mgr Sylwia Pięta nauczyciel chemii i matematyki Zespół Szkół z Oddziałami Sportowymi nr 1 61-638 Poznań, Os. Pod Lipami 106

Scenariusz lekcji chemii w klasie drugiej gimnazjum Temat lekcji: Poznajemy sole Cele lekcji

- poznanie zasad tworzenia wzorów chemicznych soli - umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy na temat kwasów i zasad ( nazwy i wzory jonów ) - umiejętność formułowania uogólnień ( zapis wzoru ogólnego soli) - odczytywanie danych z mapy Formy pracy: praca zespołowa, pogadanka, karta pracy ucznia Metody pracy: problemowa z elementami dyskusji oraz modelowaniem wzorów związków chemicznych Środki dydaktyczne – mapa gospodarcza Polski, karty z nazwami soli, modele jonów, fazogram, słownik chemiczny

Przebieg lekcji: kursywą zaznaczono pytania i zadania skierowane do ucznia Co to są surowce mineralne? Pierwiastki i związki chemiczne wytworzone w wyniku procesów geologicznych znajdujące zastosowanie w różnych dziedzinach gospodarki. Odszukajcie na mapie Polski i wypiszcie te surowce mineralne, które nie są pierwiastkami. wapienie -marmur, magnezyt, fosforyty, sól kamienna(sodowa),sól potasowa Czy spotkaliście się z ich innymi nazwami? W systematyce chemicznej: wapienie, marmur – różne odmiany węglanu wapnia, magnezyt – węglan magnezowy, fosforyty – fosforan wapniowy, sól kamienna (sodowa) - chlorek sodowy, sól potasowa - chlorek potasowy Czy te nazwy nasuwają Wam skojarzenia z poznanymi już związkami chemicznymi? Z kwasami - kwas węglowy, fosforowy, chloro-wodorowy, z zasadami - sodowa, potasowa, wapniowa, magnezowa Spróbujcie usystematyzować następujące nazwy (karty z nazwami soli): azotan (V) magnezowy, siarczan (VI) magnezowy, fosforan wapniowy, chlorek sodowy, węglan wapniowy, fosforan sodowy, chlorek potasowy, węglan magnezowy, chlorek magnezowy, siarczan (VI) wapniowy, azotan (V) potasowy, chlorek wapniowy, fosforan magnezowy, węglan sodowy, siarczan (VI) sodowy, węglan potasowy, azotan (V) wapniowy a. Siarczan(VI) - magnezowy, wapniowy, sodowy; węglan - wapniowy, magnezowy, potasowy; chlorek-sodowy, potasowy, magnezowy, wapniowy; azotan(V) - potasowy, magnezowy, wapniowy; fosforan - wapniowy, sodowy, magnezowy b. Wapniowy - azotan(V), siarczan(VI), fosforan, węglan, chlorek; magnezowysiarczan(VI), węglan, azotan(V), fosforan, chlorek; sodowy - siarczan(VI), chlorek, fosforan; potasowy - węglan, siarczan(VI), chlorek, azotan(V)

Strona 1

Jakie przyjęliście kryterium podziału? Nazwy anionów reszt kwasowych lub kationów metali pochodzących od zasad Związki chemiczne zbudowane z atomów metali i reszt kwasowych nazywamy solami. Czy pamiętacie reguły prawidłowego zapisu wzorów sumarycznych związków chemicznych dwuskładnikowych typu AB? Symbole pierwiastków chemicznych piszemy w kolejności odwrotnej niż w nazwie, wartościowość pierwiastków chemicznych i indeksy piszemy na „krzyż” Przypomnijmy wzór ogólny kwasów i zasad H n R n - kwasy, Me p(OH)p - zasady Jak zapisalibyście wzór ogólny soli? Wzór ogólny soli:

Me n p R p n

p, n – wartościowość oraz ilość atomów (grup)

Proszę uzupełnić tabelę – wpisać wzory jonów oraz ustalić wzory podanych soli pomagając sobie modelami jonów - praca w czteroosobowych grupach Modele jonów: np.: Na+

Na+ Na+

Na+ Na+ Na+

2-

SO4

PO43-

P o d s u m o w a n i e: Sprawdzenie tabeli ( foliogram 3 - elementowy: tabela z nazwani jonów, symbolami jonów, wzorami soli - nakładane na siebie) Nazwy i wzory soli chlorek.. Cl azotan(V)..NO3 siarczan(VI)..SO4 2fosforan..PO4 3-

sodowy Na+ NaCl NaNO3 Na 2SO4 Na 3PO4

magnezowyMg2+ MgCl2 Mg(NO3)2 MgSO4 Mg 3 (PO)2

glinowy Al3+ AlCl3 Al(NO3)3 Al 2 (SO4)3 AlPO4

ołowiu(IV)Pb4+ PbCl4 Pb(NO3)4 Pb(SO4)2 Pb 3(PO)4

Zadanie domowe Podaj nazwy systematyczne ( chemiczne ) następujących substancji oraz ich zastosowanie: gips, anhydryt, alabaster, saletra potasowa i sodowa, kreda, soda oczyszczona, szkło wodne, soda kalcynowana, kalcyt, lapis, sól glauberska, sól gorzka Strona 2

Karta pracy ucznia Mapa surowców mineralnych w Polsce :

węgiel kamienny ropa naftowa magnezyt żelazo cynk i ołów siarka sól kamienna -

węgiel brunatny gaz ziemny nikiel miedź fosforyty piaskowce, marmury, granity, bazalty sól potasowa -

1. Odszukaj na mapie Polski i wypisz te surowce mineralne, które nie są pierwiastkami. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. Czy spotkałeś się z ich innymi nazwami? --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Strona 3

3. Czy te nazwy nasuwają Ci skojarzenia z poznanymi już związkami chemicznymi? --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4. Spróbuj usystematyzować następujące nazwy (karty): 1. azotan(V) magnezowy, 2. siarczan(VI) magnezowy, 3. fosforan wapniowy, 4. chlorek sodowy, 5. węglan wapniowy, 6. fosforan sodowy, 7. chlorek potasowy, 8. węglan magnezowy, 9. chlorek magnezowy, 10. siarczan(VI) wapniowy, 11. azotan(V) potasowy, 12. chlorek wapniowy, 13. fosforan magnezowy, 14. węglan sodowy, 15. siarczan(VI) sodowy, 16. węglan potasowy, 17. azotan(V)wapniowy ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5. Jakie przyjąłeś kryterium podziału? ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------6. Uzupełnij tabelę – wpisz wzory jonów, ich ładunek oraz ustal wzory podanych soli pomagając sobie modelami jonów Nazwy soli chlorek............. azotan(V)......... siarczan(VI)..... fosforan............

sodowy............

magnezowy......... glinowy............... ołowiu(IV).........

Strona 4

Wersja II – Propozycja realizacji tematu „Poznajemy sole” dla nauczycieli dysponujących podręcznikiem multimedialnym dla gimnazjum „Chemia z elementami ekologii” autorstwa prof. A. Burewicza i H. Gulińskiej, wyd. W S i P część 2 – Typy związków nieorganicznych DYSK 3 Realizacja tematu : Blok: LEKCJE 1. SOLE WOKÓŁ NAS 1.1 Występowanie soli ( 1.1.1 – 1.1.6 ) 1.2 Kryształy soli ( 1.2.1 – 1.2.4 ) 3. BUDOWA SOLI 3.1 Wzory soli ( 3.1.1 – 3.1.3 ) 3.2 Nazwy soli ( 3.2.1, 3.2.2 ) 8. POWTÓRKA 8.1 Sole wokół nas 8.2 Budowa soli

Blok : Doświadczenia 13. Jak tworzy się nazwy soli

ĆWICZENIA Zadania

Testy

28. Wzór soli –nazwa soli Nr pytania: 111 – 119, 131 - 141

Zadanie domowe: Podaj nazwy systematyczne (chemiczne) następujących substancji: gips, anhydryt, alabaster, saletra potasowa i sodowa, kreda, soda oczyszczona, szkło wodne, soda kalcynowana, kalcyt, lapis, sól glauberska, sól gorzka

Strona 5