ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU ADMINISTRACJI AJD W CZĉSTOCHOWIE Gubernaculum et Administratio 1(5)/2012

Lidia ZACHARKO Uniwersytet ĝląski

Rola zarządzania obszarami miejskimi a instrumenty administracyjno-prawne wspierania przedsiĊbiorczoĞci 1. Zagadnienia wstĊpne Podstawowymi instrumentami zarządzania miastem na prawach powiatu są przede wszystkim instrumenty planistyczne, tj. dáugookresowe plany zagospodarowania przestrzennego, które wskazują na koniecznoĞü prognozowania procesów rozwoju, rozwiązywania problemów związanych z urbanizacją. Tak wiĊc instrumenty zarządzania powinny byü pochodne planom (rozwoju przestrzennego, gospodarczego czy spoáecznego). Zarządzanie obszarami miejskimi wymaga stworzenia wáasnych podstaw prawnych, które by pozwoliáy na realizacjĊ celów o charakterze publicznym, a takĪe na wspieranie sektora prywatnego. Wspieranie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci musi uwzglĊdniü czynniki zewnĊtrzne, jak i wewnĊtrzne. Do najwaĪniejszych czynników zewnĊtrznych zaliczyü moĪna globalizacjĊ gospodarki i ogólnoĞwiatową konkurencjĊ w sferze inwestycji zagranicznych, powiązania gospodarcze Polski z zagranicą oraz restrukturyzacjĊ polskiej gospodarki. Czynniki zewnĊtrzne determinują zachowanie polskich gmin. Gminy starają siĊ zapobiec upadkowi zakáadów pracy, starają siĊ nie dopuĞciü do wzrostu bezrobocia oraz patologii. Poszukują one róĪnego rodzaju rozwiązaĔ, które mogáyby wpáynąü na poprawĊ sytuacji spoáeczno-ekonomicznej. Rozwój spoáeczno-ekonomiczny jest zarówno celem gmin zasobnych od wieków, jak i liderów piĊtnastoletniej transformacji1.

1

W. Ziemianowicz, Wspieranie przedsiĊbiorczoĞci przez samorząd terytorialny, Warszawa 2001, s. 7.

154

Lidia ZACHARKO

Jednostka samorządu terytorialnego jest pracodawcą, zleceniodawcą, klientem i inwestorem, dlatego mechanizmy, które stosuje, mogą wpáywaü na dziaáalnoĞü firm prywatnych. Praktycznie kaĪde dziaáanie gminy ma bezpoĞredni lub poĞredni wpáyw na lokalne podmioty gospodarcze. Instrumenty wspierania przedsiĊbiorczoĞci stosowane przez gminy przede wszystkim dzieli siĊ na dochodowe i wydatkowe. Instrumenty dochodowe tworzą wszelkiego rodzaju zwolnienia i ulgi podatkowe, a takĪe obniĪenia stawek maksymalnych w podatkach lokalnych, na przykáad podatku: od nieruchomoĞci, rolnego, leĞnego, od Ğrodków transportu, od dziaáalnoĞci gospodarczej osób fizycznych, opáacanych w formie karty podatkowej, podatku od spadków i darowizn. Polityka gminy dotycząca m.in. wspierania przedsiĊbiorczoĞci zaczyna siĊ na etapie okreĞlenia stawek podatkowych, które nie mogą byü wyĪsze od stawek okreĞlonych przez Ministerstwo Finansów. Rada Gminy moĪe je obniĪyü, ale jest to zaleĪne od polityki wáadz samorządowych. System ulg i zwolnieĔ podatkowych jest kolejnym instrumentem dochodowym. Stosowanie ulg powinno byü zawsze poddane rzetelnej analizie z punktu widzenia opáacalnoĞci dla budĪetu. Gminy mogą równieĪ odraczaü, umarzaü, rozkáadaü na raty oraz zaniechaü poboru w zakresie podatków i opáat stanowiących ich dochody. Natomiast z punktu widzenia przedsiĊbiorców najistotniejsza jest nie tylko wysokoĞü stawek, czy teĪ ulg ale staáoĞü i przejrzystoĞü stosowanych rozwiązaĔ fiskalnych2. Instrumenty wydatkowe to w duĪej mierze inwestycje. Dobrze ukierunkowane wydatki inwestycyjne wpáywają na podniesienie atrakcyjnoĞci inwestycyjnej danej gminy. Inwestycje przyczyniają siĊ do polepszenia warunków Īycia oraz prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej. Mogą równieĪ wpáywaü na rynek pracy, nie tylko w firmach bezpoĞrednio związanych z daną inwestycją, ale równieĪ w firmach kooperujących i w instytucjach otoczenia biznesu. Istotne jest takĪe planowanie – ze wzglĊdu na koniecznoĞü zabezpieczenia Ğrodków na prognozowane inwestycje (kredyty). Korzystny klimat dla przedsiĊbiorczoĞci tworzą dziaáania dokonywane wspólnie z lokalnymi przedsiĊbiorcami. Inwestycje mogą byü równieĪ realizowane wspólnie z innymi gminami poprzez utworzenie związków miĊdzygminnych. Obok nakáadów inwestycyjnych gminy mogą przeznaczaü czĊĞü swoich budĪetów na wsparcie róĪnego rodzaju przedsiĊwziĊü i instytucji sáuĪących rozwojowi gospodarczemu. Dziaáania wspierające rozwój przedsiĊbiorczoĞci dokonywane są przez szereg instytucji, z których najwaĪniejsze to: — inkubatory przedsiĊbiorczoĞci, centra i parki technologiczne; — agencje rozwoju regionalnego i lokalnego; — centra wspierania biznesu, oĞrodki wspierania przedsiĊbiorczoĞci; 2

Ibidem, s. 9.

Rola zarządzania obszarami miejskimi…

155

— fundusze porĊczeniowo-kredytowe. WyĪej wymienione instytucje zostaną omówione przede wszystkim na przykáadzie CzĊstochowy – miasta na prawach powiatu.

2. Instrumenty administracyjno-prawne we wspieraniu przedsiĊbiorczoĞci 2.1. Inkubator przedsiĊbiorczoĞci i inne formy wspierania przedsiĊbiorczoĞci w CzĊstochowie Inkubatory przedsiĊbiorczoĞci to forma bezpoĞredniego zaangaĪowania wáadz lokalnych w rozwój gminy. Inkubatory przedsiĊbiorczoĞci zaczĊáy powstawaü w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegáego wieku w USA i Wielkiej Brytanii, a nastĊpnie w innych krajach europejskich. Zarówno w Europie, jak i w USA inkubatory traktuje siĊ jako jedną z form aktywnoĞci gospodarczej. Dzisiaj dziaáa wiele tysiĊcy inkubatorów przedsiĊbiorczoĞci na caáym Ğwiecie. NajwiĊcej w USA, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech. Dają one szansĊ rozwiązywania problemów rozwoju lokalnego, restrukturyzacji gospodarki, zwalczania bezrobocia, wdraĪania nowych technologii i produktów. DoĞwiadczenia innych krajów wskazują, Īe inkubatory przedsiĊbiorczoĞci powinny byü jednostkami gospodarczymi, podobnie jak przedsiĊbiorstwa. JednakĪe ze wzglĊdu na swą spoáeczną misjĊ nie są jedynie nastawione na zysk. W Polsce inkubatory przedsiĊbiorczoĞci są prowadzone w formie fundacji, stowarzyszeĔ, istnieją równieĪ inkubatory prowadzone w formie zakáadu budĪetowego urzĊdu miasta lub gminy (Szczecin, Rybnik) czy szkoáy wyĪszej (Warszawa). DziĊki inkubatorom przedsiĊbiorstwa otrzymują pomoc administracyjną, finansową i techniczną. Inkubatory to jedna z podstawowych form wspierania rozwoju maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw3. Inkubator PrzedsiĊbiorczoĞci w CzĊstochowie zostaá oddany do uĪytku w 2003 r. UdostĊpnia maáym firmom odpowiednie do ich potrzeb pomieszczenia na dziaáalnoĞü gospodarczą, stosując preferencyjne stawki opáat czynszowych. Ponadto oferuje szereg usáug wspierających biznes, do których naleĪy zaliczyü usáugi kserowania dokumentów, laminowania, bindowania, czy usáugi telefoniczne i faksowe.

3

Szerzej na ten temat: A. Jackson, Zasady tworzenia i dziaáania inkubatora przedsiĊbiorczoĞci, Lublin 1992; J. Krukowski, J. Lavelle, K. Zasiadáy, Inkubator przedsiĊbiorczoĞci, Warszawa 1995; K. Zasiadáy, Inkubator przedsiĊbiorczoĞci, [w:] Instytucje Rozwoju Lokalnego, Katowice 1996; s. 10 i nn.; A. Goáuch, L. Zacharko, Administracyjno-prawne formy wspierania przedsiĊbiorczoĞci przez gminĊ, „Pieniądz i WiĊĨ” 1998, nr 1, s. 132–133; L. Zacharko, Strategia rozwoju lokalnego. Zagadnienia prawne, „Regiony Polski” 2002, nr l, s. 130–131.

156

Lidia ZACHARKO

Zainteresowani mogą korzystaü z posiadanego przez Inkubator PrzedsiĊbiorczoĞci sprzĊtu komputerowego, audiowizualnego, czy teĪ z sali konferencyjnej. Inkubator PrzedsiĊbiorczoĞci tworzy niepowtarzalną atmosferĊ wspóápracy, wymiany doĞwiadczeĔ, wzajemnej pomocy i dodatkową szansĊ wspólnych przedsiĊwziĊü. Promuje przedsiĊbiorczoĞü jako aktywną formĊ przeciwdziaáania bezrobociu i tworzenia nowych miejsc pracy, pomaga usuwaü bariery w tworzeniu i rozwoju maáych przedsiĊbiorstw, szczególnie w początkowym, najtrudniejszym okresie dziaáalnoĞci firmy. Okres wynajmu pomieszczeĔ przez poszczególne firmy nie moĪe przekroczyü trzech lat, a po upáywie terminu waĪnoĞci zawartych umów najmu do zwolnionych tą drogą pomieszczeĔ zostają wprowadzone nowe firmy speániające okreĞlone warunki. Do Inkubatora PrzedsiĊbiorczoĞci przyjmowane są firmy: — mające moĪliwoĞü samodzielnego rozwoju, — istniejące, dziaáające nie dáuĪej niĪ 2 lata, — mające biznesplan przyszáego rozwoju, — nowe, zakáadane przez osoby bezrobotne lub pozostające bez pracy, — tworzące nowe miejsca pracy przede wszystkim dla mieszkaĔców miasta i gminy CzĊstochowa, — zyskujące na usáugach oferowanych przez Inkubator PrzedsiĊbiorczoĞci, — mające potrzeby moĪliwe do zaspokojenia przez Inkubator PrzedsiĊbiorczoĞci, — gotowe wspóápracowaü z dotychczasowymi najemcami Inkubatora PrzedsiĊbiorczoĞci. Pomoc przedsiĊbiorstwom w mieĞcie CzĊstochowa to równieĪ inne formy wspierania przedsiĊbiorczoĞci. Są nimi: Fundusz PoĪyczkowy czy Akademicki Inkubator PrzedsiĊbiorczoĞci, utworzony przy wsparciu: — Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej, — Polskiej Agencji Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci, — Polskiej Fundacji PrzedsiĊbiorczoĞci, — Ğrodków wáasnych stowarzyszenia. Fundusz udziela poĪyczek na podjĊcie lub rozwój dziaáalnoĞci gospodarczej dla: maáych i Ğrednich przedsiĊbiorców, osób bezrobotnych zarejestrowanych w UrzĊdzie Pracy oraz dla osób zagroĪonych grupowymi zwolnieniami. Warunkiem udzielenia poĪyczki jest: — realny pomysá przedsiĊwziĊcia, które jest inicjatywą zmierzającą do rozwoju przedsiĊbiorczoĞci wĞród máodych ludzi. AJP wpisuje siĊ w sieü inkubatorów przedsiĊbiorczoĞci w Europie, które Ğwiadczą usáugi proinnowacyjne; — przedstawienie wiarygodnego zabezpieczenia naleĪnoĞci z tytuáu poĪyczki; — minimalny wkáad wáasny ubiegającego siĊ o poĪyczkĊ w wysokoĞci 30% wartoĞci przedsiĊwziĊcia. Zabezpieczenie poĪyczki moĪe stanowiü: porĊczenie osób trzecich, ustanowienie hipoteki nieruchomoĞci, zastaw rejestrowy, weksel in blanco itp.

Rola zarządzania obszarami miejskimi…

157

Kolejną formą wspierania przedsiĊbiorczoĞci jest Fundusz Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci, który oferuje dla bezrobotnych i „máodych” przedsiĊbiorców – klientów Funduszu Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci oraz Inkubatora PrzedsiĊbiorczoĞci – kompleksowy zestaw pomocy i usáug w zakresie szeroko rozumianej przedsiĊbiorczoĞci, samozatrudnienia bezrobotnych oraz tworzenia i rozwijania maáej firmy. WyróĪniamy równieĪ: doradztwo i indywidualne konsultacje, które umoĪliwiają: obiektywną ocenĊ sytuacji, okreĞlenie istoty problemu i sposobów jego rozwiązania oraz motywowanie klienta. Są równieĪ organizowane szkolenia, dziĊki którym moĪliwe jest uzyskanie i pogáĊbienie niezbĊdnej wiedzy teoretycznej i praktycznej w zakresie przedsiĊbiorczoĞci, jak równieĪ przygotowanie do prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej i zarządzania istniejącymi maáymi firmami. Z bezpáatnych usáug informacyjno-doradczych, wspóáfinansowanych ze Ğrodków budĪetu paĔstwa, mogą skorzystaü mali i Ğredni przedsiĊbiorcy oraz osoby pragnące podjąü dziaáalnoĞü gospodarczą. Usáugi te obejmują doradztwo związane z administracyjno-prawnymi aspektami prowadzenia dziaáalnoĞci oraz zarządzaniem przedsiĊbiorstwem (porady z dziedziny prawa, marketingu, finansów, podatków, produkcji itp.). Mogą one równieĪ dotyczyü informacji o dostĊpnej na rynku ofercie banków – skierowanej do sektora MSP (wraz ze szczegóáami warunków udzielania kredytów) oraz innych instytucji finansowych, tj. firm leasingowych, funduszy poĪyczkowych, funduszy porĊczeĔ kredytowych, funduszy kapitaáowych. Ponadto mogą obejmowaü informacje na temat: moĪliwoĞci i zasad korzystania ze specjalistycznych usáug doradczych, projektów pomocowych i instrumentów wsparcia dla MSP. Dodatkowo mogą byü teĪ realizowane w formie praktycznych porad z zakresu: — stosowania technik komputerowych, — wykorzystania internetu w prowadzeniu dziaáalnoĞci gospodarczej (m.in. jako Ĩródáa informacji), — wykorzystania programów informatycznych. JednakĪe áączna liczba godzin konsultacji na jednego przedsiĊbiorcĊ w roku kalendarzowym jest limitowana do 10.

3. Agencje rozwoju regionalnego Agencje i fundacje rozwoju (Fundacja Rozwoju ĝląska) dziaáają w dwóch zasadniczych kierunkach: promocja regionu oraz wspieranie rozwoju gospodarczego. W ramach promocji regionu agencje i fundacje ĞciĞle wspóápracują z jednostkami samorządu terytorialnego oraz organizacjami spoáeczno-kulturalnymi. Dziaáania te są ĞciĞle powiązane ze wspieraniem rozwoju gospodarczego, szczególnie w zakresie maáej i Ğredniej przedsiĊbiorczoĞci. Promocja regionu od-

158

Lidia ZACHARKO

bywa siĊ poprzez wspieranie dziaáaĔ wpáywających na wizerunek regionu. W ramach tej dziaáalnoĞci agencje i fundacje wspóápracują z samorządami w zakresie przygotowania i wdraĪania strategii rozwoju regionu, turystyki czy inwestycji4. Agencje i fundacje przygotowują równieĪ szkolenia dla lokalnych i regionalnych liderów organizacji samorządowych, pozarządowych i komercyjnych. W ramach wspierania przedsiĊbiorczoĞci w swoim regionie agencje i fundacje oferują szeroki zakres dziaáaĔ. WiĊkszoĞü z nich tworzy róĪne formy Inkubatorów PrzedsiĊbiorczoĞci. Innymi czĊstymi dziaáaniami są doradztwo oraz szkolenia dla sektora maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw (MSP)5. Obecnie dziaáa w Polsce okoáo 60 agencji rozwoju regionalnego i lokalnego. Pierwsze agencje rozwoju regionalnego powstaáy w 1991 r. NajwiĊksza ich liczba powstaáa w latach 1991–1995. Utrzymująca siĊ do tej pory tak duĪa liczba tych jednostek wyróĪnia PolskĊ na tle Europy. W krajach Europy Zachodniej i Wschodniej liczba agencji waha siĊ od 2–4 (Austria, Dania, Finlandia, Wáochy, Buágaria) do kilkunastu (Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Belgia). We Francji istnieje ponad 30 agencji rozwoju regionalnego. U podstaw tworzenia agencji leĪaáo wiele przyczyn. Idea powstania agencji byáa przyniesiona z Unii Europejskiej poprzez realizacjĊ programów z zakresu szeroko pojĊtej demokratyzacji spoáeczeĔstwa. W Polsce trafiáa ona na podatny grunt i dziĊki niesáychanej aktywnoĞci obywatelskiej oraz postĊpującemu procesowi reform gospodarczych powiodáa siĊ. Agencje zagospodarowaáy niszĊ, jaka istniaáa na styku instytucji publicznych i prywatnych. Potrafiáy teĪ profesjonalnie przygotowaü siebie i region do wspierania procesu zmian gospodarczych w latach dziewiĊüdziesiątych. Mimo przeniesienia wzorców agencji rozwoju z Europy Zachodniej odmienna pozostaáa w Polsce formuáa finansowania dziaáalnoĞci agencji. Polskie agencje nie są finansowane z budĪetu centralnego czy samorządowego i o Ğrodki finansowe na dziaáalnoĞü statutową muszą zadbaü same. InicjatywĊ utworzenia agencji podejmowaáy przewaĪnie wáadze wojewódzkie oraz wáadze samorządowe. WaĪną rolĊ w tworzeniu agencji odegraáy takĪe dwie instytucje o zasiĊgu centralnym: Polska Agencja Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci (PARP) i Agencja Rozwoju Przemysáu S.A. W kilku przypadkach inicjatywĊ podjĊli przedsiĊbiorcy regionu i instytucje finansowe6. W wiĊkszoĞci agencje rozwoju regionalnego powstaáy w formie spóáek akcyjnych. Kilka agencji dziaáa na zasadzie fundacji, czy w formie spóáki z ograniczoną odpowiedzialnoĞcią. Forma spóáki prawa handlowego niesie za sobą istotne ograniczenia. WczeĞniejszy Kodeks handlowy, a dziĞ Kodeks spóáek handlowych, nie zna pojĊcia dziaáalnoĞci „nie dla zysku”. Trudno zatem pogodziü wymóg nacisku na osiąganie zysku z podstawowym zakresem dziaáalnoĞci agencji – wspieraniem przedsiĊwziĊü na rzecz rozwoju regionu. WiĊkszoĞü agencji umie 4 5 6

A. Kidyba, Agencje Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Katowice 1998, s. 48. A. Jackson, Zasady tworzenia…, s. 27. Ibidem, s. 32.

Rola zarządzania obszarami miejskimi…

159

jednak pogodziü te dwa sprzeczne bieguny dziaáania. Wypracowany zysk przeznaczany jest na cele statutowe i jednoczeĞnie – odpáatnie – agencja wykonuje pewne zadania, zapewniając sobie w ten sposób Ğrodki na bieĪące funkcjonowanie7. Obecna sytuacja gospodarcza w przypadku wielu agencji zmusza je do wiĊkszej dbaáoĞci o zapewnienie Ĩródeá finansowania dziaáalnoĞci bieĪącej. Wymaganie w stosunku do agencji zarówno ze strony samorządowej, jak i rządowej są coraz wiĊksze. Tymczasem Ğrodki finansowe kurczą siĊ i są trudniejsze do zdobycia. Przedstawiciele wielu agencji rozwoju regionalnego otwarcie przyznają, Īe gdyby nie komercyjne Ĩródáa dochodów, nie mieliby wystarczających Ğrodków na dziaáalnoĞü statutową8. Pod koniec lat dziewiĊüdziesiątych wĞród dziaáających agencji zarysowaáy siĊ trzy gáówne grupy: — pierwsza to grupa 10–12 silnych i dobrze wyposaĪonych agencji o dobrej pozycji w regionie (dotyczy to równieĪ Agencji Rozwoju Lokalnego w CzĊstochowie). PrzewaĪnie znajdują siĊ w duĪych miastach i posiadają duĪe doĞwiadczenie w realizacji zagranicznych programów i projektów pomocowych. Ponadto są w stanie samodzielnie konkurowaü z zagranicznymi firmami konsultingowymi o projekty ze Ğrodków unijnych. Realizują takĪe wiele krajowych projektów rozwojowych. Dysponują wykwalifikowaną i staáą kadrą, zdolną do samodzielnej realizacji podejmowanych zadaĔ. Posiadają duĪe Ğrodki wáasne. Agencje te chĊtnie zapraszane są do wspóápracy z wáadzami samorządowymi wszystkich stopni i instytucjami otoczenia biznesu w regionie. Mają takĪe wypracowane szerokie kontakty miĊdzynarodowe; — drugą grupĊ stanowią agencje o Ğrednim potencjale kapitaáowym, realizujące w ograniczonym zakresie projekty ze Ğrodków zagranicznych i krajowych, ale posiadające zgrany zespóá wszechstronnie przygotowanych pracowników. W razie potrzeby wspóápracują z ekspertami zewnĊtrznymi. Agencje te mimo barier finansowych nie tracą z pola widzenia swojej misji i aktywnie dziaáają na rzecz rozwoju swojego regionu; — trzecia grupa agencji to agencje o niewielkim potencjale finansowym, kadrowym i bardzo okrojonym wachlarzu usáug dla regionu czy gminy. PrzewaĪnie prowadzą komercyjną dziaáalnoĞü i dzielą zysk miĊdzy udziaáowców. W mocno ograniczonym zakresie uczestniczą w programach pomocowych, rzadko angaĪują siĊ w inicjatywy w regionie9.

7 8 9

A. Kidyba, Agencje Rozwoju Regionalnego..., s. 49. A. Jackson, Zasady tworzenia..., s. 33. A. Kidyba, Agencje Rozwoju Regionalnego..., s. 52.

160

Lidia ZACHARKO

4. Agencja Rozwoju Lokalnego w CzĊstochowie S.A. Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w CzĊstochowie specjalizuje siĊ w Ğwiadczeniu usáug doradczych jednostkom samorządu terytorialnego oraz maáym i Ğrednim przedsiĊbiorstwom. Wykonuje usáugi dotyczące przygotowania wniosków aplikacyjnych i niezbĊdnej dokumentacji dla uzyskania wspóáfinansowania realizacji projektów inwestycyjnych ze Ğrodków Unii Europejskiej, w tym w ramach funduszy strukturalnych. Spóáka zostaáa zaáoĪona w 1992 r. w CzĊstochowie. ZaáoĪycielami byli: Agencja Rozwoju Przemysáu S.A. (z siedzibą w Warszawie) oraz banki i przedsiĊbiorstwa z terenu województwa czĊstochowskiego. W ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, który jest wspóáfinansowany z dwóch funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Spoáecznego (EFS), Agencja Ğwiadczy usáugi dla gmin i powiatów polegające na przygotowaniu wniosków aplikacyjnych i dokumentacji, w tym studiów wykonalnoĞci do projektów inwestycyjnych. Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w CzĊstochowie uczestniczy w przygotowaniu ofert oraz studiów wykonalnoĞci dla projektów inwestycyjnych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego celem uzyskania dofinansowania ich z unijnych funduszy strukturalnych. Spóáka na trwaáe wpisaáa siĊ w Īycie gospodarcze regionu. Przygotowuje na potrzeby samorządów lokalnych i przedsiĊbiorców projekty na dofinansowanie ze Ğrodków UE. W dziesiątą rocznicĊ dziaáalnoĞci Agencji Rozwoju Regionalnego zostaá jej wrĊczony certyfikat ISO 9001. Oprócz dziaáalnoĞci związanej z przejmowaniem i zagospodarowywaniem nieruchomoĞci Agencja Ğwiadczy usáugi doradcze dla samorządów lokalnych. Osobną grupĊ jej klientów tworzą maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa. Dla nich pozyskiwane są Ğrodki na zakupy inwestycyjne, promocjĊ eksportu, uzyskanie niezbĊdnych certyfikatów. Plany na najbliĪsze lata to przede wszystkim pomoc samorządom i przedsiĊbiorcom w pozyskaniu Ğrodków z funduszy strukturalnych.

5. Centra, oĞrodki wspierania przedsiĊbiorczoĞci Centra, oĞrodki wspierania przedsiĊbiorczoĞci zajmują siĊ obsáugą informacyjno-organizacyjno-prawną maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw. Doradzają, jak zaáoĪyü firmĊ, sáuĪą informacją gospodarczą, prowadzą szkolenia (oĞrodki szkoleniowo-doradcze). Ogólna zasada dziaáania inkubatorów przedsiĊbiorczoĞci, centrów i parków, (w tym CzĊstochowskiego Parku Przemysáowo-Technologicznego) technolo-

Rola zarządzania obszarami miejskimi…

161

gicznych sprowadza siĊ do stworzenia przedsiĊbiorstwom jak najlepszych warunków do prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej. Rozwój funduszy porĊczeniowo-poĪyczkowych jest najbardziej oczekiwany przez maáych i Ğrednich przedsiĊbiorców10. Mają one pomóc w rozwoju i tworzeniu nowych miejsc pracy. Inicjatorem tych funduszy są najczĊĞciej gminy, jak równieĪ powiaty. Pierwsze lokalne fundusze powstaáy w 1994 r. Obecnie dziaáa w Polsce ponad 15 funduszy. Mechanizm dziaáania funduszu polega na tym, Īe porĊcza on kredyt dla przedsiĊbiorcy i gwarantuje na rzecz banku spáatĊ kredytu w wysokoĞci 50–60% jego wysokoĞci. Fundusze udzielają pomocy finansowej w formie grantów, preferencyjnych poĪyczek lub pomagają w uzyskaniu kredytu bankowego, dając gwarancje lub porĊczenia. DziĊki temu mają wpáyw na ksztaátowanie lokalnego Ğrodowiska ekonomicznego, tworzenie regionalnej struktury gospodarczej. Wszystkie wyĪej wymienione instytucje tworzą bazĊ lokalnego rozwoju gospodarczego. Warto w tym miejscu podkreĞliü, iĪ w grupie instrumentów wydatkowych znajdują siĊ równieĪ instrumenty informacyjno-promocyjne, które powinny zawieraü informacje o partnerach gospodarczych, o polskiej gospodarce, o Ğrodowisku lokalnym, a takĪe o firmach Ğwiadczących usáugi biznesowe itp. Coraz czĊĞciej gminy decydują siĊ na opracowanie strategii promocji, jako czĊĞci strategii rozwoju. Aby zachĊciü inwestorów zewnĊtrznych do podjĊcia decyzji o lokalizacji inwestycji w danej gminie, tworzone są róĪne materiaáy promocyjne (foldery, broszury, filmy wideo, oferty w internecie). Coraz wiĊcej gmin posiada wáasne strony internetowe11. Wspieranie przedsiĊbiorców uzupeánia samorząd gospodarczy, który reprezentuje Ğrodowisko przedsiĊbiorców. Wspóápraca samorządu lokalnego z samorządem gospodarczym przynosi wiele korzyĞci dla gminy. CzĊsto problemem w Ğrodowisku lokalnym są inwestycje wielkich hipermarketów, które przez drobnych kupców postrzegane są jako zagroĪenie ich bytu. Od wáadz lokalnych zaleĪy, czy miejscowi przedsiĊbiorcy bĊdą informowani i poczują siĊ podmiotami decyzji polityków samorządowych. Dlatego waĪne jest opracowanie strategii rozwoju spoáeczno-gospodarczego gminy (strategia inwestycyjna i promocji), programu prywatyzacji przedsiĊbiorstw komunalnych oraz systemu informowania przedsiĊbiorców o dziaáaniach podejmowanych przez wáadze lokalne. Organizacją samorządu gospodarczego są izby gospodarcze, reprezentujące interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie ich dziaáalnoĞci

10 11

W. Dziemianowicz, Wspieranie przedsiĊbiorczoĞci..., s. 12. Ibidem, s. 15; A. Záotnicki, Miara nowoczesnoĞci, „Wspólnota”, 7 lipca 2001 r., s. 20–21, a takĪe L Zacharko, E. Zacharko, Organizacja pracy administracyjno-biurowej (Zagadnienia prawne), Bielsko-Biaáa 2002, s. 57.

162

Lidia ZACHARKO

wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usáugowej12. Izby gospodarcze mogą przyczyniaü siĊ do tworzenia warunków rozwoju Īycia gospodarczego oraz wspieraü inicjatywy gospodarcze czáonków, popieraü we wspóápracy rozwój ksztaácenia zawodowego, wspieraü naukĊ zawodu, wydawaü opinie o istniejących zwyczajach dotyczących dziaáalnoĞci gospodarczej oraz wyraĪaü opinie o funkcjonowaniu przedsiĊbiorców, a takĪe o stanie rozwoju gospodarczego na obszarze dziaáania izby. Wáadze lokalne, podejmując dziaáania na rzecz rozwoju maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, wspóápracują z organizacjami zrzeszającymi przedstawicieli tego sektora gospodarki. Organizacje samorządu przedsiĊbiorców mogą uczestniczyü w planowaniu rozwoju gospodarczego gminy, w przygotowaniu decyzji organów samorządowych, takich jak: wielkoĞü stawek podatkowych, struktura planowanych inwestycji, planowanie przestrzenne. Inną formą wspóápracy mogą byü cykliczne spotkania wáadz lokalnych z organizacjami reprezentującymi maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa, podczas których omawiane są problemy wystĊpujące w gminie oraz sposoby ich rozwiązywania13. Istotnym instrumentem wspierania przedsiĊbiorczoĞci w gminach, który wymaga omówienia, jest wspóápraca wáadz samorządowych ze Ğrodowiskiem zewnĊtrznym. W tym zakresie mieĞci siĊ lobbing polityczny i kontakty z róĪnego rodzaju instytucjami (agencjami) rządowymi. Tego typu instrumenty wykorzystuje wiele gmin w Polsce. Reasumując, naleĪy stwierdziü, iĪ przeksztaáceniu gospodarki planowej w gospodarkĊ funkcjonującą wedáug zasad rynkowych musi towarzyszyü rozwój przedsiĊbiorczoĞci. WaĪnym elementem rozwoju jest aspekt organizacyjny. Gminy winny tworzyü pewne struktury, a tym samym inicjowaü porozumiewanie siĊ podmiotów gospodarczych i wspóádziaáaü z organizacjami pozarządowymi w rozwiązywaniu problemów spoáecznych14.

12 13

14

Ustawa z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz. U. 1989, nr 35, poz. 195). B. Gąjdzik, MSP w perspektywie czáonkostwa Polski w UE. Rola samorządów lokalnych w rozwoju MSP, „Przegląd Organizacji” 2001, nr 12, s. 16. L. Zacharko, Prywatyzacja zadaĔ publicznych gminy. Studium administracyjno-prawne, Katowice 2000, s. 88.