1

Scenariusz lekcji wychowawczej dla klasy drugiej gimnazjalnej Blok tematyczny: Rozwijanie własnej osobowości Temat: Jak chronić swoje prawa w grupie? Wprowadzenie do postaw asertywnych. Cele: • • • •

Uświadomienie sobie własnych praw asertywnych Nabycie umiejętności asertywnego zachowania w różnych sytuacjach społecznych Zapoznanie się z modelem eskalacji asertywnych reakcji w obronie własnych praw Nabycie umiejętności asertywnego reagowania w sytuacji, gdy ktoś przerywa wypowiedź

Wiek uczestników: 13 – 15 lat Podstawowe treści: • Każdy z nas ma zakres spraw, za który jest odpowiedzialny. I z tej odpowiedzialności wynikają pewne prawa człowieka. • Jedno z najważniejszych indywidualnych praw człowieka gwarantujące szacunek do samego siebie to prawo do bycia sobą, do układania spraw osobistych zgodnie z własną wolą i interesem. • Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. • Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego tym, że oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Różni się też od zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw – bez nieuzasadnionego lęku czy poczucia winy. Spodziewane efekty: • Świadomość własnych obowiązków i praw z tego wynikających • Szanowanie praw innych • Zmotywowanie do zachowań asertywnych • Umiejętność rozmawiania – rozmowa to dialog a nie monolog! Materiały: Arkusze papieru, pisaki, kartki z przykładowymi sytuacjami społecznymi do ćwiczenia zachowań asertywnych (załącznik1), plansze „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw” (załącznik2) Metody: • • • • • •

„Burza mózgów” – Nasze odpowiedzialności Praca w grupach – Ustalenie praw asertywnych Dyskusja Miniwykład Scenki z zachowaniami asertywnymi Ćwiczenie „Pozwól mi skończyć...”

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

2

Czas trwania: 90 minut ( z możliwością podziału na 2 jednostki lekcyjne) Przebieg zajęć: 1. Wprowadzenie •

Nauczyciel wprowadza w temat: Żyjąc w grupie musimy liczyć się z potrzebami i interesami innych. Nie oznacza to jednak rezygnacji z własnych praw. Tylko ten, kto wie, jakie ma prawa i zgodnie z nimi postępuje jest w stanie respektować też prawa innych. Jeśli nie mamy tego świadomości bardzo często wybuchamy pełni agresji lub na wstępie wycofujemy się. Zarówno jedna jak i druga postawa bardzo często uderza w nas samych, gdyż narusza prawa i godność ludzką, i naszą, i drugich.

2. Przebieg •

Nauczyciel przeprowadza „burzę mózgów” - Za co jesteście odpowiedzialni? Uczniowie wspólnie ustalają zakresy spraw, za które są odpowiedzialni, np.: wyniki w nauce; porządek w swoim pokoju; zdrowie; za klasę; własny rozwój… Nauczycieli razem z uczniami wyodrębnia grupy odpowiedzialności zapisując je na dużym arkuszu papieru.

•

Nauczyciel dzieli uczniów na tyle grup, ile zakresów odpowiedzialności wyodrębnili Każda grupa na swoim arkuszu papieru wypisuje zdanie: „Skoro jestem odpowiedzialny za……………………………… mam prawo do……………” i wymienia prawa, które związane są właśnie z daną odpowiedzialnością.

•

Prezentacja i uzupełnienie listy praw Grupy prezentują wyniki swojej pracy, pozostali uczniowie komentują i uzupełniają listy praw.

•

Nauczyciel zachęca do dyskusji, zadając uczniom pytania: o Czy i jaki widzicie związek między zakresem odpowiedzialności a zakresem wynikających z niej praw? o Czy potraficie podać sytuacje z przeszłości, kiedy wasze prawa były respektowane i kiedy były łamane? Co odczuwaliście w tych sytuacjach? o Czy zdarzyło wam się łamać prawa innych osób? W jaki sposób?

•

Nauczyciel wprowadza do rozumienia asertywności – miniwykład 1. Asertywność to umiejętność obrony własnych interesów w kontaktach z innymi ludźmi bez naruszenia ich praw. 2. Jednocześnie należy pamiętać, że przysługuje nam prawo do zachowań nieasertywnych. Istnieje wiele sytuacji, w których w imię wyznawanych wartości bądź uczuć żywionych do bliskich osób, świadomie rezygnujemy z własnych interesów na rzecz potrzeb innych ludzi.

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

3

3. Asertywności trzeba się uczyć… •

Nauczyciel wyjaśnia „Ćwiczenie z zachowaniami asertywnymi” Uczestnicy dzielą się na 6 grup. Każda z grup losuje jedną z kartek (patrz załącznik1), na której zaproponowane są trzy sytuacje społeczne. Uczniowie dokonują analizy danego wydarzenia i przygotowują odpowiednią scenkę. Chętni prezentują swoje scenki przed całą klasą. Wspólnie klasyfikujemy przedstawione zachowania do jednej z trzech kategorii: zachowanie uległe, zachowanie agresywne, zachowanie służące obronie własnych praw bez używania agresji. Uczniowie wybierają modelowe zachowanie asertywne dla każdej sytuacji.

•

Nauczyciel wprowadza do ćwiczenia „Pozwól mi skończyć...” Czasami zdarza się, że nasze podstawowe zachowania asertywne nie przynoszą konkretnych efektów w danej sytuacji. Co wtedy? Spróbujmy wspólnie prześledzić sytuację rozmowy, w której wszyscy sobie przerywają wypowiedź, po to by móc samemu coś powiedzieć. Ochotnicy (3 osoby) aranżują sytuację dyskusji, w której rozmówcy ustawicznie sobie przeszkadzają. Po kilku minutach nauczyciel przerywa dyskusję, prosząc uczestników i obserwatorów o podzielenie się swoimi odczuciami.

•

Nauczyciel przedstawia i omawia planszę „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw (patrz załącznik2) Ochotnicy odgrywają tę sama scenkę, korzystając w razie potrzeby z kolejnych, coraz bardziej stanowczych zachowań asertywnych.

3. Podsumowanie Nauczyciel może zadać pytania naprowadzające na podsumowanie zajęć: - Jakie znaczenie w życiu może mieć umiejętność stanowczego reagowania (ale nie agresywnego)? - Czy to, w jaki sposób zachowuję się wobec innych mówi o mnie? - Co najważniejsze jest w rozmowie? Wskazówki praktyczne dla prowadzącego: • •

W „Ćwiczeniu zachowań asertywnych” warto zwrócić uwagę, po czym rozpoznajemy zachowania asertywne, uległe i agresywne. Można również zapytać uczniów, co czuli, zachowując się asertywnie, a co nieasertywnie. Co najmniej jedna sytuacja społeczna w „Ćwiczeniu zachowań asertywnych” , powinna być dopasowane do problemów pojawiających się w klasie. W moim przypadku grupa miała problem ze słuchaniem innych. Każdy chciał coś powiedzieć i przerywał innym.

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

4

•

Nauczyciel powinien pamiętać, że problematyka asertywności wiąże się ściśle z umiejętnościami komunikacyjnymi, poczuciem własnej wartości oraz przekonaniem, że to od nas zależy, kim się stajemy. Zatem także w swojej pracy wychowawczej musi przewidzieć czas i miejsce na rozwój wyżej wymienionych zdolności i umiejętności.

Literatura 1. Małgorzata Jachimska „Scenariusze lekcji wychowawczych” 2. Mariola Chomczyńska – Miliszkiewicz, Dorota Pankowska „Polubić szkołę”

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

5

Załącznik 1.

I.

Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się. Przeszkadzają ci.

____________________________________________________________________________________ II.

Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuje cię takie zachowanie.

____________________________________________________________________________________ III.

Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi przed ciebie.

_____________________________________________________________________________________ I.

Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się. Przeszkadzają ci.

____________________________________________________________________________________ II.

Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuje cię takie zachowanie.

____________________________________________________________________________________ III.

Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi przed ciebie.

_____________________________________________________________________________________

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

6

Załącznik 2. Plansza „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw” 1. Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”. 2. Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi przerywasz”. 3. Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć wypowiedź”. 4. Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”. 5. Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu. _____________________________________________________________________________________ Plansza „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw” 1. Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”. 2. Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi przerywasz”. 3. Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć wypowiedź”. 4. Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”. 5. Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu. ______________________________________________________________________________________ Plansza „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw” 1. Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”. 2. Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi przerywasz”. 3. Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć wypowiedź”. 4. Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”. 5. Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.

Opracowany przez Beatę Kuźmińską