TTIP i CETA: ZAMACH NA DROBNE ROLNICTWO Jak umowy TTIP i CETA mogą wpłynąć na obniżenie standardów ochrony praw konsumenckich i na rolnictwo

TTIP i CETA: ZAMACH NA DROBNE ROLNICTWO Jak umowy TTIP i CETA mogą wpłynąć na obniżenie standardów ochrony praw konsumenckich i na rolnictwo

TTIP i CETA: zamach na drobne rolnictwo oryg. TTIP und CETA: Angriff auf bäuerliche Landwirtschaft © Arbeitsgemeinschaft bäuerliche Landwirtschaft (AbL), Berlin/ Hamm, März 2015 © do polskiej edycji: Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Warszawa, Październik 2015 Tłumaczenie:

Marek Cieślik Redakcja:

Maria Świetlik Projekt graficzny i skład:

Marta Przybył Fot. archiwum Instytutu Globalnej Odpowiedzialności Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu Unii Europejskiej

Projekt „TABLE FOR 9 BILLION: promoting Europe’s role in growing food and climate justice worldwide“ jest finansowany ze środków Unii Europejskiej. Ta publikacja wyraża wyłącznie poglądy autorek i autorów i Unia nie może być pociągnięta do odpowiedzialności za żadne użycie zawartych w niej informacji. System identyfikacji wizualnej

LOGO igo uropejskiego Roku Rozwoju Wydawca:

Instytut Globalnej Odpowiedzialności www.igo.org.pl

SPIS TREŚCI

3

WPROWADZENIE

5

Rozdział 1: OCHRONA INWESTYCJI NIE przyznawaniu większej władzy prywatnym przedsiębiorstwom

7

Rozdział 2: WSPÓŁPRACA REGULACYJNA NIE obniżaniu standardów ochrony środowiska i praw konsumenckich, w tym dotyczących GMO

9

Rozdział 3: NIE wprowadzaniu tylnymi drzwiami chemicznego odkażania tusz zwierzęcych

12

Rozdział 4: NIE osłabianiu regionalnych certyfikatów pochodzenia produktów

14

Rozdział 5: NIE niszczeniu drobnego rolnictwa poprzez nadmierne otwarcie rynków

16

ZAŁĄCZNIK

2

3

WPROWADZENIE

Politykę handlową należy planować, wybiegając myślą w przyszłość, w sposób demokratyczny i wielostronny, wziąwszy pod uwagę kwestie społeczne i ekologiczne, zwłaszcza te, które dotyczą biedniejszych państw

Komisja Europejska i Stany Zjednoczone od czerwca 2013 roku prowadzą negocjacje w sprawie zakrojonej na szeroką skalę umowy o wolnym handlu, tzw. umowy TTIP (od ang. Transatlantic Trade and Investment Partnership – transatlantyckie porozumienie w dziedzinie handlu i inwestycji). Zakrojona na podobnie szeroką skalę umowa handlowa między Unią Europejską i Kanadą (CETA), gotowa od września 2014 roku, oczekuje na ratyfikację Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej. Niemieckie Stowarzyszenie AbL (niem. Arbeitsgemeinschaft bäuerliche Landwirtschaft – Społeczność Rolników Małorolnych) jest współzałożycielem i aktywnym uczestnikiem ogólnonarodowego sojuszu „TTIP Unfairhandelbar”, do którego należy obecnie 87 organizacji. Przygotowało szczegółową analizę możliwego wpływu obu umów na kwestie jakości żywności, praw konsumenckich jak i sytuację drobnych producentów rolnych, którą poniżej przedstawiamy. Po więcej informacji na temat TTIP i CETA zapraszamy na strony igo.org.pl, stop-ttip.pl, uwagaTTIP.pl

Instytut Globalnej Odpowiedzialności, październik 2015

5

Rozdział 1

OCHRONA INWESTYCJI: NIE przyznawaniu większej władzy prywatnym przedsiębiorstwom

Traktat z Lizbony, który zaczął obowiązywać w grudniu 2009 roku, dał Komisji Europejskiej wyłączną władzę nad kwestią inwestycji zagranicznych. Pozwala to Komisji podejmować decyzje dotyczące ochrony inwestycji w umowach handlowych (wcześniej tego typu sprawy były regulowane umowami dwustronnymi podpisywanymi przez poszczególne kraje członkowskie). Mandat negocjacyjny ws. umowy TTIP również dopuszcza wprowadzenie mechanizmów ochrony inwestycji, w tym systemu ISDS (ang. Investor-State Dispute Settlement), czyli rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem1. Mechanizm ISDS daje firmom prawo do bezpośredniego pozywania państw o odszkodowania przed prywatnymi międzynarodowymi arbitrażami – m. in. w sprawach dotyczących takich przepisów o ochronie zdrowia i środowiska2, regulacji finansowych i innych standardów bezpieczeństwa, jakie w opinii inwestorów naruszają ich prawa. Zachodzi ryzyko wywierania przez ten system tzw. studzącego wpływu na politykę państw, które mogą powstrzymywać się od wprowadzania przepisów w pewnych dziedzinach z obawy przed falą pozwów. W umowie CETA znalazł się obszerny rozdział dotyczący ochrony inwestycji, który nadałby szerokie uprawnienia inwestorom zagranicznym i międzynarodowym korporacjom. Procedury rozstrzygania sporów między inwestorem a państwem pozwalają inwestorom pomijać wymiar sprawiedliwości danego państwa oraz, gdy planowane zyski inwestora mogą ucierpieć, zgłaszać roszczenia odszkodowawcze. W ostatnich latach liczba pozwów ISDS w skali globalnej znacząco wzrosła. We wczesnych latach 90. wiadomo było o zaledwie ok. dziesięciu sprawach tego typu, tymczasem do końca roku 2013 liczba ta wzrosła do 5683. 1

Artykuł na temat mechanizmu ISDS: http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/unijna-agenda/20150701/ swietlik-mlotek-i-kowadlo-korporacji

2

Więcej na temat wpływu systemu ISDS (oraz konkretne przykłady pozwów) w kontekscie żywności, rolnictwa i ochrony zasobów naturalnych (ang.): https://www.tni.org/files/download/licensed_to_grab.pdf

3

Źródło: http://unctad.org/en/Pages/DIAE/ISDS.aspx

6

W 2014 roku Komisja Europejska przeprowadziła konsultacje w zakresie ochrony praw inwestorów. Otrzymała 150 tysięcy odpowiedzi. Wyniki konsultacji, opublikowane w styczniu 2015 roku, wskazywały niezbicie, że 97% respondentów krytycznie ocenia kwestię ochrony praw inwestorów4. Niestety, wyniki tych konsultacji nie mogły wpłynąć ani na negocjacje umowy CETA, ani na treść rozdziału o ochronie praw inwestorów, ponieważ prace nad tekstem tej umowy były już wówczas zakończone.

WNIOSEK: Należy w pełni zachować kompetencje wymiaru sprawiedliwości poszczególnych państw. Należy też zapobiegać przyznaniu większej władzy prywatnym przedsiębiorstwom, abyśmy w przyszłości mogli nadal podwyższać obowiązujące standardy.

4

Komisja Europejska (2015), DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI, Raport: Online public consultation on investment protection and investor-to-state dispute settlement (ISDS) in the Transatlantic Trade and Investment Partnership Agreement, Bruksela, 13.01.2015

7

Rozdział 2

WSPÓŁPRACA REGULACYJNA: NIE obniżaniu standardów ochrony środowiska i praw konsumenckich, w tym dotyczących GMO

Po wyciekach i dyskusjach jakie one wywołały Komisja Europejska opublikowała w końcu propozycję tekstu o współpracy regulacyjnej, dyskutowaną ze Stanami Zjednoczonymi w ramach negocjacji TTIP. Zgodnie z proponowanym tekstem przedsiębiorstwa po obu stronach Atlantyku miałyby w przyszłości włączać się w  opracowywanie ustawodawstwa, co umożliwiałoby im wywieranie na nie wpływu. W artykule 5., zatytułowanym „„Wczesne informowanie o planowanych ustawach” proponuje się wprowadzenie pewnego rodzaju systemu wczesnego ostrzegania o ustawodawstwie. W przypadku planów uchwalenia w Europie nowych ustaw byłyby one przedstawiane Stanom Zjednoczonym i odwrotnie. Wymagano by określania przy tym celu i zakresu planowanego ustawodawstwa, a także harmonogramu jego wprowadzania i wskazania możliwego wpływu na handel transatlantycki. W artykule 6., zatytułowanym „Konsultacje z interesariuszami”, zakłada się, że grupom interesów powinno się zapewnić możliwość komentowania regulacji. Ich wyniki powinny być uwzględniane w ostatecznej wersji ustawy. W artykule 14. instytucjonalizuje się współpracę między organami nadzorującymi przez utworzenie Organu ds. Współpracy Regulacyjnej („Regulatory Cooperation Body”). Proponowany tekst doprowadziłby do demontażu demokracji w Europie. Współpraca regulacyjna oznaczałaby katastrofę dla ochrony środowiska naturalnego i praw konsumenckich, ponieważ daje prywatnym przedsiębiorstwom narzędzia harmonizacji5 rozmaitych standardów, czyli dostosowywania ich do swoich potrzeb. Tego typu współpraca już doprowadziła do tego, że CETA pozwala na demontaż standardów rządzących wykorzystaniem organizmów genetycznie modyfikowanych w rolnictwie.

5

Initial Provisions for CHAPTER [ ] Regulatory Cooperation. Ta PROPOZYCJA TEKSTOWA stanowi ze strony Unii Europejskiej wstępną propozycję tekstu prawnego dotyczącego „współpracy regulacyjnej”, który miałby się znaleźć w umowie TTIP. Poddano ją pod dyskusję ze Stanami Zjednoczonymi w rundzie negocjacji przeprowadzonej od 2 do 6 lutego 2015 r. i podano do wiadomości publicznej 10 lutego 2015 r. W ostatecznej treści umowy znajdzie się tekst będący rzeczywistym efektem negocjacji między Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi.

8

Rozdział umowy CETA poświęcony współpracy regulacyjnej”6 wzywa obie strony umowy do „ustanowienia, w razie potrzeby, wspólnej podstawy naukowej” (s. 399). Wspólną podstawę naukową, zgodnie z tym sformułowaniem, powinno się stosować w bliżej nieokreślonym czasie w przyszłości do zatwierdzania technologii z grupy podwyższonego ryzyka, takich jak rośliny modyfikowane genetycznie. To podejście jest zgodne z „zasadą ciężaru dowodowego” stosowaną w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Technologii podwyższonego ryzyka można zakazywać tylko wtedy, gdy ich niebezpieczny wpływ na środowisko naturalne lub zdrowie człowieka został udowodniony. Stanowi to poważny zamach na europejską zasadę ostrożności, która umożliwia nakładanie ograniczeń na produkty podwyższonego ryzyka lub zakazywanie ich w związku z brakiem naukowej pewności co do ich bezpieczeństwa. W rozdziale umowy CETA poświęconym dialogowi i współpracy dwustronnej zawarto postulat wymiany informacji o produktach z dziedziny biotechnologii (s. 443). Odnosi się on do „promowania efektywnych, opartych na nauce procesów akceptacji produktów z dziedziny biotechnologii”. Z tego także jasno wynika, że faworyzowane będą obniżone standardy, czyli tzw. wspólna podstawa naukowa. Umowa CETA zagraża także europejskiemu podejściu określanemu mianem „polityki zera tolerancji”. W Europie żywność i nasiona muszą być całkowicie wolne od skażenia organizmami modyfikowanymi genetycznie (GMO), które są na naszym kontynencie niedozwolone. Tymczasem w tekście umowy CETA znalazła się wzmianka o „międzynarodowej współpracy w kwestiach związanych z biotechnologią, takich jak niewielka obecność organizmów modyfikowanych genetycznie”. Co to oznacza? Przedsiębiorstwa z branży rolniczej już od dłuższego czasu domagają się dopuszczenia „znikomej obecności” organizmów GMO w żywności i nasionach. Zależy im na zmianie polityki zera tolerancji podobnej do tej zmiany, która nastąpiła w roku 2010 w kwestii pasz dla zwierząt. Niektórzy interesariusze z Unii Europejskiej z radością przyjęliby produkty GMO, jak wyjaśniał komisarz ds. rolnictwa, Phil Hogan. Jak twierdził, GMO budzą kontrowersje ze względów politycznych, nawet jeśli z czysto naukowego punktu widzenia może nie być zastrzeżeń. Komisarz zgodził się, że opóźnienie w wystawianiu zezwoleń na import do Unii Europejskiej może stać się problemem, jeśli jego skutkiem będzie wzrost cen pasz pochodzących zza Oceanu, po czym dodał, że w najbliższych tygo-

6

Consolidated CETA Text (2014), zbiorczy tekst umowy CETA, opublikowany 26 września 2014 r.

9

dniach Komisja podda tę kwestię i ogólną procedurę pod szczegółową dyskusję. Hogan zapewnił także, że nowa regulacja dająca jedynie prawo opcjonalnej rezygnacji z domniemanej zgody („opt-out”) przyspieszyłaby akceptację GMO przynajmniej w części Europy7. Ponadto ma zostać utworzony szereg wspólnych organów, takich jak Forum Współpracy Regulacyjnej (ang. Regulatory Cooperation Forum – RCF), które w większości spraw będzie obradować niejawnie. Działanie wyżej wymienionej instytucji opisano bardzo mało konkretnie. Tak czy inaczej, nie wskazano możliwości pociągania do odpowiedzialności tych organów, a przed Komisją Europejską otwiera się szerokie pole do interpretacji.

WNIOSEK: Musimy dbać o zachowanie standardów ochrony środowiska naturalnego i praw konsumenckich zarówno teraz, jak i w przyszłości. Parlamenty i decydenci z państw członkowskich muszą utrzymać pełną i wyłączną suwerenność w zakresie ustawodawstwa i regulacji.

7

Źródło: Agra Europe (2015). TTIP: Hogan will „Schnellstraße über den Atlantik”, Agra-Europe 9/15, 23 lutego 2015 r.

10

Rozdział 3

NIE wprowadzaniu tylnymi drzwiami chemicznego odkażania tusz zwierzęcych

W lutym 2013 roku, w ramach ustępstwa na rzecz Stanów Zjednoczonych i Kanady, Unia Europejska dopuściła stosowanie kwasu mlekowego w obróbce powierzchniowej tusz wołowych8. Proces ten nie jest obecnie wykorzystywany w UE, ale ustępstwo umożliwia import takich tusz z Kanady, a tym samym otwiera drogę, do tego, by w przyszłości stał się powszechną praktyką w Unii Europejskiej. Póki co stosowane w UE metody uboju nieprzemysłowego sprawiają, że nie jest wymagana praktycznie żadna obróbka powierzchniowa, w wyjątkowych przypadkach do odkażania wykorzystuje się wodę pitną. Kanada nawołuje też do przyjęcia przez wszystkie państwa członkowskie UE duńskiej praktyki odkażania tusz gorącą wodą pochodzącą z recyklingu, przy czym Komisja Europejska pozostaje otwarta na tę propozycję9. W 2010 roku Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) opublikował swoje stanowisko na temat tego procesu, stwierdzając, że w przypadku niewłaściwego podgrzewania i wymiany wody istnieje ryzyko gromadzenia się w niej pewnych bakterii odpornych na działanie wysokich temperatur. W wodzie mogą ponadto gromadzić się pozostałości leków i innych substancji chemicznych10. Procedury uboju zwierząt rzeźnych w Europie w znacznym stopniu zostały scentralizowane i zracjonalizowane. Nadal jednak istnieje niescentralizowany ubój nieprzemysłowy. W Stanach Zjednoczonych produkcja i przetwórstwo drobiu odbywa się natomiast głównie na skalę przemysłową, a badania poubojowe drobiu są w dużej mierze sprywatyzowane. Celem tego ustawodawstwa jest nie zmniejszenie wydaj-

8

Komisja Europejska (2013) ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 101/2013 z dnia 4 lutego 2013 r. dotyczące stosowania kwasu mlekowego do zmniejszania powierzchniowego zanieczyszczenia mikrobiologicznego tusz wołowych

9

Korespondencja (2014): Korespondencja pomiędzy kanadyjskim ministrem rolnictwa Gerrym Ritzem i komisarzem UE ds. zdrowia Tonio Borgiem z 11 kwietnia 2014 r. (https://netzpolitik.org/2014/europaeischkanadisches-freihandelsabkommen-wir-veroeffentlichen-saemtliche-geheime-ceta-dokumente/)

10

Agra Europe (2015), Lebensmittelsicherheit und Prozessqualität von Lebensmitteln, Agra Europe 10/15, 2 marca 2015 r.

11

ności procedur ubojowych. Należy nalegać na odkażanie, aby nie stwarzać zagrożeń ubojowi na skalę przemysłową11. WNIOSEK: Zmiana praktyk ubojowych nie tylko przyniosłaby korzyści branży rzeźniczej w Kanadzie czy Stanach Zjednoczonych, oznaczałaby także, że lokalne metody uboju stosowane w Europie mogłyby podlegać dalszemu uprzemysłowieniu. Mimo że w Europie wymogi jakościowe dotyczące procesów są niekiedy wyższe, zastąpiłyby je standardy bazujące na substancjach chemicznych12. Tymczasem należałoby raczej chronić i wspierać zarówno procedury uboju na skalę nieprzemysłową, jak i europejskie wymogi dot. jakości.

11

Karen Hansen-Kuhn i Dr Steve Suppan, Promises and Perils of the TTIP. Negotiating a Transatlantic Agricultural Market, INSTITUTE FOR AGRICULTURE AND TRADE POLICY, Heinrich Bőll Fundation TTIP series, październik 2013, http://www.iatp.org/files/2013_10_25_TTIP_KHK.pdf

12

Arbeitsgemeinschaft bäuerliche Landwirtschaft (2014): Freihandelsabkommen stoppen – unübersehbare Auswirkungen auf die bäuerliche Landwirtschaft, Berlin/Hamm, kwiecień 2014

12

Rozdział 4

NIE osłabianiu regionalnych certyfikatów pochodzenia produktów

Oznaczenie Geograficzne – OG (ang. Geographical Indication, GI) odnosi się do nazw miejsc lub regionów wskazujących pochodzenie produktu rolnego. OG pozwala rolnikom tworzyć lokalne rynki sprzedaży markowych wyrobów po wyższej cenie, a tym samym wspierać rozwój gospodarczy wsi i tworzenie wartości. W umowie CETA znalazł się rozdział dotyczący tzw. własności intelektualnej a w nim ustęp o oznaczeniach geograficznych („Geographical Indication”, s. 340). Temat ten omówiono w Załączniku I do umowy, w którym zostały wyliczone europejskie OG chronione także na terytorium Kanady. Po bliższym zbadaniu okazuje się, że na tej liście („Appendix I”, s. 357-365) znajduje się zaledwie 145 z ponad 1400 OG chronionych na terytorium Unii Europejskiej. Skąd wzięła się ta rozbieżność? Oficjalne stanowisko Komisji głosi: […] UE może opowiedzieć się albo za próbą ochrony wszystkich OG zarejestrowanych na poziomie UE, albo za ochroną krótszej listy OG. Ten wybór zależy w głównej mierze od sceny prawno-politycznej państwa będącego partnerem handlowym. Od czasu negocjacji umowy o wolnym handlu między UE a Koreą w 2010 roku w umowach handlowych negocjowanych przez UE było często i z powodzeniem wykorzystywane podejście związane z krótszą listą13. Oznacza to, że nowsze umowy handlowe (zawierane od 2010 roku) chronią ograniczoną liczbę OG zarejestrowanych na terytorium UE. De facto tego samego chce główna negocjatorka z ramienia Stanów Zjednoczonych odpowiedzialna za kwestie rolnictwa, Darcy Vetter. Akcentując potencjalne znaczenie Europy dla produktów rolnych ze Stanów Zjednoczonych, podkreśliła ona, że problemy w obszarze chronionych nazw pochodzenia nie są barierami nie

13

Phil Hogan, odpowiedź w imieniu Komisji na zapytanie parlamentarne P-000233/2015, 11.02.2015

13

do pokonania. Równocześnie zauważyła, że chronione produkty z Unii Europejskiej już odnoszą sukcesy na rynku amerykańskim. Stwierdziła, że trwa poszukiwanie rozwiązania zmierzającego do ochrony nazw pochodzenia związanych z konkretnym miejscem przy zapewnieniu równoczesnej swobody handlu produktami generycznymi (odpowiedniki produktów, nie chronione prawami tzw. własności intelektualnej)14

WNIOSEK: Regionalne certyfikaty pochodzenia produktów wspierają drobną wytwórczość rolną i powiązane z nią rynki. Nie powinny być osłabiane takimi umowami, jak TTIP i CETA, a przeciwnie, silniej wspierane w ramach Unii Europejskiej.

14

Agra Europe (2015), op. cit.

14

Rozdział 5

NIE niszczeniu drobnego rolnictwa poprzez nadmierne otwarcie rynków

Ceną, jaką Komisja Europejska musiała zapłacić za zachowanie zakazu importu mięsa zawierającego hormony wzrostu, było zezwolenie na wyjątkowo wysoki stopień penetracji wrażliwego sektora mięsnego na rynku europejskim. Należy przypomnieć, że koszty produkcji w Kanadzie (i w Stanach Zjednoczonych) są znacząco niższe niż w Unii Europejskiej. W przypadku podpisania umowy CETA Kanada mogłaby eksportować do UE nawet 80,5 tysięcy ton pozbawionej hormonów wieprzowiny bez płacenia ceł. W porównaniu z poprzednimi limitami wolnocłowymi oznacza to wzrost aż 16-krotny. Limity wolnocłowe dla wołowiny zostałyby zwiększone do co najmniej 50 tysięcy ton, co oznacza wzrost 12-krotny. Jeśli eksport faktycznie osiągnie takie rozmiary, na i tak już nadmiernie nasyconych rynkach mięsa trzeba będzie się liczyć z zaburzeniem cen. Rozpatrując tekst umowy CETA, nie należy zapominać, że ma ona torować drogę umowie TTIP. Wziąwszy pod uwagę, że Kanada ma ok. 30 mln mieszkańców, a w Stanach Zjednoczonych mieszka ok. 300 mln ludzi, umowa TTIP będzie mieć o  wiele dalej idące następstwa od umowy CETA. Dowiodły już tego takie dokumenty, jak ten o współpracy regulacyjnej. Przedstawiciele przemysłu przetwórstwa mięsnego ze Stanów Zjednoczonych oświadczyli już, że w przypadku kontynuowania importu przez UE wyłącznie mięsa pozbawionego hormonów wzrostu będą się spodziewać limitów wolnocłowych znacząco wyższych od tych, które zostały określone w umowie CETA. Wraz ze wzrostem ilości wzrośnie też presja wywierana na nasze rynki mięsa. Symulacje dotyczące zmian w sektorze mlecznym wskazują, że roczny eksport europejskiego przemysłu mleczarskiego do Stanów Zjednoczonych wzrósłby o 2,4 mld USD. Z drugiej strony amerykański przemysł mleczarski mógłby spodziewać się wzrostu eksportu o 5,7 mld USD rocznie. Na skutek umowy TTIP wartość dodana w rolnictwie w Unii Europejskiej spadłaby o 1,5%, a w Stanach Zjednoczo-

15

nych wzrosłaby o 0,4%15. W wielu obszarach europejscy producenci artykułów rolnospożywczych stracą. Korzyści odczułyby za to europejskie i amerykańskie koncerny spożywcze.

WNIOSEK: Europejska polityka handlowa musi nadal dawać możliwość ochrony wrażliwych rynków rolnych Unii Europejskiej, tak by polityka rolna mogła wspierać drobne gospodarstwa. Europejska polityka handlowa musi także zabezpieczać prawa innych krajów do ochrony własnych rynków rolnych przed niszczącym wpływem importu.

15

Parlament Europejski (2014), Risks and opportunities for the EU Agri-Food sector in a possible EU-US trade agreement, Bruksela, lipiec 2014

16

ZAŁĄCZNIK

Do ustalenia zakresu działania nowych instrumentów, takich jak mechanizm współpracy regulacyjnej, potrzebna jest wiedza o różnicach w regulacjach między Unią Europejską i Stanami Zjednoczonymi lub Kanadą. Przykład: GMO 16 ••

Zatwierdzanie: W Unii Europejskiej decyzja o zatwierdzeniu zmodyfikowanej genetycznie rośliny do importu lub uprawy (w razie potrzeby pod pewnymi warunkami) stanowi decyzję polityczną. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie jest to decyzja administracyjna, leżąca w gestii odpowiednich władz.

••

Obowiązek zatwierdzania roślin zmodyfikowanych genetycznie: W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie zmodyfikowane genetycznie rośliny mają na ogół status „zasadniczo równoważnych”, co oznacza, że ustawodawcy nie stosują rozróżnienia między procesami produkcyjnymi GMO i procesami produkcji innego rodzaju. Oznacza to, że w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, inaczej niż w Unii Europejskiej, roślina GMO może znaleźć się na rynku bez badania zatwierdzającego, jeśli umknie uwadze władz. W Unii Europejskiej istnieje procedura zatwierdzania: na zmodyfikowanych genetycznie roślinach przeprowadzana jest ocena ryzyka, istnieje publiczny rejestr zatwierdzonych organizmów GMO i obowiązują wymagania dotyczące etykietowania tych produktów.

••

Podejście do niepewności naukowej: W Unii Europejskiej w ocenie ryzyka i procesie zatwierdzania muszą być uwzględniane wszelkie niepewne kwestie (zgodnie z zasadą ostrożności). Ogólnie rzecz biorąc, zmodyfikowane genetycznie rośliny uważa się w Stanach Zjednoczonych za bezpieczne, dopóki nie zostanie udowodnione, że jest inaczej (zgodnie z zasadą ciężaru dowodowego).

16

Opracowano na podstawie: Then, C., Freihandel – Einfallstor für die Agro-Gentechnik – Auswirkungen von CETA und TTIP auf die EU-Regulierungen im Bereich der Landwirtschaft – eine kritische Begutachtung, na zlecenie ugrupowania parlamentarnego Bündnis 90 / Die Grünen. Test Biotech, instytut ds. niezależnej oceny skutków regulacji w dziedzinie biotechnologii; Goldbecker, S. (2014), Indywidualne pytania na temat standardów ochrony środowiska naturalnego i praw konsumentów w Unii Europejskiej, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, Parlament niemiecki, WD 5 – 3000 – 057/14, kwiecień 2014

17

••

Zero tolerancji: W Unii Europejskiej obowiązuje ściśle przestrzegana polityka zera tolerancji. Import niezatwierdzonego materiału zmodyfikowanego genetycznie do Unii Europejskiej, nawet w niewielkich ilościach, jest niedozwolony, a w razie odkrycia takiego materiału musi on zostać wycofany z rynku. W 2011 roku polityka zera tolerancji znalazła się pod znaczącą presją ze strony przemysłu rolnego w kwestii pasz, dla których pod pewnymi warunkami stosuje się wartość techniczną 0,1%. W Kanadzie po stwierdzeniu nawet najmniejszej obecności niezatwierdzonych organizmów zmodyfikowanych genetycznie władze podejmują środki zmierzające do pozbycia się zanieczyszczenia. W 2012 roku Kanada zapoczątkowała „Globalną inicjatywę znikomej obecności” (Global Low Level Presence Initiative) dotyczącą organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Zaangażowanych jest w nią łącznie 15 państw, w tym Stany Zjednoczone. Za główną przyczynę zjawiska uważa się nierównoległe przyznawanie zatwierdzeń.

••

Wymogi dotyczące etykietowania: W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie organizmów GMO na ogół nie oznacza się etykietami, jako że rośliny zmodyfikowane genetycznie uważa się za równoważne roślinom konwencjonalnym. Oznaczanie może jednak być konieczne, jeśli na przykład zawartość określonego czynnika toksycznego przekracza dopuszczalny poziom lub jeśli występuje zagrożenie dla zdrowia czy bezpieczeństwa ludzi. Oznacza to, że z punktu widzenia konsumentek i konsumentóworaz rolniczek i rolników nie ma jasności co do tego, czy daną żywność lub paszę wyprodukowano z wykorzystaniem roślin genetycznie modyfikowanych. W Unii Europejskiej żywność i pasze oznacza się właściwymi etykietami. W przepisach istnieje luka dotycząca niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego – mleka, jaj, mięsa – które nie muszą być oznaczane stosowną etykietą, nawet jeśli dane zwierzę było karmione roślinami zmodyfikowanymi genetycznie.

••

Ochrona upraw i hodowli wolnych od GMO: W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie nie istnieją żadne prawa służące ochronie produkcji rolnej wolnej od GMO ani powstrzymania niekontrolowanej ekspansji GMO w środowisku naturalnym. W Unii Europejskiej tego typu regulacje istnieją, chociaż nie idą wystarczają daleko.

System identyfikacji wizualnej

Instytut Globalnej Odpowiedzialności (IGO) to fundacja, która dba o perspektywę praw człowieka w politykach rozwojowych. Zajmujemy się szerzeniem wiedzy na temat przyczyn problemów w krajach globalnego Południa oraz promowaniem odpowiedzialnych polityk Polski i UE skierowanych do tych państw, zwłaszcza dotyczących umów inwestycyjnych, sprawiedliwości podatkowej, minerałów konfliktu i zrównoważonego rolnictwa. IGO wspiera rozwiązania, które przybliżają kraje globalnego Południa do realizacji suwerenności żywnościowej, czyli samodzielnego definiowania swojej polityki rolnej i żywnościowej, tak by zaspokoić potrzeby mieszkańców w sposób zrównoważony – z dbałością o środowisko i ludzi. Największą przeszkodą dla takiej polityki są regulacje, które wspierają agrobiznes i korporacje biotechnologiczne kosztem lokalnej produkcji żywności na małą skalę. Stoją one w sprzeczności z międzynarodowymi paktami, gwarantującymi każdemu człowiekowi prawo do żywności a społecznościom - suwerenność żywnościową. IGO prowadzi też kampanię dot. umów o wolnym handlu Unii Europejskiej (TTIP, CETA, TISA) zbierając podpisy pod petycję żądającą ich odrzucenia www.stop-ttip.pl www.igo.org.pl @IGO_PL facebook.com/Instytut.Globalnej.Odpowiedzialnosci

Arbeitsgemeinschaft bäuerliche Landwirtschaft e.V. (AbL) jest stowarzyszeniem działan peasantDie farmers

jącym na rzecz chłopów, które opowiada się za zrównoważonym rolnictwem. AbL zrzesza rolagreement lower valuable standards niczki i rolników stosujących zarówno metody konwencjonalnych, jak i ekologiczne, a także tection and agriculture obrończynie i obrońców praw konsumenckich, środowiska i zwierząt.

re-oriented, democratic and gical concerns, particularly those of

www.abl-ev.de

een in negotiations since June 2013 on a de and Investment Partnership" (TTIP). ment between the EU and Canada (CETA) e ratified in Europe by parliaments and the bäuerliche Landwirtschaft (AbL - Peasant of the national alliance "TTIP he AbL and the TTIP Unfairhandelbar s and reject CETA, because the safest eject TTIP and CETA.

Komisja Europejska i Stany Zjednoczone od czerwca 2013 roku prowadzą negocjacje w sprawie zakrojonej na szeroką skalę umowy o wolnym handlu TTIP. Podobna umowa między Unią Europejską i Kanadą, CETA, oczekuje na ratyfikację Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej. Politykę handlową należy planować, wybiegając myślą w przyszłość, w sposób demokratyczny i wielostronny, wziąwszy pod uwagę kwestie społeczne i ekologiczne, zwłaszcza te, które dotyczą biedniejszych państw. Dlatego mówimy: ÎÎ NIE przyznawaniu większej władzy prywatnym przedsiębiorstwom ÎÎ NIE obniżaniu standardów ochrony środowiska i praw konsumenckich, w tym dotyczących GMO ÎÎ NIE wprowadzaniu tylnymi drzwiami chemicznego odkażania tusz zwierzęcych ÎÎ NIE osłabianiu regionalnych certyfikatów pochodzenia produktów ÎÎ NIE niszczeniu drobnego rolnictwa poprzez nadmierne otwarcie rynków

www.igo.org.pl

ǀ

@IGO_PL

ǀ

facebook.com/Instytut.Globalnej.Odpowiedzialnosci