Samokontrola w cukrzycy

124091712

02

CO TO JEST DIABETES MELLITUS.

S.

4

TYPY CUKRZYCY Cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 2 Cukrzyca ciążowa (cukrzyca ciężarnych)

S. S. S.

5 6 7

PODRÓŻ W BIOLOGIĘ Glukoza – najważniejszy dostawca energii dla naszego organizmu Insulina jest kluczem regulacji cukru we krwi

S. S. S.

8 8 8

SILNE WAHANIE POZIOMU CUKRU WE KRWI Wysokie stężenie cukru – hiperglikemia Niskie stężenie cukru – hipoglikemia Choroby towarzyszące cukrzycy

S. S. S. S.

10 10 10 11

SAMOKONTROLA POZIOMU CUKRU WE KRWI Jak uniknąć błędów podczas samokontroli poziomu cukru we krwi Dokumentacja pomiarów

S. S. S.

12 12 13

CO MA WPŁYW NA POZIOM CUKRU WE KRWI Sport Alkohol Choroby

S. S. S. S.

14 14 14 15

DIAGNOZA: CUKRZYCA

S.

16

CEL TERAPII: ŻYĆ BEZ OGRANICZEŃ Cel terapii: poziom glukozy we krwi Cel terapii: poziom HbA1c Cel terapii: unikanie komplikacji

S. S. S. S.

17 17 17 17

TERAPIA FARMAKOLOGICZNA PRZY CUKRZYCY

S.

18

TERAPIA INSULINOWA PRZY CUKRZYCY Konwencjonalna insulinoterapia (CT) Intensywna konwencjonalna insulinoterapia (ICT) Terapia pompą insulinową (CSII)

S. S. S. S.

19 19 19 19

JAK WSTRZYKUJE SIĘ INSULINĘ

S.

20

DIETA PRZY CUKRZYCY

S.

21

CUKRZYCA A CIŚNIENIE KRWI

S.

24

SKUTECZNE ZAPOBIEGANIE KŁOPOTOM ZE STOPAMI

S.

25

ZALECENIA I WARTOŚCI ODNIESIENIA

S.

27

ADRESY APTEK MEDIQ PRZYJAZNYCH CUKRZYKOM

S.

28

Spis treści

Czy u Ciebie było podobnie? Podczas rutynowej kontroli lub planowanej wizyty lekarz poinformował Cię, że zachorowałeś na cukrzycę. U wielu osób wiadomość ta wywołuje uczucie konsternacji i pojawia się wiele pytań. Wątpimy w trafność postawionej diagnozy, gdyż nie odczuwaliśmy żadnych objawów tej choroby i w ogóle nie czujemy się chorzy. Diabetes (łac.) - popularna nazwa to cukrzyca, jest chorobą silnie rozpowszechnioną. Pomimo tego wiedza na jej temat w społeczeństwie jest jeszcze bardzo słaba. Często wywołuje ona bezpodstawną bojaźń i strach, a nawet poczucie winy. Tylko nieliczni z nas wiedzą, że sami decydują o tym, czy będą prowadzić prawie normalne życie. Jednak ku temu potrzebna jest wiedza na temat choroby oraz sposobów postępowania w życiu codziennym i w najróżniejszych sytuacjach życiowych. Niniejszy poradnik stanowi kompleksowy zbiór informacji na temat choroby oraz wskazówki, jak należy prawidłowo z nią postępować. Znajdziesz w nim pierwsze odpowiedzi na swoje pytania i dowiesz się, w jaki sposób nadal korzystać z życia, mimo że zachorowałeś na cukrzycę. Apteki Mediq Przyjazne Cukrzykom - jesteśmy dla Ciebie – dajemy poczucie bezpieczeństwa!

Wstęp

03

Co to jest diabetes mellitus?

Cukrzyca – często diagnozowana przez przypadek. Podwyższony poziom cukru we krwi zostaje często przeoczony!

Termin „diabetes” oznacza nadmierne wydalanie moczu, a „mellitus” oznacza miód. Pojęcie to oznacza przewlekłe zaburzenie przemiany materii, którego najbardziej znaną cechą jest wydalanie cukru z moczem w przypadku podwyższonego poziomu cukru we krwi.

Ze względu na różnorodne przyczyny cukrzycy rozróżniamy 3 rodzaje cukrzycy, które traktowane są w sposób ściśle specyficzny. Niezależnie od typu, celem jest, aby poziom cukru we krwi ustawić możliwie optymalnie.

Ryzykiem stale podwyższonego poziomu cukru we krwi są choroby towarzyszące lub choroby następcze. Przyczyną jest albo niedobór insuliny, niewrażliwość na insulinę (odporność insulinowa) lub oba przypadki.

Cukrzyca typu 1

Choroba często zakrada się i w wielu przypadkach diagnozowana jest przypadkowo, podczas rutynowej kontroli lekarskiej. Obecnie w Polsce choruje na cukrzycę blisko 2,5 miliona osób. Z tego prawie 90% cierpi na tak zwaną cukrzycę typu 2.

Skryty charakter cukrzycy oraz mylne poczucie, że jesteśmy zdrowi powoduje, że choroba pozostaje długo w ukryciu. Jest to o tyle niekorzystna sytuacja gdyż nie sama cukrzyca, lecz choroby towarzyszące cukrzycy stanowią poważny problem.

Typy cukrzycy

Ponieważ w przypadku cukrzycy typu 2 dolegliwości pojawiają się dopiero kilka lat po rozpoczęciu choroby i podwyższone wartości cukru we krwi wychodzą tylko w ramach rutynowej kontroli u lekarza lub poprzez wystąpienie choroby następczej, liczba chorych jest przypuszczalnie znacznie wyższa. Ze względu na niezdrowy sposób odżywiania się, brak ruchu oraz niekorzystny wpływ środowiska, rośnie liczba osób chorych na cukrzycę typu 2. Obserwuje się także stały wzrost liczby osób z cukrzycą typu 1.

Cukrzyca typu 1 sprowadza się do niedoboru insuliny spowodowanego zniszczeniem komórek odpowiedzialnych za jej produkcję w trzustce. Dzieje się tak wskutek błędnego sterowania systemem odpornościowym (systemem immunologicznym). Z reguły dotyka ona młodsze osoby. Częstotliwość nowych zachorowań jest najwyższa u dzieci pomiędzy 11 a 13 rokiem życia. Z tego względu wcześniej o cukrzycy typu 1 mówiło się jako o „cukrzycy młodocianych lub cukrzycy młodzieńczej”. Jednakże również osoby dorosłe mogą na nią zachorować. Przypuszcza się, że przyczyną błędnego sterowania systemem immunologicznym w przypadku cukrzycy typu 1 są - obok tych genetycznych - najróżniejsze czynniki zewnętrzne (np. pewne infekcje wirusowe, a także wpływ środowiska). W reakcji autoimmunologicznej system odpornościowy kieruje się przeciwko własnym komórkom odpowiedzialnym za produkcję insuliny (komórki beta) w trzustce, co powoduje ich zniszczenie. Skutkiem jest absolutny brak insuliny, tak że powstaje konieczność doprowadzenia insuliny z zewnątrz. Dopiero w przypadku zniszczenia 80% komórek beta pojawiają się pierwsze objawy. Nie można już zatrzymać dalszego wyniszczenia komórek.

Szacuje się, że w Polsce około 250.000 osób choruje na cukrzycę typu 1. W większości przypadków cukrzyca typu 1 daje o sobie znać przez nagłe pojawienie się objawów: silnego uczucia pragnienia (polidypsja), częstego oddawania moczu (poliuria), znaczącą utratę wagi oraz zakwaszenia krwi (ketoacydoza). Przy tej formie cukrzycy konieczność wstrzykiwania insuliny pojawia się już od samego początku, gdyż trzustka produkuje jej bardzo małą ilość lub nie wytwarza jej w ogóle. 04

Co to jest diabetes mellitus?

Typy cukrzycy

05

Organizm próbuje skompensować nadwyżkę wyprodukowanej insuliny. W przebiegu choroby dochodzi jednak do wyczerpania własnej produkcji tego hormonu (absolutny niedobór insuliny).

Rozwój cukrzycy typu 1 System immunologiczny atakuje komórki trzustki produkujące insulinę i niszczy je. Organizm nie może produkować wystarczającej ilości insuliny, aby obniżać poziom cukru we krwi.

Ilość wysepek Langerhansa lub komórek beta

Zdarzenie inicjujące

Manifestacja cukrzycy typu 1

SYNDROM METABOLICZNY SPRZYJA POWSTANIU CUKRZYCY TYPU 2 Charakterystycznej dla diabetes mellitus typu 2 odporności insulinowej towarzyszy często u osób z nadwagą wysokie ciśnienie oraz podwyższony poziom tłuszczu we krwi. Kombinacja nadwagi, wysokiego ciśnienia, zaburzenia metabolizmu tłuszczowego oraz przemiany cukrów oznaczany jest mianem syndromu metabolicznego lub syndromem dobrobytu.

Faza remisji Normalna produkcja insuliny

Spadek produkcji insuliny

Czas

Brak własnej produkcji insuliny

Nawet w przypadku występowania czynników ryzyka, jak usposobienie genetyczne, nieprawidłowy sposób odżywiania się, brak ruchu, palenie tytoniu czy stres, nie musi dojść koniecznie do rozwoju cukrzycy. Zdrowy sposób odżywiania się, unikanie nadwagi i aktywność fizyczna może obniżyć znacząco ryzyko pojawienia się choroby.

Faza miodowa (faza remisji)

Stan ten (określany jako „miesiąc miodowy”), w którym może dojść do obniżenia podawania insuliny, utrzymuje się z reguły zaledwie kilka tygodni lub miesięcy, po czym zapotrzebowanie na insulinę znów rośnie.

Syndrom metaboliczny Wspólne występowanie nadwagi, podwyższonych wartości tłuszczów we krwi, nadciśnienia i cukrzycy zwiększa ryzyko chorób serca i układu krążenia.

Usposobienie genetyczne

Nadwaga

Typy cukrzycy

Cukrzyca

ka

06

Przy tym typie cukrzycy trzustka produkuje jeszcze samoczynnie insulinę, jednak wytworzona insulina nie może skutecznie działać (odporność insulinowa). Dlatego mówimy tutaj o relatywnym niedoborze insuliny.

Zawał serca Udar mózgu

r yzy

Osoby chore na cukrzycę typu 1 są z reguły osobami szczupłymi w momencie zdiagnozowania choroby, a typu 2 mają nadwagę.

Ten typ cukrzycy jest najczęstszą formą choroby cukrzycowej, i dotyczy prawie 90% wszystkich chorych. Ponieważ w przeszłości chorobą tą dotknięte były zwłaszcza osoby dorosłe powyżej 40-go roku życia, mówiono o niej „cukrzyca starcza”. Teraz jednak pojawia się coraz częściej także u dzieci i młodzieży. Przyczyną powstania choroby jest zmiana przyzwyczajeń życiowych i żywieniowych, powiązana z tym nadwaga, niezdrowe lub nadmierne spożywanie żywności oraz brak ruchu. Przebieg jest zazwyczaj kroczący, przez to choroba pozostaje długi czas niezauważona.

C z y nniki

Cukrzyca typu 2

ic

Stres

Wysoki Palenie poziom tłuszczu we e n i krwi i n e d tę ar tn

St w

Po zdiagnozowaniu cukrzycy i rozpoczęciu terapii insulinowej u niektórych pacjentów dochodzi do przejściowej regeneracji produkcji insuliny przez własny organizm.

Nadciśnienie

Brak ruchu Nieprawidłowy sposób odżywiania się

CUKRZYCA CIĄŻOWA (CUKRZYCA CIĘŻARNYCH) Ta forma cukrzycy pojawia się w trakcie ciąży. Częstotliwość wystąpienia wynosi 2 – 3%. W większości przypadków cukrzyca ustaje bezpośrednio po narodzinach dziecka. Czynnikiem ryzyka jest nadwaga, wiek powyżej 30 lat oraz obciążenie dziedziczne. Typy cukrzycy

07

Podróż do biologii GLUKOZA – NAJWAŻNIEJSZY DOSTAWCA ENERGII DLA NASZEGO ORGANIZMU Aby nasz organizm i wszystkie jego organy mogły prawidłowo funkcjonować, potrzebna jest energia. Energię czerpiemy z substancji odżywczych zawartych w naszym pożywieniu. Najważniejszym dostawcą energii jest glukoza („cukier gronowy”). Glukoza pozyskiwana jest w procesie trawiennym i podczas rozkładu tak zwanych węglowodanów (skrobia i cukier). Artykuły spożywcze bogate w węglowodany to np. ziemniaki, chleb, ryż, makaron i owoce (także soki owocowe). Przez krwiobieg dawca energii – glukoza – przedostaje się z jelita do naszych komórek (zwłaszcza do wątroby, mięśnia sercowego, innych komórek mięśniowych, tkanki tłuszczowej). Aby jednak glukoza miała możliwość trafienia do poszczególnych komórek, organizmowi potrzebny jest pewien hormon – insulina.

Zasada klucza i zamka U zdrowego człowieka insulina (klucz) otwiera komórki (zamek), tak że glukoza z krwi może przedostać się do wnętrza komórek.

Komórka

Koryto krwi

Glukoza

Insulina

Gdy brakuje insuliny lub nie działa ona skutecznie, wtedy glukoza nie może przedostać się do komórek organizmu. Dlatego też nie zachodzi proces pozyskiwania energii. Glukoza zbiera się we krwi – wzrasta poziom cukru.

Komórka

Koryto krwi

Glukoza

INSULINA JEST KLUCZEM REGULACJI POZIOMU CUKRU WE KRWI

Normalny poziom cukru we krwi to: Na czczo/rano: Nie mniej niż 60 mg/dl (lub 3,3 mmol/l) Przed posiłkiem: Pomiędzy 80 a 110 mg/dl (lub 4,4 – 6,1 mmol/l) Po posiłku: Nie więcej niż 140 mg/dl (lub 7,8 mmol/l)

08

Glukoza i insulina

Za produkcję hormonu insuliny odpowiedzialna jest trzustka. Po posiłku wzrasta poziom cukru we krwi. Organizm produkuje insulinę, która dba o to, aby glukoza mogła się przedostać z krwi do komórek, gdzie jest potrzebna. Poziom cukru we krwi spada. W normalnym przypadku organizm samoczynnie reguluje, ile insuliny zostanie wyprodukowane i dostarcza jej tylko tyle ile rzeczywiście jest potrzebne. W ten sposób u osób ze zdrową przemianą materii poziom cukru we krwi pozostaje na zrównoważonym poziomie. Ponadto insulina realizuje ważne zadania w procesie przemiany białkowej i tłuszczowej zachodzącym w naszym organizmie. Aby glukoza przedostała się do komórek i mogła być tam zużyta do pozyskania energii, potrzebuje „klucza do otwarcia drzwi”. Funkcję tę spełnia właśnie insulina. Bez insuliny glukoza nie może przedostać się do komórek, a poziom cukru we krwi wzrasta. Równocześnie dochodzi do niedoboru energii w komórkach, mimo że poza komórkami ilość cukru jest wystarczająca.

FUNKCJA PODSTAWOWA I BOLUSOWA INSULINY Do celów utrzymania ważnych funkcji organizmu (praca mózgu i serca, oddychania i ruchu) konieczne są – nawet bez spożycia posiłku o wysokiej dawce węglowodanów – stałe, małe ilości insuliny (funkcja podstawowa). Po dostarczeniu organizmowi węglowodanów podczas spożywania posiłków na krótki czas wzrasta zapotrzebowanie na insulinę; wtedy dochodzi do zwiększonej produkcji tego hormonu (funkcja bolusowa/ porcjowa).

Glukoza i insulina

09

Silne wahania poziomu cukru we krwi HIPERGLIKEMIA – ZBYT WYSOKI POZIOM CUKRU WE KRWI Hiper (nad) glik (cukier) emia (we krwi)

Powodują one typowy w takim przypadku zapach acetonu lub owoców w wydychanym powietrzu.

O hiperglikemii, czyli zbyt wysokim poziomie Ryzyko w przypadku opóźnionego lub niewystarczającego leczenia to zakwaszenie cukru we krwi, mówimy wtedy, gdy wartości cukru we krwi przekroczyły poziom normalny. organizmu i śpiączka cukrzycowa. Podwyższony poziom cukru we krwi często nie przysparza żadnych dolegliwości lub jedynie bardzo niespecyficzne, jak zmęczenie, znużenie, częste oddawanie moczu lub problemy z wyleczeniem ran. W większości przypadków nie zauważamy nawet tego, a pogorszone samopoczucia sprowadzamy do innych przyczyn. W przypadku bardzo wysokiego poziomu cukru we krwi powstaje ryzyko zagrażającego życiu wykolejenia metabolizmu, śpiączki cukrzycowej. Jak może do tego dojść?

W normalnym przypadku mocz pozbawiony jest cukru. Jednakże w przypadku bardzo wysokich wartości cukru we krwi może dojść do indywidualnego progu nerkowego wynoszącego 160-240 mg/dl (bądź 8,9-13,3 mmol/l), tak że dochodzi do wydzielania glukozy z dużą ilością wody, substancji odżywczych oraz minerałów (poliuria/ wielomocz). Również powstałe ciała ketonowe są wykrywalne w moczu.

Powstały wskutek relatywnego lub absolutnego niedoboru insuliny nagły brak energii w komórkach organizm próbuje skompensować poprzez pozyskanie energii z własnych rezerw tłuszczowych.

Spowodowane utratą dużej ilości płynów uczucie pragnienia prowadzi do tego, że osoby dotknięte muszą przyjmować dużo płynów (polidypsja).

Taki sposób pozyskania energii jest z jednej strony mało efektywny, z drugiej strony dochodzi do powstania tzw. ketonów (np. aceton, ß-hydroxybutyrat, kwas acetylooctowy) – kwaśnych i szkodliwych dla organizmu produktów odpadowych.

HIPOGLIKEMIA – ZBYT NISKI POZIOM CUKRU WE KRWI Hipo (pod/poniżej) glik (cukier) emia (we krwi)

Wartości alarmowe: 160-240 mg/dl lub 8,9-13,3 mmol/l Przekroczenie progu nerkowego na skutek zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi Od 250 mg/dl lub 13,9 mmol/l Ryzyko śpiączki cukrzycowej na skutek zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi

10

Silne wahania poziomu cukru we krwi

Hipoglikemia ma miejsce w przypadku poziomu cukru we krwi poniżej 50 mg/ dl (2,7 mmol/l) i jest z reguły skutkiem braku równowagi pomiędzy czynnikami wpływającymi na zwiększenie lub zmniejszenie wartości cukru we krwi. Jest to powodowane między innymi przez opuszczenie posiłku, błędne dawkowanie insuliny, błędną technikę wstrzyknięć, obciążenie fizyczne przy niezmienionej dawce insuliny, podwyższoną wrażliwość insulinową, wcześniejszą konsumpcję alkoholu.

Symptomy hipoglikemii wynikają z jednej strony z tego, że reakcją organizmu jest produkcja adrenaliny (kołatanie serca, potliwość) oraz ze zbyt małego zaopatrzenia organizmu w glukozę (problemy z koncentracją, uczucie głodu, drażliwość, problemy ze wzrokiem, bóle głowy, problemy z mówieniem, ograniczenie Wartości alarmowe: Poniżej 50 mg/dl lub 2,7 mmol/l Zbyt niski poziom cukru we krwi wiąże się z ryzykiem śpiączki hipoglikemicznej

CHOROBY TOWARZYSZĄCE CUKRZYCY Niezaobserwowany, stale podwyższony poziom cukru we krwi szkodzi naczyniom i nerwom.

świadomości i zdolności do działania, utrata przytomności, śpiączka). Lekki niedobór cukru daje się leczyć glukozą (cukrem gronowym) czy napojami z zawartością cukru. W przypadku silnego niedoboru cukru powstaje konieczność udzielenia pomocy przez bliskich lub nawet przywołania lekarza. Konieczna jest przy tym wiedza, jak należy zareagować w sytuacji niedoboru cukru i jakie czynności należy podjąć. Lekarz prowadzący lub grupa leczenia cukrzycy informuje i szkoli rodzinę oraz bliskich w temacie ciężkiej hipoglikemii i jej leczenia.

Mogą być tym dotknięte ważne organy naszego organizmu – zwłaszcza system krwionośny, oczy, nerki i nerwy. MOŻLIWYMI ZAGROŻENIAMI SĄ: •

choroba wieńcowa (zakłócenia w funkcjonowaniu serca, zawał mięśnia sercowego i udar mózgu),

•

zmiany naczyniowe i zakłócenia w dokrwieniu oczu (retinopatia cukrzycowa),

•

choroby nerek (nefropatia cukrzycowa),

•

cukrzycowe zmiany nerwów (polineuropatia),

•

zespół stopy cukrzycowej jako skutek zmian naczyniowych i nerwów w kończynach dolnych.

Celem terapii cukrzycowej jest utrzymywanie wartości cukru we krwi na poziomie ustalonego obszaru docelowego, aby w ten sposób zapobiegać pojawieniu się chorób towarzyszących cukrzycy. Obszar docelowy opiera się na wartościach zwyczajowych i ustalany jest wspólnie z lekarzem prowadzącym. Silne wahania poziomu cukru we krwi

11

WAŻNY ELEMENT TWOJEJ TERAPII CUKRZYCOWEJ:

Samokontrola poziomu cukru! Samokontrola stanowi ponadto ważny czynnik motywacyjny i stwarza poczucie odpowiedzialności oraz bezpieczeństwa w codziennym życiu cukrzyka. Jak często należy dokonywać pomiarów cukru we krwi zależy od wybranej formy leczenia i indywidualnego przebiegu choroby jak i warunków ramowych.

JAK UNIKNĄĆ BŁĘDÓW PODCZAS SAMOKONTROLI POZIOMU CUKRU WE KRWI Sprawdzaj swój poziom cukru we krwi! Samokontrola poziomu cukru we krwi daje możliwość prawidłowej oceny efektów podjętych czynności terapeutycznych, szybkiego rozpoznawania zaburzeń przemiany materii oraz oszacowania skutków najróżniejszych czynników mających wpływ na przebieg choroby (sposób odżywiania, aktywność fizyczna, stres, schorzenia).

Możliwe źródła błędu:

12

•

Resztki cukru na palcach

•

Resztki środka dezynfekującego w kropli krwi

•

Błędny numer kodu

•

Paseczki testowe po upływie terminu przydatności lub zwilżałe

•

Zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura otoczenia

Samokontrola poziomu cukru we krwi

Przed pomiarem poziomu cukru we krwi ręce powinny być czyste i suche, czyli w idealnym przypadku dopiero co umyte i dobrze wytarte. Pozostałości alkoholu ze środków do dezynfekcji muszą zupełnie odparować, ponieważ tak jak w przypadku resztek kremów do rąk czy potu może dojść do zakłamania mierzonych wartości. Podczas pobierania krwi należy zwrócić uwagę, aby podnieść dokrwienie w palcu już przed nakłuciem poprzez ciepło lub delikatny masaż. W ten sposób, bez konieczności ucisku, można pozyskać wystarczająco dużą kroplę krwi. Pole testowe paseczka testowego powinno zostać wypełnione w pełni bez przerwy, aby uniknąć odchyleń wartości pomiarowych. Enzymy reagujące na paseczkach testowych przeznaczonych do kontroli poziomu cukru we krwi są wrażliwe na wilgoć i temperaturę, z tego względu testy muszą być przechowywane w oryginalnych, szczelnie zamkniętych pojemnikach. Paseczki testowe należy używać wyłącznie do upływu terminu podanego na opakowaniu zbiorczym.

W przypadku rozpoczęcia nowego opakowania paseczków testowych należy sprawdzić ustawiony kod i ewentualnie ustawić go na nowo. Kodowanie nie niweluje drobnych różnic produkcyjno-technicznych pomiędzy różnymi seriami produktu, tak że przy prawidłowym kodzie pokazywany jest optymalny wynik pomiaru.

Zakres temperatury, w którym urządzenia pomiarowe wykazują wiarygodne wyniki, to 10-35°C. Przy ekstremalnym zimnie urządzenie powinno być noszone bezpośrednio przy ciele, aby w ten sposób zagwarantować optymalne warunki pomiarowe.

CZYNNIKI ZAKŁÓCAJĄCE PRACĘ URZĄDZEŃ POMIAROWYCH Na ustalenie poziomu glukozy we krwi za pomocą urządzenia pomiarowego mogą mieć wpływ przyjmowane lekarstwa. Przy tym zwyczajowe terapeutyczne podawanie insuliny nie stanowi z reguły problemów, jednakże przy kombinacji

kilku środków lub przedawkowaniu mogą pojawić się zakłamane wartości pomiarowe. W przypadku odchyleń wartości pomiarowych należy poradzić się swojego lekarza prowadzącego.

DOKUMENTACJA WARTOŚCI POMIAROWYCH Ważne jest, aby zmierzone wartości były dokumentowane np. w dzienniczku. Zalecane jest wpisywanie uwag (zwiększona lub zmniejszona aktywność fizyczna, choroba, wpisy dotyczące posiłków i tabletek obniżających poziom cukru we krwi, dawka insuliny itp.). Staranna dokumentacja stanowi podstawę dla porad u lekarza prowadzącego lub doradcy ds. cukrzycy. Jest ona pomocna przy dopasowaniu terapii i np. oceny w szczególnych sytuacjach. Dzienniczek można prowadzić również za pomocą oprogramowania bezpośrednio

przy komputerze. Programy takie gwarantują przejrzystą prezentację zmierzonych wartości cukru i dają możliwość obszernej analizy z funkcjami statystycznymi, wyliczeniami wartości uśrednionych itp.

Analiza stężenia glukozy we krwi u pacjenta z typem 2 cukrzycy – nowe spojrzenie

KSIĄŻECZKA ZDROWIA DLA OSÓB Z CUKRZYCĄ Książeczka zdrowia dla osób z cukrzycą jest osobistym „dowodem” cukrzyka. Przy starannym prowadzeniu dokumentuje on wszelkie ważne informacje (indywidualne cele terapeutyczne, wyniki badań itp.) dotyczące choroby i stanowi ważny element w optymalizacji leczenia i opieki.

W ten sposób można poinformować również innych lekarzy o chorobie cukrzycowej oraz aktualnych sukcesach terapii – np. podczas pobytu szpitalnego, wizyty u lekarza specjalisty, urlopu czy zmianie miejsca zamieszkania.

Samokontrola poziomu cukru we krwi

13

Co ma wpływ na poziom cukru we krwi OBOK PRZYJMOWANEGO POŻYWIENIA I STOSOWANEJ TERAPII (NP. LEKI OBNIŻAJĄCE STĘŻENIE CUKRU WE KRWI I INSULINA) RÓŻNORODNE INNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄ NA POZIOM CUKRU WE KRWI: SPORT

Aktywność fizyczna przynajmniej trzy razy w tygodniu, po pół godziny wpływa pozytywnie na przemianę materii

•

Ruch zwiększa wrażliwość insulinową komórek organizmu. Aktywność fizyczna obniża zapotrzebowanie na insulinę.

•

Ruch obniża cukier we krwi: energia potrzebna podczas uprawiania sportu zużywana jest w formie glukozy.

•

Dzięki aktywności sportowej dochodzi do budowania mięśni – a te, nawet w stanie spoczynku – zużywają więcej energii (glukozy), niż tkanka tłuszczowa.

•

Sport pomaga w redukcji nadwagi a ćwiczenia wytrzymałościowe obniżają poziom tłuszczów we krwi, które podobnie jak cukrzyca stanowią czynnik ryzyka dla chorób serca i układu krwionośnego.

Ponieważ nadwaga u osób z cukrzycą typu 2 jest częstym zjawiskiem towarzyszącym, zaleca się pływanie lub jazdę na rowerze. Właściwe są sporty wytrzymałościowe przy średniej intensywności, tzn. dynamiczne obciążenie z wysokim zużyciem energii, np. wędrówki lub spacery.

ALKOHOL Alkohol wywiera wpływ na poziom cukru we krwi i może doprowadzić do jego zbyt niskiego stanu. Należy wziąć pod uwagę, że alkohol ma po tłuszczu najwyższą kaloryczność, przez co znacząco wpływa na powstawanie nadwagi. Ponadto alkohol hamuje uwalnianie glukozy z rezerw wątroby (glukoneogeneza), co prowadzi do obniżenia wartości cukru we krwi.

Im więcej alkoholu pije osoba chora na cukrzycę, tym silniej i dłużej zahamowany jest proces metaboliczny. Ciężko jest jednoznacznie wskazać jak bardzo alkohol obniża poziom cukru we krwi. Leki działające obniżająco na poziom cukru we krwi czy insulina dodatkowo obniżają cukier we krwi. Dochodzi do hipoglikemii (zbyt niski poziom cukru we krwi), najczęściej cztery do sześciu godzin po konsumpcji alkoholu. Gdy szeroko zakrojona hipoglikemia pojawi się w trakcie snu, może stanowić to zagrożenie życia.

CHOROBY Każda choroba towarzysząca stanowi dodatkowe obciążenie dla organizmu i u osób z cukrzycą wpływa na przemianę materii. Szczególnie infekcje, które objawiają się gorączką lub stanem podgorączkwym mogą doprowadzić do zachwiania równowagi poziomu cukru we krwi. Organizm jest w stanie alarmowym, a hormony stresu prowadzą do wzrostu poziomu cukru we krwi. Każda choroba infekcyjna obniża wrażliwość insulinową i zwiększa zapotrzebowanie na insulinę. Przy takim samym spożyciu posiłków zapotrzebowanie na insulinę wzrasta często o 30-50%. Może to skutkować przejściową terapią insulinową. Pacjenci, którzy już leczeni są za pomocą insuliny wyrównują to zapotrzebowanie poprzez częstsze pomiary poziomu cukru we krwi i odpowiednie dopasowanie dawki insuliny. Wymagana wiedza w tym zakresie przekazywana jest na szkoleniach dla osób z cukrzycą. Porozmawiaj z lekarzem prowadzącym! W przypadku wartości na poziomie ponad 240 mg/dl (13,3 mmol/l) pojawia się konieczność przeprowadzenia testów na ciałka ketonowe. W takich sytuacjach konieczne są regularne testy poziomu cukru we krwi oraz dopasowania dawki insuliny, aby cukier we krwi był pod kontrolą. W przypadku utrzymujących się wymiotów lub biegunki nawet podczas urlopu, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Bardzo ważne jest aby mieć przy sobie książeczkę cukrzyka a także własny plan leczenia i własną insulinę.

Poziom tylko 0,45 promila alkoholu we krwi zakłóca już uwalnianie cukrów. 14

Poziom cukru we krwi

Poziom cukru we krwi

15

Diagnoza: cukrzyca Diagnoza – cukrzyca – stawiana jest w oparciu o wartości cukru we krwi. Na czczo lub po posiłku powtórnie zmierzone wartości na poziomie 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub więcej oraz objawy (patrz str. 10) mówią jednoznacznie o chorobie cukrzycy. Gdy wartości na czczo po co najmniej ośmiogodzinnej przerwie w spożywaniu posiłków wynoszą ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l), wtedy również diagnozowana jest cukrzyca.

Cel terapii: żyć bez ograniczeń Właściwy i efektywny sposób leczenia ukierunkowany jest wg typu cukrzycy, życzeń, potrzeb i chorób towarzyszących. CEL TERAPII: POZIOM GLUKOZY WE KRWI

Doustny test tolerancji glukozy stosowany jest po to, by w przypadku wartości granicznych na poziomie 100-125 mg/dl (lub 5,6-7,0 mmol/l), otrzymać jasny obraz sytuacji metabolicznej. Krzywa poziomu cukru we krwi po podaniu cukru w płynie. Glukoza we krwi

Chory na cukrzycę

Zdrowy

CEL TERAPII: WARTOŚĆ HBA1C Długoczasowa pamięć cukru we krwi.

Godziny po podaniu cukrów

Z diabetes mellitus mamy do czynienia wtedy, gdy spełnione zostały poniższe kryteria (glukoza mierzona jest w osoczu krwi):

Doustny test tolerancji glukozy (DTTG): •

16

Przeprowadzamy rano (po 10-cio do 16-to godzinnej przerwie w spożywaniu posiłków). Podczas testu pacjent powinien być w pozycji siedzącej lub leżącej. Palenie przed lub w trakcie testu jest niedozwolone.

Diagnoza

Cukrzyca

Cukier we krwi na Cukier we krwi czczo okazjonalnie

Doustny test tolerancji glukozy

Powyżej 126 mg/ Powyżej 200 mg/ dl (7,0 mmol/l) dl (11,1 mmol/l) i symptomy cukrzycy

Wartość po 2 godzinach: powyżej 200 mg/dl (7,0 mmol/l)

Zakłócona 110-126 mg/dl tolerancja (6,1-7,0 mmol/l) glukozy Normalnie Poniżej 110 mg/ dl (6,1 mmol/l)

Celem terapii u pacjentów z chorobą cukrzycową jest możliwie normalne ustawienie poziomu cukru we krwi. Cel ten można osiągnąć dzięki regularnej samokontroli poziomu cukru we krwi. Dokumentacja zmierzonych wartości stanowi podstawę dla wizyt u lekarza, jest ona ważnym środkiem pomocniczym przy dopasowywaniu dawki, pomaga w porównaniu sytuacji nadzwyczajnych i jest ważna, aby móc rozpoznać odchylenia pojawiające się w ciągu dnia.

Wartość po 2 godzinach: 140200 mg/dl (7,8-11,1 mmol/l) Wartość po 2 godzinach: mniej niż 140 mg/dl (7,8 mmol/l)

Wartości są mierzone w osoczu żylnym (warunki laboratoryjne). Wartości w pełnej krwi kapilarnej są o 10-15% niższe.

Czerwony barwnik krwi – hemoglobina – jest ważnym elementem składowym czerwonych krwinek odpowiedzialnych za transport tlenu we krwi. W zależności od średniego stężenia glukozy we krwi dochodzi do trwałego połączenia molekuł cukru z hemoglobiną. Wartość HbA1c wykazuje udział „scukrzonej” hemoglobiny i podawana jest w procentach. Żywotność czerwonej krwinki wynosi ok. 100 dni, po tym czasie zostaje ona zastąpiona i dochodzi do odnowienia hemoglobiny.

Wartość standardowa u osób z prawidłowym metabolizmem: ok. 5% HbA1c Wartość docelowa u osoby z cukrzycą typu 1 i typu 2: Zgodnie z zaleceniami poniżej 6,5% HbA1c

Ustalenie wartości HbA1c pozwala więc wyciągnąć wnioski nt. średniego stężenia glukozy we krwi w ostatnich ośmiu dziesięciu tygodniach. Do ustalenia wartości HbA1c stosuje się różne metody, tak że zakres normalny może znacząco różnić się w zależności od stosowanego procesu, a pozyskanych wartości nie należy porównywać pomiędzy sobą.

CEL TERAPII: UNIKANIE CHORÓB TOWARZYSZĄCYCH CUKRZYCY Wskutek zmienionych parametrów metabolicznych w przypadku diabetes mellitus zwiększa się ryzyko pojawienia się chorób towarzyszących cukrzycy, głównie choroby systemu naczyniowego i nerwowego. Dzięki ustawieniu poziomu cukru we krwi blisko wartości normalnych, poprzez zmniejszenie dodatkowych czynników ryzykotwórczych jak palenie, nadwaga, stres oraz dzięki leczeniu nadciśnienia i podwyższonych wartości tłuszczów we krwi można efektywnie zapobiec rozwojowi chorób towarzyszących cukrzycy. Cel

17

Terapia farmakologiczna przy cukrzycy W dzisiejszych czasach dostępnych jest wiele tak zwanych doustnych leków przeciwcukrzycowych (tabletki obniżające poziom cukru we krwi) o różnorodnych założeniach i skutkach. To lekarz dobiera pasujący medykament z dostępnych na rynku. Środki lecznicze, które hamują szybki pobór cukru z jelita (Substancje czynne: akarboza, miglitol) Mają one za zadanie osłabianie szczytu cukru we krwi po posiłkach, hamując przetwarzanie skrobi w glukozę w jelitach. Pobieranie glukozy w jelicie zostaje tym samym spowolnione, czego efektem jest powolny wzrost poziomu cukru we krwi po spożyciu posiłku.

W terapii cukrzycy można stosować leki, jeśli organizm jest jeszcze w stanie produkować samodzielnie insulinę.

Środki lecznicze wspomagające produkcję insuliny (Substancje czynne: glibencalmide, glimepirid, repaglinid, nateglinid i in.) Leki z tej grupy pobudzają trzustkę do zwiększonej produkcji insuliny. Dlatego też mogą być stosowane wyłącznie u osób z cukrzycą typu 2, u których trzustka zachowała zdolność do produkcji wystarczających ilości insuliny. Środki lecznicze zwiększające działanie insuliny lub hamujące tworzenie cukrów w wątrobie (Metfromina, pioglitazon, rosiglitazon) Substancje te doprowadzają do zwiększenia wrażliwości komórek na działanie insuliny wytworzonej przez organizm przeciwdziałając w ten sposób odporności insulinowej. Dzięki temu glukoza może łatwiej przedostawać się z krwi do komórek. Skutkiem działania tych substancji jest obniżenie poziomu cukru we krwi, komórki trzustki produkujące insulinę są odciążone, a tworzenie nowych cukrów w wątrobie jest wyhamowane.

Terapia insulinowa przy cukrzycy Zastąpienie insuliny wydzielanej przez organizm wstrzykiwaną insuliną jest celem terapii insulinowej. Indywidualne zapotrzebowanie na insulinę wynika z ilości insuliny potrzebnej przy wzroście poziomu cukru we krwi po spożyciu posiłku (zapotrzebowanie na porcję/bolus) oraz z zapotrzebowania na insulinę podstawową, która służy do utrzymania stabilnego poziomu cukru we krwi niezależnie od spożycia posiłków (zapotrzebowanie podstawowe).

KONWENCJONALNA INSULINOTERAPIA (CT) W przypadku konwencjonalnej terapii insulinowej dochodzi do podania zastrzyku insuliny o ustalonych porach i ustalonej ilości preparatu. Należy przestrzegać ustalonych pór dnia i podawanych ilości. Z reguły konieczne jest spożywanie przekąsek. W większości przypadków zastosowanie znajdują mieszanki insulinowe, które wstrzykiwane są 2 x dziennie. Z reguły wstrzykuje się rano 2/3 i wieczorem 1/3 zapotrzebowania na insulinę w udo. Korzyści tej formy terapii: z reguły dziennie potrzebne są tylko dwie iniekcje insuliny. Niekorzystne jest jednak, że forma ta nie dopuszcza zbyt elastycznego spożywania Wyprodukowana przez organizm insulina pokrywa spożyte węglowodany i koryguje podwyższone wartości cukru we krwi. Insulina podstawowa pokrywa zapotrzebowanie na insulinę na czczo i nie służy jako korektor dawki insuliny.

18

Terapia farmakologiczna

codziennych posiłków. Posiłki powinny być rozłożone możliwie równomiernie na cały dzień, gdyż w przeciwnym razie pojawia się ryzyko zbyt niskiego poziomu cukru we krwi (hipoglikemia). Często ta forma terapii nie daje zadowalających efektów przy ustawianiu przemiany materii.

INTENSYWNA KONWENCJONALNA INSULINOTERAPIA (ICT) W przypadku intensywnej insulinoterapii (zasada bazy i bolusa) dochodzi do odrębnego wstrzykiwania insuliny posiłkowej i podstawowej, tak że w ciągu dnia koniecznych jest 4-5 iniekcji. Normalna insulina lub insuliny analogowe o szybkim działaniu podawane są w zależności od planowanego spożycia posiłku i aktualnego poziomu cukru we krwi przed posiłkami, a insulina podstawowa – w zależności od insuliny 1-3 x dziennie. Ta forma terapii jest znacznie bardziej zbliżona do uwarunkowań fizjologicznych niż terapia CT i stanowi standard w dzisiejszej terapii insulinowej.

TERAPIA POMPĄ INSULINOWĄ (CSII = CONTINUOUS SUBCUTANEOUS INSULIN INFUSION CIĄGŁA PODSKÓRNA INFUZJA INSULINY) Terapia za pomocą pompy insulinowej może być uważana za szczególną formę terapii ICT. Pompa insulinowa jest małym urządzeniem infuzyjnym, które za pomocą cewnika wykonanego z tworzywa sztucznego oraz położonej w tkance tłuszczowej podskórnej kaniuli zaopatruje organizm w niezbędną insulinę. Zgodne z zapotrzebowaniem, stałe doprowadzanie insuliny naśladuje uwalnianie insuliny u zdrowej osoby, co może umożliwić jeszcze lepszą kontrolę procesu przemiany materii.

Terapia insulinowa

19

Jak wstrzykuje się insulinę? ABY WKŁUCIE NIE BYŁO BOLESNE Przed każdą iniekcją zmieniaj igły i miejsce nakłucia. Igły przeznaczone są do zastosowania jednorazowego.

Dieta przy cukrzycy Zalecenia dotyczące diety dla osób z cukrzycą opierają się na ogólnych zaleceniach zdrowego i zrównoważonego sposobu odżywiania się: nie za dużo tłuszczów, nie za dużo cukru, niewiele alkoholu oraz naturalne, zawierające dużo błonnika produkty.

Wstrzyknięcie insuliny powinno nastąpić do tkanki tłuszczowej podskórnej, nie ma konieczności podawania insuliny do położonej poniżej tkanki mięśniowej. Gwarantuje to równomierne rozłożenie insuliny.

WSZYSTKIE OSOBY – RÓWNIEŻ Z CUKRZYCĄ – POTRZEBUJĄ: • wystarczającej ilości energii • wszelkie konieczne substancje odżywcze w zrównoważonych proporcjach • odpowiednią ilość płynów • minerały • witaminy • pierwiastki śladowe

Naskórek Tkanka tłuszczowa podskórna

NASZE POŻYWIENIE SKŁADA SIĘ Z 3 PODSTAWOWYCH SUBSTANCJI ODŻYWCZYCH

Zasób insuliny

•

Mięsień

• • Aby być pewnym, że insulina zostanie podana do tkanki tłuszczowej podskórnej, a nie do tkanki mięśniowej, można utworzyć fałd skórny pomiędzy kciukiem i palcem wskazującym. Kąt wkłucia powinien wynosić, w zależności od przyzwyczajenia, 90° lub 45°. Wybierz te produkty, które są tak zaprojektowane, aby pomóc Ci w pełni zarządzać cukrzycą. Zaczynając od aparatów do monitorowania stężenia glukozy we krwi (glukometry) odpowiednich do Twojego stylu życia, poprzez pompy insulinowe do podawania insuliny 24 godz. na dobę przez 7 dni w tygodniu, a kończąc na narzędziach informatycznych, które pomagają Ci analizować Twoje wyniki każdego dnia.

20

Iniekcja insuliny

Zwróć uwagę na właściwą długość igły! Zapytaj lekarza jak należycie dopasować jej długość.

węglowodany (cukier i skrobia, również substancje zastępcze cukru) tłuszcze białka

Właściwe proporcje substancji odżywczych PODSTAWA NASZEGO ODŻYWIANIA Produkty zbożowe z pełnego przemiału, warzywa, orzechy, owoce i dużo płynów! (Osoby dorosłe ok. 1,5 l/dziennie). Woda mineralna, herbatki owocowe, rzadziej soki rozcieńczone z wodą. „SKROMNIEJ” Spożywanie posiłków bogatych w białko (sery, produkty mleczne i mięsne, wędliny o małej zawartości tłuszczu). WYJĄTKI Powinny stanowić tłuste mięsa, ciasto, słodycze i tłuste posiłki gotowe! Źródło: DGE

Dieta

21

Tyle energii dostarczają substancje odżywcze: 1 gram węglowodanów 4 kcal/17 kJ 1 gram białka 4 kcal/17 kJ 1 gram tłuszczu 9 kcal/38 kJ 1 gram alkoholu 7 kcal/30 kJ

Ważne: Wszystkie substancje odżywcze konieczne są we właściwych proporcjach!

Stracisz na wadze stosując zdrową dietę i aktywność fizyczną. Tracąc np. 10 kg wagi, poziom glukozy na czczo spada o 1,7-2,2 mml/l lub 30-40 mg/dl

SPECYFIKA W PRZYPADKU CUKRZYCY Nadwaga nie jest sprzymierzeńcem przemiany materii i przebiegu cukrzycy. Przyczyny nadwagi to zły sposób odżywiania się (zbyt dużo i zbyt kalorycznie), brak ruchu i obciążenie genetyczne. Normalizacja wagi daje lepsze samopoczucie i przyczynia się do polepszenia procesu przemiany materii.

OBLICZANIE WG WW SUBSTANCJI ODŻYWCZYCH PODWYŻSZAJĄCYCH CUKIER W przypadku terapii z zastosowaniem leków obniżających poziom cukru we krwi, jak insulina i niektóre leki obniżające wartości cukru we krwi, ważne jest prawidłowe oszacowanie oddziaływania substancji odżywczych na poziom cukru we krwi, aby utrzymywać go na zrównoważonym poziomie. Węglowodany w naszych pokarmach mają wpływ na cukier we krwi. Występują głównie w produktach zbożowych, ziemniakach, mleku i produktach pochodnych oraz w owocach (również w sokach owocowych dla „osób z cukrzycą”) jak i w cukrze. Prawidłowe oszacowanie oddziaływania na poziom cukru we krwi i kompatybilność ze stosowaną terapią (dawka insuliny lub tabletek) odbywa się w oparciu o zawartość węglowodanów w odpowiednich produktach spożywczych.

INDEKS GLIKEMICZNY Samo podawanie WW nie daje jeszcze jednak informacji nt. stosunku cukru we krwi po spożyciu posiłku. Niektóre produkty spożywcze zawierające węglowodany prowadzą do szybkiego i nagłego wzrostu poziomu cukru we krwi (wysoki indeks glikemiczny), inne ze względu na dużą zawartość błonnika są przyswajane powoli i powodują opóźniony, płaski wzrost poziomu cukru we krwi (niski indeks glikemiczny). Indeks glikemiczny wyliczany jest z działania podwyższającego poziom cukru we krwi w stosunku do tej samej ilości glukozy. Wysoka zawartość błonnika w artykułach spożywczych wpływa zatem pozytywnie na poziom cukru we krwi. ARTYKUŁY SPOŻYWCZE Z WYSOKIM INDEKSEM GLIKEMICZNYM („SZYBKI” WW): np. cukier gronowy, soki owocowe, miód ARTYKUŁY SPOŻYWCZE Z ŚREDNIM INDEKSEM GLIKEMICZNYM („ŚREDNIOSZYBKI” WW): np. owoce ARTYKUŁY SPOŻYWCZE Z ŚREDNIM INDEKSEM GLIKEMICZNYM („ŚREDNIOPOWOLNY” WW): np. białe pieczywo ARTYKUŁY SPOŻYWCZE Z NISKIM INDEKSEM GLIKEMICZNYM („POWOLNY” WW): np. produkty z pełnego zboża, warzywa Tłuszcze i białka w produktach spożywczych wpływają również na działanie glukozy. Uszkodzenia nerwów mogą prowadzić m.in. do odmiennego i spowolnionego pobierania glukozy.

Jednostką pomagającą w szacowaniu jest tak zwana jednostka chlebowa lub wymiennik węglowodanowy (j.ch. lub WW). 1 WW = 10-12 g węglowodanów Tabele informujące o ilości węglowodanów są dobrym środkiem pomocniczym, gdyż można z nich szybko i łatwo pozyskać informacje o wartości WW.

22

Dieta

Dieta

23

Cukrzyca i nadciśnienie CIŚNIENIE KRWI MOŻESZ OBNIŻYĆ EFEKTYWNIE RÓWNIEŻ BEZ STOSOWANIA LEKÓW! Należy używać mniej soli kuchennej, a więcej potasu, ruch, redukcja masy ciała, mniej alkoholu i papierosów, brak stresu.

Około 75% osób z cukrzycą typu 2 i 20% typu 1 cierpi na podwyższone ciśnienie krwi (= hipertonia). Nadciśnienie pojawia się bardzo często w związku z cukrzycą typu 2, nadwagą, niezdrowym sposobem odżywiania się i brakiem aktywności fizycznej. CO TO JEST NADCIŚNIENIE? Serce pompuje krew przez naczynia krwionośne w taki sposób, że kurczy się i rozkurcza około 70 x na minutę. Pompowanie serca wyczuwalne jest w formie pulsu. Podczas skurczu mięśnia sercowego powstaje w tętnicach górna wartość (ciśnienie skurczowe). Niska wartość (ciśnienie rozkurczowe) odpowiada ciśnieniu resztkowemu w tętnicach podczas fazy wyciszenia i napełniania serca. U osoby dorosłej normalne ciśnienie krwi to 130/85 mmHg. O podwyższonym ciśnieniu mówimy, gdy jedna z w/w wartości jest wyższa. Hipertonia ma miejsce, gdy podczas kilku pomiarów ciśnienia w różne dni zmierzona zostanie zbyt wysoka wartość ciśnienia. Wartość skurczowa

Amplituda ciśnienia krwi

Ciśnienie krwi w mmHg

Jedyną bezpieczną metodą wczesnego rozpoznania nadciśnienia są regularne pomiary poziomu cukru we krwi.

Wartość rozkurczowa

Kontrakcja

Napełnianie

Zdrowe stopy wyczuwają ostry kamyk w bucie i czują, czy woda do kąpieli stóp jest za gorąca lub czy but uciska. W przypadku zbyt wysokich wartości cukru we krwi przez dłuższy okres czasu dochodzi do powstania tak zwanego zespołu stopy cukrzycowej i do zakłócenia tych wrażliwości. Za powstanie zespołu stopy cukrzycowej odpowiedzialne są różne przyczyny. Problemy z dokrwieniem i uszkodzenia nerwów (polineuropatia) odgrywają tutaj szczególną rolę. Polineuropatia prowadzi do zakłóceń odczuwania temperatury, ucisku i bólu oraz do obniżonego, nawet braku, wydzielania potu. Skóra staje się sucha i pęka, dlatego jest bardziej podatna na skaleczenia. Zmiany w szkielecie stopy prowadzą do błędów w obciążaniu stopy. To prowadzi z kolei do powstawania odcisków i modzeli, które uszkadzają położoną pod nimi tkankę. Niewłaściwe obuwie i skarpetki oraz błędy popełniane podczas codziennej pielęgnacji stóp mogą również prowadzić do powstawania ran. Jeśli nie podejmiemy w odpowiednim czasie wystarczającego leczenia może to doprowadzić do ciężkich infekcji i w ekstremalnym przypadku nawet do amputacji pojedynczych palców u nóg czy całej stopy.

Lewa komora serca Faza reakcji serca

Skuteczne zapobieganie kłopotom ze stopami!

Kontrakcja

Napełnianie

OZNAKI USZKODZENIA NERWÓW LUB NACZYŃ: DLACZEGO POMIARY CIŚNIENIA MAJĄ TAKIE ZNACZENIE?

Niestety nie ma żadnych oznak, które mogłyby ostrzec relatywnie szybko o nadciśnieniu. Można je tylko mierzyć. Większość osób z hipertonią czuje się zdrowo, nawet przy wysokich wartościach. Często właśnie te osoby postrzegamy jako szczególnie sprawne. Objawy jak zawroty głowy, piszczenie w uszach, krwawienie z nosa czy bóle głowy pojawiają się 24

Cukrzyca i ciśnienie krwi

raczej rzadko. Jeśli hipertonia pozostanie niestwierdzona przez kilka lat, może dojść do niewydolności serca, udaru mózgu, zawału, zamknięć naczyń krwionośnych i niewydolności układu nerwowego. Ciśnienie należy mierzyć w pozycji siedzącej, po chwili wytchnienia. Najlepiej jest dokonywać pomiarów o stałej porze dnia i na tym samym ramieniu. Ramię należy położyć wygodnie, swobodnie, pod lekkim kątem na stole, tak aby mankiet znajdował się na wysokości serca.

• • • • • •

•

swędzenie błędne odczucia, jak pieczenie stóp czy „mrowienie” uczucie odrętwienia sucha i popękana skóra uczucie zimnych stóp ból w czasie spoczynku (wskazówka na uszkodzenie nerwów) lub podczas biegania (wskazówka na uszkodzenie naczyń – tutaj polepszenie podczas spoczynku) przebarwienia skóry (niebieskawe w przypadku problemów z dokrwieniem)

Skuteczne zapobieganie kłopotom ze stopami

25

BĄDŹ WYBREDNY KUPUJĄC SKARPETKI, ZAFUNDUJ SWOIM STOPOM COŚ DOBREGO!

Wymogi stawiane właściwym skarpetom: Luźny ściągacz, bez gumki otaczającej ściągacz, bez uciskających szwów wewnętrznych, amortyzowanie za pomocą gąbeczek w obszarze pięty i poduszeczek, materiał ułatwiający regulację wilgotności i temperatury. Ochrona antybakteryjna za pomocą jonów srebra (bakterie, grzyby i inne zarazki), zapobiega i usuwa brzydki zapach stóp, efekt regulacji klimatu.

Zalecenia i wartości odniesienia dla osób z cukrzycą ZALECENIA I WARTOŚCI ODNIESIENIA Cukier we krwi Cukier w moczu/ Aceton HbA1C

DZIĘKI WCZESNEMU ROZPOZNAWANIU ZMIAN NA STOPACH MOŻNA UNIKNĄĆ TAK CIĘŻKICH KOMPLIKACJI! ZADBAJ O TO SAM: • •

• • •

• •

ustawienie poziomu cukru bliskie normie codzienna samodzielna kontrola stóp (miejsca ucisku, zaczerwienienia, sucha i popękana skóra, modzele itp.) regularne badanie stóp przez lekarza i ocena ryzyka prawidłowa higiena i pielęgnacja stóp ewentualnie profesjonalne porady nt. pielęgnacji stóp i leczenia od kwalifikowanych i wyspecjalizowanych osób pielęgnujących stopy (podolodzy) udział w odpowiednich szkoleniach dla osób z cukrzycą ochrona stóp dzięki właściwemu obuwiu i skarpetom

Na czczo/rano: nie poniżej 60 mg/dl (lub 3,3 mmol/l) Przed posiłkiem: pomiędzy 80 i 110 mg/dl (lub 4,4-6,1 mmol/l) Po posiłku: nie więcej niż 140 mg/dl (lub 7,8 mmol/l) Ujemny

Poniżej 6,5% Poniżej 130/85 mm Hg Ciśnienie krwi W przypadku choroby nerek poniżej 120/80 mm Hg BMI Poniżej 25 kg/m2 Kobiety: poniżej 88 cm Obwód w pasie Mężczyźni: poniżej 103 cm Cholesterol całkowity Poniżej 4,7 mml/l, poniżej 180 mg/dl Cholesterol LDL Poniżej 2,6 mmol, poniżej 100 mg/dl Cholesterol HDL Ponad 1,2 mmol/l, ponad 45 mg/dl Nikotyna Nie Alkohol Max. 1-2 kieliszki dziennie Sport Przy nadwadze: 30-40 minut, 3 x tygodniowo wytrzymałościowy

W przypadku nieprawidłowości i złego gojenia się lub zakażonych ran udaj się natychmiast do lekarza prowadzącego. Również drobne skaleczenia traktuj poważnie!

W przypadku błędów w druku lub pomyłek w parametrach technicznych nie przejmujemy żadnej odpowiedzialności. Zmiany zastrzeżone. Zapis, rozpowszechnianie w pełni lub częściowo oraz przenoszenie zawartości w formie elektronicznej, mechanicznej, kopii lub zapisu jest zabronione bez uprzedniej zgody Mediq Direkt Diabetes GmbH na podstawie ustawy o prawach autorskich. Wymienione marki handlowe są chronionymi markami odpowiednich przedsiębiorstw.

26

Skuteczne zapobieganie kłopotom ze stopami

Zalecenia

27

Samokontrola w cukrzycy

Bolesławiec, Aleja Tysiąclecia 49 (TESCO) Bytom, Rynek 6 (całodobowa) Mielec, Al. Niepodległości 9 Nowa Sól, ul. Piłsudskiego 10 Rzeszów, ul. Podchorążych 1 (całodobowa) Warszawa, ul. Wołoska 137 (szpital MSWiA)

www.apteka-mediq.pl