Wybrane zagadnienia produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych

mgr inż. Marcin Żekało Zakład Rachunkowości Rolnej, IERiGŻ-PIB

Seminarium IERiGŻ-PIB, 01.10.2010 r.

Plan wystąpienia

1. Sytuacja na europejskim rynku mleka z gospodarstw ekologicznych 2. Wyniki badao przeprowadzonych w ramach systemu AGROKOSZTY w latach 2006-2009 a/ wyniki ekonomiczne produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych b/ rezultaty produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych na tle wyników z gospodarstw konwencjonalnych

3. Wnioski

Działalności produkcji zwierzęcej w badaniach systemu AGROKOSZTY w latach 2006-2008 •

krowy mleczne

•

tuczniki

•

maciory

Publikacja dostępna na stronie www.ierigz.waw.pl

Pogłowie zwierząt (w sztukach) w gospodarstwach ekologicznych w latach 2004-2008

Lata

Krowy mleczne

Tuczniki

Maciory

2004

7 788

10 453

1 551

2008

10 587

9 776

1 693

2008/2004

135,9%

93,5%

109,1%

(źródło: niepublikowane dane GIJHAR-S)

Największymi producentami mleka wytwarzanego metodami ekologicznymi w Europie są Niemcy, Austria, Dania, Wielka Brytania i Francja (75% całego unijnego wolumenu surowca ekologicznego w 2008 r.) W I kwartale br. nastąpił wzrost dostaw ekologicznego mleka: Niemcy i Austrii - o 5,3%, Francja - o 3,5%. Tempo wzrostu sprzedaży ekologicznego mleka i produktów mleczarskich wciąż wzrasta, chod w ostatnich latach dynamika tego wzrostu osłabła.

(źródło: FAMMU/FAPA)

Pogłowie krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych w wybranych paostwach Unii Europejskiej w 2008 roku

Liczba krów mlecznych (w szt.)

Udział w pogłowiu ogółem (w %)

140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 12 10 8 6 4 2 0

118412

61386 56559

47522 18548 12776

9398

4952

4463

4418

2,6

2,5

10,0

2,8

1,6

2,6 1,2

2,4 0,5

(źródła: obliczenia na podstawie danych EUROSTAT)

1,2

Wydajnośd mleczna krów w gospodarstwach ekologicznych oraz porównanie do wydajności krów w gospodarstwach konwencjonalnych 10000 8207 8000 Wydajnośd mleczna (kg/szt./rok)

7078

6760

6575

6282

6226

6000

5525

5271

4802

4654

4098

4000

3698

2000 0 150 Relacja do wydajności krów w gospodarstwach 100 konwencjonalnych (%) 50

96

92

95

95

89

106 78

97 76

87

100

0

Źródło:

Offermann, Nieberg (2000) Economic Performance of Organic Farms in Europe oraz dane Polskiego FADN

84

Udział populacji ocenianej w krajowym pogłowiu krów mlecznych wg ICAR (%)

Źródło: według danych International Committee for Animal Recording (ICAR) w latach 2007-2009 (wykres pochodzi z publikacji Wyniki oceny wartości użytkowej krów mlecznych Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka (PFHBiPM)

Premia cenowa za sprzedaż mleka ekologicznego loco gospodarstwo w porównaniu do cen sprzedaży mleka z gospodarstw konwencjonalnych (w %) 37

35 32 30 27

26

25 21 20

Premia w%

20

20

19 14

15 10

12

14

13

13 11

10 8

5 0

Źródło: Offermann, Nieberg (2000) Economic Performance of Organic Farms in Europe

Liczba zarejestrowanych w 2008 roku operatorów przetwarzających mleko krowie pochodzące z gospodarstw ekologicznych

350

333

300 250 200 150 100 50

180 101 36

10

7

5

0

(Źródło: dane EUROSTAT oraz obliczenia na podstawie danych GIJHAR-S)

5

Schemat obliczania dochodu z działalności „krowy mleczne” Wartośd produkcji ogółem mleko, cielęta po odsadzeniu od krowy oraz wybrakowane krowy mleczne Koszty bezpośrednie ogółem głównie: wymiana stada pasze pochodzące z zewnątrz gospodarstwa pasze własne z produktów potencjalnie towarowych pasze własne z produktów nietowarowych = Nadwyżka bezpośrednia Koszty pośrednie ogółem Koszty pośrednie rzeczywiste (np. energia el., opał, paliwo, podatek rolny) Amortyzacja (budynków i budowli, środków transportu, maszyn i urządzeo) Koszt czynników zewnętrznych (praca najemna, czynsze dzierżawne, odsetki) = Dochód z działalności bez dopłat + Dopłaty do powierzchni paszowej płatnośd uzupełniająca, płatnośd ekologiczna, płatnośd zwierzęca = Dochód z działalności „krowy mleczne”

Wyniki produkcyjno-ekonomiczne produkcji mleka w gospodarstwach ekologicznych badanych w ramach systemu AGROKOSZTY

Średnio w gospodarstwach utrzymujących krowy mleczne

Wyszczególnienie

w roku badao

Liczba badanych gospodarstw

2006

2007

2008

2009

30

19

29

20

Średnioroczny stan krów mlecznych

[szt.]

6,5

5,8

6,5

8,9

Powierzchnia użytków rolnych

[ha]

24,0

15,3

17,3

18,5

[%]

67,4

47,5

48,5

61,9

[pkt]

0,26

0,34

0,33

0,29

Udział powierzchni trwałych użytków zielonych w UR Wskaźnik bonitacji trwałych użytków zielonych

Wydajnośd mleczna krów w latach 2006-2009 5000 4274

4375

4465

4597

w litrach

4000

3000

3341

3383

3328

3346 gospodarstwa ekologiczne wg AGROKOSZTY

2000 gospodarswa indywidualne wg GUS 1000

0 2006

2007

2008

2009

Ceny sprzedaży mleka w latach 2006-2009 1,2 1,07 1

w zł/litr

0,8

1,02

0,93

0,89 0,93

0,94

0,86

0,83

0,6

gospodarstwa ekologiczne wg AGROKOSZTY

0,4

gospodarstwa indywidualne wg GUS

0,2 0 2006

2007

2008

2009

Struktura kosztów ogółem utrzymania krów mlecznych w latach 2006-2009

Lata badań Wyszczególnienie

Koszty ogółem

[proc.]

z tego: koszty bezpośrednie ogółem koszty pośrednie ogółem

2006

2007

2008

2009

100,0

100,0

100,0

100,0

43,5

49,5

45,9

44,9

56,5

50,5

54,1

55,1

Struktura kosztów bezpośrednich utrzymania krów mlecznych w latach 2006-2009

13,6

30,7

3,1

12,8

13,6

20,2

3,3

6,0

7,3 11,0

4,4

55,6

50,6

2006

2007

40,2

2008

2009

wymiana stada

pasze z zewnątrz gospodarstwa

pasze własne towarowe

pasze własne nietowarowe

pozostałe

24,5

5,3

12,3

48,2

17,0

20,4

Dochód z działalności krowy mleczne w gospodarstwach ekologicznych w latach 2006-2009 (w przeliczeniu na 1 krowę) 4000

3799 3762 3669 3597

2006

3500

2007

3146 2918 2799

3000

2008

2009 w złotych

2500

2333

2000 1500

1779 1757 1610 1393

1264 881 870 616

1000 500

909 777 729 493

0 Wartośd produkcji ogółem

Koszty ogółem

Dochód z działalności bez dopłat

Dopłaty do powierzchni paszowej

Dochód z działalności

Udział dopłat w dochodzie z działalności krowy mleczne w gospodarstwach ekologicznych w latach 2006-2009 90

w%

Udział dopłat + JPO

70

Udział dopłat

80,5

80,4

80 62,7

60

55,8 51,1

50

45,3 40,2

40 30

28,1

20

10 0 2006

2007

2008

2009

Warunki produkcyjne gospodarstw ekologicznych i konwencjonalnych w regionie Małopolska i Pogórze (dane rzeczywiste)

Średnio w gospodarstwach utrzymujących krowy mleczne w regionie Małopolska i Pogórze Wyszczególnienie

2006

Liczba badanych gospodarstw

2009

konwencjonalne

ekologiczne

konwencjonalne

ekologiczne

20

18

22

12

Średnioroczny stan krów mlecznych

[szt.]

7,6

5,9

13,9

9,3

Wydajnośd mleczna krów

[litr]

4240

3341

4707

3705

*zł/litr+

0,88

0,83

0,88

0,86

Cena sprzedaży mleka

Dochód z działalności krowy mleczne w gospodarstwach konwencjonalnych i ekologicznych regionu Małopolska i Pogórze w 2006 roku (w przeliczeniu na 1 krowę) 6000

w złotych

5000 4000

4798 3667 3240

3000

2488 1558

2000

1787 1718

1179

1000

229 539

0

Wartośd produkcji ogółem

Koszty ogółem

Dochód z działalności bez dopłat

gospodarstwa konwencjonalne

Dopłaty do powierzchni paszowej

Dochód z działalności

gospodarstwa ekologiczne

Dochód z działalności krowy mleczne w gospodarstwach konwencjonalnych i ekologicznych regionu Małopolska i Pogórze w 2009 roku (w przeliczeniu na 1 krowę)

6000

w złotych

5000

4928

4125

4000

3990 3035

3000

2052

2000

938 1090

1000

962

1247

309

0

Wartośd produkcji ogółem

Koszty ogółem

Dochód z działalności bez dopłat

gospodarstwa konwencjonalne

Dopłaty do powierzchni paszowej

Dochód z działalności

gospodarstwa ekologiczne

Udział dopłat w dochodzie z działalności krowy mleczne w gospodarstwach konwencjonalnych i ekologicznych regionu Małopolska i Pogórze 50

46,9

45 40

w%

35

31,4

30

24,8

25 20 15

12,8

10 5 0 gospodarstwa konwencjonalne

2006

gospodarstwa ekologiczne

gospodarstwa konwencjonalne

2009

gospodarstwa ekologiczne

Nakłady pracy w gospodarstwach ekologicznych i konwencjonalnych regionu Małopolska i Pogórze w 2006 i 2009 roku 350

292

300

258 232

w godzinach

250 200

gospodarstwa konwencjonalne

175

150

gospodarstwa ekologiczne

100 50 0

2006

2009

WNIOSKI

1. Produkcja mleka wytwarzanego metodami ekologicznymi wykazuje ciągły wzrost w krajach Europy – podaż na rynku wciąż nie zaspokaja popytu na takie mleko i jego przetwory. 2. Dekoniunktura w ostatnich latach na rynku mleka w krajach starej Unii Europejskiej w mniejszym stopniu dotknęła producentów mleka wytwarzanego metodami ekologicznymi w porównaniu do producentów mleka ”konwencjonalnego”. 3. W Polsce rynek mleka i przetworów wytwarzanych metodami ekologicznymi realizowany jest na niewielką skalę. W ostatnich latach (2004-2008) nie zaobserwowano znaczącego wzrostu liczby krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych. 4. Zwiększanie pogłowia krów mlecznych w gospodarstwach ekologicznych w Polsce jest utrudnione z powodu małych możliwości pozyskania odpowiedniej powierzchni paszowej w gospodarstwie. 5. Optymalizacja produkcji mleka metodami ekologicznymi powinna polegad na doborze odpowiednich ras krów mlecznych oraz zróżnicowanych i dobrych jakościowo dawek pokarmowych (badania IGiHZ-PAN w Jastrzębcu).

WNIOSKI cd

6. Producenci mleka (także ekologicznego) powinni zwrócid uwagę na znaczenie kontroli użytkowości mlecznej, która w naszym kraju pozostaje na stosunkowo niskim poziomie (22,5% pogłowia na koniec 2009) w porównaniu z krajami o wysoko rozwiniętym mleczarstwie. 7. Na podstawie przeprowadzonych badao w systemie AGROKOSZTY w gospodarstwach ekologicznych utrzymujących krowy mleczne można potwierdzid: - duży udział dopłat na uzyskiwany dochód z działalności w porównaniu z wysokością dopłat w gospodarstwach konwencjonalnych, - wysoką pracochłonnośd utrzymania krów mlecznych w stosunku do gospodarstw konwencjonalnych. 8. Biorąc pod uwagę wyniki w tym samym regionie rolniczym, gospodarstwa ekologiczne w stosunku do konwencjonalnych mogą uzyskiwad podobne lub nawet lepsze wyniki dochodowe z działalności krowy mleczne. Jest to spowodowane konkurencyjnością kosztową produkcji mleka ekologicznego oraz znacznym udziałem dopłat do realizowanej produkcji.

Dziękuję za uwagę [email protected]