Kronika Mazowiecka NR 5 (123) 2013 ROK / ISSN 1730 -749X

Pismo Samorządu Województwa Mazowieckiego

Kierunki rozwoju mazowieckiej wsi s. 10 Smacznie i tradycyjnie. Laury już rozdane s. 28 Uzdolnieni na start. Stypendia czekają s. 20

z prac samorządu

Z PRAC SAMORZĄDU XXVII sesja Sejmiku Województwa Mazowieckiego W komisjach Komentarz Marszałka. Turystyka zrównoważona 44

Temat miesiąca

Samorządowe Forum Mazowsza. Mazowiecka wieś po 2013 roku… Kierunki rozwoju mazowieckiej wsi 12 44

Warto wiedzieć

Czy wiesz, że… 44

Rozwój regionalny Inwestycje na Mazowszu JESSICA 44

Współpraca Pozarządowe Mazowsze

Edukacja

13

14 18

19

20

Wydarzenie roku na Tumskim Wzgórzu Przełom w polskiej neurochirurgii Z promocją zdrowia za pan brat

25 26 27

Smacznie i tradycyjnie. Laury już rozdane eKSpresOWy przegląd wydarzeń 44

28 30

Rolnictwo

Ekologia „Najpiękniejsze parki Mazowsza” (zaproszenie do konkursu) Mazowsze źródłem energii 44

Kultura Książki z mazowieckiej półki Kulturalne Mazowsze Potomkowie Olendrów z Mazowsza 4

Turystyka

24

31 32

33 34 38

Szlakiem Norwida cz.1. Norwid – dzieciństwo pod Warszawą Powiat pruszkowski 44

40 43

Regionalni twórcy. Wyczarowane z drewna 44 W skrócie FotoGaleria

46

Folklor

Podczas kwietniowego posiedzenia radni przyjęli piętnaście uchwał oraz wysłuchali informacji na temat funkcjonowania Lotniska Warszawa/Modlin i bieżącej sytuacji w Muzeum Kolejnictwa w Warszawie.

8 10

Uzdolnieni na start. Stypendia czekają Wybierzmy patrona sali kulturalno-edukacyjnej Muzeum Żydów Mazowieckich (ogłoszenie)

Zdrowie

XXVII sesja Sejmiku Województwa Mazowieckiego 22 kwietnia

1 3 7

48 49

Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie ul. Jagiellońska 26 03-719 Warszawa Miejsce redakcji: Wydział Komunikacji Zewnętrznej w Kancelarii Marszałka tel. 22 59 07 792 tel. 22 59 07 760 faks 22 59 07 759 e-mail: [email protected] Redaguje zespół w składzie: redaktor naczelna Elwira Kasprzak redaktorzy Agnieszka Bogucka Justyna Michniewicz Urszula Sabak Elżbieta Tomaszewska Stale współpracują: Pracownicy departamentów i delegatur UMWM oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych Projekt layoutu: Agencja Reklamowa Opus B Opracowanie graficzne i skład komputerowy: 4DB Brand Design www.4db.pl Druk: Drukarnia Wydawnicza „Trans-Druk”, Golina Na okładce: fot. arch. 4DB Mapa: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie Nakład: 12 500 egz. Samorząd Województwa Mazowieckiego i „Kronika Mazowiecka” w Internecie: www.mazovia.pl Redakcja zastrzega sobie możliwość skracania, adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów.

METREX Sejmik zgodził się na przystąpienie województwa mazowieckiego do Międzynarodowego Stowarzyszenia Europejskiej Sieci Regionów i Obszarów Metropolitalnych METREX. Działalność stowarzyszenia oparta jest na wymianie informacji, wiedzy oraz doświadczeń na temat rozwoju regionalnego i planowania przestrzennego obszarów metropolitalnych. Członkowie METREX biorą również udział w projektach badawczych, służących lepszemu poznaniu wspólnych problemów i poszukiwaniu sposobów ich rozwiązywania. Współpraca na tym polu pozwoli na uzyskanie najefektywniejszych rozwiązań i dobrych praktyk w kształtowaniu rozwoju przestrzennego i funkcjonowania województwa oraz Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Komisja Rolnictwa i Terenów Wiejskich zaproponowała kandydaturę radnego i zarazem jej przewodniczącego – Leszka Przybytniaka na przedstawiciela sejmiku do Rady Społecznej Doradztwa Rolniczego, działającej przy Mazowieckim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Warszawie. Radni przyjęli tę propozycję. Zespół „Mazowsze” Sejmik zgodził się na zawarcie umowy ramowej z Państwowym Zespołem Ludowym Pieśni i Tańca „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego „o wykonanie usługi publicznej świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym w okresie od 1 maja 2013 r. do 31 grudnia 2035 r.”. Podjęcie tej uchwały wiąże się z zakończeniem budowy Europejskiego Centrum Promocji Kultury Regionalnej i Narodowej Matecznik Mazowsze w Karolinie, realizowanej przy współudziale funduszy europejskich.

Matecznik miał być w pierwotnym założeniu instytucją komercyjną, jednak obecnie wiadomo, że tego typu działalność nie zapewni wystarczających środków na jego utrzymanie. Wsparcie funkcjonowania tego obiektu z dotacji Samorządu Województwa Mazowieckiego byłoby w tym przypadku sprzeczne z przepisami unijnymi dotyczącymi pomocy publicznej i skutkowałoby koniecznością zwrotu dofinansowania. Umowa ma więc na celu częściowe zastąpienie dotacji przekazywanych przez Samorząd Województwa Mazowieckiego dla zespołu i ma formułę rekompensaty. Lotnisko Warszawa/Modlin Na posiedzenie zaproszony został Piotr Okienczyc, prezes zarządu Mazowieckiego Portu Lotniczego Warszawa-Modlin Sp. z o. o., który zapoznał zebranych z postępami prac naprawczych pasa startowego. Roboty polegające na wylaniu betonu na progach drogi startowej zakończą się w drugiej połowie maja, a całość prac – 18 czerwca br. Uruchomienie lotniska zależeć będzie od decyzji Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego. – Chcielibyśmy, aby najpóźniej 1 lipca lotnisko było już gotowe i obsługiwało samoloty – powiedział Piotr Okienczyc. Dodał również, że sytuacja finansowa lotniska, dzięki wprowadzonemu programowi oszczędnościowemu, jest dobra. Pracownicy od czerwca powrócą na pełny wymiar etatu. Trwają ponadto rozmowy z dotychczasowymi przewoźnikami oraz z nowymi, którzy obecnie nie wykonują lotów do Polski. Wiele pytań do prezesa i zarządu województwa miał radny Grzegorz Pietruczuk. Dotyczyły one systemu naprowadzania ILS, wysokości strat, jakie poniosła spółka od 21 grudnia 2012 r., roszczeń od Ryanaira oraz powodu rezygnacji z budowy łącznika kolejowego pomiędzy Modlinem a lotniskiem. Po zakończeniu prac budowlanych – wyjaśnił prezes – testowany będzie-

Został Pan wybrany do Rady Społecznej Doradztwa Rolniczego przy MODR. Jakie sprawy należą do właściwości rady? Radny Leszek Przybytniak Rada Społeczna Doradztwa Rolniczego jest organem opiniodawczo-doradczym dyrektora ośrodka doradztwa rolniczego. Do jej zadań należy opiniowanie programu działalności jednostki, projektu planu finansowego, sprawozdania z realizacji programu działalności i planu finansowego, a także zgłaszanie wniosków w sprawach dotyczących funkcjonowania jednostki. Obszar działalności Ośrodka Doradztwa Rolniczego jest szeroki. Do jego zadań należy przede wszystkim prowadzenie doradztwa i organizowanie szkoleń dotyczących ekonomiki, rachunkowości i organizacji gospodarstw rolnych, a szczególnie: wsparcie rozwoju obszarów wiejskich, zachowanie dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, organizacja grup producenckich, marketing i przedsiębiorczość, unowocześnianie wiejskiego gospodarstwa domowego i agroturystyki, ekologia i ochrona środowiska, nowoczesne technologie produkcji rolniczej. ODR inicjują również i wspierają działania mające na celu rozwój pozarolniczych form aktywności gospodarczej, jak również pomagają rolnikom i innym mieszkańcom obszarów wiejskich w sporządzaniu dokumentacji niezbędnej przy ubieganiu się o pomoc finansowaną z funduszy europejskich lub innych instytucji krajowych i zagranicznych. Prowadzą też działalność informacyjną i wydawniczą (m.in. doświadczalnictwo odmianowe roślin uprawnych, organizowanie wystaw, kiermaszów, konferencji i innych przedsięwzięć upowszechniających najnowsze osiągnięcia nauki i praktyki rolniczej, promujących dziedzictwo przyrodniczo-kulturowe wsi mazowieckiej). Przy realizacji swoich zadań ośrodek współpracuje z instytucjami administracji rządowej i samorządowej, placówkami naukowo-badawczymi, szkołami, placówkami oświatowymi, a przede wszystkim z rolnikami. To od doradztwa rolniczego w dużej mierze zależy konkurencyjność polskiego sektora rolnego i poprawa warunków pracy na wsi, jak również podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych jej mieszkańców.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

1

z prac samorządu

z prac samorządu

system ILS kategorii pierwszej. W przyszłym roku planowane jest natomiast uruchomienie ILS kategorii drugiej. Jak wynika z wyliczeń, spółka poniosła 10,5 mln zł strat z powodu nieprawidłowości wykonania pasa startowego i będzie domagać się od wykonawcy, firmy Erbud, ich pokrycia. W sprawie roszczeń Ryanaira trwają negocjacje. Na pytanie dotyczące łącznika kolejowego odpowiedział przewodniczący rady nadzorczej spółki Marek Miesztalski. – Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie jesteśmy w stanie kontynuować tej inwestycji w trybie tzw. ustawy EURO 2012 – wyjaśnił przewodniczący. Rozważane są dwie możliwości realizacji tej priorytetowej dla województwa mazowieckiego inwestycji – poprzez Polskie Linie Kolejowe, z którymi prowadzone są negocjacje lub zmianę prawa w taki sposób, aby umożliwić wykonywanie tego typu inwestycji samorządom województw.

Wicemarszałek Krzysztof Grzegorz Strzałkowski przedstawił informację dotyczącą bieżącej sytuacji Muzeum Kolejnictwa w Warszawie, które Samorząd Województwa Mazowieckiego przejął w 1999 r. od Ministerstwa Transportu i Gospodarki Morskiej. Niestety, nie zabezpieczono wtedy prawa do gruntu i budynku, w którym od lat funkcjonuje ta placówka. Prawo użytkowania wieczystego tej nieruchomości posiada spółka PKP, która planuje sprzedać grunt. Musi jednak, zgodnie z decyzją ministra infrastruktury, wskazać nową lokalizację dla muzeum. W 2004 r. marszałek województwa wystąpił z wnioskiem o przekazanie Samorządowi Województwa Mazowieckiego tej nieruchomości w trybie art. 60 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. – przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Sprawa jest w toku. Marszałek interweniował również u ministrów – kultury i infrastruktury, prowadzone były rozmowy z PKP. W 2009 r. PKP S.A. wypowiedziała umowę użyczenia, a 2 lata później złożyła przeciwko Muzeum Kolejnictwa pozew o wydanie nieruchomości. Sąd 10 kwietnia br. nakazał wydanie nieruchomości, z odroczeniem na 12 miesięcy. Spółka PKP zaproponowała cztery lokalizacje dla muzeum: przy ul. Grodzieńskiej w Warszawie, przy

2

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Do komisji: •

•

Promocji Województwa Mazowieckiego i Współpracy Zagranicznej skierowano projekt uchwały w sprawie wyrażenia woli przystąpienia województwa mazowieckiego do Sojuszu Miast i Regionów na rzecz integracji Romów, Polityki Społecznej i Prorodzinnej skierowano projekty uchwał dotyczące wyrażenia zgody na

Ponadto radni przyjęli m.in. projekty uchwał w sprawie: • zmian w budżecie województwa na 2013 r., • zaskarżenia do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie rozstrzygnięcia nadzorczego Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej z 9 kwietnia br., stwierdzającego nieważność w części uchwały sejmiku z 18 lutego br., zmieniającej uchwałę w sprawie uchwały budżetowej województwa mazowieckiego na 2013 r., • przyjęcia rocznego sprawozdania z działalności Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych za okres 1 stycznia–31 grudnia 2012 r., • nowego brzmienia statutów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowania

Fot. Konrad Wojnarowski

Muzeum Kolejnictwa w Warszawie

ul. Towarowej w Sochaczewie, u zbiegu projektowanych ulic Nowokijowskiej i al. Tysiąclecia w dzielnicy Praga Północ oraz Wagonownię Szczęśliwice. Nieruchomości te – zdaniem wicemarszałka – wymagałyby ogromnych nakładów finansowych. Sprawa nie jest jeszcze przesądzona – toczy się obecnie postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

W komisjach Komisja Rozwoju Gospodarczego, Infrastruktury i Przeciwdziałania Bezrobociu 11 kwietnia Komisje rozpoczęły opiniowanie sprawozdania z wykonania budżetu województwa mazowieckiego za 2012 rok. Każda w zakresie swojego działania. Na tym posiedzeniu przedstawiono po raz pierwszy wykonanie budżetu. Najważniejsza wiadomość, jaką usłyszą w najbliższym czasie członkowie wszystkich komisji, to nieprzekroczenie 60-procentowego progu zadłużenia naszego województwa – wskaźnik zadłużenia wykonanych dochodów wyniósł 58,7 proc. Udało się to bez zaciągania kredytu. Drugim punktem posiedzenia było przedstawienie działalności (i planów na przyszłość) podmiotów podległych lub powołanych przez nasz samorząd do aktywizacji gospodarczej i zawodowej, tzn.: Agencji Rozwoju Mazowsza S.A., Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Mazowieckiego Funduszu Poręczeń Kredytowych Sp. zo.o. oraz Mazowieckiego Regionalnego Funduszu Pożyczkowego Sp. zo.o. Ostatni z omawianych funduszy najbardziej zainteresował komisję. Na liczne pytania odpowiadał jego prezes – Tadeusz Sypuła. Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy

W trakcie obrad sejmiku jest czas zarówno na poważne dyskusje, jak i serdeczny uśmiech. Na zdjęciu radni Elżbieta Lanc i Leszek Celej

zawarcie przez województwo mazowieckie umowy z gminą Pomiechówek na budowę gminnego dziesięciooddziałowego przedszkola integracyjnego Centrum Integracji Społecznej oraz umowy z Towarzystwem Przyjaciół Dzieci Zarząd Główny na rozbudowę bazy edukacyjnej Centrum TPD „Helenów”.

•

Komputerów w Warszawie oraz Mazowieckiego Samorządowego Centrum Doskonalenia Nauczycieli, likwidacji dotychczasowych aglomeracji Grodzisk Mazowiecki, Otwock, Wołomin i wyznaczenia nowych. Justyna Michniewicz

Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy Sp. zo.o. (MRFP) został powołany w 2004 r. przez Samorząd Województwa Mazowieckiego, by ułatwić wspieranie przedsiębiorczości w naszym regionie, tworzenie nowych miejsc pracy, a tym samym ograniczanie bezrobocia. Misja wspierania

przedsiębiorczości na Mazowszu realizowana jest poprzez zapewnienie dostępu do pozabankowego źródła finansowania. Działania funduszu wpisują się w strategię rozwoju Mazowsza i są spójne z programami UE dla przedsiębiorczości. Fundusz udziela pożyczek firmom z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, co niewątpliwie bezpośrednio wpływa na rozwój gospodarki rynkowej, stymuluje wzrost gospodarczy kraju i poprawia sytuację społeczno-ekonomiczną regionu. Środki funduszu pochodzą z dwóch źródeł – kapitałów własnych (kapitał zakładowy spółki wynosi 30 mln zł) oraz środków unijnych, w ramach realizacji programów wspierających rozwój przedsiębiorstw. Kapitał pożyczkowy MRFP wynosi około 64,4 mln zł (dane na 31 grudnia 2012 r.). Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy Sp. zo.o. planuje kontynuować działania ukierunkowane na: • wsparcie finansowe przedsiębiorczości poprzez instrumenty zwrotne, pożyczki, • promocję i rozwój przedsiębiorczości na Mazowszu poprzez działalność doradczą i szkoleniową, • pomoc grupom zagrożonym bezrobociem, tj. osobom do 25 roku życia oraz po 45 roku, pozwalająca obniżyć stopę bezrobocia na obszarze Mazowsza. Fundusz pożyczkowy jest odpowiedzią na problemy, jakie napotykają niektóre przedsiębiorstwa w dostępie do finansowania bankowego. Wynikają one najczęściej z braku historii kredytowej, wystarczających zabezpieczeń oraz wysokiego ryzyka, związanego z finansowaniem podmiotów rozpoczynających działalność gospodarczą.

Konkretne wsparcie… Pożyczkę można zaciągnąć zarówno na rozwój firmy, jak też na rozpoczęcie działalności gospodarczej. W wypadku pogorszenia się warunków finansowych pożyczkobiorcy, może on złożyć wniosek o restrukturyzację udzielonej pożyczki. Fundusz oferuje finansowanie dłużne – pożyczki, a nie będąc przy tym poddanym rygorom prawa bankowego, może zastosować elastyczne i niestandardowe sposoby oceny wiarygodności klienta oraz przedstawianych przez niego zabezpieczeń. Przedsiębiorcy mogą otrzymać pożyczki od 10 tys. zł do 500 tys. zł przy oprocentowaniu od 6,4 proc. i okresie spłaty do 60 miesięcy oraz 5-procentowym wkładzie własnym wartości kwoty pożyczki. O atrakcyjności oferty pożyczkowej Mazowieckiego Regionalnego Funduszu decydują również: • dostępność i łatwe procedury, • karencja w spłacie rat kapitałowych do 6 miesięcy, • dogodne zabezpieczenia pożyczki, możliwość skorzystania z poręczenia pożyczki przez Mazowiecki Fundusz Poręczeń Kredytowych do 70 proc. kwoty udzielonej pożyczki. Ponadto przygotowana jest specjalna oferta dla rzemieślników zrzeszonych w cechach. Obecnie Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy realizuje dwa projekty współfinansowane przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Priorytetu I „Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu”, Działanie 1.4 „Wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu” Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013. Te projekty to „Mazo-

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

3

z prac samorządu

marszałkowski przygotowywany. W zasadzie każdy z nas może trochę pomóc pszczołom – nie trzeba zaraz zmieniać profilu produkcji i siać np. rzepak czy facelię, najbardziej nektarodajną roślinę. Można wzbogacić środowisko, sadząc róże, wrzosy i wiciokrzew (doskonale osłaniający parkany) lub wysiać rezedę, ogórecznik (stosowany również jako przyprawa) czy macierzankę. Posadzenie lip bądź akacji to już przedsięwzięcie wieloletnie – na ich pełne nektaru kwiaty trzeba czekać długo, ale rośliny jednoroczne, również facelię, można posadzić wszędzie, nawet w ogródku przydomowym, wzdłuż parkanu lub w donicach (występuje w odmianach ozdobnych).

Pożyczka udzielana przez Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy to dogodny sposób pozyskania środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rozwój firmy

czą. Możliwość uzyskania pożyczki na ten cel to maksimum 120 tys. zł. …konkretne wyniki Mazowiecki Regionalny Fundusz Pożyczkowy od początku swojej działalności przyznał ponad 550 pożyczek na przeszło 40 mln zł. Ponad 90 proc. pożyczek udzielonych zostało mikroprzedsiębiorstwom, które zatrudniają do dziewięciu pracowników. Staty-

stycznie, około 40 proc. pożyczkobiorców stanowią kobiety, zaś ponad 60 proc. pożyczek trafiło do firm działających poniżej 12 miesięcy, na tzw. start-up. Fundusz ma podpisane porozumienia o współpracy z podmiotami wspierającymi przedsiębiorczość w regionie, m.in. z PARP oraz ze wszystkimi punktami konsultacyjnymi należącymi do Krajowego Systemu Usług na Mazowszu.

Komisja Rolnictwa i Terenów Wiejskich 15 kwietnia Choć pszczoły tworzą najbardziej zorganizowaną społeczność wśród owadów, nie są w stanie samodzielnie poradzić sobie z zagrożeniami wynikającymi z negatywnej działalności człowieka. By liczba pszczelich rodzin przestała maleć, potrzebne są konkretne rozwiązania. O nich m.in. dyskutowano podczas posiedzenia komisji. Sadźmy facelię, ratujmy pszczoły! Pszczelarze z Kurpiowsko Mazowieckiego Związku Pszczelarzy w Ostrołęce zainicjowali akcję nasadzeń roślin miododajnych. Do jej realizacji są jednak potrzebne środki finansowe. Pomocy nie udzieli Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Nie może zapewnić długoterminowego (a takie jest potrzebne) wsparcia finansowego, ma bowiem ustalane budżety roczne. Pszczelarze zwrócili się zatem w tej sprawie do Komisji Rolnic-

4

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

twa i Terenów Wiejskich, przypominając, że zmniejsza się liczba rodzin pszczelich, a także innych owadów zapylających. Zabójcze działanie na pszczoły środków ochrony roślin dodatkowo pogarsza sytuację. Wiadomo, że 80 proc. roślin w Polsce wymaga intensywnego zapylania przez owady, a jego brak grozi wyginięciem wielu gatunków. Z kolei pszczołom potrzebne są pożytki pozwalające na wytwarzanie miodu, czyli dostęp do roślin nektarodajnych. Zastępca dyrektora Departamentu Rol-

nictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich UMWM Kazimierz Porębski powiedział uspakajająco, że może tak źle nie będzie, bowiem rośnie świadomość ekologiczna i rolnicy ostrożniej stosują preparaty chemiczne na polach czy w sadach. Poza tym Samorząd Województwa Mazowieckiego, wychodząc naprzeciw problemom związanym ze zmniejszaniem się liczby rodzin pszczelich, umieści w strategii rozwoju Mazowsza – wieloletnim programie opracowanym do 2030 r. – program rozwoju pszczelarstwa w regionie. Dokument ten jest właśnie przez urząd

Wokół innych spraw W posiedzeniu komisji wzięli udział przedstawiciele Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Kolei Mazowieckich. Ich obecności wymagało wyjaśnienie pism, które otrzymał przewodniczący komisji Leszek Przybytniak od mieszkańców Mazowsza. Gmina Strzegowo, w powiecie mławskim, zwróciła się w sprawie konieczności udrożnienia rzeki Wisiołki. Przedstawiciel WZMiUW wyjaśnił, że 15-kilometrowa rzeka Wisiołka nie jest wyjątkiem. Przyznał, że na małych ciekach zabiegi typu wykaszanie czy odmulanie powinny być przeprowadzane

corocznie. Powstał nawet trzyletni plan konserwacji rzek, ale kolejność wykonania prac ustalana jest według ważności. Niestety, tak jak z innymi zadaniami przekazywanymi samorządowi województwa przez administrację rządową, nie idą za nim pieniądze. W latach 2010-2013 WZMiUW otrzymał od wojewody 12 mln zł, a w tym roku 33 mln zł. Za takie pieniądze nie da się wszystkiego zrobić. Faktycznie potrzebne jest 60-70 mln zł. Natomiast mieszkańcy z miejscowości Basin i Murowaniec w gminie Baranów (powiat grodziski) przysłali protest w sprawie budowy łącznika kolejowego linii KDP Basin–Murowaniec–Cegłów.

Komisja Strategii Rozwoju Regionalnego i Zagospodarowania Przestrzennego 18 kwietnia Jednak dzieje się coś dobrego! Przekonała się o tym komisja, wizytując Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny S.A. Komisja spotkała się z przedstawicielami Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego S.A., miała możliwość poznać zasady działania tego ważnego przedsięwzięcia. Prezes zarządu spółki Iwona Lewandowska oprowadziła radnych oraz przedstawicieli Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych po terenie parku i działających tam firm. Zorganizowany przestrzennie teren o powierzchni 200 ha, w tym 130 ha uzbrojonych terenów inwestycyjnych, z siecią ulic dojazdowych, z estetycznymi budynkami siedzib firm, zrobił na wszystkich duże wrażenie.

Fot. Elżbieta Tomaszewska

Fot. arch. 4DB

wiecki Program Pożyczkowy dla Mikro, Małych i Średnich Przedsiębiorstw” oraz „Wzrost Potencjału Mazowieckich Przedsiębiorstw”. Na udzielenie pożyczek w ramach obydwu programów MRFP otrzymał dofinansowanie w wysokości ponad 25 mln zł. Wsparcie ze środków RPO WM jest udzielane przede wszystkim na realizację przedsięwzięć priorytetowych z punktu widzenia strategii województwa mazowieckiego. Wpisuje się ono w polityki horyzontalne UE. Dotyczy przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety oraz podmioty, których inwestycje mają pozytywny wpływ na środowisko naturalne. Dostępna jest również specjalna oferta dla przedsiębiorstw innowacyjnych, prowadzących działalność w obszarze nowych technologii („Pożyczka Innowacyjna” – od 20 tys. zł do 120 tys. zł) oraz przedsiębiorstw rozpoczynających działalność gospodarczą, w tym szczególnie zakładanych przez absolwentów szkół. Wszelkie podejmowane w tym zakresie działania funduszu są spójne z polityką Samorządu Województwa Mazowieckiego. Niewątpliwie pozytywnym wpływem na ograniczenie bezrobocia na Mazowszu jest możliwość udzielania pożyczek osobom bezrobotnym, zakładającym działalność gospodar-

z prac samorządu

PaChemTech Spółka z o.o.– większą część działki zajmują ogromne zbiorniki podziemne

Co to są parki przemysłowo-technologiczne? W skrócie, to miejsca doskonale przygotowane, stworzone w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorcami. Powstają przy udziale władz samorządowych, a ich podstawowym zadaniem jest zapewnienie preferencyjnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Pojęcie parku technologicznego zo-

PaChemTech Sp. z o.o.– większą część działki zajmują ogromne zbiorniki podziemne

stało zdefiniowane w Polsce w 2002 r. w ustawie o finansowym wspieraniu inwestycji. Obecnie na terenie kraju funkcjonuje, bądź powstaje, ponad 40 parków przemysłowych, przemysłowo-technologicznych, naukowych lub ich kombinacji.

Płocki park Podstawą powstania Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego S.A. było stworzenie oraz trwały rozwój liczącego się w Europie ośrodka gospodarczego, bazującego na przemyśle

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

5

z prac samorządu

i nowoczesnych technologiach, w którym jego lokatorzy znajdą dogodne warunki dla prowadzenia biznesu, związanego z takimi branżami, jak m.in.: chemia, ochrona środowiska, gospodarka odpadami, logistyka, działalność naukowa i badawcza czy informatyka i telekomunikacja. Park został powołany w celu stworzenia atrakcyjnych warunków dla rozwoju przedsiębiorstw. Jego profil wyjściowy definiowany jest przez podstawową działalność PKN ORLEN S.A., spółek Grupy ORLEN (np. Basell Orlen Polyolefins – największego producenta tworzyw sztucznych w kraju), a także czołowych europejskich i polskich firm produkcyjnych oraz usługowych branży chemicznej. Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny S.A. (PPPT) jest obszarem inwestycyjnym, na którym współistnieją trzy powiązane ze sobą komponenty: park przemysłowy, park technologiczny i park naukowo-badawczy, zarządzanym przez Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny Spółkę Akcyjną. To wspólne przedsięwzięcie władz samorządowych miasta Płocka i PKN ORLEN S.A. (po 50 proc. udziałów). Obecnie w strefach inwestycyjnych swoje przedsięwzięcia ulokowały już firmy z branż: chemicznej, przetwórstwa chemicznego, ogólnobudowlanej, montażowej i remontowej, obróbki metali, produkcji specjalistycznej urządzeń, termoizolacji i antykorozji przemysłowej, recyklingu, inżynieringu maszyn i urzą-

z prac samorządu

dzeń przemysłowych czy nowoczesnych rozwiązań technicznych dla przemysłu. Prezes zarządu Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego S.A. Iwona Lewandowska przybliżyła działalność kilku z nich, szczególnie podkreślając wspaniałe dokonania spółki PaChemTech, specjalizującej się w opracowaniu technologii i własnej produkcji dodatków uszlachetniających do benzyn, olejów napędowych i biopaliw. Spółkę założyło dwóch chemików, rozpoczynając działalność od zera. Dziś na terenie parku stoi zbudowany przez nich kompleks składający się z instalacji badawczo-produkcyjnej dodatków do paliw oraz budynku biurowo-laboratoryjnego z częścią magazynową. A wszystko na powierzchni 1 ha. Zachęcająca przyszłość Prezes Iwona Lewandowska opowiedziała o plusach dla firm, które zdecydują się zainwestować w PPPT, o uzbrojonych działkach zwolnionych z podatku gruntowego oraz o powstających przedsięwzięciach: • Centrum Administracyjno-Konferencyjne, które zajmie 5 tys. m² i będzie służyło firmom zlokalizowanym na terenie parku. • Laboratorium Centralne – do końca tego roku powstanie nowoczesny kompleks budynków o powierzchni około 6,5 tys. m². Znajdą się tu pomieszczenia technologiczne (5,4 tys. m²) oraz obiekt administra-

Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny ma doskonałą lokalizację – w samym centrum Polski, w bezpośrednim sąsiedztwie zakładu rafineryjno-petrochemicznego i siedziby PKN ORLEN S.A., w pobliżu dróg międzynarodowych nr 1 Gdańsk–Ostrawa i nr 2 Moskwa–Berlin, a wkrótce autostrad A1 Północ–Południe oraz A2 Wschód–Zachód. Przebiega tu również droga ekspresowa S-10 Warszawa–Szczecin, a w oddalonym o 100 km Kutnie znajduje się duży międzynarodowy węzeł kolejowy. W Płocku jest także niewielkie lotnisko, na którym mogą lądować małe samoloty i śmigłowce.

25 kwietnia Poruszono sprawy związane z działalnością Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej oraz omówiono sytuację finansową instytucji, z uwzględnieniem przyszłej perspektywy budżetowej.

6

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

nach alkoholików, a przede wszystkim ich dzieciach. Niestety, pomoc w tym zakresie jest, jak powiedział wicemarszałek Krzysztof Strzałkowski, zatomizowana. Oznacza to, że wsparcie jest udzielane na kilku szczeblach – na poziomie gminy, województwa i państwa – i nie jest to działanie spójne. Zwykle wszyscy skupiają się na organizowaniu wakacji dla dzieci z rodzin niewydolnych wychowawczo. A przecież równie ważnymi sprawami jest umożliwienie im dostępu do sportu, zapewnienie miejsca w świetlicach, etc. To bardzo ważna sprawa, dająca możliwość uchronienia najmłodszych przed powielaniem wzorców zachowań rodziców. Ogromne zasługi w unormowaniu tej kwe-

Czas wakacyjnych urlopów dopiero przed nami. Jednak już teraz coraz cieplejsze dni zachęcają do poszukiwania miejsc na krótkie, weekendowe wyjazdy. Dlaczego nie wybrać Mazowsza? Zmiany, jakie w ostatnich latach zaszły na turystyczno-kulturalnej mapie regionu, zadziwią nawet największych sceptyków!

Laboratorium Centralne jest częścią szerszego programu rozwojowego Płockiego Parku Przemysłowo-Technologicznego S.A., umieszczonego na liście projektów kluczowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013 i współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej.

Komisja Polityki Społecznej i Prorodzinnej

Przedstawiciele Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej zaprezentowali komisji sprawozdanie z działalności instytucji w 2012 r. Dyrektor Zdzisław Biszewski, odnosząc się do perspektywy budżetowej, podkreślił, że środki finansowe będą tak ograniczone, że placówka nie będzie mogła realizować swoich działań w nadchodzącym roku, m.in. w zakresie świadczeń rodzinnych. Dodał, że MCPS stara się wpisać wszystkie możliwe zadania w powstającą nową strategię Mazowsza, ale rok 2014 może być bardzo trudny (centrum w znacznej części swojej działalności realizuje zadania zlecone). Komisja dyskutowała o alkoholizmie, rodzi-

Turystyka zrównoważona

cyjny, na który zaplanowano około 1,1 tys. m², m.in. z klimatyzacją, centralnym monitoringiem i salami konferencyjnymi. Kompleks będzie wyposażony we wszystkie niezbędne media, a zagospodarowanie terenu obejmować będzie budowę wewnętrznych ciągów komunikacyjnych, parkingów oraz terenów zieleni. Laboratorium będzie świadczyć usługi badawcze w zakresie analiz produktów naftowych oraz związanych z analityką środowiskową.

stii, w budowaniu spójności, mają zastępczynie dyrektora MCPS – Barbara Kucharska oraz Lidia Ułanowska, która wywalczyła w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej największe, w porównaniu do pozostałych regionów Polski, środki finansowe przeznaczone na adopcje. Następnym punktem posiedzenia było przedstawienie, a w konsekwencji pozytywne zaopiniowanie sprawozdania z wykonania budżetu województwa mazowieckiego za 2012 r., w zakresie działania komisji. Poruszono również nowy temat – ekonomię społeczną na Mazowszu i plan jej rozwoju. Jest ona elementem modernizacji modelu państwa opiekuńczego. Elżbieta Tomaszewska

Zamki książąt mazowieckich i biskupie, pałace barokowe, klasycystyczne, neogotyckie, liczne dworki szlacheckie, coraz gęstsza sieć oznakowanych tras rowerowych, akweny przynoszące orzeźwienie podczas upalnych dni, muzea, galerie, skanseny, kiermasze – Mazowszanie wiedzą, że aby dobrze wypocząć, nie trzeba daleko wyjeżdżać. Każdy znajdzie coś dla siebie. Dla każdej miejscowości w regionie niezwykle ważne jest bycie atrakcyjnym dla tworzenia na jej terenie obiektów kulturalnych i edukacyjnych czy ośrodków badań i rozwoju. Napływ inwestycji oznacza nowe miejsca pracy, stymuluje wzrost i wpływa na rosnącą popularność konkretnej lokalizacji. Dlatego, jako samorząd województwa, dążymy do zapewnienia mieszkańcom dogodnych warunków wypoczynku w obrębie regionu i zachęcamy do podejmowania własnych inicjatyw turystycznych. Staramy się także przyciągać jak najwięcej spragnionych relaksu gości – zarówno turystów, jak i podróżujących w interesach. Potwierdzeniem tej tendencji jest decyzja o dofinansowaniu dwóch kolejnych projektów wzbogacających ofertę wypoczynkową Mazowsza. W Konstancinie rozbudowana i zmodernizowana zostanie infrastruktura uzdrowiskowa, a w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu powstanie centrum kulturalno-rekreacyjne. To prestiżowe przedsięwzięcia, które wzmocnią pozycję regionu nie tylko w skali kraju. Stajemy się coraz bardziej atrakcyjni także dla turysty zagranicznego.

Sierpecka inwestycja zakłada budowę trzech członów funkcjonalnych – hotelowego, widowiskowo-konferencyjnego oraz rekreacyjno-rozrywkowego. Na amatorów aktywności fizycznej czekać będą m.in.: basen, siłownia, strzelnica z symulatorem laserowym, kręgielnia czy boisko do tenisa ziemnego. Goście pewnie chętnie skorzystają też z salonu odnowy biologicznej, a miłośników natury ucieszy sąsiedztwo zalesionych terenów, bliskość rzeki Skrwy czy wreszcie urokliwego skansenu, w którym czas płynie własnym rytmem. Niektórzy urlopowicze poświęcają wolne dni na podreperowanie zdrowia. Również tę formę wypoczynku można zaplanować na Mazowszu. Wśród licznych obiektów uzdrowiskowych dużą popularnością cieszy się ten zlokalizowany w Konstancinie,

którego partnerem, w zakresie polityki społecznej, kształtowania przestrzeni publicznej, gospodarki wodnej i komunikacji, został Samorząd Województwa Mazowieckiego. Na atrakcyjność regionu wpływa także świadomość ekologiczna jego mieszkańców. Postawę szacunku dla przyrodniczych zasobów staramy się kształtować w Mazowszanach już od najmłodszych lat. Służą temu m.in. konkursy tematyczne. W najbliższych miesiącach ogłoszone zostaną aż trzy – kierowane do różnych odbiorców i grup wiekowych. W ramach inicjatywy „Drugie życie śmieci – zróbmy coś pożytecznego z niczego” przedszkolaki będą miały okazję poznać pojęcie upcyklingu – niecodziennej formy pozyskiwania nowych rzeczy. Konkurs „Ekologia i ja” ma zwrócić uwagę

Oferta turystyczna wciąż jest sukcesywnie wzbogacana, w dużej mierze dzięki wsparciu środków unijnych. Dlaczego warto inwestować w tę branżę? Prężnie rozwijający się sektor turystyczny stanowi siłę napędową całego regionu. Z jednej strony pobudzamy postęp lokalny, bo wydajnie czerpiemy z posiadanych zasobów. Z drugiej natomiast – wzmacniamy przedsiębiorczość i innowacyjność. popularny zwłaszcza wśród mieszkańców stolicy. Zdobycie środków na prace modernizacyjne i wzbogacenie oferty to z pewnością dobra informacja zarówno dla pacjentów tamtejszych sanatoriów, jak i sezonowych wczasowiczów. Województwo mazowieckie wspiera również lokalne inicjatywy podnoszące atrakcyjność regionu. Pytanie „dlaczego nie utrzymywać się z turystyki?” zadali sobie mieszkańcy trzech podwarszawskich miast – Brwinowa, Milanówka i Podkowy Leśnej. Funkcjonująca tam Lokalna Grupa Działania „Zielone sąsiedztwo” postanowiła przekuć ideę w czyn i przystąpiła do opracowania właściwej strategii. Jakie mają atuty? Przede wszystkim niezwykły willowy klimat, korzystny układ urbanistyczny, ciekawe, zrewitalizowane zabytki oraz silną motywację do pracy. Tak powstał projekt „Podwarszawskie Trójmiasto Ogrodów”,

uczniów szkół podstawowych i gimnazjów na zagrożenia środowiska. Natomiast mazowieckie jednostki samorządu terytorialnego, dzięki zmaganiom pod hasłem „Najpiękniejsze parki Mazowsza”, będą miały okazję pochwalić się nowo powstałymi bądź zrewitalizowanymi parkami i skwerami. Europejska polityka turystyczna znajduje się na wczesnym etapie ewolucji. Jako region mamy jednak świadomość, że już teraz branża ta pozostaje w silnym związku z innymi politykami unijnymi. Jakimi? Pierwsze doświadczenia wykazały już wpływ turystyki na efektywne wspieranie polityki zrównoważonego rozwoju, a także przedsiębiorczości i innowacyjności na Mazowszu. Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik

Od 1 do 30 kwietnia odbyło się 11 posiedzeń Zarządu Województwa Mazowieckiego, na których przyjęto 252 uchwały. Są one dostępne na stronie Samorządu Województwa Mazowieckiego. www.mazovia.pl

temat miesiąca

temat miesiąca

Członek Zarządu Województwa Mazowieckiego Janina Ewa Orzełowska Wielu z nas zadaje sobie pytanie, jak będzie wyglądać polska wieś w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej. Widzimy bowiem, jak dzięki środkom europejskim zmienia się na lepsze nasze najbliższe oto-

czenie i z każdym dniem poprawia mazowiecka rzeczywistość. Życzylibyśmy sobie, by te możliwości finansowe i organizacyjne powiększały się, dając samorządom i rolnikom nowe instrumenty pomocowe. Kraje członkowskie finalizują negocjacje dotyczące nowego systemu wsparcia wsi i rolnictwa z budżetu unijnego. Spotkania trójstronne ujawniają szereg istotnych rozbieżności w kształcie przyszłej, wspólnej polityki rolnej. Dlatego tak ważny jest dziś jeden, silny głos Polski podkreślający kontynuowanie obecnego systemu płatności SAPS oraz finansowanie programów rozwoju obszarów wiejskich w regionach „wychodzących z grupy najuboższych”, czyli m.in. Mazowsza. W pełni powinniśmy popierać zatem stanowisko ministra rolnictwa i rozwoju wsi prezentowane podczas spotkań, by płatności bezpośrednie w Polsce w 2014 r. nie były niższe od tych otrzymanych w 2013 r. oraz by należycie zapewnić państwom członkowskim odpowied-

nie instrumenty finansowe. Wszystko wskazuje na to, że w wyniku uzgodnień na szczeblu UE, Polska będzie największym beneficjentem wśród 27 państw. Obok najważniejszych dla Polski postanowień wypracowanego kompromisu znalazły się, ku naszej radości, zagadnienia związane z płatnościami bezpośrednimi, wsparciem rozwoju obszarów wiejskich, a także wspólnej organizacji rynków rolnych. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 będzie dokumentem integralnym z innymi programami strategicznymi, mieszczącymi się w granicach sześciu priorytetów i trzech celów. Jeśli do tego sektor rolny w znacznie szerszym zakresie będzie korzystał ze środków pochodzących z polityki spójności, a w zakresie interwencji na rynkach rolnych zostaną zwiększone minimalne ceny gwarantowane, będzie można uznać, że Polska i Mazowsze utrzymają dobry poziom wsparcia unijnego dla rolnictwa i obszarów wiejskich.

Mazowiecka wieś

Wójt Gminy Bielsk Józef Jerzy Rozkosz (powiat płocki) Będąc wójtem gminy wiejskiej, bardzo dobrze znam problemy mazowieckiej wsi. Według mnie, najważniejszym czynnikiem warunkującym rozwój

8

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

tych obszarów jest infrastruktura. Samorząd gminny, jako jednostka najbliższa społeczeństwu powinien, wsłuchując się w potrzeby mieszkańców, realizować tak bardzo potrzebne im inwestycje. Brak wodociągów, należytych dróg, oświetlenia marginalizuje te tereny i wyklucza społecznie jej mieszkańców. W swoich działaniach zawsze dążyłem do szeroko pojętego rozwoju terenów wiejskich poprzez rozbudowę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej i drogowej. Gdy tylko pojawiła się możliwość pozyskania środków unijnych, skorzystaliśmy z tej szansy. Byliśmy beneficjentem Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) i Sektorowego Programu Operacyjnego (SPO). Teraz aplikujemy o pieniądze z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (RPO WM) i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW ). Dzięki nim udało nam się zrealizować bardzo

wiele inwestycji, które czynią gminę Bielsk przyjazną dla jej mieszkańców i konkurencyjną na tle Mazowsza. Co do przyszłości – myślę, że głównym priorytetem determinującym rozwój naszej gminy będzie dalsza rozbudowa infrastruktury drogowej. Posiadamy już odpowiednią dokumentację pozwalającą na realizację zamierzonych przez nas inwestycji, mamy również niezbędne doświadczenie i bardzo dobrze wykwalifikowaną kadrę pracowniczą. Mam nadzieję, że nasze projekty zostaną zrealizowane dzięki wsparciu tak potrzebnych funduszy europejskich. Osiągnięcie powyższych celów zapewni dynamiczny rozwój gminy i ułatwi życie lokalnej społeczności. Posiadając wspomnianą infrastrukturę, łatwiej nam będzie zabiegać o nowych inwestorów. Liczymy, że przełoży się to na nowe miejsca pracy, których niestety brakuje… Zwłaszcza w gminach rolniczych.

Wójt Gminy Czernice Borowe Marek Brzeziński (powiat przasnyski) Rolnictwo zawsze było kołem zamachowym polskiej gospodarki, docenianym szczególnie w latach kryzysu. Pierwsze okresy wdrażania programów unijnych pokazały, że polska wieś potrafi doskona-

le je wykorzystywać. Wynika to z natury rolnika, człowieka może trochę nieufnego, nieulegającego modom, ale pracowitego, upartego i konsekwentnego w działaniu. W ostatnim okresie nastąpiły duże zmiany na polskiej wsi. Wiele dużych gospodarstw doskonale funkcjonuje w systemie gospodarki rynkowej. Są niestety i tacy, którzy mają problem z utrzymaniem się na rynku. Wsparcie w nowej perspektywie powinno zatem uwzględniać potrzeby zarówno jednych, jak i drugich. Należy kontynuować programy pozwalające modernizować gospodarstwa rolne, wzmacniać start młodych rolników. W stosunku do małych gospodarstw należy preferować np. gospodarkę ekologiczną w oparciu o programy rolnośrodowiskowe. Tradycyjny smak polskiej żywności jest marką znaną w całej Europie. Powinniśmy mocno ją chronić, wypromować i „przekuć” na sukces. Aby to osiągnąć, potrzebne jest oprócz pomocy bezpośredniej, właściwe doradztwo, tworzenie grup producenckich i wspieranie przetwórstwa. Jedno-

Samorządowe Forum Mazowsza

po 2013 roku...

Wójt Gminy Promna Wojciech Nowak (powiat białobrzeski) Rolnictwo stanowi bardzo istotny element naszej gospodarki, dlatego należy dbać o rozwój polskiej wsi i wspierać działania służące jej pozytywnym zmianom. Potrzebna jest

cześnie powinniśmy przeciwstawiać się wprowadzaniu monokultury degradującej krajobraz polskiej wsi. Warto także zatroszczyć się o wiejską przedsiębiorczość. Równomierne rozdysponowanie środków pozwoli na zrównoważony rozwój i zapewni polskiej wsi konkurencyjność. Rolą samorządu jest tworzenie właściwego otoczenia dla rozwoju. Do tej pory środki unijne w naszej gminie wykorzystywaliśmy głównie na budowę dróg, modernizację sieci wodociągowej, budowę kanalizacji, zbiorników retencyjnych i zakup samochodów strażackich. Znaczne środki przeznaczyliśmy również na inwestycje społeczne. Pojawiają się jednak nowe potrzeby. Dużym problemem jest dostęp do szerokopasmowego Internetu, planujemy gazyfikację terenu i kompleksowe przygotowanie terenów pod planowaną działalność gospodarczą. Chcemy również rozwinąć turystykę. W naszej ocenie ta branża będzie skutecznym narzędziem promocji gminy i szansą na jej rozwój.

zatem pomoc ze strony państwa, jak i samorządów. W mojej ocenie, powinna ona polegać przede wszystkim na organizowaniu szkoleń służących skutecznemu pozyskiwaniu środków unijnych, tworzeniu grup producenckich, wspieraniu młodych rolników i wprowadzaniu ulg podatkowych dla nowo powstających podmiotów działających na rzecz rolnictwa. Obecny okres programowania pokazał, że dzięki unijnym dotacjom poszczególne gospodarstwa lepiej prosperują – rolnicy dysponują bardziej profesjonalnym sprzętem, uprawiają nowoczesne odmiany roślin. Dotacje unijne to również pieniądze na infrastrukturę. I to powinien być priorytet dla samorządów. My w pierwszej kolejności postawiliśmy na infrastrukturę drogową. W latach 2007-2012 wybudowaliśmy 40 km dróg asfaltowych oraz most na rzece Pilicy o długości 140 m. W 2007 r. wprowadziliśmy też pomoc publiczną de minimis dla nowo powstałych przedsiębiorstw.

Dzięki temu rozpoczął działalność zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego o powierzchni 7 tys. m2, który w 90 proc. skupuje produkty rolne z naszej gminy. Zmieniliśmy plan zagospodarowania przestrzennego, wyznaczając tereny inwestycyjne, co skraca czas otrzymania warunków zabudowy. Dzięki działaniu „Odnowa i Rozwój Wsi” z PROW udało nam się zadbać o wizerunek i estetykę gminy. Polska wieś wymaga jeszcze bardzo wielu nakładów i działań w dziedzinie kultury, oświaty, ochrony zdrowia, środowiska czy gospodarki komunalnej. Aby można było je realizować w przyszłości, potrzebnych jest więcej programów kierowanych bezpośrednio na wieś, do rolników, do przedsiębiorców i do samorządów. My, jako samorząd, będziemy starali się racjonalnie nimi zarządzać i pomagać mieszkańcom w ich jak najlepszym wykorzystywaniu, tak aby polska wieś rozwijała się jeszcze szybciej i stawała się bardziej konkurencyjna.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

9

TEMAT MIESIĄCA

TEMAT MIESIĄCA

Kierunki rozwoju mazowieckiej wsi

Mazowsze na mapie -gospodarczej Polski

społeczno-

Najbliższa dekada ma być kluczowa dla rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Konieczne będzie przeprowadzenie niezbędnych reform związanych z polityką równoważenia finansów publicznych i zwiększania oszczędności, przy jednoczesnym wsparciu działań prorozwojowych. Środek ciężkości podejmowanych kroków musi zostać przesunięty. Z wysiłków skierowanych przede wszystkim na likwidowanie największych dysproporcji, na przykład zaległości infrastrukturalnych, na prace wspierające rozwój – oparte na innowacyjności, edukacji i ekspansji cyfrowej. Dla Mazowsza to olbrzymie wyzwanie. Województwo posiada status najzamożniejszego polskiego regionu. Społecznie-gospodarczo jest jednak bardzo zróżnicowane. Dodatkowo, obciążane druzgocącym „janosikowym”, podejmuje nierówną walkę z olbrzymimi dysproporcjami. Tu również zlokalizowany jest znaczący areał użytków rolnych w skali kraju. Z terenami wiejskimi związanych jest ponad 33 proc. mieszkańców regionu, a lokalne rolnictwo zajmuje silną pozycję zarówno na rynku krajowym, jak i w eksporcie. Z tych względów, a także w związku z istniejącymi zróżnicowaniami w rolnictwie, istotne wydaje się być określenie kierunków działań zmierzających do dynamizacji procesów rozwojowych na obszarach wiejskich. Polityka spójności w przyszłym okresie programowania Znaczenia funduszy unijnych dla wspierania przemian w Polsce nie da się przecenić. Dlatego należy dołożyć wszelkich starań, aby środki te wykorzystane zostały jak najlepiej. Zwłaszcza, że alokacja z ich tytułu na okres 2014-2020 będzie dla nas ostatnim tak dużym wsparciem z budżetu unijnego. Część środków trafi również na Mazowsze, ale zasada ich podziału będzie już inna niż dotychczas. Województwo ma-

10

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Fot. arch. 4DB

Problematyka obszarów wiejskich i rolnictwa zajmuje szczególne miejsce w dokumentach programowych województwa mazowieckiego. Wpływają na to względy zarówno przyrodnicze, społeczne, jak i ekonomiczne.

Z terenami wiejskimi związanych jest ponad 33 proc. mieszkańców Mazowsza

zowieckie przekroczyło 75-procentowy próg średniej zamożności regionów UE. Co to oznacza? Mówiąc najprościej – Mazowsze nie będzie już zaliczone do regionów słabiej rozwiniętych. Będą nas dotyczyły inne niż dla pozostałych piętnastu województw limity koncentracji, poziomy finansowania oraz wydatki kwalifikowane. Nie będziemy też wspierani w ramach obecnego celu „konwergencja”1, a alokacja dla województwa będzie podzielona pomiędzy poziom regionalny i krajowy. Mazowsze alnie

traktowane

indywidu-

Z powodu specjalnej sytuacji województwa wsparcie działań na jego rzecz odbywać się będzie w sposób unikalny w skali kraju. Z jednej strony czeka nas zarządzanie tzw. kopertą regionalną. Regionalny program operacyjny służyć ma dofinansowaniu działań charakterystycznych w kategorii regionów rozwiniętych (przejściowych). Z drugiej

strony, uzupełniająco, województwo otrzyma wsparcie z poziomu krajowego – w ramach dedykowanych priorytetów w programach operacyjnych. Powinno to pozwolić Mazowszu na korzystanie z pomocy na tym samym poziomie i z tych samych programów, co reszta kraju. Rolnictwo w  świetle założeń Wspólnej Polityki Rolnej Wspólna Polityka Rolna (WPR) odgrywa strategiczną rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich oraz równych warunków konkurencji na jednolitym rynku rolnym. Pomoc w ramach WPR oraz zasady jej alokacji po 2013 r. zdeterminują funkcjonowanie i wzrost konku Europejska polityka spójności polega na realizacji trzech najważniejszych celów – podniesienia konkurencji regionów i zatrudnienia, europejskiej współpracy terytorialnej, a także konwergencji (rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów).

1

rencyjności rolnictwa oraz poprawę warunków życia na wsi. Jakie są więc założenia? Przede wszystkim nastąpić ma dalszy wzrost znaczenia polityki rozwoju obszarów wiejskich w procesie przekształceń strukturalnych i modernizacyjnych, a inwestycjom powinny towarzyszyć nakłady na innowacyjne przedsięwzięcia w zakresie nowoczesnej infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu. Niezbędne jest także wzmocnienie prac przyczyniających się do rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej, wspierania inicjatyw lokalnych zmierzających do tworzenia nowych miejsc pracy oraz poprawy dostępu do informacji i usług publicznych. Z uwagi na duży udział małych, rodzinnych gospodarstw rolnych, pełniących istotną funkcję w mazowieckiej gospodarce rolnej, zauważono potrzebę wsparcia zarówno dochodów rolniczych, jak i procesu restrukturyzacji tych gospodarstw. Z punktu widzenia całego kraju planuje się aktywne włączenie sektora rolniczego w proces wytwarzania odnawialnych źródeł energii, ze szczególnym uwzględnieniem biomasy. Promowane mają być również działania zwiększające wytwarzanie energii, głównie z produktów ubocznych z rolnictwa oraz pozostałości rolno-spożywczych. Płatności bezpośrednie dla rolników Zgodnie z propozycją Komisji UE, od 2014 r. rolnicy europejscy będą mogli korzystać z płatności bezpośrednich obowiązkowych (dla wszystkich państw członkowskich) i dobrowolnych (uzależnionych od decyzji państw członkowskich). Do tych pierwszych należą: • system płatności podstawowych (około 43 proc. koperty krajowej płatności); • płatności proekologiczne (za praktyki rolne korzystnie wpływające na klimat i środowisko) – rolnik musi spełnić warunki dotyczące dywersyfikacji upraw, utrzymania trwałych użytków zielonych i wyłączenia gruntów z produkcji; • płatności dla młodych rolników (poniżej 40 lat), którzy rozpoczynają lub rozpoczęli działalność w ciągu 5 lat poprzedzających złożenie wniosku; • płatności dla drobnych producentów rolnych (małych gospodarstw).

Do środków tych mieliby prawo rolnicy czynni zawodowo, czyli tacy, których wysokość płatności bezpośrednich nie przekracza rocznie 5 proc. łącznej sumy przychodów z działalności nierolniczej. Strona polska postulowała także zrównanie płatności w całej Unii w oparciu o stawki powierzchniowe. W perspektywie finansowej 2014-2020 zdecydowano się jedynie na zmniejszenie zróżnicowania stawek opartych o historyczną intensywność produkcji. Wpłynie to na zmniejszenie dysproporcji w wysokości płatności. PROW skuteczne narzędzie w  ramach WPR

Cele tematyczne w ramach RPO WM Istotą planowania założeń Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2014-2020 było wskazanie efektywnych obszarów wsparcia. W ten sposób wyznaczono dziesięć istotnych celów tematycznych: • wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji; • zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych;

Udział poszczególnych zakresów operacji dla działania „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jest jednym z ważniejszych narzędzi wspierających roz wój gospodarcz y oraz wzrost zatrudnienia na obszarach wiejskich. Środki pozyskiwane w jego ramach mają duży wpływ na poprawę warunków pracy na terenach rolniczych, konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, przedsiębiorczości, a także ochronę środowiska i aktywizację społeczności lokalnych. Program współfinansowany jest przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejsk ich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE. Działania wdrażane przez Samorząd Województwa Mazowieckiego w ramach PROW 2007-2013 polegają na dążeniu do poprawy konkurencyjności sektora rolnego i leśnego (Oś 1), podnoszeniu jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowaniu gospodarki wiejskiej (Oś 3) oraz wdrażaniu osi LEADER (funkcjonowanie LGD, projekty współpracy, małe projekty, odnowa i rozwój wsi). Podpisano dotychczas 2618 umów na kwotę blisko 1,4 mld zł oraz wydano 47 decyzji (dotyczących infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa) na kwotę przekraczającą 116 mln zł. W sumie wypłacono już blisko 668 mln zł.

•

• • • •

•

podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa; wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach; promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania nim; ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów; promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych; wspieranie zatrudnienia i mobilno-

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

11

TEMAT MIESIĄCA

warto wiedzieć

kształtem dokumentu wciąż trwają. Kolejne konsultacje planowane są jesienią br., a w grudniu projekt RPO WM 2014-2020 przedłożony zostanie radzie ministrów. Może warto zainteresować się proponowanymi zapisami, które obowiązywać będą nas wszystkich przez kolejnych kilka lat? Dotychczasowe efekty zachęcają do zaangażowania. Na realizację RPO na Mazowszu pierwotnie przeznaczono 1,83 mld euro ze środków unijnych. Po uzyskaniu dodatkowych funduszy z krajowej rezerwy wykonania i dostosowania technicznego, kwota ta wzrosła o 2 proc., przekraczając wartość 1,86 mld euro. Podpisano 1174 umowy z beneficjentami o ogólnej wartości ponad 8,69 mld zł, w tym 5,45 mld zł to wkład unijny. Beneficjenci zakończyli dotychczas realizację 499 projektów, w których dofinansowanie z funduszy unijnych wynosi 990 mln zł.

Warto konsultować?

Partnerstwo miejsko-wiejskie

Projekt założeń RPO WM 2014-2020 podany został do ogólnej informacji zewnętrznym konsultacjom społecznym, w ramach których uwagi zgłosiło pięćdziesiąt instytucji. Konsultowanie dokumentów programowych stanowi istotną platformę

Budowa i promowanie partnerstwa miejsko-wiejskiego wynikają z krajowych dokumentów strategicznych i wpisują się w terytorialne podejście do rozwoju. Miasta postrzegane są jako motory wzrostu. Należy jednak pamiętać, że rozwijają się

Udział w konsultacjach społecznych założeń do RPO WM 2014-2020

żyć wzajemnych zależności – metropolie potrzebują obszarów wiejskich, a te z kolei czerpią profity zarówno z oczekiwań, jak i oferty miast. Wspólne zarządzanie obszarem miejsko-wiejskim napotyka jednak problemy, również na Mazowszu. Jednym z nich jest nastawienie samorządów lokalnych na konkurencję zamiast na współpracę. Potrzebna jest zmiana sposobu myślenia i całościowe spojrzenie na konkretne problemy, wykraczające poza granice administracyjne. W partnerstwo należałoby włączyć także innych uczestników – przedsiębiorców, izby przemysłu czy inwestorów. Współpraca natomiast wymaga równości, niezależności, dobrowolnego uczestnictwa w partnerstwie oraz uwzględniania zróżnicowań administracyjnych i wspólnych korzyści. W opracowywanej „Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030 r.” uwzględniono rozwiązania służące harmonijnemu rozwojowi sąsiadujących obszarów miejskich i wiejskich. W nowej perspektywie finansowej samorząd województwa popiera wykorzystanie takich instrumentów, jak ZIT (Zintegrowane Inwestycje Terytorialne) i RLKS/CLLD (Rozwój lokalny kierowany przez społeczność). Słuszne wydaje się również, zaproponowane przez OECD, zastosowanie rozróżnienia ze względu na wielkość głównego miasta, jak również poziom rozwoju obszarów wchodzących w skład partnerstwa. Jest o co walczyć, bo partnerstwo miejsko-wiejskie stanowi silny impuls do pobudzenia ukrytego, dotychczas niewykorzystywanego potencjału poszczególnych obszarów. Współpraca przekłada się na wzajemne korzyści

wymiany doświadczeń oraz stwarza możliwość korzystania z wypracowanych już dobrych praktyk. Najważniejszym zadaniem samorządu województwa jest przecież mądre i spójne kształtowanie polityki wzmacniającej potencjał regionu, by stał się w pełni konkurencyjny na arenie międzynarodowej. Prace nad ostatecznym

12

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

one dzięki zasobom i usługom dostarczanym także przez obszary wiejskie. Współpraca między miastem a wsią powinna prowadzić do bardziej efektywnego planowania przestrzennego, dostarczania podstawowych usług publicznych, organizacji transportu czy lepszego zarządzania zasobami naturalnymi. Trudno nie zauwa-

Zmian, które zaszły na terenach wiejskich Mazowsza nie da się nie zauważyć. Wyremontowane szkoły, doposażone biblioteki, zinformatyzowane urzędy, zmodernizowane drogi, chodniki i bezpieczne ścieżki rowerowe, skanalizowane gminy, bogatsza oferta kulturalna – to tylko niektóre efekty naszej dotychczasowej pracy, jako wspólnoty samorządowej. Wiele udało się już osiągnąć. Nabraliśmy doświadczenia i wprawy w efektywnym wdrażaniu licznych procedur. Pamiętajmy jednak, że dynamizowanie rozwoju wymaga współodpowiedzialności, spójnej strategii i wizji oraz świadomości wspólnych celów. Opracowała Iwona Dybowska Wydział Komunikacji Zewnętrznej UMWM

Czy wiesz, że… …pierwszy polski szlagier, który był hitem na całym świecie przez ponad dwie dekady, powstał 160 lat temu na Mazowszu? W dodatku, jak pisał w 1964 r. Jerzy Waldorff, „od tego czasu żaden inny utwór nie uzyskał choćby przybliżonej popularności”. To „Modlitwa dziewicy” autorstwa Mazowszanki – Tekli Bądarzewskiej. Znany ze słyszenia

kompendiach muzykologicznych. Współcześnie trudno już dotrzeć do jej pełnego życiorysu. Wiadomo, że była córką policjanta z Mławy, który po awansie przeprowadził się z rodziną do stolicy i że żyła krótko. Odeszła w 1861 r., mając zaledwie 27 lub 34 lata. Tworzyła w smutnych, choć bohaterskich czasach, między powstaniem listopadowym a styczniowym. Ojciec Tekli zadbał o wykształcenie mu-

je sprzedawać. Tak rozreklamowała się w kraju. Mówiono, że wymodliła sobie męża. Został nim Jan Baranowski, oficer, urzędnik intendentury. Miała z nim pięcioro dzieci. Zachowały się jedynie metryki trojga, ale w nekrologu napisano, że żegna ją „mąż wraz z pięciorgiem dzieci i rodzeństwem”. Nieznana jest przyczyna śmierci kompozytorki. Zdolności muzyczne po matce odziedziczyła co najmniej trójka jej dzieci – w spisach uczniów warszawskiego Instytutu Muzycznego z lat 70. XIX w. występują Bronisława, Janina i Julian.

W Polsce kojarzy go tylko niewielkie grono osób, choć grany jest nadal na całym świecie. Ten jeden z pierwszych światowych przebojów był wielokrotnie opracowywany na różne instrumenty, w różnych stylach i kulturach. Popularność zawdzięcza francuskiemu pismu „Revue et Gazette Musicale” – nuty tej kompozycji dołączono do jednego z wydań gazety. Antoni Czechow wymienia „Modlitwę dziewicy” w sztuce „Trzy siostry” (niestety niepochlebnie), a Kurt Weill wykorzystał tę kompozycję w operze „Rozkwit i upadek miasta Odkrywana dla współczeMahagonny ” z librettem snych Bertolta Brechta, który poprzedził utwór Bądarzewskiej Należne miejsce w polsłowami „Oto wieczna sztuka”. skiej muzyce postanowiła „Modlitwę dziewicy” grywano przywrócić Tekli znakomita w XIX w. na salonach europolska pianistka Maria Popejskich, a w Ameryce miała mianowska1, która w 2012 r. nawet swoją wersję country. Tekla Bądarzewska żyła w czawydała studyjny album sach wielkiego Fryderyka „Zapomniany dźwięk” – Chopina i tak jak on podbiła pierwszą w historii naszego serca Japończyków. Do dziś kraju, a drugą na świecie dzieci w Japonii swoją edumonograficzną płytę z mukację muzyczną zaczynają od zyką polskiej kompozytorki „Modlitwy dziewicy”. Utwór z czasów Fryderyka Chopiten jest tam obecny wszęna. Kulturze polskiej postać dzie – stał się hymnem toTekli Bądarzewskiej przykijskiego metra, sygnalizując wraca również Towarzystwo m.in. odjazd pociągu szybkiej Przyjaciół Warszawy, od pokolei Shinkansen. Usłyszeć nad 30 lat opiekujące się jej go można również w telefogrobem. Mieszkała przecież nach – wymiennie z utwow stolicy, przy ul. Nalewki, rem Beethovena „Dla Elizy”. a następnie na NowolipO popularności kompozycji Tekla Bądarzewska-Baranowska została pochowana na warszawskich Powązkach w  ro- kach. Mława także nie zadzinnym grobowcu Baranowskich. Zdobi go prawie naturalnej wielkości posąg zadumanej świadczy ponadmilionowa dziewczyny w antycznej tunice, trzymającej w dłoni rulon papieru z napisem „La Priere d’une pomina o swojej krajance. sprzedaż egzemplarzy nut vierge” („Modlitwa dziewicy”). Nie zachował się żaden wizerunek Tekli. Może dziewczyna z po- W ubiegłym roku powstało z tym utworem. W pamięci sągu to ona? m.in. Towarzystwo MiłośniBądarzewska zapisała się głównie jako auzyczne córki. W tamtych czasach fortepian ków Twórczości Tekli Bądarzewskiej. Patorka „Modlitwy dziewicy”, ale stworzyła należał do obowiązkowego wyposażenia trząc w niebo, pamiętajmy, że nazwiskiem ponad 40 innych utworów. mieszczańskiego domu, a ona była nie kompozytorki 20 lat temu, z inicjatywy tylko pilną uczennicą, ale również zaczęMiędzynarodowej Unii Astronomicznej, Żona, matka, kompozytorka ła komponować własne utwory. Pierwsze został nazwany krater na Wenus. kompozycje powstały jeszcze w Mławie. Opracowała Polacy nie kojarzą nazwiska Tekli BądaMając 17 lat, wydrukowała na swój koszt Elżbieta Tomaszewska rzewskiej-Baranowskiej – kobiety, która kilkaset egzemplarzy „Modlitwy dziewinależy do wąskiej grupy kompozytorów cy”, a następnie rozniosła je do stołecz1 Również Beata Michalec i Joanna Pieciukiewicz to kobiety przywracające pamięć o Tekli Bądarzewskiej. polskich obecnych w najpoważniejszych nych składów muzycznych, które zaczęły Fot. Beata Michalec

ści pracowników; • wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem; • inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie. Uszczegółowienie każdego z celów bierze pod uwagę dobro całego regionu, w tym rozwój obszarów wiejskich i interesy mieszkańców terenów rolniczych. Zgodnie z nowymi regulacjami europejskiej polityki spójności nacisk kładziony jest na terytorialny wymiar polityk publicznych. Uwzględniane są nie tyle granice administracyjne, co podobne cechy społeczno-gospodarczo-przestrzenne. Dysproporcje rozwojowe województwa mazowieckiego stawiają przed polityką regionalną wyzwania polegające na wsparciu jego poszczególnych obszarów, tak by było ono adekwatne do specyficznych potrzeb i potencjałów subregionów.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

13

rozwój regionalny

Inwestycje na Mazowszu Fot. arch. UG Brwinów

Czas na kanalizację

Warszawa

Wartość projektu: 9 896 151 zł · Kwota dofinansowania: 8 271 304 zł · Beneficjent: m.st. Warszawa

W Markach oddano do użytku kolejny kompleks boisk wybudowany w ramach programu „Moje Boisko – Orlik 2012”. Tym razem obiekt powstał przy Szkole Podstawowej nr 1. W jego skład wchodzą: boisko do piłki nożnej z nawierzchnią z trawy syntetycznej, powiększone boisko wielofunkcyjne z nawierzchnią poliuretanową o powierzchni 1500 m2 oraz budynki zaplecza sanitarno-szatniowego. Całość wyposażono w bramki, kosze, słupki, piłkochwyty, oświetlenie oraz instalację wodno-kanalizacyjną i odwodnieniową. W ramach zadania wykonano także ciągi komunikacyjne oraz ogrodzenie.

Komfortowo i bezpiecznie Fot. arch. UMiG Piaseczno

Drugi Orlik

Fot. arch. UM Marki

Większa Izba Przyjęć oraz dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych to główne założenia projektu szpitala w Nowym Mieście nad Pilicą. Zadanie realizowane jest w dwóch etapach. W pierwszej kolejności rozbudowano izbę przyjęć – część „C” oraz część „A1”. W budynku „C” zainstalowano 2 windy szpitalne, zmodernizowano łączniki. Powstał też podjazd dla karetek pogotowia wraz z pochylnią dla niepełnosprawnych. W ramach drugiego etapu rozbudowane zostaną istniejące już budynki izby przyjęć. Na parterze i pierwszym piętrze dobudowane będą sale dla pacjentów. Niski parter budynku zostanie przeznaczony na potrzeby kuchni szpitalnej.

Płock

Nowy obiekt w Staroźrebach

Al. Pokoju w Piasecznie, choć jest drogą lokalną, stanowi ważny szlak komunikacyjny nie tylko dla mieszkańców Piaseczna, ale również znajdującej się w pobliżu stolicy. Stąd też decyzja o jej modernizacji. W ramach projektu jezdnie przedzielone zostały pasami zieleni, wybudowano chodniki, ścieżki rowerowe oraz wjazdy na posesje. Na wniosek mieszkańców na wlocie do Al. Pokoju powstały 2 ronda, jako element spowalniający ruch. Zainstalowano też progi zwalniające, system odwadniania jezdni i nowe oświetlenie uliczne. Wartość projektu: 2 958 180,72 zł Kwota dofinansowania: 2 405 373,31 zł Beneficjent: gmina Piaseczno

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Rozbudowa szpitala

Wartość projektu: 3 742 035,20 zł Kwota dofinansowania: 3 180 729,92 zł Beneficjent: Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Nowym Mieście nad Pilicą (w powiecie grójeckim)

Wartość projektu: 2 369 687,99 zł Kwota dofinansowania z budżetu: państwa – 333 000 zł województwa – 100 000 zł Beneficjent: miasto Marki (w powiecie wołomińskim)

14

Wartość projektu: 4 408 320 zł Kwota dofinansowania: pożyczka do 3 342 507,29 zł Beneficjent: gmina Brwinów (w powiecie pruszkowskim)

Fot. arch. beneficjenta

Na ul. Smolnej 4/ul. Kruczkowskiego 5 dla stołecznych biznesmenów przygotowano kompleksowe usługi doradcze, informacyjne, a w przyszłości – inkubator przedsiębiorczości. To pierwsza placówka w Warszawie, w której pod jednym dachem można załatwić wszystkie lub niemal wszystkie sprawy najważniejsze dla rozwoju własnej firmy: zorganizowanie biura z nowoczesnym wyposażeniem, prowadzenie rozmów z klientami i kontrahentami, udział w szkoleniach, warsztatach i konferencjach, otrzymanie pomocy merytorycznej dotyczącej prowadzenia biznesu. W budynku o powierzchni 1200 m2 znajduje się 16 pokoi, 40 miejsc w formule open space, 2 sale konferencyjne, a także kawiarnia i gabinet do mniej licznych spotkań.

Fot. arch. UG Staroźreby

Fot. Konrad Wojnarowski

Centrum Przedsiębiorczości zaprasza

Dzięki wsparciu z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie trwa budowa kanalizacji w północnych miejscowościach gminy Brwinów: Domaniewie, Domaniewku i Mosznie. W ramach zawartego kontraktu w 2014 r. planowane jest zakończenie budowy 7650 mb nowej sieci. Inwestycja jest konieczna ze względu na wskaźnik koncentracji ludności wynoszący ponad 120 mieszkańców na 1 km sieci. Unijne wymogi ochrony środowiska nakazują w takich przypadkach budowę kanalizacji sanitarnej. Od 2016 r. jej brak skutkowałby naliczaniem kary.

W ramach projektu powstała hala sportowo-widowiskowa z widownią na 169 osób o powierzchni ponad 1489 m² wraz z trzykondygnacyjnym zapleczem. Ponadto wybudowano piętrowy łącznik prowadzący do istniejącego budynku szkoły. Rozbudowa szkoły objęła rozebranie konstrukcji dachu istniejącej sali gimnastycznej i wykonanie w jej miejscu kondygnacji. Uzyskana w ten sposób powierzchnia przeznaczona została na sale lekcyjne. Budynki zyskały nowe instalacje, windy oraz kotłownię gazową. Zainstalowano również kolektory słoneczne, a elewacja zyskała nowe kolory. Wartość projektu: 5 222 622,92 zł Kwota dofinansowania: 4 169 719,67 zł Beneficjent: gmina Staroźreby (w powiecie płockim)

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

15

rozwój regionalny

Ostrołęka

Radom

Fot. arch. beneficjenta

Cieplej w szkole

Kosów Lacki postawił na sport

Szkolny kompleks sportowy to inwestycja, z której korzystają już nie tylko najmłodsi mieszkańcy gminy. Obiekt powstał przy liceum ogólnokształcącym i gimnazjum. Budowa boiska do piłki nożnej, bieżni lekkoatletycznej, skoczni oraz trybun została wsparta w ramach Programu Rozwoju Bazy Sportowej Województwa Mazowieckiego.

Fot. arch. UM Przasnysz

Wartość projektu: 3 139 839,19 zł Kwota dofinansowania: 1 849 294,42 zł Beneficjent: miasto Przasnysz

Wartość projektu: 1 812 526,75 zł Kwota dofinansowania: 300 000 zł Beneficjent: gmina Kosów Lacki (w powiecie sokołowskim)

Na wielobranżowy handel Przedsiębiorstwo „JUREX”, by być bardziej konkurencyjnym na rynku, postanowiło wdrożyć system ERP II. Z pomocą funduszy unijnych udało się zakupić niezbędny sprzęt informatyczny, powstała też centralna serwerownia. Dzięki inwestycji zarządzanie firmą, jak i kontakt z klientem stały się łatwiejsze. Firma oferuje sprzedaż wszystkich materiałów budowlanych – od fundamentów aż po dach oraz środków produkcji rolnej. Zajmuje się także wykonawstwem inwestycyjnym, budowlanym i instalacyjno-sanitarnym. Wartość projektu: 809 340 zł · Kwota dofinansowania: 295 650 zł Beneficjent: Krzysiak Jerzy Ignacy „JUREX” Przedsiębiorstwo Handlu Hurtowo-Detalicznego w Sokołowie Podlaskim

Mieszkańcy Gąsocina mają do dyspozycji zmodernizowany budynek filii Gminnego Ośrodka Kultury, w którym znalazło się także miejsce dla Klubu Seniora, Koła Gospodyń Wiejskich oraz miejscowej jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Z ofert placówki korzystają zatem nie tylko dzieci, ale także młodzież i dorośli. Inwestycja doskonale aktywizuje lokalną społeczność i służy wielopokoleniowej integracji. Przedsięwzięcie powstało przy udziale środków pozyskanych w ramach PROW 2007-2013.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Siedlce

Strażackie samochody Lepsza komunikacja w gminie Kotuń W ramach dofinansowanego projektu zmodernizowano aż 4 drogi. Szlaki w Gręzowie i Broszkowie stanowią bezpośredni dojazd do drogi krajowej nr 2. Ich modernizacja zwiększyła bezpieczeństwo podróżujących oraz skróciła czas przejazdu. Droga w Kotuniu (na zdjęciu) zapewnia teraz dzieciom i młodzieży z terenu całej gminy komfortowy dojazd do gimnazjum. Stanowi też bezpośrednie połączenie z drogą powiatową. Natomiast droga w Cisiu-Zagrudziu to teraz łącznik komunikacyjny między gminami Kotuń i Skórzec. Dzięki przeprowadzonym tutaj pracom dzieci z Dąbrówki Niwki, Dąbrówki Starej, Nowaków (gmina Skórzec) szybciej i bezpieczniej mogą dotrzeć do szkoły podstawowej. Przebudowa objęła wykonanie nawierzchni, wyrównanie poboczy gruntowych oraz, w przypadku drogi w Kotuniu, wykonanie chodnika dla pieszych wraz ze zjazdami na posesje.

Fot. Radosław Strzaliński

Fot. Katarzyna Niesłuchowska

Nowa placówka kultury

Wartość projektu: 921 043,04 zł · Kwota dofinansowania: 409 410 zł Beneficjent: gmina Sońsk (w powiecie ciechanowskim)

16

Wartość projektu: 1 252 622,65 zł · Kwota dofinansowania: 616 522,75 zł · Beneficjent: Marcin Iskra, Andrzej Siwiec

Wartość projektu: 1 816 206,06 zł Kwota dofinansowania: 1 459 826,68 zł Beneficjent: gmina Kotuń (w powiecie siedleckim)

Ciechanów

Funkcjonująca w zabytkowej kamienicy restauracja „Teatralna” została zmodernizowana dzięki funduszom unijnym. Obiekt rozbudowano i dostosowano do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz matek z dziećmi. Prace objęły m.in. rozbudowę sal konsumpcyjnych i zaplecza restauracji (przebudowę pomieszczeń kuchennych, magazynowych i socjalnych oraz dobudowę nowych). W restauracji można zarówno zjeść na miejscu, jak i zamówić na wynos. Nowością jest uruchomienie własnej wędzarni. Na potrzeby turystyki biznesowej udało się zaadaptować pomieszczenie sąsiadujące z restauracją. Poza tym na bazie umowy partnerskiej z PTTK Radom w lokalu działać będzie Minipunkt Informacji Turystycznej.

Fot. Radosław Strzaliński

Fot. Andrzej Żołnicki

Uczniowie i nauczyciele Szkoły Podstawowej nr 2 w Przasnyszu mogą uczyć się i pracować w ocieplonych budynkach. Dzięki inwestycji znacznie zmniejszą się także koszty utrzymania placówki, nawet o 97 tys. zł rocznie. Projekt ma również wymiar ekologiczny – o połowę zmniejszy się emisja zanieczyszczeń CO2, tlenków siarki i pyłów. Prace objęły docieplenie ścian, dachów i stropów, wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie wentylacji, a także montaż instalacji solarnych wspomagających podgrzewanie ciepłej wody. Zamontowane zostały również zawory termostatyczne, co pozwoli regulować temperaturę zgodnie z zapotrzebowaniem.

Nowa wizytówka Radomia

Z pomocą środków unijnych gmina zakupiła 7 nowych pojazdów dla jednostek OSP z Lipna, Kisielewa, Hruszewa, Ruskowa, Hruszniewa, Mężenina i Platerowa. Dzięki nim podwyższona została gotowość bojowa strażaków, ich mobilność oraz efektywność w gaszeniu pożarów. Inwestycja zapewni lokalnej społeczności zwiększoną ochronę oraz pozytywnie wpłynie na ochronę środowiska. Gmina, ze względu na warunki przyrodnicze – rzeki, zwarte kompleksy leśne, ścisłą zabudowę drewnianą oraz trasy transportu substancji niebezpiecznych – narażona jest na wystąpienie powodzi, pożarów czy skażenia powietrza gazami silnie toksycznymi. W efekcie, zdarzenia te mogą powodować ofiary w ludziach, utratę mienia oraz niszczenie unikalnych walorów przyrodniczych. Wartość projektu: 3 994 639,99 zł Kwota dofinansowania: 2 494 652,67 zł Beneficjent: gmina Platerów (w powiecie łosickim)

Wybrała Monika Guzowska Wydział Komunikacji Zewnętrznej UMWM

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

17

WSPÓŁPRACA

Zbliża się ku końcowi III kwartał implementacji Inicjatywy JESSICA na Mazowszu. Warto zatem pokusić się o podsumowanie dotychczasowej pracy Funduszu Rozwoju Obszarów Miejskich. Z satysfakcją możemy przekazać, że liczba złożonych wniosków na Działanie 5.2 „Rewitalizacja miast” (w ramach RPO WM) przekroczyła już 100 proc. alokacji dostępnych środków. Nie oznacza to jednak, że wszystkie zostały wyczerpane.

Ocena wniosków… składa się z kilku pozornie skomplikowanych etapów. Te z miast, które już przeszły przez proces oceny i dotarły do jednego z ostatnich, czyli oceny Komitetu Inwestycyjnego dla Inicjatywy JESSICA, wiedzą, że kluczem do sukcesu jest dobrze formalnie przygotowana dokumentacja projektu miejskiego. Powinien on spełniać kryteria zapisane w „Uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013”. Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich wspiera beneficjentów przez cały okres przygotowania wniosku. Mamy nadzieję, że zarówno w trakcie warsztatów, indywidualnych spotkań, jak i licznych rozmów telefonicznych i korespondencji e-mailowej udało nam się ułatwić i przybliżyć Państwu tajniki dobrego i sprawnego przygotowania potrzebnych dokumentów. Dla przypomnienia: etap pierwszy oceny wniosku… • Fundusz Rozwoju Obszarów Miejskich – wnioski trafiają do trzech instytucji FROM: Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. (ocena kwalifikowalności wniosków dotyczących działań z zakresu rewitalizacji oraz klastrów), Mazowieckiej Agencji Energetycznej Sp. z o.o. (ocena kwalifikowalności wniosków dotyczących działań z zakresu efektywności energetycznej) oraz Banku Gospodarstwa Krajowego (ocena formalna, inżynieryjno-techniczna i merytoryczna); i drugi… • Komitet Inwestycyjny – złożony z przedstawicieli Instytucji Zarządzającej RPO WM (Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich UMWM), Funduszu Rozwoju Obszarów Miejskich (Banku Gospodarstwa Krajowego, Agencji Rozwoju Mazowsza S.A. i Mazowieckiej Agencji Energetycznej), Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) oraz Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych. Jest to gremium opiniujące złożone wnioski i czuwające nad ich zgodnością z dokumentami strategicznymi województwa mazowieckiego oraz „Uszczegółowieniem Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013”.

Zapraszamy na wiosenny cykl spotkań z organizacjami pozarządowymi, samorządami i przedsiębiorcami

„Rewitalizacja Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Pilawie w celu poprawy edukacji kulturalnej i społecznej” Jest to jeden z pierwszych przyjętych wniosków (złożony przez Miasto i Gminę Pilawa). Założeniem projektu jest rozbudowa i modernizacja budynku Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Pilawie wraz z jego wyposażeniem. Planowana rozbudowa polegać ma na powiększeniu budynku, stworzeniu przestrzeni pod dodatkowe funkcje, w tym wynajem powierzchni na prowadzenie działalności gospodarczej i podniesienie standardu funkcji kulturalnych. Potrzeba realizacji zadania wynikła z braków lokalowych i złego stanu technicznego budynku, a także z braku atrakcyjnego miejsca do spędzania wolnego czasu. Budynek od wielu lat ulegał systematycznej degradacji technicznej, funkcjonalnej i estetycznej. Zły stan techniczny oraz zbyt mała powierzchnia nie pozwalały także na rozwój funkcji kulturalnych, gospodarczych czy usługowych. Brak infrastruktury społecznej umożliwiającej zarówno dostęp do kultury czy rozrywki (kino, teatr, wystawy, wernisaże, spotkania z twórcami kultury, warsztaty czy zajęcia), jak i rekreacji (kręgielnia, bilard), są jedną z przyczyn ujemnego salda migracji w gminie. „Zintegrowany projekt zarządzania przestrzenią publiczną w Sochaczewie – etap I” Przedmiotem projektu jest dokończenie przebudowy oraz modernizacja infrastruktury i zagospodarowania przestrzeni publicznych śródmieścia Sochaczewa. Istniejące już obiekty i przestrzenie mają zyskać nowe funkcje, które odpowiadałyby wizji śródmieścia, jako miejsca o odpowiednim standardzie życia, koncentrującego usługi integrujące mieszkańców i przyciągające gości. Istotnym elementem projektu jest zintegrowane podejście do wszystkich zagadnień dotyczących zarządzania przestrzenią publiczną, a także maksymalne zbilansowanie kosztów związanych z jej kompleksowym zarządzaniem. Stanie się to możliwe dzięki wpływom z utworzenia strefy płatnego parkowania. Realizacja inwestycji pozwoli dokończyć wieloletni proces rewitalizacji centrum miasta Sochaczewa, której celem strategicznym jest ożywienie gospodarki miasta, zaktywizowanie sfery społecznej, uatrakcyjnienie potencjału turystycznego i kulturalnego Sochaczewa oraz przydzielenie zdewaloryzowanym obszarom takich funkcji, które pozwolą wypracować nową wartość tej części miasta i nadadzą jej nowe znaczenie społeczno-gospodarcze.

Spotkania przedstawicieli Samorządu Województwa Mazowieckiego z organizacjami pozarządowymi na dobre wpisały się w wiosenny kalendarz wydarzeń na Mazowszu. W tym roku, w związku z bardzo ważnymi dla przyszłości regionu kwestiami poruszanymi podczas spotkań, zmieniliśmy nieco ich formułę, rozszerzając krąg adresatów o przedstawicieli samorządów gmin i powiatów oraz przedsiębiorców. Tegoroczna tematyka została zaplanowana w sposób, który pozwoli przedstawicielom trzech sektorów na zapoznanie się z najważniejszymi przedsięwzięciami i działaniami Samorządu Województwa Mazowieckiego realizowanymi w bieżącym roku. Główne punkty programu spotkań dotyczą powstających właśnie dokumentów o charakterze programowym i strategicznym. Jest to wyrazem przyjętej w urzędzie marszałkowskim polityki jak najszerszego włączania mieszkańców w proces powstawania ważnych dla województwa strategii, planów i programów. Będzie zatem okazja do zapoznania się z przebiegiem prac nad projektem Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020. O stopniu ich zaawansowania opowiedzą pracownicy Departamentu Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich. Przedstawiony zostanie również projekt „Strategii Rozwoju Kultury w województwie mazowieckim na lata 2013-2020”. Został on opracowany w ubiegłym roku przez Fundację Bęc Zmiana, w ramach zadania zleconego w otwartym konkursie ofert. Teraz przyszedł czas na jego szersze przedstawienie opinii publicznej i zaangażowanie partnerów społecznych w przygotowanie ostatecznej treści dokumentu, który zostanie następnie przyjęty przez Sejmik Województwa Mazowieckiego. Szczególną uwagę przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego powinna zwrócić realizacja przedsięwzięcia „Aktywny Młody Mazowszanin – wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez aktywizację młodzieży na terenie województwa mazowieckiego”. Będziemy zachęcali przedstawicieli gmin i powiatów do włączania młodzieży w działalność publiczną poprzez powoływanie młodzieżowych rad gmin i powiatów. Zagadnieniami ważnymi dla przedstawicieli organizacji pozarządowych będzie podsumowanie ubiegłorocznej współpracy samorządu województwa z trzecim sektorem oraz omó-

TERMINY SPOTKAŃ •

5 czerwca, godz. 10.00 w Ciechanowie – sala w siedzibie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, ul. Narutowicza 9,

•

10 czerwca, godz. 10.00 w Siedlcach – sala konferencyjna Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych, ul. Asłanowicza 2,

•

11 czerwca, godz. 10.00 w Płocku – sala konferencyjna w siedzibie Wojewódzkiego Urzędu Pracy, ul. 1 Maja 7b,

Fot. arch. 4DB

W tym numerze przypomnimy zatem, na czym polega proces oceny wniosków o pożyczkę w ramach Inicjatywy JESSICA. Przedstawimy też pierwsze dwa samorządowe projekty rewitalizacyjne miast, które pozytywnie przeszły ocenę FROM.

Pozarządowe Mazowsze

wienie przedsięwzięć przewidzianych na ten rok. Członkowie powołanej w lutym Mazowieckiej Rady Działalności Pożytku Publicznego II kadencji przedstawią ponadto działania planowane na najbliższe miesiące. Spotkania wiosenne to sprawdzająca się forma wymiany informacji między urzędnikami a partnerami społecznymi. Program już wkrótce opublikujemy na stronie internetowej www.dialog.mazovia.pl . Szczegóły na temat spotkań przekażemy także drogą mailową. Liczymy na Państwa aktywny udział i otwartość w prezentowaniu opinii na każde z poruszanych zagadnień. Michał Jakubowski Biuro Dialogu Obywatelskiego UMWM

•

12 czerwca, godz. 10.00 w Radomiu – sala konferencyjna w siedzibie Delegatury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, ul. Kościuszki 5a,

•

14 czerwca, godz. 10.00 w Ostrołęce – sala konferencyjna w siedzibie Delegatury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, ul. Piłsudskiego 38,

•

17 i 21 czerwca, godz. 10.00 w Warszawie – sala konferencyjna na parterze w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, ul. Jagiellońska 26.

Zespół Agencji Rozwoju Mazowsza S.A.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

19

EDUKACJA

Uzdolnieni na start. Stypendia czekają

Choć wakacje zbliżają się dużymi krokami, my już myślimy o kolejnym roku szkolnym. A to dlatego, że ruszamy z szóstą edycją „Regionalnego programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych”. Ten, współfinansowany z funduszy unijnych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013, projekt daje szersze możliwości rozwoju młodym ludziom uczącym się na Mazowszu. Stypendium może być bowiem wykorzystane wyłącznie na cele edukacyjne, m.in. na zakup literatury fachowej i pomocy dydaktycznych, opłacenie kursów językowych czy dostępu do Internetu.

Wysokość stypendium Planujemy przyznać maksymalnie 422 stypendia. Wysokość stypendium dla jednego ucznia, przyznawanego od 1 września br. do 31 sierpnia 2014 r., to 4560 zł (czyli 380 zł miesięcznie). Będziemy je wypłacać w dwóch transzach: w IV kwartale br. oraz w I kwartale przyszłego roku, po złożeniu przez nauczyciela–opiekuna stypendysty sprawozdania z realizacji „Indywidualnego planu rozwoju edukacyjnego ucznia”. Pieniądze przekażemy na wskazane w umowie stypendialnej konto bankowe. Jednorazowe wynagrodzenie, 1000 zł (brutto), otrzyma nauczyciel–opiekun, który będzie sprawował opiekę dydaktyczną nad stypendystą przez cały okres trwania edycji projektu.

O stypendium mogą ubiegać się uczniowie, którzy spełniają łącznie następujące warunki: w roku szkolnym 2012/2013 otrzymali promocję do następnej klasy/otrzymali świadectwo ukończenia szkoły podstawowej lub gimnazjum, w roku szkolnym 2013/2014 będą uczniami gimnazjów lub szkół ponadgimnazjalnych, zlokalizowanych na obszarze województwa mazowieckiego, pochodzą z rodzin, w których dochód – w przeliczeniu na osobę – nie przekracza dwukrotności kwoty uprawniającej do uzyskania świadczeń rodzinnych, określonej w art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. 1078 zł lub 1246 zł w przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne, nie będą uzyskiwać w roku szkolnym 2013/2014 innego stypendium na cele edukacyjne, współfinansowanego ze środków unijnych.

Uczniowie muszą ponadto spełniać co najmniej jeden z niżej wymienionych warunków: ze sprawdzianu zewnętrznego na zakończenie szkoły podstawowej, zdawanego w  latach 2010/2011, 2011/2012, 2012/2013, otrzymali co najmniej 35 pkt. (dotyczy uczniów, którzy w roku szkolnym 2013/2014 będą uczęszczać do gimnazjum), z części matematyczno-przyrodniczej egzaminu zewnętrznego na zakończenie gimnazjum, zdawanego w latach 2009/2010, 2010/2011, otrzymali co najmniej 45 pkt. (dotyczy uczniów, którzy w roku szkolnym 2013/2014 będą uczęszczać do szkół ponadgimnazjalnych), z części matematyczno-przyrodniczej egzaminu zewnętrznego na zakończenie gimnazjum, zdawanego w latach 2011/2012, 2012/2013, otrzymali co najmniej 180 proc. po zsumowaniu wyniku z  matematyki i  przedmiotów przyrodniczych (dotyczy uczniów, którzy w  roku szkolnym 2013/2014 będą uczęszczać do szkół ponadgimnazjalnych), w roku szkolnym 2012/2013 są laureatami lub finalistami konkursów, w roku szkolnym 2012/2013 są laureatami lub finalistami olimpiad i turniejów, uzyskali średnią ocen ze wszystkich przedmiotów, obliczoną na podstawie świadectwa ukończenia klasy w roku szkolnym 2012/2013, na poziomie nie niższym niż 4,80, uzyskali średnią ocen z  grupy przedmiotów matematyczno-przyrodniczych lub technicznych/ zawodowych, obliczoną na podstawie świadectwa ukończenia klasy w roku szkolnym 2012/2013, na poziomie nie niższym niż 5,00,

a także muszą uzyskać minimum 14 pkt., obliczonych na podstawie kryteriów dotyczących osiągnięć edukacyjnych.

20

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Rola dyrekcji szkoły Dyrektor szkoły, do której w  roku szkolnym 2013/2014 uczęszcza uczeń ubiegający się o stypendium, typuje nauczycieli, którzy ze względu na posiadane kwalifikacje, zgodne z założonym w „Indywidualnym planie rozwoju edukacyjnego ucznia” kierunkiem rozwoju, mogą sprawować opiekę dydaktyczną nad stypendystą. Uczeń współdecyduje, z  którym nauczycielem będzie współpracował w ramach projektu. Nauczyciel–opiekun może objąć opieką dydaktyczną więcej niż jednego stypendystę, ale maksymalnie pięciu.

Wicemarszałek Leszek Ruszczyk Już po raz szósty Samorząd Województwa Mazowieckiego rozpoczyna realizację projektu „Regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych”. Do tej pory przyznano w sumie 2373 stypendia. Na rok szkolny 2013/2014 przygotowano 422. Celem projektu jest umożliwienie rozwoju edukacyjnego uczniom szkół gimnazjalnych i  ponadgimnazjalnych, dla których trudna sytuacja materialna stanowi barierę w  rozwoju edukacyjnym. Często dochodzi do sytuacji, że uczniowie o  ponadprzeciętnych zdolnościach – z  przyczyn niezależnych – nie mają szans na rozwój swojego potencjału. W  ramach projektu stypendyści mają możliwość przygotowania ambitnych i  ciekawych projektów edukacyjnych z  tematów i obszarów, którymi się interesują. Zdobywają z ich zakresu wiedzę oraz umiejętności właśnie dzięki stypendium. Uczniowie poprzez udział w  projekcie mogą rozwijać swoje pasje i  zainteresowania, podnosząc przy tym kompetencje i  kształcąc postawy sprzyjające współpracy, kreatywności, otwartości i umiejętności elastycznego wykorzystania posiadanej wiedzy i doświadczenia.

Nauczyciel–opiekun stypendysty obejmuje nad nim opiekę dydaktyczną poprzez: 1. koordynowanie prac nad projektem edukacyjnym podanym w „Indywidualnym planie rozwoju edukacyjnego ucznia” oraz przygotowanie prezentacji wyników, 2. motywowanie stypendysty oraz aktywną pomoc w poszukiwaniu źródeł wiedzy, 3. monitoring i ocenę realizowanych przez stypendystę działań, podejmowanych od 1 września br. do 31 sierpnia przyszłego roku w ramach „Indywidualnego planu rozwoju” oraz osiąganych przez stypendystę celów projektu edukacyjnego, 4. aktywną współpracę ze stypendystą, a  w  przypadku gdy stypendysta jest niepełnoletni, również jego rodzicami/opiekunami prawnymi, w kwestii wykorzystywania stypendium na cele edukacyjne, zaplanowane w „Indywidualnym planie rozwoju”, 5. sprawdzanie postępów stypendysty i  ich weryfikowanie z  założonymi celami, wskazanymi we wniosku o przyznanie stypendium. W tej edycji dajemy możliwość, by uczeń dodatkowo został objęty opieką merytoryczną przez doktoranta – stypendystę projektu unijnego realizowanego również przez urząd marszałkowski.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

21

EDUKACJA

Nauczycielka fizyki w II Liceum Ogólnokształcącym im. Cypriana Kamila Norwida w Ostrołęce Renata Chodkowska Przyznawanie uczniom stypendium jest w  moim przekonaniu słuszną inicjatywą. Pozwala i  ułatwia im rozwijać indywidualne zainteresowania i  nie ogranicza finansowo w  drodze do samorozwoju. Dodatkowo stypendyści motywują innych do nauki, samodzielnych poszukiwań, rozwoju własnych pasji. Jestem opiekunem ucznia Patryka Puławskiego przy projekcie „Przyspieszacze cząstek”. Decyzję o  wyborze zagadnienia podjęliśmy wspólnie. Pełnię funkcję koordynatora działań związanych z  realizacją tego przedsięwzięcia: zapewniam Patrykowi merytoryczne wsparcie – zorganizowałam np. wyjazd do Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN) z siedzibą w Genewie. Udział w programie stypendialnym jest dla mnie okazją do poszukiwania różnych metod i form zainteresowania uczniów swoim przedmiotem. Daje mi też poczucie satysfakcji i zawodowego spełnienia.

Wniosek Może go złożyć pełnoletni uczeń lub rodzic/opiekun prawny małoletniego ucznia. Przedstawiciel szkoły, w obecności wnioskodawcy, rejestruje wniosek na portalu informatycznym. Dokument otrzymuje numer identyfikacyjny. Podawany jest on do wiadomości wnioskodawcy. Jako integralną część wniosku należy przygotować: dwa jednobrzmiące egzemplarze „Indywidualnego planu rozwoju edukacyjnego ucznia”, wypełnionego w części I na portalu informatycznym przez wnioskodawcę lub inną osobę wskazaną przez ucznia, zgodę na przetwarzanie danych osobowych wyrażoną przez pełnoletniego ucznia i/lub rodziców/opiekunów prawnych ucznia, oświadczenie uczestnika projektu o  wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych,

Stypendysta Patryk Puławski Mój projekt dotyczy urządzeń, które służą do przyspieszania cząstek naładowanych – takich jak proton czy elektron. Pomysł na tę realizację podsunął mi mój nauczyciel–opiekun. Najważniejszą częścią projektu było poznanie z  bliska działalności Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN) i na tym się skupiliśmy. Wyjazd wiele mi dał – pokazał, jak rozległą dziedziną jest fizyka. W tym roku nie uczestniczyłem w konkursach przedmiotowych, ale 2 lata temu zostałem laureatem konkursu biologicznego. Jednak i tak wybrałem fizykę. Wiążę z  nią swoją przyszłość, bo zamierzam dalej kształcić się na Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej. Interesuje mnie też biologia (stąd ten laureat). W  wolnym czasie lubię pomajsterkować z  obwodami elektrycznymi, a  co sobotę zakładam mundur i udaję się na zbiórkę harcerską. Program stypendialny umożliwił mi kupienie takich przedmiotów, jak teleskop czy tablet, bez uzyskanych środków nie odwiedziłbym także CERN. Dzięki temu, że już piąty rok jestem stypendystą, czuję się wyjątkowy. Chyba coś jednak umiem… Bez wątpienia, stypendium podniosło moją wiarę we własne siły. Czy stypendia są potrzebne? Oczywiście, że są! Dają wielkie możliwości uboższym uczniom, często na spełnianie marzeń. Stypendysta zyskuje szersze perspektywy działania przy realizacji ciekawego badawczo projektu.

Kto pyta, nie błądzi Szczegółowe informacje na temat zasad, procedur i  realizacji projektu „Regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych” znajdują się na stronach internetowych www.mazovia.pl, w  zakładce „Edukacja i  sport/Stypendia dla uczniów” lub www.stypendia.oeiizk. waw.pl . Informacji udzielają również pracownicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego pod nr. tel.: 22 59 79 413, 22 59 79 418, 22 59 79 442, 22 59 79 449, 22 59 79 429 oraz mailowo: [email protected] .

trzy egzemplarze wypełnionego na portalu informatycznym i  podpisanego przez wnioskodawcę projektu umowy stypendialnej, potwierdzone za zgodność z oryginałem przez dyrektora szkoły lub innego upoważnionego do tego rodzaju czynności pracownika szkoły, wymienione we wniosku, kopie dokumentów poświadczających osiągnięcia naukowe ucznia oraz dochód rodziny ucznia, w tym orzeczenie o niepełnosprawności dziecka w  rodzinie, jeśli taka sytuacja ma miejsce.

Czy uważasz, że stypendium otrzymane w ramach programu stypendialnego zwiększyło Twoje możliwości edukacyjne, wpłynęło na sposób zdobywania wiedzy? Dokąd z wnioskiem?

Kiedy wyniki?

Wydruk wniosku zarejestrowanego na portalu informatycznym, wraz z kompletem dokumentów, składany jest przez wnioskodawcę w szkole, do której uczeń uczęszcza w roku szkolnym 2012/2013, do 5 lipca br. W przypadku ucznia niepełnoletniego, w dniu składania wniosku, wszystkie dokumenty podpisuje rodzic/opiekun prawny. Uczeń pełnoletni podpisuje wszystkie dokumenty samodzielnie. Szkoła, do 12 lipca br., przekazuje wniosek z załącznikami na adres Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie.

Informacja o przyznaniu stypendium zostanie ogłoszona na portalu informatycznym „Mazowsze – stypendia dla uczniów” do 25 września br., w formie listy uczniów, którzy otrzymali stypendium, zawierającej nadane wnioskom numery identyfikacyjne.

Odpowiedzi udzielane przez stypendystów:

TAK 193 (98,5%)

NIE 3 (1,5%)

Odpowiedzi udzielane przez nauczycieli:

TAK 172 (99%)

NIE 1 (1%)

Źródło: zestawienie odpowiedzi z ankiet ewaluacyjnych ex post dotyczące grupy rezultatów wyrównywania szans edukacyjnych – „Regionalny program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych”

22

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

23

ZDROWIE

Wydarzenie roku na Tumskim Wzgórzu Wręczono nagrody w plebiscycie „Z Tumskiego Wzgórza” na najważniejsze wydarzenie roku. Zwycięzcą okazała się jednostka organizacyjna samorządu województwa – SPZOZ Wojewódzka Stacja Pogotowia i Transportu Sanitarnego w Płocku, która realizuje zadania samorządu w zakresie promocji i ochrony zdrowia. Mieszkańcy subregionu płockiego zgodnie dowodzą, że największym wydarzeniem minionego roku było wprowadzenie systemu pozycjonowania satelitarnego przez stację pogotowia ratunkowego. W corocznie organizowanym plebiscycie „Tygodnika Płockiego” płocczanie oddają głosy na swych faworytów startujących w konkursie na najważniejsze wydarzenie w kategoriach: „Gospodarka”, „Kultura i rozrywka”, „Sport”. Czwartą kategorią jest „W regionie”, w której płocka stacja pogotowia zyskała najwięcej głosów za skuteczne ratowanie zdrowia i życia pacjentów w oparciu o najnowsze osiągnięcia technologii i medycyny. Zawsze w pełnej gotowości Na tak fachową opiekę mogą liczyć mieszkańcy dziewięciu powiatów: płockiego – ziemskiego i grodzkiego, gostynińskiego, sierpeckiego, ciechanowskiego, płońskiego, mławskiego, nowodworskiego i żuromińskiego. W rejonie operacyjnym stacji funkcjonuje dwadzieścia osiem zespołów ratownictwa medycznego, w tym wodny zespół ratownictwa medycznego oraz dodatkowy zespół transportowy typu „N” do transportu noworodków. Nad bezpieczeństwem osób przebywających nad brzegiem Wisły oraz korzystających z przyległych kąpielisk w okresie letnim – od 1 czerw-

ca do 30 września – czuwa zespół wodny wyposażony w nowoczesną łódź ratunkową „Dar Mazowsza”. Zakład sprawuje też nocną i świąteczną opiekę lekarską (ambulatoryjną i wyjazdową) oraz zapewnia transport sanitarny chorych. Gotowość zespołów ratownictwa medycznego utrzymywana jest całodobowo. Każde zgłoszenie rejestruje Centrum Dyspozytorskie, które ma swoją siedzibę w Płocku przy ul. Wyszogrodzkiej 1a. Od ubiegłego roku wprowadzono dodatkowo całodobowy dyżur lekarza koordynatora, stanowiący istotne wsparcie merytoryczne dla dyspozytorów medycznych. Zakład ponadto prowadzi działalność gospodarczą, wykonując przeglądy techniczne i naprawy samochodowe, organizując szkolenia, wynajmując pomieszczenia, powierzchnie użytkowe i miejsca parkingowe.

Niejednokrotnie już docenieni SPZOZ WSPRiTS w Płocku ma wiele odznaczeń i nagród potwierdzających jego wysoką skuteczność zarówno w ochronie zdrowia, jak i działalności

Dyrektor Wojewódzkiej Stacji Pogotowia i Transportu Sanitarnego w Płocku Lucyna Kęsicka Bardzo cieszymy się z takiego dowodu uznania ze strony mieszkańców naszego regionu. Jesteśmy dumni, że docenione zostały nasze działania zmierzające do ciągłego polepszania jakości usług świadczonych przez pogotowie ratunkowe. Zdrowie, zaufanie, bezpieczeństwo, a przede wszystkim życie pacjenta są dla nas wartościami najważniejszymi. Z myślą o mieszkańcach tego regionu pogotowie działa w oparciu o najnowsze osiągnięcia technologii i medycyny. Inwestujemy w nowoczesny sprzęt medyczny, modernizujemy systemy powiadamiania ratunkowego, podnosimy kwalifikacje personelu. Komfort i zadowolenie pacjenta stawiamy zawsze na pierwszym miejscu. Zwycięstwo w plebiscycie „Z Tumskiego Wzgórza” w kategorii „W regionie” jest dla nas powodem do zadowolenia, ale również wyzwaniem na kolejne lata i impulsem, by nie zwalniać tempa rozwoju stacji.

gospodarczej, m.in. Certyfikat Wiarygodności Biznesowej, który przyznawany jest firmom o wysokim poziomie rentowności, zdolności i płynności finansowej, nieposiadających zadłużeń w płatnościach. Ponadto płocka stacja jest jedną z szesnastu firm w Polsce działających w obszarze służby zdrowia, która w zeszłorocznej edycji konkursu została nagrodzona ogólnopolskim certyfikatem „Rzetelni w Ochronie Zdrowia”. Stacja otrzymała też złotą statuetkę i tytuł „Mazowieckiej Firmy Dziesięciolecia” w kategorii „Medycyna”. Ta sama kapituła przyznała jednostce srebrną Perłę Medycyny w kategorii „Inwestor”. Na podst. mat. WSPRiTS w Płocku oprac. Urszula Sabak

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

25

ZDROWIE

Przełom w polskiej neurochirurgii

Z promocją zdrowia za pan brat

W Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim, po raz pierwszy w Polsce, przeprowadzono operację z użyciem innowacyjnej technologii, pozwalającej na nieosiągalną dotychczas chirurgiczną precyzję.

Reumatyzm zazwyczaj kojarzy się ze starością, choć może zostać zdiagnozowany nawet u dzieci. Osoby młode zwykle lekceważą pierwsze objawy zapalnych chorób reumatycznych, uważając, że ten problem jeszcze ich nie dotyczy. Niestety, zbyt późne zgłoszenie się do lekarza przesądza w tym przypadku o mniejszej skuteczności leczenia.

Pomysł jest amerykański, a  jak trafił do Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego? Autorem pomysłu, jak wspomniałam, jest Krzysztof Bankiewicz – profesor Kliniki Neurochirurgii Uniwersytetu w San Francisco w Stanach Zjednoczonych. Do Polski pomysł sprowadził ordynator naszego Oddziału Neurochirurgii prof. Mirosław Ząbek. Intensywna współpraca obu specjalistów zaowocowała transferem technologii do naszego szpitala. Cieszę się, że mimo trudnej sytuacji na rynku usług medycznych, nam udaje się stale modernizować Mazowiecki Szpital Bródnowski. Wpływa to na komfort i poczucie bezpieczeństwa pacjentów, którzy mogą korzystać z najnowszych rozwiązań technologicznych. Pozostaje zapytać, jak czuje się pacjent poddany pionierskiej operacji i czy planowane są kolejne tego typu zabiegi.

Prezes Zarządu Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego Sp. z o.o. Maria Teresa Bogiel

Pacjent czuje się bardzo dobrze. To dla nas wszystkich wielka radość. W maju przewidujemy kolejne operacje. Dołożymy starań, aby nowa metoda została na stałe wpisana w ofertę naszego szpitala.

Pani Prezes, całą Polskę obiegła informacja o  przeprowadzonej w szpitalu bródnowskim operacji. Na czym polegał zabieg i dlaczego jest tak wyjątkowy?

Wspomniała Pani o rezonansie. Co daje jego obecność? Dotychczas tego typu operacje poprzedzane były badaniem przy użyciu tomografu komputerowego. Niestety, pomiędzy badaniem a zabiegiem mijało kilka godzin. Ma to swoje konsekwencje – mogły na przykład zajść mikroprzemieszczenia w mózgu pacjenta. Teraz rezonans jest obecny w trakcie całej operacji i na bieżąco pokazuje obraz mózgu, co daje możliwość zdecydowanie precyzyjniejszego umieszczenia elektrody. Zastosowana technologia pozwala także dotrzeć praktycznie do każdego obszaru mózgu, a to z kolei otwiera nowe, szerokie możliwości leczenia.

Dziękujemy za rozmowę.

Fot. arch. Mazowieckiego Szpitala Bródnowskiego Sp. z o.o.

Wyjątkowość tej operacji to przede wszystkim połączenie najnowszej wiedzy medycznej z zastosowaniem bardzo dobrego sprzętu. W efekcie uzyskaliśmy precyzję, na jaką nie mogliśmy sobie do tej pory pozwolić. Zespół neurochirurgów naszego szpitala pod kierownictwem prof. Mirosława Ząbka wszczepił elektrodę do mózgu pacjenta z chorobą Parkinsona. W czasie całej operacji uruchomiony był rezonans magnetyczny – to jest właśnie innowacyjne. Obiektywnym dowodem na pionierski charakter tego pomysłu na gruncie polskim jest fakt, że to pierwszy taki zabieg w naszym kraju, a drugi w Europie.

26

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Potocznie nazywamy tak choroby reumatyczne, czyli nieurazowe schorzenia narządu ruchu, obejmujące ponad 340 jednostek chorobowych. Część z nich ma podłoże autoimmunologiczne1 i zapalne, część niezapalne, a kolejna grupa ma dolegliwości wynikające z innych schorzeń, np. endokrynologicznych. Większości z nas reumatyzm kojarzy się z osobami starszymi, u których dominują dolegliwości związane z chorobą zwyrodnieniową. Od 45 roku życia zauważalne stają się bowiem pierwsze zmiany zwyrodnieniowe i co roku pojawiają się kolejne. Choroba zwyrodnieniowa jest najczęstszą chorobą układu ruchu i dotyczy około 1/3 mężczyzn i 40 proc. kobiet w wieku około 70 roku życia. Często też spotkać się można z tzw. reumatyzmem tkanek miękkich, będącym wynikiem zmian wokół stawu, do którego zalicza się np. zespół bolesnego barku, łokieć tenisisty czy golfisty. Na choroby reumatyczne można zachorować w każdym wieku.

innymi nieuświadomienie sobie, że również w tak młodym wieku można mieć chorobę reumatyczną. Podobnie jest z przyzwyczajeniem się do bólu, kiedy dolegliwości narastają powoli, a nie nagle. Drugi niepokojący objaw, który powinien skłonić pacjenta do natychmia-

Obrzęk chociażby jednego stawu z dolegliwościami najbardziej nasilonymi rano. Sukces terapeutyczny, czyli remisja choroby, w największej mierze uzależniony jest od jak najwcześniejszego ustalenia rozpoznania i rozpoczęcia leczenia. Jednak pacjenci trafiają do reumatologa dopiero w momencie, gdy choroba jest zaawansowana. Przyczyną opóźnień diagnostycznych jest między

Bieżący obraz mózgu, otrzymywany dzięki pracy rezonansu podczas operacji, pozwala uzyskać precyzję otwierającą szerokie możliwości leczenia

Leki bez recepty Warto również zwrócić uwagę na problem stosowania leków działających przeciwbólowo i przeciwzapalnie, kupowanych bez recepty. Powodują one zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości bólowych, a to wpływa na bagatelizowanie objawów i zbyt późną wizytę u reumatologa. Pobyt w szpitalu Przy podejrzeniu wczesnych postaci chorób reumatycznych należy zweryfikować objawy, mogące również wiązać się z innymi poważnymi schorzeniami, w których występują symptomy ze strony układu ruchu, takimi jak nowotwory czy różnego typu infekcje. W takich sytuacjach konieczna jest diagnostyka w warunkach szpitalnych. Na podstawie całego wachlarza badań i często konsultacji wielospecjalistycznych udaje się ustalić szybko rozpoznanie i włączyć właściwe leczenie. Konkluzja

Co powinno nas skłonić do wizyty u lekarza?

Oznacza to, że ta technologia może pomóc nie tylko chorym na chorobę Parkinsona? Na obecnym etapie jest ona dedykowana przede wszystkim tej grupie pacjentów. Jednak autor pomysłu prof. Krzysztof Bankiewicz jest przekonany, że wkrótce będzie można ją stosować w leczeniu guzów mózgu, choroby Alzheimera i terapii genowych, być może również dzieci. Możli-

Czym właściwie jest reumatyzm?

Fot. arch. 4DB

wość tak precyzyjnej ingerencji w mózg daje szansę na podawanie chemii bezpośrednio do guza. Wiąże się to z perspektywą zupełnie nowego podejścia do chemioterapii guzów mózgu.

Tych obszarów naszego ciała dotyczą choroby reumatyczne. Nie ignorujmy sygnałów, które wysyła nasz organizm

stowej konsultacji u reumatologa, to ból kręgosłupa, szczególnie gdy najbardziej nasilony jest w nocy i rano, a ustępuje po ćwiczeniach i rozruszaniu się. Trzeba pamiętać, że może to być jedyny objaw zapalnej choroby reumatycznej.

Partnerstwo Zarząd Wojew podpisanie lis ództwa Mazowieckiego wyr Województwa tu intencyjnego pomiędzy aził zgodę na im. prof. dr hab. Mazowieckiego a Instytutem Samorządem cego działań in med. Eleonory Reicher w War Reumatologii województwa mformacyjno-edukacyjnych dl szawie dotycząnych (uchwała nrazowieckiego w zakresie chora mieszkańców ób 820/252/13 z 29 kwietnia 2013 r.)reumatycz.

Zapalne schorzenia reumatyczne są chorobami przewlekłymi, lecz dzięki wczesnej diagnostyce i stałemu, w porę wdrożonemu leczeniu – kontrolujemy je, często zatrzymujemy ich postęp, a przez to zapobiegamy pojawieniu się powikłań. Opracowała prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska Kierownik Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów Instytutu Reumatologii im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie 1

Układ odpornościowy organizmu niszczy własne komórki i tkanki.

Epidemiologi W Polsce na pra kostno-mięśniozewlekłe choroby reumatolog wództwie maz wego choruje około 9 mln iczne i układu wśród nich znajowieckim jest ponad 5 mln osób. W wojeści o podłożu reduje się 1,3 mln osób, które mieszkańców, mają dolegliwoumatycznym.

rolnictwo

Smacznie i tradycyjnie. Laury już rozdane Jak bogata, różnorodna oraz oryginalna siła drzemie w mazowieckiej kuchni, po raz kolejny można było przekonać się podczas szóstej edycji konkursu o „Laur Marszałka Województwa Mazowieckiego”. Nagroda ta to nie tylko w y ł o ni eni e i nagrodzenie producentów wyróżniających się jakością produkcji, kultywowaniem i popularyzowaniem mazowieckiej tradycji kulinarnej, oryginalnością w podejściu do tematu żywności i przetwórstwa, ale także promocja zdrowej, wytwarzanej według oryginalnych przepisów, żywności. Dzięki konkursowi produkty z różnych krańców Mazowsza mają szansę przekroczyć granicę swojego subregionu. Inicjatywy związane z tradycyjną, dobrą żywnością świadczą o naszym włączaniu się w ogólnoświatową filozofię powrotu do korzeni, do zdrowych produktów żywno-

ściowych, sprawdzonych przez pokolenia. To już nie jest moda, raczej konieczność. Tegoroczna edycja różniła się od poprzednich – po raz pierwszy nagradzano dwie grupy – producentów indywidualnych oraz przedsiębiorców. Uznano, że taki podział stwarza szansę na wyrównaną rywalizację, zwłaszcza tym, którzy produkują na mniejszą skalę, jak np.: koła gospodyń wiejskich, stowarzyszenia, szkoły, gospodarstwa agroturystyczne czy ekologiczne, a także osoby fizyczne. Laury dla producentów, jak podkreślił marszałek Adam Struzik, to przykład, że samemu można zbudować firmę (przyszłość), zaczynając choćby od produkowania pierogów, ciasta czy nalewki. W szóstej edycji konkursu o „Laur Marszałka Województwa Mazowieckiego” wyłonio-

nych zostało szesnaście produktów, wśród których znalazły się dania mięsne, rybne oraz nabiał, a także alkohole i różnego typu słodycze. W każdej grupie nagradzane były produkty z podziałem na kategorie: wyroby piekarnicze; wyroby cukiernicze; przetwory mięsne/produkty pochodzenia zwierzęcego; przetwory owocowe i warzywne/produkty pochodzenia roślinnego; produkty mleczarskie; miody oraz napoje. Uroczystość wręczenia Laurów odbyła się w pięknej sali Centralnej Biblioteki Rolniczej w Warszawie. Oprawę muzyczną zapewniła Młodzieżowa Orkiestra Dęta Ochotniczej Straży Pożarnej w Gozdowie. Elżbieta Tomaszewska

Kategoria: producenci indywidualni

Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik To, co jemy – jak jest przygotowane, jakimi metodami wyhodowane lub przetworzone – ma olbrzymie znaczenie dla naszego zdrowia. Stąd też regionalna, często ekologiczna żywność cieszy się w ostatnich latach dużą popularnością. Chętnie wra-

camy też do lokalnych dań, które wśród wielu budzą wspomnienia z dzieciństwa i kojarzone są z unikalnością poszczególnych miejsc. Identyfikowanie niezapomnianych doznań kulinarnych z naszym regionem sprawia, że dziedzictwo kulinarne Mazowsza staje się jego naturalnym bogactwem, ale również jest doskonałym sposobem na aktywizację środowiska wiejskiego, nowe obszary aktywności zawodowej. Samorząd Województwa Mazowieckiego ma świadomość ogromnej roli pielęgnowania szeroko rozumianej tradycji i podejmuje wiele kroków pozwalających na zachowanie lokalnej tożsamości. Dlatego chętnie promujemy to, co wytwarzają lokalni producenci. Chcemy, by byli znani nie tylko w swojej okolicy, ale też by rozpowszechniali bogactwo regionalnej kuchni. Od 2007 r., od momentu rozpoczęcia konkursu, wyróżniliśmy szeroką gamę wyjątkowej jakości produktów.

Cydr Ignaców Producent: Cydr Tomasz Porowski i Marcin Hermanowicz (gmina Błędów, powiat grójecki)

Kategoria: przedsiębiorcy Ciasteczka zbożowe crunchy „Florentynki z żurawiną” Producent: Zakłady spożywcze „Malwa” w Blichowie (gmina Bulkowo, powiat płocki)

„Sójka mazowiecka” Producent: Anna Kotuniak z Podcierni (gmina Cegłów, powiat miński)

Tort marengowy (bezowy) Producent: Jolanta Wołynik z Legionowa

Tradycyjne pączki rodzinne z konfiturą różaną Producent: Anna Wojciechowska (gmina Gzy, powiat pułtuski)

Miód pszczeli lipcowy Producent: Mirosław Pędzich (Ostrów Mazowiecka, powiat ostrowski)

Ser Mocek z mleka krowy polskiej czerwonej Producent: Anita Mierzejewska z Wiśniewa (powiat ostrowski)

Pstrąg nadbużański wędzony Producent: Andrzej Sisiński z Ołtarzy-Gołaczy (gmina Nur, powiat ostrowski)

Czosnek latowicki marynowany Producent: Grzegorz Odalski ze Strachomina (gmina Latowicz, powiat miński)

Krupnik kurpiowski Producent: Andrzej Kaliszewski z Białobieli (gmina Lelis, powiat ostrowski)

Chleb śródziemnomorski Producent: Piekarnia Baldwin Jastrzębski Mańkowski ze Skórca (powiat siedlecki)

Salceson wizytowy Producent: Wojciech Pysiak (działalność marginalna i ograniczona) ze Zdziechowa (gmina Zakrzew, powiat radomski)

Krucha rurka ze śmietaną i kajmakiem Producent: Cukiernia „Małgosia” z Radzymina (powiat wołomiński)

Olej rzepakowy tłoczony na zimno Producent: Gospodarstwo produkcyjnohandlowo-usługowe „Kowalski” z Winnik (gmina Nasielsk, powiat nowodworski)

Twaróg półtłusty Producent: Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Siedlce

Miód pszczeli lipowy Producent: „Pachniczówka” Sp. z o.o. (gmina Grębków, powiat węgrowski)

rolnictwo

Kończy się okres programowania Unii Europejskiej 2007-2013, trwają dyskusje na temat nowych ram finansowych i zasad wsparcia (ściskamy kciuki za naszych negocjatorów). Według wstępnych ustaleń, Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich w przyszłości nadal będzie obecna na polskiej i mazowieckiej wsi. Już teraz zapraszamy do współpracy.

Newsletter ZA NAMI 28 kwietnia na Polu Mokotowskim w Warszawie, w Alejce Produktów Tradycyjnych i Lokalnych Mazowsza, będącej częścią oficjalnych prezentacji różnych instytucji z okazji Światowego Dnia Ziemi, pokazaliśmy produkty nagrodzone tegorocznym Laurem Marszałka, wpisane na listę produktów tradycyjnych, jak również producentów należących do Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze1. Także w ostatni weekend kwietnia współorganizowaliśmy Mazowieckie Targi Rolne i Przedsiębiorczości w Sochaczewie, które są jedną z największych imprez tego typu w regionie. W tym roku, jubileuszowe, bo XX już, miały specjalną oprawę i mimo początkowo deszczowej pogody nie odstraszyły wystawców i zwiedzających. Oba przedsięwzięcia współfinansowane były ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. PRZED NAMI Zapraszamy do Zagrody Kurpiowskiej w Kadzidle, w której od 4 do 6 czerwca odbywać się będą XIII Warsztaty Etnograficzne „Ginące Zawody”. Co roku impreza ta kultywuje tradycję i dziedzictwo kulturowe Puszczy Kurpiowskiej. Przyczynia się także do ochrony unikalnych umiejętności kurpiowskich dziedzin rękodzieła ludowego. Zainteresowani będą mieli okazję poznania tajników warsztatu kurpiowskich twórców ludowych, a także wytwarzania rękodzieła ludowego w takich dziedzinach jak: plastyka obrzędowa i zdobnicza, hafciarstwo i koronkarstwo, plecionkarstwo, rzeźba, obróbka bursztynu, tkactwo i obróbka lnu, garncarstwo, kowalstwo, potrawy regionalne, folklor.

Inną ważną dla regionu imprezą wspieraną przez KSOW będzie 45. „Niedziela Sannicka” zaplanowana na 7 lipca w Sannikach. Specyfiką tego wydarzenia jest łączenie w ofercie programowej folkloru i sztuki ludowej, muzyki klasycznej i poezji, kabaretu i muzyki popularnej. Na szczególnym miejscu zawsze jest folklor i sztuka ludowa własnego regionu etnograficznego, zwanego sannickim lub gąbińsko-sannickim. „Niedziela Sannicka” gromadzi co roku dużą rzeszę odwiedzających. W spotkaniu biorą udział twórcy i grupy z innych regionów Polski, jak również z zagranicy. Oba projekty realizują założenia „Planu Działania Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w Województwie Mazowieckim na lata 2012-2013”.

Fot. arch. 4DB

eKSpresOWy przegląd wydarzeń

Dla rolnictwa w latach 2004-2006 podstawowym źródłem wsparcia był Sektorowy Program Operacyjny „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” (SPO ROL), natomiast w kończącym się okresie 2007-2013 jest to Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW).

ZMIANY W FINANSOWANIU lata 2004-2006

lata 2007-2013

Maksymalny poziom współfinansowania ze środków funduszy strukturalnych

75 proc.

85 proc.

Maksymalny poziom współfinansowania ze środków Funduszu Spójności

85 proc.

85 proc.

- z funduszy strukturalnych: zasada n+22 - z Funduszu Spójności zasada n+3

- ze wszystkich funduszy: zasada n+3 dla lat 2007-2010 zasada n+2 dla lat 2011-2013

wielofunduszowość

jeden program – jeden fundusz oraz zasada cross-financing3

Okres wydatkowania środków

Sposób znajdowania funduszy

WIESZ – ROZUMIESZ Okres programowania – Unia Europejska określa swoje programy w perspektywie sześcioletniej, planując budżet i wydatki właśnie w takim przedziale czasowym. Do 2004 r. Polska korzystała z tzw. pomocy przedakcesyjnej, czyli środków przeznaczonych dla krajów starających się o członkostwo w UE. Po wstąpieniu do struktur europejskich wykorzystywaliśmy pomoc przedakcesyjną, ale także środki unijne z perspektywy 2000-2006. Pierwszym pełnym okresem programowania dla Polski i Mazowsza były lata 2007-2013, a dziś jesteśmy na etapie określania warunków kolejnego przedziału 2014-2020.

Piotr Marzec i Marcin Rzońca Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

Więcej na temat Laura w bieżącym numerze „Kroniki Mazowieckiej”, s. 28-29 2 Zasada ta jest jednym z kryteriów oceny formalnej projektu. Oznacza to, że beneficjent zobowiązany jest zrealizować i rozliczyć projekt w terminie n+3, n+2, gdzie „n” to rok, w którym beneficjent podpisał umowę na dofinansowanie realizacji projektu (w szczególnych, uzasadnionych przypadkach instytucja organizująca konkurs może zgodzić się na wydłużenie okresu realizacji projektu). 3 Mechanizm cross-financing utworzono na potrzeby okresu budżetowego 2007-2013. Zgodnie z jego przepisami, po spełnieniu określonych warunków, projekt może być współfinansowany ze środków dwóch funduszy europejskich. 1

ekologia

KULTURA

Mazowsze źródłem energii LEDowe oszczędności Koszty energii są obecnie głównymi i nadal rosnącymi wydatkami działalności. Nawet bez uwzględniania strat energii, mogą przekroczyć jedną czwartą budżetu operacyjnego danego budynku. Do tego dochodzą wysokie koszty związane z zapewnieniem odpowiedniego poziomu oświetlenia ulic, co w przypadku miast czy gmin generuje dodatkowe wydatki. 1 

Dlatego też optymalizacja oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej (urzędach, szkołach, halach sportowych itp.) oraz ulicznego stała się jednym z obszarów aktywności Mazowieckiej Agencji Energetycznej. Chcielibyśmy zaproponować mazowieckim samorządom program poprawy efektywności energetycznej na terenie województwa, w tym jako jedno z działań – doradztwo w zakresie oświetlenia.

2 

Potrzeba wprowadzenia zmian w zakresie gospodarowania energią wynika z unijnego i krajowego ustawodawstwa. Państwa członkowskie UE muszą do końca 2016 r. określić krajowe cele w zakresie oszczędności energii (nie mniejsze niż ograniczenie zużycia energii o 9 proc.). Organizacje sektora publicznego mają przejąć inicjatywę w tym zakresie i wdrożyć co najmniej dwa z sześciu środków pozwalających oszczędzać energię. Ustawa o efektywności energetycznej precyzuje te wymagania oraz obliguje jednostki samorządu terytorialnego do wprowadzenia zmian lub usprawnień. Do działań takich należy m.in.: nabycie, modernizacja lub wymiana urządzenia bądź instalacji charakteryzujących się niskim zużyciem energii oraz niskimi kosztami eksploatacji.

3 

Zastosowanie nowoczesnych technologii (chociażby LED) zapewnia szybki zwrot inwestycji. Istnieje możliwość sfinansowania tego typu projektów przez dostawców danych rozwiązań, kiedy dokonane modernizacje spłacają się same z długoterminowych oszczędności. Wymiana technologii oświetlenia to odpowiednie rozwiązanie, gdy wymagane jest: zmniejszenie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych, obniżenie kosztów operacyjnych, dokonanie wymiany albo zmodernizowanie przestarzałych lub mało wydajnych instalacji czy urządzeń, poprawienie jakości oświetlenia ulicznego lub w budynkach oraz charakterystyki energetycznej i wydłużenie cyklu eksploatacji urządzeń elektrycznych, dostosowanie się do wymogów prawnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska.

4 

Z dotychczasowego doświadczenia MAE wynika, że przy obecnym poziomie zaawansowania technologicznego instytucje publiczne powinny dążyć do modelu polegającego na zagwarantowaniu przez dostawcę technologii oświetleniowych konkretnych parametrów efektywności energetycznej (tzw. performance contracting). Gwarantuje to osiągnięcie zakładanego poziomu oszczędności, a także pewność zastosowania innowacyjnych rozwiązań. Przykładowo, zawarcie umowy o poprawę

efektywności energetycznej to gwarancja uzyskania w okresie jej obowiązywania oszczędności, z których finansowana jest z kolei instalacja oświetleniowa. Taka umowa pozwala przede wszystkim na obniżenie łącznych kosztów zużycia energii, skorzystanie z najlepszych rynkowych rozwiązań i możliwości finansowania (by poprawić charakterystykę energetyczną budynków/oświetlenia ulicznego), przeniesienie ryzyka na dostawcę danej technologii, ponieważ uzyskanie wspomnianych oszczędności jest gwarantowane przez firmę technologiczną.

5 

W wyniku dokładnej analizy obiektów/ulic i procesów można określić nowe źródła przychodów, ponieważ dzięki poprawie efektywności energetycznej budynków można je eksploatować znacznie taniej. Z przewidywanych oszczędności można na bieżąco i bezinwestycyjnie finansować zakupy bardziej energooszczędnych rozwiązań, a co za tym idzie – dalej obniżać koszty operacyjne. Dotychczasowe środki publiczne zostaną przeznaczone na inne potrzeby, a lokalna społeczność zauważy komfort stosowania np. technologii LED. Finanse są zatem środkiem prowadzącym do celu, a nie celem samym w sobie. Istota umowy o poprawę efektywności energetycznej polega na uzgodnieniu docelowych wyników, a dopiero później dobraniu środków pozwalających w najlepszy sposób te wyniki osiągnąć.

6 

Z uwagi na trudną sytuację finansów publicznych, dostawcy technologii coraz częściej proponują współpracę przy wykorzystaniu nowoczesnej inżynierii finansowej, która umożliwia realizację projektów oświetleniowych przy wykorzystaniu środków partnera prywatnego. Najczęściej polega to na sfinansowaniu danej inwestycji przez dostawcę i spłacie przez instytucje publiczne w formie oszczędności wygenerowanych przez projekt. Tak skonstruowany montaż finansowy nie jest dodatkowym obciążeniem dla budżetu danej jednostki publicznej i umożliwia realizację inwestycji oświetleniowych, które nie zostały dotychczas ujęte w budżecie. Obok tradycyjnej formy zakupu ze środków własnych inwestora bądź kredytu, możliwe są następujące konstrukcje finansowania projektów modernizacji oświetlenia: wykup wierzytelności, leasing, ESCO, PPP, utworzenie spółki celowej (oświetleniowej), kompleksowe zarządzanie oświetleniem przez dostawcę technologii wraz z modernizacją oświetlenia. Bartosz Dubiński Prezes Zarządu Mazowieckiej Agencji Energetycznej Sp. z o.o.

Książki z mazowieckiej półki „W rodzinie, pod sercem matek kryje się Naród” – te słowa Prymasa Tysiąclecia przypomni nam wydawnictwo Instytutu Papieża Jana Pawła II, które zwraca uwagę na godność człowieka oraz wartość małżeństwa i rodziny. Natomiast od problemów dnia codziennego odciągnie nas na pewno książka „Lustra ciszy. Malarstwo i poezja Grzegorza Morycińskiego”. O małżeństwie i rodzinie To już drugie wydanie publikacji poświęconej nauczaniu Prymasa Tysiąclecia. Mimo że wypowiedzi Stefana Kardynała Wyszyńskiego pochodzą z lat 1925-1981, zachowały aktualność do dnia dzisiejszego. Dla kogoś, kto chce żyć, kierując się zasadami chrześcijańskimi, zawsze będzie ważna ogromna rola kobiety i matki w rodzinie, a także właściwe funkcjonowanie tej podstawowej komórki społecznej. Kardynał Wyszyński nie bał się poruszać także ważnych tematów związanych z praktykowaniem wartości chrześcijańskich we współczesnym świecie, w którym czyha tak wiele przeciwności związanych z pracą, dostępem do mieszkań, szkołą czy trudnościami na rynku pracy. Znajdziemy także te najtrudniejsze wątki nauczania dotyczące np. samobójstwa. Widoczna jest tu wyraźnie troska o człowieka, który powinien mieć zapewnione warunki do osobistego rozwoju i życia zgodnie z podstawowymi zasadami. Prymas jednak zawsze próbuje dojść do źródeł takich nieszczęść i podpowiada, jak im zapobiec. Czytelnik, wgłębiając się w treść antologii, może prześledzić ewolucję poglądów autora, m.in. na temat komplementarnych ról kobiety i mężczyzny w rodzinie, funkcji, jakie pełnią w społeczeństwie, a także potrzeby zdecydowanej polityki państwa, które powinno zadbać o wielowymiarową pomoc rodzinom wielodzietnym. Publikacja zawiera aneks z tematycznie dobranymi listami pasterskimi episkopatu Polski z lat prymasostwa kardynała Wyszyńskiego oraz indeksy ułatwiające korzystanie z książki. Wydawnictwo obejmuje 2 tomy w twardej oprawie – osobno treść i indeksy – oraz płytę CD z wersją elektroniczną książki. Można je nabyć w sklepie internetowym dostępnym na stronie Instytutu Papieża Jana Pawła II – www.ipjp2.pl .

„Lustra ciszy” „Poeta i malarz jednocześnie to ktoś wyjątkowy. Malujący w słowie, piszący w obrazach. Uprawiający zaiste wyjątkową sztukę: szukając na przemian w płótnach i kreacjach słownych zaklętych formuł dla tego, co jest zazwyczaj niewypowiedziane (lub nie do wypowiedzenia) w zwyczajnym języku”1. Skąd tytuł „Lustra ciszy”? Odkrycie malarstwa tego znamienitego artysty pomoże uciec od zgiełku codziennego dnia, ponieważ podstawową kategorią jego sztuki jest intymność oraz dominująca cisza i spokój. Jak się okazuje, to świadomy wybór artysty – to jego „rozmyślne odwracanie się od mód”2, od współczesnej sztuki bazującej na prowokacji, skandalu, uwikłaniu w politykę itd. Ten wybitny symbolista poszukuje czegoś więcej – nie interesuje go tylko malarskie oddanie rzeczywistości, lecz przede wszystkim dotarcie do znaczeń głębszych, ukrytych. Publikacja „Lustra ciszy. Malarstwo i poezja Grzegorza Morycińskiego” jest katalogiem wystawy (prezentuje ponad sto prac malarskich artysty) organizowanej w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, a zarazem kompendium wiedzy o twórczości jednego z ostatnich polskich symbolistów – zawiera szczegółowo opracowane „Kalendarium życia i twórczości Grzegorza Morycińskiego” oraz „Kalendarium wystaw” wraz z bibliografią. Czytelnicy znajdą tu również eseje omawiające motywy charakterystyczne dla twórczości malarza-poety, jak np. ten, że Moryciński nawiązuje dialog ze sztuką dalekowschodnią, zarówno w tonie współczesnym, swoim własnym, jak i młodopolskim, inspirując się najwybitniejszymi, m.in.: Pankiewiczem, Weissem czy Mehofferem. Analizę motywów japońskich w sztuce Grzegorza Morycińskiego znajdziemy w eseju Katarzyny Moleszko. Katalog można zamówić, dzwoniąc pod nr tel. 22 831 40 61, wew. 117, lub pisząc na adres: [email protected] . „Lustra ciszy. Malarstwo i poezja Grzegorza Morycińskiego”, wstęp autorstwa Jarosława Klejnockiego, s. 7. Por. tamże, esej „Lustro ciszy” Łukasza Kossowskiego, s. 9.

1 2

Opracowała Urszula Sabak

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

33

KULTURA

Kulturalne Mazowsze Koncert słowno-muzyczny w Sannikach

XXIII Festiwal Mozartowski w Warszawie

2 czerwca, godz. 14.00 sala koncertowa odrestaurowanego pałacu w Sannikach www.ecasanniki.pl

Warszawska Opera Kameralna od 20 czerwca do 21 lipca www.operakameralna.pl

Zapraszamy na kolejną ucztę duchową – tym razem usłyszymy wybitnego pianistę Jerzego Romaniuka, któremu będzie towarzyszyć, prezentując wiersze polskich poetów, Magdalena Cwenówna. Po koncercie proponujemy zwiedzanie wystawy pt. ,,Zofia Zaremba – pastele”.

Tegoroczną edycję Festiwalu Mozartowskiego otworzy premierowe wykonanie „Cosi fan tutte” w reż. Marka Weissa. Finałowym spektaklem będzie plenerowe przedstawienie „Don Giovanni”, wystawione na dziedzińcu Muzeum Pałacu w Wilanowie. W ramach projektu odbędzie się blisko 40 spektakli i koncertów. Miejscem wydarzeń festiwalowych będą Teatr Warszawskiej Opery Kameralnej, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Łazienki Królewskie – Teatr Stanisławowski, Muzeum Pałac w Wilanowie, kościół Świętego Krzyża i kościół seminaryjny na Krakowskim Przedmieściu.

Vive la France! Piknik Literacki dla Dzieci 26 maja, w godz. 11.00-17.00 Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie www.muzeumliteratury.pl

Zapraszamy na multidyscyplinarny projekt edukacyjny, skierowany do dzieci w wieku od 3 do 15 lat oraz ich rodziców. W tym roku piknik odbywa się pod patronatem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Francuskiej. Proponujemy liczne atrakcje – warsztaty: plastyczne, teatralne, twórczego myślenia, detektywistyczne, kulinarne, a także pokazy filmów, również w wersjach oryginalnych, oraz spotkania z autorami.

Wojna Obronna 1939 r. na znaczkach pocztowych do 16 czerwca Muzeum Regionalne w Siedlcach www.muzeumsiedlce.art.pl

Zbombardowanie Wielunia i obrona Węgierskiej Górki to dwa kolejne, tragiczne wydarzenia, które Poczta Polska upamiętniła w ramach cyklu znaczków pocztowych poświęconych wojnie obronnej 1939 r. W 2009 r. wraz z emisją znaczków powstała wystawa filatelistyczna, upamiętniająca 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej. W 2012 r. ekspozycję rozszerzono o działania obronne w ramach bitwy granicznej na przedpolu Mławy. Prezentowana w Siedlcach wystawa jest wspólnym projektem Poczty Polskiej, Fundacji Ośrodka KARTA, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie i Urzędu Miasta w Mławie.

Stanisław Skarżyński – historyczny lot przez Atlantyk 1933 otwarcie wystawy 28 maja, godz. 17.00 (ekspozycja do 20 czerwca) Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie www.mhprl.pl

Ekspozycja prezentuje fakty z życia kpt. Skarżyńskiego, do jego tragicznej śmierci. Opowiada również o wojskowej karierze i zainteresowaniu lotnictwem. Stanisław Skarżyński (1899-1942) wstąpił do Wojska Polskiego w 1918 r. Jest pierwszym Polakiem, który przeleciał nad Atlantykiem na jednomiejscowym samolocie RWD-5bis. Wystartował z zachodniego wybrzeża Afryki (Saint Louis w Senegalu), a wylądował w Maceió w Brazylii. Przelot trwał 20 godz. 30 min, z czego 17 godz. 15 min nad oceanem. W ten sposób – wynikiem 3582 km – ustanowił międzynarodowy rekord odległości w klasie II samolotów turystycznych, kpt. Stanisław Skarżyński o masie własnej do 450 kg.

Stanislav Kolibal. Czarne, Białe, Szare Ginące Zawody. Warsztaty etnograficzne od 4 do 6 czerwca Zagroda Kurpiowska w Kadzidle www.muzeum.ostroleka.pl

Po raz kolejny zapraszamy na imprezę cykliczną, dającą możliwość zapoznania się z dawnymi technikami wytwarzania wyrobów rękodzieła ludowego oraz artystycznego. Pierwsza edycja warsztatów odbyła się w 2001 r., przyciągając ok. 1200 uczestników.

34

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

do 7 czerwca Galeria Foksal MCKiS w Warszawie www.galeriafoksal.pl

Artysta należy do światowej czołówki przedstawicieli tzw. abstrakcji zimnej. Posługuje się językiem geometrii. Krytycy odczytywali w jego twórczości nawiązania do konceptualizmu, minimal-artu czy Arte Povera. Procesualny charakter jego dzieła nie pozwala na zaszufladkowanie go do kategorii rzeźby. Ten gatunek sztuki przeszedł w ciągu ostatniego półwiecza zasadniczą transformację, a Kolibal wniósł do niej swój znaczący wkład.

Kazimierz Pomagalski. Powrót do źródeł. Malarstwo, rysunek

Kalejdoskop Barw Polski. Koncert PZLPiT „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego

otwarcie wystawy 7 czerwca, godz. 17.00 (ekspozycja do 30 czerwca) Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu www.muzeum.edu.pl

16 czerwca, godz.19.00 Matecznik Mazowsze w Otrębusach www.mazowsze.waw.pl

Jego odrębne od wszystkiego, co znamy, malarstwo wizji, sugerujące ruch i obrazy jak ze stworzenia świata – wyrosło zapewne z doświadczeń XX-wiecznej abstrakcji, ale Kazimierz Pomagalski, „Powrót do źródeł”, 1979, bliskie jest też sztuce francuskich romantyolej, płótno, 110 x 140 cm, kolekcja Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, dar artysty ków, np. Géricault. Kazimierz Pomagalski uro(fot. Sebastian Fituch) dził się w 1938 r. w Lipsku nad Wisłą, do szkoły chodził w Radomiu, studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, dyplom uzyskał w 1965 r. Mieszka w Warszawie i w Forcalquier we Francji, ale przez lata wystawiał niemal wyłącznie w Europie Zachodniej. W roku ubiegłym zorganizował wystawę w rodzinnym Lipsku. Teraz w Radomiu pokazuje obrazy i rysunki z różnych lat.

Zamkowe Spotkania Kolekcjonerów i Modelarzy. Impreza plenerowa 23 czerwca, w godz. 12.00-18.00 dziedziniec Zamku Książąt Mazowieckich w Ciechanowie www.muzeumciechanow.pl

Spotkanie organizujemy dla miłośników znaczków pocztowych, monet, banknotów, militariów, przedmiotów użytkowych oraz wszelkich innych staroci. Poprzez plenerową imprezę chcemy zintegrować środowiska kolekcjonerskie i modelarskie.

Dzień Dziecka w radomskim skansenie

Twórczość Kazimierza Pacewicza (1895-1974)

2 czerwca, w godz.10.00-18.00 Muzeum Wsi Radomskiej www. muzeum-radom.pl

otwarcie wystawy 16 czerwca (ekspozycja do 25 sierpnia) Muzeum Regionalne w Siedlcach www.muzeumsiedlce.art.pl

Spotkanie edukacyjne z cyklu „Lato na wsi” popularyzuje wiedzę o życiu codziennym dawnej wsi i sztukę ludową. Zapraszamy na warsztaty artystyczne, prowadzone przez specjalistów ds. edukacji muzealnej i twórców ludowych z regionu radomskiego. Ponadto zaplanowaliśmy przegląd dziecięcych zespołów ludowych.

Barwy zmieniające się jak w kalejdoskopie, muzyka budząca niezapomniane wrażenia, taniec i śpiew, śpiew i taniec. W programie koncertu zobaczyć będzie można najciekawsze choreografie z repertuaru zespołu (dzieła Elwiry Kamińskiej, Eugeniusza Paplińskiego, a przede wszystkim Witolda Zapały), usłyszeć najbardziej popularne piosenki oraz podziwiać przepiękne stroje z dwudziestu etnograficznych regionów Polski. W wirze kolorów pojawią się więc tańce narodowe oraz regionalne. Bilety w cenie 70 zł.

InQbator Ruchu. Festiwal Teatralny 25 maja Ostrołęckie Centrum Kultury, Klub Oczko oraz przestrzeń miejska Ostrołęki www.mckis.waw.pl

W zbiorach muzeum siedleckiego od 1988 r. znajduje się kolekcja prac malarskich Kazimierza Pacewicza przekazana przez Muzeum Narodowe w Warszawie. Artysta malował portrety, akty, obrazy historyczne oraz ilustracje książkowe. Po jego śmierci żona artysty podarowała kilkadziesiąt obrazów polskim muzeom.

Ginące zawody. Nowy cykl zajęć w MCKiS do 8 listopada Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki w Warszawie www.mckis.waw.pl

W bieżącym roku zapraszamy uczniów szkół warszawskich na nowy cykl zajęć warsztatowych, poświęconych ginącym zawodom. Podczas półtoragodzinnych spotkań z mistrzami tradycyjnych zawodów można poznać tajniki pracy bursztyniarza, kołodzieja, kowala, pszczelarza, tkaczki i stolarza – cieśli. Zajęcia odbywają się w trzech grupach i zaczynają o godz.: 9.00, 11.00 i 13.00. Koszt to 10 zł od uczestnika (dla nauczycieli i opiekunów wstęp bezpłatny).

To projekt artystyczny, edukacyjny i integracyjny prezentujący ważne wydarzenia teatralne w szerokim spektrum gatunków, technik oraz praktyk interpretacyjnych. Zadaniem festiwalu jest upowszechnianie kultury teatralnej, a także edukacja teatralna, stworzenie płaszczyzny wymiany doświadczeń twórców teatralnych oraz propagowanie stylu życia opartego na aktywnym uczestnictwie w kulturze.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

35

KULTURA

71. rocznica egzekucji więźniów Pawiaka w Lesie Sękocińskim koło Magdalenki

Słoneczny Ptak. Indonezyjskie ornamenty i  ich symbolika

28 maja Muzeum Więzienia Pawiak Oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie www.muzeum-niepodleglosci.pl

Tego dnia okupanci niemieccy zamordowali 202 mężczyzn i 22 kobiety. Byli to polscy patrioci, ludzie reprezentujący różne środowiska i grupy społeczne. W egzekucji koło Magdalenki zginęło dziewięciu funkcjonariuszy polskiej straży więziennej pełniących do momentu aresztowania służbę na Pawiaku. Wśród zamordowanych kobiet znajdowało się 16 więźniarek przywiezionych z obozu koncentracyjnego KL Ravensbrück. Aby uczcić pamięć oraz oddać hołd ofiarom, wraz z władzami gminy Lesznowola oraz Polskim Związkiem Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, zapraszamy na uroczyste obchody rocznicowe.

Sobótki Świętojańskie Otwarcie inwestycji zrealizowanych w ramach projektu „Zdarzyło się kiedyś nad wodą – trasa turystyczna w radomskim skansenie” 22 czerwca, godz.17.00 Muzeum Wsi Radomskiej www.muzeum-radom.pl

Występy kapel i pokazy obrzędów sobótkowych po raz pierwszy prezentowane będą w amfiteatrze wybudowanym w ramach projektu „Zdarzyło się kiedyś nad wodą – trasa turystyczna w radomskim skansenie”. Został on sfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu województwa mazowieckiego. Oprócz amfiteatru i pracowni konserwatorskiej powstało osiem odrestaurowanych obiektów zabytkowych: tartak z Molend, dwa młyny wodne – z Zofiówki i Zajączkowa oraz chałupa i złożona z czterech budynków zagroda okólna z Solca nad Wisłą.

Kontrapunkt. Młodzi Sztuką do 23 czerwca Galeria Elektor MCKiS w Warszawie www.galeriaelektor.pl

W wystawie biorą udział artyści należący do grupy Młodzi Sztuką oraz inni zaproszeni twórcy, m.in. Adriana Krawcewicz, Aga Pietrzykowska, Agata Czeremuszkin-Chrut, Agnieszka Borkowska i Dominik Jasiński. Młodzi Sztuką Dominik Jasiński, „Go on try me” reprezentują artystów, twórców działających w różnych obszarach (malarstwo, rysunek, grafika, rzeźba, fotografia, video art, performance, instalacja, scenografia, street art oraz poezja, muzyka). To otwarta, wielopokoleniowa grupa artystyczna, dla której charakterystyczna jest szeroko rozumiana „młodość” w twórczości artystycznej.

36

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

do 27 października Galeria Azjatycka Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie www.muzeumazji.pl

Tematem nowej wystawy jest ornament i jego symbolika w sztuce i rzemiośle Indonezji – największego wyspiarskiego kraju świata. Bogactwo ornamentów, często pochodzących z innych kręgów kulturowych, to jedna z charakterystycznych cech sztuki indonezyjskiej, zwracająca uwagę nawet przy pobieżnym z nią Garuda – Słoneczny Ptak, wyspa Bali kontakcie. Indonezja jest bowiem krajem nie tylko tysięcy wysp, ale też tysięcy ornamentów.

Grafika Warszawska 2012 do 21 czerwca Galeria Test MCKiS w Warszawie www.galeriatest.pl

Wystawa pokonkursowa jest plonem prowadzonej w ubiegłym roku XIX edycji konkursu. Swoje prace prezentują publiczności: Joanna Gębal, Krzysztof Ćwiertniewski, Katarzyna Matyjek, Joanna Taracha, Wiesław Szamocki i Marta Banaszak.

Warszawa Białoszewska otwarcie wystawy 24 czerwca, godz. 18.00 (ekspozycja do 31 grudnia) Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie www.muzeumliteratury.pl

W tym roku, 17 czerwca, przypada 30. rocznica śmierci Mirona Białoszewskiego. Założeniem wystawy jest przedstawienie oryginalnej osobowości twórczej poety, ogromnie ważnego dla naszej literatury, ale funkcjonującego najczęściej w ramach legendy, natrętnej anegdoty. Wartość rękopisów, fotografii, nagrań fonicznych, ikonografii, osobistych pamiątek – w plastycznej aranżacji wykorzystującej m.in. fotografie z kolekcji Ireny Jarosińskiej, fragmenty kronik filmowych z zapisami spektakli Teatru na Tarcz yńsk iej, cz y wreszcie słynne filmiki realizowane z przyjaciółmi – stanowić będą o sile oddziaływania narracji ekspozycji, która bez wątpienia stanie się ważnym wydarzeniem kulturalnym w  Warszawie Bruliony Białoszewskiego w kadrze Anny Kowalskiej i dla Warszawy.

Islandia. Podróż do wnętrza Ziemi w fotografii Andrzeja Piotrowskiego do 23 czerwca Muzeum Regionalne w Siedlcach www.muzeumsiedlce.art.pl

Wystawa stanowi plon fotograficznej wyprawy na unikalną pod względem budowy geologicznej Islandię. Czynne wulkany i skały pochodzenia wulkanicznego sąsiadują tu z lodowcami, z których największy – Vetnajökull jest parkiem narodowym. Przez wyspę przebiega granica między płytami tektonicznymi: północnoamerykańską i euroazjatycką z unikalną strefą ryftową (sieć uskoków). W górkach łatwo możemy znaleźć okazy minerałów. Olbrzymią atrakcję stanowią erupcje jedynego czynnego na wyspie gejzeru i liczne gorące źródła. Zniewalająca jest przyroda słabo zaludnionej Islandii. Liczne fiordy zamieszkują morskie ptaki i łatwe do obserwacji wieloryby i foki. Prawdziwym bogactwem wyspy są ryby stanowiące przedmiot prowadzonych na przemysłową skalę połowów. Próbkę uwiecznionych wspomnień prezentujemy na 3. stronie okładki w „FotoGalerii”.

Mazowsze w Koronie Witold Lutosławski – Tradycje, Kompozycje, Improwizacje 26 maja, godz. 17.00 Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Szreńsku www.mazowszewkoronie.pl

Festiwal „Mazowsze w Koronie” po raz pierwszy odwiedzi starą miejscowość – Szreńsk. Zabytkowy, gotycki kościół, w którym będzie zorganizowany koncert, został wybudowany w XVI w. Jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury na północnym Mazowszu. „IV Wieczór” festiwalu „Mazowsze w Koronie” znalazł się w programie projektu „Powiat Mławski – Stolicą Kultury Mazowsza 2013”. Wstęp wolny.

Piłkarskie Mistrzostwa Warszawy Instytucji Kultury 8 czerwca, w godz. 10.00-18.00 Stadion Polonii Warszawa www.muzeumsportu.waw.pl

Zacięta rywalizacja, wielkie emocje i sportowa atmosfera. Tak w skrócie można opisać czerwcowe Mistrzostwa Warszawy Instytucji Kultury. Spośród 14 reprezentacji, które zgłosiły się do rozgrywek, zostanie wyłoniony zwycięzca. Odbierze on puchar przechodni. Oprócz piłkarskich emocji nie zabraknie innych rozrywek. Organizatorzy wraz z uczestnikami mistrzostw przygotowali szereg atrakcji dla kibiców.

Sztuka Dokumentu w kinie Elektor! w każdą środę o godz. 19.00 najbliższy pokaz: 29 maja kolejne: 5, 12, 19, 26 czerwca www.kinoelektor.pl, www.sztukadokumentu.pl

W ostatnią środę maja Maciej Cuske przeniesie nas na żaglowiec Kruzenshtern – dumę Rosji. By stać się marynarzami handlowej floty, młodzi chłopcy przechodzą na nim próbę – dwumiesięczny rejs pod okiem doświadczonej załogi. 5 czerwca warto wybrać się na „Argentyńską lekcję” w reż. Wojciecha Staronia – poruszającą, opowiedzianą pięknym filmowym językiem historię wyjątkowej przyjaźni… „Smart Night” – projekt, którego opiekunkami są Ewa Turczyńska i Magdalena Kondrakiewicz – zobaczymy 12 czerwca. To blok niezależnych krótkich filmów; towarzyszyć mu będą spotkania ludzi ze środowiska biznesowego, którzy chcą zaangażować się w działalność kulturalną. Tydzień później projekt „Poza Euro” przedstawi Gennady Kofman. Zbiorowy projekt dokumentuje przygotowania Ukrainy do Euro oraz tego, co dzieje się wśród społeczeństwa w czasie wielkiego turnieju. Również 19 czerwca obejrzymy„Kijów – od świtu do zmierzchu” w reż. Mirosława Dembińskiego – spotkania i rozmowy, zaskakujące swą otwartością i swobodą, odsłanią twarz dzisiejszej Ukrainy. Czerwcowe pokazy zakończymy filmem „Obcy – gatunki inwazyjne w Polsce” w reż. Romana Dębskiego, Mikołaja Haremskiego, Sławomira Swerpela. Co się kryje pod tym tytułem, warto samemu się przekonać. Bilety w cenie 10 zł.

Środy u Dominikanów Warszawskiej Opery Kameralnej. Wirtuozowska muzyka XVII w.

Scena E12 Muzyka dawna

29 maja, godz. 20.00, Klasztor OO. Dominikanów w Warszawie www.operakameralna.pl

13 czerwca, godz. 19.00 Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki w Warszawie www.mckis.waw.pl

Program kolejnego koncertu z cyklu „Środy u Dominikanów” wypełni w całości muzyka wybitnych kompozytorów – wirtuozów baroku: Heinricha Bibera, Heinricha Döbela, Jacoba Richmanna, Johanna Jakoba Walthera oraz Dietricha Buxtehude. Wykonawcami koncertu będą znamienici soliści Warszawskiej Opery Kameralnej: Grzegorz Lalek – skrzypce barokowe, Lilianna Stawarz – pozytyw, klawesyn, Anna Kowalska – teorba, gitara barokowa, Grzegorz Zimak – viola da gamba.

Projekt powstał, by promować muzykę dawną oraz integrować środowisko. Program koncertów jest bardzo zróżnicowany i połączony z dyskusją po każdym koncercie na temat odbioru danego gatunku muzyki. Publiczność ma możliwość spotkania z wykonawcami, rozmowy z nimi oraz przyjrzenia się instrumentom, nierzadko bardzo cennym.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

37

KULTURA

kontaktowym oddziału i miejscem ukrycia jednego z dowódców AK. Ona sama była łączniczką oddziału.

Do tej pory poznawaliśmy kulturę osadników nadwiślańskich poprzez krajobraz, cmentarze, budownictwo, kulinaria, jakie po sobie zostawili. Co stało się z ludźmi, po których tę spuściznę odziedziczyliśmy? Co obecnie myślą Polacy o dawnych mieszkańcach ziem nadwiślańskich?

Zostać tu mimo wszystko Kiedy kończyła się II wojna światowa, Helmut Neitsch miał 9 lat, jego młodsi bracia – Karl Otto – 7 i Heinrich – 8. W 1942 r. osierociła ich matka. Pogrzeb odbył się w rodzinnym Wiączeminie. Helmut pamięta jeszcze trąby, na których grano na ostatnie pożegnanie, pamięta też, gdzie została pochowana, choć na jej grobie ojciec nie zdążył postawić pomnika. W 1944 r. wcielony został do Wermachtu i już nie wrócił, zginął gdzieś w Belgii na froncie. Niedługo po wyzwoleniu chłopcy trafili jako służący do trzech różnych polskich gospodarzy. Ich głównym zajęciem stało się pasanie krów. Nie wiedzieli o sobie przez 5 czy 6 lat. Dopiero przypadkowe zmówienie się ich gospodarzy na targu w Płocku doprowadziło do późniejszego spotkania. Helmut pomagał w odrabianiu lekcji mniej zdolnemu synowi swojego gospodarza, ale sam nie mógł uczęszczać do szkoły, jako Niemczok nie miał takiego prawa. Mowy polskiej nauczył się na służbie. Zapomniał wówczas rodzimej,

38

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Daniel Rinas jest reprezentantem tej większości nadwiślańskich Niemców, którzy po wojnie wyjechali na Zachód. Udzielony przez niego wywiad-rzeka oraz wgląd w rodzinny album dały nam większe wyobrażenie na temat nie tylko skomplikowanych sytuacji społecznych czasu okupacji, ale także relacji pomiędzy nadwiślańskimi osadnikami posługującymi się językiem plattdeutsch a przybyłymi ze Szwabii Niemcami z nieodległego Lwówka, mówiącymi językiem wysokoniemieckim1.

przeprowadzał wielu Polaków do Generalnej Guberni czy dostarczał mąkę do obozu jeńców radzieckich w Krubinie. W czasie okupacji, jako kierownik młyna w Sannikach, miał kontakty z przedstawicielami władz niemieckich i gestapo przyjeżdżającymi po mąkę. Dzięki temu ocalił przed aresztowaniami wielu mieszkańców powiatu gostynińskiego. Współpracował też z proboszczem parafii Czermno – ks. Helenowskim, pomagając mu organizować paczki dla jeńców wojennych. Nie solidaryzował się z polityką III Rzeszy, bo należał do tej części narodowości niemieckiej, która była spolonizowana

Wspomnienia znad Wisły

Fot. Grzegorz Piaskowski

Fot. z arch. rodzinnego Elżbiety Nowakowskiej

Powojenne losy niemieckich osadników to masowa emigracja kończąca epokę kultury olenderskiej. Niektórzy jednak pozostali. Z różnych względów – jedni z powodu mieszanych polsko-niemieckich małżeństw, inni przez brak materialnych możliwości, jeszcze inni, bo los przez setki lat tak silnie związał ich z polskim narodem, że nie widzieli potrzeby opuszczania swojej ojczyzny. Czworo potomków olenderskich osadników, żyjących w Gąbinie i pobliskim Koszelewie, zgodziło się opowiedzieć o swojej przeszłości. Do dziś pozostali ewangelikami, a o ich pochodzeniu świadczą niemiecko brzmiące nazwiska. W czasie badań prowadzonych przez Muzeum Mazowieckie w Płocku udało nam się również dotrzeć do mieszkającego w Kolonii Niemca znad Wisły, który wraz z emigracyjną falą, po II wojnie światowej, znalazł się na terytorium RFN. Przyjrzyjmy się skomplikowanym historiom naszych rozmówców.

Osadnicy znad Wisły za granicą

Laura Sowińska z domu Stelle z czasów swojej młodości (od lewej). Na zdjęciu obok pani Laura dzieli się swoimi wspomnieniami. Ta polska patriotka niemieckiego pochodzenia wyrabiała zaświadczenia o  pracy w  majątku jej ojca – Stellego i  ułatwiała przedostanie się do Generalnego Gubernatorstwa. Po wojnie oddała się pracy nauczycielskiej i działalności społecznej

niemieckiej. Przypomniał ją sobie dopiero, nawiązując kontakty z rodziną, która po 1945 r. wyjechała do Niemiec i Kanady. Swoją żonę poznał już w spółdzielni w Sannikach. Zelma Neitsch z domu Cilke przez 19 lat doiła tu krowy. Po wojnie nie wyjechała, bo jak stwierdziła, chciała zostać. Z pomocą prześladowanym Elżbieta Nowakowska z domu Wegert – córka Reinholda Wegerta – nie musiała dzielić tułaczych losów większości osadników olenderskich. Została z rodziną bez obawy, że ze strony Polaków spotka ją coś złego. Na to poczucie bezpieczeństwa w tak niepewnym powojennym okresie zapracował jej ojciec, niejednokrotnie narażając swoje życie, kiedy

od pokoleń. Swoich córek nie uczył już nawet języka niemieckiego, bo za ojczysty uważał język polski. Walcząc o niepodległość Podobnie jak Wegertowie, z Polski nie wyjechała Laura Sowińska z domu Stelle. Jeszcze przed wojną wyszła za mąż za polskiego oficera – Mieczysława Sowińskiego, który wiosną 1940 r. utworzył oddział Związku Walki Zbrojnej (później AK). Dom Laury Sowińskiej był punktem

też „holenderskich” (tych sprzed okupacji) i hitlerowskich Niemców. Respondenci, przywołując w pamięci swoich dawnych sąsiadów żyjących na polskich wsiach od pokoleń, wskazują przede wszystkim na różnice w ich wierze i mowie. Tę pierwszą porównują m.in. do swojej religii katolickiej („oni wierzyli w Jezusa, tylko w Matkę Boską już nie. Mówili, że Matka Boska jest jedna, a u nas dużo”), tę drugą – mowę „plattowską” (od języka dolnoniemieckiego - plattdeutsch) do gwary góralskiej czy śląskiej. Poza innym językiem i wyznaniem/wyznaniami okazuje się także, że „nosili się po pańsku, jak szlachta, po mieszczańsku”5.

rie o poszukiwaniu tych skarbów przez miejscowych po wojnie oraz przez powracających po latach Niemców pod pretekstem zrobienia pamiątkowego zdjęcia rodzinnych stron swoich ojców. Polacy o Olendrach

Jeśli zapytamy dzisiaj, jacy byli Niemcy/Olendrzy, w odpowiedzi usłyszymy o ich bogactwie, wyjątkowej pracowitości, gospodarności („luksusowe gospodarze byli”) i pomysłowości („wszystko mieli przemyślane, te domy, te terpy, wiklinowe płoty…”), umiłowaniu porządku i przesadnej czystości, o nieustannym porównywaniu do Polaków („mieli przeważnie wszystko i wszystko porządniejsze niż polskie”, „byli 100 proc. lepsi jak te Polaki. To jak przyjaciele po prostu byli”). Oczywiste jest, że nie usłyszelibyśmy tego w latach powojennych, a nawet w 70. czy 80. Na ową pamięć, w której albo według której rekonstruuje się miniony świat Olendrów, składają się następujące po sobie czasy: czas wspólnej z Niemcami szkoły, tj. też czas sąsiedztwa w pokoju, czas okupacji i przymusowej służby, czas ucieczek i wysiedleń Niemców, czas tuż po wojnie, czas wiele lat później i wreszcie czas teraz. Z pozycji tego Członkowie rodziny Daniela Rinasa, mieszkającego obecnie w Koostatniego idealizowane są fakty lonii, związani byli z powstaniem ewangelickiej świątyni w Wiączew pamięci nawet z czasu wojny6. minie Polskim

Reinhold Wegert miał młyn na Wymyślu. Markwart 2 prowadził sklep w Piotrkówku, w czasie wojny mówili, że sprzedaje w nim „żydowskie” mydełka. Robert Dolman uczył po polsku dzieci niemieckie i polskie. Putz założył w Świniarach koszyczarnię i grał na żółtej trąbie. Do Jędrycha z Nart jeździli po olej. Jego sąsiad kowal Karol Karo3 wykuwał słynne na całą okolicę kosy i codziennie czytał Biblię. Schreider, Cilke i Foltyński z Zycka zajmowali się ciesiołką; swoje langhoffy budowali też na zamówienia polskie. Szewc Jobs z Piotrkówka robił pantofle. Młynarz Kleister z Bieniewa grywał w niedzielne popołudnia z sąsiadami Polakami w karty. Stelmach 4 Cerwach robił wozy w Wiączeminie. Clivrowa ze Świniar dobrze umiała gotować buraczane powidła. Specjalnością Zelmy Wützke z Leonowa była kaszanka z suszonymi gruszkami. Do Julka Neumana na Oborach zanosiło się len na utkanie prześcieradłowego płótna. Hilda Wyzze z Woli Ładowskiej piekła chleb na zakwasie z dodatkiem kartofli. Gatzke z Wiączemina sprzedawał jabłka na rynku w Płocku, co wtorek i piątek… Ich świat, świat ludzi znad Wisły wyłania się z pamięci ostatniego pokolenia Polaków – uczestników nieistniejącej już kultury Olendrów, kultury, która przestała istnieć z końcem wojny 1939-1945. W czasie II wojny światowej nikt już nie mówił o Olendrach. Mówiło się o Niemcach, ale do dnia dzisiejszego zachował się podział na „naszych”/„polskich” czy

Fot. Grzegorz Piaskowski

Potomkowie Olendrów z Mazowsza

Magdalena Lica-Kaczan Grzegorz Piaskowski Muzeum Mazowieckie w Płocku

Olenderskie skarby Panuje też ogólne przekonanie o bogactwie Niemców znad Wisły, o ich dorobieniu się na żyznych, corocznie nawożonych przez regularne wylewy Wisły gruntach, odzwierciedlające się też w zanotowanym powiedzeniu „gdzie błoto, tam złoto”. Dodatkowym wyznacznikiem bogactwa miało być posiadanie wielohektarowych sadów, w których rodził się bezmiar owoców, niespotykanych szerzej wyjątkowych odmian jabłoni, gruszy i śliwy. Z chwilą końca wojny i ucieczek w popłochu, swoje bogactwa Niemcy mieli powierzać ziemi – zakopywać. Dobremu sąsiadowi Polakowi często zdradzali jednak sekret miejsca, na wypadek gdyby mieli już nie wrócić. Do dzisiaj można usłyszeć w terenie historie o skarbach, najczęściej złocie ukrytym na cmentarzach, w kościołach, na strychach, w piwnicach i studniach; histo-

1

2

3

4 5 6

Językiem plattdeutsch, nazywanym też dolnoniemieckim, posługiwała się ludność wiejska, podczas gdy język wysokoniemicki – określany także jako język literacki – był językiem ludzi z wyższych sfer. Według ksiąg metrykalnych parafii ewangelicko-augsburskiej w Iłowie; według respondentów – Marchwat. Według ksiąg metrykalnych parafii ewangelicko-augsburskiej w Iłowie; według respondentów – Karoch. Mówiło się: „u Karocha najlepsze kosy”. Innego kowala – Niemca zamieszkałego w Suchodole (w gminie Iłów) wołało się Szmid (od niem. Schmied=kowal), chociaż nazywał się Kowalkowski (?!). Dawnego sołtysa Suchodołu nazwiskiem Cytlau wołano Cytlochem. Od niem. Stellmacher=kołodziej. Por. „Kronika Mazowiecka” nr 3.2013, s.37. Szerzej na ten temat w przygotowywanym do druku art. posesyjnym: Magdalena Lica-Kaczan, „Terpa, drepa, kępa… [Re]konstrukcja kultury Olendrów. Antropologiczna analiza pamięci”.

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

39

Fot. arch. Gminnego Centrum Kultury w Dąbrówce

W „Roku Cypriana Kamila1 Norwida na Mazowszu” zachęcamy do odkrywania zakątków związanych z życiem i twórczością jednego z naszych wieszczów narodowych. Choć większość życia spędził na emigracji, w swoich utworach często powracał do stron rodzinnych. Na początek proponujemy wyprawę do miejsc dzieciństwa poety.

Strachówka jest gniazdem rodowym Sobieskich herbu Janina (ze starszej jego gałęzi wywodzi się król Jan III). Na miejscu dworku, należącego niegdyś do Hilarii Sobieskiej, prababki poety, znajduje się obecnie, w pobliżu kościoła, parterowy dom – gospodarstwo agroturystyczne. Prawdopodobnie został zbudowany na fundamentach dworu i nie pamięta czasów, gdy mieszkał tam Norwid. W Strachówce wychowywała się wnuczka Hilarii Sobieskiej, matka Norwida – Ludwika. Tam także – w czasie jednego z licznych spotkań przyjaciół rodziny – poznała prawdopodobnie swego przyszłego męża, zaprzyjaźnionego z Sobieskimi, spolonizowanego szlachcica żmudzkiego Jana Norwida, będącego w trakcie rozwodu ze swoją drugą żoną. Ich ślub odbył się w 1818 r. w nieodległym kościele w Sulejowie. Przez kolejne 3 lata Norwidowie mieszkali w Strachówce. Tutaj przyszły na świat ich dzieci – Ludwik i Paulina. Prawdopodobnie również tutaj miłość Ludwiki i Jana Norwidów dała początek życiu jednemu z czterech wieszczów narodowych, który przyszedł na świat już w Głuchach. Po śmierci Ludwiki 4-letni Cyprian zamieszkał w Strachówce u prababki Hilarii. W Strachówce warto zwrócić też uwagę na nostalgiczny krajobraz mazowieckich równin, który urzekał Norwida.

Fot. arch. Gminnego Ośrodka Kultury w Zabrodziu

Szlakiem Norwida cz.1 Norwid – dzieciństwo pod Warszawą

Fot. arch. UMWM

turystyka

Laskowo-Głuchy – dworek Norwidów, drobnoszlachecki, modrzewiowy, parterowy, z gankiem wspartym na czterech słupach, wzniesiony przez dziadków Norwida – Annę z Sobieskich i Ludwika Zdzieborskiego, rodziców matki Ludwiki ze Zdzieborskich Norwidowej. To właśnie tu 24 września 1821 r. o godz. 20.00 przyszedł na świat Cyprian Norwid. Poeta mieszkał w Głuchach do śmierci swej matki (do kwietnia 1825 r.). W latach 1824-1911 dwór należał do rodziny Suskich (męża siostry Norwida, Pauliny), następnie krewnych poety – Jeziorańskich. W 1964 r. nabył go reżyser Andrzej Wajda i jego żona Beata Tyszkiewicz. Dziś mieszka tam ich córka, Karolina Wajda.

Fot. Bogdan Śladowski

Dąbrówka – w kościele parafialnym Podwyższenia Krzyża Świętego 1 października 1821 r. został ochrzczony Cyprian Norwid. Wydarzenie to upamiętnia ufundowana w 2001 r. przez samorząd i mieszkańców tablica pamiątkowa, znajdująca się obok zachowanej do dziś chrzcielnicy. Księgi kościelne podają: „Roku 1821 dnia 1 października o godz. 10 rano (...) stawił się J. Wielmożny Jan Norwid, mający lat 37, kawaler maltański, dziedzic majętności Laskowo-Głuchy, tamże zamieszkały, i okazał nam dziecię płci męskiej, które urodziło się (...) w domu jego własnym pod numerem pierwszym, oświadczając, że jest spłodzone z niego i Wielmożnej Ludwiki Zdzieborskiej, mającej lat 22, jego małżonki, i że życzeniem ich jest nadać mu imiona Cyprian, Ksawery, Gerard i Walenty”. Na przykościelnym cmentarzu (dziś nieistniejącym) została pochowana matka Norwida (obecnie jej symboliczny grób znajduje się na cmentarzu parafialnym) oraz o 2 lata młodszy brat Jan, który zmarł zaraz po urodzeniu.

40

1

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

Dębinki – po śmierci prababki Hilarii w 1830 r. mały Cyprian wychowywał się w pałacu w Dębinkach u Ksawerego Dybowskiego, swojego ojca chrzestnego, drugiego męża babki Anny (Zdzieborskiej), ojczyma matki. W młodości, spędzonej w Warszawie, często wracał do Dębinek. Było to dla niego szczególnie bliskie miejsce. Tam zakochał się w Brygidzie, córce Ksawerego. Często też wspominał lipy, ciągnące się aleją wzdłuż drogi od pałacu w stronę centrum wsi. Do dziś ocalały zaledwie cztery z nich. W pałacu nierzadko gościli miłośnicy kultury ludowej związani z Cyganerią Warszawską, np.: Roman Zmorski, Oskar Kolberg i Teofil Lenartowicz. W okresie międzywojennym przebywał tu, zajmując się udzielaniem korepetycji, Jarosław Iwaszkiewicz. Być może „Panny z Wilka” powstały na podstawie perypetii rodziny Dybowskich… Klasycystyczny pałac zbudowany został w pierwszej połowie XVIII w. (przebudowano go w drugiej połowie XIX w.). Jest otoczony zabytkowym parkiem, w którym zachowały się okazy starodrzewu. Dziś mieści się tu dom dziecka, ale można też obejrzeć niektóre historyczne wnętrza.

Drugie imię – Kamil – poeta przybrał podczas bierzmowania w Rzymie w 1845 r. KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

41

turystyka

Fot. arch. Gminnego Ośrodka Kultury w Zabrodziu

Powiat pruszkowski Zabytki architektury w opisywanym powiecie to swoisty katalog wielkich nazwisk tej dziedziny: Szymon Bogumił Zug, Jakub Kubicki, Fryderyk Albert Lessel, Christian Piotr Aigner, Franciszek Maria Lanci. Ślady pracy i talentu tych wybitnych architektów to przede wszystkim pałace i dwory, które zachowały się na ziemi pruszkowskiej. Powiat pruszkowski położony jest w centralnej części województwa mazowieckiego. Od północnego wschodu graniczy z Warszawą, od północy z powiatem zachodnim warszawskim, od zachodu z powiatem grodziskim, od południa i południowego wschodu – z piaseczyńskim. W skład powiatu wchodzą: dwie gminy miejskie (Piastów, Pruszków), jedna gmina miejsko-wiejska (Brwinów) i trzy gminy wiejskie (Michałowice, Nadarzyn, Raszyn).

Niegów – w kościele niegowskim 27 września 1838 r. siostra poety Paulina zawarła ślub z Janem Suskim, dziedzicem Wólki Słopskiej. Cyprian, jako 17-letni młodzieniec, był obecny na tej uroczystości. W dzieciństwie Norwid, podobnie jak inni mieszkańcy Głuch, uczęszczał na msze święte do kościoła w Niegowie.

Fot. arch. Starostwa Powiatu Wołomińskiego

Chrzęsne – historia zespołu pałacowo-parkowego w Chrzęsnem sięga 1525 r. Wtedy to książę Janusz III nadał dobra Chrzęsne Janowi Wojsławskiemu, a ten zbudował tu solidny, drewniany dwór obronny. Murowany pałac na planie prostokąta (jedyny w tej części Mazowsza przykład architektury dworskiej, renesansowo-barokowej), który przetrwał do dzisiaj, wzniesiono w 1635 r. Pod koniec II wojny światowej, wraz z nadejściem sowietów, z pałacu była zmuszona uciekać jego ówczesna właścicielka Wincentyna Karska. Jej majątek czekał przykry los. Najpierw przekształcenie w PGR, potem w dom wychowawczy. W 1959 r. kompleks wpisano do rejestru zabytków. W 2012 r. przeszedł gruntowny remont. Niebawem otwarte zostanie tam muzeum szlachty polskiej oraz Młodej Polski, a zwieńczeniem będzie Centrum Norwidowskie – ośrodek scalający Strachówkę, Dąbrówkę, Zabrodzie oraz wszystkie inne miejsca w kraju i za granicą, które miały styczność z naszym poetą.

Szlak miejsc Norwidowskich obejmuje również Wólkę Kozłowską, w której mały Cyprian bywał u stryjecznego dziada Jana Sobieskiego, Korytnicę Ignacego Sobieskiego (brata babki), Korczew Joanny Kuczyńskiej – przyjaciółki poety oraz okolice Wyszkowa, w szczególności Rybienko, w którym Norwid bawił razem ze swoimi przyjaciółmi z Cyganerii Warszawskiej. Po śmierci ojca w 1835 r. często wracał w rodzinne strony, spędzając wakacje w Głuchach oraz Dębinkach. Zwiedzając miejsca związane z Norwidem, przy okazji warto udać się nad Bug, do pałacu w Ślężanach, dworku w Chajętach. W centrum Dąbrówki zobaczyć pomnik Tadeusza Kościuszki, a wzdłuż okolicznych dróg urokliwe przydrożne kapliczki.

42

Herb powiatu pruszkowskiego

„Jam jest dwór polski, co walczy mężnie i strzeże wiernie” Takie motto umieszczono na attyce nad wejściem do pałacu w Pęcicach, wybudowanego w 1808 r. dla ówczesnego właściciela tych ziem – księcia Pawła Sapiehy. Był on członkiem loży masońskiej „Braci Polaków Zjednoczonych”, zakonu zrzeszonego w Wielkim Narodowym Wschodzie Polski. Pęcicka siedziba zbudowana została pospiesznie, gdyż miała służyć jako miejsce spotkań masońskich. Autorem projektu pałacu jest Fryderyk Albert Lessel, polski architekt niemieckiego pochodzenia, budowniczy rządowy w czasach Królestwa Polskiego. Spod jego ręki wyszły projekty przebudowy na styl klasycystyczny takich warszawskich budynków jak: pałac Branickich przy ul. Senatorskiej oraz sąsiadujących ze sobą przy ulicy Miodowej pałaców: Morsztynów i Szaniawskich. Na terenie posiadłości założono również park krajobrazowy zaplanowany przez Jana Christiana Schucha, który od 1781 r. był intendentem ogrodów królewskich Sta-

nisława Augusta Poniatowskiego, a także współautorem przebudowy Łazienek Królewskich oraz autorem projektu ogrodu w Wilanowie. Pęcicki park oryginalnie zaplanowano na powierzchni 24 ha – można podziwiać tam wiele cennych okazów drzew, wśród których na szczególną uwagę zasługuje 400-letnia lipa drobnolistna; w obwodzie pnia mierzy aż 7 metrów. Postać tego utalentowanego projektanta ogrodów przetrwała w pamięci wielu mieszkańców naszego regionu również z innego, bardzo dramatycznego powodu. W 1920 r. jedną z ulic stolicy nazwano imieniem tego wybitnego architekta krajobrazu. I właśnie tam, w alei Szucha, pod numerem 25, w gmachu przedwojennego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, mieściła się siedziba hitlerowskiej policji i służby bezpieczeństwa, a w jego podziemiach znajdowało się więzienie śledcze Gestapo – katownia, z której wracało niewielu. W czasie I wojny światowej budynek został uszkodzony – ówczesny właściciel odbudował jednak zniszczenia, dodając na attyce pałacu wspomniane motto. Zniszczenia II wojny światowej naprawiono dopiero w kilka lat po jej zakończeniu. W ostatnich latach dwór stanowił własność prywatną, obecnie jest niedostępny. Innym niezwykłym obiektem jest pałac w Falentach. Pierwsza rezydencja stanęła tam już na początku XVII w., wybudowana na zlecenie właściciela majątku, Zygmunta Opackiego herbu Prus. Lata mijały, a dobra falenckie przechodziły w ręce kolejnych właścicieli. Pod koniec XVIII w. majątek należał do rodziny warszawskiego bankiera Piotra Teppera. To właśnie on do przebudowy pałacu zatrudnił ówczesną sławę architektury – Szymona Bogumiła Zuga. Niestety, wprowadzone zmiany nie przetrwały długo – budynek bardzo ucierpiał w czasie działań wojsk w trakcie bitwy pod Raszynem w 1809 r. Przez kolejne lata majątek na zmianę rozkwitał i podupadał. Dopiero w połowie XIX w., za sprawą nowych właścicieli – Marii z Tyzehauzów i Aleksandra Przeździeckich – dokonano

gruntownej odbudowy pałacu według projektu Franciszka Marii Lanciego i w takim kształcie możemy podziwiać go do dziś. Do zakończenia wojny pałac pozostawał w rękach rodziny Przeździeckich, później stał się własnością skarbu państwa. Utalentowany włoski architekt Franciszek Maria Lanci w wieku 26 lat przyjechał do Polski na zaproszenie rodziny Małachowskich, aby zająć się przebudową ich rezydencji w Końskich. Kilka lat później przyjął zlecenie przebudowy w stylu neogotyckim zamku na Wawelu, lecz idea ta nie została zrealizowana ze względu na wybuch powstania listopadowego. Przez kilka lat sprawował urząd budowniczego gmachów akademickich Krakowa. Zaprojektował też przebudowy średniowiecznych zamków w okolicach Krakowa, głównie dla rodziny Potockich. W 1844 r. przeniósł się do Warszawy i na zlecenie tej samej rodziny zajął się modernizacją lewego skrzydła pałacu w Wilanowie. Pięknym obiektem jest również klasycystyczny zespół pałacowo-parkowy w Młochowie, wzniesiony w latach 1804-1810 według projektu Jakuba Kubickiego. Posiadłość tworzą: pałac, dwie oficyny, oranżeria i park krajobrazowy. Autor koncepcji architektonicznej młochowskiego zespołu urodził się w warszawskiej rodzinie mieszczańskiej, ukończył kolegium jezuickie i jednocześnie terminował u Dominika Merliniego, jednego z najwybitniejszych architektów epok: saskiej i stanisławowskiej. W wieku 19 lat pracował u boku Szymona Bogumiła Zuga przy budowie zboru ewangelicko-augsburskiego w Warszawie. Do jego najważniejszych realizacji należały: przebudowa warszawskiego Belwederu (autorem oryginału jest Jakub Fontana) oraz budowa arkad Zamku Królewskiego (zwanych do dziś Arkadami Kubickiego), ratusza w Płocku i kościóła pw. św. Klemensa w Nadarzynie. Inne rezydencje, które warto zobaczyć to m.in. pałac w Helenowie, dwór Potulickich w Pruszkowie, pałacyk w Rozalinie (stworzony przez Henryka Marconiego, a potem przebudowany przez jego syna – Leandra) czy „Biały Pałac” w Piastowie (ten ostatni czeka na inwestora, który przywróci mu dawny blask).

Opracowała Justyna Michniewicz KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

43

2

turystyka

3

1

4

Alfabetu wielkich ciąg dalszy

„Perła w koronie Rzeczypospolitej”

Nazwiska sław ówczesnej architektury można również znaleźć, odwiedzając sakralne zabytki powiatu. Dobrym przykładem jest kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, który znajduje się w sąsiedztwie pęcickiego pałacu. Jego „ojcem” jest Chrystian Piotr Aigner – polski architekt, współpracownik i przyjaciel Stanisława Kostki Potockiego, od 1817 r. profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Zaprojektował m.in.: fasady kościołów św. Anny i św. Aleksandra w Warszawie oraz kierował przebudową stołecznego Pałacu Namiestnikowskiego. Najstarszym sakralnym zabytkiem powiatu jest raszyński kościół pw. św. Szczepana i św. Anny. Obiekt wzniesiony w pierwszej połowie XVII w., a przebudowany pod koniec wieku XVIII przez Szymona Bogumiła Zuga. Z kolei nadarzyńska świątynia, której patronem jest św. Klemens Papież Męczennik, została wzniesiona w 1806 r. według założeń przygotowanych przez Jakuba Kubickiego. Koniecznie trzeba również zobaczyć monumemtalne neogotyckie świątynie, którymi może pochwalić się Pruszków – kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny oraz kościół pw. św. Kazimierza.

Te słowa Jerzego Waldorffa najlepiej oddają wartość i znaczenie zespołu, który od ponad 60. lat porywa publiczność całego świata i pełni rolę ambasadora polskiej kultury. Mowa o Państwowym Zespole Ludowym Pieśni i Tańca „Mazowsze” im. Tadeusza Sygietyńskiego. To właśnie w powiecie pruszkowskim, w Karolinie, mieści się siedziba zespołu powołanego do życia przez dwójkę artystów-pasjonatów. Tadeusz Sygietyński, wybitny kompozytor i Mira Zimińska-Sygietyńska, aktorka filmowa, przyrzekli sobie, że jeśli dane im będzie przeżyć wojnę – założą zespół. Marzenie stało się rzeczywistością w listopadzie 1948 r. On komponował, ona zajmowała się sprawami organizacyjnymi. Jeździli po wsiach w poszukiwaniu utalentowanej młodzieży, ale też i dawnych strojów. Dwa lata później, w listopadzie 1950 r. „Mazowsze” zadebiutowało na deskach Teatru Polskiego w Warszawie i rozpoczęło swoją wielką karierę. Niestety, w 1955 r. Sygietyński umarł i przyszłość zespołu stanęła pod znakiem zapytania. Na szczęście Mira Zimińska-Sygietyńska zdecydowała się kontynuować ich wspólne dzieło i to

W kościele na terenie kompleksu szpitalnego w Tworkach stoi figurka św. Dymfny, patronki nerwowo i psychicznie chorych. Ponieważ nieczęsto spotykamy się z kultem tej świętej – warto przypomnieć jej sylwetkę. Według średniowiecznej legendy, Dymfna była córką pogańskiego króla Irlandii. Po śmierci żony obłąkany ojciec chciał poślubić córkę uderzająco podobną do zmarłej królowej. Dziewczyna, która w tajemnicy nawróciła się na chrześcijaństwo, razem ze swym spowiednikiem uciekła do Antwerpii. Ojciec odnalazł oboje nieopodal miejscowości Geel i zabił. Okoliczni mieszkańcy pochowali dziewczynę i księdza, a następnie wybudowali kościół, w którym umieszczono ich relikwie. Ponieważ ojca Dymfny uważali za szalonego, do sanktuarium zaczęli przybywać pielgrzymi z umysłowo chorymi. Wielu z nich zdecydowało się pozostać w miejscowym schronisku, które z upływem czasu zmieniło się w wielki przytułek, istniejący do dziś.

44

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

dzięki niej „Mazowsze” zdobyło światową sławę. Bez reszty oddana zespołowi, kierowała nim niemalże do końca, do swojej śmierci w 1997 r. Od października 2009 r. koncerty zespołu można podziwiać w nowoczesnej sali widowiskowo-edukacyjnej, która jest częścią nowego centrum folklorystycznego „Matecznik Mazowsze”, wybudowanego przy wsparciu finansowym Samorządu Województwa Mazowieckiego. W ramach inwestycji zrewitalizowany został również pałac i zabytkowy park w Karolinie.

5

6

Na podstawie książki „Tradycja Mazowsza. Powiat pruszkowski”1 oprac. Agnieszka Bogucka

1

Maria Barbasiewicz „Tradycja Mazowsza. Powiat pruszkowski”, wyd. Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki. Książkę można kupić w księgarni internetowej www.mazowieckaksiazka.pl .

1. Pałac w Pęcicach wybudowano w pośpiechu, miał być miejscem spotkań loży masońskiej. 2. Patronem tego neogotyckiego kościoła jest św.  Kazimierz Królewicz, syn Kaziemierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki. 3. W czasie II wojny światowej falencki pałac był miejscem wypoczynku wyższych oficerów SS i funkcjonariuszy Gestapo. 4. Rezydencja w Młochowie została wybudowana dla ówczesnego właściciela tych ziem Walentego Faustyna Sobolewskiego herbu Ślepowron. 5. Przed dworkiem w Karolinie stoi popiersie Tadeusza Sygietyńskiego, założyciela zespołu „Mazowsze”. 6. Parafia na pruszkowskim Żbikowie jest jedną z najstarszych na Mazowszu. 7. W kościele pw. św. Klemensa w Nadarzynie znajdziemy obrazy pędzla Kazimierza Woźniakowskiego – ucznia Marcello Bacciarellego. Wszystkie zdjęcia pochodzą z arch. Starostwa Powiatowego w Pruszkowie.

7

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

45

FOLKLOR

Wyczarowane z drewna Marcin Tomaszewski – nauczyciel w Technikum Drzewnym w Garbatce-Letnisku (powiat kozienicki) – zaraża optymizmem, entuzjazmem i zapałem do pracy. Uczy swoich wychowanków zwyciężać, ale jak sam podkreśla, nie rywali, tylko czas i własne słabości. swoje umiejętności uczniowie szkół o profilach drzewnych. Głównym założeniem tegorocznej, dziesiątej już edycji konkursu było stworzenie przez ucznia wyrobu z drewna, który zazwyczaj nie jest z tym materiałem kojarzony. Jury, oprócz samego pomysłu, ocenia jakość wykonania, użyte materiały, sposób wykończenia oraz sposób prezentacji wyrobu. Mogą się Państwo pochwalić licznymi sukcesami. Rok 2013 też przyniósł prestiżowe wyróżnienie…

Od lewej: dyrektor Mirosław Dziedzicki, autor zwycięskiej pracy Krzysztof Rogulski, wychowawca Marcin Tomaszewski

Technikum Drzewne1, z pozoru mała placówka edukacyjna, cieszy się opinią szkoły realizującej pasje i talenty wychowanków. Co ją czyni wyjątkową? Sam wielokrotnie zastanawiałem się nad tym, co nas wyróżnia spośród szkół o podobnym profilu. Niekiedy zadziwia mnie sam fakt, że jeszcze istniejemy. Tyle się przecież słyszy o likwidowanych szkołach zawodowych. Bliższa mojemu sercu jest jednak odpowiedź, że to ludzie nas wyróżniają. I nie chodzi wcale o to, że są tu lepsi nauczyciele czy uczniowie. Cechuje nas różnorodność, a gdy z takiego grona każdy dołoży coś od siebie do tej szkolnej układanki, można otrzymać wszystko. Choćby atmosferę pracy, taką jak u nas – przekładającą się na sukcesy naszych uczniów, radość rodziców i oczywiście spełnienie marzeń każdego nauczyciela, czyli przeświadczenie, że jego nauka trafia na podatny grunt. Filarem naszej placówki jest dyrektor Mirosław Dziedzicki, który całkowicie poświęcił się szkole i dokłada starań, by funkcjonowała jak najlepiej. Dużym wsparciem są również działania starosty, który walczy o utrzymanie placówek takich jak nasza. Są wreszcie przedsiębiorcy, dostrzegający w nas potencjał. Obecnie jedna z klas objęta jest patronatem firmy branżowej, która czuwa nad profesjonalnym kształceniem fachowców, wspiera szkolenia, a jednocześnie dostarcza narzędzi do pracy. Przy okazji mamy więc chyba dużo szczęścia, a dane nam szanse staramy się wykorzystywać jak najlepiej. Dzięki temu nasza szkoła jest przyjazna dla uczniów i otwarta na wszelkie innowacyjne działania edukacyjno-wychowawcze. Pana wychowankowie regularnie już biorą udział w konkursie „Wyczarowane z drewna”. Jakie są ogólne zasady rywalizacji? Organizowany przez branżowe wydawnictwo „Inwestor” oraz Międzynarodowe Targi Poznańskie konkurs „Wyczarowane z drewna” objęty jest patronatem Ministra Edukacji Narodowej. Jest jedną z niewielu w Polsce imprez, podczas której mogą skonfrontować

Tak. Dokładnie. Ukoronowaniem starań nad pracami konkursowymi stała się nagroda Grand Prix w tegorocznym konkursie „Wyczarowane z drewna”. Za zwycięstwem, oprócz pięknych chwil podczas ceremonii wręczenia nagród oraz wielu słów uznania zarówno na samych Targach Poznańskich, jak i w naszym regionie, są jeszcze wartościowe nagrody. Krzysztof, autor zwycięskiej pracy, otrzymał elektronarzędzie o wartości około 2500 zł. Jego klasa zdobyła darmowe bilety wstępu oraz refundację kosztów przejazdu na targi, a szkoła – roczną prenumeratę dwóch pism branżowych oraz pilarkę formatową o wartości około 18 tys. zł. Łatwo więc zauważyć, że jest o co walczyć – o nagrody, ale też niesamowite przeżycia. Przy czym nie wszystko przychodzi łatwo. Do tegorocznego konkursu przygotowywało się trzech uczniów naszej szkoły, pracę jednak ukończył tylko jeden.

i iść dalej. Z praktyki wiem również, że wykończeniowe, niekiedy najcięższe prace, wykonuje się w ostatnich dniach czy nawet godzinach. Potrzebna jest wtedy ogromna motywacja i hart ducha. Obok postawy przyszłego wykonawcy, istotny jest sam temat pracy. Odkąd bierzemy udział w konkursie, prowadzę dokumentację fotograficzną prac wcześniejszych edycji i dbam, aby żaden z naszych pomysłów nigdy wcześniej nie był wykonywany. Coraz trudniej wymyśleć „ten” zwycięski projekt. Sporo pomysłów zgłaszają sami uczniowie, których wyobraźnia jest niemal nieograniczona. Kolejne kroki są już łatwiejsze – to po prostu praca, podczas której uczeń pod kontrolą nauczyciela zmaga się z problemami technologicznymi związanymi z powstaniem projektu. Nie działamy szablonowo. Wychodzimy poza ramy programu nauczania i szukamy nowych rozwiązań. Żadna z naszych prac nie została też w całości wykonana w ramach programowych zajęć szkolnych. Są co prawda godziny dodatkowe, które skrzętnie na takie działania wykorzystujemy, ale to i tak mało. Aby powstał projekt, taki jak na przykład „Drewniany ścigacz”, nauczyciel–opiekun musi znaleźć dla ucznia dodatkowy czas, umożliwiając tym samym realizację pomysłu w odpowiednich warunkach. Dzięki temu już od 2007 r. z konkursu „Wyczarowane z drewna” wracamy z nagrodami. Można powiedzieć, że pracuje Pan w  kopalni talentów… Co Pan czuje, kiedy Pana wychowankowie odbierają kolejne nagrody? Jestem stosunkowo młodym człowiekiem i pamiętam nie tak odległe czasy, gdy sam byłem uczniem. Na pewno towarzyszy mi lekkie uczucie zazdrości, ponieważ za moich czasów nie mieliśmy takich możliwości. Ale gdy mój wychowanek staje na podium, zwłaszcza najwyższym jego stopniu, widzę sens i potwierdzenie tego, co robię. Utwierdzam się w przekonaniu, że dobrze wybrałem, podejmując

pracę w szkole, ucząc młodych adeptów sztuki stolarskiej. Cieszy mnie również, kiedy uczeń w jednej chwili staje się osobą rozpoznawalną. Ma wtedy swój czas – udziela wywiadów, pozuje do zdjęć, dyskutuje z ludźmi, którzy prowadzą poważne firmy, niekiedy prowadzi już pierwsze rozmowy w kierunku swojej późniejszej kariery zawodowej. Ten moment najbardziej mi się podoba. Mam wtedy możliwość obserwacji, jak młodzi ludzie rozkwitają – stają się fachowcami, mającymi dużo do powiedzenia. Warto też zaznaczyć, że tak naprawdę prace konkursowe czy dyplomowe są efektem całego procesu kształcenia. W naszej szkole na pierwszym miejscu zawsze stawiany jest młody człowiek, który chce zdobyć wysokie umiejętności zawodowe. Wychowujemy i uczymy szacunku do pracy i rzemiosła. Premiujemy zachowania koleżeńskie i prospołeczne. Kształtujemy młode, czasami bardzo buntownicze charaktery. Jak w każdej szkole, staramy się też wspierać rodziców w wychowaniu młodzieży, a udział w konkursach jest jednym z narzędzi, które z powodzeniem wykorzystujemy do tego celu. Jakieś plany artystyczno-naukowe na najbliższe miesiące? Jak najbardziej. Myślimy już o kolejnej edycji konkursu, ale zanim zaczniemy pracę, mamy wiele innych planów. W naszej szkole organizowana jest wakacyjna akcja „Twórcze lato w Garbatce”. W ramach wydarzenia przygotowujemy warsztaty ikonopisania, garncarskie i plecionkarskie, turniej szachowy oraz naszą największą imprezę wakacyjną – międzynarodowy plener malarstwa i rzeźby, na który zjeżdżają sławy pędzla i dłuta z Polski i Europy. Serdecznie zapraszamy do Garbatki! Rozmawiała Iwona Dybowska Wydział Komunikacji Zewnętrznej UMWM

Jak to się dzieje, że Wasze prace od lat są niemal bezkonkurencyjne? To trudne pytanie. Nie znamy recepty na zwycięstwo. Nie bez znaczenia są nasze przygotowania do konkursu. Pierwszą, najważniejszą rzeczą jest znalezienie tematu i przyszłego autora pracy. Osobiście nigdy nie namawiam uczniów do udziału w tym konkursie. Tłumaczę zasady, pokazuję wcześniejsze prace konkursowe, mówię o swoich pomysłach i czekam... Uważam, że uczeń, zaczynając pracę, powinien mieć ogromną motywację do jej ukończenia. Nie można nic robić na siłę, ponieważ prędzej czy później przyjdzie moment zawahania bądź nieoczekiwanych problemów. Trzeba wtedy śmiało stawić czoła przeciwnościom 1

Część Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Kochanowskiego w Garbatce-Letnisku, www.drzewna.com .

„Drewniana piłka futbolowa” (pierwsza nagroda w 2008 r.); autor: Bartłomiej Ziemka „Drewniany sedes” (wyróżnienie w 2009 r.); autor: Mariusz Szczepaniak

„Ryszard – ostatni terminator” (pierwsza nagroda w 2011 r.); autor: Dariusz Sikora

„Słuchawki magnetofonowe” (pierwsza nagroda w 2010 r.); autor: Paweł Gozdyra

„Przyłbica rycerska” (wyróżnienie w 2012 r.); autor: Paweł Gozdyra

„Kask Roberta Kubicy” (wyróżnienie w 2009 r.); autor: Bartłomiej Ziemka

„Siodło westernowskie” (wyróżnienie w 2012 r.); autor: Dawid Molenda

turystyka

W SKRÓCIE Warszawa

8 maja w Zegrzu Południowym powstał wodny oddział WSPRiTS „Meditrans” wyposażony w łódź ratunkową. Dotychczas warszawski oddział dzierżawił sprzęt od legionowskiego WOPR. Od maja tego roku nad Jeziorem Zegrzyńskim wodny podstawowy zespół ratunkowy pracować będzie na własnej łodzi, wyposażonej w odpowiedni sprzęt i aparaturę medyczną (defibrylator, respirator, deskę ortopedyczną, materac próżniowy, nosze). Zakup całości to inwestycja Meditransu. Sama łódź ratunkowa kosztowała ponad 485 tys. zł. Stacja czynna jest od 1 maja (od godz. 9.00) do 31 października (do godz. 21.00). Będzie pracować na podstawie kontraktu z MOW NFZ. W uroczystości otwarcia nowej stacji pogotowia wziął udział m.in. marszałek Adam Struzik.

Ciechanów

7 maja na budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej przy Placu Piłsudskiego w Ciechanowie odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Jerzemu Stanisławowi Górskiemu, którego zasługi dla społeczności Ciechanowa są nie do przecenienia. Tablicę oficjalnie odsłonili: żona Jerzego Stanisława Górskiego – Melania Górska, prezydent Ciechanowa Waldemar Wardziński oraz wiceprezes TMZC Bernard Grzonkowski. Uroczystość odbyła się w 80. rocznicę urodzin zasłużonego dla miasta społecznika. Stanisław Górski był także laureatem nagrody im. Franciszka Rajkowskiego w 1982 r. (B.Sz.)

Ostrołęka

8 maja Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli Wydział w Ostrołęce zorganizowało konferencję metodyczną „Rewalidacja indywidualna wsparciem rozwoju ucznia”. Podczas spotkania odbyły się warsztaty dotyczące rozwijania umiejętności w zakresie czytania i pisania oraz rozwijania sprawności motorycznej u dzieci. 29 kwietnia w Ostrołęckim Centrum Kultury Mirosław Grzyb – prezes Związku Kurpiów – wręczył nagrody osobom i instytucjom, które promują region kurpiowski. Kurpiki przyznane zostały w dziesięciu kategoriach (pracodawca, promocja regionu, muzyka i taniec, ochrona dziedzictwa kulturowego, edukacja regionalna, twórczość ludowa, nauka i pióro, talent, budzenie

48

KRONIKA MAZOWIECKA NR 5 (123) 2013 ROK

tożsamości, działalność publiczna). Laureatami zostali m.in. Henryk Toryfter – wójt gminy Baranowo – za działalność publiczną, Cezary Kuczyński w kategorii muzyka i taniec, Centrum Kultury Kurpiowskiej w Kadzidle oraz Regionalne Centrum Kultury Kurpiowskiej w Myszyńcu w kategorii ochrona dziedzictwa kulturowego. (M.D.)

Płock

11-12 maja starosta płocki oraz Centrum Handlowe Galeria Wisła zorganizowali Powiatowy Festiwal Zieleni. Na uczestników czekały: prezentacja i sprzedaż kwiatów, roślin, krzewów ozdobnych oraz elementów dekoracyjnych do ogrodu, sprzedaż produktów regionalnych i ekologicznych, wystawa rękodzieła ludowego, a także występy zespołów artystycznych. 11 maja w ramach projektu Dzień Lokalnych Inicjatyw Społecznych „Płockie Inspiracje” odbyły się V Otwarte Mistrzostwa Mazowsza Cheerleaders Grand Prix Polski 2013. Imprezę uświetniły pokazy Karate Tradycyjnego, warsztaty z udzielania pierwszej pomocy oraz warsztaty recyklingowe. (M.S.)

Radom

4-5 maja podczas XVI Turnieju Rycerskiego w Iłży można było obejrzeć pokazy walk, pokazy sokolnicze czeskiej grupy „Vamcos”, starcia konne oraz walki na kopie. Zainteresowani wzięli udział w konkursach i zabawach, a także wysłuchali ciekawych opowieści. Inscenizację bitwy, podobnie jak w poprzednich latach, przygotowało Bractwo Rycerskie „Smocza Kompania”, które powstało w 1992 r. i jest jednym z najstarszych stowarzyszeń tego typu w Polsce. 2 maja w Szydłowcu obchodzono XI Szydłowieckie Zygmunty. Z corocznym świętem miasta wiąże się odpust patrona parafii św. Zygmunta. Imprezie towarzyszyły: kiermasz rękodzielników, odpustowe kramy oferujące najróżniejsze smakołyki; na scenie zaś swoje talenty zaprezentowali rodzimi artyści oraz zaproszeni goście. Tradycją corocznego święta miasta stało się spotkanie panów o imieniu Zygmunt, którzy otrzymali okolicznościowe upominki. Honorowy patronat nad uroczystością objęli Ordynariusz Radomski J.E. ks. Biskup Henryk Tomasik, Marszałek Województwa Mazowieckiego Adam Struzik oraz Wojewoda Mazowiecki Jacek Kozłowski. (M.Ś.)

Siedlce

8 maja zainaugurowano cykl infoseminariów pod hasłem „Dni Innowacji

w Siedlcach”. To cykl dziesięciu bezpłatnych seminariów realizowanych w ramach projektu „Mazowiecka Sieć Ośrodków Doradczo-Informacyjnych w zakresie innowacji MSODI”, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach PO KL 2007-2013. Projekt adresowany jest głównie do pracowników urzędów lokalnych i administracji publicznej, przedsiębiorców oraz organizacji pozarządowych. Celem przedsięwzięcia jest podniesienie świadomości z zakresu badań i innowacji oraz ich wpływu na procesy gospodarcze, a także umożliwienie różnym grupom odbiorców nawiązania współpracy partnerskiej, wymiany doświadczeń, co w konsekwencji może przyczynić się do dynamicznego rozwoju regionu. Na spotkaniu samorząd województwa reprezentował dyrektor siedleckiej delegatury UMWM Dariusz Napiórkowski. (E.J.)

„Islandia. Podróż do wnętrza Ziemi w fotografii Andrzeja Piotrowskiego” Wystawa w Muzeum Regionalnym w Siedlcach Zapraszamy do 23 czerwca

Region

7 maja marszałek Adam Struzik wziął udział w 17. Posiedzeniu Komisji Polityki Spójności Terytorialnej (COTER) Komitetu Regionów w Brukseli. Obrady zdominowała dyskusja nad IV Pakietem Kolejowym, który ma zwiększyć konkurencję na rynku europejskim i stworzyć bezproblemowe połączenia pasażerskie i towarowe pomiędzy państwami członkowskimi UE, posiadającymi sieć kolejową. Z punktu widzenia województwa mazowieckiego, uczestnictwo w debacie ma zasadnicze znaczenie ze względu na spółki kolejowe KM i SKM. Marszałek zwrócił uwagę, że wszelkie zmiany legislacyjne powinny uwzględniać specyfikę poszczególnych krajów i regionów. Ponadto – uznając co do zasady konkurencyjność na rynku przewozów pasażerskich, jako właściwy kierunek zmian – należy regionom, które powołały własne spółki przewozowe, pozostawić możliwość wyboru pomiędzy bezpośrednim powierzaniem usług a organizowaniem przetargów. Można przy tym ustalić takie parametry i kryteria dla podmiotów wewnętrznych, aby przy udzielaniu zamówień bezpośrednich nie dochodziło do zagrożeń równowagi gospodarczej.

Wulkaniczne skały nad jeziorem Myvatan

Jeden z wodospadów na północy wyspy

Informacje przesłali przedstawiciele delegatur UMWM: B.Sz. – Barbara Szemplińska (Ciechanów), M.D. – Marta Dębek (Ostrołęka), M.S. – Monika Sarwińska (Płock), M.Ś. – Marek Ślufarski (Radom), E.J. – Ewa Janoszka (Siedlce).

CZYTAJ WIĘCEJ: www.mazovia.pl

Pomnik łodzi Wikingów w Rejkiawiku

województwo mazowieckie TYPY FUNKCJONALNE GMIN WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO

Źródło: „MAZOWSZE. Analizy i Studia”, zeszyt 3(34)2012 „Rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w województwie mazowieckim w latach 1999-2010”. Wydawca: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie