Farmakoterapia cukrzycy Leki stosowane w leczeniu cukrzycy Co oznacza termin „cukrzyca” • Grupa schorzeń metabolicznych, których wspólną cechę stanowi hiperglikemia jako wynik absolutnego i/lub względnego niedoboru insuliny niedoboru insuliny. • Niedobór insuliny prowadzi do zaburzeń w zakresie gospodarki węglowodanowej, lipidowej i białkowej. • Powikłania cukrzycy: ostre i przewlekłe. Rozpoznanie, objawy cukrzycy, wydzielanie insuliny, receptor dla insuliny, patomechanizm cukrzycy typu 1 i typu 2 Insuliny • Szybkodziałające analogi: lispro, aspart, insulina glulizynowa • Krótkodziałające insuliny: regular • Insuliny o średniodługim (pośrednim) czasie działania: NPH, NPL, lente • Insuliny o długim czasie działania: ultralente + analogi: glargina, detemir, degludec
Analogi szybko działające Rodzaj insuliny
Początek działania
Szczyt działania
Czas trwania działania
Lispro
10-15 min
0,5-1 godz.
3-5 godz.
Aspart
10 min
0,5-1 godz.
3-5 godz.
Glulizyna
10-15 min
0,5-1 godz.
3-5 godz.
Insuliny krótko działające Rodzaj insuliny
Początek działania
Szczyt działania
Czas trwania działania
Regular (insulina humanizowana -ludzka)
30-40 min
2-3 godz.
6-8 godz.
Analogi o długim i bardzo długim czasie działania Rodzaj insuliny
Początek działania Szczyt działania
Czas trwania działania
Detemir
1-2 godz.
8 godz.-płaski
16-20 godz.
Glargina
1-2 godz.
bez szczytu
24 godz
Degludec
?
bez szczytu
42 godz
Insuliny o pośrednim czasie działania
Rodzaj insuliny
Początek działania Szczyt działania
Czas trwania działania
NPH
1,5-2,5 godz.
16-20 godz.
4-6 godz.
Mieszanki insulinowe
Insulinoterapia u chorych na cukrzycę typu 1 U chorych na cukrzycę typu 1 insulinoterapia jest jedynym sposobem leczenia. Rekomendowany model stanowi intensywna insulinoterapia przy zastosowaniu wielokrotnych wstrzyknięć podskórnych lub ciągłego podskórnego wlewu insuliny.
U chorych na cukrzycę typu 1 nie należy przerywać leczenia insuliną. Lecząc insuliną – naśladuj fizjologię INTENSYWNA INSULINOTERAPIA = wielokrotne wstrzyknięcia insuliny w ciągu doby Insulina krótkodziałająca lub analog szybkodziałający + insulina NPH lub długodziałający analog insuliny (glargina) lub = stosowanie osobistej pompy do ciągłej podskórnej infuzji insuliny
Zasady intensywnej funkcjonalnej insulinoterapii: • codzienna samokontrola glikemii • samodzielne podejmowanie przez chorego decyzji o modyfikacji dawki insuliny i ewentualnych dawkach dodatkowych, w zależności od wartości oznaczonej glikemii, zapotrzebowania energetycznego i aktywności fizycznej; precyzyjne określenie docelowych wartości glikemii odpowiednia edukacja terapeutyczna i żywieniowa oraz motywacja chorego częste kontakty chorego z zespołem prowadzącym leczenie Osobista pompa insulinowa • Zapotrzebowanie podstawowe na insulinę, które nie wynika ze spożywania jedzenia, jest zaprogramowane w pompie jako baza. Baza jest automatycznie i bardzo precyzyjnie podawana przez pompę insulinową co 3 minuty. • Naciskając przycisk, użytkownik pompy insulinowej może podać dodatkowy bolus w porze posiłku lub w celu skorygowania wysokiego poziomu cukru we krwi.
•
Bolus może być zaprogramowany w dawkach co 0,5 IU, jest potwierdzany przez pompę insulinową i szybko uwalniany w ciągu kilku sekund
Wskazania
„efekt o brzasku” u chorych na cukrzycę typu 1 częste epizody hipoglikemii u chorych na cukrzycę typu 1 ciężka hipoglikemia częściej niż 1 raz na rok hipoglikemia średniego stopnia częściej niż 4 razy na tydzień niemożność osiągnięcia docelowej wartości hemoglobiny glikowanej (HbA1c) bez częstych epizodów hipoglikemii, występujących częściej niż 4 razy na tydzień zaburzenie odczuwanie typowych objawów hipoglikemii utrzymujące się wartości odsetka HbA1c >6,5%, ale 100 mg/dl), wówczas gdy dochodzi do ich błyskawicznego obniżenia. Przyczyny hipoglikemii – związane z farmakoterapią i odżywianiem insulina i PSM (glinidy) – leki zwiększające ryzyko hipoglikemii zmiany i nieprawidłowości dotyczące wstrzykiwania insuliny • nieprawidłowości dotyczące rozłożenia dawek insuliny • zmiana miejsca iniekcji
• • • •
błędy związane z obliczaniem dawki insuliny niewłaściwe dawkowanie pochodnych PSM zmiany i nieprawidłowości dotyczące posiłków pominięcie (spożywanego zazwyczaj o danej porze) posiłku (lub zmniejszenie kaloryczności posiłku) przedłużenie okresu między posiłkami wprowadzenie dużej ilości włókien do jadłospisu osoby, która do tej pory spożywała znacznie mniej włókien spożycie alkoholu!!! zwiększenie wrażliwości na insulinę (np. usunięcie ognisk infekcji, redukcję masy ciała, podwyższenie progu nerkowego dla insuliny) zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę (niewydolność nerek, niedoczynność przysadki, niedoczynność nadnerczy) remisja cukrzycy – „honey moon period” wymioty, biegunka wykonywanie dodatkowego wysiłku fizycznego zaburzenia motoryki żołądka oraz inne przyczyny związane z brakiem regularności wchłaniania pokarmu, np. wisceropatie
Objawy hipoglikemii: Wczesne. Objawy neuroglikopenii. Hipoglikemia - postępowanie doraźne U chorego przytomnego: w zależności od stopnia hipoglikemii doustne podanie 10 - 20 g glukozy (tabletki zawierające glukozę, żele) lub napoju słodzonego 10-20 g glukozy powoduje krótkotrwały wzrost glikemii po około 10-20 minutach aby uniknąć wystąpienia ponownego incydentu hipoglikemii, należy spożyć węglowodany złożone, a pomiar glikemii powtórzyć po 60 minutach rozważyć podanie glukagonu domięśniowo U chorego nieprzytomnego lub u osoby mającej zaburzenia świadomości i nie mogącej połykać: podać dożylnie 20 % roztwór glukozy (0,2 g glukozy/kg masy ciała), a następnie wlew 10 % roztworu glukozy w sytuacji trudności z dostępem do żył - podanie domięśniowo lub podskórnie 1 mg glukagonu (0,5 mg u dzieci
