624.710

(8.090.077) 2.410.647

638.448

687.492

15.000 684.122 1.073.078

1.964 935.254 70.031

0

(70.031)

2.968.827

1.751.396

585 69.446

1.217.431 1.217.431

2.968.827 (50.595.968) (43.629.076) 4.907.078 7.522.678

(6.966.892) 2.615.600 4.233 2.611.367

1.562 7.521.116 5.040.264

401.343 4.013.269 625.652

5.780.721

740.457

1.760.884 3.614.321 405.516 (9.391.556)

(48.854.011) (39.462.455)

(9.391.556)

(48.854.011) (39.462.455)

113

Kurumun 2011 yılı gelir tablosu hesapları aşağıda incelenmiştir. A- Brüt satışlar: 2011 yılında satılan ürün ve hizmetler karşılığında 496.907.751 TL brüt satış geliri sağlanmıştır. Satışların tamamı yurtiçi satışlara aittir. Satışlardan elde edilen hâsılat önceki döneme göre % 3,2 oranında 25.539.260 TL artmıştır. B- Satış indirimleri (-): Satış indirimlerinde kayıtlı 4.193.984 TL’nin 4.058.716 TL’si satış iskontolarından ve kalan 135.268 TL’si de sözleşmeler uyarınca bayilere ödenen satış primlerinden oluşmaktadır. C- Net satışlar: 496.907.751 TL değerinde olan brüt satışlardan, 4.193.984 TL değerindeki satış indirimlerinin düşülmesi sonucunda oluşan net satışlar tutarı 492.713.767 TL’dir. D- Satışların maliyeti (-): Gelir tablosunun bu bölümünde yer alan 504.443.928 TL’nin; 462.455.096 TL'si 39.996.605 TL'si 331.110 TL'si 1.661.117 TL'si

satılan mamul maliyetlerini satılan ticari mal maliyetlerini, satılan hizmet maliyetlerini, de diğer satışların maliyetini göstermektedir.

504.443.928 TL

Satış tutarındaki % 3,2’lik artışa karşılık satışların maliyet tutarı önceki yıla göre % 8,5 oranında artmıştır. - Brüt satış zararı: Faaliyet döneminde 492.713.767 TL olan net satış tutarından 504.443.928 TL tutarındaki satışların maliyetinin indirilmesi sonucunda brüt satış zararı 11.730.161 TL olarak gerçekleşmiştir. E-Faaliyet giderleri (-): Kurumun faaliyet giderleri cari yılda geçen yıla göre, % 53,8 oranında, 13.128.627 TL artarak 37.521.690 TL’ye yükselmiştir. Anılan tutarın, 14.481.406 TL'si depolama giderleri, 9.572.524 TL'si reklam, numune giderleri, 7.237.577 TL'si nakliye giderleri, 6.230.182 TL'si de pazarlama giderleri olarak kayıtlanmıştır. 37.521.689 TL 114

Yapılan incelemelerde faaliyet giderlerinin tamamının pazarlama, satış ve dağıtım gideri olarak kayıt altına alındığı, genel yönetim giderleri hesabının kullanılmadığı müşahede edilmiştir. Maliye Bakanlığınca yürürlüğe konulan Tekdüzen Hesap Planı Uygulama Genel Tebliği’ne göre; Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri mal ve hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortismanlar ve tükenme paylarından’, genel yönetim giderleri ise işletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman giderlerinden’ oluşması gerekmektedir. Öte yandan, yine anılan tebliğ hükümlerine göre, dönem içerisinde 0-7 grubu maliyet hesaplarında biriktirilmesi gereken masrafların dönem sonunda ilgisine göre gelir tablosu hesaplarına ve/veya stok hesaplarına intikali gerekmektedir. Kurum muhasebe kayıtları incelendiğinde, maliyet hesaplarında biriken tutarlardan genel yönetim giderlerine aktarım yapılmadığı, genel yönetim giderlerinde muhasebeleştirilmesi gereken tutarların üretim maliyetlerine dahil edilmek suretiyle kaydolunduğu müşahede edilmiştir. Bu durum anılan tebliğ hükümlerine aykırılık oluşturmakta ayrıca işletme giderlerinin sıhhatli analizine temel teşkil edecek verilerin oluşmasını da engellemektedir. Maliyet hesaplarının sıhhatli bir şekilde kayıt altına alınarak, biriken tutarlardan ilgisine göre, genel yönetim giderlerine, pazarlama, satış ve dağıtım giderlerine ve/veya stok hesaplarına aktarım yapılması gerekmektedir. Giderlerin çeşitleri itibarıyla kayıt altına alınarak, işletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi bulunmayan endirekt giderlerin genel yönetim giderleri hesabında gösterilmesi önerilir. - Faaliyet zararı: 11.730.161 TL brüt satış zararına, 37.521.690 TL faaliyet giderlerinin ilavesi neticesinde dönem faaliyetleri 49.251.851 TL’ye ulaşmaktadır.

115

F-Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar: Döneme ilişkin diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar tutarı 1.624.710 TL’nin 687.492 TL’si faiz gelirlerini, 1.964 TL’si konusu kalmayan karşılıkları ve kalan 935.254 TL’si de faaliyetlerle ilgili diğer olağan gelir ve kârları göstermektedir. -

Faiz gelirleri:

Faiz gelirlerinde kayıtlı 687.492 TL cari dönemde bankalardan alınan faiz gelirlerine aittir. -

Konusu kalmayan karşılıklar:

Hesapta yer alan 1.964 TL’nin tamamı Mahkeme kararıyla Hakkari SGK İl Müdürlüğünden tahsil edilen tutara aittir. -

Diğer olağan gelir ve kârlar:

Diğer olağan gelir ve kârlar hesabında 935.254 TL’nin; 390.767 TL'si lojman kira gelirlerini, 216.595 TL'si kurban ve adaklık kesimlerden Kurum'a bırakılan sakatat

bedellerini, 146.750 TL'si ihale şartname bedelini, 74.730 TL'si misafirhane gelirini, 49.135 TL'si hurda ve malzeme satış gelirlerini, 23.856 TL'si analiz ücreti gelirini, 16.853 TL'si mağaza kasa sayım fazlasını, 4.671 TL'si firmalara kesilen ceza tutarını, 1.540 TL'si ot satış gelirini, 10.358 TL'si de diğer gelir ve kârları göstermektedir. 935.255 TL

G- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar: Hesap grubu bakiye vermemiştir. H- Finansman giderleri: Hesap bakiyesi 2.968.827 TL’nin tamamı yurt içindeki bankalardan kullanılan kredilere tahakkuk ettirilen finansman giderlerine aittir. Olağan zarar: Kuruluşun 2011 yılı olağan zararı geçen yıla göre % 626,2 oranında 43.629.076 TL artışla 50.595.968 TL olarak gerçekleşmiştir. 116

I- Olağan dışı gelir ve kârlar: Döneme ait olağan dışı gelir ve kârlar tutarı 7.522.678 TL’nin; 1.562 TL’si önceki dönem gelir ve kârlarıyla, 7.521.116 TL’si de diğer olağandışı gelir ve kârlarıyla ilgilidir. - Önceki dönem gelir ve kârlar: 1.562 TL’nin tamamı personele sehven fazla ödenen istihkak tutarlarının iadesi ile ilgilidir. - Diğer olağandışı gelir ve kârlar: Cari dönemde 7.521.117 TL olan diğer olağandışı gelir ve kârların; 4.703.618 TL'si bayilik giriş ücretlerini, 2.302.060 TL'si çeşitli firmalara ait ceza ve nefaset tutarlarını, 299.408 TL'si kullanım dışı araç ve malzeme satış kârlarını, 125.676 TL'si döviz cinsi nakit teminatlara ait kur farkı gelirlerini, 61.224 TL'si mahkeme kararına istinaden tahsil olunan tutarları, 27.821 TL'si nakde çevrilen teminat mektuplarını, 1.310 TL'si de diğer olağandışı gelir ve kârları göstermektedir. 7.521.117 TL

J- Olağandışı gider ve zararlar (-): Olağandışı gider ve zararları oluşturan 5.780.721 TL’nin; 1.760.884 TL’si çalışmayan kısım gider ve zararlar, 3.614.321 TL’si önceki dönem gider ve zararlar ve kalan 405.516 TL’si de diğer olağan dışı gider ve zararlar hesaplarına aittir. - Çalışmayan kısım gider ve zararları (-) : 1.760.884 TL tutarındaki çalışmayan kısım gider ve zararları Adana, Bingöl ve Van Kombinaları ile Taşımacılık birimine dair çalışmayan kısım gider ve zararlarını ifade etmektedir. - Önceki dönem gider ve zararları (-): Önceki dönem gider ve zararlar hesabında kayıtlı 3.614.321 TL’nin; 3.560.828 TL’si emekliye ayrılan personele ödenen kıdem tazminatlarının geçmiş yıllara ait kısmını, 140 TL’si araç vergi cezasını; 53.353 TL’si de özelleştirme kapsamında Kuruma devrolunan SEK, YASATAŞ ve TESTAŞ ile ilgili olarak oluşan gider ve zararları ifade etmektedir. 117

-

Diğer olağandışı gider ve zararlar (-):

Cari dönemde 405.516 TL olarak gerçekleşen diğer olağan dışı gider ve zararların; 266.784 TL'si MSB'lığı birimlerine satışı gerçekleştirilen ürünlerle ilgili

cezalara, 66.532 TL'si döviz cinsi nakit teminatlara kur farkı zararlarına, 59.162 TL'si ithal

hayvan ağırlık farkından dolayı Saymanlığına ödenen ceza tutarına,

Mersin

Gümrük

8.078 TL'si Sincan Kombinasına kesilen analiz ceza tutarına, 4.960 TL'si de araç cezası tutarına aittir. 405.516 TL'si

Milli Savunma Bakanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığına yapılan satışlarda analiz raporlarının olumsuz çıkması, taleplerin zamanında karşılanmaması, kemik oranının fazla olması vb. nedenlerle cezalı duruma düşülebilmektedir. Kuruluştaki uygulamaya göre, cezalı durumlarda konu oluşturulan inceleme komisyonlarında incelenerek kusurluların tespiti yönünde karar alınmakta; alınan kararlar Genel Müdürlüğün onayına sunulmaktadır. 2011 yılında, yukarıda adı geçen kuruluşların Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yer alan birliklerine 243.572.341 TL tutarında, yaklaşık 23.400 ton et teslimatı yapılmıştır. 2011 yılına ilişkin olarak hesaplara alınan 266.784 TL’lik kesinleşen cezanın yanı sıra yılı içerisinde kesinleşmemiş 909.462 TL ve 2012 yılına ilişkin olarak ise inceleme tarihine kadar (Temmuz 2012) 597.588 TL’lik cezanın da incelemesine devam edildiği anlaşılmıştır. Bu süreçte Genel Müdürlüğün talimatlarıyla Teftiş Kurulunca kesilen cezalarla ilgili olarak 31.01.2012 tarih ve 2011/12 sayılı inceleme raporu düzenlenmiştir. Anılan raporda ‘kişilerden kaynaklanan herhangi bir kusur ya da ihmalin bulunmadığı’ tespit edilmiş ve MSB tarafından tahakkuk ettirilen cezaların zarar hesaplarına intikal ettirilmesi uygun görülmüştür. Sevk ve tesellüm aşamalarında meydana gelen sorunların bir kısmı, et ürününün normal firelerinden, kuruluşun eskiyen teknolojisinden, program dışı taleplerden ve finansman yetersizliği nedeniyle stoklamalardan ileri gelebilmektedir. Askeri birliklere yapılan satışlarda, taleplerin zamanında karşılanmaması, analiz raporlarının olumsuz çıkması gibi nedenlerle kesilen cezaların en alt düzeye indirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması önerilir.

118

-Dönem zararı: Kurumun 50.595.968 TL tutarındaki olağan zararına, 5.780.721 TL tutarındaki olağan dışı gider ve zararlar ile 7.522.678 TL tutarındaki olağandışı gelir ve kârların da dahil edilmesi sonucunda dönem zararı 48.854.011 TL olarak gerçekleşmiştir. K- Dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları (-): Faaliyet dönemi zararla sonuçlandığından 2011 yılında Kurumun vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları hesabı işlem görmemiştir. -Dönem net zararı: Faaliyet döneminde vergi tahakkuk etmiş olmadığından dönem zararı olan 48.854.011 TL aynı zamanda Kurum dönem net zararını oluşturmaktadır. - Sonuç: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün 2011 yılı bilânçosu ve 48.854.010,62 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

119

VII. EKLER

1. Teşkilat şeması, 2. Personelin teşkilat içinde dağılımı, 3. Memur ve sözleşmeli personelin hareketini gösterir çizelgeler, 4. İşçi hareketini gösterir çizelgeler, 5. İşçilerin işyerlerine dağılımı, 6. Mali bünyedeki varlıkların ayrıntısı, 7. Mali bünyedeki kaynakların ayrıntısı, 8. Fon akım tablosu, 9. Nakit akım tablosu, 10. Kuruluşun gayri safi milli hâsıla (GSMH)’ya katkısı, 11. Dış ödemeler dengesi, 12. Finansman giderleri, 13. Vergiler, 14. Kurumun 2011 yılı bilânçosu ve dipnotları (a/e), 15. Kurumun 2011 yılı gelir tablosu ve dipnotları (a), 16. İç öneriler

120

YÖNETİM KURULU

GENEL MÜDÜR ÖZEL BÜRO ŞB.MD.

GEN. MÜD.YRD.

GEN. MÜD.YRD.

TEFTİŞ KUR.BŞK.

İNSAN KAYN.VE YÖN.GEL.D. BŞK.

TİCARET VE PAZ. DAİ. BŞK.

TESİSLER DAİ. BŞK.

İMALAT DAİ. BŞK.

MALİ İŞLER VE MUH.DAİ. BŞK.

STRATEJİ GELİŞT. DAİ. BŞK.

MALZEME İKMAL DAİ. BŞK.

BİLGİ İŞLEM DAİ. BŞK.

ÜRETİM ŞB. MD.

MERKEZ MUH. ŞB. MD.

PLANLAMA.ŞB. MD.

MLZ. SATINALMA VE İHA. ŞB. MD.

YAZILIM GEL.VE UYG. ŞB. MD.

SAĞLIK KONT. ŞB. MD.

BÜTÇE MİZAN BİL. ŞB. MD.

TAKİP VE DEĞ. ŞB. MD.

MALZEME STOK KONT. ŞB.MD.

İNTERNET AĞ VE GÜV. ŞB.MD.

FİNANSMAN ŞB. MD.

ARAŞTIRMA VE GEL. (AR-GE) ŞB. MD.

DESTEK HİZM. ŞB. MD.

DONANIM VE TEK. DES.HİZ.ŞB MD.

HUKUK MÜŞ.

ÖZLÜK İŞL. ŞB. MD.

HAYVAN ALIM ŞB. MD.

MAK. ENERJİ VE TES. ŞB.MD.

MÜŞAVİRLER

İŞÇİ İŞVEREN İLŞ. ŞB. MD.

PAZARLAMA ŞB.MD.

İNŞAAT EMLAK ŞB. MD.

İST. GEL. VE EĞİTİM ŞB. MD.

TAŞIMACILIK ŞB.MD.

BAŞUZMANLAR

KALİTE VE STAND. ŞB. MD.

YAZI İŞLERİ VE ARŞİV ŞB.MD. SİVİL SAVUNMA UZMANI

ADANA ET KOM. MD.

AĞRI ET KOM. MD.

BİNGÖL ET KOM. MD.

DİYARBAKIR ET KOM. MD.

DENİZLİ ET KOM. MD.

ERZURUM ET KOM. MD.

SAKARYA ET KOM. MD.

SİNCAN ET SAN. İŞL.VE TAV. KOM. MD.

VAN ET KOM. MD.

YOZGAT ET KOM. MD.

İSTANBUL DEPO MD.

(Ek:1)

121

Personelin teşkilat içinde dağılımı Üniteler

(Ek: 2)

2010 Çalışan kişi 2011 Çalışan kişi Memur Sözleşmeli İşçi Toplam Memur Sözleşmeli İşçi Toplam

A- Merkez teşkilatı 1- Genel Müdürlük

4

2

1

7

4

2

1

7

2- Teftiş Kurulu Bşk.

7

1

1

9

7

1

-

8

3- Hukuk Müşavirliği

1

3

2

6

1

3

2

6

4- İnsan Kaynak. ve Yön. Gel.D.Bşk.

6

7

7

20

6

7

10

23

5- Bilgi İşlem Dairesi Bşk.

4

1

3

8

4

1

3

8

6- Tesisler Dairesi Bşk.

3

7

2

12

3

7

3

13

7- İmalat Dairesi Bşk

4

6

2

12

4

4

-

8

8- Mali İşler ve Muhasebe Dai. Bşk.

4

10

3

17

4

9

4

17

9- Strateji Geliştirme Dai. Bşk.

4

5

1

10

4

6

2

12

10- Malzeme ve İkmal Dai. Bşk.

4

4

18

26

4

3

26

33

11- Ticaret ve Pazarlama Dai. Bşk.

4

11

42

57

4

6

25

35

12- Diğer Birimler

16

16

17

-

Toplam (A)

17

61

57

82

200

62

49

76

187

1- Adana Et Kombinası Md.

4

21

52

77

4

21

56

81

2- Ağrı Et Kombinası Md.

4

11

32

47

3

13

34

50

3- Bingöl Et Kombinası Md.

2

10

52

64

2

19

59

80

4- Diyarbakır Et Kombinası Md.

5

17

64

86

5

19

60

84

5- Erzurum Et Kombinası Md.

3

16

59

78

2

18

65

85

6- Sakarya Et Kombinası Md.

6

19

75

100

7

20

70

97

7- Van Et Kombinası Md.

3

12

57

72

2

18

53

73

8- Sincan Et San.İşl. ve Tav.Kom.Md.

10

39

192

241

11

58

188

257

9- Yozgat Et Kombinası Müdürlüğü

-

-

-

-

3

18

77

98

10- İstanbul Depo Müdürlüğü

-

-

-

-

1

4

4

9

Toplam (B)

37

145

583

765

40

208

666

914

Genel Toplam (A+B)

98

202

665

965

102

257

742

1101

B- Taşra teşkilatı

122

Memur ve sözleşmeli personel hareketini gösterir çizelgeler

(Ek: 3) Sözleşmeli personel

Memurlar Giriş ve çıkışlar 2010 Kişi

2011 Kişi

2010 Kişi

2011 Kişi

Yılbaşı Mevcudu

94

98

180

202

Yıl içinde giren

9

13

47

85

Yıl içinde çıkan ( - )

5

9

25

30

98

102

202

257

Yıl sonu mevcudu

Sözleşmeli personel

Memurlar Giriş şekli

2010 Kişi

2011 Kişi

2010 Kişi

2011 Kişi

1

4

36

73

7

6

Askerlik dönüşü

3

6

Memuriyetten sözleşmeli statüye geçiş

1

Açıktan tayin Naklen tayin Göreve iade

Sözleşmeli statüden memuriyete geçiş

8

9

9

13

Bağlı ortaklıklardan geçiş İşçilikten nakil Başkaca nedenler Toplam

Ayrılış nedenleri

47

85

Sözleşmeli personel

Memurlar 2010 Kişi

2011 Kişi

2010 Kişi

2011 Kişi

Emeklilik

3

4

5

9

Başka kuruluşa nakil

1

1

Sözleşmeli statüden memuriyete geçiş

6

9

Askerlik

8

5

5

7

Bağlı ortaklıklara geçiş Memuriyetten sözleşmeli statüye geçiş

1

İşten çıkarma Sözleşmenin yenilenmemesi İstifa

4

Ölüm

1

Başkaca nedenler Toplam

5

9

25

30

123

İşçi hareketini gösterir çizelgeler Giriş ve Çıkışlar

(Ek: 4) 2010

2011

Yılbaşı mevcudu

716

665

Yıl içinde giren

60

185

Yıl içinde çıkan (-)

111

108

Yıl sonu mevcudu

665

742

Giriş şekli

2010

2011

Açıktan tayin

15

180

Geçici ve mevsimlik işçilerin başlatılması

41

5

Askerlik dönüşü

1

Göreve iade Başka nedenler

3 Toplam

60

185

Ayrılış nedenleri

2010

2011

43

26

Emeklilik Askere alınma Ölüm

1

Kendi isteğiyle ayrılma

8

7

İşten çıkarma

55

10

Geçici ve mevsimlik işçilerin ayrılması

49

64

155

108

Memur veya sözleşmeli statüye geçme Başka nedenler Toplam

124

İşçilerin işyerlerine dağılımı (Ek: 5) 2010 İşyerleri

2011

Program Sayı

Yıl sonu Kişi

Program Sayı

Yıl sonu Kişi

100

82

100

76

100

82

100

76

Adana Et Kombinası

60

52

60

56

Ağrı Et Kombinası

40

32

40

34

Bingöl Et Kombinası

60

52

60

59

Diyarbakır Et Kombinası

75

64

75

60

Erzurum Et Kombinası

65

59

65

65

Sakarya Et Kombinası

80

75

80

70

Sincan Et San. İşl. ve Tav.Kom.Müd.

225

192

225

188

Van Et Kombinası

55

57

55

53

Yozgat Et Kombinası Müd.

-

-

80

77

İstanbul Depo Müd.

-

-

30

4

Toplam (B)

660

583

770

666

Genel toplam (A+B)

760

665

870

742

A-Kurumun merkezi Genel Müdürlük Toplam (A) B- Kuruma bağlı işletmeler

125

Mali bünyedeki varlıkların ayrıntısı Varlık türleri 1- Hazır ve paraya çevrilebilir değerler: Kasa ve bankalar: Kasa mevcudu Bankalardaki nakit Kanuni karşılıklar kasası Diğer Hazır değerler toplamı Kasa ve bankalar toplam Menkul kıymetler: Hisse senetleri Tahvil, senet ve bonolar Diğer Menkul kıymetler toplamı Alacaklar: Bankaların verdiği krediler Ticari alacaklar: Kamu iktisadi teşebbüslerinden Merkezi yönetim kapsamındaki kamu dairelerinden Bağlı ortaklıklardan (konsolidasyon dışı) İştiraklerden Yurt dışından Diğer Ticari alacaklar toplamı Diğer alacaklar: Hazineden Kamu iktisadi teşebbüslerinden Merkezi yönetim kapsamındaki kamu dairelerinden Bağlı ortaklıklardan (konsolidasyon dışı) İştiraklerden Yurt dışından Diğer Diğer alacaklar toplamı Alacaklar toplamı Stoklar: İlk madde ve malzeme Yarı mamuller Mamuller Ticari mallar Diğer Stoklar toplamı Diğer paraya çevrilebilir değerler Kısa sürede paraya çev. değ.toplamı Hazır ve paraya çev. ve değ. toplamı(1) 2- Bağlı değerler: İştirakler Bağlı ortaklıklar (konsolidasyon dışı) Maddi duran varlıklar : Maddi duran varlıklar edinme değeri Birikmiş amortismanlar (-) Maddi duran varlıklar (net) Maddi olmayan duran varlıklar (net) Özel tükenmeye tabi varlıklar (net) Diğer bağlı değerler Bağlı değerler toplamı (2) Varlıklar toplamı (1+2)

Kod

1 2 3 4 5 6

(Ek: 6)

Dönen Bin TL

Duran Bin TL

Toplam Bin TL

184.077 3.379.705

184.077 3.379.705

3.563.782 3.563.782

3.563.782

297.522 43.551.863

297.522 43.551.863

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

9.492.084 53.341.469

24.045 24.045

9.516.129 53.365.514

2.991.658 2.991.658 56.333.127

16.088 16.088 40.133

3.007.746 3.007.746 56.373.260

3.136.753

3.136.753

89.129.970

89.129.970

442.591 92.709.314 3.229.452 152.271.893 155.835.675

40.133

442.591 92.709.314 3.229.452 152.271.893 155.875.808

178.302.054 46.767.396 131.534.658 800.214

178.302.054 46.767.396 131.534.658 800.214

132.334.872 132.375.005

132.334.872 288.210.680

37 38 39 40 41 42 43 44 45 46

155.835.675

126

Mali bünyedeki kaynakların ayrıntısı Kaynak türleri 1- Yabancı kaynaklar Mevduat Tasarruf mevduatı Diğer mevduat Mevduat toplamı Mali borçlar : Hazineye kredi ve kredi niteliğinde borçlar Hazine aracılığıyla sağlanan dış krediler Banka kredileri Diğer krediler Çıkarılmış menkul kıymetler taksit ve faizleri Diğer Mali borçlar toplamı Ticari borçlar : Kamu iktisadi teşebbüslerine Merkezi yönetim kapsamındaki kamu dairelerinden Bağlı ortaklıklara (konsolidasyon dışı) İştiraklere Yurtdışına Diğer Ticari borçlar toplamı Diğer borçlar : Kamu iktisadi teşebbüslerine Merkezi yönetim kapsamındaki kamu dairelerinden Sosyal güvenlik kuruluşlarına Bağlı ortaklıklara(konsolidasyon dışı) İştiraklere Yurtdışına Diğer Diğer borçlar toplamı Diğer yabancı kaynaklar : İç sigorta fonları Kıdem tazminatı karşılıkları Dönem kârından Hazineye ödenecek kâr payı Dönem kârından diğer ortaklara ödenecek kâr payı Dönem kârından ödenecek vergi ve yasal yükümlülükler Ödenecek diğer vergiler Diğer Diğer yabancı kaynaklar toplamı Negatif konsolidasyon şerefiyesi Yabancı kaynaklar toplamı ( 1 ) 2- Öz kaynaklar : Sermaye Ödenmemiş sermaye ( - ) Ödenmiş sermaye Sermaye düzeltmesi olumlu farkları (+) Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları (-) Tahsis sermayeleri olmayan kuruluşların fon veya karş. Sermaye yedekleri Kâr yedekleri Geçmiş yıllar kârları Geçmiş yıllar zararları ( - ) Dönem kârının öz kaynaklarda kalacak kısmı(+) Dönem net zararı(-) Öz kaynaklar toplamı ( 2 ) 3-Yabancı kaynaklara sirayet eden zarar ( -) 4-Azınlık payları 5- Azınlık paylarına sirayet eden zarar ( -) Kaynaklar toplamı ( 1+2+4 ) – (3+5)

Kod No

Kısa süreli Bin TL

(Ek: 7) Uzun süreli Bin TL

Toplam Bin TL

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

67.700.000

67.700.000

67.700.000

11 12 13 14 15 16 17

21.153.027 21.153.027

18 19

88.466 1.106.681

88.466 1.106.681

20 21 22 23 24 25

20.492.807 21.687.954

20.492.807 21.687.954

21.044.023 21.044.023

21.044.023 21.044.023

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52

131.585.004

716 716

716

21.153.743 21.153.743

131.585.720 645.000.000 43.347.400 601.652.600

6.247.290 (402.420.919) (48.854.011) 156.624.960

288.210.680

127

Fon akım tablosu Fon kaynak ve kullanımları

(Ek: 8) 2011 Bin TL

A-Fon kaynakları :

182.926

1- Faaliyetlerden sağlanan kaynaklar :

7.708

a) Olağan kâr b) Amortismanlar (+)

7.708

c) Fon çıkışı gerektirmeyen diğer giderler (+) d) Fon girişi sağlamayan gelirler (-) 2- Olağandışı faaliyetlerden sağlanan kaynaklar : a) Olağandışı kâr

7.522 7.522

b) Fon çıkışı gerektirmeyen diğer giderler (+) c) Fon girişi sağlamayan gelirler 3- Dönen varlıklar tutarındaki azalışlar

82.099

4- Duran varlıklar tutarındaki azalışlar

134

5- Kısa vadeli yabancı kaynak artışları

16.463

(Borç ve gider karşılıklarını kapsamaz) 6- Uzun vadeli yabancı kaynaklardaki artışlar (Borç ve gider karşılıklarını kapsamaz) 7- Sermaye artırımı (Nakit karşılığı veya

69.000

dışarıdan getirilen diğer varlıklar) 8-Hisse senetleri ihraç primleri B- Fon kullanımları:

182.926

1- Faaliyetlerle ilgili kullanımlar: a) Olağan zarar

50.596 50.596

b) Amortismanlar (+) c) Fon çıkışı gerektirmeyen diğer giderler (+) d) Fon girişi sağlamayan diğer gelirler (-) 2- Olağandışı faaliyetlerle ilgili kullanımlar: a) Olağandışı zarar

5.780 5.780

b) Fon çıkışı gerektirmeyen giderler (+) c) Fon girişi sağlamayan gelirler (-) 3- Ödenen vergi ve benzerleri (Bir önceki dönem kârından ödenen) 4-Ödenen temettüler: a) Önceki dönem kârından ödenen b)Yedeklerden dağıtılan 5- Dönen varlıkların tutarındaki artışlar

11.373

6- Duran varlıkların tutarındaki artışlar

50.711

(nflasyon düzeltmesi farklarını kapsamaz) 7- Kısa vadeli yabancı kaynaklardaki azalışlar

64.466

8- Uzun vadeli yabancı kaynaklardaki azalışlar 9- Sermayedeki azalışlar

128

Nakit akım tablosu Nakit kaynakları ve kullanım yerleri A-Dönem başı nakit mevcudu B-Dönem içi nakit girişleri

(Ek : 9 ) Cari dönem Bin TL 16.839 560.314

1-Satışlardan elde edilen nakit: a) Net satışlar b) Ticari alacaklardaki azalışlar

481.131 492.714

c)Ticari alacaklardaki artışlar(-)

11.583

2-Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlardan dolayı sağlanan nakit 3-Olağandışı gelir ve kârlardan sağlanan nakit 4-Kısa vadeli yabancı kaynaklardaki artışlardan sağlanan nakit: (Alımlarla ilgili olmayan) a) Menkul kıymet ihraçlarından b) Alınan krediler c) Diğer artışlar 5- Uzun vadeli yabancı kaynaklardaki artışlardan sağlanan nakit: (Alımlarla ilgili olmayan) a) Menkul kıymet ihraçlarından b) Alınan krediler c) Diğer artışlar 6- Sermaye artışından sağlanan nakit 7-Hisse senedi ihraç primlerinden sağlanan nakit 8- Diğer nakit girişleri C- Dönem içi nakit çıkışları: 1-Maliyetlerden kaynaklanan nakit çıkışları: a) Satışların maliyeti b) Stoklardaki artışlar c) Ticari borçlardaki (alımlardan kaynaklanan) azalışlar d) Ticari borçlardaki (alımlardan kaynaklanan) artışlar (-) e) Amortisman ve nakit çıkış gerektirmeyen giderler (-) f) Stoklardaki azalışlar (-) 2-Faaliyet giderlerine ilişkin nakit çıkışları: a) Araştırma ve geliştirme giderleri b) Pazarlama satış ve dağıtım giderleri c) Genel yönetim giderleri d) Amortisman ve nakit çıkışı gerektirmeyen diğer giderler (-) 3- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlara ilişkin nakit çıkışları: a) Diğer faaliyetlerle ilgili olağan gider ve zararlar b) Amortisman ve nakit çıkışı gerektirmeyen diğer gider ve zararlar(-) 4- Finansman giderlerinden dolayı nakit çıkışları 5- Olağandışı gider ve zararlardan dolayı nakit çıkışı: a) Olağandışı gider ve zararlar b) Amortisman ve nakit çıkışı gerektirmeyen diğer gider ve zararlar (-) 6- Duran varlık yatırımlarına ilişkin nakit çıkışları 7- Kısa vadeli yabancı kaynak ödemeleri (Alımlarla ilgili olmayan): a) Menkul kıymetler ana para ödemeleri b) Alınan krediler ana para ödemeleri c) Diğer ödemeler 8-Uzun vadeli yabancı kaynak ödemeleri (Alımlarla ilgili olmayan): a) Menkul kıymetler anapara ödemeleri b) Alınan krediler anapara ödemeleri c) Diğer ödemeler 9- Ödenen vergi ve benzerleri 10- Ödenen temettüler 11- Diğer nakit çıkışları D- Dönem sonu nakit mevcudu (A+B-C) E- Nakit artış veya azalışı (B-C)

1.615 7.523

69.000 1.045 573.589 477.095 504.444 40.569

67.918 61.487 37.522 23.965

2.969 13.489 5.781 7.708 50.996 23.155 5.027 18.128 36

36

3.564 (13.275)

129

Kuruluşun gayri safi milli hasılaya (GSMH) katkısı (Gelir yoluyla) Firma ölçeğinde katma değerin oluşumu

Sıra No

(Ek:10) Bin TL

A- Pozitif etkiler : -Personel giderleri (yevmiyeler dahil)

1

56.584

-Verilen faizler (yurt içi)

2

2.969

-Verilen bina ve arazi kiraları

3

1.030

-Karşılık giderleri

4

-Mevzuat gereğince katılım payları

5

218

-Dernek ve benzeri yerlere bağışlar

6

-

-Geçmiş yıllara ait gider ve zararlar

7

3.614

-İç sigorta fonu gideri

8

-

-Amortisman ve tükenme payları

9

7.709

-Dış aleme ödenen giderler

10

-

-Diğer pozitif etkiler

11

2.166

-Dönem kârı

12

-

13

74.290

-Alınan faizler (yurt içi)

14

687

-Alınan bina ve arazi kiraları

15

391

-Karşılıklardan kullanılmayan kısım

16

2

-Geçmiş yıllara ait gelir ve kârlar

17

2

-Bağlı ort. ve iştiraklerden alınan kâr payları

18

-

-İç sigorta fonundan yapılan tahsilat

19

-

-Dış alemden sağlanan gelirler

20

-

-Diğer negatif etkiler

21

8.066

-Dönem zararı

22

48.854

23

58.002

katkı . (A-B)

24

16.288

Sübvansiyonlar (-)

25

-

Hazine yardımları (-)

26

-

Diğer yardım ve bağışlar (-)

27

-

Vergi iadeleri (-)

28

-

Tüketicilere yansıtılan vergi ve fonlar

29

4.297

Alıcı fiyatlarıyla gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH)'ya katkı

30

20.585

Dış alemden sağlanan giderler (-)

31

-

Dış alemden sağlanan gelirler

32

Alıcı fiyatlarıyla Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH)'ya katkı

33

20.585

Toplam (A) B- Negatif etkiler (-) :

Toplam (B) Üretici fiyatlarıyla gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH)'ya

130

2011 yılı dış ödemeler dengesine etki çizelgesi (Ek:11) Dış alemden sağlanan

Bin TL

Dış aleme ödenen

1-İhracat bedellerinden

1-İthalat bedellerine

2-Sermaye hareketlerinden

2-Sermaye hareketlerine

3-Görünmeyen işlemlerden

3-Görünmeyen işlemlere

Toplam Denge farkı

Toplam 161.223

Denge farkı

Bin TL

161.223

161.223 -

131

Finansman giderleri (Ek: 12)

Kaydedildiği hesaplar ve ödendiği yerler

Kredi komisyonu Bin TL

Faiz Bin TL

Kur farkı Bin TL

Toplam Bin TL

1-Kaydedildiği hesaplar bakımından

-

-

- İşletme maliyetlerine göre

-

-

2.969.827

2.969.827

-

-

2.969.827

2.969.827

yerler bakımından)

-

-

- T.C.Merkez Bankası

-

-

- T.İhracat Kredi Bankası

-

-

- Diğer iktisadi teşebbüsler

-

-

2.969.827

2.969.827

-

-

2.969.827

2.969.827

- Kâr ve zarar hesabına alınan - Yatırım bedellerine giren Toplam (1) 2-Ödendiği (yada alacak kaydedildiği

- İç borçlar için başkaca yerlere - Dış borçlar için verilen Toplam (2)

132

Vergiler

(Ek: 13)

Geçen yıldan devir Bin TL

Vergi türleri

A- Kuruluşun yükümlü olduğu vergi, resim ve harçlar: 1-Gelirden alınan : -Kurumlar vergisi - Diğer -Gelir vergisi stopajı Toplam ( 1 ) 2-Servetten alınan : -Motorlu taşıtlar vergisi -Emlak vergisi (Belediyelere ödenen) -Diğer Toplam ( 2 ) 3-Mal ve hizmetten alınan : -KDV -Özel Tüketim vergisi -Banka ve sigorta muamele vergisi -Damga vergisi -Dış ticarette ödenen vergiler (Gümrük vergisi) -Harçlar -Belediyelere ödenen vergi resim ve harçlar (Emlak vergisi dışında) -Özel iletişim vergisi - Şans oyunları vergisi - Haberleşme vergisi -Diğer Toplam ( 3 ) Toplam ( A ) B-Kuruluşun sorumlu olduğu vergi, resim ve harçlar: -Personelden kesilen gelir ve damga vergisi -Yüklenici ve üretici ve ortaklardan kesilen gelir, kurumlar ve damga vergisi -Tevkif edilen KDV -Elektrik ve havagazı tüketim vergisi - Diğerleri Toplam( B ) Genel toplam ( A+ B )

Tahakkuk eden Bin TL

Ödenen veya mahsup edilen Bin TL

102 102

96 96

220 398

220 398

618

618

3.627

3.627

52

52

Yılsonu kalıntısı Bin TL

1 2 3

96 96

4 5 6 7

8 9 10 11 12 13

0

102 102

0

14 15 16 17 18 19 20

0 96

3.679 4.393

3.679 4.393

102

21

298

5.753

5.641

410

22 23 24 25 26 27

182

4.401 11.111

4.427 11.111

156 -

29 21.294 25.693

22 21.201 25.594

7 573 675

480 576

133

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü 2011 yılı bilançosu Aktif (Varlıklar) I-Dönen varlıklar : A-Hazır değerler 1-Kasa 2-Alınan çekler 3-Bankalar 4-Verilen çekler ve ödeme emirleri (-) 5- Diğer hazır değerler B-Menkul değerler 1-Hisse senetleri 2- Özel kesim tahvil,senet ve bonoları 3- Kamu kesimi tahvil, senet ve bonolar 4- Diğer menkul kıymetlerr 5- Menkul kıymet.değer.düşüklüğü karş(-) C-Ticari alacaklar 1-Alıcılar 2-Alacak senetleri 3-Alacak senetleri reeskontu (-) 4-Kazanılmamış fin kira faiz gelirleri (-) 5-Verilen depozito ve teminatlar 6-Diğer ticari alacaklar 7-Şüpheli ticari alacaklar

Önceki dönem TL Ayrıntısı Tümü

(Ek: 14/a) Cari dönem TL Ayrıntısı Tümü

16.840.464,77

3.563.781,99

110.074,53

184.077,13

18.417,11 16.751.151,80 (39.178,67)

3.379.704,86

42.251.797,25 42.242.564,08

53.341.468,69 53.289.437,59 37.015,84

9.233,17 15.015,26 11.079,79

11.079,79

8-Şüpheli ticari alacaklar karşılığı (-) D-Diğer alacaklar 1-Ortaklardan alacaklar 2-İştiraklerden alacaklar 3-Bağlı ortaklıklardan alacaklar

(11.079,79)

(11.079,79)

4-Personelden alacaklar 5-Diğer çeşitli alacaklar 6-Diğer alacak senetleri reeskontu (-)

28.690,66 3.187.617,26

32.751,41 2.958.906,63

254.737,82

244.565,57

7-Şüpheli diğer alacaklar 8-Şüpheli diğer alacaklar karşılığı (-) E-Stoklar 1-İlk madde ve malzeme 2-Yarı mamuller 3-Mamuller 4-Ticari mallar 5-Diğer stoklar 6-Stok değer düşüklüğü karşılığı (-) 7-Verilen şipariş avansları F-Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyet

3.216.307,92

(254.737,82)

2.991.658,04

(244.565,57) 160.682.470,61

92.763.297,00

42.022.202,60

3.136.753,21

118.378.562,19

89.183.952,72

281.705,82

442.591,07

1-Yıllara yaygın inş. ve onarım maliyet 2-Yıllara yaygın inş enfl düzeltme hes 3-Taşeronlara verilen avanslar G-Gelecek aylara ait gid ve gelir tahakk 1-Gelecek aylara ait giderler 2-Gelir tahakkukları H-Diğer dönen varlıklar 1-Devreden KDV 2-İndirilecek KDV 3-Diğer KDV 4-Peşin ödenen vergiler ve fonlar 5-İş avansları 6-Personel avansları 7-Sayım ve tesellüm noksanları 8-Diğer çeşitli dönen varlıklar 9-Diğer çeşitli dönen varlıkl karşılığı (-) Dönen varlıklar toplamı

1.182.258,49 1.182.258,49

1.056.799,59 1.056.799,59

3.191.720,67

2.745.373,04

2.150.053,68

1.942.315,92

95.631,42 910.937,21 35.098,36

101.782,27 666.249,97 35.024,88

227.365.019,71

156.462.378,35

134

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü 2011 yılı bilançosu Aktif (Varlıklar) II-Duran varlıklar A-Ticari alacaklar 1-Alıcılar 2-Alacak senetleri 3-Alacak senetleri reeskontu (-) 4-Kazanılmamış finansal kiralama faiz gelirleri (-) 5-Verilen depozito ve teminat 6-Şüpheli ticari alacaklar karşılığı (-) B-Diğer alacaklar 1-Ortaklardan alacaklar 2-İştiraklerden alacaklar 3-Bağlı ortaklıklardan alacaklar 4-Personelden alacaklar 5-Diğer çeşitli alacaklar 6-Diğer alacak senetleri reeskontu (-) 7-Şüpheli diğer alacaklar karşılığı (-) C-Mali duran varlıklar 1-Bağlı menkul kıymetler 2-Bağlı menkul kıymetler değer düşüklüğü karşılığı (-) 3-İştirakler 4-İştiraklere sermaye taahhütleri (-) 5-İştirakler sermaye payları değer düşüklüğü karşılığı (-) 6-Bağlı ortaklıklar (konsolide dışı) 7-Bağlı ortaklıklara sermaye taahhütleri (-) 8-Bağlı ortaklıklar sermaye payları değer düşük. Karş.(-) D-Maddi duran varlıklar 1-Arazi ve arsalar 2-Yer altı ve yer üstü düzenleri 3-Binalar 4-Tesis, makine ve cihazlar 5-Taşıtlar 6-Demirbaşlar 7-Diğer maddi duran varlıklar 8-Birikmiş amortismanlar (-) 9-Yapılmakta olan yatırımlar 10-Verilen avanslar E-Maddi olmayan duran varlıklar 1-Haklar 2-Şerefiye 3-Kuruluş ve örgütlenme giderleri 4-Araştırma ve geliştirme giderleri 5-Özel maliyetler 6-Diğer maddi olmayan duran varlıklar 7-Birikmiş amortismanlar (-) 8-Verilen avanslar F-Özel tükenmeye tabi varlıklar 1-Arama giderleri 2-Hazırlık ve geliştirme giderleri 3-Diğer özel tükenmeye tabi varlık yatırımları 4-Diğer özel tüken.tabi varlıklar 5- Birikmiş tükenme payları (-) 6-Verilen avanslar G-Gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları 1-Gelecek aylara ait giderler 2-Gelir tahakkukları H-Diğer duran varlıklar 1-Gelecek yıllarda indirilecek KDV 2-Diğer KDV 3-Peşin ödenen vergiler ve fonlar 4-Diğer çeşitli duran varlıklar 5- Stok değer düşük karşılığı (-) Duran varlıklar toplamı Aktif (Varlıklar toplamı)

Önceki dönem TL Ayrıntısı Tümü

(Ek: 14/b) Cari dönem TL Ayrıntısı Tümü

19.674,33

19.674,33

24.044,89

24.044,89 107.387,54

107.387,54

16.087,54

16.087,54

0,00

125,00 (125,00)

125,00 (125,00)

88.885.805,17 1.345.013,99 9.607.189,72 71.778.834,44 32.853.078,97 3.990.076,83 1.880.980,05 1.327.166,02 (39.205.065,74) 5.308.530,89

131.534.658,71 3.345.014,99 13.500.069,29 92.549.268,92 37.630.091,67 8.579.064,79 2.462.017,17 1.443.686,96 (46.767.395,53) 18.792.840,45

96.457,92

800.213,99

169.425,24

214.545,24

26.432,00 (99.399,32)

765.432,00 (179.763,25)

89.109.324,96 316.474.344,67

132.375.005,13 288.837.383,48

135

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü 2011 yılı bilançosu Pasif (Kaynaklar)

(Ek: 14/c)

Önceki dönem TL Ayrıntısı Tümü

Cari dönem TL Ayrıntısı Tümü

I-Kısa vadeli yabancı kaynaklar A-Mali borçlar 1-Banka kredileri 2-Finansal kiralama işlemlerinden borçlar

72.727.742,71 72.727.742,71

67.700.000,00 67.700.000,00

3-Ertelenmiş finansal kiralama borçlanma maliyetleri (-) 4-Uzun vadeli yab. kredilerin anapara taksit ve faizleri 5-Tahvil, anapara borç taksitleri ve faizleri 6-Çıkarılmış bonolar ve senetler 7-Çıkarılmış diğer menkul kıymetler 8-Menkul kıymetler ihraç farkı (-) 9-Diğer mali borçlar B-Ticari borçlar 1-Satıcılar 2-Borç senetleri 3-Borç senetleri reeskontu (-) 4-Alınan depozito ve teminatlar

62.155.652,24

21.153.026,50

60.166.040,21

19.815.530,37

1.989.612,03

1.337.496,13

5-Diğer ticari borçlar C-Diğer borçlar 1-Ortaklara borçlar 2-İştiraklere borçlar 3-Bağlı ortaklıklara borçlar 4-Personele borçlar 5-Diğer çeşitli borçlar

39.262.119,43

21.687.954,15

219.789,74

54.097,06

39.042.329,69

21.633.857,09

6-Diğer borç senetleri reeskontu (-) D-Alınan avanslar 1-Alınan sipariş avansları

-

577.449,11

577.449,11

53.982,63 53.982,63

E-Yıllara yaygın inşaat ve onarım hakediş bedelleri 1-Yıllara yaygın inşaat ve onarım hakediş bedelleri 2-Yıllara yaygın inşaat enflasyon düzeltme hesabı F-Ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler

1.060.941,03

1.322.869,84

1-Ödenecek vergi ve fonlar

479.762,41

572.721,30

2-Ödenecek sosyal güvenlik kesintileri 3-Vadesi geç. ert. ve ya tak.vergi ve diğer yükümlülükler

574.021,37

736.028,06

7.157,25

14.120,48

4-Diğer yükümlülükler G-Borç ve gider karşılıkları 1-Dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları 2-Dönem kârı peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükleri (-) 3-Kıdem tazminatı karşılığı 4-Diğer borç ve gider karşılıkları H-Gelecek aylara ait gelirler ve gider tahakkukları 1-Gelecek aylara ait gelirler 2-Gider tahakkukları I-Diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar 1-Hesaplanan KDV 2-Diğer KDV 3-Sayım ve tesellüm fazlaları 4-Diğer çeşitli yabancı kaynaklar Kısa vadeli yabancı kaynaklar toplamı

713.254,00

713.254,00

594.617,72

594.617,72

-

3.498.100,01

3.498.100,01

-

51.013.688,80

19.699.257,12 19.699.257,12

132.211.707,96

136

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü 2011 yılı bilançosu Pasif (Kaynaklar) II-Uzun vadeli yabancı kaynaklar A-Mali borçlar 1-Banka kredileri 2-Finansal kiralama işlemlerinden borçlar 3-Ertelenmiş finansal kiralama borçlanma maliy. (-) 4-Çıkarılmış tahviller 5-Çıkarılmış diğer menkul kıymetler 6-Menkul kıymetler ihraç farkı (-) 7-Diğer mali borçlar B-Ticari borçlar 1-Satıcılar 2-Borç senetleri 3-Borç senetleri reeskontu (-) 4-Alınan depozito ve teminatlar 5-Diğer ticari borçlar C-Diğer borçlar 1-Ortaklara borçlar 2-İştiraklere borçlar 3-Bağlı ortaklıklara borçlar 4-Diğer çeşitli borçlar 5-Diğer borç senetleri reeskontu (-) 6-Kamuya olan ertelenmiş ve taksitlendirilmiş borçlar D-Alınan avanslar E-Borç ve gider karşılıkları 1-Kıdem tazminatı karşılıkları 2-Diğer borç ve gider karşılıkları F-Gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları 1-Gelecek yıllara ait gelirler 2-Gider tahakkukları 3-Negatif konsolidasyon şerefiyesi G-Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar 1-Gelecek yıllar ertelenen veya terkin edilecek KDV 2-Diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar Uzun vadeli yabancı kaynak toplamı Yabancı kaynaklar toplamı III-Öz kaynaklar A-Ödenmiş sermaye 1-Sermaye 2-Ödenmemiş sermaye (-) 3-Sermaye düzeltmesi olumlu farkları 4-Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları (-) B-Sermaye yedekleri 1-Hisse senedi ihraç primleri 2-Hisse senedi ihraç iptal kârları 3-İştirakler yeniden değerleme artış. 4-Diğer sermaye yedekleri C-Kâr yedekleri 1-Yasal yedekler 2-Statü yedekleri 3-Olağanüstü yedekler 4-Diğer kâr yedekleri 5-Özel fonlar D-Geçmiş yıllar kârları E-Geçmiş yıllar zararları (-) F-Dönem net kârı (zararı) 1-Teşebbüsün net kârı (zararı) 2-Azınlık payları net kârı (zararı) Öz kaynaklar toplamı IV-Azınlık payları Pasif (Kaynaklar) toplamı

(Ek : 14/d)

Önceki dönem TL Ayrıntısı Tümü

Cari dönem TL Ayrıntısı Tümü

715,97

715,97

715,97

715,97

715,97 179.995.974,50

715,97 132.212.423,93

532.652.000,00 610.000.000,00 (77.348.000,00)

601.652.600,00 645.000.000,00 (43.347.400,00)

6.247.289,56

6.247.289,56

6.166.822,12

6.166.822,12

80.379,50 87,90

80.379,50 87,94

(393.029.363,54) (9.391.555,85)

(393.029.363,54) (9.391.555,85)

(402.420.919,39) (402.420.919,39) (48.854.010,62) (48.854.010,62)

136.478.370,17

156.624.959,55

316.474.344,57

288.837.383,48

137

Bilanço dipnotları (Ek: 14/e)

1. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan ortaklıklarda kayıtlı sermaye tavanı

645.000.000,00

2. Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri ile Genel müdür, Genel Koordinatör Genel Müdür Yardımcıları ve Genel Sekreter gibi üst yöneticilere ödenen a) Cari dönemde verilen her çeşit avans ve borcun toplam tutarı b) Cari dönem sonundaki avans veya borcun bakiyesi 3. Aktif değerlerin toplam sigorta tutarı 4. Alacaklar için alınmış ipotek ve diğer teminatların toplam tutarı 6. Yabancı kaynaklar için verilmiş ipotek ve teminatlar

155.066.511,56 12.456.871,54 410.130

7. Tedavüldeki tahvil ve finansman bonolarından banka garantili olanların tutarı 8. Cari ve gelecek dönemlerde yararlanılacak yatırım indiriminin toplam tutarı 9. Tedavüldeki tahvillerden hisse senedine dönüştürülebilir niteliktekilerin tutarı 10. Sermayeyi temsil eden hisse senetlerinin dökümü Türü Tertibi Adedi Üsleri Toplam tutar Hazine 1 645.000.000,00 11. Cari dönemdeki ortalama toplam personel sayısı

1.101

12. Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan ve açıklamayı gerektiren hususlara ilişkin bilgi 13. Bilançonun onaylanarak kesinleştiği tarih

06.04.2012

138

Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü 2011 yılı gelir tablosu (Ek: 15)

Gelir ve giderler Önceki dönem TL A- Brüt satışlar

Cari dönem TL

481.368.491,35

496.907.750,70

57.300,70

4.193.983,77

C- Net satışlar

481.311.190,65

492.713.766,93

D- Satışların maliyeti (-)

465.008.204,83

504.443.928,00

16.302.985,82

(11.730.161,07)

24.393.062,99

37.521.689,67

(8.090.077,17)

(49.251.850,74)

2.410.647,16

1.624.709,52

B- Satış indirimleri (-)

Brüt satış kârı veya zararı E- Faaliyet giderleri (-) Faaliyet kârı veya zararı F- Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar G- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar (-) H- Finansman giderleri (-)

70.030,98 1.217.431,02

2.968.827,24

(6.966.892,01)

(50.595.968,46)

İ- Olağan dışı gelir ve kârlar

2.611.366,92

7.522.678,43

J- Olağan dışı gider ve zararlar (-)

5.040.264,09

5.780.720,59

(9.391.555,85)

(48.854.010,62)

(9.391.555,85)

(48.854.010,62)

Olağan kâr veya zarar

Dönem kârı veya zararı K- Dönem kârı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları (-) Dönem net kârı veya zararı

139

Gelir tablosu dipnotları (Ek: 15/a ) Gelir tablosunda ek bilgi olarak aşağıdaki açıklamalar yer alır: 1-) Dönemin tüm amortisman giderleri ile itfa ve tükenme payları

7.708.866,10

a) Amortisman giderleri aa) Normal amortisman gideri bb) Yeniden değerlemeden doğan amortisman giderleri b) İtfa ve tükenme payları 2-) Dönemin karşılık giderleri 3-) Dönemin tüm finansman giderleri.

2.968.827,24

a) Üretim maliyetine verilenler b)Sabit varlıkların maliyetine verilenler c) Doğrudan gider yazılanlar

2.968.827,24

4-) Dönemin finansman giderlerinden ana kuruluş, ana ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerle ilgili kısmın tutarı .(Toplam tutar içindeki payları % 20'yi aşanlar ayrıca gösterilecektir) 5-) Ana kuruluş, ana ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklere yapılan satışlar (Toplam tutar içindeki payları % 20'yi aşanlar ayrıca gösterilecektir) 6-) Ana kuruluş, ana ortaklık, müessese, bağlı ortaklık ve iştiraklerden alınan ve bunlara ödenen faiz, kira ve benzerleri. (Toplam tutar içindeki payları % 20'yi aşanlar ayrıca gösterilecektir) 7-) Yönetim kurulu başkanı ve üyeleriyle, genel müdür, genel koordinatör,

145.656,00

genel müdür yardımcıları gibi üst yöneticilere cari dönemde sağlanan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutarı. 8-) Amortisman hesaplama yöntemleri ile bu yöntemlerde yapılan değişikliklerin dönemin amortisman giderlerinde meydana getirdiği artış (+)veya azalış (-) 9-) Stok maliyeti hesaplama sistemleri (safha ve sipariş maliyeti gibi)ve

ağırlıklı ortalama maliyet

yöntemleri(ağırlıklı ortalama maliyet, ilk giren ilk çıkar, hareketli ortalama maliyet gibi.) 10-) Varsa, tamamen veya kısmen fiili stok sayımı yapılamamasının gerekçeleri,stok sayımı yapılmamıştır. 11-)Yurtiçi ve yurt dışı satışlar hesap kalemi içinde yer alan yan oran aşılmamıştır.Ürün, hurda, döküntü gibi maddelerin satışları ile hizmet

140

satışlarının ayrı ayrı toplamlarının brüt artışların yüzde yirmisini aşması halinde bu madde ve hizmetlere işkin tutarları. 12-) Önceki döneme ilişkin gelir ve giderler ile önceki döneme ait gider ve zararların tutarlarını ve kaynaklarını gösteren açıklayıcı notlar.

Önceki dönem gelir ve kârları Mahiyeti Personele sehven fazla ödenen istihkak tutarlarının iadesi Toplam

Tutarı TL 1.563 1.563

Önceki dönem gider ve zararları Mahiyeti Emekliye ayrılan personele ödenen kıdem tazminatlarının geçmiş yıllara ait kısmına, Araç vergi cezası; Özelleştirme kapsamında Kurum’a devrolunan SEK, YASATAŞ ve TESTAŞ ile ilgili olarak oluşan gider ve zararları ifade etmektedir. Toplam

Tutarı TL 3.560.828 140 53.353 3.614.321

141

Raporun ilgili bölümlerinde yer alan diğer öneri ve tavsiyeler listesi (Ek: 16)

Bölüm İdari bünye

İdari bünye

İdari bünye

İşletme çalışmaları

İşletme çalışmaları

İşletme çalışmaları

Bilanço

Bilanço

Bilanço

Bilanço

Konu Sayfa Kurumda müşavir ve başuzman kadrolarına atama yapılırken özenli davranılması ve deneyimli personelden oluşan müşavirler ile 6 başuzmanların hizmetinden daha iyi faydalanılması, 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede memur ve sözleşmeli personel tarafından yürütülmesi öngörülen asli ve sürekli hizmetler için, işçi statüsünde personel istihdam edilmemesi, Özelleştirme programından çıkarılarak yeniden yapılanması öngörülen ve Ana Statü’sü ile sektörü desteklemekle görevlendirilen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün bu aşamada insan gücüne olan ihtiyacı da dikkate alınarak, kurum dışında çalışan personelin asıl görevlerine dönmelerinin sağlanması için daha etkin çaba gösterilmesi, Kurumun finansman yönetiminin bir bütün olarak değerlendirilerek faaliyetlerini zararla kapatan ve yabancı kaynak kullanımı ihtiyacı içinde bulunan Kurumun; kredi kullanımı, nakit yönetimi ve kartla tahsilâtlarının optimize edilerek finansman yönetiminin iyileştirilmesi, Finansman giderleri için yer alan bütçe değerleri, işletme bütçesinde yer almadığından, Hazine Müsteşarlığınca hazırlanan finansman programından temin edilmiştir. Gider bütçesinin, finansman giderleri de dâhil, tüm gider kalemlerini içerecek şekilde hazırlanması ve faaliyet dönemi tamamlandıktan sonra ödenek aktarımı yapılmaması, Et ve Balık Kurumunun yaptığı toplu et satışlarında piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarından Kurumun olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla, sözleşme sürelerinin kısa tutulması veya uzun süreli sözleşmelerde tarafları zarara uğratmamak için et borsası ortalama fiyatları dikkate alınarak sözleşmelere artı eksi fiyat farkı konulması, Servisler arası iletişimin sıhhatli bir şekilde sağlanması ile kontrol imkânlarını artıracak verilerin hazırlanmasını teminen, Kurumun ihtiyaç duyduğu bilgi yönetim sistemi yazılımının eksiklerinin bir an önce giderilerek kullanıma alınması, Kurum müşterileri ile ticari ilişkilere dair kayıtların sıhhatli takibi ile teminatı aşan tutarlarda mal teslimine fırsat verilmemesi bakımından bilgi yönetim sisteminin bir an önce tamamlanarak kullanıma alınması, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği hükümlerine göre, tahsili şüpheli hale gelen alacakların “Şüpheli Diğer Alacaklar” hesabına aktarılarak, gereken karşılıkların ayrılması, Şüpheli alacakların titizlikle takibinin sağlanması muhasebe kayıtları ile Hukuk Müşavirliği belgeleri arasında mutabakatın her yıl yapılması,

10

11

29

30

70

93

98

100 101

142

Bilanço

Gelir tablosu

Gelir tablosu

2004 yılı dönem başında tasfiye halinde olduğu bildirilen ET-PAŞ A.Ş.’nin tasfiyesi hususunda Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile istişarede bulunulması, Giderlerin çeşitleri itibarıyla kayıt altına alınarak, işletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişkisi bulunmayan endirekt giderlerin genel yönetim giderleri hesabında gösterilmesi, Askeri birliklere yapılan satışlarda, taleplerin zamanında karşılanmaması, analiz raporlarının olumsuz çıkması gibi nedenlerle kesilen cezaların en alt düzeye indirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması,

103

115

118

143