EUROPA 2020 i wyzwania edukacyjne stojace przed Polska Wizyta studyjna Bruksela, 11.04.2014 Joanna Basztura Education Policy Desk officer (Poland, Lithuania, Denmark) Direction A, Unit A2 – Country analysis Education and Culture Directorate General [email protected]

Plan prezentacji • 1. Strategia Europa 2020 i jej cele • 2. Semestr europejski • 3. Edukacja i szkolenia 2020 – Europejska wspolpraca w zakresie edukacji i szkolen • 4. Komunikat: Przemyslec edukacje (rethinking education) • 5. Wskazniki edukacyjne dla Europy i Polski • 6. Otwarta metoda koordynacji (OMC) • 7. Erasmus+

Strategia Europa 2020 •

- Europa 2020 to unijna strategia wzrostu na okres od 2010 do 2020 r. Obejmuje ona o wiele więcej niż samo wyjście z kryzysu, z którym nadal boryka się wiele europejskich krajów

•

- Celem strategii „Europa 2020” jest osiągnięcie wzrostu gospodarczego, który będzie: inteligentny − dzięki bardziej efektywnym inwestycjom w edukację, badania naukowe i innowacje; zrównoważony − dzięki zdecydowanemu przesunięciu w kierunku gospodarki niskoemisyjnej; oraz sprzyjający włączeniu społecznemu, ze szczególnym naciskiem na tworzenie nowych miejsc pracy i ograniczanie ubóstwa.

•

- Strategia koncentruje się na pięciu dalekosiężnych celach w dziedzinie zatrudnienia, innowacyjności, edukacji, walki z ubóstwem oraz w zakresie klimatu i energii.

•

- Priorytety zwiazane z edukacja i szkoleniami zyskaly na znaczeniu od czasu przyjecia strategii Europa 2020 (2 cele zwiazane z edukacja: odsetek osob w wieku 30 -34 majacych wyksztalcenie wyzsze oraz odsetek osob przedwczesnie konczacych nauke)

Czy uda się osiągnąć cele na rok 2020?

75% populacji w wieku 20-64 lat powinno mieć zatrudnienie

3% PKB UE powinno być inwestowane w badania i rozwój Redukcja emisji CO2 o 20% Udział energii ze źródeł odnawialnych do 20% 20% efektywność energetyczna Ograniczenie osób przedwcześnie kończących naukę do 10% Co najmniej 40% z młodego pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie

Liczba osób zagrożonych ubóstwem powinna spaść o 20 milionów

Semestr europejski – kolejne kroki Wszystkie państwa członkowskie zobowiązały się do osiągnięcia celów strategii „Europa 2020” i ustanowiły zgodne z nią cele krajowe oraz strategie pobudzające wzrost gospodarczy. Pożądany wpływ na wzrost gospodarczy można jednak osiągnąć jedynie poprzez skoordynowane i ukierunkowane działania wszystkich krajów. W tym celu Komisja Europejska ustanowiła roczny cykl koordynacji . Co roku Komisja Europejska dokonuje gruntownej analizy programów reform gospodarczych i strukturalnych przedstawionych przez poszczególne państwa członkowskie i wydaje im zalecenia obejmujące okres od 12 do 18 kolejnych miesięcy.

Semestr europejski– kolejne kroki 1. Przygotowanie rocznej wielowymiarowej analizy wzrostu gospodarczego (Annual Growth Survey AGS) - sa to szczegółowe priorytety określające wytyczne dla koordynacji krajowych polityk gospodarczych, - celem jest koncentracja na wspieraniu wzrostu i zatrudnienia) - AGS 2013 byla przedstawiona w listopadzie 2012 - W marcu 2013 byla dyskutowana na Radzie Ministrow Unii Europejskiej

Semestr europejski – kolejne kroki • 2. Kraje czlonkowskie przedstawiają plan należytego zarządzania finansami publicznymi (program stabilności lub konwergencji) oraz plan reform i działań(krajowy program reform) w kwietniu 2013, które mają prowadzić ku inteligentnemu i trwałemu wzrostowi sprzyjającemu włączeniu społecznemu w dziedzinie: • - zatrudnienia, • - edukacji, • - badań naukowych, • - innowacji, • - energii i włączenia społecznego •

Semestr europejski – kolejne kroki • 3. Komisja ocenia te programy w oparciu o zestaw wskaźników opracowanych przez Eurostat we współpracy z innymi służbami Komisji, umożliwiających ocenę postępów w realizacji najważniejszych celów strategii „Europa 2020” (maj 2013) i w stosownym przypadku opracowuje zalecenia dla poszczególnych krajów (Country Specific Recommendations CSRs). • 4. Rada UE zalecenia te omawia, a Rada Europejska je zatwierdza. Państwa członkowskie uzyskują zatem stosowną poradę, jeszcze zanim przystąpią do sporządzania ostatecznego projektu budżetu na kolejny rok. • 5. Pod koniec czerwca lub na początku lipca Rada oficjalnie przyjmuje zalecenia skierowane do państw członkowskich.

Semestr europejski 2013 – kolejne kroki • 6. Jeżeli w określonym terminie zalecenia nie zostaną zrealizowane, wydane mogą zostać ostrzeżenia. W razie nadmiernej nierównowagi makroekonomicznej i budżetowej wykonanie zaleceń można egzekwować także za pomocą zachęt i sankcji.

7. Zasadniczą rolę w kontekście wzajemnej oceny oraz śledzenia postępów w realizacji głównych celów UE i inicjatyw przewodnich strategii „Europa 2020” odgrywają spotkania ministrów państw członkowskich poświęcone konkretnym kwestiom politycznym. • 8. Aby można było zrealizować zakładaną politykę i uzyskać szerokie zaangażowanie, prowadzona jest ścisła współpraca z Parlamentem Europejskim i innymi organami doradczymi UE (Komitet Regionów i Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny). W działania w pełni włączone zostaną także parlamenty krajowe, partnerzy społeczni, regiony i inne podmioty.

Listopad

European Commission

Luty

Marzec

Annual Growth Survey wraz z innymi raportami

Debaty & identyfikacja celow

European Parliament

Debaty & identyfikacja celow

Member States

Maj

Prace nad SWD

Council of Ministers

European Council

Kwiecień

Wiosenny szczyt UE: ogolne wytyczne priorytetow polityki gosp UE

Czerwiec

Lipiec

Propozycja CSR

Debaty na forum komitetow Rady

Jesien: Monitoring i peer review na poziomie europejskim

Przyjecie CSR Przyjecie Narodowych Programow Reform (NRPs) & Programow Stabilnosci/Konwerg encji (SCPs)

Jesien: Uwzglednianie CSR w krajowych politykach

Analiza wzrostu gospodarczego -Annual growth survey (AGS) - edukacja •

•

•

AGS przyjęty w listopadzie 2013 potwierdza kluczową rolę, jaką odgrywa edukacja, szkolenia i umiejętności odegrania jako nośniki wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i konkurencyjności. AGS:

- Podkreśla znaczenie odpowiednich umiejętności i uczenia się przez całe zycie jako odpowiedz na starzenie się siły roboczej (po raz pierwszy AGS wskazuje skutki starzenia się społeczeństwa); - Wyróżnia "polityki w zakresie umiejętności" jako sposób wspierania powstawania nowych miejsc pracy w poszczególnych obszarach o wysokich możliwościach tworzenia nowych miejsc pracy (w tym w sektorze technik informacyjnych/informatycznych); - Wzywa do poprawy wyników kształcenia i umiejętności; - Stwierdza, że UE pozostaje w tyle jesli chodzi o czle zwiazane ze szkolnictwem wyzszym i przedwczesnym kończeniem nauki; - Wskazuje, że siła robocza UE ma poważne braki zakresie umiejętności (zwlaszca w zakresie czytania, pisania, liczenia i umiejętności informatycznych); - Stwierdza, że ​konieczne jest, aby inwestować w modernizację systemów edukacji i szkoleń, w tym uczenia sie przez cale zycie .

Specjalne zalecenia (CSRs) 2013 • W 2013, wydano CSR w następujących obszarach związanych z • Edukacja i szkoleniami dla panstw czlonkowskich: - Młodziez (17 rekomendacji), w tym problem bezrobocia wśród młodzieży, ktory ma zostac zmniejszony przez pwdrazanie gwarancje dla młodzieży (12); - Laczenie swiata pracy i edukacji, umiejetnosci, uczenie się przez całe życie (14); - Przejście od edukacji do pracy, reformy szkolnictwa zawodowego, praktyki zawodowe (16); - Edukacja szkolna (12), predwczesne konczenie nauki (6), Zawod nauczyciela (3); - Wczesna edukacja i opieka nad dziecmi (10); - Szkolnictwo wyższe i reforma szkolnictwa wyższego (10); - Grupy defaworyzowane (9), w tym Romowie (5); - Kwestie finansowania, konsolidacja fiskalna w sposób przyjazny dla wzrostu (18).

Polska CSR 2013

CSR dla Polski w 2013 r.

• Rekomendacja dla Polski 2013 dotycząca edukacji:

• Rekomendacja 3 (CSR 3): • - Zwiększenie wysiłków na rzecz obniżenia bezrobocia osób młodych, na przykład poprzez gwarancję dla młodzieży, większe udostępnienie przyuczania do zawodu uczenia się poprzez praktykę, zacieśnienie współpracy szkół i pracodawców oraz poprawę jakości nauczania. • - Przyjęcie projektu strategii na rzecz uczenia się przez całe życie.

CSR dla Polski w 2013 r.

• Uzasadnienie (11) • - Bezrobocie osób młodych rośnie, co jest w dużej mierze skutkiem niedostatecznego dopasowania wyników nauczania do potrzeb rynku pracy. • - Mimo że wdrożone już reformy systemu edukacji służą rozwiązaniu problemu niedopasowania umiejętności do wolnych stanowisk, wciąż zachodzi potrzeba zwiększenia dostępności przyuczania do zawodu oraz uczenia się poprzez praktykę w celu zacieśnienia współpracy między szkołami a pracodawcami oraz poprawy jakości nauczania. • - Odsetek osób dorosłych angażujących się w uczenie się przez całe życie jest nadal bardzo niski, a strategia w tym zakresie nie została jeszcze • przyjęta.

CSR dla Polski w 2013 r.

• Rekomendacja 4 (CSR 4): • - Kontynuowanie wysiłków na rzecz zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy, szczególnie przez inwestowanie w wysokiej jakości, przystępną cenowo opiekę nad dziećmi i nauczanie przedszkolne, zapewnienie stabilnego finansowania i wykwalifikowanego personelu. • Uzasadnienie (12) • - Jeśli chodzi o wczesną opiekę na dziećmi, starania rządu skoncentrowane są na wdrożeniu programu „Maluch”. W efekcie liczba żłobków wzrosła niemal dwukrotnie w ostatnich dwóch latach, ale w porównaniu z innymi państwami jest wciąż bardzo niska i nie zaspokaja istniejącego zapotrzebowania. •

ET 2020 (edukacja i szkolenia 2020): Europejska wspolpraca w zakresie edukacji i szkolen) • • W maju 2009 r. Rada przyjęła konkluzje ustanawiające strategiczne ramy europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia (ET 2020) w okresie do 2020 r., kontynuacją wcześniejszego programu roboczego Edukacja i Szkolenia 2010, zapoczątkowanej w 2001 roku. • Są 4 cele strategiczne: 1. Wdrazanie kształcenia przez całe życie i mobilności; 2. Poprawa jakości i skuteczności kształcenia i szkolenia; 3. Promowanie rownosci, spójności społecznej i aktywności obywatelskiej; 4. Zwiększanie kreatywności i innowacyjności, w tym przedsiębiorczości, na wszystkich poziomach kształcenia i szkolenia 17

Dzialania w zakresie ET 2020 • - Działania na poziomie UE zostały opracowane w celu wsparcia obszarów priorytetowych na kazdym poziomie kształcenia i szkolenia - wczesne dzieciństwo, szkolnictwo wyższe, kształcenie zawodowe i dorosłych na podstawie ogólnych celów. • - Należą do nich, na przykład, coraz wieksze możliwości mobilności edukacyjnej, zacieśniania partnerstw między instytucjami kształcenia i szkolenia oraz całego społeczeństwa. • - Inne działania istotne dla wszystkich poziomów kształcenia, takie jak promowanie wielojęzyczności, innowacyjność, kreatywność i wdrazanie ICT (Technologii Informacyjnych i Informatycznych) •

ET 2020 (edukacja i szkolenia 2020): Europejska wspolpraca w zakresie edukacji i szkolen) - Wysokiej jakości edukacja przedszkolna, szkolnictwo podstawowe, srednie, szkolnictwo zawodowe, wyższe są podstawą sukcesu Europy. - W szybko zmieniającym się świecie, kształcenie ustawiczne musi być priorytetem - jest kluczem do zatrudnienia, sukcesu gospodarczego i pozwala obywatelom w pelni w pełni uczestniczyć w życiu społecznym. - Każde państwo członkowskie UE jest odpowiedzialne za własne systemy kształcenia i szkolenia, polityki na poziomie Unii europejskiej maja za zadanie wspieranie działań krajowych i pomóc w realizacji wspólnych wyzwań, takich jak: starzenie się społeczeństw, deficyt umiejętności wśród pracowników i globalnej konkurencja. - Obszary te wymagają wspólnych odpowiedzi i kraje mogą korzystać z wymiany doświadczeń. 19

Edukacja i szkolenia 2020 •

•

•

Na wniosek Rady, co roku Komisja Europejska publikuje ’Monitor Edukacji i Szkoleń (Education and Training Monitor). Jest on sprawozdaniem rocznym przedstawionym każdej jesieni przez Komisję Europejska, określającym, w zwięzłym dokumencie, postęp w sprawie kluczowych wskaźników Edukacja i Szkolenia 2020, w tym kluczowe wskaźniki Europa 2020 w dziedzinie edukacji i szkoleń. Education Monitor przedstawia ewolucję systemów kształcenia i szkolenia w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem zaleceń dla poszczególnych państw w dziedzinie kształcenia i szkolen, a także przyczynia się jako analityczny wkład do kolejnego europejskiego semestru. Drugiemu monitorowi wydanemu w dniu 30 października 2013 r. towarzyszy 28 indywidualnych raportów krajowych i narzędzia do wizualizacji online. .

•

•

Edukacja i szkolenia 2020 –cele do 2020 roku

- Co najmniej 95% dzieci w wieku od lat czterech do wieku rozpoczęcia obowiązkowej edukacji podstawowej powinny uczestniczyć w edukacji wczesnoszkolnej; - Udział w 15-latkow, ktorzy posidaja niewystarczające umiejętności w zakresie czytania, matematyki i nauki scislych powinien być mniejszy niż 15%; -Odsetek osób przedwcześnie kończących edukacje i szkolenie powinien być mniejszy niż 10%; - Udział osób w wieku 30-34 lat z wyższym wykształceniem powinien wynosić co najmniej 40%; -Przynajmniej 15% osób dorosłych w wieku 25-64 lat powinno uczestniczyć w kształceniu ustawicznym -Co najmniej 20% osób z wykształceniem wyższym i 6% 18-34 latków konczacych szkolenie zawodowe powinien spedzic czesc studiow badz szkolenia za granicą; - Wskaznik zatrudnienia absolwentów w wieku 20-34 lat, którzy ukonczyli studia badz szkolenie nie więcej niż trzy lata przed rokiem odniesienia powinien wynosic co najmniej 82%. -

Edukacja i szkolenia 2020 - Wskazniki dla Polski i UE • •

•

• •

• •

Poniżej przedstawiona sa wybrane wskaźniki dotyczące osiągnieć Polski w stosunku do średniej europejskiej i wartości docelowych w 2020 roku. - Edukacja wczesnoszkolna (78.4,4% w 2011), średnia UE 93,2% w 2012 roku, celem UE jest 95% - Przedwczesne kończenie nauki – 5.7%; srednia UE (12,7% w 2012), celem UE jest 10% - Procent uczniow wybierajacych szkolnictwo zawodowe jako % uczniow szkol srednich (48.3 % w 2012 roku) - srednia EU : 50,3%, - Odsetek osob z wyższym wykształceniem (39.1 % w 2012 r.); srednia UE (35,7%), celem UE jest 40% - Przedsiębiorczość osob w wieku 18-64 (54% w 2012 roku); srednia UE (42%) - Wydatki publiczne na edukację (5.5 % PKB w 2011), srednia UE (5,3% w 2012) - Osoby dorosle 16-64 uczestniczace w szkoleniach (4.5% w 2012); srednia UE 9%, celem UE jest 15%

Edukacja i szkolenia 2020 • Wyniki PISA 2012 : • Udział polskich 15-latkow osiągających niskie wyniki jest znacznie niższy niż średnia w UE we wszystkich 3 obszarach: • - czytanie (10,6% vs 17,8% w UE), • - matematyka (14,4% w porównaniu z UE 22,1%) • - nauki scisle i (9,0% w porównaniu z UE 16,6%). • Duża poprawa jest we wszystkich 3 dziedzinach porównaniu do roku 2009.

Rethinking Education – Komunikat: Przemyslec edukacje • Aby lepiej przyczynić się do strategii Europa 2020 i pomóc w zwiększeniu zatrudnienia i poprawy umiejętności, wydano komunikat 'Przemyśleć Edukacje', ktory obejmuje cztery obszary, które zostały uznane za niezbędne w celu poprawy jakosci edukacji i szkolen: - Rozwój szkolnictwa zawodowego światowej klasy, aby podnieść jakość umiejętności zawodowych; - Promowanie nauki opartej na praktyce, w tym staży, praktyk zawodowych, systemow dualnych , aby ulatwic przejście od nauki do pracy; - Promowanie współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi i prywatnymi (w celu tworzenia odpowiednich programow nauczania i przekazywania potrzebnych umiejetnosci) - Promowanie mobilności w ramach programu Erasmus +

Otwarta metoda koordynacji (OMC) • - Monitorowanie postępu: wsparcie krajowych reform kształcenia ustawicznego, modernizacjia szkolnictwa wyższego oraz rozwoju wspólnych instrumentów promujących jakość kształcenia, przejrzystośc wyborów i kwalifikacji, mobilnośc pomiędzy krajami. Cele UE są przedmiotem regularnego monitorowania i sprawozdawczości, zarówno na szczeblu unijnym i krajowym. • - Uczenie się od siebie nawzajem: Komisja organizuje działania w zakresie dzielenia sie doswiadczeniami miedzy panstwami czlonkowskimi i zainteresowanymi wspolnym tworzeniem polityk krajowych i systemow wsparcia w roznych dziedzinach

Otwarta metoda koordynacji (OMC) Europejskie narzędzia referencyjne: Europejska współpraca w dziedzinie edukacji doprowadziła do rozwoju wielu narzędzi referencyjnych UE, aby pomóc uczniom i wspierac reformy krajowe. Rekomendacje i wspólne zasady zostały opracowane w nastepujacych dziedzinach: - kompetencje kluczowe dla uczniów, - zapewnienie jakości w szkolnictwie wyższym oraz w kształceniu i szkoleniu zawodowym, - jakość w mobilności, - walidacja pozaformalnego i nieformalnego uczenia się, pdoradztwo w czasie całego życie - uznawanie kwalifikacji za granicą.

Program Erasmus+ (2014-2020 )

Budżet

• 14,7 mld euro (40-procentowy wzrost)

Instytucje zarządzające

• Komisja Europejska/ Agencja Wykonawcza • Narodowe Agencje

ERASMUS+ Nowy program Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Wspiera edukację, szkolenia, inicjatywy młodzieżowe oraz sportowe w całej Europie. Połączył w jedną całość 7 dotychczasowych programów: „Uczenie się przez całe życie”: Comenius, Erasmus, Grundtvig i Leonardo da Vinci

„Młodzież w działaniu” Erasmus Mundus Tempus •Jean Monnet •Alfa •Edulink

Struktura programu Erasmus+

ERASMUS+ Edukacja szkolna, szkolnictwo i kształcenie zawodowe, szkolnictwo wyższe, edukacja dorosłych, młodzież

AKCJA 1

AKCJA 2

AKCJA 3

Mobilność edukacyjna (wyjazdy w celach edukacyjnych)

Współpraca na rzecz innowacji i dobrych praktyk

Wsparcie dla reform w obszarze edukacji

oraz 2 akcje „specjalne” : Jean Monnet Sport

Kraje uczestniczące (programme countries) Kraje partnerskie (partner countries) A. Kraje uczestniczące w programie (programme countries) a. 28 państw członkowskich UE b. Islandia, Liechtenstein, Norwegia c. Szwajcaria d. Turcja e. Była republika Jugosławii Macedonia (FYROM)

B. Kraje partnerskie (partner countries) a. Kraje sąsiadujące z UE (podzielone na 4 regiony) Partnerstwo Wschodnie, Basen Morza Śródziemnego, Bałkany Zachodnie, Rosja

b. Pozostałe kraje – udział uzależniony od akcji i obszaru (sektora)

Priorytety programu Erasmus+ • - W swoich założeniach Program Erasmus+ nie różni się zasadniczo od zakończonego właśnie programu „Uczenie się przez całe życie”. • - Największy nacisk w nowym programie został położony na edukację formalną i pozaformalną służącą rozwijaniu umiejętności uczniów, nauczycieli i pracowników oraz poprawy ich sytuacji na rynku pracy. • - W praktyce program Erasmus+ umożliwia zagraniczną mobilność – wyjazdy w celach edukacyjnych (np. podjęcia studiów lub pracy, odbycia szkoleń lub zaangażowania się w wolontariat) uczniów, studentów, kadry edukacyjnej i pracowników młodzieżowych oraz wspiera budowę partnerstw pomiędzy uniwersytetami, szkołami wyższymi i średnimi, przedsiębiorstwami i organizacjami non-profit na rzecz wzmacniania innowacyjności i budowania wiedzy.

Priorytety programu Erasmus+ • - W programie podkreśla się szczególnie znaczenie współpracy międzysektorowej (różne sektory edukacji, instytucje na różnym szczeblu i o różnym profilu) i wzmacnianie efektu synergii pomiędzy sektorami edukacji a środowiskiem pracy.

• - Działania w obrębie sportu mają przede wszystkim wspierać inicjatywy mające na celu zwalczanie przemocy, dyskryminacji i dopingu. Na dofinansowanie będą mogły liczyć również międzynarodowe imprezy sportowe typu non-profit.

Priorytety programu Erasmus+ 1. - Rozwój umiejętności ogólnych i horyzontalnych, w szczególności związanych z przedsiębiorczością, ICT, wielojęzycznością. 2. - Lepsze wykorzystanie ICT i OZE (Otwartych zasobów edukacyjnych) w edukacji.

3. - Osiągnięcie spójności pomiędzy europejskimi i krajowymi narzędziami dotyczącymi uznawalności kwalifikacji i kompetencji. 4. - Inwestowanie w poprawę wykształcenia społeczeństwa.

Cele szczegółowe programu:  - podnoszenie poziomu kluczowych kompetencji i umiejętności poprzez mobilność edukacyjną i współpracę między światem edukacji i pracy  - podnoszenie jakości, innowacyjności i internacjonalizacji instytucji edukacyjnych  - modernizację systemów edukacji poprzez wymianę dobrych praktyk i rezultatów i wykorzystanie europejskich narzędzi ułatwiających uznawanie i przenoszenie kwalifikacji  - rozwijanie międzynarodowego wymiaru edukacji i szkoleń zwłaszcza poprzez współpracę instytucji z krajów uczestniczących w programie z instytucjami z krajów partnerskich programu w sektorze kształcenia i szkoleń zawodowych oraz szkolnictwa wyższego  - nauczanie i uczenie się języków obcych, różnorodność językowa, świadomość międzykulturowa

Dalsze informacje • • • • • •

• • • •

Europe 2020 http://ec.europa.eu/europe2020/index_en.htm Edukacja i Szkolenia 2020 http://ec.europa.eu/education/policy/strategicframework/index_en.htm Rethinking education http://ec.europa.eu/languages/policy/strategicframework/rethinking-education_en.htm Rekomendacje dla poszczegolnych krajow http://ec.europa.eu/europe2020/making-it-happen/countryspecific-recommendations/index_en.htm Erasmus + http://ec.europa.eu/education/opportunities/index_en.htm

Dalsze informacje • Erasmus+ • • • • • • •

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa Tel. +48 22 463 10 00 Fax +48 22 463 10 25; +48 22 463 10 26 e-mail: [email protected] http://www.frse.org.pl/