Nadzór pedagogiczny System Ewaluacji Oświaty
RAPORT Z EWALUACJI PROBLEMOWEJ: Efekty
PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4 Starogard Gdański
Pomorski Kurator Oświaty Kuratorium Oświaty w Gdańsku
Przebieg ewaluacji: Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w szkole (lub placówce) przez wizytatorów do spraw ewaluacji. Raport z ewaluacji problemowej dotyczy jednego z przedstawionych poniżej obszarów. Ewaluacja polega na zbieraniu i analizowaniu informacji: o efektach działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki (na podstawie danych informujących o wynikach pracy szkoły (lub placówki) odzwierciedlonych w umiejętnościach, zachowaniach, postawach, działaniach uczniów i w osiąganych przez nich rezultatach na różnego rodzaju testach, egzaminach), o procesach zachodzących w szkole lub placówce (na podstawie danych, które informują o procesach i działaniach zachodzących i podejmowanych w szkole (lub placówce), a decydujących o sposobie funkcjonowania, charakterze szkoły (lub placówki) i przede wszystkim prowadzących do pożądanych efektów), o funkcjonowaniu szkoły lub placówki w środowisku lokalnym, w szczególności w zakresie współpracy z rodzicami uczniów (na podstawie danych informujących o sposobie współpracy ze środowiskiem i funkcjonowaniu w środowisku oraz wykorzystaniu tych zasobów w procesie nauczania i uczenia się), o zarządzaniu szkołą lub placówką (na podstawie danych informujących o sposobach zarządzania decydujących o jakości działań podejmowanych w szkole lub placówce). Ewaluacja ma na celu zebranie informacji i ustalenie poziomu spełniania przez szkołę lub placówkę wymagań zawartych w załączniku do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Szkoła lub placówka może spełniać te wymagania na pięciu poziomach: Poziom E - oznaczający niski stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom D - oznaczający podstawowy stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom C - oznaczający średni stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom B - oznaczający wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę. Poziom A - oznaczający bardzo wysoki stopień wypełniania wymagania przez szkołę lub placówkę.
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
2 / 24
Opis metodologii: Badanie zostało zrealizowane w dniach 16-01-2012 - 20-01-2012 przez zespół wizytatorów ds. ewaluacji, w skład którego weszli Teresa Burczyk, Stanisława Gurbowicz. W trakcie ewaluacji w placówce zbierano informacje pochodzące z wielu źródeł - dyrektora, uczących w szkole nauczycieli, innych pracowników, uczniów, rodziców, partnerów szkoły i przedstawicieli samorządu lokalnego. Do gromadzenia danych wykorzystano metody ilościowe (ankiety w wersji elektronicznej i papierowej), jakościowe (wywiady indywidualne, grupowe, obserwację i analizę źródeł zastanych). Zestawienie metod, technik doboru próby i liczby osób, które wzięły udział w badaniach znajduje się w tabeli poniżej. Wywiady grupowe zostały przeprowadzone po realizacji i analizie ankiet, pełniąc wobec nich funkcję wyjaśniającą. Kategoria Metoda/technika badanych/źródła danych Dyrektor szkoły Indywidualny wywiad pogłębiony Nauczyciele Ankieta elektroniczna (CAWI) "Szkoła, w której pracuję" Wywiad grupowy zogniskowany (FGI)
Pracownicy niepedagogiczni Uczniowie
Rodzice
Partnerzy szkoły, przedstawiciele samorządu lokalnego Obserwacja lekcji Obserwacja szkoły
Analiza dokumentów
Sposób doboru próby
Wielkość próby
nd
nd
Badanie na próbie pełnej
Nauczyciele zróżnicowani pod względem stażu, nauczanego przedmiotu i pracy w zespołach zadaniowych oraz pedagog szkolny Wywiad grupowy Pracownicy inni niż zogniskowany (FGI) nauczyciele Ankieta elektroniczna Badanie na próbie pełnej (CAWI) "Moja szkoła" uczniów klas rok niższych od najstarszych Ankieta elektroniczna Badanie na próbie pełnej (CAWI) "Mój dzień" uczniów najstarszych klas Wywiad grupowy Przedstawiciele trzech zogniskowany (FGI) ostatnich roczników, dobrani losowo Wywiad grupowy Przedstawiciele rady zogniskowany (FGI) rodziców i rad klasowych, reprezentujący różne roczniki Ankieta audytoryjna (PAPI) Badanie na próbie pełnej rodziców uczniów klas rok niższych od najstarszych Wywiad grupowy Przedstawiciele samorządu zogniskowany (FGI) lokalnego i instytucji wskazanych przez dyrektora jako partnerzy Klasy pierwsze (gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne) Na zewnątrz, przed i po lekcjach, podczas przerw, podczas zajęć pozalekcyjnych
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
17 12
7 61 45 12 0
39 12
nd nd
3 / 24
Informacja o placówce Nazwa placówki
PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
Patron
IM. JANA PAWŁA II
Typ placówki
Gimnazjum
Miejscowość
Starogard Gdański
Ulica
BP.K.DOMINIKA
Numer
32
Kod pocztowy
83-200
Urząd pocztowy
STAROGARD GDAŃSKI
Telefon
0585623050
Fax Www
www.zsp.starogard.prv.pl
Regon
19089837300002
Publiczność
publiczna
Kategoria uczniów
Dzieci lub młodzież
Charakter
brak specyfiki
Uczniowie, wychow., słuchacze
197
Oddziały
9
Nauczyciele pełnozatrudnieni
0
Nauczyciele niepełnozat. (stos.pracy)
0
Nauczyciele niepełnozat._(w etatach)
0
Średnia liczba uczących się w oddziale
21.89
Liczba uczniów przypadających na jednego pełnozatrudnionego nauczyciela Województwo
POMORSKIE
Powiat
starogardzki
Gmina
Starogard Gdański
Typ gminy
gmina miejska
Liczba mieszkańców Wysokość wydatków na oświatę Stopa bezrobocia
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
4 / 24
Wprowadzenie: obraz placówki Zapraszamy Państwa do lektury raportu przedstawiającego wyniki ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w Publicznym Gimnazjum nr 4 im. Jana Pawła II w Starogardzie Gdańskim w obszarze Efekty. Gimnazjum wraz ze Szkołą Podstawową nr 6 tworzą Zespół Szkół Publicznych im Jana Pawła II. Szkoła położona jest na obrzeżach miasta, co ma wpływ na jej charakter, który najtrafniej oddają słowa dyrektora i nauczycieli określający ją jako szkołę „środowiskową”. Społeczności szkolnej przyświecają słowa patrona: „Bardziej być niż mieć”, które stały się wizytówką szkoły w środowisku. Uczniowie gimnazjum to wcześniejsi uczniowie szkoły podstawowej, więc nie są anonimowi, co stanowi wartość w procesie nauczania i wychowania według nauczycieli i partnerów. Na podkreślenie zasługuje zgodna opinia nauczycieli, partnerów i pracowników niepedagogicznych, że zachowanie uczniów jest kulturalne i zgodne z zasadami obowiązującymi w szkole, co jest również „żywą” realizacją słów patrona. Ponadto szkoła zna środowisko lokalne i jego potrzeby, dzięki czemu trafnie dociera do uczniów i ich rodzin z niezbędną pomocą. W szkole organizuje się liczne zajęcia pozalekcyjne. Zorganizowano m.in. zajęcia z języka angielskiego i niemieckiego, z wychowania fizycznego oraz polonistyczne i misyjne. Ponadto uczniowie wzięli udział w projekcie edukacyjnym „Pomorskie-dobry kurs na edukację” oraz „Zdolni z Pomorza”, w którym aktualnie uczestniczą. Szkoła zapewnia w ten sposób uczniom możliwość rozwijania swoich umiejętności, a także osiągania sukcesów lub uzupełniania wiedzy. Uczniowie osiągają też wiele sukcesów, które są eksponowane w ogólnodostępnym miejscu w szkole oraz upowszechniane w społeczności szkolnej. W ostatnich trzech latach uczniowie byli finalistami wojewódzkich konkursów: • matematycznego, • biologicznego, • chemicznego, • informatycznego, • języka polskiego. Osiągali też sukcesy w Ogólnopolskim Turnieju Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, Wojewódzkim Przeglądzie Amatorskich Zespołów Teatralnych Szkół Gimnazjalnych ,,Gimnazjalna Maska", Wojewódzkim Przeglądzie Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej ,,Śpiewaj razem z nami" oraz zawodach sportowych, np. Wojewódzka Gimnazjada Młodzieży Szkolnej. Szkoła dba o bezpieczeństwo i angażuje uczniów w różne działania podejmowane na rzecz szkoły i środowiska (Młodzieżowa Rada Miasta, akcja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Wolontariat). Środowiskowy charakter szkoły oraz obecność przesłania Patrona w jej życiu, tworzą niepowtarzalną atmosferę i sprawiają, że społeczność szkolna to zespół mający wspólne cele i wspólnie je realizujący.
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
5 / 24
Wyniki ewaluacji: Obszar: Efekty Wymaganie: Analizuje się wyniki sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe Komentarz:
W szkole dokonuje się analizy jakościowej i ilościowej. Analiza wyników egzaminów zewnętrznych jest prowadzona przez nauczycieli zespołów przedmiotowych. Wnioski sformułowane na podstawie analiz są wykorzystywane do poprawy efektywności kształcenia. W szkole przeprowadzana jest analiza wyników egzaminów zewnętrznych, co wynika z wypowiedzi dyrektora, nauczycieli oraz wniosków z ewaluacji wewnętrznej. Zdaniem dyrektora w szkole dokonuje się analizy na poziomie wyników pojedynczych uczniów oraz zespołów klasowych. Wszyscy ankietowani nauczyciele (17/17) podali, że znają wnioski z analizy wyników egzaminów zewnętrznych - (15/17) ankietowanych nauczycieli podało, że zna wnioski z analizy egzaminów zewnętrznych z poprzedniego roku szkolnego i otrzymało pełną informację na ten temat, a (2/17) ankietowanych nauczycieli wskazało, że ma informację w zakresie, która ich dotyczyła bezpośrednio. W opinii wymienionych wyżej respondentów prowadzi się analizę ilościową i jakościową przez nauczycieli zespołu humanistycznego i matematyczno - przyrodniczego. Analiza egzaminów zewnętrznych obejmuje porównawcze zestawienie wyników indywidualnych uczniów, zespołów klasowych w odniesieniu do wyników miasta, powiatu, województwa i kraju, a także do ich wyników klasyfikacji śródrocznej i rocznej. Analizowane są zadania pod względem ich łatwości, a badane umiejętności dla każdego standardu porównywane są z kartoteką zadania. Wewnątrzszkolne analizy wyników egzaminacyjnych uwzględniają wykorzystanie edukacyjnej wartości dodanej. Sformułowane wnioski z analizy egzaminów zewnętrznych przedstawiane są radzie pedagogicznej, uczniom, rodzicom i są one podstawą do opracowania programów naprawczych. Analiza jest prowadzona w celu poprawy jakości pracy szkoły, co wynika z wypowiedzi dyrektora szkoły i nauczycieli. W opinii dyrektora głównym celem prowadzonych analiz jest poprawa jakości pracy szkoły poprzez: poprawę organizacji pracy szkoły, zwiększenie atrakcyjności zajęć, możliwość modyfikacji planów dydaktycznych, zmianę programów i podręczników, lepsze wykorzystywanie bazy dydaktycznej i wzmocnienie nadzoru pedagogicznego. Zdaniem dyrektora i nauczycieli prowadzone analizy egzaminów zewnętrznych przyczyniają się do wprowadzenia zróżnicowanych metod nauczania i służą doskonaleniu warsztatu pracy nauczyciela. Ich zdaniem uwzględnia się potrzeby edukacyjne uczniów i mają też wpływ na zmianę przydziału godzin przewidzianych z dyspozycji dyrektora. Wnioski z analizy są wdrażane. Uzasadnieniem tego stwierdzenia jest analiza wyników badań. Nauczyciele wskazali, że wnioski z przeprowadzonych analiz wykorzystują do: modyfikacji metod nauczania, doskonalenia warsztatu pracy, dostosowania form i metod pracy do indywidualnych potrzeb ucznia, prowadzenia bieżącej pracy terapeutycznej uczniów, opracowania programów naprawczych, opracowania planu działań wspierających dla ucznia. Do wdrożonych wniosków pochodzących z analiz egzaminów zewnętrznych dyrektor zaliczył: pracę z uczniem zdolnym i z trudnościami w nauce, doskonalenie czytania ze zrozumieniem, Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
6 / 24
rozwijanie umiejętności rozwiązywania zadań problemowych z matematyki i z języka polskiego, egzekwowanie zadań domowych, uzupełnianie materiału nauczania przez uczniów nieobecnych w szkole, wdrażanie do systematycznej i samodzielnej pracy, zorganizowanie zajęć wyrównawczych z matematyki i języka polskiego. Z wypowiedzi dyrektora i analizy dokumentacji wynika, że w szkole stosuje się jakościowe i ilościowe metody analizy egzaminów zewnętrznych. Analiza ilościowa wyników egzaminu zewnętrznego obejmuje: porównanie indywidualnych wyników uczniów, porównanie wskaźników statystycznych zespołów klasowych (np. wynik minimalny, wynik maksymalny, rozstęp wyników, wynik średni), porównanie wyników szkoły do średniej miasta, powiatu, województwa i kraju, porównanie wyników na przestrzeni lat. Analiza jakościowa wyników egzaminów zewnętrznych obejmuje: opanowanie umiejętności w poszczególnych standardach, porównanie umiejętności badanych uczniów do wyników uzyskanych w kraju, wskaźniki łatwości standardów, wskaźniki łatwości zadań, porównanie oceniania zewnętrznego do wewnątrzszkolnego (np. do średniej ocen z matematyki, fizyki, chemii, geografii i biologii), wykorzystanie edukacyjnej wartości dodanej. W opinii partnerów efekty kształcenia w szkole są na dobrym poziomie i jest pozytywnie postrzegana przez szkoły ponadgimnazjalne. W opinii jednego z respondentów „szkoła osiąga dobre wyniki, kiedyś szkoła osiągała lepsze wyniki". Analiza dokumentacji dowodzi, że wyniki egzaminów zewnętrznych gimnazjum w okresie od 2009r. do 2011r. kształtowały się następująco: 1. średnia wyników uczniów z egzaminu zewnętrznego w części humanistycznej oraz wynik szkoły w skali staninowej. 2009r. (31,45) - wyższa od województwa (30,72) i kraju (31,67) - stanin średni, 2010r. (29,95) - wyższa od województwa (29,17) i niższa od średniej kraju (30,34) - stanin średni, 2011r. (21,56) - niższa od województwa (23,42) i kraju (25,31) - stanin niski. 2. średnia wyników uczniów egzaminu zewnętrznego w części matematyczno - przyrodniczej oraz wynik w skali staninowej. 2009r. (29,49) - wyższa od województwa (25,61) i kraju (26,03) - stanin wysoki, 2010r. (25,66) - wyższa od województwa (23,75) i kraju (23,90) - stanin wyżej średni, 2011r. (23,57) - wyższa od województwa (22,90) i niższa od kraju (25,63) - stanin średni. 3. średnia wyników uczniów egzaminu zewnętrznego w części języka obcego nowożytnego ( język angielski) oraz wynik w skali staninowej.
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
7 / 24
2009r. (29,68) - niższa od województwa (30,83) i kraju (30,63) - stanin średni, 2010r. (28,30) - niższa od województwa (30,19) i kraju (29,88) - stanin średni, 2011r. (24,46) - niższa od województwa (28,25) i kraju (28,28) - stanin niżej średni. Zdaniem uczestniczących w wywiadzie nauczycieli do podejmowanych działań wynikających z wniosków formułowanych na podstawie analiz wpływających na efekt kształcenia należą: zorganizowanie dodatkowych zajęć z języka polskiego, języka angielskiego i matematyki, wdrożenie większej ilości ćwiczeń dotyczących czytania ze zrozumieniem i sprawności rachunkowej na lekcjach przedmiotów ścisłych, monitorowanie frekwencji uczniów, zaangażowanie się w realizację projektu „Lepsza szkoła", diagnozowanie umiejętności uczniów klas pierwszych i drugich z matematyki w obrębie poszczególnych standardów, przygotowanie ćwiczeń - testów do odpowiednich treści uwzględniających wnioski z analiz, prowadzenie dodatkowych zajęć uwzględniających zainteresowania i zdolności uczniów oraz wynikające z potrzeb w zakresie udzielenia pomocy psychologiczno – pedagogicznej, zmiany w przydziale godzin, w celu zwiększenia liczby godzin z języka polskiego, języka angielskiego i matematyki. Zdaniem dyrektora istotne znaczenie w celu poprawy efektywności kształcenia ma bieżąca współpraca nauczycieli w zespole ewaluacyjno – przedmiotowym (z udziałem nauczycieli uczących w szkole podstawowej i gimnazjum), a także udział uczniów w unijnym projekcie edukacyjnym "Pomorskie dobry kurs na edukację - Wyrównanie szans edukacyjnych” z realizacją dodatkowych zajęć przedmiotowych z języka polskiego, matematyki, chemii, fizyki, biologii, geografii, informatyki oraz z pomocy psychologiczno - pedagogicznej i zajęć sportowych. Z przeprowadzonego badania wynika, że wyniki egzaminów zewnętrznych są analizowane z udziałem metod ilościowych i jakościowych. Formułowane na tej podstawie wnioski są wdrażane, jednakże nie przynoszą oczekiwanego wzrostu wyników osiąganych przez uczniów na egzaminie zewnętrznym w części humanistycznej i języka obcego nowożytnego. Powyższe argumenty potwierdzają spełnienie wymagania w stopniu średnim.
Poziom spełniania wymagania: C Wymaganie: Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności Komentarz:
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
8 / 24
Uczniowie nabywają umiejętności określone w podstawie programowej. Prowadzona jest analiza osiągnięć uczniów dostosowana do ich możliwości rozwojowych. Uczniowie biorą udział w konkursach przedmiotowych i osiągają sukcesy. Podczas egzaminu zewnętrznego lepiej radzą sobie z rozwiązywaniem zadań w części matematyczno-przyrodniczej niż humanistycznej i języka obcego nowożytnego.
Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej, co wynika z ankiety dla nauczycieli, wywiadu z partnerami szkoły i analizy dokumentów. Zdecydowana większość nauczycieli (15/17) przy zastosowaniu 8 - stopniowej skali wskazała, że uczniowie w poprzednim roku szkolnym opanowali wiadomości i umiejętności opisane w podstawie programowej od 5 do 8 stopnia skali ( gdzie jego lewy kraniec oznaczał w stopniu niewielkim, a prawy kraniec skali oznaczał w stopniu dużym). W roku szkolnym 2009/2010 odsetek niepromowanych uczniów wynosił 3,06% (6/196), natomiast w roku szkolnym 2010/2011 stanowił 1,04% (2/193). Z analizy wyników nauczania uczniów kończących gimnazjum wynika, że ich średnia ocen wynosiła odpowiednio w 2009r. (3,96), 2010r. (3,76), 2011r. (3,98). W opinii partnerów umiejętności nabywane przez uczniów w szkole są istotne i do nich zaliczyli: świadome spędzanie czasu wolnego, tworzenie tekstu, wykorzystanie wiedzy w praktyce, współpracę w zespole, muzyczne, plastyczne, teatralne, radzenie sobie ze stresem, komunikacyjne, popularyzowanie zasad bezpiecznego poruszania się po drogach. W szkole analizuje się osiągnięcia uczniów. Uzasadnieniem tej tezy są wypowiedzi dyrektora, nauczycieli i analiza dokumentacji. 100% ankietowanych nauczycieli (17) wskazało, że analizuje osiągnięcia uczniów. Z kolei 11 nauczycieli podało, że analizuje osiągnięcia wszystkich uczniów, a 3 wskazało, że analizuje osiągnięcia większości uczniów i 3 nauczycieli podało, że w wybranych, uzasadnionych przypadkach. W opinii dyrektora i nauczycieli osiągnięcia uczniów są analizowane na zespołach przedmiotowo – ewaluacyjnych i radach pedagogicznych. Respondenci podali przykłady prowadzonych analiz testów diagnostycznych z języka angielskiego, wyników klasyfikacji śródrocznej i rocznej oraz diagnoz bieżących (sprawdziany, kartkówki). Dokumentacja szkolna zawiera analizy wyników egzaminów zewnętrznych, egzaminów próbnych, klasyfikacji śródrocznej i rocznej oraz testów diagnozujących. Osiągnięcia uczniów są udokumentowane na szkolnej stronie internetowej, w kronice szkolnej, prezentacjach multimedialnych i gablotach szkolnych. W szkole opracowano arkusze informacyjne o wynikach klasyfikacji śródrocznej i rocznej ujmujące: liczbę ocen niedostatecznych, uzasadnienie ocen niedostatecznych, wykaz uczniów z najwyższą średnią ocen oraz badanych przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną, zestawienie ocen oraz załącznik obejmujący charakterystykę klasy. Są one wykorzystywane na radach pedagogicznych do prezentowania osiągnięć edukacyjnych uczniów. Nauczyciele podali inne przykłady analiz osiągnięć uczniów i wskazali na: testy diagnostyczne wiedzy i umiejętności z matematyki, w ramach realizacji projektów edukacyjnych ("Lepsza szkoła” i "Dobry sprawdzian wiedzy"), badania wyników nauczania z matematyki, porównanie oceniania zewnętrznego z wewnątrzszkolnym, wykorzystanie Edukacyjnej Wartości Dodanej, analizę jakościową i ilościową, korzystanie przez uczniów z platformy edukacyjnej, rezultaty udziału uczniów w konkursach, zawodach i turniejach, losy absolwentów, Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
9 / 24
porównanie indywidualnych i zespołowych wyników nauczania. Z wywiadu z dyrektorem i nauczycielami wynika, że analiza osiągnięć szkolnych uwzględnia możliwości rozwojowe uczniów. Respondenci wskazali, że analizując osiągnięcia uczniów biorą pod uwagę ich wyniki nauki po klasie szóstej. Przy podziale uczniów na grupy uwzględnia się stopień zaawansowania znajomości języka obcego i stwarza się też możliwość zmiany grupy w ciągu roku szkolnego. W opinii dyrektora obecność uczniów szkoły podstawowej w zespole szkół jest korzystna, ponieważ rozmowy nauczycieli uczących z obu szkół pozytywnie wpływają na zdiagnozowanie możliwości rozwojowych gimnazjalistów. Ponadto wskazał, że o ich możliwościach rozwojowych nauczyciele czerpią wiedzę z obserwacji, przeprowadzonych testów i wywiadu z rodzicami oraz z opinii i orzeczeń poradni psychologiczno –pedagogicznej. Dla uczniów zakwalifikowanych do udzielenia pomocy psychologiczno – pedagogicznej nauczyciele na zajęciach różnych przedmiotów dostosowują wymagania, opracowują programy dostosowane do potrzeb uczniów i zapewniają im udział w zajęciach terapii pedagogicznej, logopedii i rewalidacji. Zachęca się uczniów do rozwijania swojej wiedzy i umiejętności w kołach zainteresowań i konkursach, a dla uczniów z trudnościami w nauce organizuje się zajęcia wyrównawcze. W opinii dyrektora oferta edukacyjna szkoły jest dostosowana do potrzeb uczniów. Wyniki badań wskazują, że w szkole zostały sformułowane wnioski z analizy osiągnięć uczących się. Z wywiadu z nauczycielami wynika, że wyciągnęli wnioski dotyczące: zorganizowania zajęć wyrównawczych z języka polskiego i matematyki, systematycznego egzekwowania odrabiania zadania domowego, udoskonalenia współpracy z rodzicami. Większość ankietowanych uczniów klas II (33/61) i III (26/45) przy zastosowaniu 8 – stopniowej skali (gdzie lewy kraniec oznaczał – bardzo łatwe, a prawy kraniec - oznaczał bardzo trudne) określiła od 1 do 4 stopnia skali. Najwyższy stopień skali (8) wskazało 5 z 45 i 4 z 61 ankietowanych uczniów, który oznaczał, że zajęcia dla nich były bardzo trudne. Zdaniem większości badanych uczniów klas III gimnazjum (29/45) zajęcia w dniu badania były dostosowane do ich możliwości. Nauczyciele dostrzegają możliwości uzyskania lepszych wyników. Respondenci w ankiecie scharakteryzowali swoich uczniów jako w większości zdyscyplinowanych, mających chęć do nauki, uzyskujących coraz lepsze wyniki, przejawiających własną inicjatywę oraz aktywnych i zaangażowanych. Zdaniem (36/39) rodziców nauczyciele wierzą w możliwości uczniów i zachęcają ich do udziału w dodatkowych zajęciach, kołach zainteresowań i konkursach, stosują pochwały i przygotowują do konkursów. Zdaniem uczniów nauczyciele okazują swoją wiarę w ich możliwości. Jako przykłady podali: pomoc ze strony nauczycieli, zachęcanie ich do udziału w zajęciach wyrównawczych i przygotowanie do konkursów. Z wywiadu z dyrektorem i nauczycielami wynika, że w szkole wdraża się wnioski z analizy osiągnięć uczących się i odnoszą się do: poprawy współpracy z rodzicami (wprowadzenie obowiązkowych konsultacji raz w miesiącu, pisemnego informowania rodziców o przewidywanych ocenach śródrocznych), kształcenia umiejętności czytania ze zrozumieniem, wdrażania ćwiczeń stylistyczno - językowych, analizy tekstów kultury i redagowania dłuższej wypowiedzi pisemnej, kształcenia sprawności rachunkowej, wprowadzenia dodatkowych zajęć w celu utrwalania zdobytej wiedzy i umiejętności, udziału w zorganizowanych dodatkowych zajęciach wyrównawczych, systematycznego sprawdzania zadania domowego, monitorowania frekwencji uczniów.
Z ankiety dla dyrektora wynika, że wdrażane wnioski „raczej" przekładają się na wzrost efektów kształcenia. Jako przykład wdrożonego wniosku podano udział uczniów w dodatkowych zajęciach zorganizowanych w ramach projektu „Pomorskie - dobry kurs na edukację – Wyrównywanie szans edukacyjnych”. Ich udział w zajęciach spowodował, że zmniejszył się wskaźnik uczniów niepromowanych (6 uczniów w roku szkolnym 2009/2010 do 2 uczniów w roku szkolnym 2010/2011). Dyrektor wymienił też osiągnięcia uczniów w konkursach i do nich zaliczył:
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
10 / 24
1) w roku szkolnym 2008/2009: I miejsce w VIII Wojewódzkim Przeglądzie Amatorskich Zespołów Teatralnych Szkół Gimnazjalnych „Gimnazjalna Maska”, II miejsce w VIII Wojewódzkim Przeglądzie Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej „Śpiewaj razem z nami”, III miejsce w Wojewódzkim Finale Gimnazjady Młodzieży Szkolnej (bieg na 100m), uzyskanie tytułu finalisty konkursu chemicznego i języka polskiego. 2) w roku szkolnym 2009/2010: I miejsce w Wojewódzkim Przeglądzie Amatorskich Zespołów Teatralnych Szkół Gimnazjalnych „Gimnazjalna Maska”, tytuł finalisty wojewódzkiego konkursu chemicznego, z języka polskiego, informatycznego, tytuł finalistów konkursu matematycznego (dwóch uczniów). 3) w roku szkolnym 2010/2011: tytuł finalisty konkursu informatycznego, matematycznego i biologicznego. Analiza dokumentacji szkolnej dowodzi, że w latach 2009 - 2011 wskaźnik Edukacyjnej Wartości Dodanej i rozkład wyników na znormalizowanej dziewięciostopniowej skali staninowej kształtował się na poziomie: 1) w zakresie przedmiotów humanistycznych odpowiednio: 2009r. – stanin średni (5), EWD (-2,76), 2010r. – stanin średni (5), EWD (-1,82), 2011r. – stanin niski (3), EWD (- 4,1). 2) w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych odpowiednio: 2009r. – stanin wysoki (7), EWD (+0,45) 2010r.– stanin wyżej średni (6), EWD (-0,43) 2011r.– stanin średni (5), EWD (-0,5). 3) z języka obcego nowożytnego (język angielski) odpowiednio: 2009r. – stanin średni (5), 2010r. – stanin średni(5), 2011r. – stanin niżej średni(4).
Wdrażanie wniosków przyczynia się do wzrostu efektów kształcenia w zakresie niektórych umiejętności określonych w poszczególnych obszarach standardów wymagań egzaminacyjnych. W okresie od 2009r. – 2011r. poziom wykonania zadań w obszarach przedmiotów matematyczno – przyrodniczych był wyższy niż w województwie i kraju, tj. umiejętne stosowanie terminów, pojęć i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno – przyrodniczych niezbędnych w praktyce życiowej i dalszym kształceniu, stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiejętności do rozwiązywania problemów. W latach 2009r. – 2010r. w części humanistycznej poziom wykonania zadań w obszarze (czytanie i odbiór tekstów kultury) był wyższy od województwa i kraju, a w 2011 r. - niższy. W 2009r i 2011r. w obszarze (umiejętność tworzenia własnego tekstu) poziom wykonania zadań był z kolei niższy od województwa i kraju. Z analizy poziomu opanowania przez uczniów III klasy gimnazjum wiadomości i umiejętności z języka angielskiego w obszarach (odbiór tekstu słuchanego, reagowanie językowe i rozumienie tekstu czytanego ) wynika, że w 2009r. i 2010r. poziom wykonania zadań przez uczniów szkoły jest porównywalny lub wyższy od wyników województwa i kraju, np. odbiór tekstu słuchanego: szkoła (2009r. – 65%, 2010r. – 74%), Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
11 / 24
województwo (2009r. – 66%, 2010r. – 71%), kraj (2009r. – 65%, 2010r. – 69%). Niższe wyniki z języka angielskiego szkoła uzyskała w roku 2011r., np. w obszarze - odbiór tekstu słuchanego: szkoła (48%), województwo (59%) i kraj (58%). Z analizy procentowego rozkładu wyników egzaminów zewnętrznych uzyskanych przez uczniów w latach 2009 – 2011 wynika, że: z części humanistycznej nastąpiło odpowiednio: zwiększenie udziału wyników w strefie wyników niskich (stanin 1- 3) z 14 % do 35%; zmniejszenie udziału wyników w strefie wyników średnich (stanin 4-6) z 65 % na 50% i w strefie wyników wysokich (stanin 7-9) z 21 % na 15%, z części matematyczno – przyrodniczej nastąpiło: zwiększenie udziału wyników w strefie niskiej (staniny 1-3) z 16 % do 26% i w strefie średniej (staniny 5-7) z 49% do 55% oraz zmniejszenie udziału wyników w strefie wyników wysokich (staniny 8-9) z 35% na 19%.
Przedstawione wyniki badań wskazują, że oferta edukacyjna szkoły umożliwia realizację podstawy programowej. W szkole diagnozuje się i analizuje osiągnięcia uczniów z uwzględnieniem egzaminu gimnazjalnego i ich możliwości rozwojowe. Z analiz wynika, że uczniowie osiągają dobre wyniki w nauce, są finalistami konkursów przedmiotowych, a wdrażanie wniosków przyczynia się do poprawy efektywności niektórych umiejętności. Powyższe argumenty potwierdzają spełnienie wymagania w stopniu średnim.
Poziom spełniania wymagania: C Wymaganie: Uczniowie są aktywni Komentarz:
Uczniowie angażują się w zajęcie prowadzone w szkole oraz zajęcia pozalekcyjne. Są inicjatorami działań służących ich własnemu rozwojowi i rozwojowi szkoły. Zgłaszane przez nich pomysły działań realizuje się w szkole. Nauczyciele w zdecydowanej większości (16/17) określili stopień zaangażowania uczniów podczas zajęć jako: zaangażowanie i zdecydowane zaangażowanie. Wśród przykładów zaangażowania uczniów podawano najczęściej: chętny udział w zajęciach, dyskusji na lekcjach, przygotowywanie referatów, wystąpień, udział w projektach edukacyjnych, np. „Zdolni z Pomorza”, wykonywanie dodatkowych zadań, przygotowywanie materiałów na lekcje, udział w konkursach przedmiotowych, współpraca w grupie, aktywność na lekcjach, wykazywanie inicjatyw dotyczących przebiegu lekcji. Jako działania podejmowane w celu aktywizowania uczniów nauczyciele w wywiadzie wymienili: samodzielne prowadzenie elementów lekcji, uprawianie ulubionych dyscyplin sportowych, samodzielnie wybranych, Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
12 / 24
angażowanie w przygotowanie uroczystości szkolnych, udział w konkursach, np. „Biznes-plan- moja firma” – konkurs organizowany przez miasto Starogard Gdański, prowadzenie dodatkowych zajęć, np. np. koła teatralnego, w przygotowaniu przedstawień, prowadzenie zajęć warsztatowych, integracyjnych (wymagających aktywności w twórczy sposób), organizacja wycieczek terenowych – praca w grupach, praca metodą projektu. Z kolei uczniowie klas II w ankiecie wyrazili opinię na temat zajęć lekcyjnych, w której (23/61) stwierdziło, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko, a (30/61) uznało, że duża część zajęć (choć nie wszystkie) są wciągające i angażują ich. Ponad połowa uczniów (23/45) klas III uznała, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko, (15/45), że duża część zajęć (choć nie wszystkie) jest wciągająca i angażuje ich. Ponad połowa ankietowanych rodziców (27/39) określiła, że ich dziecko raczej chętnie angażuje się w zajęcia szkolne, (6/39), że zdecydowanie chętnie, a (5/39), że raczej niechętnie. Z obserwacji zajęć wynika, że cała klasa lub większość uczniów są zaangażowani w zajęcia, co ma związek z działaniami podejmowanymi przez nauczyciela. Wśród działań podejmowanych w w/w celu na lekcjach zaobserwowano: stosowane metody nauczania,(np. indywidualna, praca w grupie, ćwiczenia praktyczne), stwarzanie atmosfery twórczej aktywności, wspieranie uczniów w wykonywanych zadaniach, udzielanie pełnej, wyczerpującej informacji o wykonywanym zadaniu, motywowanie, stosowanie indywidualizacji pracy. Uczniowie wykazują zaangażowanie w zajęcia pozalekcyjne organizowane w szkole. Uczniowie klas II w ankiecie wyrazili swoją opinię o zajęciach pozalekcyjnych, w której: ponad połowa (32/61) wskazała, że sporo zajęć (choć nie wszystkie) są interesujące, wciągające oraz że niemal wszystkie zajęcia bardzo ich angażują, tylko nieliczne są nudne, (13/61) uznało, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko, (10/61) wskazało, że wszystkie zajęcia są bardzo wciągające i angażują. Z kolei uczniowie( 22/45) klas III w ankiecie określili, że sporo zajęć (choć nie wszystkie) są interesujące, wciągające oraz że niemal wszystkie zajęcia bardzo ich angażują, a tylko nieliczne są nudne. Opinię, że niektóre zajęcia są wciągające, ale zdarza się to dość rzadko wybrało (11/45) uczniów, a (8/45) wskazało, że zajęcia w ogóle nie są interesujące, wciągające. Ponad połowa rodziców (22/39) uczniów stwierdziła, że ich dziecko uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych raczej chętnie i zdecydowanie chętnie, część (9/39) uznała, że dziecko chodzi raczej niechętnie, a (7/39) wskazało, że ich dziecko nie chodzi na zajęcia pozalekcyjne w szkole. Wszyscy ankietowani nauczyciele określili, że uczniowie są zaangażowani w zajęcia pozalekcyjne prowadzone w szkole. Wśród podawanych przykładów zaangażowania najczęściej wskazywano: przynależność do kół zainteresowań,(np. polonistyczne, teatralne, przyrodnicze, językowe, taneczne), udział w akcjach charytatywnych,(np. zbiórki żywności, pomocy świątecznej dla najbardziej potrzebujących uczniów), wpływ na przebieg prowadzonych zajęć, wybór sposobu prowadzenia zajęć, form pracy, udział w dodatkowych zajęciach przygotowujących ich do egzaminu gimnazjalnego, działania podejmowane w ramach samorządu uczniowskiego, udział w uroczystościach szkolnych, festynach, konkursach, zgłaszanie się do konkursów, projektów, zawodów, np. koła szachowego, udział w zawodach szkolnych, międzyszkolnych (Igrzyska Młodzieży Szkolnej w szachach), turniejach miejskich (Szachowe Mistrzostwa Starogardu) i wojewódzkich (np. turniej o Puchar Burmistrza Pruszcza Gdańskiego, uczestnictwo w kole wychowania komunikacyjnego. Uczniowie są inicjatorami działań dotyczących ich własnego rozwoju i rozwoju szkoły. Ponad połowa uczniów klas II (47/61) w ankiecie potwierdziła, że ma wpływ na to, co dzieje się w szkole, a (14/61), że nie ma wpływu. Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
13 / 24
Wśród najczęściej wymienianych kwestii, na które uczniowie klas II i III mają wpływ w zakresie prowadzenia i planowania zajęć są następujące: stosunek nauczycieli do uczniów (56/106), organizacja zajęć (38/106), zakres omawianego materiału (27/106), wyposażenie (21/106),inne (10/106) np. szybkość rozwiązywania zadań z zakresu materiału, nie mamy wpływu na mundurki, zachowanie nauczycieli i atmosfera w klasie, pomoc w prowadzeniu zajęć, przygotowanie referatu, pracy na jakiś temat. Większość uczniów klas III (32/45) uczniów zaznaczyła, że nie miała wpływu na to, co działo się na lekcjach, a (12/45), że raczej tak. W wywiadzie uczniowie podkreślili, że w szkole mogą zdobywać nowe wiadomości, „sugerować” nauczycielowi, czego chcą się uczyć, mogą też zgłaszać pomysły do opiekuna samorządu. Uczniowie dzielą się z nauczycielami lub innymi pracownikami szkoły swoimi pomysłami, które zgłaszają do wychowawcy, opiekuna i dyrekcji szkoły. Przykład tego typu działań to, np. pełnienie dyżurów razem z nauczycielami czy wolontariat. Z kolei dyrektor szkoły w wywiadzie podkreślił, że uczniowie zgłaszają propozycje działań na rzecz własnego rozwoju, czego przykładem są propozycje zajęć sportowych, organizacji koła szachowego czy informatycznego. Ponadto uczą się samorządności, działając w Samorządzie Uczniowskim, przeprowadzają kampanie wyborcze, organizują Dzień Samorządności, akcję Wielkiej Orkiestry Świątecznej. Pomysły uczniów są wdrażane w życie szkoły, np. zorganizowano szkolne mecze i koncerty w ramach Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Przedstawiciele uczniów czynnie angażują się w działalność Młodzieżowej Rady Miasta. Współpracują z nauczycielami, którzy organizują uroczystości szkolne i zgłaszają pomysły „na dekorację uroczystości”, szukają utworów muzycznych i literackich. Uczniowie wykonują prezentacje multimedialne podczas uroczystości szkolnych i akademii. W roku szkolnym 2011/2012 uczniowie drugiej klasy zwrócili się z prośbą o zorganizowanie zajęć wyrównawczych z matematyki, ponieważ potrzebowali pomocy w tym zakresie. Z ich inicjatywy określono też liczbę sprawdzianów w tygodniu, ujednolicono procentową skalę oceniania z poszczególnych przedmiotów. Dwa lata temu uczniowie zwrócili się z prośbą o możliwość poprawy każdej oceny z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Uczniowie mieli wpływ na działalność szkolnego wolontariatu. Sami zgłaszają chęć pełnienia dyżurów w jadalni szkolnej podczas przerw obiadowych i wywiązują się z tej funkcji wzorowo. Nauczyciele zaznaczyli, ze uczniowie podejmują działania na rzecz własnego rozwoju, czego przykładem może być: udział w organizacji dyżurów w szkole (uczniowie z III i II klasy), udział w projekcie „Zdolni z Pomorza” (zakwalifikowanie 6 osób), tworzenie samopomocy koleżeńskiej, prowadzenie kampanii do wyborów samorządu uczniowskiego, trenowanie systematyczne, rozwijanie umiejętności sportowych. Zdaniem nauczycieli szkoła pomaga uczniom, planować własny rozwój poprzez: udział w zajęciach z zakresu preorientacji zawodowej (zajęcia z doradcą zawodowym), udział w targach szkół, odwiedziny w innych szkołach powiatu, spotkanie z doradcą zawodowym z poradni, szczególną opieka dla uczniów z trudnościami, pomoc w planowaniu ich własnego rozwoju, kontakty z rodzicami, znajomość potencjału edukacyjnego uczniów, co pozwala planować rozwój. Uczniowie, w opinii nauczycieli podejmują działania wpływające na rozwój szkoły Przykłady tych działań to: praca w samorządzie uczniowskim, w którym są pomysłodawcami i realizatorami wielu imprez rozrywkowych Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
14 / 24
(dyskoteki) i uroczystości szkolnych oraz akcji charytatywnych (Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, Akcja „Kilogram”), udział w licznych akademiach, uroczystościach szkolnych, zawodach sportowych, konkursach przedmiotowych, imprezach okolicznościowych, wolontariat, dyżury na przerwach, udział w projekcie „Zdolni z Pomorza”, zaangażowanie się w działalność Starogardzkiego Centrum Kultury, Ogniska Pracy Pozaszkolnej, Ochotniczej Straży Pożarnej, Kuźni Brackiej, Stowarzyszenia Wspomagającego Osoby ze Środowisk Dysfunkcyjnych " Można Inaczej", Kluby Sportowe (byli współtwórcami organizacji I Jesiennych Spotkań Wolontariuszy powiatu Starogardzkiego), opracowanie pomocy naukowych, np. plansze, informatory historyczno-krajoznawcze, gazetki okolicznościowe, prezentacja multimedialna o Starogardzie przygotowana na konkurs „20 lat" później”. Wymienione powyżej działania zostały wskazane również przez rodziców i partnerów szkoły. Pomysły i inicjatywy uczniów są realizowane przez szkołę, co potwierdzili uczniowie w wywiadzie, wskazując przykłady podejmowanych działań: organizacja zajęć wyrównawczych z języka niemieckiego, warsztatów integracyjnych, realizacja wycieczek, koncertów, meczów, dyskotek, praca w wolontariacie, rozpatrywanie indywidualnych pomysłów, próśb uczniów. Dyrektor z kolei podkreślił, że w wyniku zgłoszonych przez uczniów zagrożeń polecono nauczycielom wychowania fizycznego zamykanie szatni w czasie dużych przerw oraz poprawiono jakość dyżurów nauczycieli. Uregulowana została również sprawa opieki i transportu sprzętu nagłaśniającego wykorzystywanego na szkolnych dyskotekach i uroczystościach. Z inicjatywy samorządu uczniowskiego wprowadzono dyżury uczniowskie na przerwach, by poprawić bezpieczeństwo, a nauczycielski zespół matematyczno - przyrodniczy podjął decyzję o możliwości poprawy wszystkich ocen, traktując poprawę ocen wyższych od niedostatecznej jako dobrowolną. Został opracowany regulamin korzystania z telefonów komórkowych - uczniowie chcieli mieć możliwość korzystania z telefonów w czasie przerw lekcyjnych. Nauczyciele wskazali również działania przedstawione przez dyrektora oraz, np. wspólny udział w imprezie sportowej Polpharma- eliminacje w koszykówce (ekstraklasa), organizacja loterii, konkursów. Obserwacja placówki pozwala stwierdzić, że na terenie szkoły dostępne są informacje o działaniach inicjowanych przez uczniów. Znajdują się one w gazetkach ściennych, gablotach szkolnych, w których wywieszane są informacje o osiągnięciach uczniów, np. sportowych, składzie drużyn sportowych. Ponadto oddzielną tablicą dysponuje samorząd szkolny, który w w/w miejscu informuje o swoich pracach, organizowanych imprezach oraz przekazuje informacje dla uczniów. Uczniowie są zaangażowani w życie szkoły, aktywnie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych oraz są inicjatorami działań mających na celu ich własny rozwój i rozwój szkoły. Nauczyciele pomagają uczniom planować ich rozwój, a ich inicjatywy są realizowane. Powyższe argumenty świadczą o wysokim stopniu spełnieniu wymagania przez szkołę.
Poziom spełniania wymagania: B
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
15 / 24
Wymaganie: Respektowane są normy społeczne Komentarz:
Uczniowie w szkole czują się bezpiecznie na lekcjach i na terenie szkoły poza zajęciami. Zdecydowana większość ich zna i przestrzega obowiązujące normy społeczne. Szkoła diagnozuje i analizuje występujące zagrożenia oraz podejmuje działania wzmacniające pozytywne zachowania uczniów. Szkoła dba o bezpieczeństwo uczniów. Ponad połowa ankietowanych uczniów klas II (42/61) określiła, że czuje się bezpiecznie na terenie szkoły poza zwykłymi godzinami jej pracy (np. po zajęciach pozalekcyjnych, na boisku), 6/61 wskazało, że nie czują się bezpiecznie, a 13/61, że nigdy nie bywa na terenie szkoły poza godzinami jej pracy. Wśród negatywnych zdarzeń, które miały miejsce w ciągu ostatniego roku szkolnego uczniowie wymienili najczęściej: • obrażanie ich (23) lub osoby z ich klasy (47/61), • pobicie ich (3) lub osoby z klasy (/10/61), • używanie w trakcie bójki ostrego narzędzia (1), bycie świadkiem w/w zdarzenia (/1/60), • zmuszanie przez innych do kupowanie czegoś za własne pieniądze (2), bycie świadkiem w/w zdarzenia (2/61), • kradzieże przedmiotów lub pieniędzy (5) lub komuś z klasy (8/61). Ponadto ponad połowa (35/61) uczniów stwierdziła, że w szkole nie ma miejsc, w których czuje się mało bezpiecznie. Jako miejsca mało bezpieczne wskazano: • toalety (14/61), • korytarz (10/61), • szatnia (7/61), • boisko (5/61), • klasa (5/61), • stołówka (4/61), • inne miejsca: w trakcie odpowiedzi, kiedy pyta nauczyciel, szatnie wychowania fizycznego; (4/61). Z kolei zdecydowana większość uczniów klas III (40/45) wskazała, że czuje się bezpiecznie na lekcji, a 4/61, że raczej nie lub zdecydowanie nie. Ponadto 36/45 uczniów określiło, że czuje się bezpiecznie podczas przerw, a 8/45, że raczej nie lub zdecydowanie nie. Rodzice uczniów w wywiadzie podkreślili, że poczucie bezpieczeństwa dzieci podnosi noszenie mundurków, monitoring w szkole, szeroko prowadzona profilaktyka przez psychologa i pedagoga szkolnego oraz pilnowanie porządku przez pracowników niepedagogicznych. Wszyscy w/w pracownicy wskazali, że w szkole dba się o bezpieczeństwo, a wśród stosowanych sposobów wymieniono: • oznaczenie wyjść ewakuacyjnych, • próbne alarmy, • dyżury nauczycieli i uczniów, • monitoring, który pozwala na rozwiązanie problemów wychowawczych, • przeglądy techniczne (zabezpieczenie przeciwpożarowe, elektryczne, wentylacyjne). Jako miejsca, w których częściej niż gdzie indziej zdarzają się zachowania niewłaściwe wskazano: toalety (w których zdarza się palenie papierosów) oraz szatnie wychowania fizycznego w których „uczniowie mają zbyt dużo czasu na przebieranie się”. W wywiadzie z partnerami respondenci podkreślili, że uczniowie czują się bezpiecznie w szkole, co potwierdzają prowadzone przez szkołę ankiety. Wskazano również na dobrą atmosferę, prowadzenie dyżurów przez nauczycieli wraz z uczniami oraz noszenie mundurków. Podkreślono także, że szkoła ma charakter „środowiskowy”, a istotną sprawą dla bezpieczeństwa, jest to, że uczniowie szkoły podstawowej kontynuują naukę w gimnazjum. Uczniowie znają zasady właściwego zachowania obowiązujące w szkole. Zdecydowana większość uczniów klas II (53/61) i III (42/45) zaznaczyła w ankiecie, że zasady właściwego zachowania się w szkole są dla nich jasne (nawet jeśli nie zawsze ich przestrzegają), a (8/61) i (2/45), że nie. Ponadto ponad połowa uczniów z klas II (48/61) stwierdziła także, że nauczyciele przestrzegają zasad, które sami głoszą, a (13/61), że tak nie jest. W wywiadzie uczniowie wskazywali normy, zasady obowiązujące w szkole, wśród których wymienili: • noszenie mundurków, • zmienne obuwie, • korzystanie z kół zainteresowań, Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
16 / 24
• wyrażanie własnego zdania, • korzystanie z Internetu. Wskazali również to, czego nie mogą robić, np. używać telefonów komórkowych, farbować włosów, palić papierosów, wnosić używek, stosować przemocy, używać wulgaryzmów. Partnerzy w wywiadzie wymienili najczęstsze zachowania prezentowane przez uczniów, do których należą: • kulturalne zachowanie, • godne reprezentowanie szkoły podczas uroczystości szkolnych, miejskich, • noszenie mundurków, • punktualność. W opinii partnerów zachowania uczniów są zgodne z ich oczekiwaniami, a na uwagę zasługują bardzo dobre relacje nauczyciel-uczeń i znajomość zasad kulturalnego zachowania się. Wynik obserwacji szkoły pozwala stwierdzić, że uczniowie są aktywni ruchowo, nie zaobserwowano żadnych niepokojących zachowań, które odbiegają od ogólnie przyjętych norm społecznych. Podczas przerwy uczniowie spędzają czas ze sobą w kilkuosobowych grupach, rozmawiając lub odpoczywając pod klasą. Niektórzy pełnią funkcję dyżurnego i pomagają w zachowaniu porządku i bezpieczeństwa w szkole, współpracują w tym zakresie z nauczycielami pełniącymi dyżur na przerwie. Szkoła prowadzi diagnozę zagrożeń i na bieżąco monitoruje sytuację wychowawczą. Dyrektor szkoły w wywiadzie podkreślił, że respektowanie norm przez uczniów to jeden z głównych celów wychowania i element dobrego funkcjonowania społeczności szkolnej. Diagnoza zachowań gimnazjalistów prowadzona jest nieustannie przez nauczycieli i wszystkich pracowników szkoły oraz samych uczniów, np. poprzez obserwację. Wśród sytuacji, w których ma miejsce prowadzenie diagnozy dyrektor wskazał: lekcje, przerwy, zajęcia pozalekcyjne, wycieczki, imprezy w szkole i poza nią. O wszelkich sytuacjach związanych z nieprzestrzeganiem zasad na bieżąco informowani są: dyrekcja, pedagog, wychowawcy, którzy natychmiast podejmują odpowiednie działania wychowawcze. Diagnoza zachowań uczniów prowadzona jest również poprzez badania ankietowe dotyczące, m.in. poczucia bezpieczeństwa uczniów na terenie szkoły, przygotowane i przeprowadzone przez pedagoga szkolnego (w roku szkolnym 2008/ 2009 i 2009/2010 wśród uczniów klas pierwszych i drugich przeprowadzono badania ankietowe nt. bezpieczeństwa). Często źródłem wiedzy jest też szczera rozmowa z uczniami lub indywidualna rozmowa z uczniem prowadzona przez wychowawcę, pedagoga, psychologa, dyrektora. W dokumentacji przedstawionej przez dyrektora znajdują się informacje dotyczące diagnozy zagrożeń. W/w informacje obecne są w arkuszu oceny sytuacji wychowawczej w szkole sporządzanego przez każdego wychowawcę dla poszczególnych klas. Dokument zawiera, m.in. opis występujących problemów wychowawczych, podejmowane działania w celu eliminacji tych zagrożeń, rodzaj udzielanej pomocy. Informacji w/w dostarcza również analiza wyników ankiety przeprowadzonej wśród uczniów na temat bezpieczeństwa – przeprowadzanej cyklicznie w szkole. W ankiecie uczniowie odpowiadali na pytania dotyczące, np. wskazania miejsc niebezpiecznych w szkole, doświadczenia przemocy ze strony kolegów, bycia świadkiem przemocy, określenia osoby, do której, zwróciliby się o pomoc w razie przemocy. Ponadto szkoła dysponuje analizą ankiety przeprowadzonej wśród rodziców uczniów, w której m.in. rodzice odpowiadają na pytanie dotyczące ich opinii na temat poczucia bezpieczeństwa dziecka w szkole oraz oceny współpracy rodziców ze szkołą. Zdecydowana większość rodziców (32/39) w ankiecie zaznaczyła, że pozytywne zachowania ich dziecka są dostrzegane przez nauczycieli, a (7/39), że nie. Ponadto (26/39) respondentów wskazało, że otrzymuje informacje na temat zagrożeń występujących w szkole, do której uczęszcza ich dziecko, a (12/39), że nie otrzymuje takich informacji. Szkoła prowadzi działania wychowawcze zmniejszające negatywne zjawiska oraz dostrzega i nagradza pozytywne zachowania uczniów. Dyrektor w wywiadzie potwierdził, że w szkole podejmuje się działania wychowawcze mające na celu zmniejszanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań, a wśród nich wymienił następujące: • upowszechnianie wiedzy o sukcesach szkoły wśród uczniów, np. dyplomy, puchary zdobyte przez uczniów ustawia się w specjalnie do tego celu przygotowanych gablotach, • pochwały wychowawcy klasy wpisuje się do zeszytu uwag i pochwał, • stosowanie słownych pochwał przez pracowników administracji i obsługi, • wyróżnienia dyrektora szkoły oraz dla najlepszych na zakończenie każdego roku szkolnego (nagrody z funduszu Rady Rodziców), • ogłaszanie komunikatów przez radiowęzeł w czasie gdy większość oddziałów jest w szkole, • przekazywanie informacji o sukcesach uczniów do lokalnej prasy, • umieszczenie osiągnięć ucznia na stronie www.zsp.starogard.pl, • zapisy w szkolnej kronice. Powyższe działania wskazali również rodzice w wywiadzie. Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
17 / 24
W szkole podejmuje się również działania wobec zdiagnozowanych zagrożeń poprzez organizację na terenie szkoły i w poradni psychologiczno-pedagogicznej szeregu zajęć, warsztatów nt. norm społecznych, radzenia sobie ze stresem i agresją. Ponadto organizowane są pogadanki, spektakle profilaktyczne oraz prowadzone ankiety nt. bezpieczeństwa, czego efektem była poprawa jakości dyżurów nauczycieli, szczególnie przy szkolnym sklepiku oraz zamykanie szatni wychowania fizycznego w czasie długich przerw. Prowadzi się także obserwacje uczniów przez nauczycieli oraz pracowników administracji i obsługi, np. dotyczące wychodzenia uczniów w czasie zajęć poza teren szkoły, biegania po korytarzach, naruszenia innych zasad dotyczących choćby kultury osobistej. W wyżej przedstawionych sytuacjach podejmowane działania to rozmowa wychowawcy, w razie konieczności upomnienia ucznia, powiadomienie rodziców (w sytuacji braku poprawy). Ponadto o wszelkich sytuacjach związanych z nieprzestrzeganiem zasad na bieżąco informowani są: dyrekcja, pedagog, wychowawcy, którzy natychmiast podejmują odpowiednie działania wychowawcze. Rodzice w wywiadzie zaznaczyli, że dzieci nie są narażone na niewłaściwe zachowania ze strony innych uczniów, a jeżeli zaistnieje taka sytuacja, to natychmiast jest rozwiązana przez nauczycieli lub obecnych pracowników szkoły. Zdaniem (27/39) rodziców nauczyciele szybko reagują na niewłaściwe zachowania uczniów, a (11/39) stwierdziło, że nie. Ponadto rodzice (29/39) w ankiecie zaznaczyli, że pozytywne zachowania ich dziecka są chwalone przez nauczycieli, a (6/39) było innego zdania. Zdecydowana większość rodziców (30/39) podkreśliła także, że nauczyciele szybko reagują na ryzykowne zachowania uczniów, a (6/39), że nie. Z kolei (2/30) respondentów zaznaczyło, że nie ma takich zachowań wśród uczniów. Analiza dokumentacji potwierdza, że szkoła dokumentuje prowadzone działania profilaktyczne i wychowawcze. Opracowano szkolny program profilaktyki w roku szkolnym 2011/12 wynikający z programu wychowawczego i obejmujący trzy zakresy działań: • w wymiarze szkolnym, • w wymiarze klasy, • na rzecz indywidualnych osób. Działania na rzecz klasy w gimnazjum to, np. • zajęcia integracyjne dla uczniów klas I, • warsztatowe, pn. „Uczeń płomieniem-dorośli pochodnią”, • prowadzenie profilaktyki uzależnień poprzez zajęcia „Uzależnieniom mówimy NIE”, • realizacja zagadnień dotyczących zdrowia, życia w grupie. Opracowano również szkolny program wychowawczy na rok szkolny 2011/12, w którym planuje się, np. realizację programu profilaktyki uzależnień poprzez: • akcję profilaktyczną „Tydzień profilaktyki”, • pogadanki związane z Kartą Praw Człowieka, • warsztaty „Profilaktyka zdrowotna” oraz na temat odpowiedzialności karnej nieletnich, • zajęcia integracyjne dla uczniów klas pierwszych. Ponadto szkoła zgłosiła się w roku szkolnym 2009/10 i 2010/11 do programu „Szkoła bez przemocy”, w którym zobowiązała się do organizacji zajęć edukacyjnych na temat agresji i przemocy dla rodziców, systematycznego prowadzenia zajęć psychoedukacyjnych dla uczniów, zorganizowania Dnia bez Przemocy oraz wprowadzenie programu integracji nowych uczniów i rodziców.W roku szkolnym 2011/12 szkoła przystąpiła do programu „Bezpieczna szkoła- bezpieczny uczeń", który dokumentuje w dziennikach zajęć oraz w dokumentacji wychowawcy i psychologa szkolnego. Dodatkowo w szkole dokumentuje się różne działania profilaktyczne poprzez: • analizę sytuacji wychowawczej w poszczególnym oddziale, • arkusze klasyfikacyjne, • promowanie pozytywnych postaw i negowanie naruszeń norm społecznych, • zeszyty uwag i pochwał każdego oddziału, • realizację programu profilaktyki, • sprawozdania psychologa i pedagoga, • realizację programu wychowawczego (harmonogramy z realizacji), • prezentacje na rady pedagogiczne, • plany pracy zespołów przedmiotowo - ewaluacyjnych, • prowadzenie ankiety nt. bezpieczeństwa (analiza i wnioski pedagoga i psychologa), • prowadzenie ankiety dotyczącej znajomości i przestrzegania zapisów szkolnego Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania, • zestawienie szkolnych kół zainteresowań, • prowadzenie arkuszy na temat oceny sytuacji wychowawczej, Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
18 / 24
• zestawienie osiągnięć dydaktycznych i wychowawczych uczniów, • zajęcia warsztatowe, • spotkania z policjantem, • spektakle profilaktyczne, • udział w Ogólnopolskiej Kompani Profilaktycznej – „Zachowaj trzeźwy umysł”. Inne działania podejmowane i dokumentowane w szkole to organizacja spotkań z funkcjonariuszem policji, pn. „Odpowiedzialny gimnazjalista” oraz wieloletnia współpraca z teatrem „Kurtyna" w realizacji zadań profilaktycznych i wychowawczych szkoły - organizacja inscenizacji teatralnych. Ponadto sprawozdania z pracy pedagoga i psychologa szkolnego ujmujące: • podejmowanie współpracy, np. z terapeutami Ośrodka Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, • organizację spotkania rodziców uczniów ze specjalistą ds. uzależnień Agencji Usług Profilaktycznych SILOE, • organizację zajęć dla rodziców, pn. „Szkoła dla rodziców”, • indywidualne konsultacje dla uczniów i rodziców oraz wychowawców klas dotyczące uczniów z trudnościami w nauce, • prowadzenie zajęć warsztatowych z komunikacji, wyboru dalszej drogi edukacji oraz zajęć dla uczniów z problemami emocjonalnymi. Prowadzona obserwacja placówki wskazuje, że na terenie szkoły nie zauważono zachowań agresywnych. Z kolei pracownicy niepedagogiczni podkreślili w wywiadzie, że włącza się ich do działań mających eliminować niewłaściwe zachowania uczniów poprzez: • współpracę z dyżurującymi nauczycielami i uczniami, • zwracanie uwagi na niewłaściwe zachowanie, • bezpośrednie reagowanie i wykorzystanie monitoringu, • współpracę z przedstawicielami samorządu uczniowskiego. W szkole analizuje się podejmowane działania wychowawcze służące eliminacji zagrożeń i wzmacnianiu pozytywnych zachowań Dyrektor w wywiadzie podkreślił, że prowadzi się analizę podejmowanych działań mających na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie pożądanych zachowań. Wspomnianą analizę podejmuje się w celu eliminacji zagrożeń i wzmacniania właściwych zachowań, co ma miejsce najmniej dwa razy w roku szkolnym i jest realizowane przez pedagoga szkolnego podczas posiedzenia Rady Pedagogicznej. Prowadzi się też analizę ilościową, aby porównać ilość przejawów niewłaściwych zachowań, np. z rokiem ubiegłym lub z poprzednim półroczem, dzięki czemu wiadomo, czy podejmowane działania przyniosły skutek, czy muszą być bardziej intensywne lub należy je zmodyfikować. Bardzo często zagrożenie stwarza niewielka grupa uczniów, bądź jeden uczeń. W sytuacjach trudnych analiza prowadzona jest na bieżąco przez wychowawcę, psychologa i pedagoga szkolnego. Nauczyciele wskazali, że wśród sposobów dokonywania analizy w/w działań podejmowane są następujące: • przeprowadzenie ankiety dotyczącej poczucia bezpieczeństwa w szkole i wyciąganie wniosków, • co semestr prowadzi się analizę różnych incydentów w szkole, np. agresywne zachowania, kradzieże, agresja, wagary, (analiza ilościowa i jakościowa), • wykorzystywanie różnych źródeł informacji, np. uczniowie są źródłem informacji o innych uczniach, personel szkolny, woźna i inni dostarczają informacji o uczniach. Wprowadza się modyfikacje w/w działań wychowawczych, w których uwzględnia się inicjatywy uczniów. Dyrektor wskazał, że zmodyfikowane zostały działania dotyczące problemów z frekwencją uczniów oraz zakłóceniem zajęć lekcyjnych. Od kilku lat praktykuje się w szkole prowadzenie indywidualnych zeszytów uwag i pochwał, co w roku szkolnym 2011/2012 dotyczy kilku uczniów. Wprowadzono również zasadę przyprowadzania i odbierania ze szkoły ucznia, sprawiającego problemy wychowawcze, przez niepracującego rodzica oraz zeszyty frekwencji dla wybranych uczniów, którzy mają problemy z nieobecnościami w szkole.. Uczniowie ci zbierają podpisy nauczycieli po każdej godzinie obecności, czego efektem jest poprawa frekwencji. Z kolei nauczyciele oprócz wskazanych przez dyrektora działań podali, że wprowadzono: • dodatkowy dyżur nauczycieli, którzy pilnują, żeby uczniowie nie pojawiali się na parterze, • wzmocnienie dyżurów nauczycieli przez dyżury uczniów, • opracowanie regulaminu zachowania uczniów, • cotygodniowe telefoniczne kontakty z wychowawcami uczniów z placówki opiekuńczo-wychowawczej. Partnerzy w wywiadzie podkreślili angażowanie uczniów w wolontariat, prowadzenie działań w zakresie profilaktyki, organizowanie spotkań dla rodziców. Jako ważne wymieniono również podejmowanie działań i sukcesy szkoły Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
19 / 24
w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz to, że szkoła stara się nagradzać uczniów za przejawy pozytywnych zachowań i prezentuje ich osiągnięcia w miejscach ogólnodostępnych. Z kolei ankietowani nauczyciele w zdecydowanej większości (15/17) podali, że podejmowane przez nich działania wychowawcze uwzględniają inicjatywy uczniów, a (2/17), stwierdziło, że nie. Jako przykłady inicjatyw uwzględnionych podano: zgłaszanie propozycji tematów godzin wychowawczych, organizacja imprez szkolnych i klasowych oraz organizacja wycieczek. Uczniowie z kolei wskazali, że w szkole była przeprowadzona ankieta na temat mundurków szkolnych, których większość uczniów „nie chce”, ale rodzice zdecydowali, by mundurki pozostały. Dyrektor wskazał następujące propozycje zmian zgłaszanych przez uczniów uwzględnione w szkole: • ujednolicenie kryteriów oceniania z prac pisemnych, • wprowadzenie jasnych zasad zachowywania się podczas przerw oraz używania telefonów komórkowych, • utworzenie zespołu tanecznego, • organizacja wycieczek klasowych i szkolnych, wyjść do kina, • prowadzenie samopomocy koleżeńskiej i dyżurów uczniów. Uczniowie wykazują się zachowaniami zgodnymi z wymaganiami. Nauczyciele w wywiadzie podkreślili, że w wynikach ankiet ponad 80% uczniów lubi szkołę i czuje się w niej bezpiecznie. Wskazano również na szereg osiągnięć szkoły w kształtowaniu wymaganych zachowań, np.: • umiejętność zachowania się i przestrzeganie zasad kultury, • niesienie pomocy innym, chęć zrobienia czegoś dobrego dla innych, co sprawia ze pokazują się z dobrej strony, • pomoc pracownikom i obsłudze szkoły, za co otrzymują pochwały, • znajomość normy i zasad obowiązujących w szkole, • otwartość i kultura osobista, • umiejętność reagowania na przejawy negatywnych zachowań, które sami zgłaszają i nie zgadzają się na takie zachowania, • dobra współpraca z rodzicami w kwestiach wychowawczych, • noszenie mundurków, • dbanie o dobry wizerunek szkoły w środowisku lokalnym. Wśród niepożądanych zachowań nauczyciele wymienili, np. wychodzenie poza teren szkoły w celu zapalenia papierosa lub po zakupy w sklepie, co się zdarza często, ale dotyczy grupy kilku uczniów. Ponadto wskazano sporadyczne niszczenie mienia szkolnego, spóźnienia na lekcje i opuszczenie pojedynczych godzin lekcyjnych (często w odniesieniu do grupy kilku osób) oraz lekceważący stosunek do obowiązków. Rzadkie natomiast są agresywne zachowania wobec innych uczniów oraz agresja słowna między uczniami. Podczas obserwacji szkoły nie stwierdzono zachowań agresywnych ani odbiegających od ogólnie przyjętych norm. Ponadto obserwacja zajęć pozwoliła na ustalenie, że wszyscy uczniowie podczas lekcji zachowują się zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi, a nauczyciele wzmacniają pożądane zachowania uczniów. Uczniowie w trakcie obserwowanych lekcji byli zdyscyplinowani, wykonywali uważnie polecenia nauczyciela, a ich zachowanie było zgodne z ogólnie przyjętymi normami społecznymi. Dyrektor w ankiecie zaznaczył, że zostały wymierzone kary statutowe za nieprzestrzeganie norm obowiązujących w szkole poprzez upomnienie dyrektora szkoły z powiadomieniem rodziców, np. w sytuacji agresji słownej uczeń – uczeń lub uczeń –nauczyciel oraz nagana dyrektora (pisemne powiadomienie rodziców) dla ucznia, który wagarował, a także w sytuacji kradzieży, spożywania alkoholu (sytuacja miała miejsce poza terenem szkoły). Pracownicy niepedagogiczni w wywiadzie zaznaczyli, że oczekiwane przez nich zachowania uczniów to przede wszystkim kultura osobista, sumienność, pracowitość i pomoc młodszym uczniom. Na uznanie w ich oczach zasługuje wysoka kultura osobista uczniów i umiejętność przyznania się do winy. W ocenie pracowników niepedagogicznych uczniowie to "dobre dzieci". Wśród zachowań, które nie są akceptowane w szkole wymieniono palenie papierosów, arogancję, bójki. Ponadto jeden z respondentów wskazał, że w tym roku szkolnym nie było przypadków palenia papierosów, a bójki zdarzają się bardzo rzadko i szkoła prowadzi rozmowy z rodzicami. Do najczęstszych niewłaściwych zachowań należą próby opuszczenia terenu szkoły, co dotyczy kilku osób. Szkoła dba o bezpieczeństwo, a uczniowie znają i w większości przestrzegają obowiązujących norm. Prowadzi się działania wychowawcze mające na celu eliminację zagrożeń i wzmacnianie pozytywnych zachowań. Szkoła diagnozuje i analizuje zagrożenia oraz wprowadza modyfikacje w realizowanych działaniach z uwzględnieniem inicjatyw uczniowskich. Powyższe argumenty świadczą o wysokim stopniu spełnienia wymagania.
Poziom spełniania wymagania: B Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
20 / 24
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
21 / 24
Wnioski z ewaluacji: 1. W szkole prowadzi się analizę ilościową i jakościową egzaminów zewnętrznych. Wdrażane wnioski z analiz przekładają się na wzrost efektywności kształcenia niektórych umiejętności. 2. Szkoła zapewnia nabywanie wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej. Uwzględnia indywidualne możliwości rozwojowe uczniów, co sprzyja ich sukcesom w konkursach przedmiotowych. 3. Uczniowie są zaangażowani w życie szkoły i przejawiają własną inicjatywę w celu osiągania rozwoju osobistego oraz rozwoju szkoły. Ich inicjatywy są dostrzegane i realizowane w szkole. 4. Szkoła dba o bezpieczeństwo. Uczniowie znają i w większości przestrzegają obowiązujących norm, a szkoła prowadzi działania wzmacniające pożądane postawy i zmniejszające negatywne zachowania. 5. W szkole prowadzi się diagnozę zagrożeń i analizuje podejmowane działania wychowawcze w celu ich modyfikacji. 6. Zachowanie uczniów jest zgodne z ogólnie przyjętymi normami, a nauczyciele i pracowni niepedagogiczni określili ich jako „dobre dzieci”.
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
22 / 24
Wymaganie Obszar: Efekty Analizuje się wyniki sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności Uczniowie są aktywni Respektowane są normy społeczne
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
Poziom spełniania wymagania C C B B
23 / 24
Raport sporządzili: Teresa Burczyk Stanisława Gurbowicz Kurator Oświaty: ................................................
Raport z ewaluacji: PUBLICZNE GIMNAZJUM NR 4
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
24 / 24
