BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ UYGULAMALARI VE TRABZON
• Büyükşehir Belediyesi ve İlçe Belediyeleri Hizmetler Açısından Karşılaştırmalı Değerlendirme) • Trabzon Açısından Değerlendirme
Halil MEMİŞ İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü MİARGEM Başkanı
2
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Mahalli İdareler Araştırma ve Geliştirme Merkezi (MİARGEM) Adres: Harbiye Mahallesi Çetin Emeç Bulvarı Hürriyet Caddesi 2 / 12 ÇANKAYA / ANKARA Tel : 0312 473 84 24 Fax: 0312 473 84 29 Web : www.miargem.org.tr E-Posta:
[email protected]
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
3
İÇİNDEKİLER TAKDİM HALİL MEMİŞ (Özgeçmiş) GENEL OLARAK BÜYÜKŞEHİR UYGULAMALARI I- GİRİŞ II- BELEDİYE TANIMLARI III- BELEDİYELERİN GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI A) Genel Olarak B) Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri Arasında Farklılık Arzeden Hizmetler 1- İmar Hizmetleri a) Planlama Yetki ve Görevleri b) Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzni Verilmesi 2- Gecekondunun Önlenmesi İle İlgili Görevler 3- Su ve Kanalizasyon Hizmetleri 4- Ulaşım ve Şehir İçi Trafik Hizmetleri 5- Çevre ve Çevre Sağlığı, Temizlik ve Katı Atık Hizmetleri 6- Gayrisıhhi Müesseseler İle Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerlerini Ruhsatlandırmak ve Denetlemek 7- LPG ve LNG İstasyonlarına Çalışma Ruhsatı Verilmesi 8- Defin ve Mezarlık Hizmetleri 9- Zabıta, İtfaiye, Acil Yardım, Kurtarma ve Ambulans Hizmetleri 10- Ağaçlandırma, Park ve Yeşil Alanlarla İlgili Hizmetler 11- Ekonomi ve Ticaretin Geliştirilmesi 12- Sosyal Hizmet ve Yardım, Meslek ve Beceri Kazandırma Hizmetleri 13- Altyapı Hizmetleri, Reklam Yerlerinin Belirlenmesi, Numarataj Hizmetleri 14- Kültür ve Sanat, Turizm ve Tanıtım, Gençlik ve Spor Hizmetleri 4
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
15- Afet Riski Taşıyan Binalar İle İlgili Görevler 16- Arsa ve Konut Üretimi ve Kentsel Dönüşüm 17- Toptancı Hal ve Mezbaha Hizmetleri 18- Tarım ve Hayvancılığı Destekleme Görevi 19- Cadde, Sokak, Meydan, Park, Tesis ve Benzerlerine Ad Verilmesi 20- Nikah İşlemlerinin Yürütülmesi C) Belediyeler Arası Hizmet İlişkileri ve Koordinasyon D) Belediyelere Ait Hizmet Alanlarının Belirlenmesi E) Büyükşehirlere Ait Hizmetlerin İlçe Belediyelerine Devredilmesi veya Birlikte Yürütülmesi IV- BÜYÜKŞEHİR İÇİNDEKİ YERLEŞİM YERLERİ VE MAHALLE YÖNETİMİ A) İlçe ve Mahalleler B) Orman Köylerinin Durumu ve Meralar V- DİĞER KURUM, KURULUŞ VE KİŞİLERLE İLİŞKİLER A) Kamu Kurumlarıyla Hizmet İlişkileri B) STK’lar ile ortak hizmet projeleri VI- BELEDİYE HİZMETLERİNE HALK KATILIMI VII- BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNDE SEÇİM ÇEVRELERİ IX- BELEDİYE MECLİS ÜYE SAYILARI X- BELEDİYELERİN MALİ KAYNAKLARI TRABZON’A İLİŞKİN DEĞERLENDİRME I- GİRİŞ II- TRABZON’DA KAPATILAN KURULUŞLAR III- İLÇELER VE BELEDİYELER A) Trabzon İlçeleri B) Belediyeler IV- TRABZON BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE OLUŞUMU
MECLİSİNİN
GENEL DEĞERLENDİRME
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
5
TAKDİM Trabzon, uzun zamandır beklediği Büyükşehir Belediyesi statüsüne, yürürlüğü ilk mahalli idareler genel seçimleriyle (30 Mart 2014) olacak şekilde 6360 sayılı Kanun ile kavuşmuştur. Trabzon’un büyükşehir olması ile ilgili olarak, yaygın fikirlerimiz kamuoyu tarafından bilinmektedir. Her uygulamada olduğu gibi, büyükşehir uygulamalarının da olumlu ve olumsuz yanları muhakkak ki vardır. Şimdiye kadar en büyük çekincemiz, büyükşehir sınırlarının tüm il sınırlarını kapsaması hususuna yönelikti. Dile getirmeye çalıştığımız, özellikle kırsal alan yönetiminin farklılığı nedeniyle kırsal alanın belediye sınırları dışında bırakılacağı bir büyükşehir düzenlemesinin uygulamaya konmasının daha avantajlı olacağıydı. Ancak bugün itibariyle gelinen noktada, büyükşehir belediyesi sınırları tüm il sınırlarını kapsamış, bütün köyler kapatılarak ilçe belediyelerinin mahallesi haline dönüşmüş, kırsal alanın tamamı belediye sınırı içerisin-de yer almıştır. Artık bizlere düşen görev, bundan böyle büyükşehir olan illerimizde, illerin demografik, coğrafik, iklimsel ve sektörel özellikleri ile gelişme potansiyeli dikkate alınmak suretiyle yeni bir vizyonu ortaya koymak, bütün vatandaşlarımızın olduğu gibi bu illerde yaşayan vatandaşlarımızın da kamu hizmetlerinden en etkin bir şekilde yararlanmasını temin için gerekli çalışmaları yürütmektir. Kalkınmanın temel gereklerinden biri olarak kabul edilen kentleşme süreci, batıda sanayileşme ile birlikte başlamıştır. Yeni üretim sürecinde gerekli olan plân, organizasyon, koordinasyon gibi kavramların yerleşmesi, sosyoekonomik gelişmeyi de hızlandırmıştır. Buna karşın bizim gibi ülkelerde özellikle plânsız ve hızlı kentleş6
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
me, çözümü gittikçe ağırlaşan sosyal, ekonomik ve kültürel sorunları ortaya çıkarmıştır. Belediyelerimizin yöneticileri bu hususları da göz önüne alarak, kırsal alan planlamasını çok iyi yapmak zorundadırlar. Bu şekilde kırsal nüfusun göç etmesinin mümkün olduğunca önüne geçecek çözümler üreterek, kırsal nüfusun kentin sosyal sorunlarının bir parçası olması değil, kentin gelişmesine ve büyümesine katkı sağlaması sağlanmalıdır. Bu nedenle kırsal alan yönetimi, bundan böyle artık belediyelerimizin de üzerinde kafa yorduğu, kırsal alan yönetiminin gereklerinin yerine getirildiği bir hizmet organizasyonuna girmeleri kaçınılmaz hale gelmiştir. Elinizdeki bu kitap, tüm bunların ötesinde, özellikle yeni büyükşehir belediyesi statüsüne kavuşan Trabzon halkının, belediyecilik hizmetlerinin hangi esaslarla ve hangi hizmetin hangi belediye tarafından yerine getirileceği konusunda kısa bir şekilde bilgilendirilmesini amaçlamaktadır. Bu çalışmanın, ülkemizde hizmetlerin daha verimli, hızlı ve etkin sunul-masına ve hizmetler talep edilirken daha bilinçli davranılmasına katkı sağlaması en büyük dileğimizdir. Halil MEMİŞ
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
7
Halil MEMİŞ (Özgeçmiş) 1967 yılında Trabzon doğumlu, Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kamu Yönetimi Bölümü mezunudur. 1990 yılının Aralık ayında İçişleri Bakanlığı’nda “Mahalli İdareler Kontrolörü” olarak göreve başlayan Memiş, 2004 – 2010 yılları arasında merkezi Trabzon’da bulunan Doğu Karadeniz Belediyeler Birliği Genel Sekreterliği görevini yürütmüştür. Halen İçişleri Bakanlığında Mahalli İdareler Başkontrolörü olarak görev yapan Memiş, İçişleri Bakanının görevlendirmesi üzerine mahalli idareler, özellikle de belediyeler üzerinde inceleme, araştırma, teftiş, denetim ve soruşturma görevlerini yürütmüş ve yürütmeye devam etmektedir. Doğu Karadeniz Belediyeler Birliğindeki görevi süresince, bölge belediyeleri özellikle de Trabzon’daki belediyeler ile ilgili olarak yoğun çalışmalar yürüten Memiş, özellikle belediyelerin hizmet sunumunda karşılaştıkları sorunlar ile ilgili olarak yapılan “Doğu Karadeniz Bölgesi Belediyelerinin Alt Yapı Sorunları Ve Mali İmkanları” adlı çalışmanın başında bulunmuş ve bu konuda kamu oyunun ilgisini çeken çalışmalara imza atmıştır. Mahalli idarecilik ve belediyecilik hizmetlerinin etkin sunumuna katkı sağlayacak 17 kitaba imza atan Memiş’in Yayınlanmış birçok mesleki makalesi de bulunmaktadır. Aynı zamanda Doğu Karadeniz Belediyeler Birliği tarafından çıkarılan “Doğu Karadeniz” Dergisinin Genel Yayın Yönetmenliğini de yürütmüştür. Memiş, bir dönem İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yönetim Kurulu Üyeliği ve adı geçen Derneğin çıkardığı Yerel Yönetim ve Denetim adlı Derginin Yayın Kurulu üyeliği gö8
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
revlerini yürütmüştür. Birçok kurum ve kuruluş tarafından mahalli idarelere yönelik olarak düzenlenen konferanslarda, sunumlar gerçekleştirmektedir. 2005 yılında kurulan ve ülkemiz mahalli idareciliği ve belediyeciliğinin gelişmesi, etkin hizmet sunumu ve diğer birçok hususta araştırmalar ve çalışmalar yapan Mahalli İdareler Araştırma ve Geliştirme Merkezinin (MİARGEM) kurulduğu tarihten bu yana Başkanlığını yürütmektedir. 12 Haziran 2011 tarihinde yapılan 24. Dönem Milletvekilliği Genel Seçim-lerinde Milliyetçi Hareket Partisinden Trabzon 2. Sıra Milletvekili Adayı olarak seçimlere katılmıştır. MEMİŞ, evli ve iki çocuk babasıdır.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
9
GENEL OLARAK BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ UYGULAMALARI I- GİRİŞ Büyükşehir belediyesi uygulaması, ülkemiz mahalli idareciliğinde yeni bir uygulamadır. Bu konudaki ilk çalışmalar, 1980 yılıyla başlamıştır. Öncelikle, belli nüfus büyüklüğüne sahip şehirlerin içinde ve civarında bulunan belediyelerin tüzel kişilikleri kaldırılmış ve bu belediyeler şube haline dönüştürülmüştür. İzleyen dönemde 2680 sayılı Yetki Kanununa istinaden çıkarılan KHK ile büyük şehir belediye yönetimlerinin şekillenmesi sağlanmıştır. 25 Mart 1984 günü yapılan mahallî idare seçimleri ile İstanbul, Ankara ve İzmir’de büyük şehir belediyeleri faaliyete geçmiştir. 1984 tarih ve 195 sayılı KHK büyükşehirlerin oluşumunu ve görevlerini düzenlemiş, aynı yıl 195 sayılı KHK yerini, Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında 3030 sayılı Kanuna bırakmıştır. Bu illerden sonra; değişik dönemlerde kurulan büyük şehir belediyeleri ile büyükşehir belediye sayısı 16 ya yükselmiş, 6360 sayılı Kanun ile büyükşehir statüsüne alınan 14 il ile birlikte büyükşehir belediye sayısı, 2014 yılının Mart ayında yapılacak mahalli idareler seçimlerinden sonra 30’a ulaşacaktır. Anılan Kanun ile birlikte, bahsi geçen tüm büyükşehirlerde büyükşehir belediye sınırlarının il mülki sınırlarını kapsaması sağlanmıştır. Bunun doğal sonucu olarak bu illerdeki il özel idareleri, orman köyleri dahil tüm köyler ve belde belediyeleri (ilçeye dönüştürülen bir kaçı hariç) kapatılmıştır. 10
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Kısaca; Büyükşehir Belediyesi tüm il sınırlarını kapsamaktadır. ╝Orman köyleri dahil, köyler, belde (kasaba) belediyeleri mahalleye dönüştürülmüştür. ╝Köylere Hizmet Götürme Birlikleri kaldırılmıştır. ╝Amacı kalmayan Mahalli İdare Birlikleri kaldırılmıştır. ╝İl özel idareleri, kaldırılmıştır. ╝Bütün büyükşehirlerdeki bucak ve bucak teşkilatı da kaldırılmıştır. ╝Köyler aynı isimle mahalle olarak, belediyeler aynı isimle bir mahalle olarak, ilçe belediyesine dahil edilmiştir. ╝Yeni ilçeler ve ilçe belediyeleri kurulmuştur. ╝Su ve Kanalizasyon İdareleri kurulacaktır. ╝Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları kurulmuştur. Gelinen noktada, merkezi idarenin bazı hizmetleri dışında il sınırlarının tamamında büyükşehir belediyeleri ve büyükşehir ilçe belediyeleri hizmet verir duruma getirilmiştir. II- BELEDİYE TANIMLARI Büyükşehir Belediyesi: Sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içerisindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan; idarî ve malî özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisini ifade eder. İlçe Belediyesi: Büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçe belediyesini ifade eder. Bu duruma göre, büyükşehir belediyeleri il sınırları içerisindeki tüm alana hizmet sunan, buna karşılık ilçe belediyeleri sadece ilçe sınırlarında hizmet sunan durumdadır. Büyükşehir sınırları içerisin-
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
11
deki alanların tamamı, ilçe belediyeleri arasında paylaşılmış durumdadır. Diğer bir ifade ile büyükşehir belediyesinin hizmet alanı, ilçe belediyelerinin hizmet alanlarının birleşiminden oluşmaktadır. III- BELEDİYELERİN GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI A) Genel Olarak Büyükşehir uygulaması olan illerde, büyükşehir belediyesinin hizmet alanı ile büyükşehir dahilindeki ilçelerin hizmet alanı örtüştüğünden, hangi görev ve hizmetlerin hangi belediye tarafından nasıl yerine getirileceği, hizmetler arasında koordinasyonun nasıl sağlanacağı, hangi hizmetlerin hangi şartlar dahilinde birlikte yürütülebileceği gibi konular büyük önem arzetmektedir. Hizmetlerin yerine getirilmesinde öncelik sırası, belediyenin mali durumu ve hizmetin ivediliği dikkate alınarak belirlenir. Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanır. Belediyenin görev, sorumluluk ve yetki alanı belediye sınırlarını kapsar. Büyükşehir Belediyelerinin Başlıca Görevleri; ╝1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki nazım imar plânlarını yapmak veya yaptırmak. ╝Nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmayan ilçe belediyelerinin uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmak veya yaptırmak. 12
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
╝Ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini plânlamak ve koordinasyonu sağlamak. ╝Durak yerleri ile araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek. ╝Trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek. ╝Meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek. ╝Katı atıkların yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek. ╝Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak. ╝Büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek. ╝Su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek. ╝Mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek. ╝Toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek. ╝İtfaiye ve acil yardım hizmetlerini yürütmek. Büyükşehir İlçe Belediyelerinin Başlıca Görevleri ╝Büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak. ╝Sıhhî işyerlerini, 2. ve 3. sınıf gayrisıhhî müesseseleri, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek. ╝775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parklar yapmak. ╝Yaşlılar, özürlüler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak. ╝Mesleki eğitim ve beceri kursları açmak. ╝Mabetler ile sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat varlıkları ve tarihî dokuyu korumak. Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
13
╝Kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin geliştirilmesine ilişkin hizmetleri yapmak. ╝Defin ile ilgili hizmetleri yürütmek. Her İki Belediyenin De Yürütebileceği Ortak Bazı Görevler ╝Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorundadır. Diğer belediyeler de mali durumları ve hizmet önceliklerini değerlendirerek kadınlar ve çocuklar için konukevleri açabilirler. ╝Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir. ╝Sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir. ╝Mabetlerin yapımı, bakımı, onarımını yapabilir. ╝Kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekanların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir. ╝Gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdi yardım yapar ve gerekli desteği sağlar. (Sporu teşvik etmek amacıyla yapacakları nakdi yardım, bir önceki yıl genel bütçe vergi gelirlerinden belediyeleri için tahakkuk eden miktarın; büyükşehir belediyeleri için binde yedisini, diğer belediyeler için binde on ikisini geçemez.) ╝Her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler. ╝Yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve antrenörlere belediye meclisi kararıyla ödül verebilir. ╝Gıda bankacılığı yapabilir.
14
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
B) Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri Arasında Farklılık Arzeden Hizmetler 1- İmar Hizmetleri a) Planlama Yetki ve Görevleri aa) Büyükşehir Belediyelerinin İmara İlişkin Görevleri Çevre düzeni planına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar planını(1) yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak büyükşehir belediyelerinin görevidir. Kanunlarla büyükşehir belediyesine verilmiş görev ve hizmetlerin gerektirdiği proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili her ölçekteki imar planlarını, parselasyon planlarını ve her türlü imar uygulamasını yapmak görevi de büyükşehir belediyelerine aittir. bb) Büyükşehirlerdeki İlçe Belediyelerinin İmara İlişkin Görevleri Nazım plana uygun olarak; ╝ Uygulama imar planlarını(2) hazırlamak ve bu planlarda değişiklik yapmak, ╝ Parselasyon planlarını ve imar ıslah planlarını yapmak Büyükşehir ilçe belediyelerinin görevidir. 1
Nazım İmar Planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak halihazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını ifade eder. 2 Uygulama İmar Planı; tasdikli halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nazım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
15
Ancak bunların yürürlüğe girmesi Büyükşehir Belediyesinin onayına bağlıdır. Büyükşehir ilçe belediyeleri nazım imar planının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmak zorundadırlar. Bunu yapmayan ilçe belediyelerinin uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmak veya yaptırmak büyükşehir belediyesinin yetkisinde ve sorumluluğundadır. İmar konusunda genel yetkili belediye, büyükşehir belediyesidir. Büyükşehir belediyesi, ilçe belediyelerinin planlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek yetkisine haizdir. Denetim sonucunda belirlenen eksiklik ve aykırılıkların giderilmesi için ilgili belediyeye üç ayı geçmemek üzere süre verilir. Bu süre içinde eksiklik ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, büyükşehir belediyesi eksiklik ve aykırılıkları gidermeye yetkilidir. b) Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzni Verilmesi Yapı ruhsatı konularında yetkili olan belediyeler büyükşehir ilçe belediyeleridir. Her bir ilçe kendi sınırları içerisindeki inşaatlara Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzni vermekle yetkilidir. Ancak; kanunlarla büyükşehir belediyesine verilmiş görev ve hizmetlerin gerektirdiği proje, yapım, bakım ve onarım işleriyle ilgili ruhsatları (Yapı Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzni) vermek görevi ise büyükşehir belediyelerine aittir. Bunun yanında, 6360 sayılı Kanun ile tüzel kişiliği kaldırılan köyler16
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
deki ticari olmayan yapılar için tip mimari proje yapılması ve bunların ilçe belediyelerinin denetiminde uygulanması mümkündür. İlçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin talep etmeleri halinde büyükşehir belediyeleri, mahalleye dönüşen köylerde yapılacak ticari amaç taşımayan yapılar için yürürlükteki imar mevzuatı doğrultusunda yörenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun tip mimari projeler yapar veya yaptırır. Tip mimari projenin uygulanacağı alan sınırını belirlemeye ilgili ilçe belediyesi yetkilidir. 2- Gecekondunun Önlenmesi İle İlgili Görevler Gerek büyükşehir belediyeleri ve gerekse büyükşehir ilçe belediyeleri, 775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmakla görevlidir. 3- Su ve Kanalizasyon Hizmetleri Müktesep (kazanılmış) haklar saklı kalmak üzere; içme, kullanma ve endüstri suyu sağlamak; atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek; kaynak sularını işletmek veya işlettirmek belediyelere verilmiş görevlerdendir. Ancak; büyükşehir olan yerlerde su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek, bunun için gerekli baraj ve diğer tesisleri kurmak, kurdurmak ve işletmek; derelerin ıslahını yapmak; kaynak suyu veya arıtma sonunda üretilen suları pazarlamak görevleri büyükşehir belediyeleri tarafından yerine getirilir. Büyükşehir belediyesi bulunan illerde, büyükşehir belediye sınırları içerisinde su ve kanalizasyon hizmetleri; su ve kanalizasyon hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gereken her türlü tesisi kur-
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
17
mak, kurulu olanları devralmak ve bir elden işletmek üzere o ilin adıyla büyükşehir belediyesine bağlı olarak kurulan Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilir. Genel Müdürlüğün hizmeti, Büyük Şehir Belediyesinin görev alanı ile yani il sınırları ile sınırlıdır. Su ve kanalizasyon idareleri, genel kurul kararıyla (bu idarelerin genel kurulu, büyükşehir belediye meclisidir.) mabetlere indirimli bedelle ya da ücretsiz olarak içme ve kullanma suyu verebilirler. Büyükşehir belediyesi olan illerde, ilçe belediyelerinin su ve kanalizasyon hizmetleri konusunda görev, yetki ve sorumlulukları bulunmamaktadır. 4- Ulaşım ve Şehir İçi Trafik Hizmetleri Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dahil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek belediyelerin görevleri arasında yer almaktadır. Bunun yanında; kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergahlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek de belediyelerin görevleri arasında yer almaktadır. Ancak, büyükşehir içindeki ulaşım ve toplu taşıma hizmetleri ile her türlü şehir içi trafik hizmetleri konusunda görevli ve yetkili belediye büyükşehir belediyesi olup, bu konuda ilçe belediyelerinin 18
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
herhangi bir yetki, görev ve sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu kapsamda büyükşehir belediyeleri; ╝ Büyükşehir ulaşım ana planını yapmak veya yaptırmak ve uygulamak; ╝Ulaşım ve toplu taşıma hizmetlerini planlamak ve koordinasyonu sağlamak; ╝ Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergahlarını belirlemek; ╝ Durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; ╝Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek; görevlerini yürütürler. Bu hizmetlerin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla büyükşehir içindeki toplu taşıma hizmetlerini yürütmek ve bu amaçla gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek, büyükşehir sınırları içindeki kara ve denizde taksi ve servis araçları dahil toplu taşıma araçlarına ruhsat vermek görev ve yetkisi de büyükşehir belediyelerine aittir. Büyükşehir olmayan illerde ilçe belediyelerine ait olan “Belediye sınırları içinde, kara yolu ile yolcu taşıma hakkına sahip gerçek ve tüzel kişilerin şehirlerarası otobüs terminali kurmalarına ve işletmeleri izin verme” yetkisi ise büyükşehir olan belediyelerde büyükşehir belediyelerine aittir. Ulaştırma Koordinasyon Merkezleri (UKOME) Büyükşehir içindeki kara, deniz, su, göl ve demiryolu üzerindeki
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
19
her türlü taşımacılık hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla Büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, ╝ Büyük Şehir Belediyelerinin ulaşım ve yatırımla ilgili idare ve işletmeleriyle bağlı kuruluşların genel müdür veya müdürlerinin; ╝ Ulaşım hizmet ve yatırımları ile ilgili kamu, kurum ve kuruluşlarının büyük şehirdeki genel müdür veya bölge müdürlerinin, ╝Görev alanlarına giren konuların görüşülmesi sırasında ilçe belediye başkanlarının, ╝ İl Jandarma Komutanı veya temsilcisi ile İl Emniyet Müdürü veya temsilcisinin, ╝Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonunun görevlendireceği ilgili odanın temsilcisinin Katılımıyla UKOME oluşur. Ulaşım Koordinasyon Merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili üye olarak belirlenmeyen ulaşım sektörü ile ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ihtisas meslek odalarının temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır. 5- Çevre ve Çevre Sağlığı, Temizlik ve Katı Atık Hizmetleri Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak görevleri de belediyelere ait görevlerdendir. Bunun yanında, çevre ve çevre sağlığı ile ilgili görevlerde belediyelere verilmiş görevlerdendir. Bu görevlerden aşağıdakileri büyükşehir belediyeleri yürütmekle görevli ve sorumludur: 20
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
╝ Çevrenin, tarım alanlarının ve su havzalarının korunmasını sağlamak; ╝ Ağaçlandırma yapmak; ╝ Gayrisıhhi işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; ╝ İnşaat malzemeleri, hurda depolama alanları ve satış yerlerini, hafriyat toprağı, moloz, kum ve çakıl depolama alanlarını, odun ve kömür satış ve depolama sahalarını belirlemek, bunların taşınmasında çevre kirliliğine meydan vermeyecek tedbirler almak. Katı atık ile ilgili görevler de, büyükşehir ile ilçe belediyeleri arasında bölüştürülmüştür: ╝ Büyükşehir katı atık yönetim planını yapmak, yaptırmak; ╝ Katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek, bu amaçla tesisler kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; ╝ Sanayi ve tıbbi atıklara ilişkin hizmetleri yürütmek, bunun için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmek; ╝ Deniz araçlarının atıklarını toplamak, toplatmak, arıtmak ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri yapmak; büyükşehir belediyelerinin görevlerindendir. Buna karşılık büyükşehir katı atık yönetim planına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak ise ilçe belediyelerinin görevlerindendir. Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolların temizliği
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
21
ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek büyükşehir belediyelerine, bunun haricindekiler ise büyükşehir ilçe belediyelerine aittir. 6- Gayrisıhhi Müesseseler İle Umuma Açık İstirahat ve Eğlence Yerlerini Ruhsatlandırmak ve Denetlemek Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek görev ve yetkisi belediyelere verilmiştir. Gayrisıhhi müesseseler(3) ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini(4) ruhsatlandırmak ve denetlemek görevleri, belediyelere verilmiş görevlerdendir. Bu müesseslerden gıda ile ilgili olanlar dahil birinci sınıf gayrisıhhi müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek, yiyecek ve içecek maddelerinin tahlillerini yapmak üzere laboratuvarlar kurmak ve işletmek görevi ve yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Buna karşılık sıhhi işyerlerini, 2 nci ve 3 üncü sınıf gayrisıhhi müesseseleri, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek görevi ve yetkisi ilçe belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan 3 Gayri sıhhi müessese: Çevresinde bulunanlara fiziki, ruhi ve sosyal yönlerden az veya çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ve doğal kaynakların kirlenmesine neden olabilecek müesseseler. 4 Umuma açık istirahat ve eğlence yeri: Kişilerin tek tek veya toplu olarak eğlenmesi, dinlenmesi veya konaklaması için açılan otel, motel, pansiyon, kamping ve benzeri ko-naklama yerleri; gazino, pavyon, meyhane, bar, birahane, içkili lokanta, taverna ve benzeri içkili yerler; sinema, kahvehane ve kıraathaneler; kumar ve kazanç kastı olma-mak şartıyla adı ne olursa olsun bilgi ve maharet artırıcı veya zeka geliştirici nitelikteki elektronik oyun alet ve makinelerinin, video ve televizyon oyunlarının içerisinde bulun-duğu elektronik oyun yerleri; internet salonları, lunaparklar, sirkler ve benzeri yerleri.
22
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek görev ve yetkisi de Büyükşehir belediyelerine aittir. 7- LPG ve LNG İstasyonlarına Çalışma Ruhsatı Verilmesi Her türlü akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) istasyonlarına nazım imar ve uygulama imar planına uygun olmak kaydıyla izin verilebilir. Akaryakıt istasyonlarına izin verilmesi için nazım imar planında akaryakıt istasyonu olarak gösterilmesi şarttır. Bu istasyonlara çalışma ruhsatı büyükşehirlerde büyükşehir belediyesi tarafından verilir. 8- Defin ve Mezarlık Hizmetleri Defin ve mezarlık hizmetleri, belediyelerin en önemli hizmetlerindendir. Büyükşehir belediyeleri, mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek görevlerini yürütür. Büyükşehir belediyeleri ile ilçe belediyeleri aynı anda defin ile ilgili hizmetleri yürütmek görevlerini yerine getirirler. 9- Zabıta, İtfaiye, Acil Yardım, Kurtarma ve Ambulans Hizmetleri Büyükşehir belediyelerinin yetkili olduğu veya işlettiği alanlardaki zabıta hizmetlerini yerine getirmek görevi ve yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Bunun dışındaki alanlardaki zabıta hizmetleri, ilçe belediyeleri tarafından yerine getirilir.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
23
╝ İl düzeyinde yapılan planlara uygun olarak, doğal afetlerle ilgili planlamaları ve diğer hazırlıkları büyükşehir ölçeğinde yapmak; ╝ Gerektiğinde diğer afet bölgelerine araç, gereç ve malzeme desteği vermek; ╝ İtfaiye ve acil yardım hizmetlerini yürütmek; ╝ Patlayıcı ve yanıcı madde üretim ve depolama yerlerini tespit etmek, konut, işyeri, eğlence yeri, fabrika ve sanayi kuruluşları ile kamu kuruluşlarını yangına ve diğer afetlere karşı alınacak önlemler yönünden denetlemek, bu konuda mevzuatın gerektirdiği izin ve ruhsatları vermek; büyükşehir belediyelerin görev ve yetkileri arasında olup bu konuda ilçe belediyelerinin herhangi bir görev ve yetkisi bulunmamaktadır. 10- Ağaçlandırma, Park ve Yeşil Alanlarla İlgili Hizmetler a) Büyükşehir Belediyelerinin yürüteceği hizmetler ╝ Büyükşehirin bütünlüğüne hizmet eden sosyal donatılar, bölge parkları, hayvanat bahçeleri, hayvan barınakları, kütüphane, müze, spor, dinlence, eğlence ve benzeri yerleri yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek; ╝ Kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekanların ve işlevlerinin korunmasını sağlamak, bu amaçla bakım ve onarımını yapmak, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa etmek. b) İlçe Belediyelerinin yürüteceği hizmetler Otopark, spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parkları yapmak.
24
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
11- Ekonomi ve Ticaretin Geliştirilmesi Belediye sınırları içerisinde ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi ve kayıt altına alınması amacıyla izinsiz satış yapan seyyar satıcıları faaliyetten men etmek, izinsiz satış yapan seyyar satıcıların faaliyetten men edilmesi sonucu, cezası ödenmeyerek iki gün içinde geri alınmayan gıda maddelerini gıda bankalarına, cezası ödenmeyerek otuz gün içinde geri alınmayan gıda dışı malları yoksullara vermek; Toptancı ve perakendeci halleri, otobüs terminali, fuar alanı, mezbaha, ilgili mevzuata göre yat limanı ve iskele kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kişilerce açılmasına izin vermek; Gayrisıhhi işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak; hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarını; sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) depolama sahalarını; inşaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri almak; görev ve yetkileri belediyelere verilmiştir. Bu konularda hem büyükşehir belediyelerinin hem de ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri mevcuttur. 12- Sosyal Hizmet ve Yardım, Meslek ve Beceri Kazandırma Hizmetleri Büyükşehir belediyeleri; sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek,
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
25
geliştirmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak, işletmek veya işlettirmek, bu hizmetleri yürütürken üniversiteler, yüksek okullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmak görev ve yetkilerine haizdir. Buna karşılık ilçe belediyeleri de; yaşlılar, özürlüler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak görev ve yetkilerine haizdirler. 13- Altyapı Hizmetleri, Reklam Yerlerinin Belirlenmesi, Numarataj Hizmetleri Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek; kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilan ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek görev ve yetkileri büyükşehir belediyelerine aittir. Büyükşehir içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla Altyapı Koordinasyon Merkezi kurulur. Bu merkezin toplantılarına Büyük Şehir Belediye Başkanının Başkanlığında; ╝ Büyük Şehir Belediyelerinin alt yapı ve yatırımla ilgili idare ve işletmeleriyle bağlı kuruluşların genel müdür veya müdürlerinin, ╝ Alt yapı hizmet ve yatırımları ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının büyük şehirdeki genel müdür veya bölge müdürlerinin, 26
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
╝ Görev alanlarına giren konuların görüşülmesi sırasında ilçe belediye başkanlarının, Asli ve sürekli üye olarak katılmaları ile kurulur. Büyükşehir Belediyesinin öteki birim başkanları ile diğer ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının yetkili üst düzey temsilcileri de görev alanlarına giren konuların görüşülmesinde istişari mahiyette görüşleri alınmak üzere AYKOME toplantılarına katılabilirler. 14- Kültür ve Sanat, Turizm ve Tanıtım, Gençlik ve Spor Hizmetleri Belediyeler; ╝ Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir, ╝Mabetlerin yapımı, bakımı, onarımını yapabilir, ╝ Kültür ve tabiat varlıkları ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekanların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir; bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir, ╝ Yine belediyeler gerektiğinde, sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi verir, amatör spor kulüplerine ayni ve nakdi yardım yapar ve gerekli desteği sağlar, her türlü amatör spor karşılaşmaları düzenler, yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan öğrencilere, sporculara, teknik yöneticilere ve antrenörlere belediye meclisi kararıyla ödül verebilirler. Bu görevlerin yapılması açısından büyükşehir belediyeleri ile ilçe belediyeleri arasında her hangi bir ayırım yoktur.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
27
15- Afet Riski Taşıyan Binalar İle İlgili Görevler Afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları tahliye etmek ve yıkmak görevi ilçe belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyeleri afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları tahliye etme ve yıkım konusunda ilçe belediyelerinin talepleriyle her türlü desteği sağlamakla yükümlüdür. 16- Arsa ve Konut Üretimi ve Kentsel Dönüşüm Büyükşehir belediyeleri, arsa ve konut üretimi ile kentsel dönüşüm konularında Belediye Kanununun 69 ve 73 üncü maddelerindeki yetkileri kullanmak yetkilerine haizdir. 17- Toptancı Hal ve Mezbaha Hizmetleri Her çeşit toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar planında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek görev ve yetkisi sadece büyükşehir belediyelerine verilmiştir. 18- Tarım ve Hayvancılığı Destekleme Görevi Büyükşehir ve ilçe belediyeleri tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her türlü faaliyet ve hizmette bulunabilirler. 19- Cadde, Sokak, Meydan, Park, Tesis ve Benzerlerine Ad Verilmesi Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde, 28
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek görevi büyükşehir belediyelerine aittir. Bu karar ise, belediye meclisleri tarafından alınır. Bu kararlar Valinin onayı ile yürürlüğe girer. 20- Nikah İşlemlerinin Yürütülmesi Nikah işlemlerinin yürütülmesi konusunda, büyükşehir belediyeleri ve ilçe belediyeleri yetkilidir. Bu yetkinin sınırı büyükşehir belediye başkanları büyükşehir içindeki belediye evlendirme memurlukları için büyükşehir belediye sınırları, diğer belediye başkanları veya görevlendirecekleri memurlar için ilçe belediye sınırlarıdır. Büyükşehir sınırları içerisinde, köyler bulunmadığından, muhtarların evlendirme yetkileri bulunmamaktadır. C) Belediyeler Arası Hizmet İlişkileri ve Koordinasyon Büyükşehir kapsamındaki ilçe belediyeleri arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanır. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerinin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması durumunda, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya yetkilidir. Büyükşehir belediyesi hizmetlerini, mali ve teknik imkanları çerçevesinde, nüfus ve hizmet alanlarını dikkate alarak, bu hizmetlerden yararlanacak büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dengeli olarak yürütmek zorundadır. D) Belediyelere Ait Hizmet Alanlarının Belirlenmesi Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
29
ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımını sağlamak görev ve yetkileri büyükşehir belediyelerine aittir. Yeni kurulan büyükşehir belediyelerinde meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park, spor ve kültürel tesislerin büyükşehir belediyesi ile büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dağılımına ilişkin esaslar büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenir. E) Büyükşehirlere Ait Hizmetlerin İlçe Belediyelerine Devredilmesi veya Birlikte Yürütülmesi ╝ Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek görevlerini, ╝ Mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek görevlerini, ╝ Her çeşit toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar planında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek görevlerini, ╝Adres ve numaralandırmaya ilişkin görevlerini ve ╝ Temizlik hizmetlerini Büyükşehir belediyesi, meclis kararı ile ilçe belediyelerine devredebilir veya birlikte yapabilirler. İlçe belediyelerine ait görevlerden bir veya birkaçı, bedeli kendileri tarafından karşılanmak ve istekte bulunmak kaydıyla, büyükşehir belediye meclisinin kararına dayanarak, ortaklaşa veya bizzat büyükşehir belediyesi tarafından yapılabilir. Büyükşehir belediyesi, ilçe belediyeleri ile ortak projeler geliştirebilir ve yatırım yapabilir.
30
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Büyükşehir belediyesi, kesinleşmiş en son yıl bütçe gelirinin % 10’unu aşmamak ve bütçede ödeneği ayrılmış olmak şartıyla, ilgili belediyenin yatırım programında yer alan projelerin finansmanı için büyükşehir belediye başkanının teklifi ve meclisin kararıyla ilçe belediyelerine mali ve ayni yardım yapabilir. IV- BÜYÜKŞEHİR İÇİNDEKİ YERLEŞİM YERLERİ VE MAHALLE YÖNETİMİ A) İlçe ve Mahalleler Büyükşehir sınırları içerisinde, ilçe ve mahalle yönetimleri bulunur. Büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde yeni bir ilçe (belediyesi) kurulması için, bölünen ilçe nüfusunun 100.000’den aşağı düşmemesi ve yeni kurulacak ilçenin (belediyenin) nüfusunun 20.000’den az olmaması gerekir. Aynı şekilde, belediye sınırları içinde mahalle kurulabilmesi için, yeni kurulacak mahallerin nüfusunun 500’ün altında olmaması gerekmektedir. Köy iken mahalleye dönüşen yerleşim yerlerinin nüfusu 500 ün altında dahi olsa, o yerleşim yerleri herhangi bir birleşme işlemine tabi tutulmadan 30 Mart 2014 seçimlerine tek mahalle olarak katılacaklardır. Belediye sınırları içinde mahalle kurulması, kaldırılması, birleştirilmesi, bölünmesi, adlarıyla sınırlarının tespiti ve değiştirilmesi, belediye meclisinin kararı ve kaymakamın görüşü üzerine valinin onayı ile olur. Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak istekleriHalil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
31
ni göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır. B) Orman Köylerinin Durumu ve Meralar Orman köyü iken mahalleye dönüşen yerlerde, orman köyü iken sahip olunan hakların kullanımı devam edecektir. Bunun yanında, mahalleye dönüşen, köy ve beldeler bakımından, mera, yaylak ve kışlaklara dair haklar devam edecektir. V- DİĞER KURUM, KURULUŞ VE KİŞİLERLE İLİŞKİLER A) Kamu Kurumlarıyla Hizmet İlişkileri Belediyeler, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait yapım, bakım, onarım ve taşıma işlerini bedelli veya bedelsiz üstlenebilir veya bu kuruluşlar ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir ve bu amaçla gerekli kaynak aktarımında bulunabilir; merkezi idareye ait asli görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla gerekli ayni ihtiyaçları karşılayabilir, geçici olarak araç ve personel temin edebilir. B) STK’lar ile ortak hizmet projeleri Belediyeler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir.
32
Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması aranacaktır. Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
6360 sayılı Kanun ile özürlü dernek ve vakıfları, bu işbirliği ve ortak hizmet projeleri düzenlemesinin dışına çıkarılmıştır. VI- BELEDİYE HİZMETLERİNE HALK KATILIMI Belediye hizmetlerine halkın katılımının en teşkilatlanmış hali kent konseyleridir. Kent konseyi, kent yaşamında; kent vizyonunun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunması, sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve hesap verme, katılım ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirmeye çalışır. Kent konseyinde oluşturulan görüşler belediye meclisinin ilk toplantısında gündeme alınarak değerlendirilir. Bunun haricinde belediyeler; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular. VII- BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNDE SEÇİM ÇEVRELERİ Büyükşehir belediye başkanının seçiminde seçim çevresi, büyükşehir belediye sınırlarından (il mülki sınırlarından) oluşur. İlçe belediye başkanı ve ilçe belediyesi meclis üyelerinin seçiminde seçim çevresi, ilçe sınırlarından oluşmaktadır. Mahalle muhtar ve ihtiyar meclisi/heyeti üyesi seçiminde seçim çevresi, mahalle sınırlarından ibaret olup; muhtar ve üyeler için oylar aynı pusula kullanılacaktır.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
33
Büyükşehir belediye meclisleri için ayrıca seçim yapılmamaktadır. (Büyükşehir Belediye Meclis üyesi için oy kullanılmaz.) Seçmenler; Büyükşehir Belediye Başkanı, İlçe Belediye Başkanı, İlçe Belediye Meclis Üyeleri ve Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyeti olmak üzere 4 ayrı oy pusulası ile oy kullanacaktır. IX- BELEDİYE MECLİS ÜYE SAYILARI İlçe Belediye meclisi üyelikleri için son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre Nüfusu; 10 000’e kadar olan belediyeler (9) 10 001 - 20 000’e kadar olan belediyeler (11) 20 001 - 50 000’e kadar olan belediyeler (15) 50 001 - 100 000’e kadar olan belediyeler (25) 100 001 - 250 000’e kadar olan belediyeler (31) 250 001 - 500 000’e kadar olan belediyeler (37) 500 001 - 1 000 000’a kadar olan belediyeler (45) 1 000 000’dan fazla olan belediyeler (55) Asıl ve aynı sayıda yedek üyelik hesaplanır. Büyük şehir belediye meclisleri belediye hudutları içinde kalan ilçe seçim çevreleri için tespit edilen belediye meclisleri üye sayısının her ilçe için beşte biri alınmak suretiyle bulunacak toplam sayı kadar üyeden teşekkül eder. Bu hesaplamada artık sayılar nazara alınmaz. Büyük şehir meclisi üyeleri, her ilçe belediyesi için seçilmiş olan asıl üyelerin seçiliş sıralarına göre baştan başlayarak yeter sayıya kadar inilmek suretiyle bulunur. Yedek üyelikler de aynı usulle hesaplanır.
34
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
X- BELEDİYELERİN MALİ KAYNAKLARI Genel Vergi Gelirlerinden Alınan Paylar 5779 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle, genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının; % 1.50’si büyükşehir dışındaki belediyelere, % 4.50’si büyükşehir ilçe belediyelerine, % 0.5’i il özel idarelerine ayrılacaktır. Büyükşehir belediyesi sınırları içinde tahsil edilen genel bütçe vergi gelirlerinin % 6’sı ile büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan payın % 30’u büyükşehir payını oluşturacaktır. % 6’lık büyükşehir dahilinden tahsil edilen payın dağıtımında; %60’lık kısım doğrudan büyükşehire, kalan %40’ın ise yüzde yetmişi nüfusa, yüzde 30’u ise yüzölçümü esasına göre yine büyükşehirlere dağıtılacaktır. Büyükşehir ilçe belediye payının; % 90’ı ilçe nüfusuna göre, % 10’u ilçe yüzölçümüne göre, dağıtılır. Yeni kurulan büyükşehir ilçe belediyelerine 5779 sayılı Kanun uyarınca, mahalli idare seçimlerini müteakip ayda tahakkuk ettirilecek miktar İLBANK A.Ş. tarafından üç katı artırımlı olarak ödenecektir. Vatandaşlardan Elde Edilecek Gelirler ve Ek Mali Külfetler (5) Belediye gelirleri; 5 Mart 2014 seçimlerinden itibaren tüzel kişiliği kaldırılan ve mahalleye dönüşen köylerde, Emlak Vergisi Kanununa göre alınması gereken emlak vergisi ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken vergi, harç ve katılım payları beş yıl süreyle alınmaz.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının üçüncü bendi, 23
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
35
╝ Çevre temizlik vergisi, ╝ İlan ve reklam vergisi, ╝ Eğlence vergisi, ╝ Haberleşme vergisi, ╝ Elektrik ve havagazı tüketim vergisi, ╝ Yangın sigortası vergisi, ╝ Harçlar (işgal harcı, tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı, kaynak suları harcı, tellallık harcı, hayvan kesimi muayene ve denetleme harcı, ölçü ve tartı aletleri muayene harcı, bina inşaat harcı, imar harçları, parselasyon harcı, ifraz ve tefrit harcı, plan ve proje tasdik harcı, zemin açma izni ve toprak hafriyatı harcı, yapı kullanma izni harcı, iş yeri açma izni harcı, muayene, ruhsat ve rapor harcı, sağlık belgesi harcı), ╝ Harcamalara katılma payları (Yol harcamalarına katılma payı, kanalizasyon harcamalarına katılma payı, su tesisleri harcamalarına katılma payı), olmak üzere toplam yirmi altı adet ayrı vergi, harç ve diğer yükümlerden oluşmaktadır. Burada sıralanan bu mali kaynaklar, mahalleye dönüşen köy halkı için ilk defa ortaya çıkmış mali yükümlülüklerdir. Bunun yanında, belediyelerin yürüttüğü ve ücret karşılığı vatandaşın yararlanmasına sunulan hizmetlerden elde edilen gelirler de belediyelerin gelir kaynakları arasında yer almaktadır. Mahalleye dönüşen belde ve köydeki esnaf ve sanatkârın, nüfus ilçe nüfusu olarak dikkate alınacağından vergi ve yükümlülükleri, defter tutma hadleri ve beyanname verme mecburiyetleri ortaya çıkacaktır. üncü maddesinin birinci fıkrasının birinci bendi ile beşinci bendi, 66 ncı maddesinin birinci fıkrasının beşinci bendi hükümleri 31/12/2017 tarihine kadar (bu tarih dahil) uygulanmaya devam edilir. Bu yerlerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret beş yıl süreyle en düşük tarifenin % 25’ini geçmeyecek şekilde belirlenir.
36
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
TRABZON’A İLİŞKİN DEĞERLENDİRME I- GİRİŞ Bilindiği üzere Trabzon Belediyesi, 6360 sayılı Kanun ile Büyükşehir statüsüne dönüştürülmüş, merkez ilçe ile sınırlı olan Trabzon Belediyesi sınırları, yine yapılan değişikliklerle birlikte değiştirilmiş ve Trabzon Büyükşehir Belediyesinin sınırları, Trabzon ilinin mülki sınırları olarak belirlenmiştir. Ancak, bu değişiklik ilk mahalli idareler genel seçimleri ile yürürlüğe girecektir. Trabzon’un büyükşehir statüsüne dönüştürülmesi, Trabzon’da hem mülki sınırlar itibariyle hem de yeni oluşan ilçeler ve kapatılacak kurumlar itibariyle önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir. II- TRABZON’DA KAPATILAN KURULUŞLAR İl Özel İdaresi 6360 sayılı Kanun ile birlikte, Trabzon İl Özel İdaresi ve 17 İlçe Özel İdare-si kapatılmıştır. Belediyeler 6360 sayılı Kanun ile birlikte, Trabzon’da 58 adet belde belediyesi bağlı bulundukları ilçenin belediyesinin mahallesine dönüştürülmek suretiyle kapatılmıştır.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
37
Kapatılan belde belediyelerinin ilçelere göre listesi aşağıya çıkarılmıştır:
38
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Mahalli İdare Birlikleri 6360 sayılı Kanun ile 1’i Merkez ilçede olmak üzere toplam 18 Köylere Hizmet Götürme Birliği kapatılmıştır. Bunun yanında, kuruluş amacı ortadan kalktığı için mevcut içme suyu birlikleri de tasfiyeye tabi tutularak kapatılacaktır( ). 6
Köyler 6360 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde, ilk mahalli idareler genel seçimleriyle birlikte mahalleye dönüşecek (bağlı bulundukları ilçenin belediyesinin mahalle olacak) köylerin ilçelere göre sayısal dağılımı aşağıya alınmıştır:
III- İLÇELER VE BELEDİYELER A) Trabzon İlçeleri 6360 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin 27 nci fıkrası uyarınca Trabzon Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, Trabzon Merkez ilçe sınırları içerisindeki köyler ile belediyelerden oluşan Ortahisar ilçesi kurulmuştur. 6
6360 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesinin 26 ncı fıkrası: “Bu Kanunla tüzel kişiliği kaldırılan belediye, il özel idaresi ve köylerden oluşan veya bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren amaçları ortadan kalkacak olan mahalli idare birlikleri, ilk mahalli idareler genel seçiminden önce tüzüklerindeki hükümlere göre tasfiye olunur. Tüzüklerinde hüküm bulunmayan hallerde bu Kanunun devir, tasfiye ve paylaştırmaya ilişkin hükümleri uygulanır.”
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
39
Kurulan bu ilçe belediyesi ile Trabzon’un ilçe sayısı 18’e çıkmış olup, şunlardan oluşmaktadır: Ortahisar, Akçaabat, Araklı, Arsin, Beşikdüzü, Çarşıbaşı, Çaykara, Dernekpazarı, Düzköy, Hayrat, Köprübaşı, Maçka, Sürmene, Şalpazarı, Tonya, Vakfıkebir ve Yomra. B) Belediyeler 6360 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin 27 nci fıkrası uyarınca Trabzon Belediyesinin mahalleleri merkez olmak üzere, Trabzon Merkez ilçe sınırları içerisindeki köyler ile belediyelerden oluşan Ortahisar Belediyesi kurulmuştur. Bu ile birlikte Trabzon’daki belediyeler, ilçelere paralel bir şekilde oluşmuş, bunlara ek olarak Trabzon Büyükşehir Belediyesi de yer almıştır. IV- TRABZON BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE MECLİSİNİN OLUŞUMU Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 2 nci maddesine göre, mahalli idareler seçimleri serbest, eşit, gizli, tek dereceli, genel oy, açık sayım ve döküm esaslarına göre, yargı yönetim ve denetimi altında yapılır. Belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır. Büyükşehirlerde, belediye başkanlığı ve melis üyeliği seçimlerinde üçlü bir seçim söz konusudur. Bunlardan biri büyükşehir belediye başkanlığı seçimi, diğeri ilçe belediye başkanlığı seçimi ve sonuncu da ilçe belediye meclis üyelikleri seçimidir. Büyükşehirlerde, büyükşehir belediye meclis üyesi seçimi yapılmaz. Büyükşehir belediye meclis üyeleri, ilçe belediye meclisine seçilenlerden aşağıda belirtilen esaslarda oluşur. İlçe belediye başkanı ve belediye meclis üyeleri seçimi için, her ilçe bir seçim çevresidir. 40
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Büyükşehir belediye başkanının seçiminde seçim çevresi, büyükşehir belediye sınırlarından oluşur. İlçe belediye meclislerinden büyükşehir belediye meclisine katılacak üyelerin belirlenmesi Büyük şehir belediye meclisleri belediye hudutları içinde kalan ilçe seçim çevreleri için tespit edilen belediye meclisleri üye sayısının her ilçe için beşte biri alınmak suretiyle bulunacak toplam sayı kadar üyeden teşekkül eder. Bu hesaplamada artık sayılar nazara alınmaz. Yedek üyelikler de aynı usulle hesaplanır. Büyükşehir belediye meclisinde, ilçe belediye başkanları doğal üye olarak yer alırlar. Kontenjan Üyelikleri Siyasi partiler, Belediye meclis üye sayısı 9 ve 11 olan beldelerde bir, 15 olan beldelerde iki, 25 ve 31 olan beldelerde üç, 37 olan beldelerde dört, 45 olan beldelerde beş, 55 olan beldelerde altı adet kontenjan adayı gösterirler. Kontenjan adayı, adayların sıralamasına dahil edilmeyerek aday listele-rinde kontenjan adayı olarak ayrıca yazılır. Verilen meclis üyesi listeleri, kontenjan adayları sayısı kadar noksan verilir. Yani ilçe seçim kurullarına sunulan meclis listesi, meclis üye sayısı 9 olan bir belediye için (1 ‘kontenjan üye’ + 8 ‘normal üye’ = 9 ‘toplam üye’) şeklinde liste verilecektir. Siyasi partiler kontenjan adaylarını merkez yoklaması ile tespit ederler. Ancak, merkez karar ve yönetim organları bu yetkisini il veya
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
41
ilçe yönetim kurullarına devredebilirler. Siyasi Partiler kontenjan adaylarını aday listesinde yer vermek suretiyle ilçe seçim kurullarına bildirirler. Kontenjan adayları, aday listelerinde de yedek adaylardan sonra ayrıca yazılır. Siyasi partilerin ve bağımsız adayların elde ettikleri belediye meclisi asıl üye sayısı aşağıdaki şekilde hesaplanır: Bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oy toplamının onda birine tekabül eden sayı, bütün partilerin ve bağımsız adayların aldıkları oy sayısından ayrı ayrı çıkarılır. Bu çıkarmadan sonra geriye oyu kalmayan siyasi partiler ve bağımsız adaylar üye tahsisinde hesaba katılmaz. Yapılan çıkarmadan sonra geriye oyu kalan siyasi partilerin ve bağımsız adayların isimleri alt alta, kalan oyları da hizalarına yazılır. Bu sayılar önce bire, sonra ikiye, sonra üçe ... şeklinde devam edilmek suretiyle o seçim çevresinin çıkaracağı asıl üye sayısına ulaşıncaya kadar bölünür. Elde edilen paylar, siyasi parti ayırımı yapılmaksızın, en büyükten en küçüğe doğru sıralanır Belediye meclisi üye tamsayısı kadar üyelikler, bu payların sahibi olan siyasi partilere ve bağımsız adaylara, sayıların büyüklük sırasına göre tahsis olunur. Son kalan asıl üyelikler için birbirine eşit rakamlar bulunduğu takdirde bunlar, aralarında ad çekmek suretiyle, tahsis yapılır. Kontenjan adayı gösterilen belediye meclis üyesi seçim çevrelerinde bu maddeye göre yapılan bölme işlemi kontenjan sayısı çıkarılmak suretiyle yapılır. Kontenjan adayı gösterilen bu seçim çevrelerinde geçerli oyların en çoğunu almış olan siyasi partinin kontenjan adayları belediye meclis üyeliğini kazanmış olurlar. Büyük şehirlerde, kontenjan adaylığından belediye meclisi üyeliğine seçilenlerden birinci sıradakiler Büyükşehir Belediye Meclisine katılırlar.
42
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Büyük şehir meclisine katılacak üyeler: Yukarıda belirtildiği gibi tespit olunan büyük şehir meclisi üyeleri, her ilçe belediyesi için seçilmiş olan asıl üyelerin seçiliş sıralarına göre baştan başlayarak yeter sayıya kadar inilmek suretiyle bulunur. Yedek üyelikler de aynı usulle hesaplanır. Ancak, yukarıda da ifade edildiği üzere geçerli oyların en çoğunu almış olan siyasi partinin kontenjan adayları belediye meclis üyeliğini kazanmış olur ve bunlardan birinci sırada yer alan kontenjan adayları büyükşehir belediye meclis üyesi olurlar.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
43
31.12.2012 tarihi itibariyle Trabzon’un ilçe Belediyelerinin Nüfusları, Yüzölçümleri ve Belediye Meclis üyesi Sayıları, Büyükşehir Belediyesinde Temsil Edilecek Meclis Üye Sayıları ( 7 )
7 İlçe Belediyelerinin nüfusları ve dolayısıyla belediye meclis üye sayıları, ilk mahalli idareler seçimlerinde en son nüfusa göre belirleneceğinden verilen bu sayılarda, 2013 yılı sonu verilerine göre değişiklikler olabilecektir.
44
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
SON SÖZ NİYETİNE Bu Kitapçıkta irdelenen büyükşehir olgusu ortaya çıkmadan önce, Trab-zon’da merkezi idarenin yatırımcı kuruluşları yanında, ilin geneline hiz-met eden yerel nitelikteki kuruluşları şu şekilde sıralamamız mümkün-dür. 1- Belediye sınırları içerisinde belediyeler: İl Belediyesi kendi belediye sınırları içerisinde, ilçe belediyeleri kendi belediye sınırları içerisinde ve belde belediyeleri kendi sınırları içerisinde olmak üzere hizmet sunan kuruluşlardır. Bu açıdan bakılınca Trabzon’da büyükşehirden önce bele-diye sınırları içerisinde 75 adet belediye hizmet vermektedir. 2- İl Özel İdaresi: İl özel idaresi, tüm il sınırlarında genel olarak yetkili olan ve belediyelerin görevleriyle ilgili olarak belediye sınırları içerisinde faaliyet göstermeyen, daha çok köylerde yatırımlar yürüten kuruluşlar olarak karşımıza çıkmaktadır. 3- Köylere Hizmet Götürme Birlikleri: İlçelerde, yol, su, kanalizasyon ve benzeri altyapı tesisleri ile köylere ait diğer hizmetlerin yürütülmesine yardımcı olmak, bizzat yapmak, yaptırmak ve kırsal kalkınmayı sağlamak üzere, tüm köylerin iştiraki ile ilçelerde kurulmuş olan kuruluşlardır. Trabzon ölçeğinde, mevcut durumda nüfusun yaklaşık % 7580 ine belediyeler, geri kalan kısmına ise İl Özel İdaresi ve Köylere Hizmet Götürme Birlikleri hizmet vermektedir. Buna karşılık, büyükşehir uygulaması başladığında özellikle kırsal alana hizmet eden ve yatırımlar yapan İl Özel İdaresi ve Köylere Hizmet Götürme Birliği devre dışı kalacaktır. Böylece Trabzon’un tamamına (6685 km² alan) belediyeler hizmet verecektir. Belediyeler hizmetlerini, kitabın ilk bölümünde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılacak görev dağılımı ve bölüşümüne göre yapacaklardır. Açıklamalardan da anlaşılacağı üzere Trabzon’un büyükşehir statüsüne alınmasıyla birlikte, şimdiye kadar alışılmışın dışında
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
45
bazı uygulamaların ve hizmet sunumlarının ortaya çıkacağı bir süreç başlayacaktır. Yeni süreçte, ülkemizde mahalli idarelerin en küçüğü ve demokrasinin beşiği olarak adlandırılan köyler kaldırılmaktadır. Ülkemiz için büyük önem taşıyan, Mustafa Kemal ATATÜRK’ün milletin efendisi olarak nitelediği köylerimizin sakinleri, artık, ülkemizdeki 30 ilde bu şekilde adlandırılamayacaktır. Bu köylerimiz, birer mahalle olarak, bulundukları ilçe belediyelerinin herhangi bir semti haline dönüşmüşlerdir. Köyler, kendi karar organları olan ve kendine has yönetimleri bulunan teşekküllerdir. Köy yaşamı toplumumuzun bozulmamış değerlerini taşıyan en saf yapılardır. Bundan sonraki süreçte belediye yönetimlerine düşen önemli görevlerden biri de, köylerin mahalleye dönüşmesinde yeni rant alanlarının oluşmasının önüne geçecek önlemler almak ve kendine has değerlerin korunması için gerekli çalışmaları yapmaktır. Bu açıdan konuya bakıldığında, gerek büyükşehir belediyelerimize ve onların başkanlarına ve gerekse ilçe belediyelerimize ve onların başkanlarına büyük sorumluluklar düşmektedir. Yine ilçe belediye başkanları ile büyükşehir belediye başkanlarını ve bu belediyelerin yönetimlerini bekleyen ve hassas davranmalarını gerektiren bir başka husus ise, kırsal kesimin şartlarını dikkate almaları, tarım ve hayvancılığın imar rantına kurban edilmemesi için gerekli önlemleri almalarıdır. Trabzon’un kırsalında sadece köyler mevcut değildir. Trabzon köylüsünün, hayvancısının ve çiftçisinin yararlandığı birçok yayla ve mezra bulunmaktadır. Bunlara hizmet götürmek artık belediyelerimizin görevi ve sorumluluğundadır. Bu noktada çok hassas davranılmalıdır.
46
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
Özellikle makro düzeyde imar planlama konusunda genel yetkili, büyükşehir belediyeleridir. İlin sektörel gelişme tercihleri, yatırım öngörüleri ve hizmetlerin en etkin hangi yöntemlerle sunulacağı ve benzeri birçok husus, artık genel itibariyle büyükşehir belediyesinin üzerinde çalışma yapması gereken konulardır. Artık belediyeler sadece ana merkezlere değil, merkezlere en uzak noktalarda bulunan yaylalara, mezralara ve köylere de hizmet vermek durumundadırlar. Belediye yönetimlerinin bu hassas noktaları gözardı etmeden, kırsalın önceliklerini de dikkate alarak, ancak genel bir kent vizyonuyla karar verip, uygulamaya geçmeleri kaçınılmazdır. Özellikle, içme suyu, kanalizasyon, ana cadde ve yolların bakım, onarım ve yapım sorumluluğu büyükşehir belediyesinde olacaktır. Bunun yanında, il genelinde toplu ulaşım ve trafik planlaması da büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunacaktır. Bu durum, belediye yöneticilerinin dar çerçeveli bakış açılarını bırakıp makro düzeyde planlamalar ve öngörülerle hizmet etmelerini zorunlu hale getirmektedir. Belediye yönetimlerine düşen en önemli görev, en ücra köşedeki vatandaşa bile, Devletin sıcak yüzünün yanlarında olduğunu göstermek, vatandaşlarımızın hizmete en etkin, kısa ve sorunlarının çözümünü sağlayacak yöntemlere kavuşacak şekilde hizmet sunmanın önlemlerini almaktır. Siyasi ikbal ve oy kaygısıyla değil, insana hizmeti esas alan, ancak bunu yaparken de hizmet maliyetlerini en aza indiren çözümleri üreten yönetimler, başarılı olacak ve halkın teveccühünü kazanacaklardır.
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
47
NOTLAR ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................
48
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................
Halil MEMİŞ. İçişleri Bakanlığı Başkontrolörü - MİARGEM Başkanı
49
