Scenariusz lekcji otwartej z chemii w klasie II gimnazjum. Opracowała: Marzena Bień Termin realizacji: Czas realizacji: 45 minut. Temat: Chemia a budowa atomów. Cel ogólny: Usystematyzowanie wiadomości o budowie atomów różnych pierwiastków i uświadomienie zależności pomiędzy budową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym. Cele operacyjne: •uczeń wie: - jak właściwości chemiczne pierwiastków zależą od budowy atomów i ich położenia w układzie okresowym; • uczeń umie: - odszukiwać na planszy i zapisywać konfigurację elektronów i wyjaśniać, co ona oznacza, - wyodrębniać z niej elementy konfiguracji walencyjnej, - podawać podobieństwa i różnice w budowie atomów tej samej grupy i tego samego okresu, - wyjaśniać różnicę pomiędzy budową atomu i jonu tego samego pierwiastka. Metody pracy: - rozmowa kierowana, - informacja nauczyciela, - gry dydaktyczne ( krzyżówka, układanie modeli atomu i jonu tego samego pierwiastka).

Forma pracy: równym frontem. Środki dydaktyczne: - plansze: „Modele atomów i konfiguracja zewnętrznej powłoki elektronowej atomów pierwiastków o Z od 1 do 20”, „Charakter chemiczny pierwiastków grup głównych”, „Różnica między atomem a jonem”; - krzyżówka z hasłem; - składane modele atomu i jonu; - układ okresowy pierwiastków; - podręcznik; - karta pracy ucznia; - zeszyt ucznia; - tablica, kreda. Przebieg lekcji: Czynności organizacyjne: - przywitanie uczniów, - sprawdzenie listy obecności, - zapisanie tematu lekcji i podanie go uczniom. Wprowadzenie: 1. Rozdanie uczniom krzyżówki i rozwiązywanie jej przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela. 2. Podanie przez nauczyciela definicji konfiguracji elektronowej i konfiguracji walencyjnej. 3. Jeden z uczniów korzystając z planszy omawia budowę atomu litu. 4. Nauczyciel podaje uproszczony zapis konfiguracji elektronowej i walencyjnej dla atomu litu.( uczniowie przepisują do karty pracy ). 5. Inny uczeń podaje konfiguracje dla atomu glinu i węgla, ( pozostali uczniowie przepisują). 6. Przykładowe pytania kierowane do uczniów przez nauczyciela w celu wyjaśnienia „reguły helowca”: - Która grupa pierwiastków umieszczonych w układzie okresowym ma trwałą konfigurację walencyjną? - W której grupie układu okresowego leżą helowce?

- Które cząstki elementarne biorą udział w tworzeniu wiązań chemicznych? - W jaki sposób atomy pierwiastków dążą do uzyskania oktetu walencyjnego? 7. Uczniowie korzystając z planszy „Chemiczny charakter pierwiastków grup głównych” odpowiadają na pytania: - W której grupie leżą litowce? - Jak przedstawiają się właściwości chemiczne litowców w miarę wzrostu ich liczby atomowej? - W której grupie leżą fluorowce? - Jak przedstawiają się właściwości chemiczne fluorowców w miarę zmniejszania się ich liczby atomowej? - Jak zmieniają się właściwości chemiczne pierwiastków umieszczonych w jednym okresie? 8.Uczeń korzystając z planszy wykonuje na tablicy polecenie drugie z karty pracy ucznia ( pozostali uczniowie przepisują). 9. Uczeń układa na tablicy model budowy atomu tlenu ( poszczególne elementy modelu przypina za pomocą magnesów). 10. Drugi uczeń modeluje na tablicy jon tlenkowy i wyjaśnia różnicę między atomem a jonem tego samego pierwiastka Podsumowanie ( ewaluacja) 11. Uczeń krótko podsumowuje wiadomości zdobyte na lekcji. 12. Nauczyciel wyjaśnia pracę domową, podsumowuje pracę całej klasy i ocenia uczniów szczególnie aktywnych na zajęciach. Opracowała: Marzena Bień

Bibliografia: 1. Bielański A., Chemia ogólna i nieorganiczna, PWN, Warszawa 1994 2. Dobkowska Z, Pazdro K., Szkolny poradnik chemiczny, WSiP, Warszawa 1990 3. Galera L., Chemia dla gimnazjalistów- to proste, Wydawnictwo Eremis, Warszawa 2005

4. Pazdro K., Torbicka M., Chemia dla gimnazjalistów. Podręcznik. Część II. Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro Sp. z o.o., Warszawa 2000 5. Pietruszewska M., Podstawy dydaktyki chemii, UMK, Toruń 1990

Załączniki: 1. Krzyżówka 2. Karta pracy ucznia

KRZYŻÓWKA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

l. Cząstka obdarzona jednostkowym ładunkiem ujemnym. 2. Najmniejsza cześć pierwiastka chemicznego. 3. Decydują? ładunku dodatnim jądra. 4. Nazwa anionu prostego otrzymanego przez przyłączenie elektronu do atomu fluoru. 5. Jon dodatni. 6. Pionowa kolumna w układzie okresowym. . 7. Składniki jądra atomowego. 8. Centralna, kulista część każdego atomu. 9. Jon ujemny. 10. Drobinami są: atom,........ ,jon. 11. Drobina powstała z atomu przez oddanie albo pobranie jednego lub więcej elektronów. 12. Grupa elektronów o zbliżonych wartościach energii

HASŁO:

Karta pracy ucznia Lekcja

Data:

Temat:…………………………………………………………………..

1. Uzupełnij tabelkę: Atomy wybranych Uproszczony pierwiastków konfiguracji elektronowej 3Li

zapis Zapis konfiguracji walencyjnej

13Al 6C

1

2

13

14

15

16

17

3Li

4Be

5B

6C

7N

8O

9F

11 Na 19K 37Rb 55Cs

12Mg 20Ca 38Sr 56Ba

13Al. 31Ga 49In 81Tl

14Si 32Ge 50Sn 82Pb

15P 33As 51Sb 83Bi

16S 34Se 52Te 84Po

17Cl

1H

wzrost liczby elektronów walencyjnych wzrost charakteru niemetalicznego

35Br 53I 85At

wzrost zdolności przyjmowania elektronów

Grupa Okres 1 2 3 4 5 6

wzrost charakteru niemetalicznego

wzrost liczby powłok elektronowych

Charakter chemiczny pierwiastków grup głównych zależy od ich 3Li położenia w układzie okresowym i przedstawia się następująco: wzrost charakteru metalicznego

wzrost zdolności oddawania elektronów

2. Korzystając z umieszczonego poniżej układu okresowego pierwiastków podaj symbole chemiczne określonych w tabeli pierwiastków dla magnezu ( Mg ) i siarki ( S ):

Mg Najbliższy, reaktywny w grupie Najbliższy, reaktywny w grupie Najbliższy, reaktywny w okresie Najbliższy, reaktywny w okresie

S

bardziej sąsiad mniej sąsiad bardziej sąsiad mniej sąsiad

Praca domowa: * dla wszystkich: 1. Wklej kartę pracy ucznia i krzyżówkę do zeszytu. 2. Napisz uproszczone konfiguracje elektronowe i walencyjne dla atomów następujących pierwiastków: 5B, 10Ne, 17Cl, 19K. * dla chętnych: 1. Wyjaśnij, jaka jest zależność pomiędzy wartościowością pierwiastków a budową ich atomów w następujących związkach chemicznych: a) K2S b) CO2.