GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI

MIASTA JAROSŁAW

Oprac. mgr BARTOSZ PODUBNY

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

SPIS TREŚCI: SPIS TREŚCI: ........................................................................................................................... 1 I. WSTĘP................................................................................................................................. 3 II. PODSTAWA PRAWNA I CELE PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI................................. 4 III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI............ 5 IV. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO .............. 8 IV.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami:.......................................................................................................................... 8 IV.2. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa................................................. 10 V. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO .............. 20 V.1. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław z dokumentami opracowanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych miasta) ............................................................................................................................. 20 V.2. Charakterystyka zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta Jarosław 23 V.2.1. Założenie urbanistyczne.................................................................................... 23 V.2.2. Zabytki nieruchome z wyszczególnieniem obiektów o istotnej wartości i znaczeniu ................................................................................................................... 28 V.2.4. Zabytki ruchome................................................................................................ 32 V.2.5. Zabytki archeologiczne...................................................................................... 35 V.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony............................................................. 42 VI. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ ............. 46 VII. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE .......................................................................................... 48 VII.1. Priorytet: Ochrona dziedzictwa kulturowego, układu urbanistycznego, Parku Kulturowego na obszarze Jarosławia .............................................................................. 48 VII.2. Priorytet: Opieka nad zabytkami nieruchomymi, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów i zespołów obiektów charakterystycznych dla miasta .................................... 49 VII.3. Priorytet: Opieka nad zabytkami ruchomymi. ....................................................... 51 VII.4. Priorytet: Opieka nad zabytkami archeologicznymi. ............................................. 52 VII.5. Priorytet: Opieka nad zasobem muzealnym .......................................................... 53 VII.6. Priorytet: Rozpoznanie i dokumentowanie zasobu zabytków oraz przetwarzanie informacji o zabytkach..................................................................................................... 53 VII.7. Priorytet: Praktyczne wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego – rozwój turystyki, działania edukacyjne, promocyjne itp............................................................. 54 VIII. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI I ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW ................................................. 56

_______________________________________________________ STRONA 1 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

IX. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW ........................................................................................................................... 57 IX.1. Prognozy dotyczące finansowania zadań Programu przewidziane do realizacji w latach 2013-2016 [do opracowania przez miasto] ...................................................... 57 IX.2. Finanse publiczne - budżet państwa i budżety samorządów terytorialnych .......... 57 IX.3. Finanse niepubliczne – źródła prywatne ................................................................. 62 I. ANEKSY.............................................................................................................................. 63 X.1. ANEKS nr 1 – Wykaz obiektów w Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Jarosław ... 63 X.2. ANEKS nr 2 - Wykaz obiektów proponowanych do skreślenia z Gminnej Ewidencji Zabytków ......................................................................................................................... 84 X.3. ANEKS nr 3 – Wykaz stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na obszarze miasta Jarosław, na podstawie AZP (w układzie alfabetycznym).................................... 86 X.4. ANEKS nr 4 – Mapy obszarów Parku Kulturowego Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu .................................................. 93

_______________________________________________________ STRONA 2 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

I. WSTĘP Program opieki nad zabytkami jest dokumentem wprowadzonym przez Ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Ustawodawca biorąc pod uwagę zmiany ustrojowe, a ramach nich coraz większą rolę władz samorządowych, wprowadził dla nich nowe obowiązki odnoszące się do opieki nad zabytkami, przez co zwiększył częściowo odpowiedzialność miasta za zachowanie narodowego dziedzictwa na poziomie lokalnym. Obowiązek sporządzenia Programu został nałożony na gminy, miasta, ale także na powiaty czy też województwa. Jego podstawowym celem jest przybliżenie samorządom tematyki dotyczącej ochrony dziedzictwa na danym terenie administracyjnym. Przedmiotem Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosławia jest miasto Jarosław, jako jednostka administracyjna oraz obszar lokalizacji objętych Programem zabytków, zasobów dziedzictwa kulturowego oraz krajobrazu kulturowego. Obecny Program jest już drugim tego typu dokumentem opracowanym dla Jarosławia. Pierwszy Gminny Program Opieki… został przygotowany przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Rzeszowie w 2006 r. (zespół autorski: Anna FortunaMarek, Iwona Florkiewicz, Ryszard Kwolek, Bartosz Podubny, Matylda Ptak). Jego ustalenia były podstawą wyjściową przy przygotowywaniu niniejszego dokumentu, a w szczególności tej części, która dotyczy opisania zabytkowego zasobu. Minęła czteroletnia kadencja poprzedniego Programu, co było przyczyną przystąpienia do przygotowania kolejnego, na następne cztery lata. Międzyczasie częściowo zmieniły się strategiczne dokumenty powstałe zarówno na poziomie województwa, jak także samego Jarosławia. Zmianom uległo także samo miasto. Został uchwalony Park Kulturowy Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów. Powoli, ale sukcesywnie poprawia się stan, zabytkowej tkanki Jarosławia. Wiele budynków zostało poddanych pracom konserwatorskim, coraz większego blasku zyskują założenia sakralne. Należy zaznaczyć zaangażowanie władz miasta w dbanie o spuściznę pozostawioną przez poprzednie pokolenia, zarówno w sferze formalnej, jak i praktycznej. Do tej pierwszej zaliczymy powstawanie kolejnych opracowań związanych zabytkami – już w 2005 r. podjęto uchwałę o dofinansowaniu prac konserwatorskich na terenie miasta, która w przejrzysty sposób regulowała sprawy z tym związane i dawała więcej możliwości dla posiadaczy cennych zabytków, - jeden z pierwszych na Podkarpaciu Program Opieki…, dalej uchwalenie powstania prekursorskiego Parku Kulturowego i inne. Sfera praktyczna to działania edukacyjne, wspieranie powstawania publikacji o zabytkach i historii miasta, odznaczenie Zasłużony dla Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Jarosławia 2012, organizowanie Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, a także prowadzenie szeregu prac remontowo-konserwatorskich przy własnych zabytkach i także dzięki wspomnianej uchwale wspieranie prac przy zabytkach będących własnością wspólnot wyznaniowych czy też osób prywatnych. Ważny jest także sposób informowania o zabytkach, ich ochronie i konserwacji poprzez internet. Dostępna poprzez główną stronę Urzędu Miasta Jarosławia, stosowna zakładka w sposób klarowny i wyczerpujący udostępnia wszelkie potrzebne informacje począwszy od podstawowych aktów prawnych (ustawy, rozporządzeń), poprzez dokumenty wytworzona na potrzeby miasta, a odnoszące się m.in. do Parku Kulturowego czy Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego. Pragnę bardzo podziękować za współpracę i cenne uwagi, które zostały wykorzystane przy powstawaniu niniejszego Programu… Pani Jadwidze Stęchły, inspektor ds. ochrony zabytków Wydziału Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Jarosław.

_______________________________________________________ STRONA 3 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

II. PODSTAWA PRAWNA I CELE PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Obowiązek opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami został zapisany w uchwalonej w 2003 r. Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568; tekst ujednolicony dostępny m.in. na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa http://www.nid.pl/idm,55,prawo-ochrony-zabytkow.html). Podstawę prawną opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Miasta Jarosław stanowi Art. 87 Ustawy o ochronie zabytków, określający obowiązek miasta dotyczący sporządzania i uchwalania Gminnego programu opieki nad zabytkami, który: - winien być opracowywany na okres 4 lat; - służy celom określonym w ustawie; - przyjmuje Rada Miasta po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków; - ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji Programu Burmistrz sporządza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia radzie miasta. W Art. 87 pkt. 2 Ustawy... zawarte są także najważniejsze cele opracowania programu opieki nad zabytkami, tj: 1. „Włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. Uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. Podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6. Określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7. Podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.”

_______________________________________________________ STRONA 4 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

III. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI Niniejszy Programu został opracowany w oparciu o wymienione poniżej ustawy: • Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 z dnia 17 września 2003 r., poz. 1568, z późn. zm. i rozporządzeniami); • Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. Nr 16, poz. 950, tekst jednolity z dnia 12.10.2001 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1591); • Ustawa z dnia 26 marca 2012 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (jednolity tekst ustawy: Dz. U. z 2012 r., Nr 0, poz. 406) Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (zwanej dalej Ustawą) w art. 6.1 i 6.2 określa podstawowe pojęcia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz przedmiot, zakres, formy i sposób ich ochrony. W myśl tejże ustawy ochronie i opiece podlegają (bez względu na stan zachowania): „1) zabytki nieruchome będące w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki ruchome będące w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne będące w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej”. Dodatkowo „Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej”.

_______________________________________________________ STRONA 5 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

Natomiast art. 7 Ustawy definiuje formy i sposób ochrony zabytków. Formami ochrony zabytków są: 1) wpis do rejestru zabytków; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, (…). Ustawa określa również obowiązki oraz kompetencje samorządu terytorialnego w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Do obowiązków gminy należy w szczególności: − prowadzenie gminnej ewidencji zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art. 22. p. 4) − sporządzanie (na okres 4 lat) gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87); − uwzględnianie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporządzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (art. 18 i 19). − sporządzanie gminnego planu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych opracowywanego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. Istotne dla prowadzonych przez miasto zadań są zapisy w art. 19 Ustawy: „1. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków; 3) parków kulturowych. 1a. W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego uwzględnia się w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków. 2. W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzględnia się w studium i planie, o których mowa w ust. 1. 3. W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków.” W gminnej ewidencji zabytków powinny być ujęte: 1) Zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) Inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków; 3) Inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. (art. 22. p.5)

_______________________________________________________ STRONA 6 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

Szczegółowo określone obowiązki gminy w stosunku do obiektów zabytkowych objętych ochroną, których gmina jest właścicielem lub posiadaczem zapisane są w Ustawie w art.: 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71 i 72). Do najistotniejszych (i co ważne: jej tylko przypisanych) kompetencji gminy w zakresie ochrony zabytków należy możliwość utworzenia (na mocy uchwały rady gminy) parku kulturowego, stanowiącego jedną z form ochrony zabytków (art.16 i 17). Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym określa zadania własne gminy. Wymienione w ustawie zadania obejmują także zagadnienia odnoszące się wprost, bądź pośrednio do ochrony zabytków. Należą do nich w szczególności zadania, które obejmują kwestie: − ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; − gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego; − kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; − kultury fizycznej i turystyki; − zieleni gminnej i zadrzewień; − cmentarzy gminnych; − utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych; − promocji gminy. Ustawa z dnia 26 marca 2012 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej precyzuje, iż działalność kulturalna polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury (art. 1, ust. 1); działalność kulturalna instytucji kultury nie stanowi przy tym działalności gospodarczej w rozumieniu odrębnych przepisów (art. 3, ust. 2). Mecenat nad nią sprawuje państwo oraz organy jednostek samorządu terytorialnego w zakresie ich właściwości; polega on na wspieraniu i promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opiece nad zabytkami (art. 1, ust. 2 i 4). Ustawa precyzuje, iż formami organizacyjnymi działalności kulturalnej są w szczególności: teatry, opery, operetki, filharmonie, orkiestry, instytucje filmowe, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, ogniska artystyczne, galerie sztuki oraz ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury (art. 2). Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym, przy czym prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym (art. 9). Organizator (w tym np. jednostka samorządu terytorialnego) zapewnia instytucji kultury środki niezbędne do rozpoczęcia i prowadzenia działalności kulturalnej oraz do utrzymania obiektu, w którym ta działalność jest prowadzona (art. 12).

_______________________________________________________ STRONA 7 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

IV. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO IV.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami: • Tezy do opracowania krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zatwierdzone przez Ministra Kultury Waldemara Dąbrowskiego, opracowane przez zespół Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury pod przewodnictwem prof. dr hab. Bogumiły Rouby; • Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2020 Dokumentem o fundamentalnym znaczeniu dla kwestii ochrony zabytków w Polsce są Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami, opracowane przez zespół Rady Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury. W dokumencie tym czytamy m.in.: „Na dziedzictwo kulturowe człowieka składają się dobra kultury i dobra natury. Zabytki – dawne materialne i niematerialne dobra kultury są ważną częścią składową tego dziedzictwa. Ich ochrona zadeklarowana została jako konstytucyjny obowiązek Państwa (art. 5 Konstytucji RP – Rzeczpospolita Polska (...) strzeże dziedzictwa narodowego (...). Zabytki w swych niematerialnych wartościach są dobrem wspólnym, nad którym pieczę kodyfikuje artykuł 82 Konstytucji stanowiący: obowiązkiem Obywatela (...) jest troska o dobro wspólne.” Bardzo istotne jest przypomnienie podstawowych zasad konserwatorskich. „Celem jest także stworzenie wykładni porządkującej sferę ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1) zasady primum non nocere, 2) zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartości (materialnych i niematerialnych), 3) zasady minimalnej niezbędnej ingerencji, 4) zasady, zgodnie z którą usuwać należy to (i tylko to), co na oryginał działa niszcząco, 5) zasady czytelności i odróżnialności ingerencji, 6) zasady odwracalności metod i materiałów, 7) zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepszą wiedzą i na najwyższym poziomie. Wymienione zasady dotyczą zarówno konserwatorów – pracowników urzędów, profesjonalnych konserwatorów-restauratorów dzieł sztuki, konserwatorów-architektów, urbanistów, archeologów, badaczy, właścicieli i użytkowników, w tym duchownych – codziennych konserwatorów zabytkowych świątyń”. Do opracowania Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przyjęto następujące tezy: 1) Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami: stan zabytków nieruchomych, stan zabytków ruchomych, stan zabytków archeologicznych, stan zabytków techniki, pomniki historii i obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, stan służb konserwatorskich, stan opieki nad zbytkami, stan uregulowań prawnych. 2) Działania o charakterze systemowym: - powiązanie ochrony zabytków z polityką ekologiczną, ochrony przyrody, architektoniczną i przestrzenną, celną i polityką bezpieczeństwa państwa. Realizacja powszechnych tendencji europejskich i światowych do rozszerzenia pola ochrony na całe dziedzictwo kulturowe obejmujące dobra kultury i natury.

_______________________________________________________ STRONA 8 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

3) 4) 5)

6)

- wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego i wprowadzenie jej do polityk sektorowych. System finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod działania – ujednolicenie metod działań profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych. Kształcenie i edukacja: kształcenie profilaktyczne, podyplomowe i system uznawalności wykształcenia, edukacja społeczeństwa, edukacja właścicieli i użytkowników. Współpraca międzynarodowa: współpraca z instytucjami i organizacjami, współpraca w obszarze Europy Środkowej.

Do czasu zakończenia prac nad niniejszym Gminnym Programem Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław Rada Ministrów nie uchwaliła Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami, stąd w niniejszym Programie uwzględniono jedynie omówione powyżej Tezy do Krajowego Programu Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami. Gminny Program Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław a Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2020 Ogólne wytyczne do konstruowania programów opieki nad zabytkami zawiera przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r. Narodowa Strategia Kultury na lata 2004-2013 (w 2005 r. Ministerstwo Kultury przygotowało Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020), będąca rządowym dokumentem tworzącym ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury. Strategia została stworzona centralnie dla obszaru całej Polski. Określa spójne działania horyzontalne, realizowane w regionach. Stąd celem strategicznym jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce, a celami cząstkowymi są m.in. zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków, wzrost efektywności zarządzania sferą kultury itd. Jednym z instrumentów za pomocą, których realizowane są wspomniane cele Strategii jest Narodowy Program Kultury Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata 2004-2020, który za cel strategiczny przyjął intensyfikację i upowszechnianie dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksową poprawę stanu zabytków nieruchomych. Cele cząstkowe programu to: − poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, − kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, − zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, − promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, w szczególności za pomocą narzędzi społeczeństwa informacyjnego, − rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, − tworzenie warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej, − zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywozem za granicę. Cele Narodowego Programu realizowane będą w ramach 2 priorytetów i 5 działań, z których istotne znaczenie dla konstruowania zadań na poziomie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław mają przede wszystkim: Priorytet I Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe.

_______________________________________________________ STRONA 9 ______________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne. W ramach działania realizowane będą projekty rewaloryzacji zabytków i ich adaptacji na cele społeczne. Projekty muszą posiadać znaczący wpływ ekonomiczny na rozwój regionalny, w tym szczególnie przyczyniać się do wzrostu dochodów, jak i zwiększać ilość miejsc pracy. Priorytet II Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa kulturowego. Działanie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego. W ramach działania przewiduje się między innymi zrealizowanie zadań mających na celu podniesienie wykształcenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego oraz podniesienie zainteresowania społeczeństwa problematyką ochrony zabytków. Działanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wywozem i przewozem przez granice. Działanie realizowane będzie poprzez wdrożenie Programu „Absent Patrymonium” sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywożonych i zaginionych.

IV.2. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław z dokumentami wykonanymi na poziomie województwa • • • • • •

Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020; Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego; Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 20072013; Szczegółowy opis priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 Strategia rozwoju turystyki w województwie podkarpackim na lata 2007-2013; Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Podkarpackim na lata 2010-2013

Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2007-2020 wyznacza kierunki polityki regionalnej dla różnych poziomów administracji samorządowej oraz partnerów społecznych i gospodarczych. Jak stwierdzono w części wstępnej „Nadrzędnym celem Strategii jest zapewnienie województwu podkarpackiemu partnerskiej i konkurencyjnej pozycji w Polsce i Europie, w oparciu o geograficzne położenie, potencjał demograficzny, tradycje przemysłowe, walory środowiskowe, historyczne i kulturowe”. Ramy strategii wyznacza 8 głównych obszarów strategicznych, tj.: − Gospodarka regionu, − Infrastruktura techniczna, − Obszary wiejskie i rolnictwo, − Ochrona środowiska, − Kapitał społeczny, − Współpraca międzynarodowa, − Ochrona zdrowia, − Zabezpieczenie społeczne. W części I Strategii dotyczącej Diagnozy w rozdziale zatytułowanym „Diagnoza sektorowo-przestrzenna kształtowania się procesu rozwoju regionu” w podrozdziale dotyczącym Turystyki i rekreacji wskazano na znaczenie dziedzictwa kulturowego w rozwoju tej dziedziny gospodarki: „Województwo dysponuje krajobrazem kulturowym o wybitnych

_______________________________________________________ STRONA 10 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

wartościach estetycznych, skupionym na niewielkiej, stosunkowo dobrze skomunikowanej wewnętrznie przestrzeni (...) Wyróżniającym województwo potencjałem jest wielowątkowe dziedzictwo kulturowe, wpisane w konteksty religijne i zachowane, częstokroć, w unikalnej formie (np. architektura drewniana) oraz zasoby współczesnej kultury regionu: twórcy, środowiska artystyczne i intelektualne, imprezy, instytucje, organizacje pozarządowe, etc.” W tej samej części Strategii w podrozdziale dotyczącym Kapitału społecznego dokonano oceny i analizy istniejących instytucji i placówek kulturalnych (w tym muzeów), ważnych cyklicznych wydarzeń artystycznych i kulturalnych odbywających się na terenie województwa. W części II Strategii zatytułowanej: „Cele strategiczne, priorytety, kierunki działań i przedsięwzięcia” konkretne działania odnoszące się z znacznym stopniu do problematyki ochrony i opieki nad zabytkami znalazły się m.in.: • w rozdziale dotyczącym Gospodarki regionu: - w Priorytecie 3: Działania na rzecz podniesienia atrakcyjności regionu dla rozwoju inwestycji § w Kierunku działania 2: Tworzenie korzystnego klimatu dla inwestorów, gdzie wskazano, że „...rolą samorządu województwa jest optymalne wykorzystanie położenia geograficznego, środowiska naturalnego, walorów kulturowych regionu, kapitału ludzkiego itp. dla stworzenia konkurencyjnej oferty w celu przyciągnięcia inwestora...” - w Priorytecie 4: Turystyka jako czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego województwa § w Kierunku działania 1: Podniesienie konkurencyjności produktu turystycznego, gdzie stwierdzono, że „Niezbędna jest modernizacja szlaków turystycznych, dalsza rewaloryzacja zabytkowych, a często unikatowych, obiektów sakralnych i świeckich” § w Kierunku działania 3: Współpraca i współdziałanie podmiotów i instytucji związanych z turystyką, w tym rozwijanie partnerstwa publicznoprywatnego oraz służącego pozyskiwaniu środków z funduszy europejskich i innych zewnętrznych źródeł wspierających bezpośrednio lub pośrednio rozwój turystyki wskazano, że „Należy przyjąć ustalenie, że wojewódzkie programy obejmujące rozwój transportu, budowę zbiorników wodnych, rewaloryzacje zabytków i ochronę dziedzictwa kulturowego oraz przyrodniczego, rozwój terenów wiejskich i inne związane z podróżami i usługami świadczonymi odwiedzającym, będą opiniowane przez specjalistów z zakresu turystyki. Podstawą sukcesu w realizacji przedsięwzięć rozwijających turystykę będzie montaż środków finansowych współdziałających podmiotów oraz sięganie po fundusze zewnętrzne, zwłaszcza z Unii Europejskiej. W oparciu o przepisy prawne regulujące partnerstwo publiczno-prywatne przygotowywane będą projekty turystyczne, których efektem będą nowe miejsca pracy lub zwiększenie dochodów ludności regionu”. • w rozdziale dotyczącym Ochrony Środowiska uznano, że celem strategicznym w tej dziedzinie jest poprawa jakości środowiska oraz zachowanie i ochrona zasobów przyrodniczych i wartości krajobrazowych - w Priorytecie 4: Zachowanie oraz ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej zwrócono uwagę, że „Warunki przyrodnicze dają możliwość rozwoju rolnictwa (szczególnie ekologicznego), leśnictwa, turystyki (w tym agroturystyki), a także lecznictwa uzdrowiskowego. Stan środowiska przyrod-

_______________________________________________________ STRONA 11 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

niczego ma ogromne znaczenie dla turystyki, a dodatkowym, sprzyjającym rozwojowi tej dziedziny elementem jest zachowanie autentycznych zasobów kulturowych”. • w rozdziale zatytułowanym Kapitał społeczny: - w Priorytecie 3: Rozwój kultury uznano, że: „Główną ideą polityki kulturalnej na lata 2007-2020 na poziomie regionu jest dążenie do uzyskania odczuwalnej społecznie poprawy w zaspokajaniu potrzeb kulturalnych, a jej kluczowe cele to: - przeciwdziałanie nadmiernym, społecznie nieakceptowanym dysproporcjom w poziomie rozwoju i warunków uczestnictwa kulturalnego ludności w województwie (zwłaszcza miedzy stolicą regionu a jej otoczeniem), - pielęgnowanie (ochrona) tożsamości kulturowej regionu, w tym tożsamości narodowych i etnicznych, wzmocnienie procesów integracyjnych w społeczności regionalnej, - poprawa jakości środowiska kulturowego Podkarpacia.” § w Kierunku działania 2: Kształtowanie kulturowej tożsamości regionalnej zawarto bardzo istotne z punktu widzenia ochrony i opieki nad zabytkami wskazania i cele. „Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia ochronę dziedzictwa kulturowego i dostępu do wartości kulturowych, przy kierowaniu się zasadą równoważonego rozwoju społeczeństwa. Wymaga to: ugruntowania zasady zrównoważonego rozwoju jako podstawy trwałej polityki społecznej, kulturalnej i przestrzennej Podkarpacia, - zachowania dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń, a także rewaloryzacji i rewitalizacji kulturowo zdegradowanego środowiska. Wychodząc z tych założeń, jako jeden z głównych celów rozwoju kultury województwa podkarpackiego przyjęto kształtowanie jego kulturowej tożsamości. Oznacza to budowanie - wokół istniejącego tutaj dziedzictwa kulturowego i tradycji - podkarpackiej świadomości regionalnej. Dokonywać się ono powinno poprzez zachowanie i odbudowę dziedzictwa kulturowego, wspieranie twórczości artystycznej oraz ochronę krajobrazu kulturowoprzyrodniczego wsi i miast”. Uznano też, że: „Wzmacnianiu regionalnych więzi kulturowo-społecznych mieszkańców województwa podkarpackiego będą służyć m.in: − „propagowanie wiedzy o regionie i „małych ojczyznach” - zwłaszcza wśród młodzieży szkolnej (organizacja wycieczek turystycznokrajoznawczych, wyznaczanie „szlaków kulturowo - historycznych”), − promocja korzyści ze współpracy kulturalnej społeczności i władz w ramach regionu, − ochrona dóbr kultury materialnej (w szczególności zabytków nieruchomych, tak architektury miejskiej jak i wiejskiej, oraz zabytków ruchomych - wytworów sztuki czy rzemiosła), − zachowanie innych wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, − wspieranie twórczości artystycznej o znaczeniu ogólnonarodowym, regionalnym i lokalnym, której źródła tkwią w dziedzictwie regionu, § w Kierunku działania 3: Poprawa jakości środowiska kulturowego „Dobry stan szeroko rozumianego środowiska kulturowego oznacza zapewnienie przyszłym pokoleniom życie w otoczeniu dóbr o wysokich standardach oraz zachowanie i pomnażanie dziedzictwa kulturowego. Zrównoważony rozwój Podkarpacia musi stawiać za nadrzędny cel zachowanie wartości środowiska kulturowego oraz poprawę jego jakości”.

_______________________________________________________ STRONA 12 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

•

w rozdziale dotyczącym Współpracy międzynarodowej za cel strategiczny uznano wspieranie rozwoju gospodarczego regionu, wykorzystanie potencjału turystycznego i dziedzictwa kulturowego oraz ochronę wartości przyrodniczo – krajobrazowych - w Priorytecie 2: Współpraca na rzecz rozwoju turystyki, ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego stwierdzono, że: „Współpraca międzynarodowa zorientowana na wzajemne poznawanie się, rozwijanie więzi społecznych i gospodarczych, to istotny czynnik rozwoju podróży między krajami (...) W rozwoju turystyki w regionie szczególną rolę powinno odgrywać dziedzictwo i życie kulturalne regionu, gdyż kultura w istotnym stopniu inspiruje rozwój turystyki, zaś ruch turystyczny wspiera i promuje dobra kultury. Należy podkreślić, iż dziedzictwo kulturowe Podkarpacia, oparte na wielonarodowej, wielokulturowej i wielowyznaniowej historii regionu, stanowi składową kultury europejskiej, godną różnorodnych działań promocyjnych, a także rozwoju wymiany kulturalnej. Korzystając z doświadczeń krajów o rozwiniętej gospodarce turystycznej oraz ze wsparcia europejskich i innych funduszy celowych, podejmować należy działania służące ochronie, jak i ekspozycji turystycznej dóbr kultury, tworzeniu nowych produktów turystycznych oraz podnoszeniu poziomu obsługi międzynarodowego ruchu turystycznego. § w Kierunku działania 1: Współpraca w zakresie informacji i promocji turystyczno-kulturalnej przyjęto, że: „Współpraca międzynarodowa województwa powinna obejmować działania w zakresie upowszechniania informacji turystycznej i kulturalnej, realizowane na poziomie międzynarodowym, międzyregionalnym i transgranicznym”. § w Kierunku działania 2: Podejmowanie działań w zakresie ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego wskazano, że „Nieodzowne jest również podejmowanie działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego poprzez: − inicjowanie i wspieranie wspólnych projektów badawczych, edukacyjnych i edytorskich prezentujących i upowszechniających dziedzictwo kulturowe, w tym pogranicza polsko-słowackoukraińskiego (programy edukacyjne, trasy turystyczne, imprezy folklorystyczne, festyny archeologiczne itp.), − zagospodarowanie, popularyzację i promocje obiektów zabytkowych oraz ich wykorzystanie jako miejsc szczególnie atrakcyjnych turystycznie, − realizację programu ochrony unikatowej drewnianej architektury sakralnej: rzymskokatolickiej, greckokatolickiej i prawosławnej jako obiektów będących dla regionu i pogranicza polsko-słowackoukraińskiego wyznacznikiem tożsamości kulturowej, specyficznym przykładem wielowiekowej linii rozwojowej tradycyjnych świątyń drewnianych, obiektów dokumentujących lokalna tożsamość religijno-kulturową − przygotowanie programu ochrony zabytkowych cmentarzy, ze szczególnym uwzględnieniem cmentarzy wojskowych z okresu I wojny światowej oraz kirkutów jako ważnych elementów dziedzictwa kulturowego- wspieranie folkloru oraz zanikających zawodów, − publikowanie materiałów dokumentujących i popularyzujących dziedzictwo i krajobraz kulturowy.”

_______________________________________________________ STRONA 13 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

§ w Kierunku działania 3: Podejmowanie działań na rzecz rozwoju turystyki wskazano m.in. na potrzebę – tworzenia transgranicznej infrastruktury turystycznej, a zwłaszcza szlaków turystycznych uwzględniających wspólne dziedzictwo kulturowe, przyrodnicze, historyczne, a także przemysłowe. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego, przyjęty przez Sejmik Województwa Podkarpackiego Uchwałą nr XL VIII/522/02 z dnia 30 sierpnia 2002 r1. Autorzy Planu podnoszą, iż województwo podkarpackie posiada liczne, zróżnicowane pod względem pochodzenia, form funkcjonalnych i architektonicznych zespoły i obiekty zabytkowe. Przyznając niekwestionowany prymat w kategorii zabytkowych układów urbanistycznych i ośrodków kulturotwórczych Rzeszowowi, Dębicy, Przemyślowi, Jarosławowi, Łańcutowi, Krosnu i Sanokowi. Kierunki polityki przestrzennej zawarte w tym Planie zostały powiązane z określonymi w strategii rozwoju województwa polami strategicznymi, priorytetami, celami i kierunkami działań. Wśród nich trzecie pole strategiczne to Kultura, turystyka i ochrona środowiska. W ramach tego pola za priorytet przyjęto Rozwój kultury i ochronę walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego. Za jeden z trzech przyjętych w jego ramach celów strategicznych uznano wzbogacenie istniejących i kreowanie nowych produktów turystycznych opartych na dziedzictwie kulturowym i unikatowych wartościach przyrodniczo-kulturowych. Jednym ze sposobów realizacji tego celu winna być rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturowej jako podstawy tworzenia produktu turystycznego. Ważne dla ochrony dziedzictwa kulturowego są przyjęte w Planie zasady, wśród których istotne znaczenie dla ochrony i opieki nad zabytkami mają przede wszystkim: − ochrona zasobów kultury materialnej i niematerialnej oraz utrzymanie ładu przestrzennego w obrębie dawnych układów urbanistycznych i obszarów proponowanych do ochrony krajobrazu kulturowego, − przeznaczanie obszarów predysponowanych do ochrony przyrodniczej i krajobrazowej oraz obiektów stanowiących dziedzictwo kulturowe o różnym reżimie ochronnym, oparte o dokładne rozpoznanie zasobów, waloryzację terenu i określenie odporności środowiska na antropopresję, − tworzenie spójnego systemu ekologicznego poprzez rozwój wielkoprzestrzennych obszarów ochrony środowiska naturalnego i kulturowego, − promocja obszarów koncentracji walorów turystycznych, zespołów i obiektów zabytkowych w celu ich gospodarczego wykorzystania, − zasada maksymalnej integracji działań na rzecz ochrony środowiska, w szczególności walorów krajobrazowych, przyrody, ochrony bioróżnorodności przyrody i krajobrazu kulturowego w sferze badawczej, społeczno-gospodarczej i ekonomicznej oraz w wojewódzkich programach sektorowych, na obszarach transgranicznych i na obszarach stykowych z sąsiednimi województwami, − ograniczanie negatywnych skutków działalności urządzeń infrastruktury technicznej, społecznej i gospodarczej oraz różnych form aktywności społecznej i gospodarczej na środowisko naturalne i kulturowe. W Planie zawarto też Ustalenia w zakresie ochrony, kształtowania i racjonalnego wykorzystania krajobrazu kulturowego, w których określono i wymieniono m.in.: obszary szczególnej ochrony krajobrazu kulturowego, obszary rezerwatów kulturowych, obiekty 1

Obecnie trwają prace nad aktualizacją planu

_______________________________________________________ STRONA 14 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

zabytkowe i zespoły obiektów zabytkowych przewidziane do szczególnej ochrony i wykorzystania turystycznego (m.in. jako Pomniki Historii). Wskazano także na obiekty i zespoły obiektów wymagające stałej ochrony konserwatorskiej, istniejące i projektowane Szlaki kulturowe oraz określono zasady ochrony i zagospodarowania przestrzennego na obszarach szczególnej ochrony krajobrazu kulturowego, jak również zasady ochrony układów urbanistycznych objętych szczególną ochroną. Wykonana metodą SWOT synteza uwarunkowań wśród mocnych i słabych stron województwa uwzględnia także problemy dotyczące dziedzictwa kulturowego. Plan wskazuje także na konieczność wykonania studiów programowoprzestrzennych dla: wskazanych stref koncentracji walorów turystycznych, projektowanych parków i rezerwatów kulturowych, projektowanych szlaków kulturowych. Opracowanie ww. studiów określone zostało jako zadanie władz województwa. Uznano także za konieczne sporządzenie przez inne jednostki samorządowe miejscowych planów rewaloryzacji, rewitalizacji i zagospodarowania przestrzennego wybranych zabytkowych centrów miast historycznych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów proponowanych Pomników Historii. W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa podkarpackiego zawarto także wykaz działań i zadań, w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym (między innymi w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego), których realizacja jest niezbędna dla osiągnięcia założonych w Planie celów. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Jeden z siedmiu celów szczegółowych tego Regionalnego Programu.. zdefiniowano: − „Wzrost udziału turystyki w gospodarce regionu oraz ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój instytucji kultury. Z uwagi na wyjątkowo korzystne warunki dla rozwoju turystyki w regionie stanowiące silną stronę województwa wspierane będą działania zwłaszcza w zakresie rozwijania infrastruktury turystycznej, które znacznie podniosą jakość usług i zwiększą różnorodność oferty turystycznej regionu. Cel ten realizowany będzie także poprzez odnowę zniszczonych obiektów dziedzictwa kulturowego, a także poprawę bazy lokalowej i wyposażenia podmiotów prowadzących działalność kulturalną.” Cel ten ma polegać na: „Rozwijaniu turystyki, ochronie dziedzictwa kulturowego i poprawie bazy infrastrukturalnej instytucji kultury. Znaczenie turystyki w gospodarce regionu jest wciąż zbyt małe mimo wyjątkowo korzystnych walorów przyrodniczo–krajobrazowych i czystego środowiska regionu. Jedną z zasadniczych przyczyn tej niekorzystnej sytuacji jest stosunkowo niski standard infrastruktury turystycznej. Dlatego też, aby uzyskać zakładany wzrost poziomu ruchu turystycznego niezbędne jest wspieranie działań nie tylko podnoszących jakość świadczonych usług, ale także sprzyjających powstawaniu nowych produktów turystycznych ich skutecznym promowaniu. Istotnym czynnikiem rozwoju turystyki jest także bogactwo dziejów i przenikających się na przestrzeni lat kultur charakterystycznych dla regionu Podkarpacia. Zatem w celu osiągnięcia zakładanego celu wspierane będą w ramach Programu przedsięwzięcia zmierzające do odnowy zniszczonych obiektów dziedzictwa kulturowego wraz z ich otoczeniem przywracając im w miarę możliwości określone funkcje społeczne i gospodarcze. Istotnym elementem kompleksowej oferty turystycznej jest odpowiednia sieć instytucji kultury, które znacznie podnoszą atrakcyjność turystyczną regionu. Realizowane będą zatem przedsięwzięcia poprawiające bazę lokalową, a także wyposażenie podmiotów prowadzących działalność kulturalną przyczyniając się do wykreowania regionu jako miejsca atrakcyjnego turystycznie i otwartego na nowe inwestycje. Ze względu na znaczne dysproporcje rozwojowe wewnątrz regionu,

_______________________________________________________ STRONA 15 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

priorytetowo traktowane będą projekty związane z rozwojem turystyki i agroturystyki na obszarach wiejskich.” Problematyka dotycząca ochrony zabytków została zawarta w Osi priorytetowej 6. Turystyka i kultura, której celem ma być „Wzrost udziału turystyki w gospodarce regionu oraz ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój instytucji kultury”. Doprecyzowaniem zapisów zawartych w Regionalnym Programie… zostało zawarte w dokumencie Szczegółowy opis priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 z 27 marca 2012 r., który jest dokumentem uzupełniającym zapisy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 Problematyka opieki nad zabytkami znalazła także swe miejsce w: Oś priorytetowa 6. Turystyka i kultura Opis osi priorytetowej: „Województwo podkarpackie posiada wyjątkowo korzystne warunki do rozwoju turystyki. Walory przyrodniczo-krajobrazowe, stosunkowo wysoki stan czystości środowiska, a także bogactwo dziejów oraz spuścizna wielu narodów i przenikających się kultur to jedne z największych atutów województwa.” (…) „Ponieważ istotnym komponentem wizerunku Podkarpacia jest slogan „Pięknie i prawdziwie”, nawiązujący do harmonijnego wykorzystania tajemnicy ukrytej w dziewiczej przyrodzie oraz bogatego wielokulturowego dziedzictwa, konieczne jest podjęcie działań służących odnowie obiektów dziedzictwa kulturowego znajdujących się w złym stanie. W przestawionym zakresie realizowane będą przedsięwzięcia polegające na rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, restauracji oraz zachowaniu obiektów dziedzictwa kulturowego wraz z otoczeniem, a także ich adaptacji na cele kulturalne lub turystyczne. Wspierane będą także projekty służące konserwacji zabytków ruchomych. Dopełnieniem przedstawionych działań będą przedsięwzięcia służące oznakowaniu obszarów i obiektów atrakcyjnych kulturowo.” „Odpowiednie wyeksponowanie ciekawych walorów przyrodniczych i kulturowych regionu przyczyni się do zwiększenia ilości produktów turystycznych. Priorytetowo traktowane będą projekty sieciowe przyczyniające się m.in. do rozwoju turystyki na obszarach wiejskich.” Oś realizowana będzie poprzez projekty dotyczące m.in.: − punktów informacji turystycznej, kampanii reklamowych i innych działań informacyjnych i promocyjnych, − rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, restauracji oraz zachowania obiektów dziedzictwa kulturowego wraz z otoczeniem, a także ich adaptacji na cele kulturalne lub turystyczne, − konserwacji zabytkowych muzealiów, starodruków, zabytkowych archiwaliów, księgozbiorów oraz innych zabytków ruchomych, − infrastruktury służącej udostępnianiu obiektów dziedzictwa kulturowego, w tym ciągów komunikacyjnych, parkingów, itp., − monitoringu i zabezpieczenie obiektów infrastruktury turystycznej, dziedzictwa kulturowego oraz instytucji kultury wraz z otoczeniem na wypadek zagrożeń,

_______________________________________________________ STRONA 16 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

− tworzenia systemów informacji kulturalnej, informacji dotyczącej obiektów dziedzictwa kulturowego oraz rozwoju i modernizacji publicznej infrastruktury informacyjnej (np. centra i punkty informacji kulturalnej), − przystosowania obiektów turystycznych i dziedzictwa kulturowego oraz instytucji kultury do potrzeb osób niepełnosprawnych (tylko jako element większego projektu), − tworzenia i rozwoju systemów oznakowania obszarów i obiektów atrakcyjnych kulturowo (tylko jako element większego projektu), − cyfrowej archiwizacji zasobów instytucji kultury. Kolejnym dokumentem wojewódzkim poruszającym problematykę ochrony zabytków i opieki nad zabytkami jest Strategia rozwoju turystyki w województwie podkarpackim na lata 2007-2013. Zawarto w nim między innymi następujące kwestie związane bezpośrednio lub pośrednio z ochrona dziedzictwa kulturowego: I. Stworzenie ciekawej i unikalnej oferty turystycznej w oparciu o istniejący potencjał województwa podkarpackiego. a) Rozwój istniejących produktów turystycznych oraz przekształcanie atrakcji w produkty turystyczne. - rozwój i komercjalizacja istniejących produktów turystycznych - dywersyfikacja usług turystycznych świadczonych przez podmioty i instytucje - promocja idei „od waloru poprzez atrakcję do produktu” b) Rozwój nowych produktów turystycznych. - wsparcie budowy marki produktów - tworzenie i rozwój transgranicznych klastrów turystycznych - rozwój produktów niszowych i specjalistycznych II. Przygotowanie wysokowykwalifikowanych kadr dla obsługi ruchu turystycznego, planowania oraz zarządzania rozwojem turystyki w regionie. a) Doskonalenie kadr operacyjnych w usługach turystycznych i okołoturystycznych oraz kształtowanie postaw proturystycznych mieszkańców. - wprowadzenie zintegrowanego systemu szkoleń zawodowych dla kadr obsługujących ruch turystyczny - realizacja programów szkoleniowych w sektorze usług okołoturystycznych - wprowadzenie systemu efektywnych staży zawodowych - wprowadzenie regionalnego systemu podnoszenia jakości - kształtowanie postaw proturystycznych wśród mieszkańców b) Kształtowanie nowych kadr dla obsługi ruchu turystycznego. - realizacja programów szkoleniowych dla bezrobotnych i wykluczonych społecznie - powstanie specjalistycznych centrów szkoleniowych - dostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy w turystyce oraz specyfiki oferty województwa c) Rozwój badań na rzecz kształtowania profesjonalnych kadr dla turystyki. - prowadzenie badań rynku pracy w turystyce i dystrybucja ich wyników - prowadzenie badań potrzeb szkoleniowych wśród pracodawców i pracowników - monitorowanie efektywności programów szkoleniowych III. Zrównoważony rozwój i zarządzanie przestrzenią turystyczną. a) Poprawa dostępności komunikacyjnej regionu oraz dostępności atrakcji i produktów turystycznych. - zwiększenie dostępności kolejowej i drogowej regionu oraz atrakcji turystycznych

_______________________________________________________ STRONA 17 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

- rozbudowa infrastruktury okołoturystycznej - rozwój i równomierne rozmieszczenie infrastruktury usługowej b) Rozwój infrastruktury turystycznej i paraturystycznej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. - prowadzenie spójnej polityki przestrzennej - równomierna rozbudowa infrastruktury noclegowej i gastronomicznej o zróżnicowanym standardzie - rozbudowa infrastruktury rekreacyjnej, rozrywkowej i sportowej sprofilowanej na konkretnych odbiorców - rozwój, utrzymywanie i zagospodarowywanie szlaków turystycznych - rozbudowa infrastruktury turystycznej i paraturystycznej na obszarach chronionych i cennych przyrodniczo - regionalizacja infrastruktury - wykorzystanie walorów naturalnych i antropogenicznych województwa oraz ich zagospodarowanie - zwiększenie dostępności województwa dla niepełnosprawnych oraz osób starszych c) Ochrona środowiska naturalnego i krajobrazu kulturowego. - stałe prowadzenie edukacji ekologicznej - podnoszenie jakości środowiska naturalnego - estetyzacja krajobrazu - równomierne rozłożenie ruchu turystycznego w regionie - renowacja i zabezpieczenie obiektów o znacznej wartości kulturowej, rewitalizacja zabytkowych układów urbanistycznych V. Stworzenie silnego otoczenia instytucjonalnego wspierającego rozwój turystyki a) Wzmocnienie sektora samorządowego, pozarządowego i branży turystycznej. - wsparcie zasobów ludzkich - rozwijanie kontaktów międzynarodowych i międzyregionalnych - stymulowanie rozwoju sektora pozarządowego i branży turystycznej - wzmocnienie turystyki w strukturach jednostek samorządu terytorialnego b) Rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego. - realizacja projektów w formule PPP - stymulowanie rozwoju inwestycji turystycznych Ważnym dokumentem z punktu widzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław jest Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Podkarpackim na lata 2010-2013 przyjęty przez Sejmik Województwa Podkarpackiego Uchwałą Nr XLIV/845/10 z dn. 29.03.2010 r. Zawarte w Wojewódzkim Programie priorytety, kierunki działań i zadania wynikają zasadniczo z ustawowo określonych celów, jakim służyć powinny programy opieki nad zabytkami. • Priorytet I Ochrona i świadome kształtowanie krajobrazu kulturowego zawiera 5 kierunków działań: 1. Tworzenie parków kulturowych jako forma ochrony krajobrazu kulturowego 2. Ochrona i opieka nad zabytkami w strategiach rozwoju i planach zagospodarowania przestrzennego 3. Integracja ochrony zabytków z ochroną przyrody 4. Rewaloryzacja i rewitalizacja układów urbanistycznych 5. Ochrona układów ruralistycznych Wymienione powyżej kierunki działań oraz szereg zadań, które odnoszą się do celów nr 1, 2 i 4 określonych w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Art. 87. ust.2) i generalnie służyć mają: dbałości o krajobraz kulturowy

_______________________________________________________ STRONA 18 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

regionu, o zachowanie jego charakterystycznych elementów zabytkowych i przyrodniczych oraz dążeniom do rewaloryzacji przekształconych, cennych elementów dziedzictwa, a także włączenia dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia samorządów lokalnych. •

Priorytet II Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju społeczno-gospodarczego województwa zawiera 7 kierunków działań oraz zadania odpowiadające celom nr 3 do 7 wymienionych w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Art. 87. ust.2). Wskazane do realizacji działania i zadania przyczynić się mają przede wszystkim do: ochrony obiektów o szczególnej wartości, zahamowania procesu degradacji zabytków i dążenia do poprawy ich stanu zachowania, wspierania racjonalnego wykorzystania środków finansowych na ratowanie obiektów szczególnie zagrożonych, tworzenia miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.

•

Priorytet III Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja służąca budowaniu tożsamości zawiera 4 kierunki działań oraz zadania, które zgodne są z celami nr 4 do 7 określonymi w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Art. 87. ust.2). Uwzględnione w tym priorytecie kierunki działań i zadania służyć mają przede wszystkim szeroko rozumianemu wykorzystaniu zabytków dla potrzeb edukacyjnych i turystycznych oraz zachowaniu i kultywowaniu tradycji wynikających z kultury ludowej. Zarówno wyszczególnione w tym priorytecie kierunki działań, tj.: rozpoznanie i dokumentowanie zasobu zabytków oraz przetwarzanie informacji o zabytkach, działania szkoleniowe oraz edukacja i promocja wiedzy o dziedzictwie kulturowym regionu, ochrona kultury ludowej (w tym wartości niematerialnych), tworzenie tematycznych szlaków turystycznych jak i wiele konkretnych zadań stanowią ważne odniesienie dla Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław.

_______________________________________________________ STRONA 19 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

V. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO V.1. Relacje Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław z dokumentami opracowanymi na poziomie gminy (analiza dokumentów programowych miasta) Program jest spójny z następującymi dokumentami strategicznymi miasta: • Strategia Rozwoju Miasta Jarosławia na lata 2008-2015 uchwalona uchwałą nr 326/XXXI/08 Rady Miasta Jarosławia z dnia 26 maja 2008 r. • Lokalny Plan Rewitalizacji Obszaru Miejskiego Jarosław na lata 2009-2015 przyjęty uchwałą Nr 48/VII/2011 z dnia 14 lutego 2011 roku • Park kulturowy w Jarosławiu został utworzony Uchwałą Nr 542/XLVIII/09 Rady Miasta Jarosławia z dnia 23 marca 2009 r. pod nazwą Park Kulturowy Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu Strategia Rozwoju Miasta Jarosławia na lata 2008-2015 uchwalona uchwałą nr 326/XXXI/08 Rady Miasta Jarosławia z dnia 26 maja 2008 r. Opracowanie to podzielone jest na pięć części: Wprowadzenie, Raport o stanie społeczno-gospodarczym miasta Jarosławia, Część Programowo Strategiczna, Spis tabel, wykresów i rysunków oraz Załączniki. „Strategia Rozwoju Miasta Jarosławia na lata 2008-2015 to wieloletni dokument programowy wyznaczający podstawowe kierunki działań dla rozwoju samorządu przy uwzględnieniu wszystkich jego aspektów demograficznych, społecznych i gospodarczych.” W części drugiej historyczne dziedzictwo Jarosławia pojawia się po raz pierwszy w ppkt. 1.2 Położenie geograficzne i podział administracyjny, gdzie wyszczególniono cztery profile społeczno-gospodarcze i kulturalne. Pierwszym z nich – Profil 1 – to historyczny układ przestrzenny ukształtowany od średniowiecza do I poł. XX w. Kolejne miejsce odnoszące się do zabytków to ppkt. 1.4 Walory historyczno-kulturowe – w zdawkowy sposób charakteryzuje miasto (dwa zdania), aby następnie wymienić i zwięźle opisać kilka obiektów oraz zamieści listę paru następnych zabytków (brak wyraźnego klucza wyboru). Charakterystyki tej nie można traktować poważnie biorąc pod uwagę istniejące dokumenty programowe miasta odnoszące się do tej tematyki. Interesująca nas tematyka pojawia się następnie w części III, przy analizie SWOT, gdzie wymieniając mocne strony odnotowano „zabytki, architektura i tradycja (walory kulturowe, krajobrazowe i historyczne); a wśród szans „wypromowanie międzynarodowego szlaku VIA REGIA jako jednej z atrakcji turystycznej miasta”. W ppkt. 2.1 przeanalizowano wyniki ankiety przeprowadzonej wśród mieszkańców, którzy w segmencie kultura zwrócili uwagę na „zły stan zabytków, głównie w eksponowanych miejscach miasta.” Natomiast punkt 4 skupia się na celach i kierunkach działania w poszczególnych obszarach strategicznych, do których zalicza się także Turystyka i Dziedzictwo Kulturowe. Odnośnie zabytków sformułowano następujące postulaty: „Kolejnym zadaniem jest stworzenie interaktywnej sieci informacji turystycznej. W tym zakresie przewiduje się m.in. wydzielenie turystycznych szlaków komunikacyjnych, dostosowanie komunikacji dla potrzeb turystów, jednolite oznakowanie ulic i budynków, wyeksponowanie starych zabytkowych budowli, uruchomienie internetowej informacji turystycznej i sieci interaktywnych przewodników. Niezmiernie ważnym zagadnieniem jest podejmowanie działań, mających na celu zachowanie dorobku dziedzictwa kulturowego, uwzględniających przede wszystkim renowację najcenniejszych zabytków kultury materialnej na terenie miasta. Należy przeprowadzić rewitalizację zabytków miasta i renowacją starówki.” Podsumowujące ten dokument można stwierdzić, że problematykę ochrony zabytków traktuje on wybiórczo, nie dostrzegając w niej istniejącego dużego potencjału dla rozwoju miasta.

_______________________________________________________ STRONA 20 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

Park kulturowy w Jarosławiu został utworzony Uchwałą Nr 542/XLVIII/09 Rady Miasta Jarosławia z dnia 23 marca 2009 r. pod nazwą Park Kulturowy Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu. Najistotniejszym z punktu widzenia ochrony zabytkowego dziedzictwa miasta Jarosławia jest dokument uchwalający powstanie parku kulturowego. Inicjatywa ta jest dla władz miasta jednym z etapów w ramach długofalowego działania, którego finałem będzie wpisanie jarosławskiej starówki na listę Pomników Historii. Stosowna dokumentacja została przygotowana przez Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Rzeszowie (ROBiDZ w Rzeszowie, ob. Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział Terenowy w Rzeszowie), natomiast fizyczne utworzenie parku kulturowego nastąpiło poprzez uchwałę Rady Miasta w 2009 r. W ten sposób powstał Park Kulturowy Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu. Uchwała definiuje obszar objęty ochroną, co ma odniesienie graficzne w stosownych załącznikach. Następnie opisuje przedmiot ochrony, poczym określa formy ochrony, a także formę jego zarządzania. W kolejny ustęp uchwały ustala obowiązujące na terenie Parku zakazy i ograniczenia. Z podjętej uchwały wynika obowiązek wykonania planu ochrony parku oraz miejscowych planów zagospodarowania dla terenów objętych Parkiem. O ile pierwsze działanie zostało wykonane i zostały sporządzone plany ochrony, to nie został spełniony do końca drugi z wspomnianych zapisów. Natomiast kolejne zapisy w uchwale takie jak powołanie Rady Konsultacyjno-Naukowej oraz utworzenie jednostki do zarządzania parkiem niestety nie zostały wdrożone. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru „Zespołu Staromiejskiego” w Jarosławiu został uchwalony uchwałą Nr 182/XIX/07 Rady Miasta Jarosławia z dn. 24 września 2007 r., a jego zapisy zostały omówione w Planie ochrony Parku Kulturowego…. . Plan ochrony… został natomiast opracowany w l. 20072008 przez zespół pracowników ROBiDZ w Rzeszowie pod kierunkiem Adama Sapety. W dokumencie tym dokonano identyfikacji zasobu, określania m.in. istniejących form ochrony, stanu zachowania zasobu; podzielono teren na jednostki JARK, a następnie omawiany teren Parku poddano waloryzacji. Na tym polega część pn. Diagnoza. Kolejna to - Prognoza, w której skład wchodzi m.in. analiza szans, konfliktów i zagrożeń dla Parku. Ostatnia, trzecia część Planu ochrony…, zawiera już praktyczne zapisy dotyczące Parku. Cały jego teren został podzielony na trzy części: Stare Miasto, Opactwo SS. Benedyktynek, Zespół Klasztorny OO. Dominikanów, dla których przygotowano szczegółowe wytyczne konserwatorskie, strategiczne kierunki i zakresy działań. Należy podkreślić, że utworzony przez miasto Park Kulturowy jest pierwszą tego typu formą ochrony zastosowaną na terenie województwa podkarpackiego i do tej pory jedyną na jego terenie. Ma on znaczenie prekursorskie dla tego rodzaju ochrony, która jest przewidziana ustawą o ochronie zabytków… . Fakt jego powstania pozytywnie świadczy do dużym uwrażliwieniu władz miasta na potrzebę ochrony i ratowania dziedzictwa Jarosławia. Nie stosując metod doraźnych, podjęto działania, które w długofalowym działaniu przyczynią się do zachowania i podniesienia wartości cennego zasobu zabytkowego dziedzictwa Jarosławia. Nie mniej jednak należy podjąć dalsze kroki zmierzające w tą stronę, ponieważ postęp w tym kierunku nie wydaje się zadowalający (patrz zadania). Lokalny Plan Rewitalizacji Obszaru Miejskiego Jarosław na lata 2009-2015 przyjęty uchwałą Nr 48/VII/2011 z dnia 14 lutego 2011 roku. Jednym z istotniejszych dokumentów programowych miasta, rozpatrywanych pod kątem, niniejszego Programu jest Lokalny Plan Rewitalizacji Obszaru Miejskiego na lata 2009-2015. Pierwszy jego rozdział pn. Charakterystyka obecnej sytuacji na terenie miasta Jarosławia - obszary problemowe opisuje w ppkt. 1.1 Zagospodarowanie przestrzenne i w początkowych podpunktach charakteryzuje Jarosław za pomocą jego zabytkowego zasobu, czyli: stref ochrony konserwatorskiej, ich granic, wykazu niektórych obiektów

_______________________________________________________ STRONA 21 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

wpisanych do rejestru zabytków (opis bazuje na poprzednim Gminnym Programie Opieki i mimo to jest wybiórczy). Interesujący jest także ppkt. 1.5. tego rozdziału omawiający wyniki badań ankietowych m.in: • W pytaniu o pięć najważniejszych do rozwiania problemów miasta wśród pierwszych pięciu znalazły się trzy bezpośrednio lub pośrednio związane z zabytkowym dziedzictwem są to od pozycji trzeciej: o „Niedostateczny rozwój bazy kulturalno-turystycznej – 68,75% odpowiedzi. o Niszczejąca substancja zabytkowa – 37,50% odpowiedzi. o Niewystarczająca estetyka Rynku wraz z otoczeniem – 37,50% odpowiedzi” • W pytaniu: Proszę podać jeden problem, który Pana(i) zdaniem powinien być rozwiązany w pierwszej kolejności, wśród czterech odpowiedzi, po najważniejszej dotyczącej obwodnicy (75 %), kolejnymi były: o Niewystarczająca estetyka Rynku wraz z otoczeniem – 6,25% odpowiedzi. o Niedostateczny rozwój bazy kulturalno-turystycznej – 6% odpowiedzi. Natomiast w ppkt. 1.6., w którym przeprowadzono analizę SWOT, wymieniając mocne strony na trzeciej pozycji odnotowano dużą ilość zabytków architektury i kultury miasta. Na podstawie powyższych faktów zauważamy, że z jednej strony dla autorów Lokalnego Planu… zabytkowy zasób jest jednym z ważniejszych walorów miasta i jednocześnie zauważamy, że jego stan jest bardzo ważny także dla mieszkańców Jarosławia. Kolejnym miejscem, w którym mowa jest o zabytkowym zasobie miasta jest ppkt. 4.3. Podział na projekty i zadania inwestycyjne, gdzie zostało wymienionych 249 konkretnych działań, które często dotyczą zabytkowych obiektów. Zostały one uporządkowane wg hierarchii ważności. Poniżej prezentujemy pierwszych dziesięć zadań wymienionych w omawianym dokumencie: 1. 2. 3. 4. 5.

Płyta Rynku - rewitalizacja obszarów Starego Miasta Remont budynku Ratusza przy ulicy Rynek 1, w Jarosławiu Remont budynku Rynek 6, w Jarosławiu Podziemne przejście turystyczne pod kamienicami Rynek 4,5,6 w Jarosławiu Brama Krakowska wraz z fragmentem systemu fortyfikacji miejskich (mury, wał i fosa) oraz z najbliższym otoczeniem (ul. Węgierska) - restauracja, konserwacja i zmiana zagospodarowania 6. Rekonstrukcja i remont muru granicznego pomiędzy posesjami Rynek 5a i 6, zmiana nawierzchni wraz z zagospodarowaniem podwórza za posesją Rynek 5a 7. Rekonstrukcja "kładki" łączącej opactwo benedyktyńskie na wzgórzu Św. Mikołaja ze wzgórzem świętojańskim 8. Cmentarz Stary i Nowy 9. Remont ulicy Sobieskiego 10. Remont ulicy Tatarskiej. Podsumowując Lokalny Program… słusznie duży nacisk stawia na odnowę zabytkowej tkanki miejskiej, co przy pełnym jego wykonaniu bardzo dobrze wpłynie na strukturę miejską Jarosławia. Interesujące, że podobne poglądy reprezentuje także duża grupa mieszkańców objętych ankietą wykonana na rzecz Lokalnego Programu… . Zadziwiające jest jednak, że Lokalny Plan Rewitalizacji Obszaru Miejskiego… nie odnosi się do tak ważnego faktu jak utworzenie w Jarosławiu Parku Kulturowego Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów, ani do dokumentu związanego z jego ochroną –

_______________________________________________________ STRONA 22 _____________________

G M I N NY P R O G R A M O P I E K I N A D Z AB Y T K AM I M I A S T A J AR O S Ł AW

Planu ochrony Parku… . Tym bardziej, że opisywanej rewitalizacji w większości ma podlegać teren objęty ochroną w ramach Parku Kulturowego Zespołu Staromiejskiego… . V.2. Charakterystyka zasobów dziedzictwa i krajobrazu kulturowego miasta Jarosław2 V.2.1. Założenie urbanistyczne Najstarsze formy osadnictwa na terenie obecnego Jarosławia, ich położenie i zasięg, właściwe przede wszystkim dla badań archeologicznych, omówione są w części opracowania dotyczącej zabytków archeologicznych. Jarosław należy do miast, które zachowały w ogólnym zarysie swe średniowieczne rozplanowanie lokacyjne. Jego kanwę stanowi zbliżony obecnie do kwadratu plac rynkowy, wychodząca z jego naroży sieć ulic (częściowo zniekształcona), dobrze zachowane, nieznacznie przekształcone kwartały zabudowy przyrynkowej i zlokalizowany w centrum placu rynkowego ratusz, a także niezabudowany plac po gotyckiej farze usytuowany w południowo-zachodnim kwartale przekątniowym rynku. Plac rynkowy usytuowano na bardzo wysokim wzniesieniu opadającym stromo z trzech stron – od północy, południa i wschodu, przy czym trudno jednoznacznie stwierdzić czy zbocze południowe było naturalnym obniżeniem terenu – trochę zmodyfikowanym, czy też, co bardziej prawdopodobne, zostało w całości ukształtowane sztucznie (w celu utworzenia fosy – bardzo dobrym przykładem gigantycznej pracy jaką wykonano jest fosa zachowana w doskonałym stanie tuż za kompleksem benedyktyńskim, po jego północnej stronie). Ciekawym rozwiązaniem jest przekątniowe usytuowanie jednej z ulic wychodzącej z rynku w kierunku południowowschodnim, prowadzącej do bramy przemyskiej i do nieistniejącego już zamku, rozplanowanego w południowo-wschodniej części. Trudno obecnie ustalić co wpłynęło na te istniejące dzisiaj liczne odstępstwa Starego Miasta od modelowego, szachownicowego układu. Być może te odstępstwa powstały już w trakcie wytyczania miasta (np. usytuowanie ul. Kasztelańskiej mogło wynikać z usytuowana grodu kasztelańskiego, a na przekątniowe usytuowanie ul. Sobieskiego mogło mieć wpływ projektowane usytuowanie zamku w południowo-wschodnim cyplu wzgórza). Nie można również wykluczyć, że na obecny kształt zabudowy przyrynkowej i usytuowanie ulic miały wpływ dwa wielkie pożary, które całkowicie strawiły miasto w pocz. XVII w. (wiadomo, że właścicielka zatrudniła mierniczego, którego zadaniem była regulacja powstałej po pożarze zabudowy). Być może wreszcie takie rozwiązanie wymusiło samo ukształtowanie terenu przeznaczonego pod nową lokację lub wszystkie te wyżej wymienione czynniki razem wzięte. Ten ustalony w średniowieczu i nieco zmodyfikowany zapewne w XVII w. układ Starego Miasta pozostał zasadniczo niezmieniony do dzisiaj (z wyjątkiem rozebranej w XIX w. fary). W XVI w. miasto opięto zespołem umocnień złożonych z murów, bram i baszt oraz wałów ziemnych i fos, których zasięg odpowiada ogólnie granicom dzisiejszej dzielnicy staromiejskiej. Istotnym elementem obronnym był wspomniany wyżej zamek (istniejący zapewne już przed 1431 r.) wzniesiony w południowo-wschodniej części wzgórza (m. in. W miejscu obecnej cerkwi), który zajął i zamknął z biegiem czasu dość rozległy obszar pomiędzy ul. Przemyską a dolnym fragmentem ul. Sobieskiego. Zamek ten przetrwał do początków XVIII w. po czym zaczęto go systematycznie rozbierać wykorzystując materiał do wznoszenia nowych budowli (m. in. cerkwi).

2

Tekst tego podpunktu bazuje na ustaleniach poprzedniego Programu. Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Jarosławia, oprac. ROBiDZ, autorzy: Anna Fortuna-Marek, Iwona Florkiewicz, Ryszard Kwolek, Bartosz Podubny, Matylda Ptak, Rzeszów 2006, s. 25-55.

_______________________________________________________ STRONA 23 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Do tej struktury przestrzennej w 4 ćw. XVI w. dołączony został od południa zespół klasztorny jezuitów a w I poł. XVII w. zespół klasztorny benedyktynek. Należy tu zaznaczyć, że prawdopodobnie nie były to tak całkowicie nowe obszary „zagarnięte” przez rozbudowujące się miasto, bowiem teren, na którym wzniesiono zespół klasztorny benedyktynek to miejsce przedlokacyjnej osady, a na miejscu zespołu jezuickiego istniała początkowo cerkiew – takie przynajmniej hipotezy wysuwają archeolodzy i historycy. W II poł. XVII w. w obrębie murów wzniesiono klasztor i kościół franciszkanów, a w I poł. XVIII w. wspomnianą wyżej cerkiew Przemienienia Pańskiego, którą usytuowano na terenie dawnego zespołu zamkowego. Należy tu jeszcze dodać niewielki kościół p.w. św. Zofii, wzniesiony w XVII w. już za Bramą Przemyską, którego dokładnej lokalizacji jednak nie znamy (prawdopodobnie pomiędzy dzisiejszymi ulicami Przemyską, Tarnowskiego i 3 Maja). Obok miasta lokacyjnego i terenów do niego przyległych (jezuici i benedyktynki) dość dynamicznie rozwijały się w okresie staropolskim przedmieścia. Najbardziej wykształcone w tym czasie było przedmieście ruskie zlokalizowane, upraszczając, wzdłuż dzisiejszej ul. Pełkińskiej od Bramy Pełkińskiej (przy ul. Spytka, w pobliżu jej zbiegu z ul. Lubelską) poczynając. Ograniczone skarpą od strony wschodniej rozwinęło się ono w kierunku północnym do ul. Pasieki, a w kierunku zachodnim do ul. Kraszewskiego i w taki też zapewne sposób przebiegały fortyfikacje (obwałowania) przedmiejskie dzisiaj już nieczytelne w terenie. Tereny te zamieszkiwała ludność narodowości ruskiej. Tutaj też wzniesiono w XVII w. murowaną cerkiew, zachowaną częściowo do dzisiaj (ul. B. Puzon). Drugie przedmieście – krakowskie rozwinęło się po obu stronach dzisiejszej ul. Grunwaldzkiej i częściowo ul. Jana Pawła II, począwszy od bramy krakowskiej, której dolne fragmenty zachowały się do dzisiaj. Tutaj zlokalizowane były przede wszystkim przedmiejskie dworki i pałace a także karczmy i zajazdy. Na obszarze tego przedmieścia wzniesiono pod koniec XVII i na początku XVIII w. dwa kompleksy kościelne zachowane do dzisiaj. Pierwszy, położony w niewielkiej odległości od bramy krakowskiej, to szpitalny kościół św. Ducha wraz ze szpitalem dla ubogich. Drugi to kompleks klasztorny oo. Reformatów oddalony od miasta wg wymogów reguły zakonnej w odległości ok. 1 km. Po-nadto w XVII w. jezuici rozbudowali istniejący już od XV w., w znacznym oddaleniu od miasta, kościół Najświętszej Marii Panny i powiększyli o znacznych rozmiarów obronny zespół klasztorny. Do tych struktur przestrzennych dodać jeszcze należy dwa założenia folwarczne jezuitów usytuowane w momencie budowy daleko na przedmieściach. Starszy folwark, o czytelnym jeszcze charakterze obronnym, usytuowany obecnie przy ul. Głębokiej, wzniesiono jeszcze w XVII w. W II poł. XIX w. na jego obszarze wybudowano dla sióstr Niepokalanek potężny klasztor z kaplicą. Z dawnego założenia jezuickiego zachowała się jedynie brama wjazdowa z fragmentem muru oraz dwa budynki określane jako kuchnia i wozownia. Obiekty te usytuowane są w północnej części zespołu za parkiem przyklasztornym i nową halą sportową. Drugi z wymienionych jezuickich zespołów folwarcznych, wzniesiony w XVIII w., zachował się szczątkowo przy ul. Brzostków. Dość istotne zmiany w strukturze przestrzennej Starego Miasta i jego najbliższego otoczenia przyniosły pierwsze dziesięciolecia po rozbiorze Polski. Decyzją władz austriackich zburzono kilka bardzo istotnych obiektów o dużej kubaturze i o dominującym charakterze w przestrzeni staromiejskiej. W pierwszej kolejności wymienić trzeba jarosławską gotycką farę (z dominującą nad całą okolicą olbrzymią wieżą), usytuowaną w południowozachodnim na-rożniku rynku. Kolejne wyburzone obiekty to XVII-wieczny kościół i klasztor franciszkanów oraz usytuowany już za murami miejskimi, w okolicach dzisiejszej ul. 3Maja, kościół św. Zofii. Dopełnieniem tej destrukcji była niwelacja otaczających miasto murów obronnych, a także podcieni w znacznej części kamienic przyrynkowych. Pierwsza połowa XIX w. to okres dla miasta wyjątkowo niekorzystny, z wyraźnym spadkiem liczby mieszkańców i co za tym idzie ruchu budowlanego. Przestał w tym czasie

_______________________________________________________ STRONA 24 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

funkcjonować handel o charakterze ponadlokalnym – główny czynnik rozwojowy miasta w okresie staropolskim, upadło obłożone restrykcjami rzemiosło. Powolny rozwój można zaobserwować dopiero po poł. XIX w., kiedy to w wyniku reform administracyjnych w monarchii habsburskiej miasto otrzymało status powiatu, a w 1867 r. własny samorząd. Ważną rolę w kształtowaniu przestrzeni miała budowa linii kolejowej z Krakowa do Lwowa, która do Jarosławia dotarła w 1851 r. Powstanie dworca a następnie oddanie do użytku dość istotnego węzła komunikacyjnego (Jarosław-Lubaczów) miało duży wpływ na kierunki rozwoju przestrzennego miasta. Linia kolejowa wywarła duży wpływ na rozwój peryferyjnych do tej pory terenów miejskich. W szybkim czasie zabudowały się obszary skupione przy ul. Słowackiego i Poniatowskiego. Do ważnych przekształceń doszło w mieście w 4 ćw. XIX w., głównie za sprawą uczynienia z miasta zaplecza wojskowego dla Twierdzy Przemyśl. W 1883 r. powstają koszary obrony krajowej przy ul. Krakowskiej (Jana Pawła II) i Kościuszki a w 1888 r., w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej powstał, m. in. ze względów strategicznych (obrona węzła) i utylitarnych, duży kompleks zabudowań koszarowych, lokalizowanych dzisiaj przy ul. Czarnieckiego, Poniatowskiego i Piekarskiej, obejmujący olbrzymi obszar od zachodniej granicy starego cmentarza, od wschodu sięgający po dzisiejszą ul. Legionów i Sikorskiego a od północy sięgający fragmentarycznie nawet do ul. Grunwaldzkiej (kasyno wojskowe), przy czym obszar ściśle wojskowy był jednak znacznie mniejszy – resztę stanowiła zabudowa mieszkaniowa – była to zapewne dzielnica oficerska. Dodając do tego jeszcze jeden kompleks koszarowy z końca XIX w. zlokalizowany przy ul. 3 Maja i Głębokiej oraz wcześniej już zarekwirowane na potrzeby wojskowe kompleksy klasztorne benedyktynek i jezuitów miasto jawi się w tym okresie niemal jako obóz wojskowy. W takim kontekście nie dziwi duża liczba wznoszonych budynków mieszkalnych, na terenach w bezpośrednim sąsiedztwie koszar, tworzących dzielnice oficerskie, budynków – należy to podkreślić – o nierzadko znakomitej architekturze. W l. 70. XIX w. dokonano parcelacji terenów wzdłuż ul. Krakowskiej (Jana Pawła II) i Dominikańskiej (zapewne również ul. Brzostków), a pod koniec XIX w. dokonano regulacji ulic Poniatowskiego, Słowackiego i Kraszewskiego. Ta ostatnia została wytyczona w roku 1888. W omawianym okresie mamy już do czynienia ze zorganizowanym planowaniem przestrzennym. W 1892 r. powołano nawet komitet w celu wykonywania planów regulacyjnych. Wg planów z tego czasu w Rynku i przy ulicach z niego wychodzących, przy pl. Mickiewicza oraz ulicach 3 Maja, Grunwaldzkiej, Kraszewskiego, Lubelskiej, Przemyskiej i Słowackiego, miały być wznoszone tylko piętrowe kamienice w zwartym szeregu. Ulice Jana Pawła II, Św. Ducha i Tarnowskiego przeznaczono przede wszystkim pod zabudowę willową, a pozostałe ulice i place „pod zabudowę parterową”. W pocz. XX w. wytyczono m.in. ul. Kościuszki, Głowackie-go, Kilińskiego, Racławicką, Konfederacką, Lisińskiego i Królowej Jadwigi. W tym czasie następuje znaczne ożywienie budowlane – wznosi się liczne budynki użyteczności publicznej, kamienice, wille oraz inne budynki mieszkalne. Powstaje nowe „centrum” wzdłuż ul. Grunwaldzkiej, Słowackiego, Kraszewskiego oraz początkowego odcinka ul. Dietziusa (Jana Pawła II), na które składają się piętrowe kamienice w zwartym szeregu z pomieszczeniami handlowymi na parterze. Ważnym elementem historycznego ukształtowania miasta są ulice z zabudową willową pochodzące z okresu autonomii galicyjskiej, uzupełniane także później, w okresie międzywojennym, obecnie częściowo zdeprecjonowane po II wojnie światowej (głównie w latach 70. i 80. XX w.) przez nową, nie liczącą się z ich charakterem wielkogabarytową zabudowę wielorodzinną. Dotyczy to szczególnie ulic: Dąbrowskiego, Kraszewskiego, Ki-

_______________________________________________________ STRONA 25 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

lińskiego, Racławickiej, Kościuszki, Ogrodowej, Głowackiego, Poniatowskiego, Sikorskiego, Paderewskiego, Legionów, Królowej Jadwigi i Żeromskiego. Do tworzonego przez znajdujące się przy tych ulicach wille i domy w ogrodach kameralnego charakteru miasta nawiązuje skromna najczęściej architektura drewnianych i murowanych domów przed- i podmiejskich, często przemieszanych z ostatnimi reliktami chłopskich chałup. Zabudowę tego typu spotkać można w rejonach historycznych przedmieść: Ruskiego (m. in. ul. Pełkińska i Pasieka), Krakowskiego (ul. Krakowska), Głębockiego (m. in. ul. 3 Maja oraz ul. Słoneczna), Przygrodzia i Podzamcza (ul. Zamkowa, Zwierzyniecka, Rybacka, Flisacka). Jeszcze inny, typowo wiejski charakter ma zabudowa ul. Górno- i Dolnoleżajskiej, Brodowiczów, Misztali, Ulanowic, Kruhela Pawłosiowskiego oraz Garbarzów. Z okresu międzywojennego pochodzi kilka ważnych dla organizacji przestrzeni Jarosławia struktur przestrzennych. Rozparcelowana została tzw. Lachmanówka gdzie rozwinęła się przede wszystkim zabudowa willowa (teren między torami kolejowymi a ul. Poniatowskiego), a w południowo-zachodniej części miasta, za torami kolejowymi, powstaje tzw. Kolonia Oficerska gdzie realizowana jest zabudowa parterowa. Oprócz powyższej zabudowy przy ul. Słowackiego powstał stadion sportowy Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Omawiając założenia urbanistyczne należy jeszcze wspomnieć o dwóch historycznych już cmentarzach miejskich – starym, usytuowanym przy ul. Cmentarnej oraz nowym, usytuowanym przy ul. Krakowskiej. Stary cmentarz, założony u schyłku XVIII w. na mocy sanitarnych rozporządzeń zaborczych władz austriackich, wyróżnia się budowlą kaplicy cmentarnej i wieloma ciekawymi nagrobkami, pochodzącymi w niektórych przypadkach z I poł. XIX w. Ponieważ wyznaczony teren tego cmentarza został szybko ograniczony zabudową, przede wszystkim graniczącym z nim od południa dużym kompleksem koszarowym, stosunkowo wcześnie, bo już na początku XX w. miasto było zmuszone do wyznaczenia nowego cmentarza, który został założony w 1904 r. przy ul. Krakowskiej. W jego układ zostały włączone w późniejszym czasie cmentarze wojenne z I i II wojny światowej. Warto w tym miejscu odnotować istnienie na terenie Jarosławia trzech cmentarzy z I wojny światowej – jednego istniejących samodzielnie (ul. Pruchnicka) i dwóch włączonych w strukturę cmentarza komunalnego: wspomnianego wyżej przy ul. Krakowskiej oraz na Garbarzach. Spośród nich stosunkowo najlepiej zachował się cmentarz wojenny przy ul. Krakowskiej, z czytelnym układem kompozycyjnym i zachowaną większością mogił zdobionych krzyżami. Cmentarz przy ul. Bocznej Sanowej, na Garbarzach, również zachował czytelny układ kompozycyjny oraz większość mogił jednakże znajduje się obecnie w bardzo złym stanie. Omawiając cmentarze nie można pominąć położonego przy ul. Kruhel Pawłosiowski cmentarza żydowskiego, utworzonego jeszcze w pocz. XVIII w. a obecnie zaniedbanego, gę-sto porośniętego drzewami oraz krzewami, kryjącymi kilkanaście dobrze zachowanych macew. Oprócz cmentarzy, których elementem składowym w każdym z wymienionych obiektów jest starodrzew, w pocz. XX w. powstał na tzw. Olszanówce park miejski, będący dzisiaj jedynym wyróżniającym się skalą założeniem zieleni pełniącym funkcje rekreacyjne. Niewielkim założeniem zielonym, wartym odnotowania z uwagi na walory kompozycyjne i funkcjonowanie w świadomości społeczności lokalnej, jest niewielki plac usytuowany przy ul. B. Puzon i Kraszewskiego będący w rzeczywistości pozostałością po dawnej cerkwi i cmentarzu przycerkiewnym.

_______________________________________________________ STRONA 26 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Do końca II wojny światowej w Jarosławiu nie wytworzyły się jakieś specyficzne strefy przemysłowe. Istniejące już od przełomu XIX/XX w. zakłady produkcyjne, bardzo ciekawe architektonicznie – gazownia czy rzeźnia miejska – nastawione były na zaspokajanie potrzeb miejskich. Jedynie Parowa Fabryka Biszkoptów, Pierników i Cukrów założona w 1876 r. przez Stanisława Gurgula, usytuowana przy ul. 3 Maja, produkowała duży asortyment wyrobów cukierniczych znanych nie tylko w kraju. W okresie dwudziestolecia powstała jeszcze fabryka wstążek przy ul. Poniatowskiego, Fabryka Bekonów i Konserw a także kilka zakładów o charakterze usługowym (m. in. cegielnia, cementownia). Wszystkie te zespoły przemysłowe, złożone co najwyżej z kilku elementów skupionych na niezbyt rozległym terenie, usytuowane były dodatkowo w różnych obszarach miasta, co czyniło je raczej enklawami niż strefą przemysłową. Strefa taka, na większą skalę, powstała dopiero po II wojnie światowej, kiedy to na przyłączonych do miasta południowo-wschodnich peryferiach ulokowano hutę szkła oraz zakład przemysłu dziewiarskiego „Jarlan” będący w pewnym sensie kontynuacją wymienionej już fabryki przy ul. Poniatowskiego. Należy nadmienić, że miasto nie zatraciło swego charakteru wykształconego (wyłączając dzielnicę staromiejską) przede wszystkim na przełomie XIX i XX w., nie uniknęło jednak tendencji „modernizacji” zabytkowych dzielnic. Powstała na obszarach miasta w II poł. XX w. blokowa zabudowa mieszkaniowa jest niekiedy umiejętnie wkomponowana na tyłach głównych arterii komunikacyjnych, za wysoką historyczną zabudową, jednakże można również odnotować niekorzystne wplatanie wielkogabarytowych bloków mieszkalnych w historyczną, niezwykle interesującą zabudowę ul. Racławickiej, Kościuszki, Sikorskiego, Poniatowskiego a także ul. 3 Maja (przede wszystkim na odcinku od placu Mickiewicza do skrzyżowania z ul. Poniatowskiego) oraz Jana Pawła II. W przypadku jednej z głównych ulic miasta – ul. 3 Maja (na odcinku od ul. Poniatowskiego do ul. Głębokiej) stopień degradacji historycznej zabudowy jest największy. Również niekorzystnie prezentuje się ul. Słowackiego – szczególnie na odcinku od dworca kolejowego do skrzyżowania z ul. Piekarską i Czarnieckiego. Niekorzystną realizacją była z pewnością zabudowa sąsiadującego z obszarem staromiejskim wzgórza po-między ul. 3 Maja, Tarnowskiego i Przemyską wielkogabarytowymi budynkami mieszkalnymi. Wiele do życzenia pozostawia zabudowa ul. Franciszkańskiej. Z jednej strony zasłoniła ona niekorzystne wglądy na nieuporządkowane i zaniedbane podwórza kamienic przyrynkowych od strony ul. Przemyskiej, z drugiej jednak oddziaływuje niekorzystnie poprzez wykorzystanie w wielometrowym, zwartym bloku zabudowy zupełnie nieciekawych architektonicznie budynków o zasadniczo jednym typie. Wrażenie to potęguje się szczególnie we wnętrzu ul. Franciszkańskiej gdzie chaosu dopełniają dodatkowo wymienione wyżej nieuporządkowane zaplecza kamienic przyrynkowych oraz liczne parkujące tu samochody. Całe to wnętrze wymaga ostrożnej rekompozycji. Niezbyt fortunnym rozwiązaniem była również budowa nazbyt rozczłonkowanych (zwłaszcza w partii dachowej), piętrowych budynków przy ul. Spytka (nr 1-7). Dodatkowo zabudowa ta zniszczyła punkt widokowy na zespoły jezuicki i benedyktyński od strony ul. Świętojańskiej. Podobnie również wielkogabarytowa rozbudowa plebani przy cerkwi Przemienienia Pańskiego zakłóciła panoramę miasta od strony Sanu. Na zakończenie należy jeszcze odnotować, że zasadniczo większość kamienic oraz oficyn na ich zapleczach wymaga remontu – dotyczy to elewacji, ale przede wszystkim wnętrz, dziedzińców i klatek schodowych. Warto tutaj zwrócić uwagę na zachowane wyposażenie i wystrój wnętrz, nierzadko bardzo oryginalne, które w dużym stopniu stanowi o charakterze i randze zabytkowej budynków. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby przy remontach budynków nie likwidowano tych elementów, co jest obecnie praktyką bardzo częstą (szczególnie w przypadku stolarki okiennej i drzwiowej).

_______________________________________________________ STRONA 27 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

V.2.2. Zabytki nieruchome z wyszczególnieniem obiektów o istotnej wartości i znaczeniu V.2.2.a Architektura sakralna Architektura sakralna Jarosławia są to głównie świątynie barokowe powstałe w XVII, XVIII w. W wyniku pożarów oraz zniszczeń wojennych były wielokrotnie przebudowywane i rozbudowywane. Na terenie miasta istnieją obecnie zabytkowe kościoły rzymskokatolickie: kolegiata p.w. Bożego Ciała (d. kościół i kolegium jezuickie), kościół i klasztor OO. Dominikanów (d. Jezuitów), zespół klasztorny PP. Benedyktynek, kościół i klasztor OO. Franciszkanów (Reformatów), kościół Św. Ducha, kaplica SS. Niepokalanek. Parafia bizantyńsko-ukraińska posiada cerkiew p.w. Przemieniania Pańskiego, istnieje także relikt w postaci prezbiterium cerkwi p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Świadkiem obecności w Jarosławiu wyznania mojżeszowego są dwie synagogi. Poza wymienionymi świątyniami jeszcze w okresie zaborów istniały także kościół i klasztor franciszkanów położony za bramą Zamkową (uległ kasacji, rozebrany w 1789 r.) oraz gotycka kolegiata jarosławska p.w. św. Michała położona przy Rynku, rozebrana przez zaborców w 1807 r. Kościoły i klasztory rzymskokatolickie Najcenniejszym przykładem architektury sakralnej znajdującym się na terenie Jarosławia jest kościół i klasztor jezuitów, ob. dominikanów. Pierwszą kaplicę dla cudownej figury Matki Boskiej Bolesnej postawiono pod koniec XIV w. Zastąpił ją gotycki kościół wybudowany w 1421 r. W 1629 r., decyzją właścicielki Jarosławia Anny Ostrogskiej, opiekę nad sanktuarium objęli jezuici, którzy wybudowali przy kościele klasztor. Obecna forma świątyni i klasztoru jest wynikiem barokowej przebudowy wg projektu architekta Jakuba Solariego. Prace rozpoczęto w 1698 r. i prowadzono z przerwami do 1767 r. Ostatnim etapem była przebudowa fasady wschodniej, którą wykonano prawdopodobnie w oparciu o projekt jezuickiego architekta Pawła Giżyckiego, nadając jej dwuwieżową formę. Same wieże powstały wg proj. Józefa Degana, architekta Zamoyskich. Klasztor został wybudowany w XVIII w. na planie zbliżonym do podkowy, w większości dwukondygnacyjny. Kościół i klasztor otoczono murami obronnymi w systemie kleszczowym, z ozdobną barokową bramą wejściową od wschodu. Od zachodu poza murami murowano kaplicę na planie centralnym z cudownym źródełkiem. Świątynia jest utrzymana w stylu późnego renesansu z elementami późnego baroku w typie trzynawowej bazyliki emporowej z efektowną falistą fasadą. Najstarszym zachowanym obiektem sakralnym na terenie Jarosławia jest dawne kolegium z kościołem jezuickim, obecnie kościół parafialny p.w. Bożego Ciała. W pierwszej kolejności powstał budynek kolegium. W trakcie prowadzenia prac przy kolegium przystąpiono również do budowy kościoła. Powstał on w latach 1582-1594 wg projektu architekta zakonnego, Holendra Józefa Briccio. W wyniku wielokrotnych prac m.in. po pożarach w 1600, 1625 i 1862 r. oraz gruntownej restauracji z lat 1928-1935, trudno jest określić jego pierwotny wygląd. Budynek klasztorny czteroskrzydłowy, uległ spaleniu w czasie I wojny światowej. Nie remontowany, został w latach 1920-21 w większości rozebrany, ocalały jedynie zachodnie skrzydło oraz wieża. W tym czasie rozebrano także część kolegium przylegającą do kościoła. Stan ten zachował się do dnia dzisiejszego. Z inicjatywy Anny Ostrogskiej powstał kościół i klasztor dla sprowadzonych przez nią PP. Benedyktynek. Kościół wybudowany w latach 1615-1624, poprzez warsztat budowlany łączony jest m.in. z kościołem bernardynów w Rzeszowie. Podlegał wieloetapowej rozbudowie pozbawionej jednolitej wizji architektonicznej. Obecnie istniejąca budowla to kościół dwuwieżowy z dwoma skrzydłami poklasztornymi. Świątynia jednonawowa, z dwoma kaplicami kopułowymi tworzącymi pseudotransept oraz kaplicami wzdłuż nawy

_______________________________________________________ STRONA 28 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

i przy prezbiterium. Rozbudowany chór muzyczny. Wejście przez ozdobny portal w elewacji południowej. Do elewacji frontowej dobudowo w 2 ćw. XVII w. zachodnie i północne skrzydła klasztoru. Mają one charakterystyczny, bazylikowy układ przestrzenny, który jest rozwiązaniem nowatorskim, charakterystycznym dla XVII w. Zaplanowany docelowo jako klasztor czteroskrzydłowy ma analogię w założeniu benedyktynek sandomierskich, które jest modelowym założeniem ówczesnego budownictwa zakonnego. Kościół i klasztor został otoczony murem z dziewięcioma basztami o anachronicznym średniowiecznym rodowodzie, które jednak nie posiadały większych wartości obronnych. Pierwotny układ założenia klasztornego oraz forma murów i baszt ulegał modyfikacjom. Głównie wskutek kasaty zgromadzenia i użytkowania budynków przez wojska austriackie oraz w trakcie gruntownych prac restauratorskich prowadzonych po zniszczeniach I wojny światowej. Kompleksowe prace przy obwarowaniach były prowadzone w l. 30-tych XX w. wg projektu M. Dobrzańskiego. Jarosław może się pochwalić wybitnym dziełem późnorenesansowego kamieniarstwa, jakim jest powstały w 1622 r. portal kościoła PP. Benedyktynek. Zaprojektowany w formie łuku triumfalnego z esowato-roślinnym zwieńczeniem, pokryty bogatą dekoracją. Kaboszonowe, rollwerkowe ornamenty wskazują na związek ze sztuką manieryzmu lwowskiego. Natomiast na sklepieniach tej świątyni znajduje się interesująca odmiana sztukaterii, charakterystycznych dla kościołów w tzw. typie lubelskim. W 1700 r. przybyli do Jarosławia franciszkanie-reformaci na prośbę ówczesnego burmistrza Antoniego Kwolka. Kościół i klasztor dla zakonników powstał w latach 17071716 wg projektu Tomasza Belotti, prace prowadził architekt Józef Martyn z Kęt. Głównym fundatorem był Franciszek Zawadzki, łowczy kijowski. Kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej, został zbudowany według zasad panujących u franciszkanów w rycie reformackim, zgodnie z którymi świątynia powinna się charakteryzować prostotą w planie i architekturze. Jarosławski kościół jest budowlą jednonawową z węższym i niższym prostokątnym prezbiterium, do którego od wschodu dobudowano trzyskrzydłowy, jednopiętrowy klasztor. Całość posiadłości klasztornej otoczona murem w większości zachowanym w pierwotnym kształcie z czasów fundacji klasztoru. Na zachód od Bramy Krakowskiej, w miejscu starszej, drewnianej świątyni został w 1690 r. wybudowany murowany kościół szpitalny p.w. Św. Ducha, św. Michała Archanioła i św. Błażeja. W czasie zaborów oddany ewangelikom, dopiero po II wojnie światowej przekazany parafii rzymsko-katolickiej. Jest to świątynia jednonawowa, z węższym prezbiterium, o skromnej dekoracji elewacji, ze szczytem ograniczony wolutami. Jej projekt wiązany jest z twórczością zamojskiego architekta Michała Linka. Kościół jest orientowany, usytuowany w zwartej zabudowie ul. Grunwaldzkiej. Sakralną architekturę neoklasycystyczną reprezentuje kaplica w założeniu klasztornym SS. Niepokalanek, wybudowana przez Walerego Kołodziejskiego i Karola Knausa w latach 1873-1876. Cerkwie Ludność wyznania greckokatolickiego posiadała na terenie miasta kilka świątyń, z których do dzisiaj zachowały się dwie. Po pierwszej, usytuowanej przy ul. B. Puzon, powstałej w XVII w., w większości zniszczonej przez zaborcę w k. XVIII w. oraz częściowo rozebranej w latach 60. XX w., pozostał tylko relikt w postaci prezbiterium przekrytego kopułą. Druga cerkiew, p.w. Przemienia Pańskiego, powstała w I poł. XVIII w stylu rokokowym. Ze względu na małą ilość miejsca dla wiernych, w pocz. XX w. podjęto decyzję o rozbudowie. Zrealizowano projekt architekta M. Dobrzańskiego, który przewidywał dodanie naw bocznych oraz przebudowę fasady. Świątynia otrzymała kostium neobizantyński z efektowną dwuwieżową fasadą.

_______________________________________________________ STRONA 29 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Synagogi Świadectwem istnienia prężnej społeczności żydowskiej w Jarosławiu są dwie synagogi, które szczęśliwie przetrwały II wojnę światową. Istnieje także dawna sala modlitewna w kamienicy przy ul. Rynek 17. Najstarsza jest Synagoga Duża wybudowana w latach 1807-1811 na miejscu starej synagogi. Zdewastowana w czasie II wojny światowej, zaś po wojnie odbudowana. Budynek synagogi został wzniesiony na planie kwadratu o wym. 25 x 25 metrów. Główna sala modlitewna przekryta sklepieniem krzyżowym, dziewięciopolowym o zmniejszonym polu środkowym, typu halowego podparta czterema filarami, między którymi kiedyś znajdowała się bima. Młodsza budowla to Synagoga Mała powstała w 1900 r. Synagoga przetrwała w dobrym stanie II wojnę światową. W latach 1969-1973 przeprowadzono remont, podczas którego zatarto pierwotny wygląd synagogi. Murowany budynek synagogi został wzniesiony na planie prostokąta. Główna sala modlitewna znajdowała się od strony północnej z 1000 miejsc siedzących. Jedynym elementem wskazującym, że kiedyś budynek był synagogą jest występ w ścianie wschodniej, gdzie znajdował się Aron ha-kodesz. V.2.2.b Architektura świecka Pokaźny zasób budownictwa świeckiego pochodzącego z okresu nowożytnego zachował się przede wszystkim w pierzejach rynkowych. Są to tak kamienice przyrynkowe jak i istniejące pod nimi piwnice. Te ostatnie zostały częściowo udrożnione, zabezpieczone i częściowo przez pewien czas udostępnione do zwiedzania. Oczywiście te atrakcje turystyczne stanowią jedynie znikomy procent wszystkich rozpoznanych piwnic kamienic przyrynkowych. Do tego dochodzą jeszcze nowożytne piwnice kamienic wzniesionych przy ulicach wychodzących z rynku. Zasób ten został stosunkowo dobrze udokumentowany w latach 60. i 70. XX w. dzięki badaniom przeprowadzonym przy okazji górniczych prac zabezpieczających przy kamienicach przyrynkowych. Staromiejskie kamienice jarosławskie zachowały przynajmniej częściowo nowożytną strukturę z XVII i XVIII w. Przebudowy i nadbudowy w XIX w. zniekształciły ją wprawdzie w mniejszym lub większym stopniu, jednakże dawny układ jest ciągle czytelny (np. ul. Grodzka 3, 4, 5, 7, 13, ul. Sobieskiego 1, 9, ul. Opolska 1, 10) Spośród omawianych budynków na szczególną uwagę zasługują kamienice przyrynkowe nr 4, 5, 6, 11, 14, a także ul. Grodzka 3 i 7, w których zachowały się do dzisiaj niektóre elementy charakteryzujące budynki wznoszone w XVII w. przez patrycjat jarosławski – wiaty, pełen rozmachu układ wnętrza z obszerną sienią wjazdową, bogaty wystrój wnętrz, podcienia, attyki. Jarosławskie kamienice patrycjuszowskie posiadały szerokie fronty, zajmujące najczęściej dwie działki lokacyjne, we wnętrzach obszerne sienie przejazdowe prowadzące na takież dziedzińce wewnętrzne, ich układ był na ogół trzytraktowy z wielką izbą leżącą w trzecim trakcie, a z zachowanych przykładów (np. ul. Grodzka 3, Rynek 6) można wnioskować, że posiadały też bogaty wystrój wnętrz a także elewacji (głównie portale). Bardzo cennym obiektem jest tzw. Pałac Rungów - podmiejska rezydencja wzniesiona zapewne w II poł. XVIII w. (lub nawet wcześniej) przez Czartoryskich. Posiadał on od frontu po bokach dwie oficyny a w części centralnej gazon. Zachowała się oficyna zachodnia i relikty bramy wjazdowej. Sam pałac znajduje się w stanie katastrofalnym i wymaga natychmiastowego remontu konserwatorskiego. Powyższy zespół to jedyny zachowany relikt charakterystyczny dla zabudowy dawnego Krakowskiego Przedmieścia. Z najstarszej zachowanej zabudowy dawnego Krakowskiego Przedmieścia na uwagę zasługuje także drewniany budynek (ul. Jana Pawła II 19) wzniesiony jeszcze przed poł. XIX w., który służył być może jako zajazd.

_______________________________________________________ STRONA 30 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Drugim założeniem dworskim zasługującym na wzmiankę jest dawny dwór Wapińskich przy ul. Tarnowskiego. Obiekt ten został niedawno odremontowany i pełni funkcję hotelową. Niestety, towarzyszące mu niegdyś elementy zabudowy dworskiej – uległy całkowitemu zatarciu bądź zostały wyburzone. Stosunkowo najwięcej zabytkowych budowli dochowało się do naszych czasów z 2. połowy XIX i początku XX w., tj. z okresu autonomii galicyjskiej. Z tego czasu wymienić można zarówno interesujące czy warte wzmianki budowle sakralne (zespół klasztorny ss. Niepokalanek oraz liczne, na ogół niewielkie kaplice przydrożne), budowle użyteczności publicznej (d. Hotel Krakowski, ob. przychodnia lekarska przy ul. Grunwaldzkiej 1, d. bursa gimnazjalna przy ul. 3 Maja 31, ochronka przy ul. Jasnej 4, gmach Sokoła przy pl. Mickiewicza 6, szkoła realna przy ul. 3 Maja 4, szkoła ludowa męska przy pl. Skargi, szkoła ludowa przy ul. Kraszewskiego 1, szkoła realna przy ul. Św. Ducha, C.K. Dyrekcja Skarbu przy ul. Kraszewskiego 3, budynek starostwa przy ul. Jana Pawła II 17, przebudowa ratusza – 1895-96, szpital powszechny przy ul. 3 Maja, szkoła wydziałowa żeńska z ok. 1910 przy ul. 3 Maja 30, hala targowa przy ul. Grodzkiej 1), niezwykle ciekawe zespoły budynków związane z produkcją przemysłową (gazownia i rzeźnia miejska oraz cegielnia), jak i liczne budynki mieszkalne. Spośród tych ostatnich wymienić warto przede wszystkim reprezentujące historyzm (względnie secesję): liczne kamienice (przy ulicach: Cygańska Góra 5, Czarnieckiego 2, Dominikańskiej 13, Grodzkiej 21, Grunwaldzkiej 7, 12, 13, 14, 18, 22, 24, 26, Jezuickiej 4, Kasztelańskiej 1, 2, 6, Kilińskiego 7, 11, 13, Ordynackiej 8, Pełkińskiej 4 i 12, Poniatowskiego 31, 33, Przemyskiej 5, 7, 9, Racławickiej 16, Słowackiego 1, 3, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 16, 20, 31, 32, 37, Kraszewskiego 2, 6, 8, 12, 15, 20, 36, 3 Maja 1, 6, 27, Jana Pawła II 6, 9, 11, 37, Lubelskiej 1, 8, 9, Mickiewicza 11, 16, pl. Św. Michała 1, Św. Ducha 4, 5, 6, Wąskiej 4 i 6) oraz wille i domy w ogrodzie (przy ulicach: Grunwaldzkiej 20, Ogrodowej 1, Kraszewskiego 16, 24, 37, 42, Jana Pawła II 39, Kilińskiego 5, 6, 8, 9, 14, 16, Kościuszki 5, 9, 10, 11, 12, 21, Lubelskiej 3, Polnej 7 i 10, Poniatowskiego 8, 10, 12, 14, 16, 18, 22, 26, 28, 30, Prośbów 5 i 9, Przemyskiej 11, Racławickiej 14, Rybackiej 4, Sikorskiego 3-5, 7, 9, Słowackiego 21, Żeromskiego 2), czy stanowiące formę pośrednią między willą a kamienicą budynki przy ul. Kościuszki 15 i 17, Lisińskiego 6, 7, 11, 13, Poniatowskiego 2 i 6, Słowackiego 24 – by ograniczyć przegląd do budynków o najlepiej zachowanej bryle i detalu. Wracając do kamienic - szczególną uwagę należy zwrócić na grupę kamienic z dobrze zachowanym wystrojem i wyposażeniem wnętrz. Jako przykład można tutaj podać kamienicę nr 18 przy ul. Grunwaldzkiej z doskonale zachowanym wystrojem klatki schodowej o wysokim poziomie wykonania, m. in. sztukaterie, kute balustrady, stolarka okienna, trawione szkło kryształowe z ornamentyką groteskową. Omawiając zabudowę Jarosławia z okresu autonomii nie można pominąć pokaźnego jeszcze – pomimo zniszczeń wojennych a także działań rozbiórkowych odnotowanych w ostatnim czasie – zespołu budynków koszarowych, dobrze zachowanych przede wszystkim przy ul. Kościuszki i Czarnieckiego, ale również przy ul. Piekarskiej, Poniatowskiego i 3 Maja. Nie można pominąć również zasobu obiektów pochodzących z okresu międzywojennego, stanowiących niejednokrotnie dobre przykłady architektury modernistycznej. Na zasób ten składają się w głównej mierze budynki mieszkalne, usytuowane pierwotnie w dzielnicach o luźnej, kameralnej zabudowie, niekiedy dopełniające tego typu enklawy powstałe w końcu XIX i na początku XX w. Spośród nich jako najcenniejsze wymienić należy domy przy ulicach: Głowackiego 3, Legionów 25, Kraszewskiego 45, Raszyńska 6, Dąbrowskiego 2, Sikorskiego 2, Kilińskiego 4, Paderewskiego 10 i 12, Tarnowskiego 19 i 23, Krakowska 12.

_______________________________________________________ STRONA 31 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Obok tych domów mieszkalnych o charakterze willowym na uwagę zasługują również powstałe w tym czasie i zachowane do dnia dzisiejszego kamienice – w grupie tej wymienić można budynki zlokalizowane przy m.in. przy ulicach Czarneckiego, Sienkiewicza; budynki takie jak: Słowackiego 2 i 7, Chopina 3 i 5, Czarnieckiego 13, Kraszewskiego 7 oraz Reymonta 5 i 7. Spośród nielicznych zachowanych budynków użyteczności publicznej z tego okresu na uwagę zasługuje budynek Komunalnej Kasy Oszczędności przy pl. Mickiewicza 2 (obecnie Bank PKO S.A.) oraz Prywatne Gimnazjum Żeńskie im. J. Słowackiego (ob. Zespół Szkół Technicznych i Licealnych) przy ul. 3 Maja 10. V.2.3 Cmentarze i sztuka sepulkralna Na terenie miasta zlokalizowane są trzy cmentarze, które posiadają zabytkowe nagrobki lub kwatery oraz kirkut. Z przekazów historycznych wiadomo także o cmentarzu greckokatolickim, który istniał wokół reliktu cerkwi Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Stary Cmentarz w Jarosławiu jest jedną z najstarszych nekropolii w Polsce. Założony w 1784 r. jest starszy od Cmentarza Łyczakowskiego zał. w 1786, czy też Rakowieckiego w Krakowie zał. w 1803 r. Bogaty w nagrobki o wysokiej randze artystycznej, o zróżnicowanych formach będących przykładem ówczesnych tendencji w sztuce sepulkralnej. W 1832 r. powstała kaplica, na rzucie prostokąta z kolumnowym portykiem. W 1904 r. założono nowy cmentarz przy ulicy Krakowskiej, na którym pochowano wielu zasłużonych dla miasta obywateli m.in. dr Adolfa Dietziusa burmistrza Jarosławia. W następnym roku wybudowano kaplicę cmentarną i dom dla dozorcy. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1906 r. Na terenie nekropolii znajdują się także kwatery wojenne z I i II wojny światowej oraz pomnik poświęcony żołnierzom poległym w czasie I wojny światowej. Społeczność żydowska Jarosławia założyła swój kirkut w 1700 r. parę kilometrów poza miastem, w miejscowości Kruhel (obecnie jest to część miasta, ul. Kruhel Pełkiński). W czasie II wojny światowej został on mocno zdewastowany przez okupanta. Do dzisiejszych czasów zachowało się kilkadziesiąt macew, w języku hebrajskim i polskim (w tym najstarszy z 1850 r. Shimona Marylesa) dekorowanych klasycznym dla żydowskiej sztuki sepulkralnej repertuarem form - m.in. koron, lwów, kwiatów. Przy ul. Pruchnickiej zlokalizowano w 1915 r. cmentarz wojenny, po bitwie jarosławskiej, która odbyła się w maju tegoż roku. Pochowano na nim poległych żołnierzy armii austro-węgierskiej, niemieckiej oraz rosyjskiej. Został on zdewastowany poprzez niwelacje na plac składowy w latach 50-tych XX w. – zachowała się brama i ogrodzenie. We wschodniej części miasta, na Garbarzach, jest położony cmentarz komunalny (d. greckokatolicki) założony w 1904 r., w którego wschodniej części znajduje się kwatera wojenna poświęcona pamięci poległych podczas I wojny światowej żołnierzy austrowęgierskich i rosyjskich. V.2.4. Zabytki ruchome Charakterystyka ogólna Zabytki ruchome znajdujące się na terenie Jarosławia to w zasadniczej części wyposażenie świątyń rzymskokatolickich, w mniejszym stopniu cerkwi. Pojedyncze przypadki datowane są na średniowiecze, natomiast główna część pochodzi z okresu baroku, w większości z XVIII w. Niestety w wyniku polityki zaborcy, likwidacji uległo zabytkowe wyposażenie wielu jarosławskich świątyń. Zniszczony został cenny wystrój kolegiaty p.w. Wszystkich Świętych, kolegium jezuickiego, kościoła PP. Benedyktynek (obecne zostało przeniesione w 1997 r. z dawnego kościoła jezuitów z Przemyśla przejętego przez parafię greckokatolicką), szpitalnego p.w. Św. Ducha. Warto podkreślić, że w wielu kamienicach i domach zachowały się jeszcze oryginalne elementy wyposażenia wnętrz jak stolarka okienna, drzwiowa, metaloplastyka, wi-

_______________________________________________________ STRONA 32 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

traże, mozaiki, zróżnicowane stylowo i będące często na wysokim poziomie artystycznym. Zapewne w wielu mieszkaniach istnieją pierwotne piece kaflowe. Zabytki ruchome znajdujące się poza zbiorami muzealnymi Malarstwo monumentalne Zasób to głównie polichromie powstałe w okresie baroku oraz późniejsze z przełomu XIX/ XX w. Najcenniejsze w kościele i klasztorze Dominikanów, powstałe w latach 1723-1731 autorstwa Józefa Rossiego (malarza nadwornego Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej) oraz bernardyna Adama Swacha i Joachima Ornanusa, utrzymane są w stylistyce barokowego malarstwa iluzjonistycznego. Zachowała się także dekoracja ścienna cerkwi p.w. Zaśnięcia NMP pochodząca prawdopodobnie z XVIII w. o uproszczonych cechach barokowej polichromii iluzjonistycznej z przedstawieniami świętych w pendentywach. W XVIII w. powstała również polichromia tęczy kościoła oraz malowidło ze św. Franciszkiem z klasztoru franciszkanów. Malarstwo z przełomu XIX/XX w. reprezentuje dekoracja prezbiterium cerkwi p.w. Przemienia Pańskiego (wyk. Mychajło Bojczuk, 1911-1912) powstała w czasie rozbudowy świątyni, także polichromia ścian kościoła franciszkańskiego wykonana przez popularnego wówczas rzeszowskiego malarza Jana Tabińskiego (1909 r.). W podobnym okresie lwowski malarz Leonard Winterowski wraz z uczniami stworzył dekorację malarską ścian i sklepień kościoła parafialnego (1912 r.) utrzymaną w duchu neobaroku. Malarstwo sztalugowe W wyniku wspominanych wcześniej zniszczeń jarosławskich świątyń malarstwo przedstawia się dość ubogo. Na tym tle wyróżnia się zbiór barokowych obrazów z XVII i XVIII w. znajdujących się w nastawach ołtarzowych kościoła OO. Dominikanów oraz na terenie klasztoru tego zgromadzenia; obrazy w kościele i klasztorze OO. Franciszkanów. Można także wymienić otoczoną kultem ikonę Najświętszej Marii Panny z cerkwi Przemienienia Pańskiego datowana na I poł. XVII w. Wśród malarstwa pocz. XX w. można wymienić obraz Serce Jezusa, pędzla Tadeusza Popiela w kościele PP. Benedyktynek. Rzeźba Skromnie przedstawia się rzeźba średniowieczna w postaci gotyckiej czczonej i koronowanej Piety z XIV w. znajdującej się w ołtarzu głównym kościoła OO. Dominikanów. Epoka baroku reprezentowana jest przez wysokiej klasy rzeźbiarza pochodzenia niemieckiego, Thomasa Huttera, działającego w I poł. XVIII w. Artysta w 1732 r. osiedlił się w Jarosławiu, następnie kupił dzisiejszą kamienicę Orsettich, gdzie mieszkał i miał warsztat. Zmarł ok. 1745 r. Na terenie Jarosławia udokumentowane są jego realizacje dla jezuitów (ob. Fara) - zespół rzeźb świętych datowanych na 1732 r., pierwotnie ustawione na balustradzie przed kościołem, aktualnie przechowywane są w lapidarium usytuowanym w d. Kolegium (obecne rzeźby na balustradzie to kopie). Jego autorstwa jest prawdopodobnie projekt grupy ołtarzy bocznych oraz rzeźb ołtarzowych w kościele dominikanów oraz częściowa ich realizacja. Z warsztatu Thomasa Huttera pochodzi również krucyfiks i para putt z kościoła farnego oraz rzeźba św. Jan Nepomucen z kapliczki naprzeciwko klasztoru franciszkanów-reformatów. Na XVIII wiek datowane są krucyfiksy z kościoła franciszkanów, dominikanów. Z tego okresu pochodzi także krucyfiks i Pieta z kościoła farnego. W kaplicy klasztornej SS. Niepokalanek znajduje się rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej (3 ćw. XIX w.), przykład neoklasycznej twórczości wybitnego rzeźbiarza Tomasza Oskara Sosnowskiego (ofiarowana przez artystę dla jarosławskiego zgromadzenia).

_______________________________________________________ STRONA 33 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

W ramach rozbudowy cerkwi Przemienienia Pańskiego na fasadzie świątyni umieszczono figurę Chrystusa dłuta lwowskiego artysty Teobalda Orkasiewicza z pocz. XX w. Sztuka sepulkralna Najbardziej wartościowe nagrobki zgrupowane są na najstarszej jarosławskiej nekropolii, usytuowane głównie za kaplicą cmentarną. Najcenniejszym z nich jest nagrobek Brygidy Modrzejowskiej zmarłej w 1828 r. pochodzący z lwowskiego warsztatu Antoniego Schimsera, w formie piramidy z symbolami przemijania oraz urną umieszczoną w szczycie, przed którą stoją trzy alegoryczne postaci. Środowisko lwowskie reprezentuje również twórczość innych znakomitych rzeźbiarzy: Pawła Eleutego (sarkofag rodziny Wapińskich, ok. poł. XIX w. ), Ludwika Tyrowicza (nagrobki rodziny burmistrza Jarosławia Adolfa Weissa, braci Żmudzińskich, obelisk rodziny Dietziusów), Juliana Markowskiego (obelisk Stanisława Grzyba, ok. 1898 r.). Oprócz zakładów ze stolicy Galicji znajdujemy importy z Krakowa: m.in. Józefa Kuleszy (pomnik płk Leona Czechowskiego), Edwarda Stehlika (nagrobek Jana Rozwadowskiego, 1860 r. oraz c.k. nadkomisarza Karola Zoltmana, 1878 r.), a także z bliższych okolic: Przemyśla (warsztat Ferdynanda Majerskiego) czy Krosna (Jana Niezgody). Miejscowym twórcą plastyki nagrobnej był J. Bozejko autor nagrobka Marii Baczyńskiej z 1901 r. Rzemiosło artystyczne Stolarstwo – wyjątkowo cenny jest wystrój kościoła dominikanów, w skład którego wchodzi zespół barokowych ołtarzy z I poł. XVIII w. (główny wg proj. Pawła Giżyckiego, część bocznych prawdopodobnie proj. T. Huttera), późnobarokowa ambona, konfesjonały, kompleksowe wyposażenie zakrystii w formie jednej całości - bogato dekorowanej boazerii wraz z meblami. Barokowe ołtarze znajdują się także w kościele franciszkanów (I poł. XVIII w.) Stolarstwo kościelne z 3 ćw. XIX w. pochodzi ze środowiska lwowskiego – ołtarze boczne w kolegiacie p.w. Bożego Ciała (wyk. w pracowni T. Uziębły). Koniec XIX i pocz. XX w. jest reprezentowany m.in. przez warsztat Ferdynanda Majerskiego z Przemyśla (wyposażenie kościoła PP. Benedyktynek, translokowane z przemyskiego kościoła jezuitów w 1997 r.), regionalny ośrodek w Kańczudze (dwa ołtarze boczne w cerkwi p.w. Przemienia Pańskiego), a także wykonany przez warsztat Dąbrowskiego z Żołyni (wg proj. arch. Wawrzyńca Dayczaka) neobarokowy ołtarz główny z kolegiaty. Należy także wspomnieć o wybitny dziele sztuki cerkiewnej jakim jest XVII-wieczny ikonostas pozyskany w ostatnim czasie przez parafię p.w. Przemienia Pańskiego do miejscowej cerkwi. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na zachowane jeszcze w niektórych kamienicach wyposażenie wnętrz (chodzi głównie o korytarze i klatki schodowe, ponieważ określenie w tym momencie zasobu wyposażenia wnętrz nie jest możliwe w ramach tworzenia ewidencji). Na uwagę zasługują m. in. wnętrza kamienic przy ul. Grunwaldzkiej 14 (zachowana stolarka drzwiowa, dekoracyjna balustrada, neobarokowa polichromia klatki schodowej), Grunwaldzkiej 16 (secesyjna stolarka drzwiowa, ornamentalna balustrada, dekoracja podłogi korytarza i spocznika), Grunwaldzkiej 18 (dekoracyjna balustrada z latarniami, dekoracyjne nadświetla, bogate sztukaterie klatki schodowej), a także m.in. Grunwaldzkiej 4, Kraszewskiego 2, 4, 6, 8, 12, Lubelskiej 2, Słowackiego 1, 3, 9. Niezwykle interesujący jest również secesyjny wystrój sali posiedzeń jarosławskiego ratusza. Witraże – Z popularnego zakładu Żeleńskiego w Krakowie pochodzą witraże w kościele parafialnym, w prezbiterium dwa witraże (1912 r.) oraz w cerkwi p.w. Przemienia Pańskiego. W kamienicach warto zwrócić uwagę na trawione szyby m. in. z ornamentyką groteskową powstałe na przełomie XIX/XX w.

_______________________________________________________ STRONA 34 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Zabytki ruchome w zbiorach muzealnych Muzeum – Kamienica Orsettich w Jarosławiu oficjalnie otwarte w 1925 r., mieści się w kamienicy Orsettich i jest placówką kulturalną prowadzoną przez powiat jarosławski. Jest to jednostka posiadająca bogate zbiory, nastawiona na dokumentację regionu ze szczególnym akcentem położonym na dziedzictwo materialne mieszczaństwa jarosławskiego. Wyjątkowej wartości jest wielka izba – najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie kamienicy z oryginalnym pochodzącym z I poł. XVII w. wystrojem architektonicznym. Zachowała się także polichromia z XVII (m.in. w wielkiej izbie), XIX w; pochodzące z XVII w. fragmenty posadzki. W saloniku skompletowano jednolite wyposażenie w stylu biedermaier: meble, obrazy, szkło. Całość uzupełniają meble z 2 poł. XIX i przełomu XIX/XX w., malarstwo od XVI do XX w., rzemiosło artystyczne. Kapliczki Na obszarze Jarosławia znajduje się kilka interesujących przykładów pobożności mieszkańców, jakimi są kapliczki. Należy tu wymienić kapliczki z figurami św. Jana Nepomucena. Pierwsza przy ul. Jana Pawła II (I poł. XVIII w.) z kopią figury świętego (oryginał, dłuta znakomitego barokowego rzeźbiarza Tomasza Huttera, przechowywany w kościele oo. reformatów). Druga przy ul. Bocznej Słonecznej, również z interesującą, barokizującą postacią świętego. Kolejne to przy ul. Zamkowej (k. XVIII w.), przy drodze do szpitala (1 ćw. XIX w.), przy ul. Benedyktyńskiej i Pełkińskiej. Wśród kapliczek figuralnych istnieją również z przedstawieniami Matki Boskiej, przy ul. Pełkińskiej (1 poł. XIX w.) oraz figura Matki Boskiej przy ul. Jana Pawła II. Dwie interesujące kapliczki zachowały się także przy ul. Grodziszczańskiej. V.2.5. Zabytki archeologiczne Obszar miasta Jarosławia jest jednym z ciekawszych pod względem archeologicznym w województwie Podkarpackim. Przekłada się to wyraźnie na ilość badań wykopaliskowych, jakie zostały tutaj przeprowadzone. Mimo to pozostaje wiele nierozstrzygniętych kwestii. Obszar miasta Jarosławia obejmuje 6 niepełnych „arkuszy” AZP. Jednak tylko na pięciu z nich zlokalizowano stanowiska archeologiczne3. Cały ten teren był penetrowany podczas badań powierzchniowo-poszukiwawczych w latach 80., 90. XX w oraz w roku 2000. Spośród zarejestrowanych stanowisk wiele daje się bliżej datować dzięki występowaniu charakterystycznej ceramiki lub narzędzi krzemiennych. Są jednak i takie, które ogólnie możemy dziś odnosić do pradziejów (posiadają adnotację: PN – pradziejowa nieokreślona). Te pierwsze pozwalają podzielić archeologię interesującego nas obszaru na poszczególne okresy chronologiczne. Najstarszy odcinek dziejów człowieka stanowi epoka kamienia wraz z jej najstarszym etapem, czyli paleolitem. Z tego właśnie czasu pochodzą pierwsze znaleziska z terenu Jarosławia. Są to: odłupki retuszowane, fragmenty wiórów oraz rdzenie krzemienne (stanowiska nr: 5; 9; 152; 154) [numery podane w tekście programu przy stanowiskach odnoszą się do liczby porządkowej spisu stanowisk wyszczególnionych w aneksie nr 4]. Z obszaru Jarosławia pochodzą m.in. zabytki, które należy łączyć z grupą mazowszańską datowaną na paleolit schyłkowy (11 tys.-7 tys. 900 p.n.e.).

3

Obszary AZP: 103-82 (S. Kadrow 1989; E. Sosnowska, A. Kostko, W. Poradyło 1999; E. Sosnowska, A. Koperski 2000); 104-82 (E. Sosnowska, A. Kostko, W. Poradyło 1999); 102-83 (A. Lubelczyk 1993); 10383 (E. Sosnowska 1996; E. Sosnowska, S. Czopek 1996; E. Sosnowska, S. Kadrow 1996); 104-83 (A. Szpunar, B. Szpunar 1997).

_______________________________________________________ STRONA 35 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

W najmłodszej fazie epoki kamienia, czyli neolicie, doszło do zasiedlenia interesującego nas obszaru, przez ludność osiadłą. Wiązało się to m.in. z eksplozją demograficzną, stąd liczba stanowisk datowana na ten czas jest już znaczna (ponad 30 stanowisk). Niestety jedynie niektóre z nich możemy jednoznacznie łączyć z konkretnymi kulturami z tego epizodu czasowego. Jedno stanowisko (15) należy łączyć z kulturą ceramiki wstęgowej rytej, dwa stanowiska z kulturą lubelsko-wołyńską (35, 36), jedno z kulturą trypolską (40), natomiast pięć stanowisk z kulturą ceramiki sznurowej (17; 24; 32; 37; 43). W sensie chronologicznym kultura ta jest ostatnią jednostką reprezentującą polski neolit. Z obszaru Jarosławia znanych jest kilka stanowisk, które tylko ogólnie, możemy datować na wczesną epokę brązu lub na samą epokę brązu (stanowiska nr: 26; 139; 150). Pierwszą jednostką kulturową charakterystyczna dla epoki brązu stanowi kultura mierzanowicka. Na terenie Jarosławia zlokalizowano 7 stanowisk, które z całą pewnością można łączyć z tą kulturą (stanowiska nr: 11; 22; 23; 33; 34; 39; 42). Wraz z nastaniem grupy tarnobrzeskiej kultury łużyckiej widoczna jest wyraźna intensyfikacja osadnictwa na terenie Polski. Ma to swoje odbicie również na terenie Jarosławia. Z interesującego nas obszaru znanych jest 13 stanowisk pewnie wiązanych z tą jednostką kulturową. (m.in. stanowiska nr: 44; 47; 49; 70; 71) z czego 1 istniało również w okresie halsztackim (stanowisko: 2). Znanych jest również kilka stanowisk datowanych na okres halsztacki, z których pochodzą zabytki takie jak: bransoleta oraz grocik scytyjski (stanowisko: 54; 55). Na terenie Jarosławia odkryto poza tym skarb ozdób brązowych (stanowisko nr 44) a także 2 brązowe miecze (stanowisko nr: 50; 145) oraz brązowa siekierka (stanowisko nr 53). Dzięki przeprowadzonym w latach 60. XX w. pracom wykopaliskowym na stanowisku Jarosław, ul. Pawłosiowska udało się uzyskać dokładniejsze informacje dotyczące m.in. chronologii pradziejowego osadnictwa. Osada odkryta została w 1958 roku przez ówczesnego właściciela parceli. Pierwsze drobne prace wykopaliskowe prowadził tam K. Gottfried oraz A. Kunysz. Ze względu na to, iż stanowisku groziło zniszczenie w roku 1963 przeprowadzono tam planowe badania wykopaliskowe. Kierowali nimi A. Kwolek oraz K. Moskwa. Przebadano wtedy około 2,5 ara powierzchni, odsłaniając 7 obiektów archeologicznych. Pozyskano z nich dużą ilość polepy, kości zwierzęcych a także fragmenty ceramiczne (m.in. naczyń dwustożkowatych, mis, talerzy tzw. placków). Autorzy badań chronologicznie funkcjonowanie osady łączyli z okresem halsztackim. W okresie rzymskim z osadnictwem na terenie Jarosławia możemy się liczyć od fazy B2 po fazę C2 (koniec I w. n.e. – pocz. IV w. n.e.). Poza tym mamy również ślady penetracji w postaci monet znalezionych luźno (stanowiska nr: 59; 61; 143). Pozyskano je m.in. podczas budowy kolei. Bardzo ciekawym zabytkiem jest medalion brązowy (stanowisko nr 60). Osadnictwo okresu rzymskiego należy łączyć z kulturą przeworską. Z obszaru Jarosławia znanych jest 8 stanowisk osadowych tej kultury (m.in. stanowiska nr: 12; 15; 25; 147). Jedno z nich zlokalizowane na wzgórzu Benedyktynek zostało przebadane wykopaliskowo. Odkryto tam łącznie 10 obiektów, ceramikę, fragment szklanej czarki, przęśliki, zapinkę oraz denar, przebadanie tej osady pozwoliło na ustalenie chronologii dla osadnictwa przeworskiego na tym terenie na fazę B2-C2. Z okresem wczesnego średniowiecza łączyć możemy 7 stanowisk (m.in. stanowiska nr: 26; 28; 30; 69). Jednak osadnictwo to było nadal niezbyt intensywne i w zasadzie jego rozwój nastąpił prawdopodobnie dopiero w rozwiniętej fazie wczesnego średniowiecza czyli w wieku XIII. Na ten czas datowane są m.in. znaleziska takie jak: naczynia z odciskami znaków garncarskich odkryte we wschodniej pierzei Rynku (stanowisko nr 94) oraz brązowy enkolpion (stanowisko nr 116). W 1960 r. podczas prac ziemnych w piwnicach budynku Rynek 13 odkryto materiały średniowieczne m.in. naczynia z XIII w. ze znakami garncarskimi odciśniętymi na dnie (stanowisko nr 87). Jedynym stanowiskiem średniowiecznym, które zostało przebadane wykopaliskowo jest stanowisko zlokalizowane na

_______________________________________________________ STRONA 36 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

wzgórzu benedyktyńskim. Tam również odkryto materiały z okresu rzymskiego, o czym wyżej i późniejsze nowożytne. W roku 1961, A. Kunysz przeprowadził na wzgórzu zwiadowcze badania. Wykopy zlokalizowano w obrębie murów klasztornych Wykop I znajdował się po lewej stronie bramy wjazdowej, wykop II po stronie północnej przy murze obronnym. Dodatkowo przeprowadzono badania powierzchniowe poza obrębem murów klasztornych na stoku północnym, które dostarczyły ceramiki wczesnośredniowiecznej. Tam tez założono wykop III. Były to badania sondażowe. Z okresu nowożytności pochodzi znaczna większość stanowisk zlokalizowanych na obszarze Jarosławia. Materiały nowożytne pochodzą w znacznej mierze z wykopów pod instalację wodno-kanalizacyjną lub szybików PKZ wykonywanych przy budynkach lub w ich sieniach, piwnicach i podwórzach. Już sama obserwacja wspomnianych wykopów poświadczyła obecność starszych nawarstwień kulturowych na obszarze Jarosławia. Podczas tych prac pozyskano ogromną ilość naczyń glinianych, naczyń szklanych, kafli itp. zabytków. Znaczna ilość zabytków została zarejestrowana podczas obserwacji m.in. wykopów remontowych. Dodatkowo na terenie Jarosławia przeprowadzono badania archeologiczne w większości o charakterze sondażowym bądź ratowniczym (o czym niżej). Przy południowej ścianie budynku przy ul. Wąskiej 4 A. Koperski w 1978 r. stwierdził relikty konstrukcji drewnianej, która od strony północnej przecięta była przez fundament budynku. Wypełnisko stanowiła czarna ziemia z dużą zawartością drewna oraz fragmentów naczyń. Znaczna ilość zabytków została odkryta przypadkowo jak np. przy ul. Panieńskiej w 1922 r. kiedy to podczas kopania rowów odkryto fragmenty naczyń wczesnośredniowiecznych i średniowiecznych. W 1979 r. A. Koperski wizytując prace ziemne, które prowadzone były przy głównym wejściu do budynku Szkoły Podstawowej nr 3 przy ul. Spytka stwierdził obecność muru z kamienia łamanego na zaprawie wapiennej. Od strony północnej powiązany był z nim również mur ceglany. Całość stanowiła niewątpliwie fragment starszej zabudowy tj. jego partii fundamentowej i ścian działowych piwnic być może ze schyłkowego okresu renesansu. Na starszej zabudowie posadowiono w XIX w. szkołę. W 1979 roku ten sam badacz w wykopie kanalizacyjnym usytuowanym między narożnikiem północno-wschodnim budynku Liceum a schodami prowadzącymi od ul. Tarnowskiego w kierunku Hali Targowej stwierdził mur z cegły palcówki o przebiegu wschódzachód wiązany zaprawą wapienną. Mur zalegał na głębokości 15-20 cm od powierzchni gruntu i wchodził w głąb do 310 cm. Nie uchwycono stopy fundamentu muru. Jego szerokość wynosiła 145 cm. Wg A. Koperskiego mógł to być południowy fragment linii muru obronnego Jarosławia. Podczas prac remontowych przy cerkwi Przemienienia Pańskiego wydobyto kafle z XVII, XVIII w. W 1976 r. podczas obserwacji prac ziemnych w podwórzu budynku przy ul. Opolskiej 12, na gł. ok. 2 m zarejestrowano dłubankę wydrążoną w pniu drzewa. Dodatkowo zauważono fragment muru, pod którym zalegała warstwa drewna W wykopie kanalizacyjnym w podwórzu kamienicy Grodzka 17 podczas inspekcji robót A. Koperski stwierdził relikty starszej zabudowy, fragmenty konstrukcji drewnianych (belki prostokątne, na nich ułożone deski, stanowiące być może fragmenty podłogi). Konstrukcja drewniana zalegała w warstwie ziemi z zawartością dużej ilości kawałków skóry. Oprócz tego materiał archeologiczny stanowiły fragmenty ceramiki średniowiecznej oraz nowożytnej. W 1977 roku prowadzone były prace ziemne w obrębie ratusza. Inspekcję archeologiczną przeprowadził S. Lewandowski, stwierdzając warstwę kulturowa sięgającą do 9 m. Występował liczny materiał zabytkowy: szkło, skóra, ceramika, kości zwierzęce. W piwnicach Ratusza został odsłonięty mur kamienny. Na zewnątrz budynku w wykopach również występował liczny materiał zabytkowy. Z kolei w 1983 r. prace ziemne prowadzone były również w sieni Ratusza a także ponownie w piwnicy. Nadzór archeologiczny

_______________________________________________________ STRONA 37 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

sprawowało Muzeum w Jarosławiu. W sieni zarejestrowano głównie naczynia gliniane, natomiast w piwnicy kafle z XVII, XVIII w. oraz naczynia z XVII-XIX w. W latach 1967-68 prowadzony był sondaż metodą odwiertów na większości obszaru Rynku. Zaobserwowano wówczas głęboką szczelinę biegnącą przez zachodnią część Rynku. W jej zagłębieniu wystąpiły konstrukcje drewniane oraz puste przestrzenie. Kolegiata Wszystkich Świętych usytuowana była w południowo-zachodniej części Rynku. W 1995 roku wykonano tam wykopy sondażowe, które miały na celu weryfikację badań prowadzonych tam w 1938 r. Wykop 1 znajdował się w tzw. krypcie fundatorskiej, gdzie znaleziono fragmenty kafli, szkło, ceramikę z XVII-XVIII w. oraz rozdrobnione kości ludzkie. Rozpoznano wówczas również budowę zachodniej ściany (z ciosów kamiennych), północnej oraz południowej (z ciosów piaskowca). Wykop 2 założono w północnej części kolegiaty (fragment nawy głównej). Od wewnątrz nawy na głębokości 1,7-2 m zarejestrowano na złożu wtórnym szczątki szkieletów. Pozostałe materiały to: monetka, fragmenty guzów z obicia trumny, pierścionek miedziany z oczkiem z kryształu górskiego. Badania te wykazały, że krypta powstała jednorodnie z kolegiatą. Podczas badań archeologicznych prowadzonych przez Muzeum w Jarosławiu w 1983 r. w podwórzu kamienicy Rynek 6, wydobyto znaczną ilość kafli, naczyń szklanych i glinianych oraz fajek datowanych na XVI-XIX w. Kamienica ta od 1636 r. stanowiła własność Gruszewiczów, ówczesnych jarosławskich aptekarzy. W 1978 r. A. Koperski przeprowadził obserwację wykopu ziemnego znajdującego się w obrębie podwórza kamienicy Attavantich (przy prawym skrzydle bramy). W wykopie stwierdził fragmenty murów będących elementem starszej zabudowy. Warstwy kulturowe sięgały do 4 m głębokości. W narożniku kamienicy i na granicy muru kamienicy Rynek 6 w 1981 r. nadzory prowadziło Muzeum w Jarosławiu. Natomiast w roku 1983 przy południowej ścianie budynku. Materiał zabytkowy stanowiły głównie kafle i naczynia. Kamienica Attavantich sięga początku XVII w., kiedy plac po spalonym domu Jana Dąbka nabył kupiec włoskiego pochodzenia Juliusz Attavanti. W latach 1953, 1982, 1988 podczas prac ziemnych przy kamienicy Orsettich prowadzone były nadzory Muzeum w Jarosławiu. Z wykopu przy wschodnim filarze kamienicy pochodzą kafle. W 1988 r. na podwórzu w wypełnisku obiektu drewnianego znaleziono XV-wieczne fragmenty patelni glinianych, skórzane podeszwy, naczynia gliniane, 2 denary koronne Jana Olbrachta. Pierwotnie kamienica ta była własnością rodziny Smiszowiców. W 1633 r. została wystawiona na sprzedaż za długi. Zakupiona wówczas przez Wilhelma Orsettiego z Lukki. W 1963 r. podczas prac kanalizacyjnych na Rynku w Jarosławiu w profilach wykopu widoczne były nawarstwienia kulturowe poziomów użytkowych. Wyróżniono 8 warstw kulturowych, które zalegały do 175 cm od powierzchni gruntu. Odzwierciedlają one poszczególne poziomy użytkowe Rynku od XV-XX w. Wykop znajdował się w odległości 18,6 m od wschodniej ściany Ratusza. Jego wymiary to: długość 50 m, szerokość 1 m. W południowej partii wykopu odsłonięto dodatkowo zagadkowy mur. Ze względu na to, iż odsłonięto jedynie jego fragment, trudno jest jednoznacznie określić jego funkcję. Wydaje się, że nie można go łączyć z odkrytymi w latach ubiegłych fundamentami kościoła św. Michała, na co wskazywałoby m.in. zbyt duże jego oddalenie od tej budowli. Dodatkowo na głębokości 185 cm odkryto drewnianą rurę wodociągową. Prace ratownicze wykonała A. Kwolek. Istotnym punktem na mapie Jarosławia jest również Brama Krakowska. Zachowała się dolna kondygnacja wraz z fundamentami murów obronnych i chodnikami kontrminowymi. Najstarszym elementem jest sama brama (1 poł. XVI w.). Do niej dobudowano mur ciągnący się na południe (po poł. XVI w.) i mur ku północy (ok. XVI w.) oraz chodniki kontrminowe. Badania archeologiczne przy Bramie Krakowskiej przeprowadziła M. Suprym

_______________________________________________________ STRONA 38 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

w 1972 r. Główny materiał pozyskany wówczas stanowiły naczynia gliniane datowane na czas od XV do XVIII w. oraz kafle. Nadzór nad pracami związanymi ze stacją Trafo przeprowadzone w 2002 r. przez mgr. Kociubę i nadzory w obrębie ulic Starego Miasta pozwoliły na sprawdzenie warstw zalegających w prowadzonych wykopach. Nadzorami objęto ok. 450 mb. wykopów. Powyższe nadzory archeologiczne miały duże znaczenie gdyż pozwoliły ustalić podstawowy poziom kulturowy oraz określić poziom zalegania calca. Dotychczas dla tego terenu nie dysponowano danymi tego typu. W przypadku budynków przy części ulic Wąskiej, Sobieskiego, Tatarskiej 4, Przemyskiej pierwotne warstwy zostały wybrane a fundamenty osłonięto nową ziemią. Najciekawsze efekty pod względem pozyskania zabytków przyniosły wykopy na ul. Ormiańskiej i na ul. Wąskiej. Odkryto tam materiały o metryce średniowiecznej. Występowanie tam zabytków tak datowanych wskazywać może na istnienie innych obiektów z tego czasu. W trakcie nadzorów w obrębie wykopów nie odsłonięto obiektów, jednak pozyskany materiał zabytkowy w postaci fragmentów zabytkowego szkła, ceramiki, kafli jest znaczący. Początki Jarosławia mimo postępu badań nadal wykazują wiele niejasnych momentów. Nie ma pewności gdzie znajdował się przedlokacyjny Jarosław. Istnieje na ten temat wiele hipotez. Wg dokumentu donacyjnego Zofii z 1571 roku występuje nazwa grodzisko. Opis tego miejsca jest bardzo ogólnikowy. Jednak ze źródeł wynika, że grodzisko usytuowane było na wzgórzu zajętym przez miasto, na stromej skarpie z widokiem na rzekę. Wg J. Paszendy i M. Borowiejskiej-Birkenmajerowej tylko jedno miejsce odpowiadało wymienionym warunkom, mianowicie okolice Małego Rynku. Jest to teren o kształcie zbliżonym do owalu, ograniczony z jednej strony załamaną linią skarpy, z drugiej strony obecną ul. Tatarską i nieregularnym przedłużeniem ul. Ormiańskiej. Z kolei z dokumentu lokacyjnego miasta wydanego przez Władysława Opolczyka w roku 1375 wynika, że Opolczyk lokując Jarosław na prawie magdeburskim przeniósł miasto z innego miejsca na „ante castrum nostrum”. Nie można wykluczyć, że zamek ten znajdował się na terenie zwanym w roku 1571 „grodziskiem”. Z kolei m.in. wg A. Kunysza miejscem pierwotnego Jarosławia było wzgórze, gdzie mieścił się klasztor Benedyktynek. Natomiast drugi gród powstał na miejscu, gdzie obecnie znajduje się kościół Farny. Na wzgórzu Benedyktynek miał się znajdować dodatkowo również najstarszy kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, wokół którego miało się rozwijać przedlokacyjne miasto. K. Gottfried wspomina, że w 1939 r. odkopano fundamenty tej świątyni w pobliżu głównej bramy wjazdowej do opactwa Benedyktynek w postaci zmurszałych belek modrzewiowych podwaliny kościelnej czy może dolnej ściany. Trudno dzisiaj ustalić czy odkrycia dokonano w trakcie badań archeologicznych czy innych prac ziemnych, bowiem nie ma żadnej dokumentacji. Dziwi tylko, że tak ważne odkrycie nie zostało szerzej omówione. Wg przekazów ustnych, w tym samym rejonie, przed II wojną światową natrafiono na ślady niewiadomego pochodzenia konstrukcji drewnianej w postaci pionowo wbitych zmurszałych pali. Wśród niej znaleziono grot włóczni datowany na XVII w. Odkrycie to również w żaden sposób nie zostało udokumentowane. Mimo dużej rangi historycznej tego terenu oraz łatwego do niego dostępu badania archeologiczne zaczęto prowadzić tam dopiero w 1961 r. W większości uzyskany materiał archeologiczny pochodzi z badań sondażowych prowadzonych w okresie od 1961-1983 r. w różnych punktach wzgórza celem uchwycenia etapów i zasięgu osadnictwa. Prace badawcze od 1984 r. miały charakter kompleksowy. Zlokalizowano je na domniemanym miejscu istnienia drewnianego kościoła św. Mikołaja oraz w obrębie dawnego cmentarza. W 1989 miano natomiast wyjaśnić zagadnienia związane bezpośrednio z etapami budowy obiektów klasztornych i odsłonić relikty przeszłości znane z przekazów historycznych w związku z przeznaczeniem terenu wzgórza i obiektów na cele rekreacyjno-hotelowe. Stan badań archeologicznych przeprowadzonych do tej pory na terenie wzgórza św. Mikołaja w Jarosławiu przedstawia się bar-

_______________________________________________________ STRONA 39 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

dzo skromnie. Do 1961 r. nie były prowadzone żadne prace badawcze, poza przypadkowymi pracami ziemnymi, których wartość poznawcza jest znikoma z uwagi na brak dokumentacji. Mimo informacji o dokonanych odkryciach i znaleziskach nie są one dokładnie rozpoznane, stąd rodzą się wątpliwości, co do ich interpretacji. Celowa archeologiczna penetracja terenu wzgórza rozpoczyna się dopiero w 1961 r., kiedy to założono kilka wykopów sondażowych w różnych punktach wzgórza, które nie dostarczyły materiału archeologicznego, poza znikomą ilością ceramiki średniowiecznej i nie dały żadnych wytycznych do dalszych poszukiwań. Cztery lata później, tj. w 1965 r., prowadzono prace o rozszerzonym profilu o badania antropologiczne. Miały one już charakter kompleksowy i obejmowały stanowisko o jednorodnym charakterze – cmentarzysko. Te dwa sezony zamknęły pierwszy etap wykopalisk. Ponownie do badań powrócono dopiero w 1981 r. i od tego czasu były one systematycznie kontynuowane. W latach 1981-83 miały ponownie charakter rozpoznawczy i zlokalizowane były w północnej i wschodniej części Wzgórza. Zadaniem ich było wyjaśnienie stratygrafii terenu i rozpoznanie form osadnictwa. Prowadzone w latach 1984 kompleksowe wykopaliska rozszerzały zasięg badań z 1965 r. i oprócz dalszego rozpoznania zasięgu cmentarzyska miały wyjaśnić lokalizację kościoła św. Mikołaja, oraz rozpoznać teren wirydarza. Celem sondażowych badań w 1988 r. była penetracja terenu między basztą II a basztą III pod kątem rozpoznania archeologicznego. Największy zasięg terenowy i problemowy miały przeprowadzone kompleksowe w 1989 r. prace archeologiczne połączone z architektonicznymi. Objęły obszar III skrzydła klasztoru, części wirydarza i partie terenu wokół skrzydła zachodniego i północnego klasztoru i miały głównie rozpoznać relikty zabudowy klasztornej. Wyniki badań przeprowadzonych na wzgórzu pozwoliły na częściowe rozeznanie osadnictwa. Najstarsze jego ślady należą do kultury przeworskiej z późnego okresu wpływów rzymskich. Dostarczyły ich głównie wykopy sondażowe z lat 1981-83 założone w północnej i wschodniej części wzgórza. Poza ceramiką, która stanowiła główny element znalezisk, odsłonięto w warstwach kulturowych także liczne obiekty w postaci jam. Odkryto głównie ich dolne partie wkopane w less, gdyż badano je na terenie w przeszłości zniwelowanym. Łącznie wykopano 6 tego typu obiektów. Nie przebadano ich w całości, gdyż założone wykopy przecinały je w różnych partiach. Najciekawszy był obiekt odkryty w wykopie 4/82 położonym za absydą kościoła, o trudnym do interpretacji przeznaczeniu. Duża przestrzeń, na której położone były wykopy z obiektami datowanymi na późny okres rzymski, świadczy o rozległości osady. Zwraca uwagę fakt, że znikomy, co prawda ilościowo materiał z tego czasu, odkryto ponadto w partii wschodniej wzgórza, gdzie występował w warstwach znacznie przemieszanych z materiałem późniejszym. Rozrzut zabytków z okresu średniowiecza pokrywa się z występowaniem materiału omówionego wcześniej. Ceramika średniowieczna wystąpiła w tych samych wykopach, często nawet w górnych partiach jam kultury przeworskiej, w warstwie humusu lub wspólnie z ceramiką nowożytną. Bardzo nieliczne fragmenty ceramiki można datować na X-XIII w., przy znacznie większym udziale materiałów z XIII-XIV w. Jedynym obiektem średniowiecznym, wykopanym w 1965 r. była jama wypełnioną ceramiką datowaną przez A. Kunysza na XIV/XV w. Zastanawia brak jakichkolwiek innych śladów zabudowy, wkopów czy umocnień mających związek z tym okresem. Na podstawie analizy ceramiki średniowiecznej można stwierdzić, że wyznacza ona fazę osadnictwa, którą łączyć należy z okresem przedlokacyjnym. Brak materiałów późniejszych świadczyć może o wyludnieniu się z czasem tego terenu w związku z prężną działalnością ośrodka miejskiego na terenie obecnego starego miasta. Sądzić również można, że osadnictwo w zubożałej formie rozwijało się nadal wokół kościoła św. Mikołaja, a obecny stan badań nie dał na razie na to potwierdzenia. Odnośnie tez dotyczących lokalizacji pierwszego grodziska na tym obszarze badania nie dostarczyły dowodów na jego istnienie. Jedynym na razie uchwytnym elementem potwierdzającym ciągłość użytkowania wzgórza od średniowiecza jest funkcjonowanie

_______________________________________________________ STRONA 40 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

kościoła św. Mikołaja i związanego z nim cmentarza. Istnienie kościoła, co najmniej od XIV wieku potwierdza przywilej lokacyjny z 1375 r. Można przyjąć, że równolegle z powstaniem kościoła założono cmentarz przykościelny. Ostatnia wzmianka o istnieniu kościoła i cmentarza pochodzi z 1757 r. z wizytacji biskupa Sierakowskiego. Badania, które miały za zadanie ustalenie lokalizacji kościoła nie dały zamierzonych efektów. W miejscach przebadanych nie znaleziono jego śladów. Można to zinterpretować następująco: 1. Na postawie lakonicznych wzmianek dotyczących lokalizacji kościoła, teren poszukiwań został źle wytypowany, 2. Istnieje możliwość całkowitego zniszczenia jego reliktów późniejszą niwelacją terenu i gęstą zabudową austriacką, 3. Sposób budowy i użyty materiał (drewno) mógł nie pozostawić śladów uchwytnych w warstwach. Natomiast podczas eksploracji terenu natrafiono na pozostałości cmentarzyska. Po raz pierwszy odsłonięto jego ślady w 1965 r., było to jak do tej pory największe skupisko pochówków. Ponownie pozostałości po cmentarzu odkryto w 1985 r. w wykopie 3, gdzie szkielety były zdekompletowane i zalegały na złożu wtórnym. Zniszczenie ich należy wiązać z budową baraków austriackich. Duże oddalenie obu znalezisk od siebie wskazuje na znaczny zasięg terytorialny cmentarza. Badania z roku bieżącego potwierdziły istnienie grobów pomiędzy wykopami wyżej wymienionymi. Nowa grupa materiałów wyznacza trzeci etap zagospodarowania wzgórza i odnosi się do XVII wieku, kiedy zostaje ono przekazane przez księżną Annę Ostrogską na budowę klasztoru i kościoła sprowadzonym do Jarosławia Benedyktynkom. Łączy się, więc z działalnością i życiem klasztoru. Uzyskano głównie materiał szklany i ceramiczny w postaci naczyń i kafli. Dużą intensywność osadnictwa zarówno w okresie wpływów rzymskich jak i średniowiecza wystąpiła w części północno-wschodniej wzgórza poczynając od krawędzi skarpy aż do absydy obecnego kościoła, mniej licznie natomiast na obszarze pozostałym. Zagęszczenie osadnictwa na tej partii terenu można tłumaczyć sąsiedztwem płynącego nieopodal Sanu oraz naturalnymi warunkami obronnymi. Dysproporcje w występowaniu obiektów kultury przeworskiej i średniowiecza mogą wynikać z faktu zniszczenia terenu pracami budowlanymi prowadzonymi w różnych okresach. W związku z lokalizacją badań głównie z obrębie murów nie można aktualnie określić form osadniczych od ich partii zachodnich do obecnej ulicy Pełkińskiej pełniącej niegdyś funkcję szlaku komunikacyjnego. Dotychczasowe badania nie stwierdziły śladów występowania grodziska, potwierdziły natomiast istnienie cmentarza przykościelnego uchwyconego tylko w części jego zasięgu nie ustalając ścisłej chronologii pochówków ze względu na brak materiału datującego lub na duże zniszczenie grobów. Nie natrafiono na pozostałości starego kościoła Św. Mikołaja. Natomiast potwierdzono występowanie obiektów wzmiankowanych w literaturze i znanych w ikonografii tj. III skrzydła klasztoru, prawdopodobnie budynku piwnicznego, kuchni i przypór pod ścianą północną skrzydła zachodniego. Poza tym odsłonięto relikty nieznanych wcześniej budowli tj. budynku gospodarczego „piwniczki” (?), kanału, podziałów wewnętrznych III skrzydła i fundamentu pod arkadą. Należy zaznaczyć, iż z powodu nie przebadania całości obszaru wzgórza dotychczasowe odkrycia nie wyczerpują całokształtu zagadnień. Inne ciekawe zagadnienie stanowi Zamek tzw. Górny. Był on obiektem, o którego wspaniałości i fortyfikacjach mówią źródła z XVI i XVII wieku. W pamiętniku Urlyka Werdum znajduje się opis zamku: „... wznosi się zamek, ciężkim włoskim sposobem zbudowany w czworobok, wewnątrz i zewnątrz fosy, zaopatrzony w wały i baszty, lecz w wojnie kozackiej i szwedzkiej wszystko to zupełnie zniszczało. Uczynił to zwłaszcza hetman Chmielnicki”. Była to rezydencja bardzo bogata, bowiem w drugiej połowie XVI w. zamek

_______________________________________________________ STRONA 41 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

jarosławski przekształcono staraniem ówczesnych właścicieli (Zofii ze Sprowy i Jana Kostki) na rezydencję magnacką. Niestety niszczony wojnami popadł w ruinę w drugiej połowie XVII w., tak że w roku 1674 Stanisław Koniecpolski zezwolił mieszczanom brać cegłę z należącej do niego części zamku, przeznaczając ją na naprawę obwarowań miejskich. Maria Kazimiera Sobieska współwłaścicielka Jarosławia ofiarowała w 1688 r. część placu zamkowego z resztą murów na budowę cerkwi unickiej (1712-46). Przygródek zamkowy określany w dokumentach jako „antecastrum seu castellum” można uznać za tzw. Zamek Dolny. Usytuowany był pomiędzy rezydencją a brzegiem Sanu, w pobliżu zwierzyńca i winnic. Zamek w XVI w. otaczały obwarowania, tworzyły je wał z parkanem wielki, fosa, murowane baszty (4). Zamek posiadał własny system wałów, fos i murów. Przez przygródek prowadziła droga z zamku do mostu nad Sanem.

V.3. Zabytki objęte prawnymi formami ochrony V.3.1. Zabytki nieruchome objęte prawnymi formami ochrony Charakteryzując zasób zabytków miasta Jarosław, a w szczególności te objęte najwyższymi formami ochrony prawnej stwierdzamy, że nie ma na tym terenie zabytków wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, nie ma także obiektów, które byłyby uznane przez Prezydenta RP za Pomnik Historii. Park kulturowy Park kulturowy jest to formą ochrony zabytków, wprowadzoną Ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r.. Park kulturowy powołuje Rada Gminy (lub rady gmin, jeśli obszar parku znajduje się na terenie kilku gmin) mocą uchwały, po wcześniejszym zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Utworzenie parku kulturowego ma na celu ochronę krajobrazu kulturowego oraz zachowanie wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. W 2009 r. Rada Miasta Jarosławia uchwaliła utworzenie Parku Kulturowego Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu. Jest to jeden z pierwszych w kraju oraz jedyny jak dotychczas w województwie podkarpackim park kulturowy. Jak nazwa wskazuje objął on teren Starego Miasta i początkową część traktu krakowskiego wraz z zespołem SS. Benedyktynek – teren ten stanowi jedną całość oraz położony w zachodniej części Jarosławia zespół OO. Dominikanów. Plany Parku… znajdują się w Aneksie nr 4. Kryteria jakimi się kierowano przy określeniu granic Parku dotyczyły m.in. historycznego założenia lokacyjnego, ciągłości historycznej zabudowy oraz jej wiekowej metryki, nasyceniem tkanką zabytkową danego terenu, wartościami artystycznymi, krajobrazowymi i naukowymi wybranych zespołów. Na obszarze, który został objęty ochroną parku, jest zlokalizowanych większość z wpisanych do rejestru zabytków znajdujących się w Jarosławiu – 127 obiektów. Na jego terenie znajduje się także blisko 1/3 (201) z wszystkich obiektów objętych Gminną Ewidencją. Park zawiera najcenniejsze przykłady zabytkowej architektury sakralnej miasta. Rejestr zabytków Rejestr zabytków na terenie województwa podkarpackiego prowadzi Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków z siedzibą w Przemyślu. W strukturze Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków wyodrębniono trzy delegatury. Dla terenu Jarosławia właściwym urzędem jest Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Przemyślu. Wpis do rejestru odbywa się na mocy decyzji Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wydanej z urzędu lub na wniosek właściciela zabytku nierucho-

_______________________________________________________ STRONA 42 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

mego lub posiadacza wieczystego gruntu, na którym znajduje się zabytek nieruchomy. W tym samym trybie do rejestru może być też wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru oraz nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. Zabytki objęte ochroną w ramach wpisu do rejestru zabytków zostały wyszczególnione w wykazie Gminnej Ewidencji Zabytków umieszczonym w Aneksie nr 1. Gminna Ewidencja Zabytków miasta Jarosławia Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków należy do obowiązków gmin. Ewidencję tę prowadzi się w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, (Art.22.p.4 Ustawy o ochronie zabytków). Wpis zabytków nieruchomych do gminnej ewidencji zabytków jest podstawą do objęcia tych zabytków ochroną w formie zapisu w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w mpzp, a także w „decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego” (Art.19. p.1 i 1a Ustawy o ochronie zabytków). Gminna ewidencja zabytków jest też podstawą do sporządzania programu opieki nad zabytkami, a ustalenia tego programu uwzględnia się zarówno w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, jak i w mpzp. W Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Jarosław, opracowanej w 2006, znajduje się obecnie 468 obiektów (Aneks nr 1). Z tej liczby 49 to obiekty związane z zespołami sakralnymi (m.in. kościoły, kaplice, plebanie, klasztory, synagogi), 12 kapliczek, 80 budynków użyteczności publicznej, 12 szkół, 5 hoteli, 43 obiekty związane z wojskiem (zespoły koszarowe, fortyfikacje). Najliczniejszą grupę stanowią budynki mieszkalne – 457 obiektów (domy oraz powiązane z nimi nieliczne budynki gospodarcze). Pozostałych 17 obiektów to przykłady budownictwa kolejowego, mosty, młyn, pompy uliczne. W uzgodnieniu z Wydziałem Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Jarosław stwierdzono, że w GEZ znajduje się duża obiektów już nieistniejących, lub mocno przekształconych i zniszczonych, a zatem pozbawionych w znacznej mierze wartości zabytkowych. W związku z tym postuluje się wykonanie weryfikacji obiektów objętych GEZ. Obiekty proponowane do usunięcia z GEZ, za zgodą WUOZ w Przemyślu, zostały umieszczone w Aneksie nr 2.

V.3.2. Zabytki ruchome objęte prawnymi formami ochrony Zabytki ruchome na terenie Jarosławia objęte rejestrem zabytków Zasób zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków składa się głównie z obiektów będących wyposażeniem świątyń i cerkwi. Warto jednak zaznaczyć, że zostało także wpisanych kilka interesujących przykładów polichromii znajdujących się w budynkach świeckich – kamienic (m.in. Grodzka 4, Rynek 4, Rynek 6), czy też bursy im. M. Kopernika. Znajdujemy także inne „nietypowe” przykłady rejestrowych zabytków ruchomych jak witryna kamienicy Rynek 8, czy też wagon kolejowy. Poniżej zamieszony został wykaz wpisanych do rejestru zabytków z terenu miasta:

Lp. Obiekt

1.

Polichromia w wielkiej izbie kamienicy Orsettich

Miejsce przechowywania - lokalizacja obiektu

Nr rejestru zab.

Data wpisu

Rynek 4

B18/21/ZR/60

13.01.1960 B-460 z dn. 10.10.2011

Nowy nr rejestru zab.

_______________________________________________________ STRONA 43 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

2.

Polichromia w wielkiej izbie kamienicy Gruszewiczów

Dekoracja sgraffitowa na ele3. wacji kamienicy przy ul. Grodzkiej 10

Rynek 6

B19/25/ZR/60

02.03.1960 B-462 z dn. 26.10.2011

ul. Grodzka 10

B17/20/ZR/59

10.05.1960 B-459 z dn. 26.10.2011

4.

Wyposażenie kościoła Św. Mikołaja i św. Stanisława Bpa

5.

Wyposażenie kościoła OO. ul. Jana Pawła II B-157 Reformatów pw. Świętej Trójcy 16

Wyposażenie kościoła OO. 6. Dominikanów pw. Matki Bożej Bolesnej 7.

Polichromia dolnej izby kamienicy przy ul. Grodzkiej 4

ul. BenedyktyńB-156 ska 5

17.09.1987

08.10.1987 B-449 z dn. 25.07.2011

Ul. Dominikańska 25

B-162

10.02.1988 B-448 z dn. 19.07.2011

ul. Grodzka 4

B - 178

26.06.1991 B-461 z dn. 26.10.2011

kościół OO. Figura św. Jana Nepomucena z Reformatów 8. B- 186 kapliczki przy ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II 16

09.05.1995

Portal przy głównym wejściu 9. do kościoła pw. Św. Mikołaja i św. Stanisława Bpa

ul. BenedyktyńB-188 ska 5

09.02.1996

ul. Dominikańska 25

B-210

11.09.1997

Polichromia w korytarzu skrzyul. Dominikań11. dła wschodniego klasztoru OO. saka 25 Dominikanów

B-221

14.09.1998

Witryna drewniana kamienicy 12. Rohma, dawnej apteki pod Czarnym Orłem

B- 32

26.06.2001

10.

Ołtarz Relikwii Świętych w kościele OO. Dominikanów

ul. Grunwaldzka B -125 10

15.06.2005

Wyposażenie wielkiej izby 14. siedzby Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia

Rynek 11

B-190

06.11.2007

Malowidła ścienne i wyposaże15. nie zakrystii kościoła OO. Dominikanów

ul. Dominikańska 25

B- 208

06.11.2007

Wyposażenie i wystrój malarski pl. Ks. P. Skargi 16. kościoła pw. Bożego Ciała i 2 wyposażenie plebanii

B-225

01.02.2008

13.

Wyposażenie kościoła pw. Świętego Ducha

Rynek 8

_______________________________________________________ STRONA 44 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

17.

Pomnik kolumnowy z figurą Matki Bożej Niepokalanej

ul. Jana Pawła II B-245

09.05.2008

Chrzcielnica i lichtarz z kościoła ul. BenedyktyńB- 271 18. pw. Św. Mikołaja i św. Staniska 5 sława Bpa

15.01.2009

Ikonostas w cerkwi grecko19. katolickiej pw. Przemienienia Pańskiego

ul. Cerkiewna

B-375

30.12.2010

Pomnik Nagrobny OO. Domini20. kanów na terenie Starego Cmentarza

ul Cmentarna

B- 386

17.11.2011

Malowidła ścienne w budynku 21. dawnej bursy im. Mikołaja Kopernika

ul. 3 Maja 31

B- 387

17.11.2011

Wagon towarowy kryty Gklm 22. (Kdt) 20 51 112 7 209-7 z 1917r.

ul. Zbożowa 7

B-431

13.06.2011

Oprac. npdst. danych uzyskanych od p. Jadwigi Stęchły – inspektor ds. ochrony zabytków Wydział Gospodarki Przestrzennej i Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Jarosław

_______________________________________________________ STRONA 45 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VI. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ

Mocne strony: • duży i różnorodny zasób obiektów i zespołów obiektów o znacznych (ponadregionalnych) wartościach architektonicznych, historycznych, artystycznych oraz o cennych walorach krajobrazowych, • bardzo dobre skomunikowanie w ruchu kołowym – międzynarodowa droga E40, skrzyżowanie dróg krajowych (77) i wojewódzkich (865, 880) i kolejowym – linia Kraków-Medyka, Jarosław-Horyniec, • utworzenie Parku Kulturowego dla zespołu staromiejskiego wraz z zespołami Benedyktynek i Dominikanów – pierwszy na terenie województwa, • wydzielenie z budżetu miasta puli środków na konserwację zabytków oraz klarowne zasady przyznawania dotacji także dla właścicieli prywatnych, • mocna marka o znaczeniu ogólnopolskim - ugruntowana i rozpoznawalna w skali kraju impreza kulturalna jakim jest – Pieśń Naszych Korzeni. Festiwal Muzyki Dawnej, • funkcjonowanie na terenie miasta Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich oraz Centrum Kultury i Promocji w Jarosławiu, • funkcjonowanie na terenie miasta prężnego Ośrodka Kultury i Formacji Chrześcijańskiej im. Służebnicy Bożej Anny Jenke w Jarosławiu, będącego organizatorem interesujących wydarzeń kulturalnych i będącym celem licznego ruchu rekolekcyjnego, • działalność Stowarzyszenia Miłośników Jarosławia, • atrakcyjne ukształtowanie terenu;

Słabe strony: • pomimo uchwalenia w 2009 r. powołania Parku Kulturowego oraz opracowania MPZP dla większej części terenu Parku, sytuacja struktury zabytkowej nie uległa zasadniczej poprawie, a nawet odnotowano przypadki negatywne, • znaczny procent zaniedbanych budynków, ich otoczenia, chodników i sieci drożnej na terenie Parku, • brak wydzielonej struktury odpowiadającej za Park Kulturowy, • bardzo duże natężenie ruchu kołowego w ramach międzynarodowej drogi E40, • słabo rozwinięta zewnętrzna informacja turystyczna (tablice informacyjne, nośniki danych, oznakowanie zabytkowych, ciekawych obiektów), • istnienie nieużytkowanych albo niszczejących obiektów zabytkowych, • wykonywanie części remontów zabytkowych obiektów bez poszanowania substancji zabytkowej (np. przykłady architektury willowej poddane termomodernizacji), szczególnie masowy jest problem wymiany oryginalnej stolarki na nową bez poszanowania dotychczasowej formy, • brak rozpoznawalnego lokalnego produktu turystycznego;

_______________________________________________________ STRONA 46 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

Szanse – czynniki pozytywnego oddziaływania na środowisko kulturowe: • otworzenie dla ruchu obwodnicy miasta przyczyni się w dużym stopniu do zmniejszenia negatywnego działania międzynarodowego ruchu samochodowego na zabytkową strukturę miasta, • inwestycje poprawiające infrastrukturę na terenie parku (rewaloryzacja placu farnego, remont ciągów pieszych na Starówkę od strony skarpy, platforma widokowa), • duży potencjał różnorodnych cennych obiektów zabytkowych - zarówno wyjątkowych zespołów sakralnych (zespół Kolegiaty, zespół kościelno-klasztorny OO. Dominikanów, zespół kościelno-klasztorny SS. Benedyktynek), interesującej architektury mieszkalnej (XIX/XX w., 20. lecie międzywojenne; architektura willowa), jak i zespołów koszarowych, • zróżnicowany zasób zabytkowych obiektów pod względem wyznaniowym (budowle i spuścizna rzymskokatolicka, grekokatolicka, żydowska), będąca w pierwotnym kulcie cerkiew, • dalsze wspieranie przez miasto konserwacji zabytków poprzez dotacje, • uwzględnianie problemów ochrony dziedzictwa kulturowego w strategicznych programach miasta, • możliwość finansowania prac konserwatorskich i remontowych obiektów zabytkowych ze środków finansowych pochodzących z różnych źródeł: państwowe, samorządowe, prywatne, wyznaniowe, środki UE i in., • korzystne warunki dla rozwoju turystyki z wszechstronnym wykorzystaniem zasobu i wartości dziedzictwa oraz krajobrazu kulturowego i naturalnego;

Zagrożenia – czynniki negatywnego oddziaływania na środowisko kulturowe: • budowa obwodnicy (wyprowadzenie ruchu tranzytowego z miasta) nie połączona z umiejętną próbą przyciągnięcia turysty do miasta może skutkować zmniejszeniem się liczby odwiedzających miasto, • sąsiedztwo Przemyśla, w dużym stopniu przyciągającego ruch turystyczny • brak kompleksowych prac poprawiających stan zabytkowej struktury Parku Kulturowego, • brak skutecznej ochrony krajobrazu kulturowego – nieprzestrzeganie zapisów zawartych w Planie Ochrony Parku Kulturowego.

_______________________________________________________ STRONA 47 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE Wymienione w tym rozdziale zadania są działaniami, których realizacja przewidziana jest na okres wieloletni. Możliwość ich realizacji zależy od możliwości i środków wygospodarowanych przez miasto. VII.1. Priorytet: Ochrona dziedzictwa kulturowego, układu urbanistycznego, Parku Kulturowego na obszarze Jarosławia VII.1.1. Uchwalenie mpzp dla terenów objętych parkiem kulturowym, a nie posiadających do ich tej pory; uwzględniając zalecenia zawarte w Programie ochrony Parku, tj. obszaru obejmującego ul. Grunwaldzką i pl. Mickiewicza. VII.1.2. W miarę możliwości dążenie do opracowanie MPZP dla obszarów, które takich planów nie posiadają. W pierwszej kolejności dla terenów o stosunkowo dużej liczbie obiektów zabytkowymi lub ważnymi dla ochrony dziedzictwa kulturowego ze względu na sąsiedztwo ważnych części historycznych układów przestrzennych. Zaleca się wprowadzenie w stosunku do wszystkich zabytkowych obiektów precyzyjnych, zindywidualizowanych zapisów, uwzględniających specyfikę ich bryły, form architektonicznych i kontekstu przestrzennego. VII.1.3. W celu spełnienia zapisów uchwały o utworzeniu Parku Kulturowego Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu należy dążyć do powołania jednostki organizacyjnej odpowiedzialnej za zarządzania parkiem i sprawowanie ochrony nad tym terem umiejscowionej w strukturze Urzędu Miasta. Funkcję tę mógłby spełniać Miejski Konserwator Zabytków (MKZ) – wskazaną sytuacją byłoby porozumienie pomiędzy Urzędem Miasta a Podkarpackim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, aby ten przekazał część swoich uprawnień MKZ. Tego typu działania zostały już podjęte w naszym województwie. VII.1.4. Podjęcie ściślejszej współpracy z WKZ w celu faktycznego egzekwowania zapisów zamieszczonych w Planie ochrony Parku… . VII.1.5. Na terenie Parku należy zwrócić uwagę na zachowanie ekspozycji na cenne obiekty. Na obecną chwilę drzewa przy tarasie widokowym przy ul. Tatarskiej zaczynają przysłaniać niezwykle cenny widok na zespół Benedyktynek. VII.1.6. Objęcie ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków zabudowy ulic Grunwaldzkiej, Jana Pawła II, Kraszewskiego, Słowackiego. VII.1.7. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasta dziedzictwa kulturowego, a w szczególności: • obiektów zabytkowych - zarówno wpisanych do rejestru zabytków jak i wszystkich obiektów zabytkowych ujętych w Gminnej Ewidencji Zabytków, • zapisów dotyczących ochrony zabytków zawartych w niniejszym Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław VII.1.8. Uwzględnianie w planowaniu przestrzennym i działalności inwestycyjnej na terenie miasta zasad ochrony historycznych układów planistycznych oraz zasad ochrony krajobrazu kulturowego, w tym w szczególności dążenie do zachowania w niezmienionej formie historycznych panoram, osi widokowych, form terenu, zabytkowych kompozycji zieleni, cmentarzy itp.

_______________________________________________________ STRONA 48 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII.1.9. Aktualizacja Lokalnego Planu Rewitalizacji Obszaru Miejskiego Jarosławia na lata 2009-2015 o zapisy odnoszące się do istniejącego Parku Kulturowego… . VII.1.10. W dalszej perspektywie w historycznym centrum miasta należy dążyć do wymiany istniejącej dysharmonizującej zabudowy, (m.in. istniejące pawilony, bloki) na nową dostosowaną gabarytami, bryłą i jakością architektury. Tereny, na które należy zwrócić uwagę to np. boisko przy szkole podstawowej nr 6, parking na "Małym Rynku", zaplecze kamienicy Rynek 5, pawilon przy ul. Franciszkańskiej.

VII.2. Priorytet: Opieka nad zabytkami nieruchomymi, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów i zespołów obiektów charakterystycznych dla miasta VII.2.1. Dążenie do przeprowadzenia prac remontowych przy obiektach zabytkowych stanowiących własność władz samorządowych zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. W pierwszej kolejności należy wykonać prace remontowe i konserwatorskie przy obiektach znajdujących się w złym stanie oraz obiektów prezentujących znaczne wartości zabytkowe i walory architektoniczne. Należą do nich następujące obiekty lub ich otoczenie: • mur oporowy wzdłuż ul. Podgórze, • brama krakowska wraz z fortyfikacjami, • rewaloryzacja płyty Rynku z uczytelnieniem lokalizacji fary, • adaptacja na cele turystyczne zabytkowych piwnic przyrynkowych (Rynek 4-6) • remont wraz przywróceniem oryginalnej formy dachu na budynku ob. gimnazjum nr 1 przy ul. 3 Maja 30, • budowa muru pomiędzy posesjami Rynek 5 i 6, • rewaloryzacja parku miejskiego przy ul. Kraszewskiego, • zadbanie o estetykę i funkcjonalność Starego Miasta poprzez uporządkowanie zapleczy kamienic, remont ciągów jezdnych, placów, chodników, wprowadzenie współgrających stylistycznie z otoczeniem elementów małej architektury. VII.2.2. Podjęcie działań mających na celu objęcie ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków obiektów zabytkowych o znaczących dla regionu wartościach historycznych, artystycznych i naukowych. Proponuje się kontynuowanie wpisywania obiektów wytypowanych do wpisu w poprzednim Programie Ochrony.. VII.2.3. Działania władz samorządowych związane z wpisaniem do rejestru zabytków ważnych dla dziedzictwa kulturowego miasta obiektów powinny polegać na zebraniu stosownej dokumentacji, opracowaniu karty ewidencyjnej obiektu i złożeniu wniosku do WKZ (osobno dla każdego obiektu; sukcesywnie, poczynając od obiektów najbardziej zagrożonych z uwagi na stan zachowania lub zamierzenia inwestycyjne) – w przypadku obiektów stanowiących własność miasta. VII.2.4. Wspieranie działań zmierzających do powstrzymania procesu niszczenia oraz działań ratunkowych w stosunku do obiektów zabytkowych o dużych walorach architektonicznych lub historycznych, nie będących własnością miasta, nieużytkowanych bądź znajdujących się w złym stanie technicznym, np.: • murów i baszt Opactwa Benedyktynek – obiektu o wyjątkowej wartości, będącego jednym z symboli miasta, • murów zespołu OO. Dominikanów, • budynku Sokoła,

_______________________________________________________ STRONA 49 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

• pałacu Rungów. VII.2.5. Dążenie do odtworzenia kładki łączącej zespół farny i benedyktynek - wykreowanie charakterystycznego dla Jarosławia elementu przestrzennego – działanie ważne z punktu turystycznego i jednocześnie promocji dziedzictwa VII.2.6. Dbałość o zachowanie w nieprzekształconej formie i w nie zmienionym układzie przestrzennym: • zabytkowych willi (będących świadectwem rozwoju miasta od końca XIX w. oraz w okresie dwudziestolecia międzywojennego) zlokalizowanych przede wszystkich przy ulicach: Kościuszki, Głowackiego, Kilińskiego, Racławickiej. • zabytkowych kamienic czynszowych m.in. przy ulicach: Grunwaldzkiej, Kraszewskiego, Sienkiewicza, Słowackiego, Żeromskiego, Ochrona winna dotyczyć zachowania formy (w szczególności dachów), bryły, wystroju elewacji, detalu architektonicznego, stolarki okiennej i drzwiowej, elementów metaloplastyki, witraży, malowideł, okładzin ceramicznych i lastrykowych, oryginalnych posadzek zarówno obiektów wpisanych do rejestru zabytków, jak i do gminnej ewidencji zabytków. VII.2.7. W trakcie remontów jarosławskich kamienic należy zadbać o zachowanie oryginalnych, często dekoracyjnie opracowanych metalowych balustrad balkonów, klatek schodowych. VII.2.8. W trakcie prac remontowych zabytkowych obiektów zadbać należy o zachowanie zabytkowej stolarki okiennej i drzwiowej, a w przypadku konieczności jej wymiany na nową dokonywać jej rekonstrukcji. Nie należy stosować stolarki o zmienionych podziałach, profilach, materiale (wymiana stolarki drewnianej na plastikową). Tego typu wymianę – ze szkodą dla zabytkowego obiektu dokonano w ostatnim czasie w wielu zabytkowych obiektach na terenie Jarosławia. VII.2.9. Przestrzeganie podstawowych wymogów estetyki w stosunku do zabytkowych obiektów i zespołów obiektów ze szczególnym uwzględnieniem zasad konserwatorskich dotyczących umieszczania reklam, kolorystyki elewacji oraz poprzez działania niskonakładowe jak: bieżąca konserwacja, uporządkowanie obejścia, urządzanie zieleni, wymiana nieestetycznych współczesnych ogrodzeń; uporządkowanie zapleczy. VII.2.10. Dbałość o estetykę i wykonywanie bieżących prac porządkowo-konserwatorskich przy zabytkowych cmentarzach, m.in.: • cmentarz stary, • cmentarz nowy, • cmentarz żydowski, • cmentarz z I wojny światowej na Garbarzach, • cmentarz z I wojny światowej przy ul. Pruchnickiej. VII.2.11. Wspieranie prac konserwatorskich zabytkowych kapliczek kubaturowych. Zwracanie uwagi w trakcie wykonywania remontów zabytkowych kapliczek na zachowanie lub przywracanie ich pierwotnej, tradycyjnej bryły, formy, stylu, materiałów, pokrycia dachowego, wystroju i detalu architektonicznego itp. – pomocne mogą być fotografie archiwalne ze zbiorów Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu.

_______________________________________________________ STRONA 50 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII.2.12. Egzekwowanie kanonu zasad i zakresu dopuszczalnych działań przy prowadzeniu wszelkich prac remontowych i budowlanych przy obiektach zabytkowych: a) wpisanych do rejestru zabytków; b) znajdujących się w GEZ; w tym m.in.: wymóg uzgadniania remontów i ewentualnych zmian z WKZ, poszanowanie dla wszelkiej substancji zabytkowej obiektu, stosowania metod odwracalnych, stosowania materiałów naturalnych względnie identycznych z zastosowanymi pierwotnie (zwłaszcza w odniesieniu do cokołów, ścian zewnętrznych, detalu architektonicznego, pokryć dachowych, elementów dekoracyjnych na zewnątrz i wewnątrz budynku), zachowania pierwotnych (lub zbliżonych do pierwotnych) gabarytów i bryły, zachowanie (lub powrót do) historycznego, bezpośredniego otoczenia budynku. VII.2.13. Prowadzenie gminnej ewidencji zabytków: • Kontynuowanie prowadzenia monitoringu dotyczącego stanu zachowania obiektów zabytkowych, prowadzonych prac remontowych i konserwatorskich oraz bieżące wprowadzanie danych do komputerowej bazy GEZ; • Za zgodą WUOZ w Przemyślu usunięcie z Gminnej Ewidencji Zabytków obiektów nieistniejących oraz przekształconych, które utraciły wartości zabytkowe zgodnie z propozycją zawartą w Aneksie nr 2 załączonego do niniejszego Programu VII.2.14. Kontynuowanie na dotychczasowych zasadach dofinansowania do prac konserwatorskich przy zabytkowych obiektach z terenu miasta. VII.2.15. Wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami m.in. poprzez pozyskiwanie środków zewnętrznych na działania konserwatorsko-remontowe przy obiektach zabytkowych.

VII.3. Priorytet: Opieka nad zabytkami ruchomymi. VII.3.1. Przeprowadzenie prac konserwatorskich przy zabytkach ruchomych. W pierwszej kolejności należy podjąć prace konserwatorskie na cmentarzu starym oraz innych nekropoliach jarosławskich w miarę potrzeb. Prace należy wykonać w uzgodnieniu z WUOZ w Przemyślu. VII.3.3. Wspieranie prac konserwatorskich przy wystroju i wyposażeniu jarosławskich świątyń w miarę potrzeb i możliwości. W szczególności należy uwzględnić ikonostas znajdujący się w cerkwi – jedno z najcenniejszych tego rodzaju dzieł sztuki w skali województwa. Rozpoczęły się już prace konserwatorskie, ale mała wspólnota parafialna nie będzie w stanie sama sfinansować tego przedsięwzięcia. Także wsparcie konserwacji wystroju i wyposażenia kościoła OO. Dominikanów. VII.3.4. Wspieranie prac konserwatorskich przy zabytkowych kapliczkach. Zwracanie uwagi w trakcie wykonywania remontów zabytkowych kapliczek na zachowanie lub przywracanie ich pierwotnej, tradycyjnej bryły, formy, stylu, materiałów, pokrycia dachowego, wystroju i detalu architektonicznego itp. – pomocne mogą być fotografie archiwalne ze zbiorów WUOZ w Przemyślu.

_______________________________________________________ STRONA 51 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII.4. Priorytet: Opieka nad zabytkami archeologicznymi. VII.4.1. Uchwalane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny zwracać uwagę właścicielom terenów, na których znajdują się stanowiska archeologiczne i przyszłym inwestorom na obowiązki wynikające z ustawowej ochrony zabytków archeologicznych oraz konieczność uzyskania zezwoleń na przeprowadzenie prac w strefie obserwacji archeologicznej i w rejonie oznaczonych stanowisk archeologicznych. W razie potwierdzenia w wyniku badań archeologicznych w miejscu prowadzonej inwestycji cennych obiektów archeologicznych, może zaistnieć konieczność przemianowania tej strefy w części lub w całości w strefę ścisłej ochrony reliktów archeologicznych, co może w konsekwencji pociągnąć za sobą na części tego obszaru zakaz wszelkiej działalności budowlanej. Biorąc powyższe pod uwagę proponuje się minimum inwestowania na tym terenie. Z tego też względu postuluje się nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych prowadzonych na wymienionych wyżej obszarach a o planowanych tego typu działaniach należy powiadomić WUOZ w Przemyślu. VII.4.3. W przypadku pojedynczych śladów osadnictwa, w momencie prowadzenia w ich rejonie jakichkolwiek prac ziemnych, należy zapewnić nadzór archeologiczny nad tymi pracami. W przypadku stanowisk rozległych, z bardzo licznym materiałem powierzchniowym (co świadczy o postępującej jego degradacji) służba konserwatorska, powinna wpisywać je do rejestru zabytków. W przypadku stanowisk zagrożonych czynnikami naturalnymi (erozja, głęboka orka) należy typować je w pierwszej kolejności do badań wykopaliskowych. Szczególną jednak ochronę konserwatorską należy zastosować do stanowisk narażonych na zniszczenie przez inwestycyjną działalność człowieka. W tych przypadkach, już na etapie wykonywania projektów, odpowiednie służby i inwestorzy powinny zwrócić się do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o wydanie opinii. Wojewódzki Konserwator Zabytków może nakazać zmianę lokalizacji, wcześniejsze przeprowadzenie badań wykopaliskowych lub tylko nadzór archeologiczny w trakcie trwania prac ziemnych. Podkreślić należy, że koszty tych badań pokrywają poszczególni inwestorzy. VII.4.4. Ze względu na niewątpliwą obecność starszego osadnictwa postuluje się ścisły nadzór archeologiczno-konserwatorski również następujących obszarów: VII.4.5. Postuluje się ścisłą obserwację archeologiczną, połączoną z zakazem działalności budowlanej (nie dotyczy to rewaloryzacji zabytkowych reliktów), którą odnieść należy przede wszystkim do: • terenu Parku Kulturowego • terenu tzw. zamku dolnego (lokalizowany w okolicach wschodniego przyczółka mostu na Sanie) VII.4.6. Prace ziemne na wszystkich wymienionych wyżej obszarach powinny być prowadzone bezwzględnie pod nadzorem archeologicznym. W razie odkrycia reliktów starszego osadnictwa prace te powinny zostać bezzwłocznie przerwane a teren należy poddać gruntownym badaniom archeologicznym. Wynik tych badań zadecyduje o dalszych możliwościach inwestycyjnych tego terenu. Tego rodzaju ochrona z pewnością przyczyni się do powiększenia bazy źródłowej, a co za tym idzie stanu wiedzy na temat historycznego rozwoju gminy. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że niepowtarzalną okazją do badań archeologicznych są każde prace związane z modernizacją czy przebudową (budowa domów, małych żwirowni, prace melioracyjne, a szczególnie wielkie inwestycje – drogi, zbiorniki wodne i budowa zakładów przemysłowych).

_______________________________________________________ STRONA 52 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII.4.7. Podsumowując powyższe rozważania, postuluje się zatem co następuje: • konsekwentne egzekwowanie zapisów dotyczących działalności inwestycyjnej na obszarach stanowisk archeologicznych objętych ochroną, określoną w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; • walkę z przeprowadzaniem inwestycji na terenie stanowisk archeologicznych bez nadzoru konserwatorskiego; • prowadzenie na bieżąco monitoringu stanowisk archeologicznych uwzględnionych w gminnej ewidencji zabytków; • dofinansowanie badań wykopaliskowych najcenniejszych stanowisk archeologicznych; • udostępnianie danych o wpisanych do rejestru zabytków archeologicznych zabytkach Jarosławia na stronie internetowej miasta wraz z mapkami oraz podstawowymi informacjami dla inwestorów planujących inwestycję na obszarach stanowisk archeologicznych; • powyższe informacje dotyczące archeologicznej przeszłości Jarosławia, mogłyby również funkcjonować w wersji skróconej w formie ulotek, które z całą pewnością przyczynią się do popularyzacji przeszłości miasta.

VII.5. Priorytet: Opieka nad zasobem muzealnym VII.5.1. Wspieranie finansowe działalności Muzeum odnoszącej się do dziedzictwa kulturowego Jarosławia - np. wystawy, publikacje, lekcje muzealne. VII.5.2. Nawiązanie współpracy z Muzeum mającej na celu wykreowanie nowych produktów regionalnych, charakterystycznych dla Jarosławia. VII.5.3. Współpraca przy organizacji imprez o charakterze edukacyjnym, odnoszących się do dziedzictwa Jarosławia. VII.5.4. Nawiązanie współpracy z Muzeum, OO. Dominikanami oraz innymi właścicielami dzieł Thomasa Huttera w celu dokumentowania życia i działalności tego wybitnego jarosławskiego artysty.

VII.6. Priorytet: Rozpoznanie i dokumentowanie zasobu zabytków oraz przetwarzanie informacji o zabytkach. VII.6.1. Prowadzenie stałego monitoringu i weryfikacja obiektów uwzględnionych w GEZ, najlepiej w oparciu o komputerową bazę danych. VII.6.2. Dalsze prowadzenie strony internetowej (jeden z nielicznych tego rodzaju przykładów na terenie województwa), z aktualnymi wykazami obiektów w GEZ, zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków, mpzp odnoszącymi się do terenów o zabytkowej tkance i zasobie. VII.6.3. Szczegółowe rozpoznanie i wykorzystanie jako atrakcji turystycznej wojskowego dziedzictwa miasta.

_______________________________________________________ STRONA 53 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII.6.4. Dążenie do opracowania kart ewidencyjnych dla zabytkowych nagrobków znajdujących się na jarosławskich nekropoliach. VII.6.5. Dokumentowanie zabytkowego detalu architektonicznego (metaloplastyki, stolarki, itp.) jako elementów najbardziej narażonych na szybkie zniszczenie lub wymianę. VII.6.6. W związku ze niezadowalającym rozpoznaniem historycznej architektury Jarosławia, szczególnie tej dotyczącej budownictwa mieszkalnego – wyjątkowo ciekawego i interesującego w przypadku Jarosławia, postuluje się zorganizowanie konkursu na prace naukowe o tej tematyce. Konkursu zorganizowanego przy współpracy z wyższą uczelnią, skierowanego do młodej kadry naukowej, który dotyczyłby obiektów zabytkowych – ważnych dla dziedzictwa kulturowego miasta. VII.6.7. Używanie i stosowanie historycznych nazw miejscowych – przysiółków, historycznych nazw itp., inicjowanie nowego nazewnictwa lub zmian w istniejącym nazewnictwie promujących lokalną historię i lokalne tradycje.

VII.7. Priorytet: Praktyczne wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego – rozwój turystyki, działania edukacyjne, promocyjne itp. VII.7.1. Zintegrowanie działań promocyjnych władz miasta w zakresie turystyki z działaniami władz województwa, powiatu, i sąsiadujących gmin np. poprzez stworzenie szlaków atrakcji turystycznych miasta i powiatu, w których miasto byłoby jednym z punktów na szlaku, a równocześnie zostało wykreowane jako centrum noclegowo-wypadowe. VII.7.2. Opracowanie szczegółowej mapy turystycznej miasta z dokładnym oznaczeniem i opisaniem najważniejszych zabytków, ewentualnych tras turystycznych oraz umieszczenie jej na stronie internetowej miasta. VII.7.3. Dokonanie wyboru najciekawszych obiektów i miejsc w mieście, opracowanie na ich bazie specjalnego szlaku dziedzictwa, oznakowanie go, opisanie poszczególnych jego elementów na towarzyszących im estetycznych, zunifikowanych w ramach szlaku tabliczkach informacyjnych, wydanie popularyzującego szlak folderu lub przewodnika, np. • szlak o charakterze miejskiej trasy po najcenniejszych zabytkach, • szlak obiektów związanych z architekturą militarną (m.in. zespoły koszarowe, umocnienia obronne, kasyna), • szlak obiektów niematerialnych, nieistniejących, ale ważnych dla tożsamości miasta (fara, cerkiew na Garbarzach, dworzec kolejowy), • szlak po historycznych nekropoliach. • szlak po miejscach związanych z postaciami ważnymi dla historii Jarosławia (np. Anna Ostrogska, Tadeusz Broniewski, Kazimierz Gottfried, Thomas Hutter, Anna Jenke, Piotr Skarga) VII.7.4. Dalsze wspieranie inicjatyw zmierzających do upowszechniania wiedzy o dziedzictwie kulturowym miasta np. w postaci publikacji przewodnikowych, popularnonaukowych i albumowych. VII.7.5. Publikowanie opracowań dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na oficjalnej stronie internetowej Urzędu Miejskiego oraz w miejscowej prasie.

_______________________________________________________ STRONA 54 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VII.7.6. Aktywne włączanie się miasta i prowadzonych przezeń instytucji kultury w coroczne obchody Europejskich Dni Dziedzictwa, pozwalające na szerokie propagowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego i zapewniające organizowanym imprezom reklamę na terenie całego województwa za pośrednictwem plakatów z programem obchodów oraz regionalnych mediów. VII.7.7. Wspieranie działań w zakresie popularyzacji akcentującej walory kulturowe i przyrodnicze turystyki pieszej i rowerowej na terenie samego miasta oraz rozwijanie towarzyszącej im infrastruktury (ścieżki rowerowe, sezonowe wypożyczalnie sprzętu, punkty widokowe, tablice informacyjne itp.); VII.7.8. Wspieranie lokalnych inicjatyw zmierzających do udokumentowania, zachowania, kultywowania wartości niematerialnych (pieśni, podania, legendy, tradycje związane z ważnymi wydarzeniami rodzinnymi jak śluby czy pogrzeby, tradycje związane ze świętami, potrawy regionalne, nazwy miejscowe, wybitne postaci związane z miastem). VII.7.9. Upowszechnienie i wprowadzenie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej (m.in. konkursy wiedzy o historii i zabytkach z terenu miasta, adopcja zabytków). VII.7.10. Wspieranie lokalnych stowarzyszeń w ich działalności odnoszącej się do badania, popularyzacji zabytkowego dziedzictwa Jarosławia. VII.7.11. Oznakowanie miejsc ważnych dla XX-wiecznej historii miasta takich jak budynki przy ul. Słowackiego 2 (siedziba Gestapo) czy budynek przy ul. Sienkiewicza 4 (siedziba UB).

_______________________________________________________ STRONA 55 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

VIII. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI I ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW Instrumentami wdrażania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami miasta Jarosław dysponują wszystkie podmioty zobowiązane do działań zapisanych w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Władze samorządowe mają do dyspozycji liczne instrumenty bezpośredniego i pośredniego oddziaływania, w tym: • finansowe wspieranie określonych przedsięwzięć – możliwość ujmowania w rocznych budżetach środków finansowych na zagadnienia związane z ochroną zabytków, • sporządzanie i aktualizowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, • inspirowanie działań niezależnych podmiotów społecznych, gospodarczych i politycznych, stymulowanie powstawania zrzeszeń publiczno-prywatnych, informowanie środowisk, opinii publicznej, władz państwowych itp., • stymulowanie działań właścicieli obiektów zabytkowych do ich utrzymywania w należytym stanie, • promowanie pozytywnych działań w ochronie zabytków np. przez fundowanie nagród, nagłaśnianie przez media, przyznawanie dyplomów itp. Zakłada się, że zadania określone w Programie będą realizowane w wyniku następujących działań: 1. Wspólne działanie władz samorządowych z WKZ oraz z: właścicielami i posiadaczami obiektów, diecezjami, organizacjami pozarządowymi i stowarzyszeniami regionalnymi, ośrodkami naukowymi; 2. Działania własne władz samorządowych: a) prawne – np. uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, powoływanie parków kulturowych, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów, które winny być objęte ochroną; b) finansowe – należyte utrzymywanie, wykonywanie remontów i prac konserwatorskich przy obiektach zabytkowych będących własnością gminy oraz dotacje, system ulg finansowych, nagrody, zachęty dla właścicieli i posiadaczy obiektów zabytkowych; c) programowe – realizacja projektów i programów regionalnych, d) inne – działania stymulujące, promocyjne, edukacyjne itp. 3. działania w ramach programów dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej. Zgodnie z Ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Burmistrz ma obowiązek sporządzenia co 2 lata sprawozdania z realizacji Programu, które przedstawia radzie miasta. Postuluje się, by sprawozdania te przekazywane były do wiadomości Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu oraz do Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Oddział Terenowy w Rzeszowie.

_______________________________________________________ STRONA 56 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

IX. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW Przedstawione poniżej informacje są wskazaniem możliwości finansowania w różnorodnych obszarach działań związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego. Nie stanowią jednak bezpośredniego wskazania sposobów finansowania poszczególnych zadań. Ponieważ opieka i ochrona zabytków realizowana jest poprzez różnorodne działania dotyczące zarówno sfery materialnej (np., konserwacja i renowacja zabytków, zabezpieczenia) jak i niematerialnej (np. edukacja i popularyzacja wiedzy) - system finansowania ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce złożony jest z wielu różnorodnych i niezależnych od siebie elementów. Zakłada się, że źródłem finansowania zadań wskazanych do realizacji w Programie, będą zarówno środki, które pozostają w dyspozycji lub w zasięgu władz samorządowych, jak również inne źródła (rządowe, prywatne, itp.) Podstawowymi źródłami finansowania są: − finanse publiczne: o krajowe (budżet państwa, budżety samorządów terytorialnych wszystkich szczebli, fundusze celowe) o zagraniczne (środki Unii Europejskiej i inne środki pomocowe) − finanse prywatne (osób fizycznych i prawnych, organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, fundacji, kościelnych osób prawnych itp.) Zgodnie z Ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami opieka nad zabytkiem sprawowana przez jego właściciela lub posiadacza polega m.in. na zapewnieniu warunków do dokumentowania zabytku, popularyzacji wiedzy o nim, a także na prowadzeniu prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych oraz jego zabezpieczeniu, dla utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie. Finansowanie tych działań także jest obowiązkiem podmiotu posiadającego tytuł prawny do zabytku osób fizycznych, jednostek organizacyjnych - a więc właścicieli, trwałych zarządców, użytkowników wieczystych. Dla jednostki samorządu terytorialnego, posiadającej tego rodzaju tytuł prawny do obiektu, opieka nad zabytkiem jest jej zadaniem własnym. Wsparciem w realizacji tych zadań mogą być środki publiczne przekazywane w formie dotacji celowej, udzielanej na wniosek właściciela, użytkownika lub osób przez nie upoważnionych. IX.1. Prognozy dotyczące finansowania zadań Programu przewidziane do realizacji w latach 2013-2016 [do opracowania przez miasto] IX.2. Finanse publiczne - budżet państwa i budżety samorządów terytorialnych Dotacje na ochronę dziedzictwa kulturowego, w tym na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane, przeznaczane z budżetu państwa i budżetów samorządów lokalnych, mogą być udzielane przez: • Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) oraz innych ministrów • Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (ze środków finansowych z budżetu państwa w części, której dysponentem jest wojewoda) • Sejmik Województwa (budżet województwa) • rady gmin (budżety gmin) IX.2.1. Budżet Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego dysponuje instrumentami finansującymi działania związane z ochroną dziedzictwa kulturowego na mocy przyjętych rozwiązań wynikających z „Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 –2020”. Jednym

_______________________________________________________ STRONA 57 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

z trzech instrumentów wdrażania przyjętych celów cząstkowych są Narodowe Programy Kultury, w tym Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego”. Określony jest on poprzez podprogramy, priorytety i działania, które Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego realizuje w corocznie ogłaszanych programach. Programy te zawierają m.in. plan budżetu przeznaczony na każdy instrument, rodzaje kwalifikujących się projektów, sposobów ich naboru oraz wykaz podmiotów uprawnionych do ubiegania się o wsparcie finansowe. Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (poprzednia nazwa: Programy Operacyjne) są podstawą ubiegania się o środki na zadania z zakresu kultury realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, instytucje filmowe, szkoły i uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe, placówki doskonalenia zawodowego nauczycieli szkół artystycznych oraz podmioty gospodarcze i osoby fizyczne. Krajowym programem wspierającym inicjatywy kulturalne jest Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2020 (zob.: www.mkidn.gov.pl). Corocznie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogłasza nabór wniosków do prowadzonych przez siebie programów. Ogłaszane decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego programy stanowią podstawę ubiegania się o środki ministra na zadania z zakresu kultury realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, instytucje filmowe, szkoły i uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe oraz podmioty gospodarcze. • Programy określają: cele, zadania, typy projektów, alokację finansową, uprawnionych wnioskodawców, tryb naboru i wyboru wniosków, kryteria oceny, zobowiązania wnioskodawców oraz wskaźniki monitoringu. Szczegółowy opis każdego programu i priorytetu zamieszczony jest na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. IX.2.1.1. Dotacje na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków Dotacje na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, realizowane są na podstawie ustaw (o ochronie zabytków, o finansach publicznych) i aktów wykonawczych do nich (rozporządzeń – np. dotacje na prace konserwatorskie i roboty budowlane). Zapisy aktów prawnych określają precyzyjnie katalog prac, które mogą być dofinansowane poprzez udzielenie dotacji celowej - są to prace zmierzające do zabezpieczania, zachowania i utrwalania historycznej substancji zabytku. Poważnym ograniczeniem możliwości ubiegania się o dotacje jest ustawowe zawężenie przedmiotowe do obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Zasadą ustawową udzielanych dotacji budżetowych jest współfinansowanie prac dotacja z jednego źródła może być udzielana do wysokości 50% nakładów koniecznych na wykonanie prac, co zmusza inwestorów do poszukiwania różnych źródeł finansowania. W przypadku, gdy zabytek posiada wyjątkową wartość historyczną, artystyczną lub naukową, dotacja jednego organu może być udzielona w wysokości do 100% koniecznych nakładów. Takim wskazaniem może być również zły stan zachowania zabytku, który wymaga podjęcia prac konserwatorskich lub wyjątkowa wartość historyczna, naukowa lub artystyczna zabytku. Ze środków budżetowych nie jest natomiast możliwe finansowanie prac modernizacyjnych czy też związanych z adaptacją obiektu do nowych funkcji, jak wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań technicznych podwyższających standard użytkowania. IX.2.1.2. Mecenat Państwa w dziedzinie kultury Programy związane z działalnością dotyczącą dziedzictwa kulturowego mogą być dofinansowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego poprzez dotacje

_______________________________________________________ STRONA 58 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

z budżetu państwa na dofinansowanie zadań objętych mecenatem państwa w dziedzinie kultury. Ponieważ celem ogólnym jest stworzenie impulsu do rozwoju instytucji i regionów, finansowane są najlepsze programy instytucji kultury mających kluczowe znaczenie dla działalności kulturalnej w regionie. IX.2.2. Budżet Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Wojewódzki Konserwator Zabytków, oprócz działań administracyjnych, realizuje ustawowo określone zadania dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego, przy pomocy środków z budżetu państwa w części, której dysponentem jest Wojewoda. Udzielane przez WKZ dotacje dotyczą ściśle określonych w Ustawie o ochronie zabytków prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych przy zabytkach nieruchomych i ruchomych. IX.2.2.1. Dotacje na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków Dotacje Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków udzielane są – podobnie jak dotacje Ministra Kultury – na podstawie ustaw (o ochronie zabytków, o finansach publicznych) i aktów wykonawczych do nich (rozporządzeń – np. dotacje na prace konserwatorskie i roboty budowlane…). Katalog zadań uprawniający do ubiegania się o dotacje jest ten sam, co w przypadku dotacji Ministra. W przypadku dotacji WKZ także występuje zawężenie pomocy do obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Omawiane dotacje realizowane są w cyklu danego roku budżetowego, adekwatnie do wielkości przyznanych środków finansowych. WKZ corocznie ogłasza nabór wniosków w dwóch terminach: do 29 lutego dla wniosków na prace planowane do wykonania w danym roku oraz do 30 czerwca na realizacje refundacji poniesionych wcześniej nakładów. Dotacja na prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane może m.in. obejmować nakłady konieczne na: sporządzanie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych; opracowanie programu konserwatorskiego, projektów budowlanych; zabezpieczanie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku, odnowienie i odtworzenie okładzin architektonicznych, tynków, okien, drzwi, więźby dachowej, pokrycia dachowego; modernizację instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych; wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; uzupełnienie narysów ziemnych dzieł architektury obronnej oraz zabytków archeologicznych nieruchomych o własnych formach architektonicznych; zakup materiałów konserwatorskich i budowlanych, wyeksponowanie oryginalnych elementów parku, wykonanie instalacji przeciwwłamaniowej, przeciwpożarowej i odgromowej. IX.2.3. Fundusz Kościelny w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji4 Dodatkową możliwość wsparcia prac przy zabytkach sakralnych daje Fundusz Kościelny (funkcjonujący w ramach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji). Fundusz Kościelny jest ustawową formą rekompensaty za utracone przez kościoły dobra ziemskie. Jednym z celów funduszu jest dofinansowywanie remontów i konserwacji obiektów sakralnych o wartości zabytkowej, w tym podstawowe prace zabezpieczające obiekt, a w szczególności remonty stropów, dachów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolację, remonty i wymianę zużytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwłamaniowej. Katalog prac objętych dofinansowaniem nie uwzględnia otoczenia, wystroju wnętrz, zabytków ruchomych będących wyposaże4

Aktualnie trwają prace nad zmianą tej formy finansowania, jednak nie jest znana ich ostateczna wersja.

_______________________________________________________ STRONA 59 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

niem świątyni, jednak nie zawiera ograniczenia związanego z wpisaniem obiektu do rejestru zabytków: dotyczy wszystkich obiektów sakralnych, także tych, znajdujących się w ewidencji konserwatorskiej. IX.2.4. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej W szczególnych projektach możliwie jest pozyskanie środków z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. Fundusz dysponuje środkami przeznaczonymi na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa oraz na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej. Środki w/w funduszy (a także Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) mogą być przeznaczone m.in. na: − edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, − przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, w tym urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, Środki wojewódzkich funduszy mogą być przeznaczone m.in. także na dofinansowywanie: − działań związanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, będących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. (Program – Ochrona przyrody i krajobrazu, pkt. 2. ppkt. 2)) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie w dziedzinie „Ochrona przyrody i krajobrazu” głównym celem jest zachowanie najcenniejszych zasobów środowiska oraz bioróżnorodności flory i fauny. IX.2.5. Budżet Województwa Podkarpackiego Z budżetu Województwa Podkarpackiego mogą być udzielane dotacje celowe na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, znajdującym się na terenie województwa podkarpackiego, posiadającym istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub naukowe oraz znajdującym się w złym stanie technicznym. O dotację może ubiegać się każdy podmiot będący właścicielem lub posiadaczem zabytku, jeżeli posiadanie to oparte jest o tytuł prawny do zabytku wynikający z użytkowania wieczystego, ograniczonego prawa rzeczowego, trwałego zarządu albo stosunku zobowiązaniowego. Szczegółowe kryteria oraz tryb weryfikacji i przyznawania pomocy finansowej, jak też jej realizacji określa stosowny regulamin przyjmowany w postaci Uchwały Sejmiku Województwa Podkarpackiego. Ponadto w ramach sprawowanego nad działalnością kulturalną mecenatu Samorząd Województwa Podkarpackiego udziela dotacji celowych dla organizacji pozarządowych i innych podmiotów. IX.2.6. Budżety samorządów lokalnych Działając na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami organy stanowiące samorządów lokalnych, a więc Rady Powiatów, Rady Gmin, Rady Miast, mają prawo udzielania dotacji na prace restauratorskie, konserwatorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, znajdujących się na swoim terenie. Zasady udzielania ww. dotacji, są określane w podjętych uchwałach, tworzących prawo lokalne.

_______________________________________________________ STRONA 60 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

IX.2.7. Fundusze europejskie i środki pomocowe Znaczne środki finansowe na różnorodne działania związane z ochroną dziedzictwa kulturowego, są możliwe do pozyskania z funduszy europejskich. W ramach tych funduszy najważniejszym źródłem finansowania projektów kulturalnych jest obecnie Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Program podzielony jest na 8 osi priorytetowych: 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka; 2. Infrastruktura techniczna; 3. Społeczeństwo informacyjne; 4. Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom; 5. Infrastruktura publiczna; 6. Turystyka i kultura; 7. Spójność wewnątrzregionalna; 8. Pomoc techniczna; Możliwość pozyskania środków na projekty kulturalne została m.in. zagwarantowana w działaniu 3. Zachowanie oraz ochrona bioróżnorodności biologicznej i krajobrazowej w osi priorytetowej 4. Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom. Wsparcie w tym zakresie jest uzupełnieniem działań dotyczących infrastruktury ochrony środowiska, gospodarki wodnej oraz infrastruktury przeciwpowodziowej przewidzianych w niniejszej osi priorytetowej i wspomoże racjonalne wykorzystanie zasobów zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Realizowane będą przedsięwzięcia m.in. w zakresie zachowania różnorodności gatunkowej i ochrony siedlisk. Polegać one będą na wsparciu dla ośrodków rehabilitacji zwierząt chronionych, a także pielęgnacji i konserwacji pomników przyrody. Wspierane będą także przedsięwzięcia dotyczące renaturyzacji zniszczonych ekosystemów i siedlisk przyrodniczych. Realizowane projekty dotyczyć będą m.in.: - zachowania różnorodności gatunkowej, ekosystemowej i krajobrazowej; - inwentaryzacji przyrodniczej (optymalnie na poziomie gmin); - opracowania planów ochrony przyrody dla obszarów NATURA 2000, parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody; Beneficjentami wszystkich ww. działań mogą być jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia. Możliwość wykorzystania środków na cele związane z ochroną i rewaloryzacją dziedzictwa kulturowego daje przede wszystkim oś priorytetowa: 6. Turystyka i kultura, poprzez realizację projektów, które dotyczą m.in.: - rewaloryzacji, konserwacji, renowacji, restauracji oraz zachowania obiektów dziedzictwa kulturowego wraz z otoczeniem, a także ich adaptacji na cele kulturalne i turystyczne; - konserwacji zabytkowych muzealiów, starodruków, zabytkowych archiwaliów, księgozbiorów oraz innych zabytków ruchomych; - infrastruktury służącej udostępnianiu obiektów dziedzictwa kulturowego, w tym ciągów komunikacyjnych, parkingów, itp.; - instytucji kultury wraz z otoczeniem, w tym teatrów, bibliotek, ognisk artystycznych, muzeów, domów kultury, galerii sztuki; - monitoringu i zabezpieczenia obiektów infrastruktury turystycznej, dziedzictwa kulturowego, oraz instytucji kultury wraz z otoczeniem na wypadek zagrożeń; - tworzenia systemów informacji kulturalnej, informacji dotyczącej obiektów dziedzictwa kulturowego oraz rozwoju i modernizacji publicznej infrastruktury informacyjnej (np. centra i punkty informacji kulturalnej);

_______________________________________________________ STRONA 61 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

- wyposażenia służącego prowadzeniu działalności kulturalnej w obiektach będących celem projektu (wyłącznie jako jeden z elementów projektu); - organizacji imprez kulturalnych o znaczeniu regionalnym np. festiwali, targów (wyłącznie jako element przedsięwzięć infrastrukturalnych); - przygotowania i realizacji programów rozwoju i promocji lokalnych lub regionalnych produktów turystyki kulturowej i przyrodniczej (wyłącznie jako element przedsięwzięć infrastrukturalnych); - przystosowania obiektów turystycznych i dziedzictwa kulturowego oraz instytucji kultury do potrzeb osób niepełnosprawnych (jako element większego projektu); - tworzenia i rozwoju systemów oznakowania obszarów i obiektów atrakcyjnych kulturowo (tylko jako element większego projektu); - cyfrowej archiwizacji zasobów instytucji kultury; Beneficjentami wszystkich ww. działań mogą być jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia. Środki na zadania, które mogą (w ściśle określonym zakresie) dotyczyć zabytkowych obiektów i zespołów obiektów zapewnia także oś priorytetowa: 7. Spójność wewnątrzregionalna w następującym działaniu: 7.2 Rewitalizacja obszarów zdegradowanych; W przedstawionym zakresie realizowane będą przedsięwzięcia służące adaptacji do nowych funkcji obszarów i/lub poprzemysłowych, popegeerowskich, powojskowych oraz takich, które są wynikiem zaniechania rozpoczętych inwestycji. Celem projektów rewitalizacyjnych będzie ożywienie społeczne i gospodarcze poprzez dostosowanie objętych nim obszarów i obiektów do potrzeb gospodarczych, społecznych, edukacyjnych, kulturowych, turystycznych oraz mieszkalnych. Realizowane projekty będą dotyczyć m.in.: - przedsięwzięć na obszarach i w obiektach rewitalizowanych służących ich adaptacji do wskazanych potrzeb - rekultywacji terenów zdegradowanych - przedsięwzięć służących wypromowaniu obszarów i obiektów rewitalizowanych - renowacji części wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych na terenach popegeerowskich oraz renowacji i adaptacji na cele mieszkaniowe budynków istniejących stanowiących własność władz publicznych lub własność podmiotów działających w celach niezarobkowych. Beneficjentami wymienionych działań mogą być jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia. Fundusze unijne mogą być także pozyskiwane w ramach Programu Kultura (2007-2013). IX.3. Finanse niepubliczne – źródła prywatne Według zapisu w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury: „polski model finansowania kultury zakłada, że mecenat prywatny jest uzupełnieniem, a nie alternatywą dla publicznego finansowania kultury. Łączenie środków publicznych z prywatnymi jest swoistym docelowym elementem systemu.” W praktyce jednak, szczególnie dotyczącej utrzymania, rewaloryzacji i konserwacji zabytków nieruchomych znajdujących się w rękach osób prywatnych lub osób prawnych (szczególnie przedsiębiorstw), finansowanie w znacznej mierze odbywa się w oparciu o własne środki. Wielkość niepublicznych źródeł finansowania – zarówno osób fizycznych jak i osób prawnych, w tym przedsiębiorstw, organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, fundacji, kościelnych osób prawnych itp. – przeznaczanych na ten cel jest z pewnością znaczna, lecz trudna do oszacowania.

_______________________________________________________ STRONA 62 _____________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

I. ANEKSY X.1. ANEKS nr 1 – Wykaz obiektów w Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Jarosław LP

Obiekt

1

DZIELNICA STAROMIEJSKA - układ urbanistyczny starego miasta SAKRALNE ZESPÓŁ KLASZTORNY JEZUITÓW KOŚCIÓŁ, ob. par. pw. Bożego Ciała (z d. zespołu klaszto- rnego jezuitów) KLASZTOR (skrzydło zach.) w d. zespole klasztornym jezuitów – ob. plebania WIEŻA ZEGAROWA w d. zespole klasztornym jezuitów OGRODZENIE, SCHODY Z POSĄGAMI w d. zespole klasztornym jezuitów POSĄGI ŚWIĘTYCH WIKARÓWKA, ob. świetlica środowiskowa i biblioteka parafialna ZESPÓŁ KLASZTORNY BENEDYKTYNEK KOŚCIÓŁ P.W. ŚŚ. MIKOŁAJA I STANISŁAWA w zespole klasztornym ss. benedyktynek KLASZTOR w zespole klasztornym ss. benedyktynek BASZTA BRAMNA w zespole klasztornym ss. benedyktynek BASZTA 1 (pd.-zach.) w zespole klasztornym ss. benedyktynek BASZTA 2 (pd.) w zespole klasztornym benedyktynek BASZTA 3 (pd.-wsch.) w zespole klasztornym benedyktynek BASZTA 4 (wsch.) w zespole klasztornym benedyktynek BASZTA 5 (pn.-wsch.) w zespole klasztornym benedyktynek PÓŁBASZTA 6 (pn.) w zespole klasztornym benedyktynek BASZTA 7 (pn.-zach) w zespole klasztornym

2 3 4 5

6

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

ulica

nr

lokalizacja

datowanie

materiał

nie dotyczy

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r. A-8/36 z 12.09.1949

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r. A-294 z 25.11.2008

XIV, XVI, XVII w.

ceglane

A-2/23 z 13.12.1948

A-267 z 22.10.2008

ceglane

A-2/23 z 13.12.1948

A-267 z 22.10.2008

pl. ks. Piotra Skargi pl. ks. Piotra Skargi

2 2

pl. ks. Piotra Skargi

2

1586-1594, 1616-1628, XIX w. 1580-1599, XVII w., ,XX w.

pl. ks. Piotra Skargi

2

1611, 1 ćw. XX w.

ceglane

A-2/23 z 13.12.1948

A-267 z 22.10.2008

pl. ks. Piotra Skargi

2

1730-1737, 1867 1731

ceglane kamienne A-2/23 z 13.12.1948

A-267 z 22.10.2008 Posągi B-255 z 01.02.2008

pl. ks. Piotra Skargi

2

pocz. XX w.

ceglane

ul. Benedyktyńska ul. Benedyktyńska

5 5a

1615-1624

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

5c

1635-1656

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska ul. Benedyktyńska

przy ul. Kościelna

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

ul. Panieńska

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

ul. Podgórze

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

ul. Podgórze

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

1615-1635

ceglane

A-7/35

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

_______________________________________________________ STRONA 63 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

17 18 19 20

21 22

23 24 25 26 27

27 28 29 30

31 32

Obiekt

benedyktynek PÓŁBASZTA 8 (zach.) w zespole klasztornym benedyktynek MUR OBRONNY w zespole klasztornym ss. benedyktynek BUDYNEK KLASZTORNY SS. BENEDYKTYNEK (d. internat) BUDYNEK PRZYBRAMNY DAWNY BUDYNEK TZW. REZYDENCJI KAPELANÓW I DOM ZW. GOŚCINNYM LUB DEWOTEK STUDNIA w zespole klasztornym ss. benedyktynek MUR OPOROWY (dolny) ZESPÓŁ KLASZTORNY DOMINIKANÓW KOŚCIÓŁ P.W. MB Bolesnej w zespole klasztornym dominikanów KLASZTOR w zespole klasztornym dominikanów KAPLICA nad "cudownym źródłem" w zespole klasztornym dominikanów BRAMA WJAZDOWA w zespole klasztornym dominikanów FORTYFIKACJE w zespole klasztornym dominikanów (mury wraz z fosą i ogrodzenie klasztoru) BASTEJA w zespole klasztornym dominikanów ZESPÓŁ KLASZTORNY REFORMATÓW KOŚCIÓŁ PW. TRÓJCY ŚWIĘTEJ w zespole klasztornym oo. reformatów KLASZTOR w zespole klasztornym oo. reformatów OGRODZENIE Z BRAMĄ I STACJAMI MĘKI PAŃSKIEJ w zespole klasztornym oo. reformatów LAMUS w zespole klasztornym oo. reformatów STUDNIA w zespole klasztornym oo. reformatów ZESPÓŁ KLASZTORNY SS.. NIEPOKALNEK

ulica

nr

datowanie

materiał

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

ul. Benedyktyńska

1615-1635

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

ul. Benedyktyńska

1615-1635, 1728

ceglane

A-7/35 z 01.08.1949

A-293 z 19.11.2008

1949-52 p. XIX w. XVII/XVIII/1883-84 przebud. w l. 50. XX w. pocz. XVIII/1883-84 pocz. XX w.

ceglane

A-490 z 17.02.2011

ceglane

A-366 z 06.08.2009

ceglane

2 ćw. XVIII w.

ceglane

1685-1713

ceglane

A-1/19 z 24.11.1948

A-250 z 17.10.2008

ul. Dominikańska

1635-36

ceglane

A-1/19 z 24.11.1948

A-250 z 17.10.2008

ul. Dominikańska

1752

ceglane

A-569 z 10.05.2011

ul. Dominikańska

1755

ceglane

A-569 z 10.05.2011

ul. Dominikańska

koniec XVII w. (?)

murowane/ziemne

A-569 z 10.05.2011

A-569 z 10.05.2011

ul. Benedyktyńska

5

ul. Benedyktyńska

5b

lokalizacja

ul. Benedyktyńska ul. Panieńska i Podgórze ul. Dominikańska ul. Dominikańska

25

ul. Dominikańska ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II

XVI w. (?)

ceglane

16 16

(d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego)

1700-1716

ceglane

A-9/42 z 28.02.1951

ul. Jana Pawła II

16

(d. Świerczewskiego)

ok. 1710-1716

ceglane

A-9/42 z 28.02.1951

ul. Jana Pawła II

16

(d. Świerczewskiego)

pocz. XVIII w., 1831

ceglane

A-9/42 z 28.02.1951

ul. Jana Pawła II

16

(d. Świerczewskiego)

XVIII w.

ceglane

ul. Jana Pawła II

16

1736

ceglane

A-295 z 25.11.2008

A-295 z 25.11.2008

ul. Głęboka

_______________________________________________________ STRONA 64 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

33

ul. Głęboka

35

KLASZTOR w zespole klasztornym ss. niepokalanek KAPLICA w zespole klasztornym ss. niepokalanek KAPLICA GROBOWA

36

KAPELANIA

37

34

38 39 40 41 42

43 44 45 46 47 48 49

50 51 52

datowanie

materiał

1

1874-1876

ceglane

ul. Głęboka

1

1874-1876

ceglane

ul. Głęboka

1

k. XIX w.

ceglane

ul. Głęboka

1

k. XIX w.

ceglane

OGRODZENIE Z BRAMĄ w zespole klasztornym ul. Głęboka ss. niepokalanek PARK w zespole klasztornym ss. niepokalanek ul. Głęboka

1

XVII w., k. XIX w.

ceglane

1

k. XIX w., XX w.

nie dotyczy

KUCHNIA w zespole klasztornym ss. niepokalanek WOZOWNIA w zespole klasztornym ss. niepokalanek FORTYFIKACJE w zespole klasztornym ss. niepokalanek KOŚCIÓŁ SZPITALNY, od 1797 ewangelickoaugsburski, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Św. Ducha ZESPÓŁ CERKWI GR.-KAT. PAR. P.W. PRZEMIENIENIA PAŃSKIEGO, ob. bizantyńskoukraińska CERKIEW w zespole d. cerkwi gr.-kat. par. pw. Przemienienia Pańskiego DZWONNICA w zespole d. cerkwi gr.-kat. par. pw. Przemienienia Pańskiego POZOSTAŁOŚCI CERKWI GR.-KAT. FIL. P.W. ZAŚNIĘCIA NMP (prezbiterium) BOŻNICA, ob. Wyższa Szkoła Zawodowa BOŻNICA, TZW. MAŁA PLEBANIA I KAPLICA KAPLICA, ob. kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus BUDYNKI UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ RATUSZ

ul. Głęboka

1

XVII w.(?), XX w.

ceglane

ul. Głęboka

1

k. XIX w.

ceglane

ul. Głęboka

1

1674-1689 lub k. XIX w.

ziemne

ul. Grunwaldzka

10

1669-1690

ul. Cerkiewna

3

ul. Cerkiewna

WÓJTOSTWO, ob. dom mieszkalny BUDYNEK STAROSTWA, ob. Starostwo Powiatowe

lokalizacja

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r. A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999 A-93 z 20.03.1986 i z 25.01.1999

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

ceglane

A-11/44 z 22.02.1951

A-296 z 25.11.2008

1724-1746

mieszane

A-11/44 z 22.02.1951

A-297 z 26.11.2008

ul. Cerkiewna

XIX w.

ceglane

A-11/44 z 22.02.1951

A-297 z 26.11.2008

ul. Baśki Puzon

XVIII w.

ceglane

A-12/45 z 22.02.1951

ul. Opolska pl. Bożnic ul. 3 Maja ul. Dolnoleżajska

12 5 12

1810-1811 XIX/XX w. 1 ćw. XX w. 1929-1930

ceglane ceglane ceglane ceglane

A-890 z 29.10.1998 A-597 z 16.03.1993

Rynek

1

mieszane

A-211 z 17.09.1969

ul. Opolska ul. Jana Pawła II

10 17

ok. 1430-1470, pocz. XVII w., 1906 XVII, XIX w. 1902

ceglane ceglane

A-278 z 02.06.1960 A-893 z 29.10.1998

(d. Świerczewskiego)

_______________________________________________________ STRONA 65 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

lokalizacja

datowanie

materiał

53 54 55

SĄD SĄD POWIATOWY, ob. dom mieszkalny BUDYNEK URZĘDU SKARBOWEGO CK, ob. Zespół Szkół Spożywczych, Chemicznych i Ogólnokształcących im. M. Curie-Skłodowskiej SZPITAL POWSZECHNY IM. CESARZA FRANCISZKA JÓZEFA, ob. miejski SZPITAL UBOGICH (ob. dom na miejscu szpitala ubogich) OCHRONKA SS. FELICJANEK, ob. Schronisko im. Brata Alberta PRZYTUŁEK DLA STARCÓW I KALEK, gminy wyznaniowej izraelickiej, ob. dom mieszkalny BUDYNEK TOWARZYSTWA GIMNASTYCZNEKO "SOKÓŁ", ob. MOK BUDYNEK TOWARZYSTWA ŹYDOWSKIEGO "IAD CHARYJCYM", ob. Miejska Biblioteka Publiczna SIEDZIBA STOWARZYSZENIA RZEMIEŚLNIKÓW "GWIAZDA", ob. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa SIEDZIBA CECHU RZEMIOSŁ (Dom Korporacyjny) WIATA MIEJSKA - HALA TARGOWA ZESPÓŁ BUDYNKÓW RZEŹNI BUDYNEK ADMINISTRACYJNY w zespole rzeźni MAGAZYN KONSERW MAGAZYN PODRĘCZNY (?) BUDYNEK PORTIERNI BANK, ob. Bank PKO SA BANK, ob. Bank PKO BP DWOREK, ob. dom handlowy POCZTA ŁAŻNIA MIEJSKA, ob. Drukarnia STADION Sokoła OGRODZENIE stadionu Sokoła ZESPÓŁ GAZOWNI, ob. Miejski Zakład Komunikacji MAGAZYN w zespole gazowni, ob. budynek MZK

ul. Jana Pawła II ul. 3 Maja ul. Kraszewskiego

11 6 3

(d. Świerczewskiego)

XIX/XX w. XIX/XX w. 1893-1894

ceglane ceglane ceglane

A-462 z 23.09.1994 A-456 z 18.03.1991

ul. 3 Maja

72

1902

ceglane

A-636 z 05.10.1993

ul. Grunwaldzka

12

XVII/XVIII, 3 ćw. XIX w.

mieszane

ul. Jasna

4a

1899

ceglane

pl. Mickiewicza

8

d. nr 9

1898

ceglane

pl. Mickiewicza

12

d nr 12

1904

ceglane

A-179 z 05.01.1987

ul. Tarnowskiego

1

1907-1912

ceglane

A-707 z 16.01.1984

ul. Franciszkańska

2

1903

ceglane

A-467 z 31.10.1991

ul. Lubelska

19

1901

ceglane

A-259 z 16.10.1987

ul. Grodzka ul. Nad Sanem ul. Nad Sanem ul. Nad Sanem ul. Nad Sanem ul. Nad Sanem pl. Mickiewicza ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Spytka ul. Piekarska ul. Piekarska ul. Zamkowa

1 49 49 49 49 49 2 2 19 10 11 1 1 1

1913-1924

ceglane

A-116 z 17.04.1986

1890 1890 1890 XIX/XX l. 30. XX w. ok. 1910-1915 1 poł. XIX w. l. 30. XX w. l. 30 XX w. 1925 1925

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane mieszane mieszane

A-301 z 03.08.1988 A-301 z 03.08.1988 A-301 z 03.08.1988 A-301 z 03.08.1988

ul. Zamkowa

1

1900-1902

ceglane

56 57 58 59 60 61

62

63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75

76

d. nr 17

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-37 z 5.06.2001 A-433 z 26.07.1991

A-907 z 02.10.2012

A-734 z 22.08.1973 A-472 z 16.12.1991

A-432 z 29.09.2010

_______________________________________________________ STRONA 66 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

77

BUDYNEK ADMINISTRACYJNY w zespole gazowni, ob. budynek admin. MZK HALA PRODUKCYJNA w zespole gazowni, ob. zajezdnia MZK KUŹNIA (?) w zespole gazowni SZKOŁY SZKOŁA (II GIMNAZJUM), ob. Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących i inne SZKOŁA, ob. Gimnazjum nr 2 im. S. Konarskiego BUDYNEK KOSZAROWY, ob. Publiczne Gimnazjum nr 7 SZKOŁA ŹEŃSKA I MĘSKA, ob. Podstawowa nr 11 im. A. Mickiewicza SZKOŁA REALNA, ob. LO im. M. Kopernika SZKOŁA, ob. Zespół Szkół Licealnych i Technicznych im. Juliusza Słowackiego SZKOŁA, ob. Publiczne Gimnazjum Nr 1 im. Królowej Jadwigi BURSA IM. MIKOŁAJA KOPERNIKA, ob. Centrum Kształcenia Ustawicznego w Jarosławiu SZKOŁA LUDOWA MĘSKA, ob. Zespół Szkół Ekonomicznych im. M. Dąbrowskiej SZKOŁA BUDOWLANA BUDYNEK KOLEGIUM JEZUICKIEGO – ob. Publiczne Gimnazjum Nr 3 im. Jana Twardowskiego SZKOŁA LUDOWA MĘSKA, ob. Szkoła Podstawowa Nr 6 im. ks. Piotra Skargi HOTELE HOTEL "WARSZAWSKI", ob. przychodnia lekarska HOTEL, "POD GWIAZDĄ" ob. dom mieszkalny HOTEL "VICTORIA", ob. dom mieszkalny ZAJAZD "POD CZARNYM ORŁEM", ob. dom mieszkalny HOTEL "POLONIA", ob. funkcja mieszkalno gastronomizna BUDYNKI POKOSZAROWE BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu Koszar

ul. Zamkowa

78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90

91

92 93 94 95 96

97

lokalizacja

datowanie

materiał

1

1900-1902

ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r. A-432 z 29.09.2010

ul. Zamkowa

1

1900-1902

ceglane

A-432 z 29.09.2010

ul. Zamkowa

1

1900-1902

ceglane

A-432 z 29.09.2010

ul. Św. Ducha

1

pocz. XX w.

ceglane

ul. Jana Pawła II

26

(d. Świerczewskiego)

1 ćw. XX w.

ceglane

ul. Jana Pawła II

30

(d. Świerczewskiego)

ceglane

ul. Kraszewskiego

1

przed. poł. XIX w., l. 30-te XX w. 1900

ceglane

A-442 z 04.06.1991

ul. 3 Maja ul. 3 Maja

4 10

1884 l. 20. XX w.

ceglane ceglane

A-78 z 28.09.1984

ul. 3 Maja

30

1912

ceglane

ul. 3 Maja

31

1873

ceglane

A-450 z 21.06.1991

pl. Mickiewicza

13

1883

ceglane

A-130 z 19.01.1986

ul. Poniatowskiego pl. ks. Piotra Skargi

23

1912 XVI/ XVII w, rozb., XIX w.

ceglane ceglane

ul. Spytka

2

1885

ceglane

A-461 z 03.09.1991

ul. Grunwaldzka

1

ok. poł. XIX w.

ceglane

A-779 z 24.11.1994

ul. Grunwaldzka pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza

24 14 18

XIX/XX w. przed 1892 (1892) XVIII w./XIX w.

ceglane ceglane ceglane

A-877 z 16.01.1998 A-772 z 14.07.1994 A-878 z 16.01.1998

ul. Słowackiego

33

pocz. XX w.

ceglane

ul. Czarnieckiego

16

1897

ceglane

d. ul. 3 Maja 6

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

A-239 z 11.02.2008

A-216 z 17.07.2007

A-124 z 19.09.2005 A-238 z 07.01.2008

A-885 z 09.08.2012

_______________________________________________________ STRONA 67 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

98

99

100

101 102

103

104 105 106 107 108

109 110 111 112 113 114 115

Obiekt

Artylerii, ob. Instytut Pielęgniarstwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu KOSZAR ARTYLERII, ob. Rektorat, Administracja Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu Koszar Artylerii, ob. Instytut Biotechnologii Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu Koszar Artylerii, ob. Dom Studencki nr 2 "Viktoria" Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej STAJNIE z zespołu Koszar Artylerii, ob. budynek Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu Koszar Artylerii, ob. Instytut Informatyki Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu Koszar Artylerii, ob. Szef Garnizonowego Węzła Łączności KASYNO WOJSKOWE KOSZARY STAJNIA z zespołu koszar BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu koszar WILLA OFICERSKA z zespołu koszar ZESPÓŁ KOSZAR OBRONY KRAJOWEJ im. T. Kościuszki BUDYNEK KOSZAROWY 1 z zespołu Koszar Obrony Krajowej im. T. Kościuszki BUDYNEK KOSZAROWY 3 z zespołu Koszar Obrony Krajowej im. T. Kościuszki BUDYNEK KOSZAROWY 6 z zespołu Koszar Obrony Krajowej im. T. Kościuszki BUDYNEK KOSZAROWY 2 z zespołu Koszar Obrony Krajowej im. T. Kościuszki BUDYNEK KOSZAROWY 4 z zespołu Koszar Obrony Krajowej im. T. Kościuszki BUDYNEK KOSZAROWY 5 z zespołu Koszar Obrony Krajowej im. T. Kościuszki BUDYNEK ADMINISTRACYJNY z zespołu koszar artylerii, ob. WKU

ulica

nr

ul. Czarnieckiego

lokalizacja

datowanie

materiał

16

1897 r.

ceglane

ul. Czarnieckiego

16

1897

ceglane

ul. Czarnieckiego

16

1897

ceglane

ul. Czarnieckiego

16

ok. 1897

ceglane

ul. Czarnieckiego

16

1897

ceglane

ul. Czarnieckiego

20

1897

ceglane

ul. Grunwaldzka ul. Jezuicka ul. Jezuicka ul. Jezuicka ul. Jezuicka ul. Kościuszki

9 3 3 3 3 18

I poł. XIX w.

ceglane

1 poł. XIX w. 1 poł. XIX w. k. XIX w.

ceglane ceglane ceglane

ul. Kościuszki

18

1888

ceglane

A-138 z 08.05.1985

ul. Kościuszki

18

1888

ceglane

A-138 z 08.05.1985

ul. Kościuszki

18

1888

ceglane

A-138 z 08.05.1985

ul. Kościuszki

18

1888

ceglane

A-138 z 08.05.1985

ul. Kościuszki

18

1888

ceglane

A-138 z 08.05.1985

ul. Kościuszki

18

1888

ceglane

A-138 z 08.05.1985

ul. 3 Maja

67

1897

ceglane

w zespole budynek oznaczony nr 1 w zespole budynek oznaczony nr 3 w zespole budynek oznaczony nr 15 w zespole budynek oznaczony nr 2 w zespole budynek oznaczony nr 4 w zespole budynek oznaczony nr 5

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-823 z 01.03.1996

A-873 z 02.08.2012

_______________________________________________________ STRONA 68 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

116 117

2 BUDYNKI KOSZAR z zespołu koszar artylerii POZOSTAŁOŚCI KOSZARÓW ARTYLERII (7 budynków) 2 BUDYNKI KOSZAR w zespole koszar artylerii BUDYNEK ADMINISTRACYJNY w zespole koszar kawalerii, ob. dom mieszkalny UJEŻDŻALNIA 1 w zespole koszar kawalerii STAJNIA w zespole koszar kawalerii BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu koszar kawalerii BUDYNEK KOSZAROWY z zespołu koszar kawalerii STAJNIE WOJSKOWE POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI POZOSTAŁOŚCI BRAMY KRAKOWSKIEJ POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH - mur kurtyny POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH kurtyna zach. POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH kutyna zach. POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH relikty wału kurtyny zach. POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH fosa od strony płn. klasztoru Benedyktynek POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH półbastion POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH fosa POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH bastion przy kościele Jezuitów POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH front płn.-wsch. POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH bastion lub basteja wsch. POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH kurtyna płd. POZOSTAŁOŚCI FORTYFIKACJI MIEJSKICH basteja lub bastion płd.-wsch. POZOSTAŁOŚCI TWIERDZY PIERŚCIENIOWEJ

ul. 3 Maja ul. 3 Maja

118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138

lokalizacja

datowanie

materiał

67 67

1897 1897

ceglane ceglane

ul. 3 Maja ul. Piekarska

80 1

l. 20.-30. XX w. k. XIX w.

ceglane ceglane

ul. Piekarska ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego

4 4 47

k. XIX w. k. XIX w. k. XIX w.(?), l. 30. XX w.

ceglane ceglane ceglane

ul. Poniatowskiego

42

l. 20-30. XX w.

ceglane

ul. Racławicka

24

k. XIX w.

ceglane

ul. Grodzka ul. Grodzka

ul. Grodzka 19

1510-1513 (?) XV w.

ceglane ceglane

ul. Lubelska, Opolska

pocz. XVI w.

mieszane

między ul. Lubelską a pocz. XVI w. Węgierską i pl. Bożnic ul. Świętojańska i pl. Bożnic pocz. XVI w.

mieszane ziemne

1poł. XVII (?)

ziemne

pocz. XVI w.

ziemne

pocz. XVI w.

ziemne

pocz. XVI w.

mieszane

pocz. XVI w.

ziemne

ul. Podzamcze (poniżej pocz. XVI w. cerkwi) pl. Mickiewicza, ul. 3 Maja i pocz. XVI w. Hetmana Tarnowskiego ul. Hetmana Tarnowskiego pocz. XVI w.

ziemne

ziemne

Na terenie poligonu woj-

ziemne

ul. Panieńska, Brama Pełkińska, Farna ul. Panieńska ul. Podzamcze, Panieńska, Plac P. Skargi ul. Podzamcze

ok. 1890

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-482 z 23.01.1992

mieszane

_______________________________________________________ STRONA 69 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

139 140

141 142 143 144

Obiekt

JAROSŁAW - fort artyleryjski jednowałowy z szańcem polowym POZOSTAŁOŚCI TWIERDZY PIERŚCIENIOWEJ JAROSŁAW - fort artyleryjski jednowałowy POZOSTAŁOŚCI TWIERDZY PIERŚCIENIOWEJ JAROSŁAW - fort artyleryjski jednowałowy CMENTARZE CMENTARZ WOJSKOWY CMENTARZ STARY KAPLICA CMENTARNA

ulica

3 Maja

nr

96

ul. Zacisze

ul. Boczna Sanowa ul. Cmentarna ul. Cmentarna

lokalizacja

datowanie

skowego na przedłużeniu ul. Gębarowicza za hotelem "Sobieski", przy ok. 1890 linii kolejowej W tyle zabudowy, nad ok. 1890 skarpą doliny Sanu Garbarze

materiał

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

ziemne ziemne

1915

nie dotyczy

1820

ceglane

ul. Cmentarna

1 ćw. XX w.

ceglane

A-194 z 05.02.1987 37/P/56 z 3.08.1956 i A194 z 05.02.1987 A-194 z 05.02.1987

ul. Cmentarna ul. Krakowska ul. Krakowska ul. Kruhel Pawłosiowski ul. Pruchnicka ul. Pruchnicka ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego/ ul.Baśki Puzon

k. XIX w. 1904 1925 XIX-XX w. 1915 lub 1916 1915 lub 1916 XIX/XX w. XIX/XX w.

ceglane nie dotyczy ceglane nie dotyczy nie dotyczy ceglane nie dotyczy nie dotyczy

A-815 z 03.10.1995 A-815 z 03.10.1995 A-343 z 18.12.1989 A-789 z 26.01.1995 A-789 z 26.01.1995 A-479 z 08.01.1992 A-479 z 08.01.1992

1 ćw. XX w. II poł. XIX w.?

ceglane ceglane

1 ćw. XX w. XVII/XVIII w.

ceglane ceglane

ok. poł. XIX w zapewne k. XVIII w. 1904

ceglane ceglane mieszane

1743 r., 1776 r.

ceglane

1900

betonowe

1 poł. XIX w. 1860 1860

ceglane ceglane ceglane

145 146 147 148 149 150 151 152

OGRODZENIE Z BRAMĄ GŁÓWNĄ CMENTARZA starego DOM GRABARZA CMENTARZ NOWY BUDYNEK ADMINISTRACYJNY cmentarza CMENTARZ ŻYDOWSKI CMENTARZ WOJSKOWY z I w. św. CMENTARZ WOJSKOWY z I w. św. - ogrodzenie PARK MIEJSKI PARK MIEJSKI

153 154

KAPLICZKI KAPLICZKA ŚW. JANA NEPOMUCENA KAPLICZKA

155 156

KAPLICZKA KAPLICZKA, TZW. ZNAK TATARSKI

ul. Boczna Słonecznej ul. Batalionów Chłopskich ul. Dolnoleżajska ul. Grodziszczańska

157 158 159

KAPLICZKA KAPLICZKA FIGURA NMP NP

ul. Grodziszczańska ul. Grodziszczańska ul. Jana Pawła II

56

160

ul. Jana Pawła II

16

161

KAPLICZKA ŚW. JANA NEPOMUCENA z zespołu klasztornego oo. reformatów KRZYŻ

ul. Kolaniki

162 163 164

KAPLICZKA KAPLICZKA z figurą św. Kazimierza OBELISK Ferdynanda Wenzla

ul. Pełkińska ul. Tarnowskiego ul. Tarnowskiego/

na Wygarkach

1 41 10 Około 50 m na północ od drogi E-4. naprzeciwko domu nr 23 w pobliżu skrzyżowania z ul. Czarnieckiego obok domu nr 15 przy drodze od strony zachodniej, w kępie drzew obok nr 97 25 w sąsiedztwie Miejskiej

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

B-245 z 09.05.2008 A-458 z 08.08.1991

_______________________________________________________ STRONA 70 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

165 166 167 168 169 170 171

KAPLICZKA ŚW. JANA NEPOMUCENA DOMY i pozostałe obiekty DOM DOM DOM DOM DOM CEGIELNIA

172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200

DOM DOM POMPA ULICZNA DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ulica

nr

lokalizacja

datowanie

materiał

pl. Mickiewicza ul. Zamkowa

24

Biblioteki Publicznej obok domu nr 24

k. XVIII w.

ceglane

11 20 1 4 7

1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. 1906 pocz. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

15 21

1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. 4 ćw. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. l. 30 XX w. 1930 1 ćw. XX w. pocz. XX w. ok. poł. XIX w., 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. lata 30. XX w. l. 30 XX w. pocz. XX w. k. XIX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w.

drewniane ceglane metalowe ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

ul. Bandurskiego ul. Blichowa ul. Brama Pełkińska ul. Brama Pełkińska ul. Boczna Słonecznej ul. Boczna Szczytniańskiej ul. Brodowicze ul. Brodowicze ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Brzostków ul. Cerkiewna ul. Chopina ul. Cmentarna ul. Cmentarna ul. Cygańska Góra ul. Cygańska Góra ul. Czarnieckiego ul. Czarnieckiego ul. Czarnieckiego ul. Dąbrowskiego ul. Dominikańska ul. Dominikańska ul. Dominikańska ul. Dominikańska ul. Dominikańska ul. Dominikańska

obok budynku nr 30 3i5 7 13 14 16 26 31 40 41 42 2 1i3 2 6 1-3 5 1 2 13 2 1 9 11 13 17 19

""

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r. A-61 z 16.10.2002

_______________________________________________________ STRONA 71 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

201 202 203

DOM POMPA ULICZNA NASTAWNIA WYKONAWCZA "J11"

ul. Dominikańska ul. Dominikańska ul. Elektrowniana

23

204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220

WIEŻA CIŚNIEŃ PAROWOZOWNIA WAGA KOLEJOWA DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM ZESPÓŁ DOMU DOM, tzw. kamienica Prokuracikowska OGRODZENIE DOMU DOM ZESPÓŁ DOMU DOM OFICYNA w zespole domu OGRODZENIE Z BRAMĄ w zespole domu DOM DOM DOM DOM d. DRUKARNIA JANA SZELIGI (?), DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Elektrowniana ul. Elektrowniana ul. Elektrowniana ul. Elektrowniana ul. Franciszkańska ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Głowackiego ul. Grodziszczańska ul. Grodziszczańska ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka

1 1 1 14 8 2 4 6 8 10 12 14 16 20 13 26 2 3 3 3 4 5 5 5A 5 6 7 8 10 12 13 14 15 16 17

221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236

lokalizacja

na przeciw budynku nr 13 Wsch. kraniec stacji kolejowej

datowanie

materiał

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

pocz. XX w. 4 ćw. XIX w. lata 30-te XX w.

ceglane metalowe ceglane

4 ćw. XIX w. 4 ćw. XIX 4 ćw. XIX w. lata 30-te XX w. 2 poł. XIX w. pocz. XX w. XIX/XX w. k. XIX w. pocz. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. 1 ćw. XX w. l. 20-30 XX w. l. 20-30 XX w. XVII, XIX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane drewniane mur.

XVI ? -XVII w. XVIII w. XVII w.

ceglane mur. ceglane

A-119 z 27.06.1986

A-908 z 02.10.2012

XVII w. XVIII w. XVIII w. XVII w., 1963 XVII, XIX w. XVII, XIX w. XVI?, XVII, XVIII, XIX/XX w. XVI?/XVII w. 2 poł. XVII, 2 poł. XIX w. XVI/XVII w. 2 poł. XVII w. XVII, pocz XIX w. poł. XVII, przeb. XIX i XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane mur. ceglane ceglane

A-128 z 23.03.1987 A-128 z 23.03.1987 A-128 z 23.03.1987 A-120 z 26.06.1986 A-407 z 25.09.1991 A-127 z 27.06.1986 A-131 z 26.06.1986 A-608 z 12.07.1993 A-405 z 08.05.1991 A-607 z 12.07.1993 A-408 z 25.07.1991 A-409 z 26.07.1991 A-410 z 25.07.1991

A-909 z 02.10.2012

A-91 z 29.06.1986 A-400 z 14.09.1971

_______________________________________________________ STRONA 72 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM OFICYNA DOM DOM DOM DOM DOM WILLA A. DIETZIUSA, ob. Specjalny Ośrodek Wychowawczy Nr 1 DOM DOM DOM DOM DOM ZESPÓŁ DWORSKI PAŁAC RUNGÓW w zespole pałacowym OFICYNA w zespole pałacowym DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grodzka ul. Grottgera ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka

18 19 20 21 22 2 2 4 6 7 8 8a 11 13 14 16 18 20

ul. Grunwaldzka ul. Grunwaldzka ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II ul. Jana Pawła II

22 26 1 6 9 12 12 12 13 15 23 37 39 41 43 45 46 50 50b 54

255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273

lokalizacja

(d. nr 90)

d. nr 29 (d. nr 13) d. nr 33

(d. Świerczewskiego 15) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego) (d. Świerczewskiego)

datowanie

materiał

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r. A-409 z 26.07.1991 A-411 z 25.07.1991 A-426 z 25.07.1991

XVII, pocz. XIX w. XVII, 1 poł. XIX w. XVII, XIX w. k. XIX w. XVII, XIX w. 1 ćw. XX 1890 1773-1776?, ok. poł. XIX w. 3 ćw. XIX w. XIX/XX w. 1 ćw. XIX w. 2 poł. XIXw. przed poł. XIX w. XIX/XX w. 1897 pocz. XX w. 1899 pocz. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

XIX/XX w. 1893 pocz. XX w. l. 10-20. XX w. XIX/XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

A-858 z 17.06.1997 A-308 z 28.09.1998

2 poł. XVIII w. 2 poł. XVIII w. 2 poł. XIX w. pocz. XIX w. k. XIX w. XIX/XX w. k. XIX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. k. XIX w. k. XIX w. 1 ćw. XX w. l. 20 XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

A-333 z 20.09.1989

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-434 z 25.07.1991 A-654 z 06.04.1994 A-874 z 16.12.1997 A-855 z 30.05.1997

A-857 z 17.06.1997

A-874 z 02.08.2012

A-876 z 10.01.1998 A-767 z 26.07.1994 A-851 z 07.04.1997

A-263 z 28.12.1987

_______________________________________________________ STRONA 73 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

274 275 276

DOM DOM DOM

ul. Jasna ul. Jasna ul. Jezuicka

1 2 4

277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM BUDYNEK GOSPODARCZY z folwarku jezuickiego, ob. dom mieszkalny DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Kasprowicza ul. Kasztelańska ul. Kasztelańska ul. Kasztelańska ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Kilińskiego ul. Klasztorna ul. Konarskiego ul. Konarskiego

2 1 2 6 4 5 6, 6a 7 8 9 10 11 13 14 16 20 22 10 2 19

ul. Konfederacka ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki ul. Kościuszki

1 5 9 10 11 12 13 15 16 17 21 23 29 39

297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310

lokalizacja

(d. ul. Ostrogskich 10 (d. 5/7)

d.11 d. Kościuszki 20?

datowanie

materiał

1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. 2 poł. XIX w.

drewniane ceglane ceglane

l. 20-30. XX w. XIX (na piwnicach z XVII w.) 1891 (pocz. XIX w.) XIX/XX w. l. 20-30. XX w. ok. 1900 pocz. XX w. 1911 pocz. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1906 pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. XVIII w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. przeł. XIX/XX w. 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-478 z 17.12.1991 A-809 z 02.10.1995 A-811 z 09.08.1995 A-766 z 21.06.1994

A-662 z 16.04.1994 A-112 z 03.04.1986

A-31ZN (Z-4-5-49) z 22.06.1949

A-312 z 09.02.2011

A-414 z 08.04.2010

_______________________________________________________ STRONA 74 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Krakowska ul. Krakowska ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego

333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM MŁYN, ob. dom mieszkalny DOM

ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Kraszewskiego ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi

12 15 2 4 6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 20 22 24 25 26 27 29 30/3 2 31 35 36 37 42 43 45 3 4 6 10 12 14 18 25A 28

lokalizacja

datowanie

materiał

l. 30. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. XIX/XX, 2 ćw. XX w. k. XIX w. l. 30. XX w. k. XIX w. 1 poł. XX w. k. XIX w. XIX/XX w. k. XIX w./pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. (1900) 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. l. 30 XX w. k. XIX w. k. XIX w. XIX/XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1910-1913 pocz. XX (1900) w. pocz. XX w. 1926 1. ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-865 z 21.07.1997

A-132 z 26.06.1986 A-842 z 29.11.1996 A-796 z 21.04.1995

_______________________________________________________ STRONA 75 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

349 350

DOM DOM

ul. Królowej Jadwigi ul. Królowej Jadwigi

351 352 353 354 355 356

DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Kruhel Pełkiński ul. Legionów ul. Legionów ul. Legionów ul. Legionów ul. Legionów

357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 267 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM, ob. Specjalny Ośrodek Wychowawczy DOM, ob. Specjalny Ośrodek Wychowawczy DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Legionów ul. Legionów ul. Legionów ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. Lisińskiego ul. 29 Listopada ul. 29 Listopada ul. 29 Listopada ul. 29 Listopada ul. Lubelska ul. Lubelska ul. Lubelska ul. Lubelska ul. Lubelska ul. Lubelska ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja

30 3234 14 3 5 9 19 21 i 23 25 26 29 2 4 5 6 7 7a 8 11 13 3 4 10a 16 3 4 6 8 9 10 1 3 7 9 14 19 21

lokalizacja

(d. nr 6) (d. nr 8) d. nr 10

(d. nr 12)

(d. nr 15) (d. nr 27) (d. nr 31)

datowanie

materiał

1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane

1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. l. 20. XX w. pocz. XX w. przełom 1.i 2. ćw. XX w. 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane ceglane mieszane ceglane ceglane

l. 30. XX w. l. 30. XX w. l. 20 XX w. przełom XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1911 r. l. międzyw. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1.ćw. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1902 1 ćw. XX w. 2ćw. XX w. k. XIX w. k. XIX w. l. 20-30. XX w. pocz. XX w. przed poł. XIX w. przed poł. XIX w. przed poł. XIX w. l. 20-30 XX w. przed poł. XIX w. przed poł. XIX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-91z 15.06.2004 A-91z 15.06.2004

A-696 z 30.11.2011

_______________________________________________________ STRONA 76 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

386 387

DOM DOM

ul. 3 Maja ul. 3 Maja

22 23

388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM PAWILON DOM DOM ZABUDOWANIA GOSPODARCZE DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM WILLA DOM DOM

ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. 3 Maja ul. Mączyńskiego ul. Mączyńskiego ul. Mączyńskiego pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza pl. Mickiewicza ul. Morgenbessera ul. Na Blichu ul. Na Blichu ul. Na Blichu ul. Nad Sanem ul. Narutowicza ul. Ogrodowa ul. Ogrodowa ul. Opolska

24 27 28 50 52 3 6 8 1 4 7 8 11 13 16 2 1 21 26 28 7 1 21 1

412

DOM

ul. Opolska

2

413 414 415 416 417 418 419 420 421

DOM DOM DOM DOM tzw. Kamienica Gdańska DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Opolska ul. Opolska ul. Ordynacka ul. Ostrogskich ul. Ostrogskich ul. Ostrogskich ul. Ostrogskich ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego

4 6 8 2 4 6 8 2 6

lokalizacja

(d. nr 19) (d. nr 22)

d. nr 7

Dawny nr 10

d. Rynek 28 (raczej 23 lub 24) (d. nr 4) (d. nr 6)

datowanie

materiał

pocz. XX w. zap. XVIII/XIX w., II poł. XIX w. pocz. XX w. k. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. lata 30. XX w. lata 30. XX w. lata 30. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. XIX w. II poł. XIX w. 1 poł. XX w. II poł. XIX w. 1 ćw. XX w. l. 20-30 XX w. pocz. XX w. l. 20-30 XX w. ok. 1930 l. 30. XX w. k. XIX w. II poł. XIX w. XVII-XVIII, k. XIX w.

ceglane ceglane

XIX (na fundamentach z XVII w.?) XVIII (?), XIX w. XVII/XVIII, XIX w. k. XIX w. ok.. poł. XIX w. XIX w. XIX w. XIX w. l. 20-30. XX l. 30 XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-864 z 21.07.1997

A-471 z 09.11.1991 A-817 z 16.11.1995

A-882 z 09.08.2012

A-818 z 03.10.1995

A-602 z 22.06.2011

A-819 z 03.10.1995 A-317 z 12.10.1988

_______________________________________________________ STRONA 77 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442

DOM DOM i oficyna DOM DOM DOM WILLA RACIBORSKICH DOM DOM DOM DOM DOM DOM POMPA ULICZNA DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego ul. Paderewskiego ul. Panieńska ul. Pasieka ul. Pasieka ul. Pasieka ul. Pasieka ul. Pasieka ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska

8 10 12 14 20 22 26 3 2 15 45 62

443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Pełkińska ul. Podzamcze ul. Podzamcze ul. Podzamcze ul. Podzamcze ul. Polna ul. Polna ul. Polna ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego

4 8 12 28 32 35 38 48/5 0 68 81 87 89 102 107 6 8 16 43 7 8 10 2 6 8 10

lokalizacja

róg z ul. Jarową Dawny nr 6

datowanie

materiał

l. 30. XX w. 1 ćw. XX w. l. 20-30. XX w. 1 ćw. XX w. l. 20-30. XX w. 1 ćw. XX w. l. 20-30. XX w. l. 20 XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. l. 20. XX w. 1926 4 ćw. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. l. 20 XX w. 1880 pocz. XX w. 1900 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane mieszane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane metalowe ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane

l. 20-30. XX w. ok. 1915-1920 1880 1917 1926 1928 pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. 1904 pocz. XX w. pocz. XX w.

ceglane drewniane drewniane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane mieszane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-854 z 17.06.1997

A-289 z 07.04.1988

_______________________________________________________ STRONA 78 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM OFICYNY DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Poniatowskiego ul. Powstania Styczniowego ul. Prośbów ul. Prośbów ul. Pruchnicka ul. Pruchnicka ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przemyska ul. Przygrodzie ul. Przyrynek ul. Przyrynek ul. Przyrynek ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka

lokalizacja

datowanie

materiał

12 14 16 18 20 22 26 28 30 31 32 33 34 43 49 10

XIX/XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. 1 ćw.. XX w. pocz. XX w. l. 20-30. XX w. ok. 1910 ok. 1910 1 ćw. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane mieszane ceglane ceglane mieszane ceglane ceglane ceglane ceglane

5 9 35 37 1 2 3 5 7 7 9 11 16 18 25 50 3 5 6 2i4 6 8

pocz. XX w. pocz. XX w. lata 30. XX w. 1 ćw. XX w. k. XVIII w., XIX w. 1939 XIX w. XVII (?), II poł. XIX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. XVII(?) w., 2 poł. XIX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-79 z 31.10.2003

A-481 z 23.01.1992

A-240 z 17.08.1987

_______________________________________________________ STRONA 79 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

lokalizacja

498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM STRAŻNICA KOLEJOWA

ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Racławicka ul. Raszyńska ul. Raszyńska ul. Reymonta

10 14 16 18 26 28 30 62 2 6

509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM CZWORAK 1 CZWORAK 2 CYSTA WODOCIĄGÓW MIEJSKICH DOM DOM

ul. Reymonta ul. Reymonta ul. Reymonta ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka ul. Rybacka Rynek Rynek Rynek

5 7 11 1 2 4 6 19 28 34 40 40a

524

DOM, tzw. Kamienica Orsettich, ob. Muzeum w Jarosławiu MUR OGRODZENIOWY DOM, tzw. Kamienica Attavantich DOM, tzw. Kamienica Gruszewiczowska DOM, tzw. Kamienica Ligeszczyńska DOM, tzw. Kamienica Rohma ZESPÓŁ DOMU DOM, tzw. Kamienica Chmielikowska - w zespole domu BRAMA (pozostałości ogrodzenia) - w zespole domu

Rynek

4

pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. l. 20-30. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. II poł. XIX w. 1 ćw. XX w. l. 30. XX w. Przy torach stacji kolejowej koniec XIX w. w jej wschodnim krańcu 1926 1926 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. Dawny nr 8 1899 1908 pocz. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1632 (?) 1 poł. XVII, XIX w. 1 poł. XVII w., poł. XVIII, XX w. 1570-1585

Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek

4 5 6 7 8 9 9

Rynek

9

525 526 527 528 529 530 531

2 3

datowanie

(d. nr 10) d. nr 12

materiał

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane mieszane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane drewniane drewniane mieszane ceglane ceglane

A-436 z 16.08.1991 A-437 z 16.08.1991

A-884 z 09.08.2012

ceglane

A-13/46 z 28.02.1951

A-298 z 02.12.2008

(d. nr 7/9; d. nr 8) (d. nr 9) 11 (d. nr 11)

2 poł. XX w. 2 ćw. XVII w., k. XIX w. pocz. XVII, II poł. XIX w. 2 ćw. XVII, XIX w. I poł. XVII, XIX w. XVII-XIX w. XVII w., XIX w.

cegane ceglane ceglane ceglane ceglane

(d. nr 11)

k. XVIII w.

ceglane

ob. 5 i 5a

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

ceglane

A-694 z 30.11.2011

A-344 z 27.03.2009

A-438 z 16.08.1991 A-212 z 17.09.1960 A-213 z 27.10.1969 A-214 z 30.10.1969 A-215 z 30.10.1969 A-215 z 30.10.1969

_______________________________________________________ STRONA 80 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

lokalizacja

datowanie

materiał

532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551

DOM DOM DOM DOM, tzw. Kamienica Królowej Marysieńki DOM WAPIŃSKICH DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek Rynek ul. Sandomierska ul. Sandomierska ul. Sandomierska ul. Sandomierska ul. Siemieńskiego

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 3 8 20 26 1

(d. nr 12) (d. nr 13) (d. nr 14) (d. nr 15) (d. nr 16) (d nr 17) (d. nr 18) (d. nr 19) (d. nr 20) (d. nr 21) (d. nr 22) (d. nr 23) (d. nr 24) d. 25 d. Opolska 1 ??

XVII w., 1910 1 poł. XVII w., 1859 1636, XIX w., 1954-1960 XVII w. XVII w. XVI-XVII w. XVI-XVII w. XVI-XVII w. XVII-XIX w. XVII, XIX w. XVI, XIX w. XVII, XIX w. XVII, II poł. XIX w. XVII, XIX w. XVII, pocz. XX w. l. 30 XX w. l. 20-30 XX w. 1. ćw. XX w. l. 20. XX w. lata 20.-30. XX w.

552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569

DOM DOM POMPA ULICZNA DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM, ob. bank spółdzielczy DOM DOM DOM DOM

ul. Sienkiewicza ul. Sienkiewicza ul. Sikorskiego ul. Sikorskiego ul. Sikorskiego ul. Sikorskiego ul. Sikorskiego ul. Sikorskiego ul. Słoneczna ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego

5 13

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane drewniane/murowane ceglane ceglane metalowe ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

1 2 3-5 7 9 30 1 2 3 5 7 8 9 11 12

(d. 1 Maja) (d. 1 Maja) (d. 1 Maja) (d. 1 Maja) (d. 1 Maja)

l. 30. XX w. l. 30. XX w. 4 ćw. XIX w. XIX/XX w. l. 20-30. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. k. XIX w. pocz. XX w. przed 1939 XIX/XX w. l. 30. XX w. l. 20 XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r. A-440 z 16.08.1991 A-217 z 16.01.1970 A-480 z 23.01.1992 A-441 z 16.08.1991 A-439 z 16.08.1991 A-701 z 17.09.1971 A-323 z 10.04.1969 A-605 z 12.07.1993 A-606 z 12.07.1993 A-208 z 12.05.1987 A-207 z 12.05.1987 A-201 z 23.03.1987 A-202 z 23.03.1987 A-703 z 24.09.1971 A-702 z 19.10.1973

A-787 z 11.01.1995

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-883 z 09.08.2012

A-886 z 09.08.2012 A-58 z 29.07.2002 A-466 z 28.12.2010

_______________________________________________________ STRONA 81 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Słowackiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego

13 15 16 16a 20 21 24 31 32 1 2 3

582 583 584 585 586

DOM DOM OFICYNA OFICYNA ZESPÓŁ DOMU DOM w zespole domu

ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego

4 5, 7 8 8b 9 9

587 588

KORDEGARDA w zespole domu DOM

ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego

9a 11

589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604

MUR DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM

ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Sobieskiego ul. Spytka ul. Spytka ul. Spytka ul. Spytka ul. Spytka ul. Stawki ul. Strzeleckiego ul. Św. Ducha ul. Św. Ducha

11 12 13 14 16 18 20 4 6 8 9 12 9 8 4 5i 5a

lokalizacja

d. nr 22

(d. nr 4)

(d. nr 10)

(d. nr 15)

d. nr 6 (d. nr 17) (d. nr 22) (d. nr 24) (d. nr 26) d.nr 2

d. nr 14

datowanie

materiał

XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. XVI(?), XVII, 1 ćw. XX w. XVII, XIX w. XIX w. (na fundamentach z XVII w.) XVII, XIX w. XVII, k. XIX w. 2 poł. XIX w. 2 poł. XIX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane

A-322 z 06.06.1983 A-139 z 30.06.1986

k. XVI, 2 poł. XVII, po. XVIII, 2 poł. XIX w. XVIII w. XVI/XVII, XVIII, XIX i pocz. XX w. XIX w. XVII, XVIII, pocz. XIX w. XVII, 1 poł. XIX w. XVII, 1 poł. XIX w. XVII, 1 poł. XIX w. XVII, XIX w. 2 ćw. XX w. XIX w. l. 30 XX w. pocz. XX w. ok. poł. XIX w. XVI, XVII (?), XIX w. pocz. XX w. l. 20. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w.

ceglane

A-320 z 06.06.1983

ceglane ceglane

A-665 z 17.05.1994 A-324 z 06.06.1983

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-490 z 03.04.1992 A-343 z 19.03.2009 A-850 z 09.04.1997 A-142 z 30.06.1986 A-144 z 30.06.1986 A-140 z 30.06.1986

A-476 z 13.12.1991 A-466 z 31.10.1991 A-554 z 21.12.1992 A-609 z 12.07.1993 A-477 z 13.12.1991

_______________________________________________________ STRONA 82 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

LP

Obiekt

ulica

nr

605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636

DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DWOREK WAPIŃSKICH DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DOM DWÓR z kapliczką DOM DOM DOM DOM DOM DOM MOST na Sanie

ul. Św. Ducha pl. Świętego Michała pl. Świętego Michała ul. Świętojańska ul. Świętojańska ul. Tarnowskiego ul. Tarnowskiego ul. Tarnowskiego ul. Tarnowskiego ul. Tarnowskiego ul. Tatarska ul. Tatarska ul. Trybunalska ul. Wąska ul. Wąska ul. Wąska ul. Wąska ul. Węgierska ul. Węgierska ul. Wilsona ul. Wodna ul. Wodna ul. Wyspiańskiego ul. Zamkowa ul. Zamkowa ul. Zielona ul. Zwierzyniecka ul. Zwierzyniecka ul. Zwierzyniecka ul. Żeromskiego ul. Żeromskiego

6 1 3 1 3 11 12 18 19 23 4 4a 1 1 2 4 6 1 3 4 5 9 2 2 24 5 4 8 10 1 2

637

TUNEL DROGOWY pod nasypem kolejowym

638 639 640

TUNEL DROGOWY pod nasypem kolejowym TUNEL DROGOWY pod nasypem kolejowym NASTAWNIA WYKONAWCZA

lokalizacja

(d. ul. Sobieskiego 2)

droga w kierunku Lubaczowa Na wsch. od stacji kolejowej ul. M. Gębarowicza ul. Pawłosiowska w pobliżu ul. Pruchnickiej

datowanie

materiał

XIX/XX w. k. XIX w. 1898 pocz. XX w. k. XIX w. pocz. XX w. pocz. XX w. 1 poł. XIX w. l. 30. XX w. l. 20-30. XX w. 1 ćw. XX w. 2 poł. XIX w. 2 poł. XIX w. XVII, XIX w. XVII-XVIII w., k. XIX w. k. XIX w. k. XIX w. pocz. XX w. 2 ćw. XX w. l. 20 XX w. 3 ćw. XIX w. 3 ćw. XIX w. l. 30 XX w. k. XIX w. II poł. XIX w. 2 poł. XIX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. 1 ćw. XX w. pocz. XX w. 1914 pocz. XX w.

ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane ceglane drewniane drewniane ceglane ceglane ceglane drewniane ceglane drewniane ceglane ceglane ceglane stalowe

2 poł. XIX w.

ceglane

2 poł. XIX 2 poł. XIX w. lata 30. XX w.

ceglane ceglane ceglane

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego (d. przemyskiego) do 1998 r.

nr rej. zabytków woj. podkarpackiego od.1999 r.

A-181 z 11.06.1987

A-146 z 30.06.1986 A-891 z 29.10.1998 A-807 z 26.06.1995 A-808 z 26.06.1995

A-61 z 16.10.2002

_______________________________________________________ STRONA 83 ______________________________________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW

X.2. ANEKS nr 2 - Wykaz obiektów proponowanych do skreślenia z Gminnej Ewidencji Zabytków LP

Obiekt

ulica

nr

datowanie

uwagi

1.

DOM

ul. Bandurskiego

11

1 ćw. XX w.

Przekształcony po remoncie

2.

DOM

ul. Boczna Słonecznej

7

1 ćw. XX w.

3.

CEGIELNIA

ul. Boczna Szczytniańskiej

4.

DOM

ul. Brodowicze

15

1 ćw. XX w.

5.

DOM

ul. Brodowicze

21

1 ćw. XX w.

rozebrana

6. POMPA ULICZNA

ul. Brzostków

7.

DOM

ul. Brzostków

7

pocz. XX w.

8.

DOM

ul. Brzostków

13

1 ćw. XX w.

9.

DOM

ul. Cmentarna

2

10.

DOM

ul. Cmentarna

6

11. WIEŻA CIŚNIEŃ

ul. Elektrowniana

1

4 ćw. XIX w.

rozebrany – sierpień 2012

12. PAROWOZOWNIA

ul. Elektrowniana

1

4 ćw. XIX

rozebrany - sierpień 2012

13.

DOM

ul. Elektrowniana

14

lata 30-te XX w.

14.

DOM

ul. Grodziszczańska

13

l. 20-30 XX w.

15.

DOM

ul. Grodziszczańska

26

l. 20-30 XX w.

16.

DOM

ul. Grottgera

2

1 ćw. XX

17.

DOM

ul. Jana Pawła II

23

k. XIX w.

18.

DOM

ul. Jana Pawła II

46

19.

DOM

ul. Jana Pawła II

50

20.

DOM

ul. Jana Pawła II

50b

21.

DOM

ul. Jasna

1

1 ćw. XX w.

22.

DOM

ul. Jasna

2

1 ćw. XX w.

23.

DOM

ul. Klasztorna

10

1 ćw. XX w.

24.

DOM

ul. Konarskiego

2

25.

DOM

ul. Kościuszki

23

pocz. XX w.

26.

DOM

ul. Kościuszki

29

przeł. XIX/XX w.

27.

DOM

ul. Kościuszki

39

28.

DOM

ul. Królowej Jadwigi

3

1. ćw. XX w.

29.

DOM

ul. 29 Listopada

4

1 ćw. XX w.

30.

DOM

ul. 29 Listopada

10

pocz. XX w.

31.

DOM

ul. 3 Maja

3

przed poł. XIX w.

32.

DOM

ul. 3 Maja

7

przed poł. XIX w.

33.

DOM

ul. 3 Maja

9

przed poł. XIX w.

(d. nr 15)

34.

DOM

ul. 3 Maja

19 przed poł. XIX w.

(d. nr 27)

35.

DOM

ul. 3 Maja

21 przed poł. XIX w.

(d. nr 31)

36.

DOM

ul. 3 Maja

22

37.

DOM

ul. Mączyńskiego

3

38.

DOM

ul. Mączyńskiego

6

k. XIX w.

lata 30. XX w.

_______________________________________________________ STRONA 84 _____________________

P R O G R AM O P I E K I N AD Z AB Y T K AM I M I AS T A J AR O S Ł AW LP

Obiekt

ulica

nr

datowanie

39.

DOM

ul. Mączyńskiego

8

lata 30. XX w.

40.

DOM

ul. Na Blichu

26

l. 20-30 XX w.

41.

DOM

ul. Nad Sanem

28

ok. 1930

42.

DOM

ul. Ogrodowa

21

II poł. XIX w.

43.

DOM

ul. Pasieka

2

1 ćw. XX w.

44.

DOM

ul. Pasieka

15

1 ćw. XX w.

45.

DOM

ul. Pasieka

45

l. 20. XX w.

46.

DOM

ul. Pasieka

62

1926

47.

DOM

ul. Pełkińska

68

l. 20-30. XX w.

48.

DOM

ul. Pełkińska

81

ok. 1915-1920

49.

DOM

ul. Pełkińska

87

1880

50.

DOM

ul. Pełkińska

89

1917

51.

DOM

ul. Podzamcze

43

pocz. XX w.

52.

DOM

ul. Powstania Styczniowego 10

1 ćw. XX w.

53.

DOM

ul. Pruchnicka

37

1 ćw. XX w.

54.

DOM

ul. Przygrodzie

50

pocz. XX w.

55.

DOM

ul. Przyrynek

3

56.

DOM

ul. Przyrynek

6

57.

DOM

ul. Racławicka

62

58.

DOM

ul. Rybacka

2

59.

DOM

ul. Rybacka

28

pocz. XX w.

60.

DOM

ul. Rybacka

34

1 ćw. XX w.

61.

CZWORAK 2

ul. Rybacka

40a

pocz. XX w.

62.

CZWORAK 1

ul. Rybacka

40

pocz. XX w.

63.

DOM

ul. Siemieńskiego

1

lata 20.-30. XX w.

64.

DOM

ul. Sandomierska

8

l. 20-30 XX w.

65.

DOM

ul. Słoneczna

30

66.

DOM

ul. Stawki

9

67.

DOM

ul. Tarnawskiego

11

68.

DOM

ul. Wodna

5

69.

DOM

ul. Wodna

9

70.

DOM

Ul Zamkowa

4

71.

DOM

Ul Zamkowa

8

72.

DOM

Ul Zamkowa

10

73.

DOM

ul. Zielona

5

2 poł. XIX w.

74.

DOM

ul. Zwierzyniecka

4

1 ćw. XX w.

75.

DOM

ul. Zwierzyniecka

8

1 ćw. XX w.

76.

DOM

ul. Zwierzyniecka

10

1 ćw. XX w.

77.

DOM

Ul Żeromskiego

1

uwagi

rozebrany II poł. XIX w.

rozebrany pocz. XX w.

rozebrany 3 ćw. XIX w.

_______________________________________________________ STRONA 85 _____________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

X.3. ANEKS nr 3 – Wykaz stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na obszarze miasta Jarosław, na podstawie AZP (w układzie alfabetycznym) L.p.

Nazwa stanowiska

1.

Jarosław, ul. Szczytniańska

Nr w miejscowości (nr na obszarze) 157 (106)

Obszar AZP 103-82

2.

Jarosław, ul. Pawłosiowska

156 (105)

103-82

•

osada

•

KŁ, gr. tarnobrzeska (Halsztat – wczesna epoka żelaza)

3.

Jarosław

36 (44)

103-82

4.

Jarosław

35 (43)

103-82

5.

Jarosław

34 (42)

103-82

6.

Jarosław

33 (41)

103-82

7. 8.

Jarosław Jarosław

32 (40) 31 (39)

103-82 103-82

9.

Jarosław

30 (38)

103-82

10. 11.

Jarosław Jarosław

29 (37) 28 (36)

103-82 103-82

• • • • • • • • • • • • • • • • • • •

osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada ślad osadnictwa osada ślad osadnictwa osada osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada osada

• • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • •

osada osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada

neolit PN neolit kultura przeworska epoka kamienia kultura przeworska PN wczesne średniowiecze PN neolit kultura przeworska PN epoka kamienia średniowiecze PN neolit Chłopice-Vesele (wczesna faza kultury mierzanowickiej) kultura przeworska wczesne średniowiecze kultura przeworska neolit PN neolit KCWR (faza żeliezowska) kultura przeworska średniowiecze KCSz (schyłkowy neolit) PN średniowiecze

12. 13.

Jarosław Jarosław

27 (35) 26 (34)

103-82 103-82

14. 15.

Jarosław Jarosław

25 (33) 24 (32)

103-82 103-82

16. 17. 18.

Jarosław Jarosław Jarosław

23 (31) 22 (30) 21 (29)

103-82 103-82 103-82

• •

Rodzaj stanowiska ślad osadnictwa osada

Chronologia/Kultura • •

neolit neolit

• • • • • • • • • • • •

Uwagi Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr AIII/431, decyzja z dnia 20.12.1968 r.; Obecnie znajduje się tam osiedle domków jednorodzinnych. Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr 110/402, decyzja z dnia 11 grudnia 1968 r.; Dalszy ciąg stanowiska znajduje się na obszarze 104-82.

Bezpośrednia bliskość ogródków działkowych

_______________________________________________________ STRONA 86 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

L.p.

Nazwa stanowiska

19. 20. 21. 22.

Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław

Nr w miejscowości (nr na obszarze) 20 (28) 19 (18) 13 (12) 10 (9)

Obszar AZP 103-82 103-82 103-82 103-82

• • • •

Rodzaj stanowiska ślad osadnictwa osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa

Chronologia/Kultura • • • •

23.

Jarosław

9 (8)

103-82

•

ślad osadnictwa

•

24. 25.

8 (7) 7 (6)

103-82 103-82

• •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• •

26.

Jarosław – Kruhel Pawłosiowski Jarosław- Przedmieście Górnoleżajskie Jarosław

37 (6)

102-83

27.

Jarosław

38 (7)

102-83

28.

Jarosław - Stawki

39 (8)

102-83

29. 30.

Jarosław - Stawki Jarosław - Stawki

40 (9) 41 (10)

102-83 102-83

31. 32. 33.

Jarosław - Stawki Jarosław Jarosław

42 (11) 2 (1) 3 (2)

102-83 103-83 103-83

• • • • • • • • • • • • • • •

ślad osadnictwa punkt osadniczy ślad osadnictwa punkt osadniczy ślad osadnictwa punkt osadniczy osada osada punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • • • • • • • • • • • • • •

34.

Jarosław

4 (3)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

35. 36. 37. 38. 39.

Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław

5 (4) 6 (5) 9 (6) 11 (7) 12 (8)

103-83 103-83 103-83 103-83 103-83

• • • • •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • • • •

40. 41. 42.

Jarosław Jarosław Jarosław

14 (9) 15 (10) 16 (11)

103-83 103-83 103-83

• • •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • •

43. 44.

Jarosław Jarosław, ul. Pełkińska

17 (12) 18 (13)

103-83 103-83

• •

ślad osadnictwa skarb

• •

średniowiecze średniowiecze wczesny neolit kultura mierzanowicka (I okres EB) kultura mierzanowicka (I okres EB) KCSz (schyłkowy neolit) kultura przeworska wczesna EB kultura przeworska wczesne średniowiecze PN epoka kamienia-epoka brązu PN kultura przeworska wczesne średniowiecze PN kultura przeworska wczesne średniowiecze PN epoka kamienia-epoka brązu KCSz (schyłkowy neolit) k.ultura mierzanowicka (I okres EB) kultura mierzanowicka I okres EB) KLW KLW KCSz kultura łużycka kultura mierzanowicka (I okres EB) kultura trypolska neolit kultura mierzanowicka (I okres EB) KCSz (schyłkowy neolit) KŁ

Uwagi

Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji

Znaczny stopień zniszczenia stanowiska

Przy drodze Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Konieczny nadzór archeologiczny nad wszelkimi

_______________________________________________________ STRONA 87 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

L.p.

Nazwa stanowiska

Nr w miejscowości (nr na obszarze)

Obszar AZP

Rodzaj stanowiska

Chronologia/Kultura

45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54.

Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław

43 (14) 44 (15) 45 (16) 46 (17) 47 (18) 48 (19) 49 (20) 50 (21) 51 (22) 52 (23)

103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83

• • • • • • • • • •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • • • • • • • • •

55. 56.

Jarosław Jarosław

53 (24) 55 (26)

103-83 103-83

• •

ślad osadnictwa ślad obozowiska

• •

57. 58.

Jarosław Jarosław

56 (27) 57 (28)

103-83 103-83

• •

ślad osadnictwa osada palafitowa

• •

59. 60. 61. 62.

Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław

58 (29) 59 (30) 60 (31) 61 (32)

103-83 103-83 103-83 103-83

• • • •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • • •

neolit PN KŁ PN KŁ KŁ (II-III okres EB) KCSZ (schyłkowy neolit) neolit IV okres EB Halsztat (wczesna epoka żelaza) Halsztat (wczesna epoka żelaza) gr. mazowszańska (11 tys.-7 tys. 900) PN neolit?/okres wczesnopiastowski? okres rzymski okres rzymski okres rzymski okres rzymski

63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73.

Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław - Garbarze Jarosław - Garbarze

62 (33) 63 (34) 64 (35) 136 (36) 137 (37) 138 (38) 139 (39) 140 (40) 141 (41) 142 (42) 143 (43)

103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83 103-83

• • • • • • • • • • •

ślad osadnictwa zabudowa miejska ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • • • • • • • • • •

XIII, XIV w. XVI, XVII, XVIII, XIX-XX w. okres rzymski neolit neolit neolit wczesne średniowiecze KŁ KŁ KCSz (schyłkowy neolit) neolit

74.

Jarosław - wzgórze Św. Mikołaja

1 (65)

103-83

• • •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa grodzisko; ślad osadnictwa z cmentarzem śre-

• • • •

neolit kultura przeworska okres średniowiecza (XI-XIII w.) XV-XVIII w.

Uwagi pracami ziemnymi Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji, znalezione nad Sanem Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji; znaleziona podczas budowy kolei Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji Brak dokładnej lokalizacji; w rejonie starego koryta Sanu Stanowisko wpisane do rej. zabytków pod nr A716/452 z 1968 r.; Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych

_______________________________________________________ STRONA 88 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

L.p.

Nazwa stanowiska

Nr w miejscowości (nr na obszarze)

Obszar AZP

89 (91)

103-83

•

Rodzaj stanowiska dniowiecznym Klasztor SS Benedyktynek z cmentarzem ślad zabudowy miejskiej

88 (90)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

87 (89)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI, w., XVI/XVII w., XVI-XVIII w. XVII, XVIII w.

86 (88)

103-83

•

•

XVI w.

85 (87)

103-83

•

ślad zabudowy mieszkalnej miejskiej ślad zabudowy miejskiej

•

XVIII w.

Jarosław – Hala Targowa

84 (86)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w., XVII w.

Jarosław Rynek 26 Jarosław Rynek 24 Jarosław Rynek 23 Jarosław Rynek 17 Jarosław Rynek 15 Jarosław Rynek 14 Jarosław Rynek 13 Jarosław Rynek cz. E. Jarosław Kamienica Orsettich Jarosław Kamienica Attavantich, Rynek 5 Jarosław Kamienica Gruszewiczów, Rynek 6 Jarosław Rynek 12 Jarosław

83 (85)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w., XVII w.

82 (84)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XV-XVIII w.

81 (83)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w., XVII w.

80 (82)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVIII w.

79 (81)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w.

78 (80)

103-83

77 (79)

103-83

76 (78)

103-83

• • • • •

ślad osadnictwa zabudowa miejska ślad osadnictwa ślad zabudowy miejskiej ślad zabudowy miejskiej

• • • • •

XIII w. XVI-XVII w. XIII w. XVI w., XIX w. XV-XX w.

75 (77)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

74 (76)

103-83

•

zabudowa miejska

•

XV w., XVI w., XVII w., XVIII-XIX w. XVII w. , XVIII w.

73 (75)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI-XIX w.

72 (74)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w., XVIII w.

71 (73)

103-83

•

kolegiata

•

poł. XV w.

• 75.

79.

Jarosław ul. Sobieskiego 14 Jarosław ul. Sobieskiego 9 Jarosław ul. Sobieskiego 5 Jarosław ul. Sobieskiego 3a Jarosław – Plac za Halą Targową

80. 81.

76. 77. 78.

82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91.

92. 93.

Chronologia/Kultura

•

XVII w.

Uwagi

Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych tzw. Kordegarda; Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych w rej. S-W części Rynku, Konieczny nadzór archeolo-

_______________________________________________________ STRONA 89 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

L.p.

94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113.

Nazwa stanowiska Kolegiata Wszystkich Świętych Jarosław Rynek Jarosław Rynek – N Jarosław Rynek Jarosław Rynek Jarosław Ratusz Jarosław Stare Miasto Jarosław Przedmieście Dolnoleżajskie Jarosław ul. Sobieskiego 22 Jarosław ul. Grodzka 2 Jarosław ul. Grodzka 3 Jarosław ul. Grodzka 5 Jarosław ul. Grodzka 10 Jarosław ul. Grodzka 12 Jarosław ul. Grodzka 13 Jarosław ul. Grodzka 16 Jarosław ul. Grodzka 17 Jarosław Brama Krakowska Jarosław ul. Opolska 1 Jarosław ul. Opolska 2 Jarosław ul. Opolska 4

Nr w miejscowości (nr na obszarze)

Obszar AZP

Rodzaj stanowiska

Chronologia/Kultura

70 (72)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XIII w.

69 (71)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII w.

68 (70)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVIII-XIX w.

67 (69)

103-83

•

•

XVI w., XVII w.

66 (68)

103-83

•

•

XVII-XVIII w., XVII-XIX w.

65 (67)

103-83

•

•

XVII-XIX w.

144 (66)

103-83

•

ślad zabudowy mieszkalnej ślad zabudowy miejskiej ślad zabudowy mieszkalnej miejskiej osada

•

wczesne średniowiecze

90 (92)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVIII w.

91 (93)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w., XVII-XIX w.

92 (94)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII w., XIX w.

93 (95)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII-XVIII w.

94 (96)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII, XVIII w.

95 (97)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XV w.

96 (98)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w., XVII w., XVIII w.

97 (99)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII w.

98 (100)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI/XVII w.

99 (101)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XV-XVIII w.

100 (102)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI w.

101 (103)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI-XVIII w.

102 (104)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XIX w. , XX w.

Uwagi giczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Niezbędny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych, Stare Miasto - brak bliższej lokalizacji Brak bliższej lokalizacji Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych

_______________________________________________________ STRONA 90 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

L.p. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134.

Nazwa stanowiska Jarosław – rej. Synagogi ul. Opolska 10 Jarosław ul. Opolska 12 Jarosław ul. Opolska Jarosław Brama Pełkińska Jarosław Wzgórze Farne Jarosław ul. Franciszkańska Jarosław pl. Piotra Skargi Jarosław pl. Zwycięstwa 1 Jarosław ul. Przemyska Jarosław ul. Wąska 4 Jarosław ul. Panieńska Jarosław ul. Spytka Jarosław ul. Tarnowskiego Jarosław Jarosław Jarosław ul. Lubelska Jarosław Cerkiew Jarosław ul. Kasztelańska 6 Jarosław ul. Kasztelańska 1 Jarosław ul. Ostogskich Jarosław Mały Rynek

Nr w miejscowości (nr na obszarze) 103 (105)

Obszar AZP •

Rodzaj stanowiska ślad zabudowy miejskiej

103-83

104 (106)

Chronologia/Kultura •

XVI-XVIII w.

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVI-XVIII w.

105 (107)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XIII w.

106 (108)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII, XVIII w.

107 (109)

103-83

108 (110)

103-83

• • •

ślad osadnictwa ślad zabudowy miejskiej ślad zabudowy miejskiej

• • •

neolit XVII w. XVII w.

109 (111)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XVII w.

110 (112)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XV/XVI w.

111 (113)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVIII w.

112 (114)

103-83

•

•

XIV-XVI w., XVI-XVII w.

113 (115)

103-83

•

ślad zabudowy mieszkalnej ślad osadnictwa

•

wczesne średniowiecze

114 (116)

103-83

•

zabud. mieszk. miejskiej

•

XVI w., pocz. XVII w. XVIII w.

115 (117)

103-83

•

mur obronny miasta ?

•

XVI, XVII w.

116 (118)

103-83

•

zabudowa mieszkalna

•

XVI, XVII w.

117 (119) 118 (120)

103-83 103-83

• •

grób ślad osadnictwa

• •

XVII w. XVII w.

119 (121)

103-83

•

•

XVII w., XVIII w.

120 (122)

103-83

•

ślad zabudowy mieszkalnej miejskiej ślad zabudowy miejskiej

•

XVIII w.

121 (123)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XVII w.

122 (124)

103-83

•

ślad zabudowy miejskiej

•

XV w.

123 (125)

103-83

•

grodzisko ?

•

średniowiecze

Uwagi Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych podziemia kościoła Św. Jana Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Obszar stanowiska silnie przekształcony; Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych

_______________________________________________________ STRONA 91 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

L.p.

Nazwa stanowiska

Nr w miejscowości (nr na obszarze) 124 (126)

Obszar AZP 103-83

•

Rodzaj stanowiska zamek

Chronologia/Kultura •

XVI w., XVII w.

Uwagi

135.

Jarosław Zamek Górny

136.

125 (127)

103-83

•

zamek

•

XVI w.

126 (128)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

neolit

127 (129)

103-83

•

•

103-83

•

EB, Halsztat (wczesna epoka żelaza) EB?

Żwirownia; teren stanowiska całkowicie zniszczony

128 (130)

ślad cmentarzyska ? • ślad osadnictwa

129 (131)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XVII w.

130 (132)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

?

Teren fabryki „SAN”; Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych nad Sanem zabudowa podmiejska;

131 (133)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

XVII w.

132 (134)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

okres rzymski

lewy brzeg Sanu

133 (135)

103-83

•

kopiec

•

?

Obiekt już nie istnieje

134 (136)

103-83

•

ślad osadnictwa

•

KŁ (XIII-XII w. p. Chr.)

lewy brzeg Sanu – piaskownia; całkowicie zniszczone

135 (137)

103-83

•

?

•

starożytna

Moneta grecka znaleziona na śmietniku

147.

Jarosław Zamek Dolny Jarosław koło rzeźni Jarosław Misztale Jarosław Stawki Jarosław ul. Piekarska Jarosław Szwajmanówka 53 Jarosław Garbarze Jarosław przystań Jarosław Kopiec Jarosław Misztale Jarosław Lachmanówka Jarosław

145 (138)

103-83

148. 149. 150. 151. 152.

Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław Jarosław

146 (139) 147 (140) 148 (141) 149 (24) 150 (25)

103-83 103-83 103-83 104-83 104-83

153. 154.

Jarosław Jarosław

151 (26) 152 (27)

104-83 104-83

155. 156. 157.

Jarosław Jarosław Jarosław

153 (38) 154 (39) 155 (40)

104-83 104-83 104-83

• • • • • • • • • • • • • •

ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada ? osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa

• • • • • • • • • • • • • •

kultura przeworska wczesne średniowiecze późne średniowiecze KŁ, gr. tarnobrzeska wczesna EB neolit epoka kamienia PN nowożytność epoka kamienia średniowiecze epoka kamienia epoka kamienia neolit

137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146.

teren przycerkiewny; obszar stanowiska silnie przekształcony; Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych Obszar stanowiska silnie przekształcony; Konieczny nadzór archeologiczny wszelkich prac ziemnych nad Sanem; teren stanowiska całkowicie zniszczony

Żwirownia; teren stanowiska całkowicie zniszczony

Wykaz skrótów: Kult. – kultura; OR – okres rzymski; POR późny okres rzymski; TKŁ – tarnobrzeska kultura łużycka. _______________________________________________________ STRONA 92 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

X.4. ANEKS nr 4 – Mapy obszarów Parku Kulturowego Zespołu Staromiejskiego oraz Zespołu Klasztornego OO. Dominikanów w Jarosławiu

_______________________________________________________ STRONA 93 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

_______________________________________________________ STRONA 94 ______________________________________________

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA JAROSŁAW

_______________________________________________________ STRONA 95 ______________________________________________