Temat: Unia Europejska na 102 SCENARIUSZE LEKCJI O TEMATYCE EUROPEJSKIEJ Sylwia Kempa Katarzyna Michałek-Jung Małgorzata Sołtys Rafał Urlik Zofia Walasek Monika Szynol Paweł Seruga

Katowice 2012

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej UNIA EUROPEJSKA

SPIS TREŚCI

Słowo wstępne ....................................................................................................................... 5 Scenariusz 1: Unia Europejska jako drzewo historii dziejów ................................................. 7 Scenariusz 2: Kto jest kim w Unii Europejskiej, czyli rzecz o instytucjach ............................ 19 Scenariusz 3: Traktat lizboński - kolejny etap w rozwoju UE................................................ 31 Scenariusz 4: Karta Praw Podstawowych - poznaj swoje prawa ......................................... 39 Scenariusz 5: Stanowienie prawa w Unii Europejskiej ........................................................ 45 Scenariusz 6: Droga Polski do Unii Europejskiej .................................................................. 57 Scenariusz 7: 2012 - Europejski Rok Aktywizacji Osób Starszych i Solidarności Międzynarodowej .................................................................. 65 Scenariusz 8: Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach ...................... 71 Scenariusz 9: Skąd się biorą pieniądze w Unii i na co Unia je wydaje, czyli budżet i polityka regionalna .................................................................. 81 Scenariusz 10: 67 mld euro dla Polski, czyli jak Fundusze Europejskie zmieniają naszą rzeczywistość? ..................... 89 Scenariusz 11: Z czego można sfinansować projekt, czyli czym są programy operacyjne ..... 97 Informacja o punkcie Europe Direct Katowice .................................................................... 110 Informacja o Fundacji Viribus Unitis ................................................................................... 111

SŁOWO WSTĘPNE 1 maja 2004 roku był i nadal pozostaje jedną z najistotniejszych dat w historii Polski. Przystąpienie do Unii Europejskiej otworzyło przed nami wiele drzwi, okazało się wspaniałą szansą, ale i wielkim wyzwaniem, któremu podołać muszą wszystkie pokolenia Polaków. Od tej pamiętnej chwili minęło już ponad osiem lat. Z tej okazji Punkt Informacyjny Europe Direct Katowice, we współpracy z konsultantami Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej w Katowicach oraz z Punktem Informacyjnym Funduszy Europejskich, przygotował i z dumą oddaje w Państwa ręce publikację pt. „Unia Europejska na 102”. Jednym z wyzwań, jakie stają przed nami – obywatelami Europy, jest przekazanie młodym pokoleniom podstawowych informacji o zjednoczonej Europie. Zespół Europe Direct, Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej i Punktu Informacyjnego Funduszy Europejskich ma nadzieję, iż przygotowany pakiet przyczyni się do wypełnienia tej misji i dodatnio wpłynie na stan wiedzy z dziedziny integracji europejskiej, jaką dysponuje współczesna młodzież. Pakiet, który oddajemy w Państwa ręce, stanowi zestawienie 11 scenariuszy i zawiera lekcje o takiej tematyce jak: historia integracji, stanowienie prawa, instytucje unijne czy Traktat z Lizbony. Zawiera on także konspekt zajęć o Europejskim Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej, gdyż rok 2012 obchodzony jest właśnie pod takim hasłem. Oprócz tego niniejsza publikacja wzbogacona została o podstawowe kwestie związane z funduszami unijnymi. Scenariusze przeznaczone są dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Polecamy Państwa szczególnej uwadze konspekt zajęć, który zwyciężył w konkursie na najlepszy scenariusz lekcji europejskiej. Koncentruje się on na kwestiach związanych z państwami kandydującymi do Unii Europejskiej, wykorzystując przy tym interesujące i nowatorskie rozwiązanie – równania matematyczne. Dzięki scenariuszowi pt. „Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach” tematyka zjednoczonej Europy będzie mogła zagościć na lekcjach matematyki w wielu szkołach województwa śląskiego. Osoby, które przygotowały niniejsze scenariusze, obcują z tematyką unijną od lat. Prowadzą lekcje, warsztaty i seminaria dotyczące szeroko pojętego funkcjonowania Unii Europejskiej. Scenariusze opracowane zostały w przystępnej formie. Nie zawsze wzbudzające zainteresowanie i czasem skomplikowane tematy ujęte zostały w ramy zajęć prowadzonych za pomocą aktywizujących metod nauczania tak, aby ułatwić przyswojenie wiedzy i wzbudzić zainteresowanie uczniów. Wyrażamy nadzieję, iż niniejsza publikacja ułatwi nauczycielom wprowadzanie uczniów w świat Unii Europejskiej, a uczniom uprzyjemni poznawanie kuluarów zjednoczonej Europy. Wierzymy, iż przyczyni się ona do wzrostu zainteresowania tą tematyką.

Małgorzata Sołtys Konsultant Europe Direct Katowice

4

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

5

Historia UE

Scenariusz 1

„Drzewo jest mocą, która powoli wznosi się ku niebu.” Antoine de Saint-Exupéry

TEMAT: Unia Europejska jako drzewo historii dziejów Cele: • uczeń wymienia podstawowe wydarzenia z historii UE • uczeń rozumie proces integracji europejskiej • uczeń potrafi odnieść wydarzenia z historii Europy (1950 – 2010) do wątków społecznych i ekonomicznych

Metody: • • • • •

gra dydaktyczna dyskusja praca w grupach analiza tekstu wykład

Pojęcia kluczowe: • • • •

integracja europejska Wspólnoty Europejskie trzy filary w ramach UE cztery swobody

Materiały pomocnicze: dla ucznia: Nr 2. „Drzewo genealogiczne Europy” – arkusz do gry dydaktycznej Nr 3. „Zestaw wydarzeń” – karty do gry dydaktycznej dla nauczyciela: Nr 1. „Dwudziestolecie międzywojenne” – tekst źródłowy Nr 4. „Baza pojęć” Nr 5. „Kalendarium”

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne

Czas: 45 min.

6

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

7

Scenariusz 1

Historia UE

Scenariusz 1

Historia UE

3. Budujemy drzewo genealogiczne Unii Europejskiej – zasadnicze zadanie podczas zajęć Podziel uczniów na 4 grupy. Każda z nich otrzymuje „Drzewo genealogiczne Europy” – Materiał pomocniczy 2 i „Zestaw wydarzeń” – Materiał pomocniczy 3. Zadaniem uczniów jest dopasowanie wydarzeń, zwyczajów do odpowiednich lat na drzewie genealogicznym. Następnie każda grupa przedstawia na forum efekty swojej pracy (przydziel grupom omówienie określonych dekad - ułatwi to i przyspieszy pracę). 4. Jak się zmieni nasze drzewo?- rzecz o przyszłości UE

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Ostatnim etapem jest wymyślenie i opisanie lub narysowanie zmian, jakie zajdą w Europie i Unii Europejskiej w różnych dziedzinach życia w latach od 2010-2020 oraz umieszczenie ich przez uczniów na drzewie genealogicznym. Każda grupa omawia swoją wizję przyszłości UE.

1. Rozgrzewka Powiedz uczniom, że na dzisiejszej lekcji będą się przenosić w czasie.*

Opcjonalnie, można wybrać jedno lub dwa drzewa genealogiczne i umieścić je na gazetce ściennej.

Zacznij lekcję od sprawdzenia poziomu wiedzy na temat wydarzeń w Europie i świecie od lat 50-tych do współczesności. Na środku tablicy zapisz: Europa i Świat 1950-2009. Następnie niech uczniowie dopisują swoje skojarzenia. Mogą one dotyczyć historii, polityki, zachowań społecznych, mody, muzyki, literatury, sztuki, itp. Ćwiczenie to ma na celu pobudzenie aktywności umysłowej uczniów, zachęcenie ich do współpracy. Pamiętaj, aby dać odpowiednią ilość czasu uczniom na zastanowienie się nad skojarzeniami. Postaraj się naprowadzić uczniów i wyjaśnić znaczenie słowa integracja europejska (Materiał pomocniczy 4).

Uwaga: Aby ułatwić prowadzanie lekcji scenariusz w Materiale pomocniczym 4 – „Baza pojęć” wyjaśnia najważniejsze pojęcia użyte w opisach wydarzeń, a w Materiale pomocniczym 5 – „Kalendarium” znajduje się uporządkowany spis najważniejszych wydarzeń z historii UE. Dla utrwalenia zdobytej wiedzy możesz zaproponować wspólne uzupełniane dat omawianych wydarzeń z historii UE i zapisywanie ich na drzewie.

2. Mini wykład

Propozycja: Zanim rozpoczniesz wykład poproś uczniów, żeby zamknęli oczy i wyobrazili sobie, że żyją około 70 lat temu. Mogą spróbować opisać, jak się czują lub wyrazić swoje odczucia (druga połowa lat 30 tych XX wieku, dwudziestolecie międzywojenne; żyje nadal bardzo wielu ludzi, którzy walczyli w czasie I Wojny Światowej. Polska niedawno odzyskała niepodległość. Dzieci chodzą do szkoły, dorośli pracują, ludzie zaczynają wracać do normalności). Możesz przeczytać tekst „Dwudziestolecie międzywojenne” – Materiał pomocniczy 1.

Spokój został przerwany w 1939r., wraz z wybuchem II wojny światowej. Jej skutki były tragiczne: miliony zabitych, obozy koncentracyjne, olbrzymie zniszczenia. Wojna skończyła się w 1945r. Europa była zrujnowana. Świat podzielił się na dwa przeciwstawne bloki na czele z ZSSR i USA. W tej sytuacji Stary Kontynent musiał odnaleźć swoje miejsce na arenie międzynarodowej. Z pomocą finansową przyszły Europie Stany Zjednoczone. Jednak przed Europejczykami stało większe wyzwanie. II Wojna Światowa była klęska moralną Europy. Trzeba było wymyślić sposób na zapewnienie Europejczykom bezpieczeństwa i pokoju. Ten śmiały plan przedstawił Ministrowi Spraw Zagranicznych Francji Robertowi Schumanowi, jego doradca Jean Monnet. Plan ten miał na celu integrację Europy, a przez to nadanie krajom wspólnego celu, który sprawi, że prowadzenie wojny będzie nieopłacalne. Tak zaczęła się historia Unii Europejskiej, w budowie której dzisiaj uczestniczymy także i my.

* Celem takiego działania będzie uświadomienie uczniom, że integracja europejska jest procesem, który wpisał się w określonym czasie w historię. Ta „wycieczka” pozwoli uzmysłowić sobie przyczyny powstania Unii Europejskiej. Ponadto, uczniowie będą potrafili połączyć wydarzenia z zakresu integracji z tym, co się działo ówcześnie na świecie oraz z tym, jak wyglądało życie zwykłych ludzi. To też pozwoli im zrozumieć, że także mają wpływ na kształtowanie rzeczywistości wokół siebie.

8

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

9

Historia UE

Scenariusz 1

Materiał pomocniczy 1

Historia UE

Scenariusz 1

Materiał pomocniczy 2

Dwudziestolecie międzywojenne

Drzewo genealogiczne Europy

„Po upływie roku, jednego z ostatnich dni czerwca Judym zbudził się w Warszawie. Była godzina dziesiąta rano. Przez uchylone okna włamywał się do pokoju łoskot ulicy Widok, starodawny, znajomy łoskot d r y n d tłukących się o kamienie wielkości bułki chleba. Z dołu, z wąskiego dziedzińca, na który wychodziła większość okien chambres garnies, gdzie się w przeddzień zatrzymał, wlokły się już w górę na skrzydłach ciepła rozprażone wapory. Judym zerwał się, zbliżył do okna i przez szpary między jego połowami oglądał figurę stróża z mosiężną blachą na czapie, który z rodzimym grubiaństwem tłumaczył coś starej damie w czarnej mantylce. Młodość kipiała w żyłach doktora. Czuł w sobie uśpioną siłę jak człowiek, który jest u podnóża wielkiej góry, stawia krok pierwszy, żeby wstąpić na jej szczyt daleki - i wie, że wejdzie. Nie strząsnął ze siebie dotąd znużenia po drodze „Paryż-Warszawa”, jednym tchem odbytej, ale w przeddzień doznał tylu miłych uczuć, że kazały mu w zupełności zapomnieć o sadzy węgla, którą był przesiąkł. Gdy z okien wagonu widział krajobraz, wioski z ich białymi chatami, bezbrzeżne pola, zboża dojrzałe - nie wyczuwał wielkiej różnicy między tym krajem a ziemią francuską. Tu i ówdzie sterczały dziwne kształty fabryk i wskroś jasnego nieba szły dymy. Do wagonu wsiadali wieśniacy bynajmniej nie głupsi od francuskich, czasami tak mądrzy, że aż miło, rzemieślnicy i robotnicy - tacy sami jak francuscy. Słuchając ich rozmów mówił do siebie co chwila: „A bo to prawda, że jesteśmy barbarzyńcami, półazjatami? - Nieprawda! - Tacyśmy sami jak każdy inny...(..) Z prawej i lewej strony stały otworem sklepiki, instytucje kończące się niedaleko od proga - jak szuflady wyklejone papierem. Na drewnianych półkach leżało w takim magazynie ze jakie trzy ruble papierosów, a bliżej drzwi nęciły przechodnia gotowane jaja, wędzone śledzie, czekolada w tabliczkach i w ponętnej formie cukierków, krajanki sera, biała marchew, czosnek, cebula, ciastka, rzodkiew, groch w strączkach, kubły z koszernymi serdelkami i słoje z sokiem malinowym do wody. (..) Przez drzwi kuchenki, otwarte na korytarz, buchało gorąco i zaduch, jak się zdawało, nie do wytrzymania. Wiktora Judyma nie było w domu. Obiad gotowała ciotka Teraz już prawie nie spostrzegała obecności doktora Tomasza. On także nie nasuwał się jej przed oczy i chętnie z pierwszej stancji, która pełniła zarazem obowiązki kuchni i mieszkania ciotki, wsunął się do drugiej, sypialni Judymów. Było to niskie poddasze. Sufitu dosięgało się głową. Stały tam dwa łóżka zawalone pościelą, a między nimi komoda okryta szydełkową serwetą. Nad łóżkami wisiały fotografie krewnych w tużurkach (w środku fotografia doktora w mundurze studenckim), wszystkie w ramkach wyciętych laubzegą. Gdzieś w kącie szczękał zegar z długimi wagami. Doktor objął wzrokiem te sprzęty i niektóre z nich przypomniał sobie: były w suterenie rodziców.(..)”

Wpisz poszczególne litery, którymi oznaczone są karty z materiału pomocniczego nr 3 w wyznaczone miejsce w odpowiedniej dekadzie. * S. Żeromski: Ludzie Bezdomni.

10

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

11

Historia UE

Scenariusz 1

Historia UE

Scenariusz 1

LATA 80TE

Symbolem upadku komunizmu w całej Europie Środkowo-Wschodniej, któremu początek dały wydarzenia w Polsce (powstanie „Solidarności”) oraz na Węgrzech jest zburzenie muru berlińskiego. Wrażeń, niekoniecznie historycznych, dostarczają młodzieży skoki na bungee. Tymczasem młodsze dzieci jeżdżą na rolkach i słuchają muzyki disco z „odtwarzaczy osobistych” (walkmanów) lub płyt kompaktowych.

Furorę w tej dekadzie na Starym Kontynencie robią telenowele i azjatycka kuchnia. Młodzież w Europie staje się coraz bardziej mobilna. Przyczynia się do tego również uruchomienie programu Erasmus, którego celem jest finansowanie wyjazdów studentów na studia do innego kraju europejskiego.

Na rynku zabawek pojawia się słynna kostka Rubika, która w mig osiąga szczyt popularności. W fabrykach samochodów na linie produkcyjne wkraczają roboty. Nowoczesne technologie rozwijają się w bardzo szybkim tempie. Również we WE wiele się dzieje. W tej dekadzie następuje kolejne poszerzenie. Do Wspólnoty dołącza Grecja, a 5 lat później Hiszpania i Portugalia. Przyjęty Jednolity Akt Europejski wprowadził program mający na celu wyeliminowanie problemów z handlem zagranicznym oraz przyznał szersze uprawnienia Parlamentowi Europejskiemu, zwiększył również wpływ WE na działania w zakresie ochrony środowiska.

LATA 90TE

Ważny rok w historii integracji europejskiej. Traktat z Mastricht powołuje do życia Unię Europejską oraz wprowadza „obywatelstwo europejskie”, trzy filary oraz Unię Gospodarczą i Walutową. Ponadto, oficjalnie zostaje utworzony Jednolity Rynek Europejski z czterema swobodami (przepływu towarów, usług, osób i kapitału). Do UE przystępują nowe państwa: Austria, Finlandia i Szwecja. Norwegowie odrzucili możliwość akcesji po raz drugi. UE liczy 15 członków i określa jasno, jakie kryteria muszą spełnić państwa, które będą chciały przystąpić do UE, tzw. kryteria kopenhaskie. Uff, sporo się dzieje, a to jeszcze nie wszystko…

N

W tej dekadzie granice w Europie „znikają” dosłownie i w przenośni. W życie wchodzi układ z Schengen o „Zniesieniu kontroli granicznych” z 1985r. Początkowo obejmował on siedem państw: Francję, Belgię, Hiszpanię, Luksemburg, Holandię i Niemcy oraz Portugalię. Nieco później objął również inne państwa. Poza układem pozostaje Wielka Brytania i Irlandia. Prawdziwy przełom następuje również w inżynierii genetycznej – szkoccy naukowcy sklonowali owcę „Dolly”.

Niemcy cieszą się ze zjednoczenia – NRD, staję się częścią RFN i zostaje automatycznie wcielone do UE. Ponadto przywódcy unijni postanawiają dokonać kolejnej reform struktur unijnych i podpisują Traktat Amsterdamski. Najważniejszym ustaleniem było wprowadzenie zapisów dotyczących mechanizmów „wzmocnionej współpracy”. Na tym jeszcze nie koniec atrakcji. Unia bowiem rozpoczęła negocjacje akcesyjne z krajami Europy Środkowo-Wschodniej oraz z Cyprem i Maltą. Skutki tego będą widoczne już wkrótce…

LATA 00

Materiał pomocniczy 3

Trwa rewolucja komunikacyjna. Domowej rozrywce sprzyjają nowoczesne telewizory plazmowe, odtwarzacze DVD, MP3, telefonia komórkowa. W części krajów UE obowiązującą walutą jest euro. Banknoty są jednakowe dla wszystkich krajów. Monety z kolei mają wspólny awers, informujący o wartości, lecz różny narodowy rewers. Ponadto coraz większego znaczenia nabiera ekologia. Najlepszym dowodem na to było wejście w życie z Protokołu z Kyoto- międzynarodowego porozumienia mającego na celu niedopuszczenie do pogłębiania się globalnego ocieplenia klimatu i redukcję gazów cieplarnianych.

Niezmierną popularnością cieszą się wśród młodzieży jeansy i T-shirty. Najmodniejszym kolorem jest czarny. Coraz więcej ludzi podróżuje po świecie. Niemiej ta dekada to wzrost niepokoju w związku z globalnym zagrożeniem, jakim staje się terroryzm (atak na World Trade Centre w Nowym Yorku). Na początku dekady w UE zostaje podpisany Traktat z Nicei, którego głównym celem było umożliwienie poszerzenia Wspólnoty. Wkrótce po tym fakcie do UE przystępuje 10 państw Europy Środkowej i Wschodniej: Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Węgry, Malta i Cypr. Dwa lata później grono poszerza się do 27 państw, po przyłączeniu się Bułgarii i Rumunii.

LATA 70TE

LATA 60TE

LATA 50TE

Zestaw wydarzeń

12

Ten okres to początek ery rock’n rolla i Elvisa Presley’a. Muzyka ta przyciągała rzesze młodych ludzi nie tylko brzmieniem, ale także była formą wyrażenia sprzeciwu wobec dyskryminacji rasowej w USA. W tym rock’n rollowym klimacie rozpoczęła się również historia integracji europejskiej. Początek dało jej sześć państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg podpisując Traktat Paryski (zawarty na 50 lat; wygasł w 2002 r.). Wszystko po to, aby w Europie nie było już wojen.

I

Kolejna dekada wielu zmian. Na świecie w tym czasie jest bardzo niespokojnie. Ludzie mają już dosyć wojny w Wietnamie, dlatego też rozpoczynają się protesty antywojenne oraz kampanie obywatelskiego nieposłuszeństwa. Również młodzież szuka wolności poglądów i znajduje ją w kulturze hippisowskiej, która w tym okresie ma swój początek. „Dziecikwiaty” odrzucają normy społeczne oparte na rywalizacji i materializmie. Ich oddziaływanie ma również wpływ na kolorową modę.

Kiedy „Love me tender..” rozbrzmiewało na każdej młodzieżowej prywatce, politycy w zachodniej Europie, zauroczeni wynikami działania EWWiS, postanawiają współdziałać w szerszym zakresie. Podpisują Traktaty Rzymskie ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarzą, która miała realizować ideę postępu gospodarczego i społecznego oraz Traktat o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

L

Wraz z nastaniem rock’n rolla zmienia się również styl ubierania. Do lamusa odchodzą stroje przypominające garderobę rodziców. Młodzież pokochała niebieski dżins. Dziewczyny wydają pieniądze na szerokie spódnice, które ubierają w komplecie ze skarpetkami. Prawdziwą furorę robi hoola-hop. Zakręcenie dotyczy także zupełnie innej dziedziny życia, zdobywania Kosmosu. To właśnie w tym okresie wystrzelono na orbitę pierwszą sztuczna satelitę Ziemi: Sputnik 1, co w tłumaczeniu oznacza „towarzysza podróży”.

B

Rozpoczyna się szaleństwo beatlemanii. Rockowy zespół „The Beatles” osiąga szczyt popularności. Szacuje się, że w historii rynku fonograficznego nikt nie sprzedał więcej płyt od nich. W tym czasie również inna grupa staje się coraz bardziej popularna: Wspólnota Europejska. Po pierwsze Wielka Brytania stara się o członkostwo we Wspólnotach Europejskich. Ich zapał ostudził jednak ówczesny prezydent Francji Charles de Gaulle. Po drugie, powstaje konkurencyjna grupa państw niebędących w EWG, tworząca wspólny rynek: Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA).

Kolejne bariery pokonane. Jurij Gagarin, jako pierwszy człowiek poleciał w Kosmos, przekraczając dotychczasowe ograniczenia przestrzenne. W EWG zniesiono kolejną barierę w handlu: cła na towary przemysłowe. W świecie medycyny dokonano pierwszej transplantacji serca (Christian Barnard).

Kolejne przejawy wolności i indywidualizmu. W modzie furorę robią mini-spódniczki i krótkie szorty oraz spodnie-dzwony. Do tego koniecznie nosi się buty na masywnych platformach. Coraz częściej na ulicy można zobaczyć punków. Modne staje się kolczykowanie. Ponadto rozpoczyna się dekada bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego.Instytucja ta ma być głosem Europejczyków we Wspólnocie. WE staję się coraz bardziej namacalna dla mieszkańców Europy. Rola tej instytucji stale rośnie.

WE bliższe obywatelom! I to również w Wielkiej Brytanii, Dani i Irlandii. Państwa te przystąpiły bowiem do WE. Jedynie Norwegowie w referendum powiedzieli „nie” integracji europejskiej. Środkiem do przybliżania integracji obywatelom miał być powołany w tej dekadzie Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Jego głównym celem było przeniesienie pieniędzy z bogatych do biednych regionów w celu poprawy stanu dróg, komunikacji, przyciągnięcia inwestycji i stworzenia nowych miejsc pracy. W przyszłości ta działalność będzie pochłaniać 1/3 wydatków unijnych.

R A G

Wspólnoty Europejskie coraz prężniej działają i rozszerzają współpracę na nowe obszary. Powstaje pierwszy, śmiały plan wprowadzania wspólnej waluty, który zostanie zrealizowany za 30 lat. Coraz większego znaczenia zaczyna nabierać ochrona środowiska. WE po raz pierwszy wprowadza termin: „zanieczyszczający płaci”. Tworzą się grupy nacisku, np. Greenpeace. Niemniej dla młodzieży w tym czasie inne grupy mają większe znaczenie: zespoły muzyki pop, które przyciągają coraz młodszą publiczność. Styl młodzieżowy staje się coraz bardziej egzotyczny i zróżnicowany

E H O

Europe Direct Katowice

C P J

F

K

Globalizacja, globalna wioska, kryzys gospodarczy, terroryzm, podział północ-południe, kultura masowa to pojęcia bezpośrednio kojarzone z współczesnymi wyzwaniami i zagrożeniami. Wyzwanie dla UE w tej dekadzie stanowił Traktat z Lizbony. Pierwotna wersja, Traktatu Konstytucyjnego dla Europy została odrzucona w referendum we Francji i Holandii. Jego poprawiona wersja: Traktat Lizboński, wszedł w życie po wielu perypetiach 01.12.2009r.

S D M

Europe Direct Katowice

13

Historia UE

Scenariusz 1

mające na celu zastraszenie i wymuszenie na danej grupie ludności lub państwie ustępstw w drodze do realizacji określonych celów.

Materiał pomocniczy 4

BAZA POJĘĆ Cztery swobody – zasady zapisane w Traktacie Rzymskim. Traktowane są jako podstawy funkcjonowania wspólnego rynku we Wspólnocie Europejskiej. Są to: 1. wolność przepływu towarów. 2. wolność przepływu usług. 3. wolność przepływu kapitału. 4. wolność przepływu ludzi. EFTA – (ang. European Free Trade Association) Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu. Powstała w 1960 roku. Założyły ją państwa europejskie niebędące we Wspólnotach Europejskich w obawie przed dyskryminacją ekonomiczną. Stowarzyszenie utworzyły: Wielka Brytania, Austria, Szwecja, Dania, Norwegia, Portugalia i Szwajcaria. W późniejszym okresie przystąpiły: Islandia, Finlandia i Lichtenstein. Państwa te utworzyły obszar wolnego handlu, ale nie ustanowiły instytucji ponadnarodowych. W miarę przechodzenia tych państw do UE organizacja ta traciła swoje znaczenie. Niemniej trwa nadal. W jej skład wchodzą obecnie: Islandia, Szwajcaria, Norwegia i Liechtenstein. Erasmus – Erasmus jest programem dla uczelni, ich studentów i pracowników. Wspiera międzynarodową współpracę szkół wyższych, umożliwia wyjazdy studentów za granicę na część studiów i praktykę, promuje mobilność pracowników uczelni, stwarza uczelniom liczne możliwości udziału w projektach wraz z partnerami zagranicznymi. Globalizacja – zacieśnianie i ujednolicanie się związków i powiązań o charakterze światowym we wszystkich niemal dziedzinach, a zwłaszcza w gospodarce i finansach. „Globalna wioska” – pojęcie wprowadzone przez McLuhana w latach 60-tych XX wieku. Opisuje ono zjawisko, w którym media elektroniczne i ich zasięg sprawiają, że świat staje się wioską. Odległości nie mają znaczenia, można mieszkać na wsi i jednocześnie pracować w wielkiej firmie dzięki nowoczesnej technologii. Świat staje się bardzo mały.

14

Scenariusz 1

Greenpeace – międzynarodowa organizacja pozarządowa, działająca na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Obecnie działa już w około 40 państwach. Kampanie obejmują następujące obszary: ochrona środowiska - ochrona lasów deszczowych, ochrona oceanów i mórz, ochrona przed substancjami toksycznymi, globalne ocieplenie i zmiany klimatyczne, energia oraz organizmy modyfikowane genetycznie.

Trzy filary w ramach UE – graficzne przedstawianie obszarów, w których działa UE: Pierwszy filar: polityki sektorowe UE (np. rolna, handlowa, transportowa, itd.), Unia Gospodarcza i Walutowa, polityka strukturalna. Drugi filar: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa Trzeci filar: Współpraca Sądowa i Policji w Sprawach Karnych.

Historia UE

Podział ten wprowadził Traktat o Unii Europejskiej. Traktat Lizboński ma go znieść. „Wzmocniona współpraca” to zasada, którą wprowadził Traktat z Amsterdamu, umożliwiająca poszczególnym państwom członkowskim nawiązanie bliższej współpracy miedzy sobą, przy wykorzystaniu wspólnych instytucje UE, pod warunkiem, że żadne porozumienia nie naruszą dorobku prawnego UE i Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa WPZiB.

Integracja europejska – słowo integracja wywodzi się z łac. „integratio”, co oznacza scalanie, tworzenie całości z części. Integracja może przybierać formę ekonomiczną, polityczną, społeczną i inne. W przypadku integracji europejskiej mamy na myśli proces (czyli coś zmiennego) polegający na scalaniu państw Europy oraz przenoszeniu części kompetencji państwowych na poziom ponadnarodowy. Jest ona realizowana według zasady równości i współpracy. Jest procesem dobrowolnym. Kryteria kopenhaskie – warunki, jakie muszą spełnić państwa, które chcą przystąpić do Unii Europejskiej. Ustalone zostały na szczycie Rady Europejskiej w 1993r. Te kryteria to: stabilna demokracja, praworządność, przestrzeganie praw człowieka, szanowanie praw mniejszości narodowych, gospodarka rynkowa, zdolność do wypełniania obowiązków wynikających z członkostwa w UE oraz przyjęcia dorobku prawnego Unii. Kultura masowa – sztuka, rozrywka realizowana przez rozpowszechnianie identycznych przekazów za pomocą współczesnych technologii i środków masowego przekazu umożliwiających ich odbiór w bardzo szerokim zakresie. Cechuje ją bardzo łatwa dostępność oraz prosty odbiór. Podział północ-południe – określenie olbrzymiego zróżnicowania ekonomicznego, gospodarczego, społecznego pomiędzy społeczeństwami krajów bogatych (północ) i biednych (południe). Terroryzm – użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub ich własności z pogwałceniem prawa,

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

15

Historia UE

Scenariusz 1

Materiał pomocniczy 5

9 maja 1950 r.

7–10 czerwca 1979 r.

Francuski minister spraw zagranicznych, Robert Schuman, przedstawia plan zacieśnienia współpracy pomiędzy krajami europejskimi. Od tego momentu 9 maja obchodzony jest jako „Dzień Unii Europejskiej”.

Obywatele UE po raz pierwszy w bezpośrednich wyborach wybierają członków Parlamentu Europejskiego.

W oparciu o Plan Schumana sześć krajów podpisuje Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) – Traktat Paryski, mający wprowadzić wspólny zarząd dla przemysłu ciężkiego – węgla i stali – tych krajów. Dokument obowiązywał przez 50 lat.

1 stycznia 1981 r. Przystąpienie Grecji do Wspólnot Europejskich.

1 stycznia 1986 r. Hiszpania i Portugalia przystąpiły do UE, zwiększając liczbę państw członkowskich do 12.

17, 28 lutego 1986 r. 25 marca 1957 r.

Podpisano Jednolity Akt Europejski.

Podpisanie Traktatów Rzymskich: Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

15 czerwca 1987 r.

30 lipca 1962 r. Unia Europejska wprowadza Wspólną Politykę Rolną.

2 października 1997 r.

29 października 2004r.

Podpisanie Traktatu z Amsterdamu.

25 krajów UE podpisuje Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy. Zostaje on odrzucony w referendum przez Francję (29 maja 2005) i Holandię (1 czerwca 2005).

12 - 13 grudnia 1997 r.

KALENDARIUM

18 kwietnia 1951 r.

Historia UE

Scenariusz 1

UE ustanawia program Erasmus, którego celem jest finansowanie wyjazdów studentów na studia do innego kraju europejskiego w okresie do jednego roku.

Rada Europejska (podczas szczytu w Luksemburgu) zaprosiła do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych sześć państw kandydujących: Czechy, Cypr, Estonię, Polskę, Słowenię i Węgry.

1 stycznia 2007r. Akcesja Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej.

10 - 11 grudnia 1999 r.

13 grudnia 2007r.

Rada Europejska (podczas szczytu w Helsinkach) zadecydowała o rozpoczęciu negocjacji z kolejnymi państwami: Bułgarią, Litwą, Łotwą, Maltą, Rumunią i Słowacją

Przywódcy 27 krajów UE podpisują Traktat Lizboński. Został on odrzucony w referendum przez Irlandczyków (12 czerwca 2008).

1 grudnia 2009r. 1 stycznia 2002 r.

Traktat z Lizbony wszedł w życie.

Euro wchodzi do obiegu w 12 krajach UE. Obecnie waluta ta obowiązuje już w 16 krajach.

1 maja 2004 r. Osiem krajów Europy Środkowo-Wschodniej – Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Węgry – przystępuje do UE, kładąc tym samym kres podziałowi Europy ustalonemu przez mocarstwa ponad 60 lat wcześniej w Jałcie. Także Cypr i Malta stają się członkami UE. Unia liczyła 25 państw - członków.

7 lutego 1992 r. 20 lipca 1963 r. UE podpisuje pierwszą dużą umowę międzynarodową mającą pomóc 18 byłym koloniom w Afryce.

W Maastricht podpisany zostaje Traktat o Unii Europejskiej.

1 stycznia 1993 r. 1 lipca 1968 r. Sześć krajów znosi cła na importowane towary, umożliwiając po raz pierwszy swobodny handel transgraniczny.

Utworzony zostaje wspólny rynek wraz z czterema swobodami – swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału staje się rzeczywistością.

1 stycznia 1995 r. 1 stycznia 1973 r. Szóstka staje się Dziewiątką po formalnym przystąpieniu do UE Danii, Irlandii i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii.

Do UE przystępują Austria, Finlandia i Szwecja. 15 państw członkowskich obejmuje niemal całą zachodnią Europę.

26 marca 1995 r. 10 grudnia 1974 r. Przywódcy UE na znak solidarności tworzą Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.

16

W siedmiu krajach – Belgii, Francji, Hiszpanii, Luksemburgu, Niderlandach, Niemczech i Portugalii – wchodzi w życie Układ z Schengen.

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

17

Notatki

Scenariusz 2

Instytucje UE

„Każdy, kto rzeczywiście chce, by na świecie nie było wojen, musi stanowczo obstawać przy tym, by jego własny kraj zrzekł się pewnej części swojej suwerenności na rzecz instytucji międzynarodowych.” Albert Einstein

TEMAT: Kto jest kim w Unii Europejskiej, czyli rzecz o instytucjach Cele: • uczeń wymienia i charakteryzuje najważniejsze instytucje Unii Europejskiej • uczeń rozumie funkcjonowanie systemu instytucjonalnego UE • uczeń posługuje się terminologią związaną z instytucjami UE

Metody: • • • •

turniej praca w grupach analiza tekstu i wyciąganie wniosków mini-wykład

Pojęcia kluczowe: • • • • • • •

instytucje unijne Europejski Trybunał Obrachunkowy Trybunał Sprawiedliwości Komisja Europejska Parlament Europejski Rada Europejska Rada Unii Europejskiej

Materiały pomocnicze: dla ucznia: Nr 1. „Karta pracy dla uczniów” Nr 2. „Przewodnik po instytucjach unijnych” dla nauczyciela: Nr 3. „Kto jest kim w Unii Europejskiej, czyli rzecz o instytucjach” – wykład

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimanzjalne

Czas: 45 min.

18

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

19

Scenariusz 2

Instytucje UE

Instytucje UE

Scenariusz 2

Materiał pomocniczy 1

KARTA PRACY DLA UCZNIÓW INSTURUKCJA:

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Wyznaczcie lidera grupy.

1. Wprowadzenie Powiedz uczniom, że na lekcji będziecie omawiać instytucje Unii Europejskiej. Jest to niezwykle ważny temat, gdyż pozwoli zrozumieć, jak działa Wspólnota Europejska. Zasadniczym elementem lekcji będzie konkurs z wiedzy o instytucjach, który uczniowie sami poprowadzą. 2. Turniej – instytucje Unii Europejskiej

Lider grupy – osoba reprezentująca grupę na forum, jedyna uprawniona do udzielania odpowiedzi, bądź udzielania głosu innemu członkowi grupy. 2. Zapoznajcie się z „Przewodnikiem po instytucjach unijnych” (10 min.). 3. Ułóżcie zestawy pytań dot. instytucji (wraz z odpowiedziami) dla pozostałych grup (10 min.). ZASADY GRY:

Zaproponuj uczniom zabawę, która pozwoli im przyswoić najważniejsze informacje o instytucjach unijnych. Podziel uczniów na min. 3 grupy i rozdaj każdej Materiał pomocniczy nr 1 – „Karta pracy dla uczniów”. Każda z grup musi wybrać swojego lidera, tj. osobę reprezentującą grupę na forum, a więc jedyną uprawnioną do zabierania głosu, bądź udzielania go innej osobie. Następnie rozdaj grupom Materiał pomocniczy nr 2 – „Przewodnik po instytucjach unijnych”. Zadaniem każdej z nich jest zapoznanie się z opisami instytucji. Mogą w tym celu sporządzić krótkie informacje lub przydzielić poszczególne instytucje określonym osobom. Po przeanalizowaniu tekstu, każda grupa przygotowuje zestaw pytań dla pozostałych grup (im bardziej podchwytliwe tym lepiej). Przewidywany czas na stworzenie grup, analizę tekstu i sformułowanie pytań to ok. 15 – 20 min. Następnie każda grupa zadaje jedno pytanie pozostałym grupom. Prawo do udzielenia odpowiedzi uzyskuje grupa, która zgłosi się najszybciej. Prawidłowa odpowiedź premiowana jest punktem. Nauczyciel notuje punkty na tablicy. Kolejka przechodzi dalej. Każda grupa powinna zadać tyle samo pytań, aby szanse były równe. Najlepiej po każdej rundzie sumować punkty. Wygrywa ta drużyna, która uzyska najwięcej punktów. (15 – 20 min.)

I. Wygrywa grupa, która uzyska największą liczbę punktów. II. Za udzielenie prawidłowej odpowiedzi można uzyskać 1 punkt (tylko, jeśli odpowiedzi udzielił lider grupy, bądź osoba przez niego wyznaczona). III. Prawo do udzielenia odpowiedzi ma grupa, która jako pierwsza zgłosiła chęć odpowiedzi. IV. W sytuacjach dyskusyjnych o przyznaniu punktu decyduje grupa zadająca pytanie. INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ - pytania dla przeciwników – 1. ................................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................................... 3. ...................................................................................................................................................................

Propozycja:

4. ...................................................................................................................................................................

Postaraj się, aby lekcja od samego początku była bardzo dynamiczna. Ze względu na obszerność i niską atrakcyjność analizowanego tekstu, narzuć szybkie tempo pracy. Postaraj się wzbudzić rywalizację między grupami proponując wynagrodzenie najlepszych.

5. ................................................................................................................................................................... 6. ................................................................................................................................................................... 7. ...................................................................................................................................................................

3. Mini-wykład

8. ...................................................................................................................................................................

Dla utrwalenia zdobytej w pierwszej części lekcji wiedzy, przeprowadź krótki wykład. Możesz wykorzystać Materiał pomocniczy nr 3 – „Kto jest kim w Unii Europejskiej, czyli rzecz o instytucjach.”

9. ................................................................................................................................................................... 10. ................................................................................................................................................................... 11. ................................................................................................................................................................... 12. ................................................................................................................................................................... 13. ................................................................................................................................................................... 14. ................................................................................................................................................................... 15. ...................................................................................................................................................................

20

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

21

Instytucje UE

Scenariusz 2

samym wpływ na wydatki Unii. Parlament przyjmuje lub odrzuca budżet w całości.

Materiał pomocniczy 2

Przewodnik po instytucjach unijnych RADA EUROPEJSKA Rada Europejska została powołana w 1974r. Był to zamysł francuskich polityków, którzy chcieli powołać instytucję umożliwiającą bezpośredni kontakt przywódcom zintegrowanej Europy. Jej zasadniczym celem jest decydowanie o kierunku rozwoju Unii Europejskiej. Jest organem wyłącznie politycznym, co oznacza, że jej decyzje nie są wiążące. Mówiąc prościej, przywódcy wyznaczają szlaki i wizje, które dopiero później mogą być zrealizowane przez inne instytucje. Jednakże na mocy postanowień Traktatu z Lizbony Rada Europejska otrzymała status unijnej instytucji, który wcześniej jej nie przysługiwał. Rada Europejska składa się z szefów państw lub rządów krajów członkowskich a także jej przewodniczącego oraz przewodniczącego Komisji. W posiedzeniach bierze udział także wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (będący jednocześnie wiceprzewodniczącym Komisji). Ponadto Rada może zaprosić przewodniczącego Parlamentu Europejskiego na swoje posiedzenie w celu jego wysłuchania.

Instytucja ta zbiera się co najmniej cztery razy w roku, a zwoływana jest przez jej przewodniczącego, który w każdym czasie może zorganizować posiedzenie nadzwyczajne. Decyzje podejmowane przez Radę zwykle nie zapadają w drodze głosowania, a na zasadzie kompromisu i konsensusu. Jednakże w kwestiach wskazanych przez odpowiednie artykuły Traktatu Lizbońskiego decyzje podejmowane mogą być większością kwalifikowaną lub jednogłośnie. Przewodniczący wybierany jest większością kwalifikowaną na okres 2 i pół roku – jego kadencja może być jednokrotnie ponowiona. Stanowisko to także ustanowione zostało na mocy Traktatu Lizbońskiego; pierwszym przewodniczącym Rady Europejskiej wybrany został Herman Van Rompuy Główne zadania: 1. Wyznaczanie kierunku rozwoju UE 2. Podejmowanie decyzji politycznych (nie są wiążące, ale ze względu na fakt, że ustalają je najwyżsi przedstawiciele państw członkowskich traktowane są przez pozostałe organy jak wytyczne).

PARLAMENT EUROPEJSKI Historia Parlamentu sięga lat 50. ubiegłego wieku i zapisów w traktatach założycielskich. Od 1979 r. posłowie do PE są wybierani przez obywateli UE w powszechnych wyborach bezpośrednich. Wybory do Parlamentu odbywają się co pięć lat. Parlament wyraża demokratyczną wolę obywateli UE (których jest już blisko 500 milionów) i reprezentuje ich interesy w dyskusji z pozostałymi instytucjami Unii. Ostatnie wybory do PE miały miejsce w czerwcu 2009 r. W Parlamencie zasiada obecnie 754 posłów ze wszystkich 27 krajów UE. Posłowie nie zasiadają w Parlamencie Europejskim według kraju pochodzenia, lecz według przynależności do jednego z ogólnoeuropejskich ugrupowań politycznych. Reprezentują przy tym cały wachlarz poglądów na temat polityki i integracji europejskiej – od skrajnego federalizmu po otwarty eurosceptycyzm. Jerzy Buzek, wybrany na przewodniczącego Parlamentu Europejskiego w 2009 r., ma pełnić tę funkcję

22

Instytucje UE

Scenariusz 2

przez 2,5 roku. Po tym okresie ma go zastąpić socjaldemokrata Martin Schulz. Zadania Parlamentu Parlament pełni trzy podstawowe funkcje: 1. Przyjmuje akty prawa europejskiego – w wielu obszarach polityki wspólnie czyni to z Radą. Fakt, że członkowie Parlamentu są wybierani bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników gwarantujących demokratyczne podstawy prawa europejskiego. 2. Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją. Do jego kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur komisarzy. Parlament ma też prawo odwołania całej Komisji. Wybiera przewodniczącego Komisji większością głosów swoich członków. 3. Parlament posiada również kompetencje budżetowe. Wraz z Radą przyjmuje on budżet UE, mając tym

Europe Direct Katowice

Organizacja prac Parlamentu Prace w Parlamencie przebiegają w dwóch etapach: • Przygotowanie do sesji plenarnej. Posłowie do PE debatują nad wnioskami Komisji w stałych komisjach – z których każda specjalizuje się w odrębnej dziedzinie działalności UE – na podstawie sprawozdania sporządzonego przez jednego z członków komisji, zwanego sprawozdawcą. Sprawozdanie przedstawia zarys sytuacji oraz argumenty przemawiające za wnioskiem lub przeciwko jego przyjęciu. Zagadnienia, które mają być przedmiotem debaty w trakcie sesji, omawiane są również w ramach ugrupowań politycznych. • Sesja plenarna. Co roku odbywa się dwanaście czterodniowych sesji plenarnych w Strasburgu oraz sześć dwudniowych sesji w Brukseli. Podczas sesji Parlament debatuje nad wnioskami legislacyjnymi oraz głosuje nad poszczególnymi poprawkami do tych wniosków, zanim podejmie decyzję dotyczącą całości aktu prawnego. Inne punkty porządku dziennego obrad mogą dotyczyć np. komunikatów Komisji na temat jej planowanych działań w określonych dziedzinach, lub też zapytań kierowanych do Komisji lub Rady związanych z sytuacją w UE i na świecie. Siedziby Parlamentu Europejskiego Parlament Europejski ma trzy siedziby: w Brukseli (Belgia), w Strasburgu (Francja) oraz w Luksemburgu. Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu (jego Sekretariatu Generalnego). Posiedzenia całego Parlamentu, zwane sesjami plenarnymi, odbywają się w Strasburgu, a czasem w Brukseli. Komisje parlamentarne spotykają się natomiast w Brukseli.

Liczba mandatów poszczególnych ugrupowań politycznych (stan na styczeń 2010 r.). Liczba miejsc

Ugrupowanie polityczne Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci)

270

Grupa postępowego sojuszu socjalistów i demokratów w Parlamencie Europejskim

189

Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej / Nordycka Zielona Lewica Europa Wolności i Demokracji Niezrzeszeni Razem

86 59 52 34 34 40 754

Podział mandatów między poszczególne państwa Austria Belgia Bułgaria Cypr Dania

19 22 18 6 13

Estonia

6

Finlandia Francja Grecja Hiszpania Irlandia Litwa

13 74 22 54 12 12

Łotwa

9

Luksemburg

6

Malta Niderlandy Niemcy Polska Portugalia Republika Czeska Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Włochy Zjednoczone Królestwo OGÓŁEM

6 26 99 51 22 22 33 13 8 20 22 73 73 754

RADA (UNII EUROPEJSKIEJ) Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Podobnie jak Parlament Europejski, Radę powołały do życia traktaty założycielskie w latach 50. Rada reprezentuje państwa członkowskie. W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego państwa Unii. To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu, zależy od poruszanej na nim tematyki. Przykładowo w posiedzeniu Rady debatującej nad sprawami związanymi z ochroną środowiska biorą udział ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się Radą ds. Środowiska. Ogólną koordynacją kierunków działania zajmuje się Rada ds. Ogólnych. Ta konfiguracja Rady ma jednak

Europe Direct Katowice

znacznie szerszy zakres odpowiedzialności, obejmujący zagadnienia ogólnej polityki Unii, organizację i przygotowanie posiedzeń oraz zapewnienie spójności prac różnych składów Rady. Dlatego w jej posiedzeniach uczestniczą dowolni ministrowie lub sekretarze stanu, wyznaczeni przez rządy poszczególnych państw. Łącznie istnieje dziesięć możliwych konfiguracji Rady: • Rada ds. Ogólnych, • Rada ds. Zagranicznych, której przewodniczy Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa,

23

Instytucje UE

Scenariusz 2

• Rada ds. Gospodarczych i Finansowych, • Rada ds. Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, • Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów, • Rada ds. Konkurencyjności, • Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii, • Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, • Rada ds. Środowiska Naturalnego, • Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury. Każdy minister zasiadający w Radzie jest pełnomocny do podejmowania zobowiązań w imieniu swojego rządu. Innymi słowy, podpis danego ministra jest równoznaczny z podpisem całego rządu. Ponadto każdy minister w Radzie odpowiada przed parlamentem swojego kraju oraz przed obywatelami, których ten parlament reprezentuje. To właśnie stanowi, obok udziału Parlamentu Europejskiego w procesie decyzyjnym, demokratyczne umocowanie decyzji Rady. Maksymalnie cztery razy do roku prezydenci lub premierzy państw członkowskich spotykają się jako Rada Europejska. Podczas tych szczytów UE wyznaczane są ogólne kierunki polityki Unii oraz rozwiązywane problemy, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu (tzn. na szczeblu ministrów w ramach zwykłych posiedzeń Rady). Debaty Rady Europejskiej, ze względu na ważkie tematy często przedłużają się do późnych godzin nocnych i przyciągają sporą uwagę mediów. Zadania Rady Rada pełni sześć zasadniczych zadań: 1. Przyjmuje przepisy prawne UE – w wielu obszarach polityki wspólnie z Parlamentem Europejskim. 2. Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej prowadzonej przez państwa członkowskie. 3. Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi. 4. Przyjmuje budżet UE – wspólnie z Parlamentem Europejskim. 5. Określa i realizuje wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) Unii Europejskiej na

podstawie wytycznych ustalonych przez Radę Europejską. 6. Koordynuje współpracę między krajowymi sądami i organami ścigania w sprawach karnych. Organizacja prac Rady Prezydencja Rady

Prezydencja to sprawowanie Przewodnictwa w Radzie UE, czyli przewodniczenie jej posiedzeniom. Prezydencja trwa 6 miesięcy i jest sprawowana przez wszystkie kraje członkowski w systemie rotacyjnym. Do głównych zadań kraju sprawującego Prezydencję zaliczamy koordynację spotkań formalnych i nieformalnych w Brukseli, Luksemburgu i kraju Prezydencji, a także reprezentację Rady wobec innych instytucji UE. Prezydencja prowadzona jest w formie przewodnictwa grupowego tzw. Trio Prezydencji. W ramach Tria, przez okres 18 miesięcy, trzy kraje sprawują kolejno półroczne Przewodnictwa, realizując wspólne dla całej grupy priorytety. Sekretariat Generalny Prezydencję wspiera Sekretariat Generalny, który przygotowuje i zapewnia płynność działań Rady na wszystkich poziomach. 26 czerwca 2011 r. stanowisko Sekretarza Generalnego Rady objął Uwe Corsepiu. Sekretarza Generalnego wspomaga jego zastępca. Coreper Każde państwo UE ma w Brukseli stały zespół (przedstawicielstwo), który je reprezentuje i broni jego narodowych interesów na szczeblu unijnym. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę ambasadora swojego kraju przy Unii Europejskiej. Ambasadorowie (zwani „stałymi przedstawicielami”) spotykają się co tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski skrót: Coreper). Zadaniem tego Komitetu jest przygotowywanie prac Rady – z wyjątkiem większości zagadnień dotyczących rolnictwa, którymi zajmuje się Specjalny Komitet ds. Rolnictwa.

KOMISJA EUROPEJSKA Komisja jest w pełni niezależna od rządów państw członkowskich. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów Unii jako całości. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada Parlamentowi i Radzie.

24

Jest również organem wykonawczym Unii – odpowiada za wprowadzanie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej, wdrażanie jej polityk, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi.

Europe Direct Katowice

Scenariusz 2

Podobnie jak Parlament Europejski i Radę, Komisję powołały do życia traktaty założycielskie UE w latach 50. ubiegłego wieku Czym jest Komisja? Terminu „Komisja” używa się w dwóch znaczeniach. Po pierwsze określa on zespół osób – po jednej z każdego kraju UE – powołanych do kierowania tą instytucją i podejmowania decyzji. W drugim znaczeniu Komisja to sama instytucja i cały jej personel. Nieoficjalnie członków Komisji nazywa się komisarzami. Większość z nich zajmowała wcześniej w krajach, z których pochodzą, stanowiska polityczne. Wielu było ministrami. Jednak jako członkowie Komisji zobowiązani są do działania na rzecz całej Unii i nieprzyjmowania instrukcji od rządów krajowych. Komisja jest powoływana co pięć lat, w ciągu sześciu miesięcy od daty wyborów do Parlamentu Europejskiego. Procedura jej powoływania jest następująca: • Rada Europejska, po przeprowadzeniu stosownych konsultacji, wyznacza, stanowiąc większością kwalifikowaną, kandydata na nowego przewodniczącego Komisji. • Kandydatura nominowanego na przewodniczącego Komisji jest następnie zatwierdzana przez Parlament, większością głosów członków wchodzących w jego skład. • Nowo wybrany przewodniczący Komisji, w porozumieniu z Radą Europejską, wybiera pozostałych członków Komisji. • Nowy Parlament przesłuchuje następnie każdego z członków i wydaje opinię dotyczącą całego proponowanego składu Komisji. • Jeśli Komisja zostanie zatwierdzona w drodze głosowania przez Parlament to podlega ona mianowaniu praz Radę Europejską i może oficjalnie rozpocząć pracę. Obecnie Komisja składa się z 27 osób, z których każda reprezentuje jeden kraj członkowski; jej kadencja kończy się 31 października 2014 roku a funkcję przewodniczącego pełni José Manuel Barroso. Natomiast, zgodnie ze zmianami wprowadzonymi na mocy Traktatu z Lizbony, od 1 listopada 2014 roku Komisja składać się będzie z takiej liczby członków, która odpowiada dwóm trzecim liczby państw członkowskich. Komisja odpowiada przed Parlamentem, który ma prawo odwołania całej Komisji poprzez przyjęcie wotum nieufności. Poszczególni członkowie Komisji muszą natomiast złożyć rezygnację jeśli przewodniczący tego zażąda. Przedstawiciele Komisji uczestniczą we wszystkich sesjach Parlamentu, gdzie wyjaśniają i uzasadniają

Europe Direct Katowice

Instytucje UE

realizowane polityki. Komisja odpowiada również regularnie na ustne i pisemne pytania poselskie. Bieżącymi sprawami Komisji zajmują się urzędnicy administracji, eksperci, tłumacze pisemni i konferencyjni oraz personel sekretarski. Obecnie pracownicy Komisji Europejskiej to ponad 32 tys. osób. Siedziba Komisji Oficjalną siedzibą Komisji jest Bruksela (Belgia), jednak ma ona również biura w Luksemburgu, reprezentacje we wszystkich krajach UE oraz przedstawicielstwa w stolicach na całym świecie. Zadania Komisji Komisja Europejska pełni cztery podstawowe funkcje: 1. Przedkłada wnioski legislacyjne Parlamentowi i Radzie, 2. Realizuje i wdraża polityki oraz budżet UE; 3. Egzekwuje przestrzeganie prawa UE (wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości); 4. Reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład negocjując umowy między UE a innymi krajami Przedkładanie wniosków legislacyjnych Komisja posiada prawo inicjatywy prawodawczej. Oznacza to, że Komisja jako jedyna odpowiada za opracowywanie wniosków nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada Parlamentowi i Radzie. Wnioski te muszą mieć na celu ochronę interesów Unii i jej obywateli, a nie interesów konkretnych krajów czy też gałęzi przemysłu. Zanim Komisja przedłoży jednak jakikolwiek wniosek, musi zdobyć rozeznanie w bieżącej sytuacji i problemach w Europie oraz rozważyć, czy przyjęcie aktu prawa europejskiego jest najlepszym sposobem na ich rozwiązanie. Dlatego Komisja jest w ciągłym kontakcie z szeregiem grup interesów oraz dwoma organami doradczymi – Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów. Komisja zasięga również opinii parlamentów i rządów państw członkowskich. Komisja wnioskuje o podjęcie działań na szczeblu unijnym, jedynie jeśli uzna, że danego problemu nie da się rozwiązać skuteczniej za pomocą działań na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Tę zasadę rozwiązywania problemów na możliwie najniższym szczeblu nazywa się zasadą pomocniczości. Jeśli Komisja uzna, że konieczne są kroki legislacyjne na szczeblu unijnym, opracowuje wniosek, który jej zdaniem skutecznie rozwiąże problem oraz zaspokoi interesy możliwie najszerszego grona zainteresowa-

25

Scenariusz 2

nych. W celu zapewnienia poprawności wszelkich szczegółów technicznych wniosku Komisja konsultuje się z ekspertami za pośrednictwem rozmaitych komitetów i grup. Regularnie publikuje tzw. zielone i białe księgi, organizuje wysłuchania, zasięga opinii społeczeństwa obywatelskiego i zleca specjalistom opracowanie ekspertyz – często konsultując się bezpośrednio z obywatelami przed zgłoszeniem wniosku, aby uzyskać jak najpełniejszy obraz zagadnienia. Realizacja polityki oraz budżetu UE Jako organ wykonawczy Unii Europejskiej Komisja odpowiada za zarządzanie budżetem UE i jego wykonanie. Większość wydatków w rzeczywistości spoczywa w rękach władz krajowych lub lokalnych, jednak Komisja odpowiada za ich nadzorowanie pod czujnym okiem Trybunału Obrachunkowego. Zadaniem obu tych instytucji jest zapewnienie należytego zarządzania finansami UE. Parlament Europejski udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu, pod warunkiem że uzna roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego za satysfakcjonujące. Komisja wykonuje również decyzje podejmowane przez Parlament i Radę, na przykład w dziedzinie wspólnej polityki rolnej i rybołówstwa, energii, rozwoju regionalnego, środowiska naturalnego czy programów na rzecz kształcenia i wymiany młodzieży, takich jak Erasmus. Odgrywa również istotną rolę w polityce konkurencji i zmierza do zapewnienia równych warunków wszystkim podmiotom gospodarczym. Komisja może nie dopuścić do połączenia przedsiębiorstw, gdy uzna, że prowadziłoby to do nieuczciwej konkurencji. Komisja musi również dopilnować, aby kraje UE nie subsydiowały poszczególnych gałęzi swego przemysłu w sposób mogący prowadzić do zakłócenia konkurencji. Egzekwowanie prawa europejskiego Komisja jest strażnikiem traktatów. Oznacza to, że wraz z Trybunałem Sprawiedliwości odpowiada za zapewnienie właściwego stosowania prawa UE we wszystkich państwach członkowskich. Jeśli Komisja uzna, że dane państwo Unii Europejskiej nie stosuje się do przepisów unijnego prawa, wszczyna tzw. „procedurę w sprawie naruszenia”. Komisja najpierw kieruje oficjalne pismo do rządu danego kraju, w którym wyjaśnia, dlaczego jej zdaniem doszło do naruszenia prawa europejskiego, oraz wyznacza termin, w którym powinna otrzymać szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie.

26

Instytucje UE

W przypadku, gdy dane państwo nie udzieli zadowalających wyjaśnień, ani nie naprawi zaniedbań, Komisja kieruje do jego rządu kolejne pismo, potwierdzając fakt naruszenia prawa UE i ustalając konkretny termin naprawy zaistniałej sytuacji. Jeśli państwo nadal nie stosuje się do tych wymagań, Komisja kieruje sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Wyroki Trybunału są wiążące dla państw członkowskich oraz instytucji UE. Trybunał Sprawiedliwości może nałożyć kary finansowe na państwo członkowskie, które nie zastosuje się do jego wyroku. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej Komisja Europejska jest ważnym rzecznikiem Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej. Reprezentuje UE na forach międzynarodowych, jak również w różnego typu negocjacjach. Istotnym ogniwem w tym zakresie jest wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, który piastuje jednocześnie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji. Prowadzi on wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, czuwa nad spójnością działań zewnętrznych Unii a także przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych. Organizacja pracy Komisji Do przewodniczącego Komisji należy decyzja o rozdziale obszarów polityki pomiędzy komisarzy oraz o ewentualnych zmianach w tym rozdziale w trakcie kadencji Komisji. Komisja z zasady spotyka się raz w tygodniu, zwykle w środę, w Brukseli. Każdy punkt porządku obrad prezentowany jest przez komisarza odpowiedzialnego za dany obszar polityki, zaś decyzja w danej sprawie podejmowana jest wspólnie przez cały zespół. Urzędnicy Komisji pracują w departamentach zwanych dyrekcjami generalnymi (DG) lub służbami (np. Służba Prawna). Każda z DG odpowiada za konkretny obszar polityki i jest kierowana przez dyrektora generalnego, który odpowiada przed jednym z komisarzy. Koordynację prac poszczególnych departamentów zapewnia Sekretariat Generalny, który zajmuje się również obsługą cotygodniowych posiedzeń Komisji. Sekretariatem kieruje sekretarz generalny, odpowiedzialny bezpośrednio przed przewodniczącym Komisji. Wprawdzie przygotowywanie wniosków legislacyjnych odbywa się w poszczególnych DG, jednak zyskują one oficjalny status dopiero po przyjęciu na posiedzeniu Komisji. Procedura ta – w przybliżeniu – przebiega następująco:

Europe Direct Katowice

Instytucje UE

Scenariusz 2

Załóżmy, że Komisja dostrzega potrzebę wprowadzenia uregulowań unijnych w celu ograniczenia zanieczyszczenia rzek w Europie. Dyrekcja Generalna ds. Środowiska opracowuje odpowiedni wniosek na podstawie szerokich konsultacji z europejskim przemysłem, organizacjami rolniczymi i ekologicznymi, a także ministerstwami środowiska w państwach członkowskich. Wniosek jest także omawiany z innymi departamentami Komisji zainteresowanymi tematem oraz weryfikowany przez Służbę Prawną i Sekretariat Generalny.

Kiedy wniosek jest w pełni gotowy, trafia do porządku dziennego najbliższego posiedzenia Komisji. Jeśli co najmniej 14 spośród 27 komisarzy opowiada się za wnioskiem, Komisja go przyjmuje. Oznacza to, że propozycja zyskała bezwarunkowe poparcie całego kolegium komisarzy. Wniosek jest następnie przesyłany do Rady i Parlamentu Europejskiego, które podejmują decyzję w sprawie jego przyjęcia. Na podstawie uwag zgłoszonych przez obie instytucje Komisja może jeszcze wprowadzić odpowiednie zmiany, a następnie ponownie przesłać wniosek do ostatecznego zatwierdzenia.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (często zwany Trybunałem) utworzono na mocy pierwszego traktatu – Traktatu EWWiS, podpisanego w 1952 r. Jego siedzibą jest Luksemburg. Zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednolitej interpretacji i stosowania prawa europejskiego we wszystkich państwach Unii, tak by przepisy te obowiązywały wszystkich w jednakowy sposób. Trybunał pilnuje na przykład, by sądy krajowe nie wydawały rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach. Trybunał czuwa również nad tym, by wszystkie państwa członkowskie i instytucje unijne wypełniały nałożone na nie zobowiązania prawne. Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, osobami prawnymi i fizycznymi. W skład Trybunału wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, dzięki czemu reprezentowane są w nim krajowe systemy prawne wszystkich 27 krajów Unii. Jednak ze względów praktycznych Trybunał rzadko zasiada w pełnym składzie. Zazwyczaj zasiada jako Wielka Izba, tj. w składzie 13 sędziów, lub jako izby liczące po pięciu lub trzech sędziów. Trybunał wspierany jest przez ośmiu rzeczników generalnych. Ich zadaniem jest przedstawianie opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Czynią to publicznie i bezstronnie. Sędziowie i rzecznicy generalni to osoby o niekwestionowanej bezstronności. Posiadają kwalifikacje i kompetencje wymagane w ich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych. Są mianowani do Trybunału Sprawiedliwości za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na sześcioletnią, odnawialną kadencję. W celu wsparcia Trybunału Sprawiedliwości w rozpatrywaniu dużej liczby spraw do niego wnoszonych, jak również dla zapewnienia obywatelom lepszej ochrony prawnej, w 1988 r. powołano Sąd Pierwszej

Europe Direct Katowice

Instancji. Sąd ten (działający przy Trybunale Sprawiedliwości) wydaje orzeczenia w określonych rodzajach spraw, zwłaszcza tych wnoszonych przez osoby fizyczne, firmy oraz niektóre organizacje, jak również spraw związanych z prawem konkurencji. W Sądzie zasiadają sędziowie z wszystkich państw UE (po jednym z każdego z nich). Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej rozstrzyga spory między Unią Europejską a jej urzędnikami. Sąd ten składa się z siedmiu sędziów i funkcjonuje przy Sądzie Pierwszej Instancji. Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości, Sądu Pierwszej Instancji oraz Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wybierają spośród siebie sędziów przewodniczących na odnawialną trzyletnią kadencję. W 2003 r. na prezesa Trybunału Sprawiedliwości sędziowie wybrali Greka, Vassiliosa Skourisa. Prezesem Sądu Pierwszej Instancji jest obecnie sędzia Marc Jaeger. Natomiast Sądowi do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej od 2011 r. przewodniczy sędzia Sean Van Raepenbusch. Zadania Trybunału Trybunał wydaje orzeczenia we wnoszonych do niego sprawach. Najbardziej powszechne rodzaje spraw to: 1. Odesłania prejudycjalne; 2. Skargi na uchybienie zobowiązaniom; 3. Skargi o unieważnienie; 4. Skargi na zaniechanie działania; 5. Powództwa o odszkodowanie. Organizacja pracy Trybunału Skargi wnoszone są do Trybunału przez jego sekretariat. Do każdej sprawy przydzielany jest konkretny sędzia i konkretny rzecznik generalny. Postępowanie Trybunału składa się z dwóch etapów: procedury pisemnej oraz procedury ustnej. W ramach procedury pisemnej wszystkie strony sprawy przedkładają pisemne oświadczenia. Sędzia

27

Instytucje UE

Scenariusz 2

przydzielony do sprawy opracowuje sprawozdanie podsumowujące te oświadczenia i przedstawiające stan prawny sprawy. Kolejny etap stanowi jawna rozprawa. W zależności od wagi i stopnia złożoności sprawy rozprawa może odbywać się przed izbą składającą się z trzech, pięciu lub trzynastu sędziów, ewentualnie przed Trybunałem w pełnym składzie. Podczas rozprawy adwokaci stron przedstawiają swoje argumenty sędziom i rzecznikowi generalnemu, którzy z kolei mają prawo

zadawać im pytania. Następnie rzecznik generalny wydaje opinię, po czym sędziowie odbywają naradę i ogłaszają wyrok. Wyroki Trybunału przyjmowane są zwykłą większością głosów i ogłaszane na rozprawach jawnych. Odmienne zdania nie są upubliczniane. Decyzje publikuje się w dniu ich ogłoszenia. Postępowanie przed Sądem Pierwszej Instancji przebiega podobnie, z tą różnicą, że rzecznik generalny nie wydaje opinii.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY Trybunał Obrachunkowy powstał w 1975 r. Jego siedzibą jest Luksemburg. Zadaniem Trybunału jest sprawdzanie, czy środkami unijnymi zarządza się we właściwy sposób, tak aby optymalnie wykorzystać pieniądze unijnego podatnika. Trybunał ma prawo skontrolować dowolną osobę lub organizację dysponującą środkami unijnymi. W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa Unii. Członkowie są mianowani przez Radę na odnawialną sześcioletnią kadencję. Członkowie Trybunału wybierają spośród siebie prezesa na odnawialną trzyletnią kadencję. Od stycznia 2008 r. funkcję prezesa Trybunału Obrachunkowego pełni Vitor Manuel da Silva Caldeira. Zadania Trybunału Głównym zadaniem Trybunału Obrachunkowego jest kontrola właściwego wykonania budżetu UE – innymi słowy sprawdzanie, czy unijne przychody i wydatki są uzyskiwane, wykorzystywane i księgowane zgodnie z prawem, oraz zapewnienie należytego zarządzania finansami. Działania Trybunału pomagają więc zagwarantować oszczędne, sprawne, skuteczne i przejrzyste funkcjonowanie systemu UE. W celu realizacji tych zadań, Trybunał ma prawo badać dokumentację osób i organizacji mających do czynienia z dochodami lub wydatkami UE. Trybunał często dokonuje kontroli na miejscu. Swoje wnioski zamieszcza w sprawozdaniach, które zwracają uwagę Komisji i rządów państw UE na wszelkie problemy. Aby działać skutecznie, Trybunał Obrachunkowy musi pozostawać całkowicie niezależny od pozostałych instytucji, jednocześnie utrzymując z nimi stałe kontakty.

28

Jedną z kluczowych funkcji Trybunału jest wspomaganie Parlamentu Europejskiego i Rady poprzez przedkładanie im co roku sprawozdania z kontroli finansowej za poprzedni rok budżetowy. Przed podjęciem decyzji dotyczącej zatwierdzenia wykonania budżetu przez Komisję Parlament szczegółowo analizuje to sprawozdanie. Trybunał, po odpowiedniej weryfikacji, przedkłada również Radzie i Parlamentowi poświadczenie wiarygodności potwierdzające prawidłowość wykorzystania pieniędzy podatników europejskich. Ponadto Trybunał informuje obywateli o wynikach swojej pracy, publikując sprawozdania dotyczące szczególnie istotnych zagadnień. Organizacja pracy Trybunału Trybunał Obrachunkowy zatrudnia około 880 osób, wśród nich tłumaczy, personel administracyjny oraz kontrolerów. Kontrolerzy podzieleni są na grupy kontroli. Przygotowują oni projekty sprawozdań, które zatwierdza następnie Trybunał. Kontrolerzy dokonują często inspekcji w innych instytucjach UE, państwach członkowskich oraz krajach, które otrzymują pomoc od Unii. Chociaż zasadniczo praca Trybunału związana jest z funduszami, za które odpowiada Komisja, w praktyce aż 80% dochodów i wydatków UE zarządzanych jest przez organy krajowe. Trybunał Obrachunkowy nie posiada samodzielnych uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeśli kontrolerzy odkryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF – Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych. OLAF jest departamentem Komisji Europejskiej o specjalnym statusie, który gwarantuje mu całkowitą autonomię.

Europe Direct Katowice

Instytucje UE

Scenariusz 2

Materiał pomocniczy 3

Kto jest kim w Unii Europejskiej, czyli rzecz o instytucjach. Unia Europejska (UE) to rodzina demokratycznych państw, działających wspólnie na rzecz poprawy warunków życia obywateli i budowania lepszego świata. Podczas gdy na pierwsze strony gazet trafiają najczęściej informacje o wewnętrznych sprzeczkach czy chwilowych kryzysach, poza zasięgiem kamer toczy się prawdziwa historia UE – historia prawdziwego sukcesu. Podstawą sukcesu Unii Europejskiej jest w znacznym stopniu nietypowy sposób jej działania. Państwa wchodzące w skład UE (państwa członkowskie) pozostały niezależne i suwerenne, lecz swą suwerenność połączyły, aby uzyskać na arenie międzynarodowej wpływ i znaczenie, jakich same nigdy nie byłyby w stanie osiągnąć. Unia nie jest federacją, tak jak Stany Zjednoczone, jednocześnie jest czymś znacznie więcej niż organizacją służącą współpracy między rządami, tak jak Organizacja Narodów Zjednoczonych. Unia Europejska jest tak naprawdę jedyna w swoim rodzaju. Łączenie suwerenności oznacza w praktyce, że państwa członkowskie przenoszą część swoich kompetencji decyzyjnych na wspólnie stworzone instytucje – tak, by decyzje w konkretnych obszarach wspólnego zainteresowania podejmować demokratycznie na poziomie ogólnoeuropejskim. Trzy podstawowe instytucje decyzyjne Unii to: • Parlament Europejski (PE), który reprezentuje obywateli UE i jest przez nich bezpośrednio wybierany; • Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje poszczególne państwa członkowskie; • Komisja Europejska, która reprezentuje interesy Unii jako całości. Te trzy instytucje wspólnie kształtują politykę i tworzą prawo obowiązujące w całej Unii. Zasadniczo przygotowaniem nowych aktów prawnych zajmuje się Komisja, jednak to Parlament i Rada je przyjmują. Wprowadzaniem w życie tak ustanowionych przepisów zajmują się wspólnie Komisja i państwa członkowskie, zaś nad ich przestrzeganiem czuwa sama Komisja. Ponadto do głównych instytucji Unii Europejskiej zaliczamy: - Europejski Trybunał Sprawiedliwości, który rozstrzyga w sporach dotyczących prawa unijnego. - Trybunał Obrachunkowy, który kontroluje finansowanie działań Unii. - Europejski Bank Centralny, który odpowiada za europejską politykę monetarną. Warto wspomnieć także, iż na mocy postanowień Traktatu z Lizbony, status instytucji unijnej otrzymała także Rada Europejska. W funkcjonowaniu UE istotną rolę odgrywają też inne organy, tzw. pomocnicze (maja charakter wyłącznie doradczy dla organów naczelnych): • Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny reprezentuje społeczne i gospodarcze podmioty zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, • Komitet Regionów reprezentuje władze regionalne i lokalne, • Europejski Bank Inwestycyjny finansuje projekty inwestycyjne UE oraz pomaga małym przedsiębiorstwom za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego, • Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich rozpatruje skargi dotyczące niewłaściwego administrowania w instytucjach i organach UE, • Europejski Inspektor Ochrony Danych stoi na straży prywatności danych osobowych obywateli. Kto pracuje w instytucjach UE? Urzędnicy pracujący w instytucjach unijnych pochodzą ze wszystkich państw członkowskich UE. Są wśród nich ludzie rozmaitych zawodów i specjalności – od doradców politycznych i kierowników po ekonomistów, inżynierów, prawników, tłumaczy, sekretarki i personel techniczny. Pracownicy instytucji muszą być gotowi i zdolni do pracy w środowisku wielokulturowym i wielojęzycznym, zazwyczaj z dala od ojczystego kraju. Urzędnicy unijni wyłaniani są w drodze trudnych egzaminów konkursowych. Egzaminy te organizowane są centralnie przez Europejskie Biuro Selekcji Kadr (EPSO).

Europe Direct Katowice

29

Notatki

Scenariusz 3

Traktat lizboński

„Mądrość planów polega na przewidzeniu także trudności wykonawczych” Luc de Clapiers de Vauvenargues

TEMAT: Traktat lizboński – kolejny etap w rozwoju UE Cele: • • • •

uczeń zna przyczyny oraz wydarzenia, które doprowadziły do stworzenia Traktatu z Lizbony uczeń wymienia podstawowe zmiany wprowadzone Traktatem lizbońskim uczeń rozumie, w jakim celu wprowadzono poszczególne zmiany uczeń zna podstawowe informacje na temat Karty Praw Podstawowych.

Metody: • miniwykład • dyskusja • praca grupowa

Pojęcia kluczowe: • Konstytucja dla Europy • Traktat z Lizbony

Materiały pomocnicze: dla ucznia: Nr 1. „Traktatowa Układanka” dla nauczyciela: Nr 2. „Którędy do Traktatu lizbońskiego” Nr 3. „Traktat z Lizbony – podstawowe zmiany”

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimanzjalne

Czas: 45 min.

30

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

31

Scenariusz 3

Traktat lizboński

Traktat lizboński

Scenariusz 3

Materiał pomocniczy 1

1. Wprowadzenie Powiedz uczniom, że na dzisiejszej lekcji poznają instrukcje obsługi Unii Europejskiej. Wyjaśnij, że instrukcja ta liczy ponad 270 stron, wydrukowano ją na papierze pozbawionym chloru, co zabezpieczy tekst przed wyblaknięciem. Dodaj, że 27 egzemplarzy tej instrukcji zostało oprawionych w skórę i złożonych w Rzymie. Rozjaśnij wszelkie wątpliwości – powiedz, że instrukcja ta, oficjalnie nazywa się – Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Zapytaj uczniów, czy ktokolwiek z nich słyszał o takim dokumencie, a jeśli tak, to z czym im się kojarzy. 2. Miniwykład: Opowiedz, że intensywne prace nad Traktatem trwały rok, jednak droga prowadząca do niego była znacznie dłuższa i niezwykle wyboista (Materiał pomocniczy nr 2. - „Którędy do Traktatu lizbońskiego”). Zapytaj uczniów o opinie, po co Unii Europejskiej nowa instrukcja. Objaśnij, że głównym celem stworzenia Traktatu lizbońskiego była „niewydolność” systemu. O ile Unia Europejska licząca 15 państw, była w stanie funkcjonować na bazie wcześniejszych traktatów, o tyle rozszerzenie do 27 państw, wymagało ustanowienia nowych reguł gry. Przygotowywany traktat miał też odpowiedzieć na pytania dotyczące kształtu oraz przyszłości UE. Przystosowanie Unii Europejskiej do nowych warunków pociągnęło za sobą przede wszystkim zmiany instytucjonalne. 3. „Traktatowa układanka”

Unia Europejska posiada osobowość prawną

UE opiera się na trzech filarach

UE jest jednolitą organizacją międzynarodową

Brak klauzuli o wyjściu z UE

Istnieje klauzula o wyjściu z UE

UE ma swoją flagę, hymn, oraz oficjalny dzień Parlament Europejski liczy 736 deputowanych Parlament Europejski decyduje o wydatkowaniu ok. 55% budżetu Parlamenty krajów członkowskich poza procesem kształtowania prawa w UE

Brak Inicjatywy Obywatelskiej

Podziel uczniów na cztery grupy, a następnie rozdaj każdej zestaw rozciętych kart do gry edukacyjnej (Materiał pomocniczy nr 1. - „Traktatowa Układanka”). Poproś, aby uporządkowali je w następujący sposób: na środku należy położyć kartę z napisem TRAKTAT LIZBOŃSKI. Po lewej stronie karty należy umieścić zasady, na których była oparta Unia przed Traktatem, a po prawej zasady zapisane w Traktacie lizbońskim. Przy okazji omawiania prawidłowego rozwiązania porusz kwestię najważniejszych zmian (Materiał pomocniczy nr 3. - „Traktat z Lizbony podstawowe zmiany”).

Większość decyzji w Radzie Unii Europejskiej ma być podejmowana jednogłośnie

Obowiązujący system głosowania w Radzie Unii Europejskiej to system nicejski, każdy z krajów ma określoną ilość tzw. głosów ważonych Wysoki przedstawiciel Unii ds. polityki zagranicznej nie jest wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej

32

Europe Direct Katowice

TRAKTAT LIZBOŃSKI

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Unia Europejska nie posiada osobowości prawnej

UE oficjalnie nie posiada flagi, hymnu ani własnego dnia Parlament Europejski liczy 751 deputowanych Parlament Europejski wraz z Radą odpowiedzialni są za cały budżet Parlamenty krajów członkowskich czuwają nad przestrzeganiem zasady pomocniczości Inicjatywa Obywatelska – obywatele Unii mogą złożyć projekt aktu prawnego Jednogłośność w głosowaniach Rady zostaje zachowana tylko w kwestiach podatków, obronności oraz polityki zagranicznej W Radzie będzie obowiązywać system głosowania oparty na zasadzie podwójnej większości – 55% państw zamieszkałych przez 65 % ludności UE. Wysoki przedstawiciel Unii ds. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa piastuje stanowisko wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej

Przewodniczącym Rady Europejskiej jest reprezentant kraju sprawującego Prezydencję

Przewodniczący Rady Europejskiej wybierany jest na dwu i pół letnią kadencję

Karta Praw Podstawowych dokumentem bez mocy prawnej

Karta Praw Podstawowych uprawomocniona, na równi z traktatami

Europe Direct Katowice

33

Traktat lizboński

Scenariusz 3

Scenariusz 3

Traktat lizboński

z ratyfikacją nowego traktatu. W pierwszym z tych krajów traktat został zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzygnął spór i umożliwił prezydentowi federalnemu złożenie podpisu na dokumencie ratyfikacyjnym.

Materiał pomocniczy 2

Którędy do Traktatu z Lizbony? Perspektywa rozszerzenia UE o dziesięć krajów, zaprocentowała przyjęciem nowego traktatu. Traktat nicejski (podpisany 26 lutego 2001, wszedł w życie 1 lutego 2003), bo o nim mowa regulował m.in. podział miejsc i stanowisk w instytucjach unijnych w obliczu poszerzenia Unii o nowych członków, określił też, w jaki sposób będą podejmowane decyzje (np. system głosów ważonych w Radzie Unii Europejskiej). Reformowanie Unii nie miało się jednak skończyć na Traktacie z Nicei. Pytanie, którą drogą powinna zmierzać UE, a więc również pytanie o głębsze, strukturalne reformy, wciąż czekało na odpowiedź. Szybko okazało się, że system zbudowany w oparciu o Traktat nicejski nie zapewnia dużej efektywności, oraz nie przygotowuje Unii do wyzwań, jakie stawia przed nią XXI wiek. Głęboki kryzys polityczny, zapoczątkowany wojną w Iraku (część państw UE, zwłaszcza nowe kraje członkowskie, poparły interwencje USA, a część stanowczo się jej sprzeciwiła) pokazał, że konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań. W tym celu pod długich i burzliwych naradach 29 października osiągnięto konsensus i podpisano w Rzymie Traktat Konstytucyjny. Nazwa, odróżniająca go od innych traktatów, stała się przyczyną większość problemów, na jakie natrafił ten dokument w czasie ratyfikacji. Jeśli chodzi o formę, był to kolejny traktat rewizyjny postulujący m.in.:

W Polsce pomimo ratyfikacji dokumentu przez parlament, swojego podpisu na ustawie ratyfikacyjnej nie chciał złożyć Prezydent RP Lech Kaczyński. Swoją decyzję argumentował fiaskiem irlandzkiego referendum, twierdząc, że być może traktat w ogóle nie wejdzie w życie, więc podpisywanie go teraz, gdy sytuacja jest nie jasna, nie ma sensu. Czekano, więc na rozwój sytuacji. Rada Europejska udzieliła Irlandczykom politycznych i prawnych gwarancji w dziedzinach, które mogły w największym stopniu przyczynić się do odrzucenia traktatu. Gwarancje te przełożyły się na zdecydowane poparcie dla traktatu w drugim irlandzkim referendum przeprowadzonym w październiku 2009 – 67% głosujących na „tak”. Kilka dni później ustawę ratyfikacyjną podpisał prezydent RP. Najpóźniej, bo dopiero 3 listopada, dokumenty ratyfikacyjne podpisał Prezydent Czech Vaclav Klaus, który wstrzymywał się tak długo ze względu na dużą ilość skarg wnoszonych do Trybunału Konstytucyjnego. Czechy chciały również uzyskać gwarancję, że Traktat lizboński, a zwłaszcza nadanie Karcie Praw Podstawowych rangi traktatu, nie pociągnie za sobą składania roszczeń pod adresem Czech przez Niemców Sudeckich (chodzi o ludność przesiedloną po II Wojnie Światowej na tereny Niemiec i Austrii). Po wszystkich tych perypetiach dnia 1 grudnia 2009 roku, Traktat z Lizbony wszedł w życie. Czy nowa instrukcja obsługi Unii Europejskiej, przyczyni się do usprawnienia jej funkcjonowania? Czas pokaże.

1) Przekształcenie Unii w jednolitą organizację międzynarodową – likwidacja filarów, uproszczenie systemu instytucjonalnego, jasny proces decyzyjny, rezygnacja z wielu traktatów na rzecz jednego, w którym zawarte byłoby całe prawo pierwotne. 2) Nadanie Karcie Praw Podstawowych rangi traktatowej – poszerzenie obszaru działania Unii o tematykę praw człowieka. 3) Zwiększenie legitymacji Unii poprzez m.in. przesunięcia środka ciężkości na instytucje wybierane w wyborach powszechnych – Parlament Europejski oraz parlamenty krajowe. Traktat konstytucyjny, jak każdy traktat rewizyjny, musiał zostać zatwierdzony przez wszystkie państwa. W zależności od prawa krajowego odbywało się to poprzez referendum bądź głosowanie w parlamencie. Dwa z krajów założycielskich, Francja i Holandia w powszechnym referendum opowiedziały się przeciwko nowemu traktatowi. Szok wywołany francuskim – „Non” oraz holenderskim – „Niet” był ogromny. Od tego momentu rozpoczął się w Unii „okres refleksji”, w którym kraje członkowskie zastanawiały się, jak wybrnąć z zaistniałego impasu. Pojawiało się wiele propozycji, przede wszystkim jednak, miano na uwadze fakt, że konsensus wypracowany w toku negocjacji nad Traktatem konstytucyjnym nie może zostać zmarnowany. Zdecydowano się więc na przyjęcie większości z zapisów Traktatu konstytucyjnego rezygnując z tych najbardziej drażliwych. Kompromis ten został osiągnięty podczas spotkań Rady Europejskiej w czerwcu oraz październiku 2007 roku. Podpisanie nowego traktatu nastąpiło w Lizbonie, 13 grudnia 2007 roku. Nie oznaczało to jednak końca zawirowań. Zgodnie z założeniami, miał on wejść w życie 1 stycznia 2009 roku, z zastrzeżeniem, że stanie się tak, jeśli do tego czasu zostaną złożone wszystkie dokumenty ratyfikacyjne. Jak przy wszystkich traktatach rewizyjnych, tak i teraz potrzebna była zgoda każdego państwa członkowskiego z osobna. Ten wymóg okazał się znów zbyt trudny do osiągnięcia. W czerwcowym referendum społeczeństwo Irlandii opowiedziało się przeciwko traktatowi. Rada Europejska postanowiła jednak, aby proces ratyfikacyjny był kontynuowany w pozostałych krajach (do lipca, 22 kraje opowiedziały się za traktatem lizbońskim). Sytuacja po irlandzkim „No” była bardzo napięta. Przeprowadzenie powtórnego referendum, co od razu zapowiedziały władze Irlandii, mogło nasuwać skojarzenia dalekie od demokratycznych standardów. W Niemczech, Polsce i Czechach również ujawniły się problemy związane

34

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

35

Traktat lizboński

Scenariusz 3

Materiał pomocniczy 3

Traktat lizboński w znacznym stopniu zmienił funkcjonowanie Unii Europejskiej. Warto zwłaszcza zwrócić uwagę na następujące zmiany: 1) Unia Europejska zyskała osobowość prawną, dzięki czemu stała się jednolitą organizacją międzynarodową. Tym samym, struktura filarowa przestaje istnieć, a proces decyzyjny zostaje ujednolicony. Warto pamiętać, że wcześniej Unia Europejska nie posiadała statusu organizacji międzynarodowej, dlatego też formalnie nie istniała klauzula wyjścia z UE. Od Traktatu z Lizbony jest możliwość wystąpienia (klauzula o wyjściu z UE). 2) Rezygnacja z unijnych symboli. Unia posiadając flagę, hymn oraz oficjalny dzień upodobniła się do państwa (jedna z koncepcji integracji faktycznie zakładała utworzenie z UE pewnego rodzaju superpaństwa). Dodatkowo negatywnie kojarzyła się także nowa nazwa – Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy. Duża część społeczeństwa europejskiego, przestraszona groźbą utraty własnej tożsamości narodowej, coraz częściej opowiadała się przeciw „upaństwowieniu” Unii. Po odrzuceniu Traktatu konstytucyjnego wskazywano, że główną przyczyną tego stanu rzeczy było zbyt dużo odniesień do Unii Europejskiej, jako super-państwa. Postanowiono więc, dość drastycznie, zrezygnować z oficjalnych symboli, aby przeciwnicy Unii Europejskiej oraz Traktatu lizbońskiego nie mogli używać argumentu zagrożenia dla narodowej tożsamości. Szesnaście państw jeszcze przed podpisaniem Traktatu z Lizbony dodało do Aktu Końcowego Konferencji deklarację, że symbole UE wciąż są dla nich symbolami wyrażającymi idee europejskiego zjednoczenia. 3) Wraz z Traktatem lizbońskim nastąpił wzrost znaczenia Parlamentu Europejskiego – jako instytucji pochodzącej z wyborów bezpośrednich. Odzwierciedla to tendencję do wskazywania, że Unia należy do obywateli i to oni decydują o jej kształcie. Dodatkowo wzmocniono procedurę współdecydowania przy uchwalaniu unijnego prawa (pomiędzy Radą oraz Parlamentem Europejskim). Inną zmianą wzmacniającą Parlament Europejski jest konieczność zatwierdzenia całego budżetu (do tej pory było to tylko 55%), a więc również wydatków na wspólną politykę rolną. Zmianie uległa też liczba eurodeputowanych, z 736 do 751 (zmiana wejdzie w życie od 2014r.) 4) W celu zwiększenia demokratyzacji Unii oraz pokazania, że to obywatele decydują o jej wyglądzie, przekazano znaczne uprawnienia parlamentom krajowym państw członkowskich. Otrzymują one projekty aktów prawa unijnego i sprawdzają czy nie została naruszona zasada pomocniczości i proporcjonalności (czy UE nie przekroczyła swoich uprawnień i kompetencji). Na taką ocenę mają 8 tygodni, jeżeli odpowiednia liczba parlamentów krajowych (każdy kraj ma dwa głosy) wyda tzw. „uzasadnione opinie”, że dany akt narusza zasadę pomocniczości, musi on być poddany ponownej analizie. 5) Nowością zwiększającą demokratyczny wymiar Unii Europejskiej jest również Europejska Inicjatywa Obywatelska. Milion obywateli, pochodzących z co najmniej 7 państw członkowskich, może taką inicjatywę złożyć do Komisji Europejskiej. Każde państwo ma, określoną tzw. „minimalną liczbę obywateli”, (którą trzeba uzbierać, aby można było takie państwo zaliczyć do puli państw składających inicjatywę obywatelską). Po złożeniu inicjatywy Komisja Europejska będzie miała 3 miesiące na jej zbadanie, następnie musi, w publicznym komunikacie, podać wnioski oraz działania, jakie będzie chciała podjąć odnośnie przedłożonej inicjatywy. 6) Zmiany, o które toczyły się najcięższe negocjacyjne boje dotyczyły systemy głosowania w Radzie Unii Europejskiej, (która wraz z Traktatem lizbońskim otrzymuje nazwę Rady). W myśl usprawnienia funkcjonowania Unii złożonej z 27 krajów, odchodzi się od jednomyślności w głosowaniu na rzecz większości kwalifikowanej. Jednomyślność została zachowana tylko w najważniejszych kwestiach np. podatków, obronności oraz polityki zagranicznej. Za wielkość kwalifikowaną uznano tzw. podwójną większość. Decyzja zostanie podjęta, jeżeli opowie się za nią 55% (plus jedno) państw członkowskich (pierwsza wielkość), i państwa te będą dysponować, co najmniej 65% populacji UE (druga większość). System

36

Europe Direct Katowice

Scenariusz 3

Traktat lizboński

ten zacznie obowiązywać od 1 listopada 2014 roku, do tego czasu nicejski system głosów ważonych zostanie utrzymany w mocy. Dodatkowo od 1 listopada 2014 do 31 marca 2017, będzie obowiązywał okres przejściowy, w którym każde państwo będzie miało prawo zażądać przeliczenia głosów systemem nicejskim. W okresie tym będzie można również powołać się na tzw. formułę z Joaniny, jeżeli państwa nie zgadzające się z decyzją stanowić będą 34% liczby państw bądź 26% potencjału demograficznego Unii, Rada będzie musiała szukać „satysfakcjonującego rozwiązania”. Będzie to więc, pewnego rodzaju blokada decyzyjna. Od 1 kwietnia 2017, gdy już w pełni obowiązywać będzie formuła podwójnej większości, formuła z Joaniny zostanie zmodyfikowana. Do jej uruchomienia będzie potrzebna 25% państw lub 19 % potencjału demograficznego (decyzja Rady o jej likwidacji w przyszłości będzie musiała być podjęta jednomyślnie). 7) Unia stając się jednolitą organizacją międzynarodową chciała również jasnego rozgraniczenia kompetencji. Formalnie szefem Unii Europejskiej będzie Przewodniczący Rady Europejskiej, wybierany przez Radę Europejską na dwa i pół roku. Wcześniej stanowisko to było przechodnie i piastował je przywódca kraju, który sprawował prezydencję. Funkcja ta jednak ograniczała się tylko do przewodniczenia obradom Rady Europejskiej, trudno było zachować jakąś ciągłość w obliczu zmiany na tym stanowisku, co pół roku. Teraz ma się to zmienić, pierwszym Przewodniczącym Rady Europejskiej działającym w oparciu o postanowienia Traktatu z Lizbony został 1 grudnia 2009, Herman van Rompuy. 8) Za politykę zagraniczną będzie odpowiedzialna osoba na stanowisku Wysokiego przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa. Swego czasu szef dyplomacji amerykańskiej Henry Kissinger żartował, że gdyby prezydent USA chciał się skontaktować z Europą, to nie wiadomo, do kogo miałby zadzwonić. Teraz można by mu podać wizytówkę Wysokiego przedstawiciela Unii. Osoba na tym stanowisku, będzie odpowiedzialna za dialog polityczny, prowadzenie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, wyrażanie stanowiska UE w organizacjach międzynarodowych oraz zarządzanie korpusem dyplomatycznym (faktycznie utworzonym na mocy Traktatu z Lizbony). Pierwszym Wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa działającym w oparciu o postanowienia Traktatu z Lizbony została Catherine Ashton.

Europe Direct Katowice

37

Notatki

Karta Praw Podstawowych

Scenariusz 4

„Nic nie jest niezmienne, prócz przyrodzonych i niezbywalnych praw człowieka”. Thomas Jefferson

TEMAT: Karta Praw Podstawowych – poznaj swoje prawa Cele: • uczeń zna podstawowe informacje na temat Karty Praw Podstawowych • uczeń wie, jaka była droga do uprawomocnienia Karty Praw Podstawowych • uczeń rozumie w jakim celu powstała Karta Praw Podstawowych

Metody: • miniwykład • dyskusja • praca grupowa

Pojęcia kluczowe: • Karta Praw Podstawowych • Protokół brytyjski

Materiały pomocnicze: dla ucznia: Nr 1. Gra dydaktyczna - „Stwórz kartę praw podstawowych Europejczyków” dla nauczyciela: Nr 2. „Karta Praw Podstawowych – główne informacje”

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimanzjalne

Czas: 45 min.

38

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

39

Scenariusz 4

Karta Praw Podstawowych

Karta Praw Podstawowych

Scenariusz 4

Materiał pomocniczy 1

Stwórz Kartę Praw Podstawowych Europejczyków PRZEBIEG ZAJĘĆ

I. Godność

II. Wolność

VI. Wymiar sprawiedliwości

VII. Postanowienia ogólne

Każdy ma prawo dostępu do bezpłatnego pośrednictwa pracy.

Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, w którym Państwo Członkowskich, którego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa.

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Każdy ma możliwość uzyskania porady prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela

Żadne z postanowień niniejszej karty nie może być interpretowane jako przyznające prawo do podejmowania jakiejkolwiek działalności lub dokonywania jakiegokolwiek czynu zmierzającego do zniweczenia praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie lub ich ograniczenia w większym stopniu, aniżeli jest to przewidziane w niniejszej Karcie.

Każdy ma prawo do profilaktycznej opieki zdrowotnej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach krajowych. Przy określeniu i realizowaniu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.

Każdy obywatel Unii ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa.

Każdy, kogo prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym artykule.

W zakresie, w jakim niniejsza Karta uznaje prawa podstawowe wynikające ze wspólnych tradycji konstytucyjnych Państw Członkowskich, prawa te interpretuje się zgodnie z tymi tradycjami.

IV. Solidarność

V. Prawa obywatelskie

Wszyscy są równi wobec praw a.

Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językow.

III. Równość

1. Wprowadzenie: Zapytaj uczniów, z czym kojarzy im się słowo „prawa”. Następnie zadaj pytanie, co może oznaczać termin „prawa podstawowe”. Powiedz uczniom, że jest to ogólna nazwa na zbiór wolności i zasad prawnych wyprowadzonych z konstytucji krajów członkowskich UE, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz tradycji cywilizacyjnej naszego kontynentu. Wszystkie te prawa można znaleźć w Karcie Praw Podstawowych stworzonej przez Unię Europejską. 2. Miniwykład Opowiedz, jakie znaczenie ma Karta Praw Podstawowych oraz dlaczego wywołała w Europie tak wiele emocji (Materiał pomocniczy 2 – „Karta Praw Podstawowych – główne informacje”). Następnie podziel uczniów na cztery grupy i rozpocznij grę (Materiał pomocniczy 1 - „Stwórz Kartę Podstawowych Praw Europejczyków). Odczytaj nazwy rozdziałów Karty Praw Podstawowych zamieszczone w ramkach i zapisz je na tablicy w formie tabeli (nazwa rozdziału stanowi nazwę kolumny). Rozsyp na stoliku komplet rozciętych kart z artykułami (wytłumacz, że nie są to wszystkie artykuły Karty, tylko pewna ich część). Następnie poproś, aby do stolika podchodzili na przemian uczestnicy każdej z grup. Osoba losuje jeden artykuł i przyporządkowuje go do danego rozdziału, poprzez położenie karty pod ramką z nazwą odpowiedniego rozdziału. Za poprawne przyporządkowanie przyznaj grupie punkt. Grupa, której przedstawiciele zdobędą najwięcej punktów wygrywa. Po zakończeniu zadania zainicjuj dyskusję na jeden z przykładowych tematów: 1. Propozycje ewentualnego rozszerzenia katalogu praw Karty Praw Podstawowych. 2. Stan poszanowania podstawowych praw człowieka i obywatela w krajach Europy i świata. 3. Konieczność regulacji na szczeblu międzynarodowym kwestii, które poruszane są w konstytucjach poszczególnych krajów.

Godność człowieka jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona

Każdy ma prawo do życia.

40

Europe Direct Katowice

Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadaia poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.

Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tych praw.

Europe Direct Katowice

41

Karta Praw Podstawowych

Scenariusz 4

Nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu

Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu

Nikt nie może byćtrzymany w niewoli lub w poddaństwie.

42

Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego.

Szanuję się wolność i pluralizm mediów.

Sztuka i badania naukowe są wolne od ograniczeń. Wolność akademicka jest szanowana

Należy zapewnić równość kobiet i mężczn we wszystkich dziedzinach, w tym w zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia. Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.

Unia uznaje i szanuje prawo do świadczeń z zabezpieczenia społecznego oraz do usług społecznych, zapewniających ochronę w takich przypadkach, jak: macierzyństwo, choroba, wypadki przy pracy, zależność lub podeszły wiek oraz w przypadku utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prwie Unii oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.

Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie Członkowskim ma prawo zwracać się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe.

Dzieci mają prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mogą one swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą, stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości

Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju

Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutowa siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego.

Unia uznaje i szanuje prawo osób w podeszłym wieku do godnego i niezależnego życia oraz do uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym.

Każdy pracownik ma prawo do ochrony w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy, zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.

Każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.

Pomoc prawna jest udzielana osobom, które nie posiadają wystarczających środków, w zakresie w jakim jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Każdego oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona zgodnie z prawem.

Kary nie mogą być nieproporcjonalnie surowe w stosunku do czynu zabronionego pod groźbą kary

Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii przy poszanowaniu zasady pomocniczości oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Państwa te szanują zatem prawa, przestrzegają zasad prawa, przestrzegają zasad i popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w traktatach.

Niniejsza Karta nie rozszerza zakresu zastosowania prawa Unii poza kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji ani zadań Unii, ani też nie zmienia kompetencji i zadań określonych w traktatach.

Prawa uznane w niniejszej karcie, które są przedmiotem postanowień Traktatów, są wykonywane na warunkach i w granicach w nich określonych.

Europe Direct Katowice

Karta Praw Podstawowych

Scenariusz 4

Materiał pomocniczy 2

Karta Praw Podstawowych – główne informacje Naturalną konsekwencją rozwoju Unii Europejskiej było rozciągnięcie obszarów jej działania na kwestie praw człowieka. Tematyka ta była wcześniej domeną Rady Europy i stworzonej pod jej auspicjami Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Unia w swoim działaniu powoływała się również na katalog praw człowieka zawarty w konstytucjach krajów członkowskich. Tworzona od 1999 roku, Karta Praw Podstawowych miała być pewnego rodzaju próbą ujednolicenia, unifikacji oraz systematyzacji całego europejskiego dorobku związanego z prawami człowieka oraz podstawowymi wolnościami. Dokument ten został przyjęty 7 grudnia 2000 roku w Nicei, dopiero jednak Traktat z Lizbony nadał mu moc prawną. Karta Praw Podstawowych składa się z 54 artykułów zawartych w siedmiu rozdziałach (I. Godność, II. Wolność, III. Równość, IV. Solidarność, V. Prawa obywatelskie, VI. Wymiar sprawiedliwości, VII. Postanowienia ogólne). Występują w niej trzy rodzaje postanowień: a) prawa – obywatele UE mogą się na nie powoływać przed sądami unijnymi; b) reguły ramowe – wymagają one podjęcia przez państwo określonych działań; c) zasady – zobowiązania dla państw, wskazujące kierunki, w jakich powinna zmierzać działalność władz krajowych. Kwestia uprawomocnienie Karty Praw Podstawowych spotkała się w kilku krajach z negatywnym odzewem, różne były jednak jego przyczyny. W Wielkiej Brytanii największe zastrzeżenia budziła kwestia praw socjalnych i pracowniczych. Karta została tam odebrana jako dokument mogący zaszkodzić liberalnej gospodarce brytyjskiej. W Polsce z kolei obawiano się tego, że Karta będzie furtką do liberalizacji zasad moralnych (kwestia małżeństw homoseksualnych) oraz roszczeń odnośnie mienia poniemieckiego. Oba kraje podpisały protokół (nr 30) dołączony do traktatu lizbońskiego: Artykuł 1 1. Karta nie rozszerza zdolności Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone.” 2. W szczególności (…) nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków, gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym. Protokół (nr 30) ogranicza obywatelom tych krajów możliwość powoływania się na Kartę Praw Podstawowych, nie do końca jednak wiadomo, w jakim zakresie. Przyszłość przyniesie odpowiedź na to pytanie, a mówiąc bardziej precyzyjnie przyniesie je orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, gdy zajdzie taka konieczność. Z kolejnym traktatem akcesyjnym do protokołu dołączą również Czechy.

Europe Direct Katowice

43

Notatki

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

„Prawo, które nie jest skuteczne, nie jest prawem” Novalis

TEMAT: Stanowienie prawa w Unii Europejskiej Cele: • uczeń zna podstawowe zagadnienia z zakresu prawodawstwa unijnego • uczeń przeanalizuje i zrozumie proces legislacyjny w ramach Unii Europejskiej • uczeń zna praktyczny wymiar stanowionego prawa

Metody: • • • •

praca grupowa praca indywidualna analiza tekstu wykład

Pojęcia kluczowe: • • • • • •

prawo pierwotne i wtórne rozporządzenie dyrektywa decyzja opinia zalecenie

Materiały pomocnicze: dla ucznia: Nr 1. „Ukryte słowa” - wykreślanka Nr 2. „Co jest czym?” – karty edukacyjne Nr 3. Fragmenty aktów prawa unijnego Nr 4. „Wąż legislacyjny; cegiełki” – karty do gry dydaktycznej Nr 5. „Wąż legislacyjny” – plansza do gry dydaktycznej dla nauczyciela: Nr 6. „Stanowienie prawa w Unii Europejskiej” - wykład Nr 7. Słowniczek Nr 8. „Dotychczasowe osiągnięcia instytucji stanowiących prawo w Unii Europejskiej”

Poziom: • Szkoły ponadgimanzjalne

Czas: 90 min.

44

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

45

Scenariusz 5

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

4. „Co jest czym?” Kolejne zadanie, które możesz zaproponować swoim uczniom to zabawa, polegająca na rozpoznaniu jaki akt prawny mają przed sobą. Podziel klasę na grupy 4-5 osobowe i każdej z nich rozdaj fragmenty prawa UE (Materiał pomocniczy nr 3 – Fragmenty aktów prawa unijnego). Powiedz, żeby wszyscy dokładnie przeczytali otrzymane teksty i wspólnie zastanowili się, które z nich to rozporządzenie, dyrektywa, itd. (zaznacz, że szczególną uwagę mają zwracać nie na przedmiot aktu prawnego, a na jego konstrukcję i cechy charakterystyczne: zakres obowiązywania, adresat, itp.) Kiedy uczniowie już skończą przeanalizuj wraz z nimi wyniki, sprawdzając czy wykonali zadanie poprawnie (A– decyzja, B- dyrektywa, C– zalecenie, D– opinia, E– rozporządzenie) i zapytaj czym kierowali się dokonując wyboru.

PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Miniwykład

5. „Legislacyjny wąż”

Powiedz uczniom, że aby zrozumieć w pełni proces stanowienia prawa w Unii Europejskiej trzeba poznać kilka podstawowych pojęć i procesów. Ten etap będzie przeprowadzany metodą wykładu (Materiał Pomocniczy 6 - „Stanowienie prawa w Unii Europejskiej” - wykład). Aby ułatwić uczniom odbiór zapisz na tablicy główne jego elementy: STANOWIENIE PRAWA W UNII EUROPEJSKIEJ: I.Wprowadzenie, czyli rzecz o tzw. dorobku wspólnotowym (acquis communartaire) II.Podstawowe instytucje biorące udział w procesie legislacyjnym UE III.Prawo pierwotne i wtórne 2. Rodzaje prawa wtórnego

Uczniowie wiedzą już, jakie akty prawne tworzone są w ramach Unii Europejskiej, a teraz czas poinformować, jak wygląda proces ich tworzenia. Przypomnij pokrótce, jakie organy zaangażowane są w powstawanie aktów prawnych (Materiał pomocniczy nr 6 – „Stanowienie prawa w Unii Europejskiej” - wykład), a następnie powiedz, że poznają ich kompetencje na przykładzie najpowszechniejszej i najczęściej stosowane procedury, tzw. zwykłej procedury prawodawczej. Poproś, aby uczniowie pozostali w utworzonych wcześniej grupach i rozdaj im cegiełki (Materiał pomocniczy nr 4 – „Wąż legislacyjny; cegiełki” – karty do gry dydaktycznej), które powinni ułożyć w odpowiedniej kolejności przy użyciu arkusza do gry (Materiał pomocniczy nr 5 – „Wąż legislacyjny” – arkusz do gry dydaktycznej). Po zakończonym zadaniu wspólnie przeanalizujcie rozwiązanie, sprawdzając przy tym, czy zostało ono wykonane poprawnie. 6. Podsumowanie

Kiedy uczniowie posiadają już podstawową wiedzę o prawie stanowionym w ramach Unii Europejskiej zaproponuj im pierwszą zabawę i pozwól na to, aby samodzielnie (bez wcześniejszego omawiania lub po krótkim wprowadzeniu) spróbowały odnaleźć nazwy aktów wchodzących w skład prawa wtórnego. Podziel uczniów na 4-5 osobowe grupy i wręcz im wykreślankę (Materiał pomocniczy 1 – „Ukryte słowa” – wykreślanka). Poproś uczniów o wyszukanie pięciu słów, które stanowią określenia związane z dorobkiem wspólnotowym. Czas potrzebny na wykonanie tego zadania to ok. 3 minuty. Następnie sprawdź, czy wszyscy uczniowie znaleźli prawidłowe wyrazy, a więc: rozporządzenie, dyrektywa, decyzja, opinia, zalecenie.

Na zakończenie podziękuj uczniom za wspólną pracę i przypomnij o tym, jak istotny wpływ na nasze życie ma prawo tworzone w ramach organów Unii Europejskiej. Możesz także przedstawić uczniom ważne rozwiązania prawne, jakie przyjęła UE, a które to obowiązują także w naszym kraju (Materiał pomocniczy nr 8 – „Dotychczasowe osiągnięcia instytucji stanowiących prawo w Unii Europejskiej”).

3. Rozpoznaj i uszereguj Uczniowie dzięki wykonaniu poprzedniego zadania znają już takie pojęcia jak: rozporządzenie, dyrektywa, decyzja, opinia i zalecenie. W tej części lekcji mają dowiedzieć się, jakie są cechy charakterystyczne danych aktów, co je od siebie odróżnia oraz w jakim trybie są stanowione. Najpierw napisz na tablicy słowa odnalezione w wykreślance (w losowej kolejności), a następnie przeczytaj krótką charakterystykę poszczególnych aktów korzystając z załączonego słowniczka (Materiał pomocniczy nr 7 - Słowniczek). Teraz uczniowie nie tylko wiedzą jakie źródła prawa wtórnego występują w obrębie systemu prawnego Unii Europejskiej, ale także czym się one charakteryzują. Rozdaj więc uczniom kartki z opisem poszczególnych aktów (Materiał pomocniczy nr 2 – „Co jest czym” – karty edukacyjne). Poproś, aby je nazwały i przez chwilę zastanowiły się, które z nich wydają im się najbardziej istotne, a które mniej. Sprawdź, czy wszyscy uczniowie dopasowali właściwe nazwy do odpowiednich opisów (Prawidłowa kolejność to: 1 – rozporządzenie; 2 – dyrektywa, 3 – decyzja; 4 – opinia; 5 – zalecenie). Następnie narysuj na tablicy piramidę i zaproponuj, aby klasa wspólnie podyktowała w jakiej kolejności powinny zostać one wpisane w kolejne piętra piramidy (akty prawne najbardziej wiążące na górze, najmniej na dole).

46

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

47

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Materiał pomocniczy 1

Materiał pomocniczy 2

R

F

V

G

E

A

W

C

V

G

O

F

R

A

Q

K

D

O

M

G

S

M

L

L

E

T

P

D

E

E

O

G

A

T

Z

S

W

E

C

R

T

U

I

Y

N

M

O

Q

W

E

O

P

M

L

O

S

E

C

N

Y

T

R

W

D

E

T

M

N

O

A

Z

W

E

R

I

A

V

B

M

E

D

Y

L

P

A

R

S

V

E

T

A

R

W

X

B

C

F

S

F

G

G

B

Z

N

U

K

I

L

N

M

H

Y

F

A

W

E

R

T

V

Ą

B

E

C

A

A

W

L

Z

F

S

B

T

R

W

A

A

D

W

D

C

W

V

L

J

Z

A

L

E

C

E

N

I

E

Z

A

Q

Z

X

R

A

G

E

C

V

B

H

U

T

T

Q

E

Z

A

U

A

E

J

W

C

F

R

E

A

S

U

I

O

N

E

R

W

W

J

A

E

R

T

Y

Y

B

N

J

H

G

I

T

R

A

D

Y

R

E

K

T

Y

W

A

P

O

I

U

E

T

Z

P

Z

S

W

F

V

G

A

Y

Y

T

R

E

E

M

Q

N

G

D

F

R

T

Y

A

R

E

E

D

F

R

B

T

POLECENIE • przeczytaj dokładnie charakterystykę poszczególnych aktów prawnych • w wykropkowane pole na górze każdej karty wpisz jaki to akt prawny

Rodzaje prawa wtórnego

1.

3.

48

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

4.

....................................

• normy prawa powszechnie oraz bezpośrednio obowiązującego

• ma charakter wiążący co do celu (pozostawiając metodę i formę do wyboru)

• akt generalny (skierowany do wszystkich państw członkowskich i ich obywateli) i abstrakcyjny (dotyczący wszelkich sytuacji)

• może być skierowany do niektórych lub wszystkich państw członkowskich

....................................

....................................

....................................

• ma charakter konkretny (dotyczy określonej sytuacji) i indywidualny (skierowany jest do oznaczonego adresata: państwa lub fizycznej)

• wyraża stanowisko, stanowi postulat, propozycję

• sugeruje podjęcie określonych działań

• obowiązuje bezpośrednio w stosunku do swego adresata

2.

....................................

• nie posiada mocy wiążącej (jego realizacja zależy od uznania adresata) • może być skierowany do: państwa, organu UE, osoby fizycznej bądź prawnej

• nie posiada mocy wiążącej (jego realizacja zależy od uznania adresata) • adresatem może być: państwo, inny organ UE a także osoba fizyczna lub prawna

5.

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

49

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

E B

A

Materiał pomocniczy 3

Niniejszy tekst to: ..............................................................

Niniejszy tekst to: ..............................................................

Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 544/2009 z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie roamingu w publicznych sieciach telefonii ruchomej wewnątrz Wspólnoty

Rady (2006/344/WE) z dnia 14 marca 2006 r. o wezwaniu Niemiec do zastosowania środków zmierzających do ograniczenia deficytu budżetowego RADA UNII EUROPEJSKIEJ, PRZYJMUJE:

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, PRZYJMUJĄ:

Artykuł 1 1. Niemcy muszą zlikwidować nadmierny deficyt w możliwie szybkim terminie – najpóźniej do 2007 r.

Artykuł 1 Niniejszy akt prawny określa zasady dotyczące opłat, jakie mogą być pobierane przez operatorów sieci ruchomych za świadczenie usług roamingu ogólnowspólnotowego w zakresie połączeń głosowych inicjowanych i zakańczanych wewnątrz Wspólnoty, wiadomości SMS wysyłanych i odbieranych wewnątrz Wspólnoty oraz usług transmisji danych z komutacją pakietów klientom korzystającym z roamingu za pośrednictwem sieci komunikacji ruchomej w innym państwie członkowskim. Ma ono zastosowanie zarówno do opłat pobieranych w rozliczeniach między operatorami sieci na poziomie hurtowym, jak również, w odpowiednich przypadkach, do opłat pobieranych przez operatorów macierzystych na poziomie detalicznym.

Artykuł 3 Niemcy stosują konieczne środki, aby zapewnić trwałą konsolidację budżetu w kontekście celu, jakim jest osiągnięcie długotrwałej strukturalnej równowagi budżetowej poprzez redukcję deficytu strukturalnego co najmniej o 0,5 % PKB rocznie po dokonaniu korekty nadmiernego deficytu. Artykuł 4 Niniejszy tekst skierowany jest do Republiki Federalnej Niemiec.

D

Artykuł 3 Wejście w życie Niniejszy akt prawny wchodzi w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Wiąże on w całości i jest bezpośrednio stosowany we wszystkich państwach członkowskich.

Niniejszy tekst to: .............................................................. Komitetu Regionów „Wielojęzyczność” (2008/C 257/06) KOMITET REGIONÓW:

- Podkreśla, że w całej Unii Europejskiej szczebel lokalny i regionalny ponosi odpowiedzialność za ochronę i promowanie różnorodności językowej. - Uważa, że ze względu na znaczenie różnorodności językowej w Unii Europejskiej, do tworzenia wielojęzycznego społeczeństwa należy podejść z zamiarem optymalizacji korzyści płynących z różnorodności, ograniczając do minimum jej negatywne skutki. - Proponuje, aby zachęcać wszystkie regiony do stworzenia lokalnych forów poświęconych wielojęzyczności w celu monitorowania lokalnych trendów społecznych, gospodarczych i edukacyjnych i proponowania środków służących uwrażliwianiu ludności na uczenie się języków przez całe życie według formuły „język ojczysty plus dwa inne języki”, oraz ich motywowaniu do takiej nauki.

Niniejszy tekst to: ..............................................................

Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/60/WE z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, PRZYJMUJĄ:

C

Artykuł 1 Celem tegoż tekstu jest ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim. Artykuł 17 1. Państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do jego wykonania do dnia 26 listopada 2009 r. Niezwłocznie przekazują one Komisji teksty tych przepisów. Przepisy przyjęte przez państwa członkowskie zawierają odniesienie do niniejszego tekstu. 2. Państwa członkowskie przedstawiają Komisji teksty najważniejszych przepisów prawa krajowego, które przyjmują w dziedzinie objętej niniejszymi przepisami. Artykuł 18 Niniejszy tekst prawny wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejszy tekst to: .............................................................. Komisji z dnia 29 czerwca 2009 r. w sprawie środków na rzecz poprawy funkcjonowania jednolitego rynku KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH, NINIEJSZYM REKOMENDUJE: 1. Zapewnienie i wzmocnienie funkcji koordynacji jednolitego rynku i współpracy pomiędzy organami na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.

Artykuł 19 Niniejszy tekst prawny skierowany jest do państw członkowskich.

50

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

51

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Materiał pomocniczy 4

Materiał pomocniczy 5

LEGISLACYJNY WĄŻ – CEGIEŁKI DO GRY DYDAKTYCZNEJ

Komisja przedstawia projekt aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Parlament uchwawla swoje stanowisko i przekazuje je Radzie

Rada zatwierdza stanowisko i akt zostaje przyjêty / lub nie zatwierdza go i przyjmuje w³asne

LEGISLACYJNY WĄŻ – PLANSZA DO GRY DYDAKTYCZNEJ

POLECENIE: W puste pola wklej otrzymane cegiełki we właściwej kolejności

START: cegiełka 1

Po zaproponowaniu poprawek tekst jest przekazywany Radzie do rozpatrzenia i Komisji do zaopiniowania

Parlament w ci¹gu 3 miesiêcy (w 2 czytaniu): − zatwierdza stanowicsko − odrzuca stanowisko − proponuje poprawki

Rada przekazuje akt PE i Komisjii Europejskiej, która wyra¿a swoje stanowisko

Rada w ci¹gu 3 miesiêcy (w 2 czytaniu): − przyjmuje wszystkie poprawki − nie przyjume poprawek

W razie nieprzyjêcia poprawek przewodnicz¹cy Rady oraz Parlamentu zwo³uj¹ (w ci¹gu 6 tyg.) Komitet Pojednawczy

Komitet ma doprowadziæ do przyjecia wspólnego stanowiska

Potem pałeczkę przejmuje Parlament

Komitet Pojednawczy składa się z równej liczby członków reprezentujących Radę i Parlament

Zadanie Komitetu

Cegie³ki, w zale¿noœci od wieku uczniów, wytnij ze strza³kami (wersja ³atwiejsza) lub bez nich (opcja dla starszych i bardziej zaawansowanych).

Jeœli Komitet zatwierdzi stanowisko to przekazuje je Radzie i Parlamentowi do przyjêcia, co koñczy pomyslnie proces legislacyjny

Komitet mo¿e: − nie zatwierdziæ wspólnego projektu − zatwierdziæ wspólny projekt

Szczęśliwy finał

Karty wytnij i rozdaj uczniom, zadanie polega na ich ułożeniu w poprawnej kolejności przy pomocy planszy do gry dydaktycznej (Materiał pomocniczy 5).

52

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

53

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Materiał pomocniczy 6

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Materiał pomocniczy 7

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej – wykład

SŁOWNICZEK Charakterystyka poszczególnych aktów prawnych funkcjonujących w ramach Unii Europejskiej

I.Wprowadzenie: Instytucje Unii Europejskiej pełnią wiele funkcji. Jedną z najważniejszych czynności, która ma olbrzymi wpływ na nasze życie jest stanowienie prawa. Cały dorobek prawny Unii Europejskiej określa się, jako „dorobek wspólnotowy” – „Acquis communaurtaire”. Państwa, które wstępują do Wspólnoty Europejskiej są zobowiązane do jego przyjęcia i dostosowania swojego prawa krajowego do prawa unijnego. II.Trzy podstawowe instytucje decyzyjne Unii to: • Parlament Europejski - reprezentuje obywateli UE, jego członkowie wybierani są w bezpośrednich wyborach przeprowadzanych we wszystkich krajach członkowskich; • Rada Unii - reprezentuje poszczególne państwa członkowskie, składa się z ministrów rządów wszystkich państw wchodzących w skład UE. To, jaki minister przybywa na posiedzenie Rady uzależnione jest od tematyki jej obrad; • Komisja Europejska - reprezentuje interesy Unii jako całości, każdy komisarz w niej zasiadający reprezentuje jeden z krajów członkowskich. Te trzy instytucje wspólnie kształtują politykę i tworzą prawo obowiązujące w całej Unii. Zasadniczo przygotowaniem nowych aktów prawnych zajmuje się Komisja, jednak to Parlament i Rada je przyjmują. Wprowadzaniem w życie tak ustanowionych przepisów zajmuje się wspólnie Komisja i państwa członkowskie, zaś nad ich przestrzeganiem czuwa sama Komisja. Spory dotyczące prawa unijnego rozstrzyga Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

54

DYEREKTYWA: ma charakter wiążący (musi być stosowana), zaś adresatami dyrektywy mogą być wyłącznie państwa członkowskie UE. Wiąże wyłącznie co do rezultatu, państwo członkowskie samodzielnie podejmuje decyzję w zakresie formy i środków wcielenia w życie danej dyrektywy. Innymi słowy, w tym rodzaju prawa instytucje unijne ustalają cel, jaki mają osiągnąć państwa członkowskie. Wybór metody, za pośrednictwem której zostanie on osiągnięty zależy już tylko od władz krajowych. DECYZJA: ma charakter indywidualny i konkretny, co oznacza, że każda z nich jest skierowana do ściśle określonego grona adresatów i dotyczy ściśle określonych spraw/sytuacji. OPINIA: nie ma mocy wiążącej (jej zapisy mogą, ale nie muszą być stosowane), zawiera określone oceny. Opinie są często stosowane w postępowaniu między instytucjami i organami wspólnot. ZALECENIE: nie ma mocy wiążącej, sugeruje podjęcie określonych działań.

III.Prawo unijne dzielimy na pierwotne i wtórne. Prawo pierwotne to prawo stanowione przez państwa członkowskie. W jego skład wchodzą traktaty założycielskie, rewizyjne (zmieniające) i akcesyjne.

ROZPORZĄDZENIE: pełni rolę ujednolicającą przepisy prawa w krajach wspólnotowych UE, ma charakter wiążący (musi być stosowane), zasięg ogólny (adresatami mogą być zarówno państwa jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotyczy nieokreślonej liczby przypadków/sytuacji). Mówiąc prościej, ten rodzaj prawa państwa członkowskie przyjmują i realizują zgodnie z zasadami, jakie ustalone w nim zostały. Nie mogą jego zapisów wykonywać w dowolny sposób.

Prawo wtórne to prawo stanowione przez instytucje Unii Europejskiej.

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

55

Stanowienie prawa w Unii Europejskiej

Scenariusz 5

Droga Polski do Unii Europejskiej

Scenariusz 6

Materiał pomocniczy 8

Dotychczasowe osiągnięcia instytucji stanowiących prawo w Unii Europejskiej - przykłady ŚRODOWISKO NATURALNE: Parlament Europejski przyjął rozporządzenie REACH, zgodnie z którym substancje chemiczne, zanim zostaną udostępnione klientom, będą musiały być przebadane. Akt ten obciąża przedsiębiorców koniecznością udowodnienia braku szkodliwości substancji (tzn. przeprowadzają oni badania i ocenę chemikaliów pod kątem ich bezpieczeństwa). Celem tych przepisów jest zwiększenie bezpieczeństwa produktów chemicznych. Najbardziej niebezpieczne substancje trzeba zastąpić bezpieczniejszymi odpowiednikami. Wydano dyrektywę w sprawie ponownego wykorzystania i przetwarzania odpadów. Do 2020 roku recykling powinien objąć 50% odpadów papierowych oraz z metalu i szkła pozyskiwanych z gospodarstw domowych. Parlament Europejski zatwierdził dyrektywę wprowadzającą obowiązkowe programy zbiórki zużytych baterii i akumulatorów w całej UE od 2008 roku. POLITYKA TRANSPORTOWA: Parlament Europejski przyjął rozporządzenie umożliwiające konkurencję transgraniczną pomiędzy europejskimi przedsiębiorstwami kolejowymi. Nowe prawo gwarantuje swobodę świadczenie międzynarodowych pasażerskich usług transportowych i zapewnia podróżnym odszkodowanie za opóźnienie takiego pociągu.

Opublikowane taryfy lotnicze, również te w Internecie, muszą zawierać wszystkie podatki, należności i opłaty dodawane do podstawowej ceny biletu.

TEMAT: Droga Polski do Unii Europejskiej OCHRONA KONSUMENTÓW:

Cele:

Parlament Europejski przyjął dyrektywę dotyczącą bezpieczeństwa zabawek. Wprowadzono zakaz używania substancji rakotwórczych, mutagennych i toksycznych, a także ograniczono stosowania metali ciężkich oraz substancji zapachowych. Wzmocniono przepisy dotyczące ostrzeżeń na samych zabawkach i opakowaniach tak, aby były bardziej widoczne, a także napisane w języku danego kraju oraz widoczne w punktach sprzedaży, w tym tych on-line. Od 1 lipca 2010 r., za pośrednictwem rozporządzenia, obniżone zostały stawki opłat za korzystanie z roamingu w obrębie państw członkowskich UE. Ustalona została maksymalna cena połączenia w roamingu (za rozmowy nawiązane i odebrane).

56

• uczeń wymienia podstawowe wydarzenia związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej • uczeń rozumie proces integracji Polski z Unią Europejską • uczeń zna sytuację polityczno-społeczną Polski po 1989 roku

Metody: • dyskusja • praca w grupach

Pojęcia kluczowe: • • • •

integracja europejska Polska w Unii Europejskiej szanse i zagrożenia dla Polski w UE wady i zalety przystąpienia Polski do UE

EDUKACJA:

Materiały pomocnicze:

Posłowie chcą przeznaczyć więcej pieniędzy, aby ułatwić młodym ludziom studiowanie w innym kraju unijnym. Od 1 stycznia 2007, dotacje dla studentów Erasmusa wzrosły ze 150 euro do 200 euro na miesiąc.

dla ucznia: Nr 1. „Unia Europejska w oczach polityków” – układanka Nr 2. „Szanse i zagrożenia” – karta pracy

1 A. Szała, Konsultant Europe Direct Poznań Biuletyn 06/2009 http://www.europe-direct.poznan.pl/

Przyjęto rozporządzenie w wyniku którego podróżni w transporcie lotniczym mają gwarancję, że podana cena biletu lotniczego jest ceną, którą rzeczywiście muszą zapłacić.

„Patrz w gwiazdy, ale uważaj na drogę.” Wilhelm Raabe

joannafiles/Biuletyn/biuletyn06_2009.pdf

dla nauczyciela: Nr 3. „Krok po kroku” – kalendarium Nr 4. „Za czy przeciw?” - karta pytań dodatkowych Nr 5. „Zyski i straty” – karta pytań dodatkowych

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimanzjalne

Czas: 45 min.

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

57

Scenariusz 6

Droga Polski do Unii Europejskiej

Scenariusz 6

Droga Polski do Unii Europejskiej

5. Podsumowanie Spróbuj z uczniami dojść do wspólnego stanowiska. Podsumowaniem zajęć niech będzie wspólna odpowiedź na pytanie: „czy warto było do Unii Europejskiej dołączyć?”.

PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Wprowadzenie Zapytaj uczniów, czy wiedzą, ile państw należy obecnie do Unii Europejskiej. Zapytaj, kiedy powstała i czy do UE należy również Polska. Odpowiedź jest jasna – Polska należy do Unii Europejskiej, ale nie zawsze tak przecież było. UE nie powstała jako organizacja dwudziestu siedmiu państw, ale rozszerzała się stopniowo. Wspólnie przypomnijcie sobie najważniejsze daty z historii Unii, przede wszystkim te, dotyczące jej rozszerzania. Zatrzymajcie się na 2004 roku. Wtedy Polska – dokładnie 1 maja – razem z grupą dziewięciu innych państw, dołączyła do Wspólnoty. Przejdźcie do historii Polski. Przedyskutujcie krótko najważniejsze przeszkody, które stały na drodze polskiej integracji ze Wspólnotami od czasu powstania Unii – przede wszystkim „żelazną kurtynę, która zapadła od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem, dzieląc nasz kontynent” (W. Churchill, przemówienie w Fulton; 5 marca 1946). Posługując się Materiałem pomocniczym 3 – Kalendarium – przedstaw uczniom proces integracji Polski z Unią Europejską. 2. Polacy wobec integracji Dołączenie Polski do NATO i Unii Europejskiej zostało uznane za priorytet rozwoju Polski po 1989 roku. Zdecydowany odwrót od wschodu i zwrot na zachód miał mimo wszystko i zwolenników, i przeciwników, tak wśród elit politycznych, jak i wśród społeczeństwa. Zachęć uczniów do krótkiej dyskusji. Zadając im pytania z Materiału pomocniczego 4 – Za czy przeciw?, ustalcie, jakie nastroje wobec integracji Polski ze strukturami europejskimi panowały w społeczeństwie. Rozdaj uczniom Materiał pomocniczy 1 – Unia Europejska w oczach polityków. Powiedz, że skupicie się na stosunku polskich partii politycznych do integracji. Do czterech stanowisk należy dopasować odpowiednie partie polityczne i cechy danego stanowiska. Bazą wiedzy będą informacje wcześniej zdobyte podczas lekcji wiedzy o społeczeństwie i historii najnowszej. 3. Szanse i zagrożenia Dołączeniu do Unii Europejskiej towarzyszyło wiele kontrowersji. Swoje argumenty mieli przeciwnicy i zwolennicy akcesji. Argumenty te najogólniej podzielić można na polityczne, ekonomiczne i kulturalne. Podziel uczniów na 3 grupy (w przypadku dużej liczby uczniów – na 6). Rozdaj grupom Materiał pomocniczy 2 – Szanse i zagrożenia. Każda z trzech grup niech zajmie się jedną płaszczyzną szans i zagrożeń wynikających z integracji z Unią Europejską (grupa pierwsza – płaszczyzna polityczna, grupa druga – płaszczyzna gospodarcza, grupa trzecia – płaszczyzna kulturalna). Wytłumacz uczniom, że z podanych w ramce na karcie pracy argumentów, muszą wybrać odpowiednie dla płaszczyzny, którą za zadanie mają opracować. Każda grupa powinna wybrać lidera, który przedstawi później wyniki pracy. 4. Zyski i straty Wiedząc, jakie obawy i nadzieje towarzyszyły przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, spróbujcie podsumować osiem lat przynależności naszego państwa do tej organizacji. Zadaj uczniom pytania z Materiału pomocniczego 5 – Zyski i straty.

58

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

59

Droga Polski do Unii Europejskiej

Scenariusz 6

Droga Polski do Unii Europejskiej

Scenariusz 6

Materiał pomocniczy 1

Materiał pomocniczy 2

Szanse i zagrożenia

Europa ojczyzn

Europa ojczyzna

Unia Europejska w oczach polityków Kształtowanie tożsamości europejskiej

Sojusz Lewicy Demokratycznej Unia Pracy

Zjednoczona Europa ma mieć charakter federacyjny

Ruch Stu (AWS)

Akcja Wyborcza „Solidarność” Polska prawica

Związek suwerennych państw opartych na chrześcijańskich korzeniach i chrześcijańskiej tożsamości

Poparcie państw słabszych, liczących na wyrównanie swych szans w zbudowanej wspólnocie

Obrona polskiej tożsamości Eksponowanie wartości chrześcijańskich

Większa międzynarodowa rola Polski - - - Uzależnienie od kapitału zagranicznego - - - Kultura polska przynależy do kręgu cywilizacji łacińskiej (zachodniej) - - - Wzmocnienie bezpieczeństwa Polski - - - Zagrożenie dla tożsamości narodowej Polaków - - - Znaczna pomoc finansowa z budżetu UE - - - Przyspieszenie rozwoju gospodarczego i podniesienie poziomu życia Polaków - - - Obawa przed przewodnictwem Niemiec w Europie - - - Znaczna utrata suwerenności - - - Polska gospodarka nie sprosta konkurencji gospodarczej UE - - - Utrata przez Kościół katolicki swojej tradycyjnej roli w narodzie polskim - - - Poważne problemy w polskim rolnictwie - - - Brak wizji jedności Europy i integracji europejskiej w polskiej polityce zagranicznej - - - Integracja przynosi więcej korzyści państwom biedniejszym niż bogatym - - - Konieczność szybkiej restrukturyzacji górnictwa i hutnictwa (bankructwa i bezrobocie) - - - Wzmocnienie demokracji w Polsce - - - Umocnienie podziału Europy na wschodniej granicy Polski - - - Integracja Polski z UE jako konieczność, jedyna możliwość - - - Wolny dostęp do wspólnego rynku

SZANSE

ZAGROŻENIA

Tak, ale

PŁASZCZYZNA POLITYCZNA Polskie Stronnictwo Ludowe Polska Partia Socjalistyczna

Członkostwo w Unii jako konieczność

Przeciw

Radykalna lewica

Konfederacja Polski Niepodległej

Zagrożenie gospodarcze

Unia Polityki Realnej

Zagrożenie biurokratyczne i ideologiczne

Polska Wspólnota Narodowa – Polskie Stronnictwo Narodowe

Zastrzeżenia wobec integracji europejskiej Renegocjacja niektórych niekorzystnych dla Polski ustaleń

UE jako obcy element zagrażający wartościom narodowym i uosobienie „zgniłego Zachodu”

PŁASZCZYZNA EKONOMICZNA

Zagrożenie tożsamości narodowej

PŁASZCZYZNA KULTUROWA

60

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

61

Droga Polski do Unii Europejskiej

Scenariusz 6

Materiał pomocniczy 3

Droga Polski do Unii Europejskiej

Scenariusz 6

Materiał pomocniczy 4

Krok po kroku – kalendarium

Za czy przeciw?

• 18 kwietnia 1951 – Traktat Paryski: utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Francja, RFN) • 25 marca 1957 – Traktaty Rzymskie: utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Belgia, Holandia, Luksemburg, Włochy, Francja, RFN) • 1967 – Traktat fuzyjny: połączenie instytucjonalne Wspólnot

Bardziej przychylne integracji Polski z Unią Europejską były osoby do 24 roku życia czy osoby powyżej 65 roku życia? /do 24 roku życia – brak historycznych obciążeń, dostępność do kultury zachodniej, otwartość/ Bardziej przychylne integracji były osoby z wykształceniem średnim i wyższym czy z innym wykształceniem? /z wykształceniem średnim i wyższym – zrozumienie procesów integracyjnych/

• 1973 – dołączenie do Wspólnot Wielkiej Brytanii, Danii i Irlandii Bardziej przychylni byli przedsiębiorcy, pracownicy fizyczno-umysłowi, pracujący na własny rachunek, kadry kierownicze czy rolnicy? /przedsiębiorcy, pracownicy fizyczno-umysłowi, pracujący na własny rachunek, kadry kierownicze – przede wszystkim ze względu na dające różnorakie możliwości otwarcie rynku/

1981 – dołączenie do Wspólnot Grecji • 1986 – dołączenie do Wspólnot Hiszpanii i Portugalii • 1992 – Traktat z Maastricht: powstanie Unii Europejskiej • 1995 – dołączenie do Unii Europejskiej Austrii, Finlandii i Szwecji • 2004 – dołączenie do Unii Europejskiej Polski, Czech, Słowacji, Słowenii, Węgier, Estonii, Litwy, Łotwy, Cypru i Malty • 2007 – dołączenie do Unii Europejskiej Bułgarii i Rumunii • 1990 – wniosek o rozpoczęcie negocjacji stowarzyszeniowych między Polską i Wspólnotami (szef polskiej delegacji negocjacyjnej – Jacek Saryusz-Wolski, unijnej – Pablo Benavides Salas) • 16 grudnia 1991 – Układ Europejski o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi (początek integracji Polski ze Wspólnotami; Układ regulował 9 obszarów, m.in. dialog polityczny, współpracę gospodarczą oraz przepływ pracowników), deklaracja Polski o chęci przystąpienia do WE

Materiał pomocniczy 5

Zyski i straty

• Czerwiec 1993 – Kopenhaga: potwierdzenie możliwości przystąpienia do UE krajów z nią stowarzyszonych, jeśli spełnią ustalone kryteria (tzw. kryteria kopenhaskie) • 8 kwietnia 1994 – wniosek Polski w sprawie jej przystąpienia do UE • 1 października 1996 – początek funkcjonowania Komitetu Integracji Europejskiej (organ administracji rządowej ds. podejmowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją) • 22 maja 1997 – Narodowa Strategia Integracji (zbiór przedsięwzięć, które powinny zostać zrealizowane dla uzyskania członkostwa) • 16 lipca 1997 – avis (opinia) Komisji Europejskiej o złożonych wnioskach akcesyjnych • 13 grudnia 1997 – Luksemburg: decyzja o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z sześcioma państwami (także z Polską) kandydującymi • 31 marca 1998 – rozpoczęcie oficjalnych negocjacji akcesyjnych między Polską a Unią Europejską; pierwszy etap: screening (przegląd) prawa, później negocjacje merytoryczne • 13 grudnia 2002 – Kopenhaga: ostateczne zakończenie negocjacji Polski z UE • 16 kwietnia 2003 – Ateny: podpisanie traktatu akcesyjnego dziesięciu państw Europy ŚrodkowoWschodniej (wśród nich – Polski) oraz Cypru i Malty do Unii Europejskiej • 7 – 8 czerwca 2003 – referendum akcesyjne: „Czy wyraża Pan/Pani zgodę na przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej?” – Tak (77,45%), Nie (22,55%)

• Czy wzrosła międzynarodowa rola Polski? • Czy Polska uzależniła się od kapitału zagranicznego? • Czy wzmocniło się bezpieczeństwo Polski? • Czy została zagrożona tożsamość narodowa Polaków? • Czy Polska otrzymała znaczną pomoc finansową z budżetu UE? • Czy przyspieszył się rozwój gospodarczy i wzrósł poziom życia Polaków? • Czy obawa przed przewodnictwem Niemiec w Europie okazała się słuszna? • Czy Polska utraciła suwerenność? • Czy polska gospodarka nie sprostała konkurencji gospodarczej UE? • Czy Kościół katolicki utracił swoją tradycyjną rolę w narodzie polskim? • Czy pojawiły się poważne problemy w polskim rolnictwie? • Czy konieczna była szybka restrukturyzacja górnictwa i hutnictwa, pojawiły się bankructwa, wzrosło bezrobocie? • Czy w Polsce wzmocniła się demokracja? • Czy umocnił się podział Europy na wschodniej granicy Polski? • Czy wykorzystaliśmy wolny dostęp do wspólnego rynku?

• 1 maja 2004 – przystąpienie Polski do Unii Europejskiej

62

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

63

Notatki

Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

Scenariusz 7

„Nikt nie jest tak stary, aby nie mógł się jeszcze czegoś nauczyć.” Ajschylos

TEMAT: 2012 – Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej Cele: • uczeń rozumie potrzebę solidarności międzypokoleniowej • uczeń wie, na czym polega aktywne starzenie się • uczeń potrafi wymienić korzyści społeczne wynikające z większej aktywności osób starszych

Metody: • • • • •

meta plan dyskusja mini-wykład praca grupowa analiza SWOT

Pojęcia kluczowe: • • • •

aktywne starzenie się solidarność międzypokoleniowa wolontariat seniora Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

Materiały pomocnicze: Dla ucznia: Nr 2. „Emerytura nie musi być nudna” Nr 3. „Wolontariat dla seniora” dla nauczyciela: Nr 1. „Dlaczego mamy być solidarni z seniorami?” Nr 4. „Barometr starzenia się społeczeństw”

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne

Czas: 45 min.

64

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

65

Scenariusz 7

Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

Scenariusz 7

Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

znajdzie nowe hobby lub zrealizuje marzenia, o których wcześniej, z powodu nadmiaru obowiązków, nie miał czasu myśleć, gdyż obowiązki mu na to nie pozwalały. Teraz te marzenia wreszcie mogą się spełnić. Wystarczy tylko chcieć! Podziel uczniów na niewielkie grupy. Zaproponuj im, żeby zastanowili się nad tym, co takiego można robić będąc na emeryturze. W jaki sposób oni mogą zająć czas swoim babciom i dziadkom? Jak ludzie starsi sami mogą zagospodarować swój czas? A jak mogą zrobić to instytucje i organizacje, które działają w ich mieście, np. biblioteka, uniwersytet czy dom kultury? Rozdaj grupom Materiał pomocniczy nr 2 „Emerytura nie musi być nudna”. Powiedz im, żeby wypełnili tabelę korzystając z podpowiedzi, które się tam znajdują, dopasowując hasła do konkretnych kolumn tabeli. Mogą również dopisać własne pomysły.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

5. Wolontariat dla seniora – analiza SWOT 1. Aktywne starzenie się – meta plan Zapisz na tablicy wyrażenie „aktywne starzenie się”. Zapytaj uczniów, z czym się im kojarzy ten zwrot. Zaproponuj im, żeby podsunęli Ci własne pomysły na to, jak aktywnie się starzeć. Notuj je wszystkie na tablicy. Po zebraniu od nich informacji spróbujcie wspólnie stworzyć definicję aktywnego starzenia się. Następnie wytłumacz im, że aktywne starzenie się jest według Światowej Organizacji Zdrowia „procesem tworzenia optymalnych możliwości w zakresie zdrowia, uczestnictwa i bezpieczeństwa w celu poprawy jakości życia ludzi w miarę, jak się starzeją”. Powiedz im, że korzyścią z takiej formy przeżywania wieku seniorskiego może być dłuższe cieszenie się dobrym zdrowiem, rozwój osobisty i spełnianie marzeń, na które brak było czasu w trakcie życia zawodowego. Ponadto daje ono możliwość wykorzystania doświadczenia, umiejętności i mądrości życiowej, którymi dysponują seniorzy. W związku z tym na aktywnym starzeniu się korzystają nie tylko oni, ale także cała społeczność lokalna. Podkreśl, że właśnie dlatego tak ważne jest wspieranie procesu aktywnego starzenia się.

Poproś uczniów o pozostanie w swoich grupach. Powiedz im, że teraz zajmiecie się jedną z form aktywności ludzi starszych – wolontariatem seniorów. Przypomnij uczniom, że „wolontariat jest formą dobrowolnego, nieodpłatnego świadczenia wykonywanego na rzecz innych, które wykracza poza więzi rodzinno-koleżeńskie”. Powiedz, że wiesz, iż w naszym społeczeństwie wolontariat kojarzy się głównie z młodymi ludźmi, jednakże wolontariuszami mogą być ludzie w każdym wieku. Także osoby starsze. Co więcej, często dysponują one cechami, których brak młodym ludziom – doświadczeniem, cierpliwością, dużą ilością wolnego czasu. Powiedz im, że istnieje coś takiego jak program Grundtvig – element programu „Lifelong Learning” („Uczenie się przez całe życie”). Jednym z działań tego programu jest właśnie organizowanie wolontariatu dla osób po 50. roku życia. Co więcej, program ten ma charakter wymiany międzynarodowej – dzięki temu seniorzy mają szansę przeżyć przygodę swojego życia. Zaproponuj młodzieży przeprowadzenie analizy SWOT, dzięki której zbadają, czy opłaca się korzystać z usług wolontariuszy seniorów. W tym celu pomocny będzie Materiał pomocniczy nr 3 – „Wolontariat dla seniora”.

2. Dlaczego mamy być solidarni z seniorami? – mini-wykład

6. Barometr starzenia się społeczeństw

Wytłumacz uczniom, że lekcja, którą prowadzisz, zorganizowana jest z okazji Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Przeprowadź dla nich krótki wykład, w którym wytłumaczysz powód i istotę ogłoszenia takiej tematyki roku 2012 przez Komisję Europejską, wykorzystując Materiał pomocniczy nr 1 – „Dlaczego mamy być solidarni z seniorami?”

Zaproponuj uczniom turniej. Podziel ich na trzy- lub czteroosobowe zespoły. Każdemu rozdaj czyste kartki. Powiedz im, że będziesz cytował im zdania z badań Eurostatu na temat aktywnego starzenia się i obrazu demograficznego Unii Europejskiej. Zadaniem każdej z drużyn będzie oszacowanie liczby, która jest luką w danym zdaniu. Powiedz uczniom, by zapisywali swoje szacunki na kartkach i pokazywali grupie. Gdy wszystkie kartki będą już w górze, podaj drużynom poprawną odpowiedź. Punkt otrzymuje drużyna, która będzie najbliżej poprawnej odpowiedzi. Możesz też przyznawać punkty na przykład trzem pierwszym drużynom (3 pkt dla pierwszej drużyny, 2 pkt dla drugiej, punkt dla trzeciej). Zdania znajdziesz w Materiale pomocniczym nr 4 – „Barometr starzenia się społeczeństw”.

3. Dojrzały wiek to nie choroba – dyskusja na temat pozytywnych aspektów wieku seniorskiego Sprowokuj w grupie dyskusję na temat tego, jakie są plusy seniorskiego życia. Powiedz im, że emerytura może być czasem, w którym człowiek doświadcza pozytywnych wrażeń. Wspólnie z uczniami spróbuj je znaleźć w trakcie dyskusji. Aby ułatwić młodzieży formowanie opinii, wykorzystaj pytania pomocnicze. Jakie mogą płynąć korzyści z życia w dojrzałym wieku? / Czy większa ilość wolnego czasu jest szansą, czy raczej utrapieniem? / Jak zająć sobie czas po zakończeniu pracy zawodowej? / Jak wasze babcie, dziadkowie, pożytkują wolny czas? / Czy emeryt musi być skazany na samotność? / Czy musi działać tylko dla innych (np. opiekując się wnukami), czy powinien też robić coś dla siebie? / W jaki sposób może się rozwijać? Jakie bariery stoją przed osobami starszymi? / Co jest ich największym utrapieniem? / Co stoi na przeszkodzie w rozwijaniu swoich pasji? / Czy miasto i państwo należycie spełniają swoją rolę w pomaganiu seniorom w aktywnym starzeniu się? / Gdzie są największe braki? / Co można by robić lepiej? / Dlaczego wciąż tak mało emerytów żyje aktywnie? / Co zrobić, by zwiększyć liczbę aktywnych seniorów? Czy wasi dziadkowie i babcie wiedzą, czym jest aktywne starzenie się? / Skąd mogą się dowiedzieć o tym, jak spędzać czas na emeryturze? / Co najchętniej chcą robić seniorzy? / Czego chcą się uczyć? / Jakie umiejętności mogą im się przydać? / Jak ich zachęcić do wyjścia z domu? / Jak można informować ich o możliwościach rozwoju? / Jaka w tym jest rola młodych ludzi? 4. Emerytura nie musi być nudna – praca w grupach Wytłumacz młodzieży, że koniec aktywności zawodowej dla starszych nie musi oznaczać nudy i spędzania całego czasu w domu. Wręcz przeciwnie – może to być okres, kiedy człowiek odkryje na nowo swoje pasje,

66

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

67

Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

Scenariusz 7

Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

Scenariusz 7

Materiał pomocniczy 1

Dlaczego mamy być solidarni z seniorami? Solidarność międzypokoleniowa i aktywność ludzi starszych to obszary, które wywołały szczególne zainteresowanie instytucji europejskich. W związku z tym, rok 2012 ogłoszono właśnie Europejskim Rokiem Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej. Zdecydowano się wybrać taką tematykę roku 2012 z powodu zmian, jakie zachodzą w demografii w ostatnich latach. Społeczeństwo europejskie cały czas bowiem się starzeje. Wszystko przez to, że z jednej strony rodzi się coraz mniej dzieci, z drugiej zaś coraz więcej osób starszych dożywa sędziwego wieku. Ważne jest zatem, aby utrzymać wśród osób starszych odpowiednią aktywność psychofizyczną. Wszystko po to, aby mogli oni jeszcze dłużej cieszyć się dobrym zdrowiem, a jednocześnie nie tracili pogody ducha i cały czas czuli się potrzebni społeczeństwu. To zadanie w dużej mierze spoczywa na nas – młodszych pokoleniach, dlatego tak ważne jest, żeby nie zapominać o naszych seniorach. W ramach Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej kraje członkowskie mają za zadanie promować aktywność społeczną i zawodową osób starszych. Powinny one zrobić wszystko, by uświadomić seniorom, że wciąż jeszcze wiele przed nimi, a wchodzenie w wiek dojrzały może nieść ze sobą wiele pozytywnych aspektów. Inicjatywy, jakie będą prowadzone w ramach tego roku dotyczą między innymi opieki zdrowotnej, polityki zatrudnienia, szkoleń, dostępu do mieszkań i technologii informacyjnych. Wszystko po to, by jak najmocniej otworzyć seniorów na wyzwania dzisiejszego świata i pozwolić im jak najaktywniej uczestniczyć w życiu społecznym Unii Europejskiej. Ponadto wspierane będą działania związane z promocją roku wśród młodych pokoleń, w celu uświadomienia im szans i wyzwań wynikających z dłuższego życia. Wszakże starzenie się dotyczy w równym stopniu wszystkich ludzi – warto już teraz wiedzieć, jak uczynić je barwniejszym.

Materiał pomocniczy 2

Jak Wy możecie pomóc im znaleźć zajęcie, co możecie zrobić, by nie czuli się samotni w czterech ścianach?

Zastanówcie się wspólnie nad tym, jak można zająć czas ludziom starszym będącym na emeryturze. Co ludzie starsi sami mogą robić? Jak Wy możecie zaktywizować swoich dziadków czy babcie, ale też innych starszych żyjących w Waszej okolicy. Czy instytucje miejskie też mogą znaleźć zajęcie swoim seniorom? Poniżej znajdują się przykładowe działania i formy aktywności, które mogą uczynić życie seniora ciekawszym. Dopasujcie je do odpowiednich kolumn w tabeli. Jednocześnie postarajcie się wymyślić jak najwięcej własnych sposobów na zorganizowanie ludziom starszym wolnego czasu. Dopiszcie je także do tabeli. tworzenie Uniwersytetów Trzeciego Wieku; organizacja zajęć dla emerytów: np. nauka języka, rękodzieła, kąciki literackie; tworzenie kół zainteresowań dla seniorów; zakładanie zespołów ludowych, chórów; zajęcie się uprawą działki, ogródka przydomowego; podróże; zaangażowanie się w wolontariat; rozwijanie swoich pasji; aktywny wypoczynek: spacery, nordic walking, wizyty na basenie; nauka poruszania się po Internecie; zachęcanie starszych do twórczości własnej – malowania, fotografii, szydełkowania; zachęcanie do organizowania wspólnych gier – np. szachy, brydż; organizowanie spotkań z emerytami w szkołach czy przedszkolach; wspólne organizowanie wydarzeń (np. festyny okolicznościowe z okazji Dnia Dziecka czy różnych świąt);

Europe Direct Katowice

Jak instytucje miejskie (np. biblioteki, domy kultury, uniwersytety) mogą zorganizować czas swoim seniorom?

Materiał pomocniczy 3

Wolontariat dla seniora – analiza SWOT Analiza SWOT (akronim od słów Strenght, Weakness, Opportunities i Threats), to narzędzie, które ułatwia zbieranie informacji i pomaga zaplanować późniejszą strategię działania. Polega na określeniu silnych oraz słabych stron jakiegoś projektu i wyznaczeniu szans oraz zagrożeń, jakie jego realizacja za sobą niesie. Waszym zadaniem jest dokonanie analizy SWOT dla angażowania seniorów w wolontariat. Pomocne w tym mogą być pytania, które znajdują się w poniższej tabelce. Przerysujcie ją na odwrocie tej kartki, wypełniając własnymi propozycjami silnych i słabych stron wolontariuszy-seniorów, a także szans i zagrożeń, jakie wynikają z tej formie aktywizacji ludzi starszych. STRENGHT (SILNE STRONY)

Emerytura nie musi być nudna

68

Jak ludzie starsi sami mogą zorganizować sobie aktywnie czas?

WEAKNESSES (SŁABE STRONY)

Jakie zalety mają wolontariusze-seniorzy? / Co Jakie ograniczenia mają ludzie starsi, które mogą mogą dać organizacji, która z nimi współpracuje? przeszkodzić im w pracy jako wolontariusz? / Jakie / Jakie umiejętności wolontariusza-seniora mogą są ich słabsze strony? / Gdzie tracą w porównaniu być przydatne w tej formie pracy? / W czym tacy do młodych wolontariuszy? / Jakich zadań nie są wolontariusze mają przewagę nad młodymi ludźmi? w stanie wykonywać? / Co robiliby gorzej niż młodzi / Dlaczego warto korzystać z ich usług? / Co może wolontariusze? / Czego najtrudniej im się nauczyć? być atutem wolontariusza-seniora? OPPPORTUNITIES (SZANSE)

THREATS (ZAGROŻENIA)

Jak senior może skorzystać na wolontariacie? / Jak Jakie problemy może nieść dla starszych ludzi womoże go wykorzystać dla siebie? / Czego może się lontariat? / Czy istnieje obawa, że nie podołają oni nauczyć wolontariusz w dojrzałym wieku? / Czy obowiązkom, co do których się zdeklarowali? / Jakie wolontariat może pomóc seniorom w rozwijaniu ich zagrożenie niesie to dla nich, a jakie dla organizacji, pasji? / Jeśli tak, to w jaki sposób? / Jak organizacja, która ich zatrudnia? / Dlaczego zatrudnianie wolonktóra ich przyjmuje, może skorzystać na ich osobie?/ tariuszy-seniorów może być ryzykowne? / Czy praca wolontariacka może być dla seniora zbyt dużym obciążeniem? / Jeśli tak, to dlaczego?

Europe Direct Katowice

69

Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej

Scenariusz 7

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Zwycięska praca w konkursie na najlepszy scenariusz lekcji europejskiej zorganizowanym przez Europe Direct Katowice oraz Regionalne Centrum Informacji Europejskiej w Katowicach

Materiał pomocniczy 4

Autor: Grażyna Jakubowska z Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika we Wrześni

Turniej – Barometr starzenia się społeczeństw. Zdania z lukami dla uczniów 1. Na początku 2010 roku osób powyżej 65. roku życia zamieszkujących Unię Europejską było ..... %. (odp. 17,4%) 2. W ciągu dwudziestu lat, od 1990 roku do 2010, liczba osób w wieku powyżej 65. roku życia wzrosła o ……. punktów procentowych. (odp. 3,7%) 3. Przyrost naturalny w Polsce w 2009 roku wyniósł ……%. (odp. 0,9%)

„Kto lekceważy osiągnięcia matematyki, przynosi szkodę całej nauce, ponieważ ten, kto nie zna matematyki, nie może poznać innych nauk ścisłych i nie może poznać świata.” Roger Bacon

TEMAT: Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach Cele:

4. Średnia wieku w Unii Europejskiej w 2010 roku wyniosła ….. . (odp. 40,9 lat) 5. Średnia wieku w Niemczech, „najstarszym” kraju Unii Europejskiej, wyniosła w 2010 roku …… lat. (odp. 44,2 lat) 6. Wśród osób aktywnych zawodowo w Unii Europejskiej, osoby pomiędzy 50. a 65. rokiem życia stanowią …….. %. (odp. 24,7%) 7. Wśród pracujących po 50. roku życia w Unii Europejskiej zadowolonych ze swojej pracy jest ……% osób. (odp. 59,2%) 8. Wśród osób po 65. roku życia z optymizmem w przyszłość patrzy …… %. (odp. 44,9%) 9. W Polsce udział grupy powyżej 65. roku życia w całkowitej liczbie ludności wyniósł …….. %. (odp. 13,5%) 10. Przewiduje się, że w 2060 roku ludzie powyżej 65. roku życia stanowić będą …… % ludności Unii Europejskiej. (odp. 29,5%) 11. Wśród osób po 65. roku życia przynajmniej raz w tygodniu z Internetu korzysta …. % osób. (odp. 25%) 12. W 2009 roku, średnia długość życia kobiety w Unii Europejskiej wyniosła… (odp. 82,4) 13. Średni wiek emerytalny w Unii Europejskiej wynosi ….. lat. (odp. 61,8)

• uczeń kształtuje swoją świadomość przynależności Polski do Unii Europejskiej • uczeń rozwija umiejętność radzenia sobie z problemami matematycznymi i rozwiązywania zadań matematycznych związanych z Unią Europejską • uczeń kształtuje umiejętność pracy w grupie • uczeń zna proces rozszerzania się Unii Europejskiej i potrafi wymienić kraje starające się o członkostwo w tej organizacji

Metody: • • • •

ćwiczenia matematyczne dyskusja praca w grupach mini-wykład

Pojęcia kluczowe: • integracja europejska • kraje kandydujące • rozszerzenie Unii Europejskiej

Materiały pomocnicze: dla ucznia: Nr 3. „Ile jest krajów członkowskich Unii Europejskiej?” Nr 4. „Teraz Chorwacja!” Nr 5. „Kto następny?” Nr 6. „Potencjalni kandydaci” dla nauczyciela: Nr 1. „Zasady pracy w grupie” Nr 2. „Zasady przystępowania do Unii Europejskiej”

Poziom: • Szkoły gimnazjalne i ponadgimnazjalne

Czas: 45 min.

70

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

71

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Scenariusz 8

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

1 stycznia 1986 roku do Wspólnot Europejskich przystępują Hiszpania i Portugalia.

PRZEBIEG ZAJĘĆ

7 lutego 1992 roku podpisany zostaje Traktat o Unii Europejskiej nazywany powszechnie, od miejsca jego podpisania, Traktatem z Maastricht. Ustanowił on Unię Europejską opartą na trzech filarach: Wspólnot Europejskich, Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Ponadto Traktat z Maastricht ustanowił, wspólne dla wszystkich obywateli poszczególnych krajów członkowskich, obywatelstwo Unii Europejskiej. Traktat wszedł w życie 1 listopada 1993 roku.

1. Przygotowanie lekcji

1 stycznia 1995 roku do Unii Europejskiej przystępują trzy kolejne kraje – Austria, Finlandia i Szwecja.

Powiedz uczniom, że dzisiejsza lekcja będzie miała nietypowy charakter, ale na pewno przyniesie im wiele korzyści. Podziel klasę na 6 grup 4 lub 5-osobowych, a na tablicy powieś Zasady pracy w grupie (Materiał pomocniczy nr 1). Odczytaj te zasady, zapytaj uczniów, czy wszystko jest dla nich jasne i poinformuj ich, że dzisiejsza praca opierać się będzie właśnie o nie. Poproś, żeby w ramach grup dokonali wyboru lidera, sekretarza i sprawozdawcy – pozostałe osoby będą członkami grupy.

1 maja 2004 roku do Unii Europejskiej wstąpiły następujące kraje: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry. Ta data, z oczywistych względów, jest szczególnie istotna dla naszego kraju. Było to także największe rozszerzenie Unii Europejskiej w historii.

2. Wprowadzenie do tematu: mini-wykład i ćwiczenie

W tym dniu w struktury zjednoczonej Europy wkroczyły Bułgaria i Rumunia.

Powiedz uczniom, że dzisiaj rozmawiać będziecie o krajach kandydujących do Unii Europejskiej, które ukryte będą w równaniach. W ramach wprowadzenia do tematu przedstaw uczniom najważniejsze informacje dotyczące zasad przystąpienia do UE. Możesz to zrobić w formie wykładu lub przy wykorzystaniu prezentacji multimedialnej. W tej części lekcji wykorzystaj Materiał pomocniczy nr 2 – Zasady przystępowania do Unii Europejskiej. Kiedy uczniowie wiedzą już, na jakich zasadach opiera się proces rozszerzania Unii Europejskiej, rozdaj każdej z grup Materiał pomocniczy nr 3 – Ile jest krajów członkowskich Unii Europejskiej? Poproś uczniów o rozwiązanie zadania i podanie prawidłowej odpowiedzi. Przedstawiciel grupy, która jako pierwsza skończy pracować, może podejść do tablicy i rozwiązać równanie tak, aby wszyscy widzieli, jak powinno to zostać poprawnie zrobione. Teraz uczniowie już wiedzą, że Unia Europejska składa się z 27 krajów. Ale oczywiście na początku było ich dużo mniej. Przypomnij uczniom pokrótce, jak rozwijała się zjednoczona Europa. Możesz skorzystać z informacji znajdujących się w ramce.

Od 6 do 27 państw członkowskich, a na tym nie koniec… - historia Unii Europejskiej w pigułce 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu podpisany zostaje Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Jego sygnatariuszami było 6 państw: Francja, Włochy, Niemcy (RFN), Belgia, Holandia oraz Luksemburg. Traktat Paryski wszedł w życie 23 lipca 1952 roku. 25 marca 1957 roku państwa te podpisują w Rzymie Traktaty ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą (-EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom). Wchodzą one w życie 1 stycznia 1958 roku. 1 stycznia 1973 roku do Wspólnot Europejskich przystępują Dania, Irlandia i Wielka Brytania. Jest to pierwsze, historyczne rozszerzenie. 1 stycznia 1981 roku do dziewiątki dołącza państwo numer dziesięć – Grecja. Jest to najmniejsze rozszerzenie.

72

Europe Direct Katowice

Kolejne, i jak na razie ostatnie rozszerzenie Unii Europejskiej, miało miejsce 1 stycznia 2007 roku.

3. W najbliższej przyszłości – kolejne rozszerzenie Powiedz uczniom, że Unia Europejska nie ma zamiaru skończyć na 27 krajach członkowskich i planuje dalsze rozszerzenia. Jedno z nich wydarzyć się ma w nieodległym terminie i dotyczy Chorwacji, która zakończyła rozpoczęte w roku 2005 negocjacje. 9 grudnia 2011 roku podpisany został traktat akcesyjny pomiędzy Unią Europejską a Chorwacją. Aby dowiedzieć się, kiedy Chorwacja stanie się pełnoprawnym członkiem zjednoczonej Europy, zaproponuj uczniom rozwiązanie zdania, które stanowi Materiał pomocniczy nr 4 – Teraz Chorwacja! Najpierw na tablicy umieść przygotowaną wcześniej planszę (krzyżówkę) z polami oznaczonymi liczbami i cyframi. Następie rozdaj każdej z grup jedno z równań i poproś o ich rozwiązanie. Wybierz jednego ucznia z klasy; jego zadaniem będzie zamalowanie na planszy pól, które oznaczone są liczbami stanowiącymi rozwiązania poszczególnych równań. Po zamalowaniu wszystkich pól otrzymasz rozwiązanie – datę przystąpienia Chorwacji do Unii Europejskiej. Teraz uczniowie już wiedzą, że Chorwacja wstąpi do Unii Europejskiej 1 lipca 2013 roku. Korzystając z poniższej ramki podaj im kilka podstawowych informacji o tym kraju.

Chorwacja jest państwem położonym w Europie Południowej, nad Morzem Adriatyckim. Stolicą tego kraju jest Zagrzeb, a walutą kuna. Chorwacja zajmuje 56 542 km2. Jej terytorium zamieszkuje 4,4 mln osób. Ustrojem politycznym Chorwacji jest republika.

4. Kraje kandydujące do Unii Europejskiej Powiedz uczniom, że Unia Europejska będzie się nadal powiększać, ponieważ coraz więcej krajów wyraża zainteresowanie członkostwem. Wśród nich szczególną uwagę należy zwrócić na kraje posiadające status kandydujących, a więc te, które uruchomiły proces tzw. „transpozycji” (przenoszenia) prawodawstwa UE do prawa krajowego. Kraje kandydujące muszą wykazać, że będą w stanie w pełni wywiązywać się ze zobowiązań członkowskich. Nie uda im się tego osiągnąć, jeśli nie zapewnią sobie szerokiego poparcia ze strony społeczeństwa, a także zgodności – z politycznego i technicznego punktu widzenia – swoich systemów ze standardami i przepisami UE. Kraje kandydujące mogą przejść do kolejnego etapu jedynie, jeśli spełnią wymogi na poprzednim etapie.

Europe Direct Katowice

73

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

W taki oto sposób perspektywa przystąpienia jest silnym bodźcem do reform. Unijna polityka rozszerzenia gwarantuje dobrą organizację procesu akcesyjnego, dzięki czemu korzyści z przystąpienia może czerpać zarówno UE, jak i kraje przystępujące.

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Po jego rozwiązaniu uczniowie będą wiedzieć, że są 3 kraje potencjalnie kandydujące do Unii Europejskiej. Zapytaj ich, czy wiedzą, jakie to kraje. Jeśli nie, to przedstaw im je korzystając z zamieszczonej poniżej ramki.

Albania

Ustrój polityczny: republika Stolica: Tirana Powierzchnia: 28 748 km2 Liczba mieszkańców: 3,2 mln Waluta: lek

Bośnia i Hercegowina

Ustrój polityczny: republika federacyjna Stolica: Sarajewo Powierzchnia: 51 129 km2 Liczba mieszkańców: 4,6 mln Waluta: marka zamienna

Kosowo

Ustrój polityczny: republika pod zarządem ONZ Stolica: Prisztina Powierzchnia: 10 887 km2 Liczba mieszkańców: 1,2 mln Waluta: euro

Zaproponuj uczniom rozwiązanie kolejnego zadania, dzięki któremu dowiedzą się, jakie państwa posiadają status krajów kandydujących do Unii Europejskiej. Odpowiednie zadanie stanowi Materiał pomocniczy nr 5 – Kto następny? Każdej z grup rozdaj jedno równanie, a na pierwszej ławce w klasie rozłóż karty oznaczone liczbami (rozwiązaniami równań) i nazwami krajów. Po rozwiązaniu swojego równania grupa podchodzi do stolika i wybiera odpowiednią kartę. Kiedy wszystkie grupy poznają już jeden z krajów kandydujących, poproś ich o odczytanie ich nazw i zapisz je na tablicy. Możesz także podać uczniom podstawowe informacje dotyczące krajów kandydujących do Unii Europejskiej, korzystając z poniższej tabeli.

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii

Ustrój polityczny: republika Stolica: Skopje Powierzchnia: 25 433 km2 Liczba mieszkańców: 2,05 mln Waluta: denar macedoński

Islandia

Ustrój polityczny: republika Stolica: Reykjavik Powierzchnia: 103 000 km2 Liczba mieszkańców: 0,3 mln Waluta: korona islandzka

Czarnogóra

Ustrój polityczny: republika Stolica: Podgorica Powierzchnia: 14 026 km2 Liczba mieszkańców: 0,6 miliona Waluta: euro

Serbia

Ustrój polityczny: republika Stolica: Belgrad Powierzchnia: 77 474 km2 Liczba mieszkańców: 7,4 mln Waluta: dinar serbski

Turcja

Ustrój polityczny: republika Stolica: Ankara Powierzchnia: 780 580 km2 Liczba mieszkańców: 71,5 mln Waluta: lira turecka

6. Podsumowanie lekcji W ramach podsumowania lekcji możesz poprosić uczniów, aby na przygotowanej wcześniej mapie wskazali wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej (zgodnie z kolejnością rozszerzeń), Chorwację, kraje kandydujące i potencjalnie kandydujące. Po zakończeniu zajęć nagrodź poszczególne grupy ocenami lub „plusami” za ich pracę. Możesz także zadać im zadanie domowe, o poniższej treści:

Ułóż zadanie tekstowe dotyczące równań o treści związanej z Unią Europejską (np. liczbą mieszkańców, polem powierzchni państw kandydujących do Unii Europejskiej).

5. Kraje potencjalnie kandydujące do Unii Europejskiej Powiedz uczniom, że oprócz grupy krajów kandydujących wyróżnić należy także potencjalne kraje kandydujące, czyli takie, które uzyskały obietnicę członkostwa w Unii Europejskiej, pod warunkiem, że spełnią określone wymogi. Aby dowiedzieć się, ile ich jest, rozdaj każdej z grup Materiał pomocniczy nr 6 – Potencjalni kandydaci i poproś o rozwiązanie równania.

74

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

75

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Materiał pomocniczy 1

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Materiał pomocniczy 3

ZASADY PRACY W GRUPIE*

ILE JEST KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ? - rozwiąż zadanie

• Wybierzcie spośród siebie lidera, sekretarza oraz sprawozdawcę. • Pamiętajcie, że lider kieruje pracą grupy, organizuje ją, a nie przewodzi, zwłaszcza nie dominuje, nie narzuca swoich poglądów, dba, by wszyscy mogli się wypowiadać, ustala, kto w danej chwili mówi. Lider dba też o to, by wszyscy pracowali, by każdy miał udział w rozwiązywaniu zadania, pilnuje, aby grupa pracowała nad zadaniem – tematem, a nie skupiała uwagę na kwestiach ubocznych, nieistotnych dla osiągnięcia celu. • Sekretarz pilnuje, by nie umknęły uwadze i pamięci ciekawe pomysły zgłaszane w czasie pracy nad rozwiązywaniem problemu. • Sprawozdawca stara się wyłaniać w trakcie pracy zespołu ważne ustalenia, uzgadnia z grupą stanowisko – rezultat pracy, przedstawia efekt pracy zespołu publicznie.

Państw członkowskich Unii Europejskiej jest o 21 więcej, niż państw założycielskich UE (stan w roku 2012). Gdyby do UE przystąpiły trzy kolejne państwa, to liczba państw członkowskich UE byłaby pięć razy większa od liczby państw założycielskich UE. Ile państw członkowskich liczy obecnie UE?

Rozwiązanie: x - liczba państw założycielskich x + 21 – liczba państw członkowskich x + 24 = 5 x x=6 6 + 21 = 27 Odpowiedź: UE liczy dziś 27 państw członkowskich.

• Każdy członek zespołu stara się pracować intensywnie, w miarę swoich możliwości, ale z dbałością o wspólny udział w osiągnięciu celu; uważnie słucha, co mają do powiedzenia inni, nie przerywa wypowiedzi kolegów, czeka na swoją kolej w zgłaszaniu pomysłów i spostrzeżeń. ____________________ * Materiał pochodzi z książki K. Rau, E. Ziętkiewicz „Jak aktywizować uczniów Burza mózgów i inne techniki w edukacji”

Materiał pomocniczy 2

ZASADY PRZYSTĘPOWANIA DO UNII EUROPEJSKIEJ Przystąpienie do UE to skomplikowany proces, który wymaga czasu. Kiedy państwo zgłaszające swoją kandydaturę spełni warunki członkostwa, musi wprowadzić unijne przepisy we wszystkich wymaganych obszarach. O członkostwo w UE ubiegać się może każdy kraj, który spełnia warunki członkostwa. Są to tak zwane kryteria kopenhaskie, czyli: • gospodarka wolnorynkowa, • stabilna demokracja oraz rządy prawa, • przyjęcie przepisów prawnych UE, w tym dotyczących euro. Kraj zainteresowany przystąpieniem do UE musi zgłosić wniosek do Rady, która następnie zwraca się do Komisji o dokonanie oceny zdolności kandydata do spełnienia kryteriów kopenhaskich. Jeżeli opinia Komisji jest pozytywna, Rada musi przyjąć mandat negocjacyjny. Wtedy następuje formalne otwarcie negocjacji, które prowadzone są w poszczególnych obszarach tematycznych. Z uwagi na ogromną liczbę unijnych przepisów, jakie każde państwo musi wdrożyć do prawa krajowego, proces negocjacji wymaga dużo czasu. W okresie przedakcesyjnym kraje kandydujące otrzymują pomoc finansową, administracyjną i techniczną.

76

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

77

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Materiał pomocniczy 4

Materiał pomocniczy 5

TERAZ CHORWACJA! Zad. 1. Zad. 3.

2(9 – 2x) – 3x = - 10

KTO NASTĘPNY?

Zad. 2.

2(30 – 2x) – 4x = 12

������

x + 2(2x – 3) = 39

Zad. 4.

�� + � �� − � = � �

4x – 2(70 – 2x) = 20

������ Zad. 5.

2(2x – 4) – 2x = 6

Zad. 6.

� − �� + � � = �� �

2(2x – 7) + 4x = 2

������

Rozwiązanie 1. x = 4; Rozwiązanie 2. x = 9; Rozwiązanie 3. x = 6

�� � + �� − ��� � − �� = �� 7

4

3

1

10

20

20

5

13

8

20

7

9

7

5

4

4

2

9

5

2

9

1

4

7

9

7

8

20

3

1

11

11

4

1

5

13

9

5

8

22

3

6

5

3

2

1

1

9

1

4

5

5

6

8

7

3

1

3

5

6

1

11

8

1

1

8

9

5

4

3

5

2

5

23

7

1

43

87

3

6

8

4

10

1

3

4

6

7

11

5

7

6

4

2

3

6

8

5

20

33

91

20

3

5

20

20

6

8

4

10

1

5

0

20

11

8

10

4

3

8

11

3

7

5

3

4

3

5

9

3

3

22

1

7

8

9

10

5

11

5

2

11

5

11

2

3

8

14

5

20

3

8

4

3

34

4

8

4

45

1

2

8

78

6

5

4

11

0

6

11

4

11

20

6

9

20

26

20

6

7

2

8

8

4

8

2

9

9

������

� + �� � + � = � �

4

3

1

10

20

20

5

13

8

20

7

9

7

5

4

4

2

9

5

2

9

1

4

7

9

7

8

20

3

1

11

11

4

1

5

13

9

5

8

22

3

6

5

3

2

1

1

9

1

4

5

5

6

8

7

3

1

3

5

6

1

11

8

1

1

8

9

5

4

3

5

2

5

23

7

1

43

87

3

6

8

4

10

1

3

4

6

7

11

5

7

6

4

2

3

6

8

5

20

33

91

20

3

5

20

20

6

8

4

10

1

5

0

20

11

8

10

4

3

8

11

3

7

5

3

4

3

5

9

3

3

22

1

7

8

9

10

5

11

5

2

11

5

11

2

3

8

14

5

20

3

8

4

3

34

4

8

4

45

1

2

8

6

5

4

11

0

6

11

4

11

20

6

9

20

26

20

6

7

2

8

8

4

8

2

9

9

6

Europe Direct Katowice

������������������

�� + � �� − � = � � � � � � + � � = � � � � − �� � � + � = � � − �� − � � = −�� �=�

� + �� � + � = � � �� � + �� = �� � + ��� � � + �� = � � + �� � � = �� � = ��

������������������ ������������������

� − �� + � � = �� � � − �� + � � = ��

� � = �� � =�

� � = �� � − �� � � = �� � − �� � = � � − �� − � � = −�� �=�

�������

� � = �� � − �� �

6

7

������������������

������������������ ������������������ �� � + �� − ��� � − �� = �� � � + � − � � + �� = ��

�������

� − � �� − � = � ��

Europe Direct Katowice

− � = −� � =�

� − � �� − � = �� � ��� � − �� = ��� � − �� �� � − �� = � � − �� � = ��

79

Kraje kandydujące do Unii Europejskiej ukryte w równaniach

Scenariusz 8

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

Karty: 1

2

2

TURCJA

UKRAINA

GRUZJA

6

7

8

CZARNOGÓRA

ISLANDIA

SERBIA

10

13

15

ROSJA

NORWEGIA

BYŁA JUGOSŁOWIAŃSKA REPUBLIKA MACEDONII

18

20

25

TURCJA

MONAKO

SZWAJCARIA

„Pięć tajemnic szczęścia to: pieniądze, pieniądze, pieniądze,pieniądze i pieniądze.” James Stewart

TEMAT: Skąd się biorą pieniądze w Unii i na co Unia je wydaje, czyli budżet i polityka regionalna Cele: • • • •

Metody i techniki: • • • • •

budżet Unii Europejskiej płatnik netto polityka regionalna zasady polityki regionalnej dochody i wydatki Unii Europejskiej

Materiały pomocnicze:

POTENCJALNI KANYDACI

� + � �� − � � − = � � �

burza mózgów analiza tekstu dyskusja praca w grupach ćwiczenie 5 x 5 lub prezentacja

Pojęcia kluczowe: • • • • •

Materiał pomocniczy 6

uczeń zna podstawowe pojęcia związane z budżetem UE uczeń analizuje budżetowe i finansowe korzyści z członkostwa Polski w UE uczeń rozumie znaczenie polityki regionalnej uczeń potrafi analizować materiały źródłowe

������������ ���������������������������������������������� ������������������� ��������� ����������� ����������������������������������������������������

dla ucznia: Nr 1. „Krótka charakterystyka budżetu Unii Europejskiej” Nr 2. „Na co wydaje się pieniądze i co można dzięki nim osiągnąć?” Nr 3. „Wpłaty poszczególnych państw do budżetu i wypłaty w latach 2007 - 2013” Nr 4. „Zasady polityki regionalnej” dla nauczyciela: Nr 5. Polityka regionalna i jej znaczenie

Poziom: • Szkoły ponadgimnazjalne

Czas: 45 minut

80

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

81

Scenariusz 9

Budżet i polityka regionalna

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

Materiał pomocniczy 1

Krótka charakterystyka budżetu Unii Europejskiej Kto podejmuje decyzję o wysokości wydatków

Przebieg zajęć: 1. Rozgrzewka Na początku wprowadź pojęcie „budżet”. Zapytaj uczniów czy jest ono im znane i z czym im się kojarzy. Powiedz, że pojęcie to odnosi się do każdej osoby, gospodarstwa domowego, przedsiębiorstwa, gminy, państwa. Także Unia Europejska jako związek gospodarczo-polityczny posiada swój budżet, który obejmuje dochody i wydatki Wspólnot Europejskich. Następnie zapytaj uczniów skąd ich zdaniem biorą się pieniądze w Unii Europejskiej i na co Unia je wydaje. 2. Budżet UE - analiza tekstów Rozdaj uczniom Materiał pomocniczy nr 1 - Krótka charakterystyka budżetu Unii Europejskiej i poproś o ponowne podanie źródeł wpływów i wydatków z budżetu. Jeśli czas pozwoli rozdaj uczniom Materiał Pomocniczy nr 2 - „Na co wydaje się pieniądze i co można dzięki nim osiągnąć?” Następnie poproś ich o krótkie przedstawienie zawartości treści. Rozdaj uczniom Materiał pomocniczy nr 3 - „Wpłaty poszczególnych państw do budżetu i wypłaty w latach 2007-2013”. Zapytaj uczniów jak rozumieją pojęcie „płatnik netto”. Poproś, aby na podstawie tabeli wskazali płatników netto. Rozpocznij dyskusję, dlaczego niektóre państwa godzą się wpłacać więcej do unijnej kasy niż z niej otrzymywać? 3. Polska a budżet UE - miniwykład Zapytaj uczniów ile ich zdaniem Polska otrzyma środków z budżetu UE w latach 2007-2013. Odpowiedzi zapisuj na tablicy, do momentu aż uczniowie podadzą porównywalną do prawdziwej

82

kwotę. Podsumuj, że Polska otrzyma 91 mld euro, z czego na politykę regionalną (spójności) 67,3 mld euro, na politykę rolną i dopłaty dla rolników 27 mld euro, na inwestycje związane z realizacją strategii lizbońskiej (m.in. badania naukowe) 3,9 mld euro, i. in. Zapytaj uczniów ile wyniosła polska składka do budżetu UE w latach 20072013. Podsumuj, że po uwzględnieniu składki do wspólnego budżetu UE, która ma wynosić około 3 miliardy euro rocznie (czyli w latach 2007-2013 około 22 mld euro), powinno pozostać Polsce około 65 mld euro zysku. Na każde wpłacone euro dostaniemy z powrotem 3,62 euro. Podkreśl wagę polityki regionalnej w działalności Unii Europejskiej na przykładzie Polski, powołując się na powyższe dane. 4. Polityka regionalna - miniwykład i praca w grupie Zapytaj uczniów jak rozumieją pojęcie polityki regionalnej, a następnie korzystając z Materiału pomocniczego nr 5 - Polityka regionalna i jej znaczenie wyjaśnij znaczenie polityki regionalnej w rozwoju Unii Europejskiej. Podziel uczniów na 5 grup, rozdaj każdej grupie 1 zasadę (Materiał pomocniczy nr 4 - „Zasady polityki regionalnej”). Poproś każdą grupę, aby wybrała jedną osobę, która zaprezentuje zasadę na forum całej klasy. Możesz także omówić zasady wykorzystując „Ćwiczenie 5 x 5”- podziel klasę na pięć grup po pięć osób w każdej. Rozdaj każdej osobie w grupie inną zasadę. Poproś, aby każdy przeczytał swoją zasadę, a następnie wytłumaczył ją reszcie grupy. Po ich omówieniu zapytaj, dlaczego ich zdaniem te zasady są ważne.

Europe Direct Katowice

Unia Europejska nie wydaje pieniędzy lekką ręką. Na wiosnę, kiedy Komisja Europejska przedkłada wnioski na kolejny rok, rozpoczyna się coroczny proces gruntownej analizy planów wydatków. Wnioski Komisji są omawiane przez Parlament Europejski oraz Radę Ministrów Unii Europejskiej. Organy te prowadzą następnie dyskusje nad tym, co należy poprawić, aż wreszcie w grudniu dochodzi do ostatecznego zatwierdzenia budżetu. Parlament ma ostatnie słowo w kwestii ponad połowy poszczególnych pozycji kosztowych, w tym w kwestii większości wydatków na mniej rozwinięte regiony, ochronę środowiska, inwestowanie w ludzi czy programy badawczo-naukowe. Ministrowie mają natomiast decydujące słowo w większości kwestii związanych z wydatkami na rolnictwo oraz z podejmowaniem decyzji dotyczących wymiaru sprawiedliwości, wolności, obywatelstwa UE i bezpieczeństwa. Budżet na każdy rok jest częścią długoterminowego planu wydatków znanego pod nazwą „ramy finansowe”. Ramy finansowe obejmują okres siedmioletni. W chwili obecnej realizowany jest plan na lata 2007–2013. Dzięki ramom finansowym Unia może skutecznie zaplanować programy wydatków z wyprzedzeniem na kilka lat. Jako procent dochodu UE budżet pozostał w dużej mierze stabilny i wynosi około 1% dochodu narodowego brutto (DNB). Skąd pochodzą środki w budżecie Budżet UE jest finansowany przede wszystkim z trzech źródeł zgrupowanych pod nazwą „zasoby własne”. Duża część tych środków, prawie trzy czwarte, zależy od możliwości finansowych państw członkowskich, które z kolei są mierzone według poziomu ich zamożności, wyrażanej jako produkt krajowy brutto. Główna zasada, na podstawie której wyliczany jest wkład do budżetu dla każdego państwa

Europe Direct Katowice

członkowskiego, to zasada solidarności i możliwości finansowych. Jednakże jeśli składka wydaje się zbyt dużym obciążeniem dla danego państwa członkowskiego, istnieje możliwość dokonania odpowiedniej korekty. Pozostałe środki pochodzą z opłat celnych i rolniczych (rodzaj cła przywozowego od produktów rolnych). Państwa członkowskie pobierają również stałą część środków w postaci podatku od towarów i usług (VAT). Te formy przychodów nie pochodzą od konkretnego państwa członkowskiego. Dzięki jednolitemu rynkowi UE mogą być one pobrane zupełnie w innej części UE niż miejsce wytworzenia, na przykład towary, z których tytułu pobrano cło przywozowe w stolicy Malty, mogą być przeznaczone dla konsumenta mieszkającego w Pecz na Węgrzech. Na co pójdą pieniądze unijne w latach 2007 -2013? • 44,2% - Konkurencyjność i spójność • 43,0% - Zasoby naturalne: rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, środowisko i rybołówstwo • 5,7% - Unia Europejska na arenie międzynarodowej • 1,2% - Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość • 5,9% - Inne, w tym koszty administracyjne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Inwestowanie we wspólną przyszłość. Budżet Unii Europejskiej, Komisja Europejska Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Społecznej Tekst ukończono w listopadzie 2006 r. oraz Budżet Unii Europejskiej w pigułce Urząd Oficjalnych Publikacji Europejskich, Luksemburg 2007.

83

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

Materiał pomocniczy 2

Na co wydaje się pieniądze i co można dzięki nim osiągnąć? „Bezpośrednio czy pośrednio wszyscy w jakimś stopniu korzystamy z działań finansowanych z budżetu UE, czy to w postaci czystszych plaż, bezpieczniejszej żywności na naszych talerzach, lepszych dróg, czy gwarancji naszych praw podstawowych. Działania i projekty finansowane z budżetu UE są odzwierciedleniem priorytetów wyznaczonych na daną chwilę przez kraje UE. Szereguje się je według obszernych kategorii wydatków (znanych jako pozycje budżetowe) i trzydziestu jeden różnych obszarów polityki. Z budżetu UE finansowane są działania i projekty w tych dziedzinach polityki, w których wszystkie kraje UE zgodziły się działać na poziomie Unii. Przyczyny takiej decyzji są bardzo proste. Połączenie sił w tych obszarach pozwala osiągnąć lepsze wyniki mniejszym kosztem. Konkurencyjnoœæ i spójnoœæ (44,2 %) Zasoby naturalne: rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, œrodowisko i rybactwo (43%) Obywatelstwo, wolnoœæ, bezpieczeñstwo i sprawiedliwoœæ (1,2 %) UE na arenie miêdzynarodowej (5,7 %) Inne, w tym koszty administracyjne (5,9 %)

Są też jednak takie dziedziny, w których kraje UE postanowiły nie działać na poziomie Unii. Na przykład krajowe ubezpieczenia społeczne, system emerytalno-rentowy, system opieki zdrowotnej lub system edukacji finansowane są nadal ze skarbu państwa lub kas samorządowych. Dzięki zasadzie pomocniczości działania, którymi najlepiej zarządzać na poziomie krajowym, regionalnym czy lokalnym, finansowane są właśnie na takim poziomie, a Unia wstrzymuje się od interwencji. Wzrost gospodarczy i zatrudnienie Przez najbliższe siedem lat kraje UE postanowiły skierować znaczą część wspólnych wysiłków i środków na przyspieszenie wzrostu gospodarczego i poprawę w dziedzinie zatrudnienia. Zrównoważony wzrost stał się jednym z głównych priorytetów Unii. Gospodarka UE musi być bardziej konkurencyjna, a regiony słabiej rozwinięte muszą nadrobić dystans dzielący je od innych. W okresie 2007–2013 z każdego euro wydanego z rocznego budżetu UE osiem centów przeznaczy się na zwiększenie konkurencyjności unijnej gospodarki. Osiągnięcie długoterminowego wzrostu gospodarczego zależy także od właściwego wykorzystania i powiększenia potencjału wzrostu UE. Priorytet ten, znany jako spójność, zakłada wsparcie dla regionów znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji ekonomicznej w ich dążeniu do przekształceń gospodarczych pozwalających stawić czoła światowej konkurencji. Innowacje i gospodarka oparta na wiedzy stwarzają w tych regionach niepowtarzalną okazję do uruchomienia mechanizmu wzrostu. Działania z zakresu spójności pochłoną 36 centów z każdego wydanego euro.

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

rzają w dwóch głównych kierunkach. Po pierwsze – to, co się wytwarza, musi odpowiadać temu, czego chcą konsumenci, chodzi między innymi o wysoki poziom bezpieczeństwa i jakości produktów rolnych. Po drugie – rolnicy produkujący żywność powinni mieć możliwość planowania i przystosowywania swoich produktów do oczekiwań konsumentów, dbając jednocześnie o względy ochrony środowiska naturalnego. Aby właściwie gospodarować zasobami naturalnymi i skutecznie je chronić, potrzebne są także bezpośrednie działania na rzecz ochrony środowiska, restrukturyzacji i dywersyfikacji gospodarki rolnej oraz promowania metod zrównoważonego rybołówstwa. Choroby zwierzęce, wycieki ropy czy zanieczyszczenie środowiska rozprzestrzeniają się niezależnie od granic państwowych. Tego typu zagrożenia wymagają działań na wielu frontach i w kilku krajach. W latach 2007–2013 na każde euro wydane z budżetu UE 43 centy pójdą na cele związane z naszymi zasobami naturalnymi. Podstawowe swobody, bezpieczeństwo i sprawiedliwość Także walka z terroryzmem, przestępczością zorganizowaną i nielegalną imigracją jest o wiele bardziej skuteczna, gdy państwa UE wymieniają się informacjami i działają wspólnie. UE dąży do skuteczniejszego zarządzania przepływami migracyjnymi, do powszechnej współpracy w sprawach karnych i sądowych oraz do budowy bezpiecznego społeczeństwa opartego na zasadach praworządności. Na ten cel przeznaczy około jednego centa z każdego euro wydanego z budżetu. Być Europejczykiem – debata, dialog i kultura Jest nas w UE ponad 495 milionów. Mówimy wieloma różnymi językami i wywodzimy się z różnych kultur. Razem tworzymy bezcenne dobro Unii Europejskiej – różnorodność kulturową opartą na wspólnych wartościach. Budżet UE ma pomóc w promowaniu i chronieniu tego kulturowego dziedzictwa i bogactwa, skłaniając jednocześnie do aktywnego uczestnictwa w toczących się wokół nas debatach. Ma także służyć ochronie zdrowia publicznego i interesów konsumenckich. Mniej więcej jeden cent z każdego wydanego euro zasili tego rodzaju działalność, zapisaną w budżecie pod pozycją „Obywatelstwo”. UE na arenie międzynarodowej Oddziaływanie funduszy unijnych nie kończy się na naszych granicach zewnętrznych. Dla jednych budżet UE jest źródłem pomocy kryzysowej po klęsce żywiołowej. Dla innych oznacza długoterminowe wsparcie wysiłków na drodze do dobrobytu, stabilizacji i bezpieczeństwa. Około sześciu centów z każdego euro idzie na współpracę z krajami kandydującymi do członkowstwa w Unii, krajami sąsiadującymi z Unią oraz, rzecz jasna, z najuboższymi regionami i krajami świata. Oprócz długoterminowych programów pomocy 77 rozwijających się krajów Afryki oraz regionu Karaibów i Pacyfiku może liczyć na wsparcie z Europejskiego Funduszu Rozwoju (niezależnego od budżetu UE). Środki te przeznaczone są na reformę systemu edukacji, służby zdrowia i transportu, a także rozwój instytucjonalny. W okresie 2008–2013 taka dodatkowa pomoc stanowić będzie około trzech procent rocznych wydatków UE Koszty administracyjne Około sześciu centów z każdego euro przeznacza się na pokrycie kosztów funkcjonowania Unii Europejskiej. Zalicza się do nich koszty personelu i budynków wszystkich instytucji UE, w tym Parlamentu Europejskiego, Rady Ministrów, Komisji Europejskiej, Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego.” Źródło: Komisja Europejska www.ec.europa.eu/budget/reform/budget_glance/what_for_pl.htm

Nasze zasoby naturalne Dzięki zróżnicowaniu geograficznemu i klimatycznemu kraje UE wytwarzają szeroką gamę produktów rolnych, które konsumenci w Europie mogą kupować po przystępnych cenach. Wysiłki UE w tej dziedzinie zmie-

84

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

85

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

Materiał pomocniczy 3

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

Materiał pomocniczy 4

Wpłaty poszczególnych państw do budżetu i wypłaty z budżetu w latach 2007 – 2013

5 głównych zasad polityki regionalnej

2007 - 2013 Państwa członkowskie UE Polska Rumunia Grecja Węgry Czechy Portugalia Słowacja Bułgaria Luksemburg Litwa Belgia Łotwa Estonia Słowenia Hiszpania Irlandia Malta Cypr Finlandia Dania Austria Szwecja Holandia Włochy Francja Wielka Brytania Niemcy UE 27

Wypłaty dla państw z budżetu w mld Euro 87 32 40 32 31 29 14 12 10 9 39 6 4 6 78 12 1 1 9 10 10 9 13 70 89 46 78 777

Zasady polityki regionalnej

Wpłaty państw do budżetu w mld Euro 22 7,2 15 8,4 9,2 12 3,5 2,3 2,3 1,7 33 1,4 0,8 3,1 76 11 0,5 1,1 13 17 19 20 37 116 140 103 164 839,5

Różnica w mld Euro 65 25 25 24 22 17 11 9,7 7,7 7,3 6,4 4,6 3,2 2,9 2,2 0,6 0,5 -0,1 -3,7 -7,2 -8,5 -11 -24 -46 -51 -57 -86

Zasada koncentracji – zakłada, że władze rządowe i samorządowe mogą starać się o fundusze strukturalne na realizację celów i priorytetów jasno określonych w odpowiednich dokumentach. Dokumenty te uwzględniają położenie geograficzne regionów i są skierowane głównie na działania w obszarach najbiedniejszych. Wynika to nie tylko z faktu ograniczonych środków pieniężnych w budżecie unijnym, ale w głównej mierze z konieczności wyrównywania poziomu rozwoju między wszystkimi obszarami w Unii Europejskiej.

Zasada dodatkowości – zakłada, że środki przekazywane przez Komisję Europejską z funduszy strukturalnych są jedynie uzupełnieniem środków zgromadzonych na dany projekt (program). Innymi słowy, jest to wsparcie finansowe (współfinansowanie) ze środków publicznych, zarówno krajowych, jak i unijnych, działań wnioskodawców, a nie ich całkowite pokrycie.

Zasada subsydiarności (inaczej zwana zasadą pomocniczości) – wszystkie działania i programy powinny być realizowane na możliwie najniższym szczeblu, który jest je w stanie wykonać (np. gminnym a nie rządowym). Unia przejmuje na swój szczebel tylko te projekty, które nie są możliwe do zrealizowania w wystarczającym stopniu na niższym szczeblu ze względu na ich zakres lub skutki. Mechanizm ten wzmacnia współpracę i zwiększa odpowiedzialność wnioskodawców za dany projekt.

Zasada programowania – podstawą otrzymania wsparcia jest planowanie w pewnym przyjętym przez UE horyzoncie (tzw. okresie programowania, aktualnie zgodny z okresem budżetu Unii – 7lat).

Zasada partnerstwa – zakłada współpracę Komisji z władzami krajowymi, lokalnymi i regionalnymi oraz innymi kompetentnymi ciałami (partnerzy społeczni i gospodarczy).

Z punktu widzenia roli samorządów lokalnych i regionalnych najważniejsze są: subsydiarność, partnerstwo i programowanie. Źródło: Opracowanie własne

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony: http://www.openeurope.org.uk/research/budget07.pdf

86

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

87

Budżet i polityka regionalna

Scenariusz 9

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

Materiał pomocniczy 5

Polityka regionalna i jej znaczenie Polityka regionalna jest jedn¹ z polityk sektorowych Unii Europejskiej. Jej generalnym celem jest zapewnienie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ca³ej Unii oraz zwiêkszanie stopnia spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej krajów i regionów UE. Polityka regionalna polega na wyrównywaniu różnic w rozwoju poszczególnych regionów UE. Polityka regionalna jest g³ówn¹ czêœci¹ sk³adow¹ polityki strukturalnej, polegaj¹cej m.in. na wspieraniu rozwoju gospodarczego regionów zacofanych, restrukturyzacji regionów i obszarów przygranicznych, zwalczaniu d³ugotrwa³ego bezrobocia oraz stymulowaniu rozwoju obszarów wiejskich. Pierwsze wzmianki o polityce regionalnej pojawi³y siê ju¿ w preambule Traktatu Rzymskiego z 1958r. Nawo³ywano wówczas do harmonijnego i stabilnego rozwoju, a tak¿e niwelowania ró¿nic pomiêdzy najbogatszymi a najbiedniejszymi pañstwami. Ten cel pozostaje wci¹¿ aktualny. Unia Europejska obejmuje 27 pañstw cz³onkowskich, które tworz¹ wspólnotê i wewnêtrzny rynek licz¹cy 493 miliony obywateli. Tym samym jednak, ró¿nice gospodarcze i spo³eczne pomiêdzy pañstwami i ich 268 regionami pog³êbi³y siê. PKB (Produkt Krajowy Brutto) na jednego mieszkañca w co czwartym regionie wynosi mniej ni¿ 75% œredniej UE27. Dziêki specyficznemu podejœciu, europejska polityka regionalna zapewnia dzia³aniom prowadzonym w terenie „wartoœæ dodan¹”. Polityka regionalna pomaga sfinansowaæ konkretne projekty na rzecz regionów, miast i ich mieszkañców. Głównym celem jest stworzenie warunków, by regiony mog³y w pe³ni odegraæ swoj¹ rolê w d¹¿eniu do rozwoju i konkurencyjnoœci oraz mog³y równoczeœnie wymieniaæ miêdzy sob¹ pomys³y i „dobre praktyki”. Instrumentami polityki regionalnej s¹ fundusze strukturalne, tzn. Europejski Fundusz Rozwoju Re-

gionalnego i Europejski Fundusz Spo³eczny. Takim instrumentem jest równie¿ niebêd¹cy funduszem strukturalnym Fundusz Spójnoœci. Pañstwa, których DNB (Dochód Narodowy Brutto) jest ni¿szy od 90% œredniej unijnej mog¹ korzystaæ z Funduszu Spójnoœci. S¹ to wszystkie regiony nastêpuj¹cych pañstw: Bu³garia, Republika Czeska, Estonia, Grecja, Cypr, £otwa, Litwa, Wêgry, Malta, Polska, Portugalia, Rumunia, S³owenia i S³owacja. Potrzeba wspólnej polityki regionalnej sta³a siê szczególnie wyraŸna w 1973 roku, po rozszerzeniu Wspólnoty o Daniê, Wielk¹ Brytaniê i Irlandiê. Dlatego w 1975 roku powo³ano Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Fundusz mia³ przyczyniæ siê do zmniejszenia ró¿nic w rozmaitych regionach Unii Europejskiej oraz pomóc w rozwoju regionów opóźnionych gospodarczo. Po przyjêciu Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) rozwój polityki regionalnej uznano za jedno z najwa¿niejszych zadañ Wspólnoty. Do Traktatu Rzymskiego w³¹czono nowy rozdzia³ „Spójnoœæ gospodarcza i socjalna”, zapowiedziano reformê funduszy strukturalnych oraz podwojenie œrodków finansowych, przeznaczanych na politykê regionaln¹. Na mocy Traktatu z Maastricht (1992) zosta³ powo³any Fundusz Spójnoœci. Korzystać z niego mogą państwa UE, w których PKB w przeliczeniu na jednego mieszkañca wynosi mniej ni¿ 90 proc. œredniej UE. Wspó³finansowane s¹ przedsiêwziêcia z zakresu ochrony œrodowiska naturalnego i infrastruktury transportu (sieci transeuropejskie). Źród³o: Opracowanie w³asne na podstawie www.newtrader.pl/uniaeuropejska_6,3.php

„Pieni¹dza nie nale¿y goniæ, trzeba wyjœæ mu naprzeciw.” Arystoteles Onassis

TEMAT: 67 mld euro dla Polski, czyli jak Fundusze Europejskie zmieniaj¹ nasz¹ rzeczywistoœæ Cele: • • • •

uczeń poznaje podstawowe informacje o Funduszach Europejskich uczeń potrafi dokonać oceny korzyści wykorzystania Funduszy Europejskich dla rozwoju Polski uczeń rozwija umiejętności krytycznego myślenia i posługiwania się technikami komunikacyjnymi uczeń kształtuje umiejętności oceniania i argumentowania

Metody i techniki: • • • • • •

metaplan rozsypanka studium przypadku dyskusja poker kryterialny analiza tekstu

Pojêcia kluczowe: • • • • •

fundusze strukturalne (europejskie, unijne) Europejski Fundusz Spo³eczny Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójnoœci dotacje

Materia³y pomocnicze: dla ucznia Nr 1. „Rozsypanka europejska” Nr 2. „Przyk³ady projektów finansowanych z UE” Nr 3. Europejski „Poker Kryterialny” Nr 4. „Poziom wykorzystania Funduszy Europejskich”

Poziom: • Szkoły ponadgimnazjalne

Czas: 90 minut

88

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

89

Scenariusz 10

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

Materiał pomocniczy 1

Wyjaœnij, ¿e fundusze realizuj¹ cele polityki regionalnej (wchodz¹cej w sk³ad polityki strukturalnej). Sk³adaj¹ siê na nie: Europejski Fundusz Spo³eczny oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Cele polityki strukturalnej realizuje tak¿e Fundusz Spójnoœci. Rozdaj uczniom Materia³ pomocniczy nr 1 - „Rozsypanka europejska” i poproœ, aby dopasowali opis funduszu do nazwy. Podziel klasê na 4 grupy, a nastêpnie rozdaj im kopie tekstu o przyk³adach projektów finansowanych z UE (Materia³ pomocniczy nr 2 - „Przyk³ady projektów finansowanych z UE”). Poproœ, aby ka¿da grupa przeczyta³a inny fragment tekstu oznaczony cyframi od 1 do 4.

Należy do funduszy strukturalnych. Finansuje działania na rzecz integracji zawodowej osób bezrobotnych i osób o niskich szansach na rynku pracy, szkolenia oraz projekty sprzyjające podnoszeniu kwalifikacji zawodowych.

Na koniec zapytaj uczniów czy ich zdaniem fundusze s¹ wa¿ne. Podziel klasê na 4 grupy i rozdaj ka¿dej grupie materia³y do Pokera Kryterialnego (Materia³ pomocniczy nr 3 - „Europejski Poker Kryterialny”). Wczeœniej przygotuj zestawy kart z has³ami dotycz¹cymi korzyœci z otrzymywania Funduszy Europejskich dla Polski oraz plansze. Zestaw liczy 20 kart. Wyt³umacz uczniom zasady zabawy. Po zakoñczeniu gry poproœ, aby przedstawiciele poszczególnych grup zaprezentowali wyniki odczytuj¹c te kryteria, które przyjêli za pierwszorzêdne. Wyniki poszczególnych grup zapisuj na tablicy. Na zakoñczenie porównaj kryteria grup uznane za pierwszorzêdne. Wspólnie zastanówcie siê nad ró¿nicami miêdzy wyborem ró¿nych grup. Jako podsumowanie æwiczenia do dyskusji mo¿na wykorzystaæ tekst z Materia³u pomocniczego nr 4 - Poziom wykorzystania Funduszy Europejskich.

Fundusz Spójności

2. Fundusze Europejskie - praca z tekstem

3. Podsumowanie - gra dydaktyczna

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)

Na pocz¹tku zajêæ zapisz na tablicy pojêcie „Fundusze Europejskie”. Zapytaj uczniów czy spotkali siê z tym pojêciem lub pojêciami synonimicznymi, takimi jak np. fundusze strukturalne, fundusze unijne oraz z czym im siê kojarz¹. Odpowiedzi notuj na tablicy. Z podanych odpowiedzi wspólnie zbudujcie definicję funduszy unijnych. Zaznacz, ¿e teraz stosuje siê najczêœciej pojêcie Fundusze Europejskie, we wczeœniejszych latach u¿ywano pojêcia fundusze strukturalne. Fundusze s¹ instrumentami polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE, wp³ywanie na ich strukturê - st¹d nazwa fundusze strukturalne. W ten sposób wp³ywa siê na zwiêkszenie spójnoœci ekonomicznej i spo³ecznej Unii. Fundusze kierowane s¹ do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie s¹ w stanie dorównaæ do œredniego poziomu ekonomicznego w UE.

1. Jak Unia dotuje minibrowar - dotacje dla przedsiêbiorców. 2. Unia u³atwia ¿ycie w wielkim mieœcie - dotacje na infrastrukturê. 3. Unia szkoli, Unia radzi, Unia p³aci - dotacje na za³o¿enie firmy. 4. Jak Unia wyszkoli³a polskiego glazurnika - dotacje na szkolenia zawodowe. Poproœ, aby przedstawiciel ka¿dej grupy w kilku zdaniach podsumowa³ przeczytany tekst. Nastêpnie zapytaj uczniów czy znaj¹ przyk³ady wykorzystania funduszy unijnych w swojej miejscowoœci, regionie. Poproœ, aby krótko opisali, co sfinansowano z pieniêdzy unijnych, gdzie i kiedy.

Należy do funduszy strukturalnych. Jego zadaniem jest zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju unijnych regionów. Finansuje działania: na rzecz rozwoju infrastruktury, inwestycje sprzyjające tworzeniu nowych miejsc pracy, projekty rozwoju lokalnego, środki pomocowe dla małych i średnich przedsiębiorstw.

1. Wprowadzenie - metaplan

Europejski Fundusz Społeczny (EFS)

PRZEBIEG ZAJÊÆ:

Choć realizuje cele polityki strukturalnej nie należy do funduszy strukturalnych, bo ma zasięg krajowy, a nie regionalny, jak w przypadku funduszy strukturalnych. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania.

Rozsypanka europejska

Źródło: Opracowanie własne

90

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

91

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

3. Unia szkoli, Unia radzi, Unia p³aci - dotacje na za³o¿enie firmy

Materiał pomocniczy 2

Przyk³ady projektów finansowanych z UE 1. Jak Unia dotuje minibrowar? - dotacje dla przedsiêbiorców Pierwszy minibrowar restauracyjny w Radomiu, uruchomiony dziêki dofinansowaniu ze œrodków unijnych, sta³ siê centralnym punktem handlowym miasta. Zanim lokal powsta³, jego w³aœciciele zwiedzili dziesi¹tki takich miejsc w Europie. Do inwestycji zachêci³a ich ekspertyza niemieckich specjalistów, którzy stwierdzili, ¿e woda w Radomiu nadaje siê do wa¿enia piwa nawet bez uzdatniania. Celem projektu by³o zwiêkszenie poziomu konkurencyjnoœci firmy poprzez rozszerzenie jej dzia³alnoœci. G³ówny etap przedsiêwziêcia polega na uruchomieniu linii warzelniczej sprowadzonej z browarskiego Bambergu - œwiatowej stolicy przemys³u piwowarskiego. Dziêki tej inwestycji minibrowar jest przedsiêwziêciem innowacyjnym technologicznie. Warzenie piwa odbywa siê metod¹ tradycyjn¹ przy u¿yciu wody, s³odu, chmielu i dro¿d¿y na oczach goœci. W centralnej czêœci minibrowaru znajduj¹ siê efektowne, b³yszcz¹ce zbiorniki. To warzelnia, czyli serce browaru. St¹d w ci¹gu trwaj¹cego kilka tygodni procesu piwo pop³ynie do nalewaków w barze. Efektem projektu jest zapewnienie mikroprzedsiêbiorstwu przewagi konkurencyjnej poprzez wprowadzenie na rynek unikalnego produktu wytwarzanego wed³ug oryginalnej receptury. Firma zatrudni³a równie¿ specjalistê w dziedzinie browarnictwa, który czuwa nad prawid³owym przebiegiem procesu i jakoœci produktu. Źród³o: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: „ZPORRe zmiany w regionach”, Warszawa 2008.

2. Unia u³atwia ¿ycie w wielkim mieœcie – dotacje na infrastrukturê Najwiêksz¹ inwestycj¹ zrealizowan¹ w ramach unijnych programów by³ I etap krakowskiego projektu komunikacyjnego „Zintegrowany transport publiczny w aglomeracji krakowskiej”. W³adze miasta rozpoczê³y w ten sposób proces kompleksowej modernizacji systemu transportu w metropolii. Kraków, ze wzglêdu na swój unikalny charakter i du¿¹ iloœæ obiektów zabytkowych podlegaj¹cych ochronie, prowadzi szczególn¹ politykê transportow¹. Jej priorytetem jest zachowanie wysokiego udzia³u œrodków komunikacji zbiorowej w stosunku do ca³ego ruchu na terenie miasta. Aktualnie udzia³ ten wynosi 60 proc. Drugim wa¿nym zadaniem jest ograniczanie negatywnego wp³ywu zanieczyszczeñ samochodowych na œrodowisko naturalne i obiekty zabytkowe. Aby zachêciæ mieszkañców i przyjezdnych do wybierania komunikacji publicznej nale¿a³o j¹ uatrakcyjniæ, poprawiæ komfort i bezpieczeñstwo podró¿owania oraz zapewniæ uprzywilejowanie pojazdów MPT w strefach najwiêkszej koncentracji ruchu. Inwestycja, zgodnie z zamierzeniami beneficjenta, przynios³a szybki efekt w postaci zwiêkszenia liczby pasa¿erów na zmodernizowanej trasie. W wyniku up³ynnienia ruchu tramwajów uzyskano oszczêdnoœæ energii oraz skrócono czas ich przejazdu. Uda³o siê równie¿ zmniejszyæ emisjê ha³asu i zanieczyszczeñ. Transport miejski zacz¹³ konkurowaæ z transportem indywidualnym. Modernizacja linii i zakup nowego taboru podnosz¹ atrakcyjnoœæ Krakowa, co sprzyja rozwojowi metropolii i jej okolic.

Bezrobocie to wci¹¿ g³ówny problem s¹deckiego rynku pracy. Jedn¹ z mo¿liwoœci jego rozwi¹zania jest wspieranie rozwoju mikroprzedsiêbiorstw. Projekt taki, przy wsparciu ze œrodków unijnych, przeprowadzi³a S¹decka Agencja Rozwoju Regionalnego. Inicjatywa skierowana by³a do studentów szkó³ wy¿szych, policealnych studiów zawodowych, osób zatrudnionych, rolników oraz osób nie zarejestrowanych jako bezrobotne, które chc¹ podj¹æ w³asn¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹. W kursie udzia³ wziê³o 40 osób. Obejmowa³ on blok szkoleniowo-doradczy, podczas którego s³uchacze zapoznali siê z wiedz¹ na temat zak³adania i prowadzenia przedsiêbiorstwa. Mo¿liwe by³o tak¿e indywidualne doradztwo oraz indywidualne konsultacje z psychologiem dla niepe³nosprawnych uczestników projektu. W jego ramach odby³y siê równie¿ trzy spotkania wyjazdowe. Pierwsze mia³o charakter konferencji inauguracyjnej z udzia³em w³adz samorz¹dowych i przedsiêbiorców, którzy odnieœli sukces na lokalnym rynku. Kolejne zajêcia wyjazdowe mia³y charakter integracyjny. Podczas ostatniego wyjazdu odby³ siê konkurs na najlepszy biznes plan. Uczestnicy projektu otrzymali równie¿ wsparcie finansowe na rozpoczêcie dzia³alnoœci gospodarczej. W efekcie realizacji przedsiêwziêcia powsta³o 11 nowych mikroprzedsiêbiorstw. Dziesiêæ z nich otrzyma³o jednorazow¹ dotacjê inwestycyjn¹ oraz wsparcie finansowe przez okres 6 miesiêcy od za³o¿enia firmy. Szeœciu nowym przedsiêbiorcom wsparcie zosta³o przed³u¿one. Źród³o: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: „ZPORRe zmiany w regionach”, Warszawa 2008.

4. Jak Unia wyszkoli³a polskiego glazurnika - dotacje na szkolenia zawodowe Polskie Zrzeszenie P³ytkarzy województwa zachodniopomorskiego zrealizowa³o projekt maj¹cy na celu podniesienie kwalifikacji osób zajmuj¹cych siê zawodowo uk³adaniem p³ytek ceramicznych oraz przygotowanie ich do uzyskania certyfikatów zawodowych. Poznanie najnowszych technologii i materia³ów stosowanych w glazurnictwie pozwoli³o przedstawicielom tej grupy zawodowej na pozyskiwanie klientów, którzy s¹ coraz bardziej wymagaj¹cy, kupuj¹ coraz dro¿sze materia³y i oczekuj¹ od wykonawcy profesjonalizmu i ogromnej wiedzy zawodowej. Rozwój zawodowy zapewnia wiêc glazurnikom mo¿liwoœæ utrzymania stanowisk pracy. Zawód glazurnika nie jest zawodem szkolnym, wi¹¿e siê to z brakiem mo¿liwoœci uzyskania wiedzy z tego zakresu w tradycyjnym systemie edukacyjnym. Szkolenia s¹ jedyn¹ form¹ umo¿liwiaj¹c¹ podniesienie kwalifikacji rzemieœlników i poprawê ich konkurencyjnoœci na rynku. 82 szkolenia na terenie ca³ej Polski podzielono na 2 rodzaje. Pierwszym by³y szkolenia przygotowuj¹ce do zdobycia tytu³u czeladnika w zawodzie, drugim typem by³y szkolenia przygotowuj¹ce do zdobycia tytu³u mistrza w zawodzie. Program szkoleñ by³ zbudowany w oparciu o standardy egzaminacyjne okreœlone przez Zwi¹zek Rzemios³a Polskiego dla zawodu glazurnika. Umo¿liwia³ wiêc przyst¹pienie przez beneficjentów do egzaminów pañstwowych potwierdzaj¹cych ich kwalifikacje i uzyskanie dyplomów dokumentuj¹cych ich umiejêtnoœci zawodowe. Źród³o: www.mapa.funduszestrukturalne.gov.pl

Źród³o: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego: „ZPORRe zmiany w regionach”, Warszawa 2008.

92

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

93

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

Plansza do Europejskiego Pokera Kryterialnego

Materiał pomocniczy 3

Źródło: opracowanie własne

Europejski Poker Kryterialy

Wyrównywanie dysproporcji w rozwoju Polski Wschodniej i Zachodniej (specjalne dotacje dla 5 województw Polski Wschodniej)

Wzrost kwalifikacji Poprawa wizerunku zawodowych Spadek bezrobocia Polski jako atrakcyjnego (dotacje na kursy (dotacje na organizację partnera gospodarczego doskonalące kwalifikacje szkoleń, praktyk, staży dla (lokowanie inwestycji zawodowe, studia osób bezrobotnych) w Polsce) podyplomowe)

Budowa społeczeństwa informacyjnego (dotacje na obsługę obywateli drogą elektronicznąe-urzędy)

Zmniejszenie dysproporcji w rozwoju regionów polskich i europejskich

Podniesienie poziomu infrastruktury transportowej (dotacje na drogi, autostrady i drogi ekspresowe, linie kolejowe, porty lotnicze)

Fundusze na edukację (dotacje na stypendia i kursy naukowe)

Rozwój postaw ekologicznych (dotacje na zalesianie, kampanie ekologiczne)

Podniesienie poziomu infrastruktury publicznej (dotacje na budowę i modernizację szkół, szpitali, uczelni)

Unowocześnianie rolnictwa i obszarów wiejskich (dotacje na nowe maszyny, podnoszenie kwalifikacji rolników)

Rozwój przedsiębiorczości (dotacje na założenie własnej firmy )

Rozwój infrastruktury wiejskiej (dotacje na budowę kanalizacji, nowe drogi, informatyzacja obszarów wiejskich)

Ochrona dziedzictwa kulturowego (dotacje na renowację zabytków, budowę instytucji kultury)

Poprawa wizerunku polskich miast (dotacje na przystanki, klomby, rewitalizację obszarów poprzemysłowych)

Rozwój potencjału naukowego Polski (dotacje na badania naukowe, stypendia dla młodych naukowców)

Poprawa jakości środowiska naturalnego (dotacje na nowoczesne oczyszczalnie ścieków, dotacje dla firm na ograniczenie emisji CO2, ścieków itp.)

KRYTERIA PIERWSZORZĘDNE

Rozwijanie zdolności Rozwój nowych Zwiększenie uczniów technologii w gospodarce konkurencyjności polskich (dotacje na zajęcia (dotacje na wdrażanie przedsiębiorstw pozalekcyjne, m.in. z nowych technologii) (dotacje dla firm) przedsiębiorczości, nauk ścisłych, języków obcych)

KRYTERIA

Karty do Europejskiego Pokera Kryterialnego

KRYTERIA DRUGORZĘDNE

Zadaniem uczestników jest ułożenie na planszy do Europejskiego Pokera Kryterialnego kart z hasłami według kryterium ważności. Na polu zewnętrznym znajdują się karty z argumentami uznanymi przez grających za najmniej istotne (kryteria trzeciorzędne), w środkowym uznane za dość ważne (kryteria drugorzędne), ale w liczbie do 6. W polu centralnym układa się kryteria najważniejsze - pierwszorzędne (tylko 4 miejsca). Jeden z uczniów rozdaje karty w swojej grupie. Karty rozdaje się zapisaną stroną do spodu. Osoba rozpoczynająca grę odkrywa jedną ze swoich kart, odczytuje na głos i układa na planszy w wybranym przez siebie polu. Każdy następny uczeń odkrywa jedną kartę i układa na planszy, na wybranym polu. W czasie gry można zmienić układ ułożenia kart na poszczególnych polach. Osoba, która chce położyć swoją kartę na polu już zajętym musi negocjować z właścicielem karty, który z argumentów jest ważniejszy. Każda zmiana w układzie kart wymaga przekonywującej argumentacji. Jeżeli 2 uczestników gry nie może dojść do porozumienia i żaden nie chce ustąpić, o ewentualnej wymianie karty decyduje grupa przez głosowanie. Karta wycofana z planszy wraca do właściciela. Gra kończy się, kiedy wszystkie karty znajdą się na planszy, a uczestnicy zgodzą się na ich ostateczny układ.

TRZECIORZĘDNE

Instrukcja

Źródło: Opracowanie własne

94

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

95

Fundusze Europejskie zmieniają rzeczywistość

Scenariusz 10

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

Materia³ pomocniczy 4

Poziom wykorzystania Funduszy Europejskich „Nie s¹dzê, by ktokolwiek by³ na tyle m¹dry, aby oceniæ, co jest mo¿liwe, a co nie.” Henry Ford

Według danych wygenerowanych z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13 od początku uruchomienia programów do 11 listopada 2012 r. złożono 245 tys. wniosków (poprawnych pod względem formalnym) na całkowitą kwotę dofinansowania (zarówno środki unijne jak i środki krajowe) 518,6 mld zł. W tym samym okresie podpisano z beneficjentami 77 021 umów o dofinansowanie na kwotę 326,5 mld zł wydatków kwalifikowalnych, w tym dofinansowanie w części UE 225,8 mld zł, co stanowi 80 proc. alokacji na lata 2007-2013.

TEMAT: Z czego mo¿na sfinansowaæ projekt, czyli czym s¹ programy operacyjne Cele:

Wartość wydatków beneficjentów uznanych za kwalifikowalne wynikająca ze złożonych wniosków o płatność wyniosła 177,3 mld zł, a w części dofinansowania UE 126,4 mld zł. Dane z systemu informatycznego generowane są cotygodniowo. Aktualny stan wykorzystania środków z UE znajduje się na stronie www.funduszeeuropejskie.gov.pl w dziale „Analizy, raporty i podsumowania”. Źródło: http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/ANALIZYRAPORTYPODSUMOWANIA

• uczeń zna podstawowe zagadnienia dotyczące programów operacyjnych • uczeń rozwija umiejętności analizy i wyciągania wniosków

Metody i techniki: • miniwyk³ad • rozsypanka • gra dydaktyczna

Pojêcia kluczowe: • • • • • • •

Program Operacyjny (PO) PO Infrastruktura i Œrodowisko PO Innowacyjna Gospodarka PO Kapita³ Ludzki PO Rozwój Polski Wschodniej PO Pomoc Techniczna Regionalne Programy Operacyjne

Materia³y pomocnicze: dla ucznia: Nr 1. Rozsypanka „Nazwy i opisy programów” Nr 2. Karty do gry „Unijne memory” dla nauczyciela: Nr 3. „Opis programów operacyjnych”

Poziom: • Szkoły ponadgimnazjalne

Czas: 45 minut

96

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

97

POMOC TECHNICZNA NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI POMOC STRATEGIA TECHNICZNA NARODOWA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Scenariusz 11

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

b) b) b)

Czym są programy operacyjne?

KAPITA£ LUDZKI KAPITA£STRATEGIA LUDZKI NARODOWA SP�JNO�CI KAPITA£STRATEGIA LUDZKI NARODOWA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Materia³ pomocniczy 1 c) c) c)

INNOWACYJNA INNOWACYJNA INNOWACYJNA Rozsypanka „Nazwy i opisyGOSPODARKA programów” GOSPODARKA NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI GOSPODARKA NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Dopasuj nazwy programów do opisów: a) a)

PRZEBIEG ZAJÊÆ:

a)

Wprowadzenie

Podsumowanie - gra dydaktyczna

Wyjaœnij, ¿e program operacyjny to dokument krajowy, który reguluje wykorzystanie funduszy unijnych w danej dziedzinie. Programy okreœlaj¹ przede wszystkim na jakie typy ró¿norodnych przedsiêwziêæ przewiduje siê udzielenie wsparcia finansowego, a jednoczeœnie okreœlają podmioty, które mog¹ ubiegaæ siê o dotacje. Dlatego na podstawie nazw programów mo¿na wysnuæ wnioski jakie projekty mo¿na z nich sfinansowaæ.

Podziel uczniów na 5 grup. Każdej grupie rozdaj grę (Materiał pomocniczy - Gra „Unijne memory”). Zabawę można przeprowadzić w 2 wariantach. W pierwszej wersji poproś, aby jedna osoba z grupy rozłozyła karty na stole, odwracając je tekstem do dołu. W grze znajdują się 2 rodzaje kart. Pierwsze zawierają opisy problemów, które można rozwiązać dzieki pozyskaniu dofinansowania z programów operacyjnych. Pozostałe karty zawierają nazwy programów operacyjnych i konkretnych działań w ramach których można sfinansować projekty rozwiązujące dany problem. Gra polega na odkrywaniu przez każdą osobę dwóch kart w celu znalezienia pary (kart z problemem i włściwym programem operacyjnym). Jeżeli karty stanowią parę należy je odłożyć na bok, a jeżeli nie to położyć w to samo miejsce. Wygrywa ten kto zbierze najwięcej par. Gra trwa aż do odszukania wszystkich par. Zabawę można uprościć. W wariancie drugim poproś, aby rozłożono karty tekstem do góry. Uczniowie wspólnie w grupach zastanawiają się jakie karty należy połączyć w pary. Po zakończeniu gry wspólnie sprawdźcie wyniki.

Programy operacyjne - praca dydaktyczna Zapisz na tablicy nazwy programów operacyjnych. Zapytaj uczniów, jakie projekty mo¿na sfinansowaæ z ka¿dego z tych programów wnioskuj¹c po nazwie. Propozycje uczniów zapisuj na tablicy pod poszczególnymi programami. Zweryfikuj poprawnoœæ propozycji korzystaj¹c z Materia³ów pomocniczych nr 1 i 3. Dla utrwalenia i uzystematyzowania informacji rozdaj uczniom Materia³ pomocniczy nr 1 – Rozsypanka „Nazwy i opisy programów”. Poproœ, aby ka¿dy uczeñ dopasowa³ opis programu do loga. Podsumuj æwiczenie poprzez sprawdzenie zaproponowanych przez uczniów rozwi¹zañ.

POMOC TECHNICZNA POMOC TECHNICZNA NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA SP�JNO�CI POMOCSTRATEGIA TECHNICZNA

d) d) d)

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

b) b) b)

KAPITA£ LUDZKI KAPITA£ LUDZKI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA SP�JNO�CI KAPITA£STRATEGIA LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI e) e) e)

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

c) c) c)

INNOWACYJNA INNOWACYJNA GOSPODARKA INNOWACYJNA GOSPODARKA NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI GOSPODARKA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ ROZWÓJ POLSKI ROZWÓJWSCHODNIEJ POLSKI NARODOWA WSCHODNIEJ STRATEGIA SP�JNO�CI POLSKI NARODOWA WSCHODNIEJ STRATEGIA SP�JNO�CI INFRASTRUKTURA INFRASTRUKTURA IINFRASTRUKTURA ŒRODOWISKO INARODOWA ŒRODOWISKO STRATEGIA SP�JNO�CI INARODOWA ŒRODOWISKO STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

f) f) f)

PROGRAM PROGRAM REGIONALNY PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

d) d)

ROZWÓJ 1. W ramach d) tego programu mo¿na uzyskaæ œrodki między innymi na: ROZWÓJ

POLSKI WSCHODNIEJ a) budowê dróg oraz sieci lotniczej, ROZWÓJ POLSKI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI b) budowê, rozbudowê, remont WSCHODNIEJ kanalizacji, NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI POLSKI WSCHODNIEJ c) rekultywację obszarów zdegradowanych, NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI d) ochronę œrodowiska, e) e) rozwój transportu kolejowego i morskiego, e) f) pozyskiwanie energiiINFRASTRUKTURA odnawialnej, g) ochronê ie)zachowanie dziedzictwa kulturowego, INFRASTRUKTURA IINFRASTRUKTURA ŒRODOWISKO h) ochronę zdrowia i ratownictwo medyczne, INARODOWA ŒRODOWISKO STRATEGIA SP�JNO�CI i) infrastrukturê szkolnictwa wy¿szego. NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI I ŒRODOWISKO Celem programu jest poprawa atrakcyjnoœci inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu œrodowiska, zdrowia, zachowaniu to¿samoœci kulf) turowej i rozwijaniu spójnoœci terytorialnej. f) f)

PROGRAM PROGRAM REGIONALNY PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI REGIONALNY

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

2. W ramach tego programu mo¿na otrzymaæ wsparcie między innymi na: a) rozwój kariery naukowej, b) badania naukowe, c) zdobywanie i wykorzystywanie nowych rozwi¹zañ w gospodarce, d) podniesienie innowacyjnoœci przedsiêbiorstw, e) rozwój jednostek naukowych i badawczych, f) wsparcie przedsiêbiorstw wykorzystuj¹cych innowacyjne rozwi¹zania, g) instytucje otoczenia biznesu, h) promowanie polskiej gospodarki za granic¹, i) wspieranie turystyki, j) tworzenie infrastruktury teleinformatycznej, k) wspieranie e-gospodarki. Dotacje bêd¹ obejmowa³y bezpoœrednie wsparcie dla przedsiêbiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych œwiadcz¹cych przedsiêbiorstwom us³ugi o wysokiej jakoœci, a tak¿e wsparcie zapewniaj¹ce rozwój œrodowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiêbiorstw. Celem programu jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiêbiorstwa.

98

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

99

100 Celem g³ównym programu jest przyspieszenie tempa rozwoju spo³eczno – gospodarczego Polski Wschodniej.

6. W ramach programu mo¿na otrzymaæ wsparcie między innymi na:

a) wsparcie mikro, ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw, b) rozwój e-us³ug, c) infrastrukturê oko³oturystyczn¹ i zaplecza turystycznego, d) infrastrukturê kultury oraz promocjê kultury, e) ochronê œrodowiska, f) rewitalizacjê obszarów zdegradowanych, g) rozbudowê sieci drogowej, h) infrastrukturê edukacji, i) infrastrukturê lecznictwa. Ka¿de województwo posiada taki program z którego dotacjê mog¹ otrzymaæ tylko instytucje, organizacje i firmy z danego województwa.

Prawidłowe odpowiedzi:

Europe Direct Katowice Europe Direct Katowice

Dzia³anie 13.1 Rozwój systemu ratownictwa medycznego

Dzia³anie 6.1 Rozwój sieci drogowej TEN-T

Priorytet 6 Transport przyjazny œrodowisku

Scenariusz 11

Dzia³anie 10.4 Wytwarzanie energii ze Ÿróde³ odnawialnych

Priorytet 10 Infrastruktura energetyczna przyjazna œrodowisku

Priorytet 13 Bezpieczeñstwo zdrowotne i poprawa efektywnoœci systemu ochrony zdrowia

PROGRAM

Program Operacyjny REGIONALNY Infrastruktura i Œrodowisko NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

PROGRAM

Program Operacyjny REGIONALNY Infrastruktura i Œrodowisko NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Program Operacyjny REGIONALNY Infrastruktura i Œrodowisko NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

PROGRAM

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

KAPITA£ LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Finansowane bêd¹ inwestycje w zakresie infrastruktury wspieraj¹cej dzia³alnoœæ naukow¹ i badawcz¹ oraz zak³adaj¹ce modernizacjê komunikacji, a tak¿e realizowane bêd¹ przedsiêwziêcia zwiêkszaj¹ce atrakcyjnoœæ inwestycyjn¹ i turystyczn¹ tego obszaru.

INNOWACYJNA GOSPODARKA

5. Dotacje przeznaczone s¹ na projekty o kluczowym znaczeniu dla rozwoju spo³ecznogospodarczego 5 województw.

INNOWACYJNA GOSPODARKA

Celem programu jest zapewnienie sprawnego i efektywnego wdra¿ania œrodków unijnych. Finansowany jest z niego system wdra¿ania oraz szkolenia, spotkania i akcje informacyjne o funduszach.

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

4. Dotacje przeznaczone s¹ na wsparcie przygotowania przysz³ych projektów z funduszy europejskich oraz skuteczne rozpowszechnianie informacji i promocja funduszy.

KAPITA£ LUDZKI

a) szkolenia zawodowe, studia podyplomowe, b) zdobywanie nowych kwalifikacji zawodowych i umiejêtnoœci, c) dodatkowe zajêcia pozalekcyjne, d) otwarcie w³asnej dzia³alnoœci gospodarczej po³¹czonej z przeszkoleniem jak to zrobiæ, e) przeciwdzia³anie wykluczeniom spo³ecznym poprzez szkolenia i projekty integracyjne. Celem g³ównym programu jest wzrost zatrudnienia i spójnoœci spo³ecznej. Jesteœ samorz¹dowcem. Mieszkañcy narzekaj¹ na zbyt du¿¹ iloœæ samochodów przeje¿d¿aj¹cych przez centrum miasta. W zwi¹zku z tym problemem POMOC TECHNICZNA NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI zamierzasz pozyskaæ fundusze na budowê obwodnicy wokó³ miasta, co znacznie usprawni ruch drogowy.

3. W ramach programu mo¿na otrzymaæ œrodki miêdzy innymi na:

Jesteœ w³aœcicielem elektrowni wêglowej. Ci¹gle rosn¹ce koszty i protesty ekologów przykuwaj¹cych siê do bramy elektrowni lub maski Twojego auta s³u¿bowego POMOC TECHNICZNAsk³aniaj¹ STRATEGIA SP�JNO�CI Ciê to NARODOWA zainwestowania w przyjazn¹ œrodowisku i tani¹ w eksploatacji elektrowniê wiatrow¹.

Czym są programy operacyjne?

Jesteœ dyrektorem renomowanego szpitala oparzeniowego i planujesz pozyskaæ fundusze na budowê bazy lotniczego pogotowia ratunkowego z l¹dowiskiem dla specjalistycznych POMOC TECHNICZNA NARODOWA STRATEGIA helikopterów, któraSP�JNO�CI w znacznym stopniu usprawni i przyspieszy transport osób. Na realizacjê inwestycji potrzebne bêd¹ du¿e œrodki, a dzia³alnoœæ szpitala wykracza KAPITA£ LUDZKI NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI poza jedno województwo.

Scenariusz 11 Czym są programy operacyjne?

Materia³ pomocniczy 2

Karty do gry „Unijne memory”

Opisy z pierwszego rzędu odpowiadają tytułom programów, priorytetów i działań znajdującym się poniżej.

1-E 2-C 3-B 4-A 5-D 6-F

101

102 Europe Direct Katowice Europe Direct Katowice

Regionalny Program Operacyjny Województwa Œl¹skiego Priorytet 3 Turystyka Poddzia³anie 3.1.1. Infrastruktura zaplecza turystycznego/ przedsiêbiorstwa

Priorytet 6 Zrównowa¿ony rozwój miast Poddzia³anie 6.2.2. Rewitalizacja„ma³e miasta”

Priorytet 1 Zatrudnienie i integracja spo³eczna ROZWÓJ NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI Zarz¹d Dzia³anie 1.3.3. Centralny S³u¿by Wiêziennej

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

PROGRAM REGIONALNY

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

Scenariusz 11

POLSKI WSCHODNIEJ

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Regionalny Program Operacyjny Województwa Œl¹skiego

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

PROGRAM REGIONALNY

PROGRAM REGIONALNY

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

INNOWACYJNA Program Operacyjny GOSPODARKA Kapita³ Ludzki

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

KAPITA£ LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

POMOC TECHNICZNA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

TECHNICZNApensjonat Wraz z POMOC ojcem prowadzicie NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI „Pasjonaci ¿ycia” na Jurze KrakowskoCzêstochowskiej. Zamierzacie wyremontowaæ i zmodernizowaæ pensjonat pod k¹tem wyposa¿enia KAPITA£ LUDZKI dla osób starszych. Celem inwestycji NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI jest poprawa jego konkurencyjnoœci i przyci¹gniêcia wiêkszej iloœci klientów z grupy emerytów. INNOWACYJNA Planujecie tak¿e rozszerzyæ ofertê GOSPODARKA us³ug o wspinaczki na ska³kach NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI z przewodnikiem

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

POMOC TECHNICZNA 40 Jesteœ samorz¹dowcem NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI tysiêcznego miasta na Œl¹sku. Planujesz zagospodarowaæ niszczej¹cy teren poprzemys³owy. Obszar po dawnej fabryce wraz z KAPITA£ LUDZKI obiektami zamierzasz przekształcić NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI w centrum rekreacyjne.

Czym są programy operacyjne?

Jesteœ naczelnikiem wiêzienia dla kobiet. Chcesz zaktywizowaæ zawodowo osoby odbywaj¹ce karê w Twoim oœrodku. W tym celu zamierzasz pozyskaæ fundusze na zorganizowanie kursu wiza¿u.

Poddziałanie 1.2.4. Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa

REGIONALNY

NARODOWA 1.2 STRATEGIA SP�JNO�CI Dzia³anie Infrastruktura spo³eczeñstwa informacyjnego

Priorytet 1 Nowoczesna PROGRAM gospodarka

Priorytet 6 Rynek pracy otwarty dla wszystkich

Priorytet 1 Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość.

Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia

INFRASTRUKTURA Program Operacyjny I ŒRODOWISKO Rozwój Polski Wschodniej NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

KAPITA£ LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

POMOC TECHNICZNA

Jesteœ samorz¹dowcem z Podlasia. Zamierzasz zapewniæ mieszkañcom biedniejszych osiedli w Twoim mieœcie szerokopasmowy dostêp do Internetu oraz zorganizowaæ kursy obs³ugi komputera.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

PROGRAM REGIONALNY

PROGRAM REGIONALNY NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO

INFRASTRUKTURA I ŒRODOWISKO NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

POMOCświetnie TECHNICZNA Jesteś młodą, wykształconą NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI i kreatywną osobą. Nie interesuje Cię praca na etacie. Chcesz założyć własną firmę i w niej wykorzystywać swoje talenty. Dlatego postanowiłeś KAPITA£ LUDZKI rozpocząć bardzo dochodową hoNARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI dowlę pijawek lekarskich.

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

Wraz zPOMOC bratem TECHNICZNA prowadzicie warsztat NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI samochodowy, w którym zatrudniacie 3 osoby. Planujecie zakup kilku urz¹dzeñ, które umo¿liwi¹ Wam naprawê autokarów i tirów, co KAPITA£ LUDZKI z pewnoœci¹ wp³ynie na wiêksz¹ NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI konkurencyjnoœæ Waszej firmy.

Scenariusz 11 Czym są programy operacyjne?

103

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

Materia³ pomocniczy 3

PROGRAM REGIONALNY

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Programy operacyjne s¹ narzêdziami s³u¿¹cymi rozdysponowaniu œrodków unijnych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Spo³ecznego i Funduszu Spójnoœci, czyli środkami na realizacjê polityki regionalnej (spójnoœci). Na lata 2007-2013 opracowano 5 programów krajowych i 16 regionalnych. Programy krajowe obejmuj¹ zasiêgiem swoich dzia³añ ca³¹ Polskê, programy regionalne natomiast s¹ przypisane województwom. Podstawow¹ instytucj¹ odpowiadaj¹c¹ za zarz¹dzanie programami jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. - 5 programów krajowych: * Program Operacyjny Infrastruktura i Œrodowisko * Program Operacyjny Kapita³ Ludzki * Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka * Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej * Program Operacyjny Pomoc Techniczna - 16 Regionalnych Programów Operacyjnych Ka¿dy program operacyjny jest podzielony na priorytety, które s¹ odpowiedzi¹ na g³ówne cele programu, których ka¿dy program posiada kilka.

REGIONALNY

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Program Operacyjny Infrastruktura i Œrodowisko (POIiŒ)

Działanie 8.1 Wspieranie działalności PROGRAM gospodarczej REGIONALNY w dziedzinie gospodarki NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI elektronicznej.

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

Priorytet 1 Badania i rozwój nowoczesnych INFRASTRUKTURA technologii I ŒRODOWISKO

Priorytet 8 Spo³eczeñstwo informacyjne INFRASTRUKTURA - zwiêkszanie innowacyjnoœci I ŒRODOWISKO NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI gospodarki

Dzia³anie 1.1 Wsparcie badañ naukowych dla budowy gospodarki PROGRAM opartej na wiedzy

POLSKI WSCHODNIEJ

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI Poddzia³anie 4.1.2 Wzmocnienie i rozwój potencja³u dydaktycznego uczelni oraz zwiêkszenie liczby INFRASTRUKTURA absolwentów kierunków oI ŒRODOWISKO kluczowym znaczeniu NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI dla gospodarki opartej na wiedzy.

Priorytet 4 Szkolnictwo wy¿sze ROZWÓJi nauka.

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

GOSPODARKA

INNOWACYJNA Program Operacyjny Kapita³ Ludzki

ROZWÓJ Program Operacyjny POLSKI WSCHODNIEJ Innowacyjna Gospodarka NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI ROZWÓJ Program Operacyjny POLSKI WSCHODNIEJ Innowacyjna Gospodarka NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

KAPITA£ LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

INNOWACYJNA GOSPODARKA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

POMOC TECHNICZNA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

KAPITA£ LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

KAPITA£ LUDZKI

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

POMOC TECHNICZNA

NARODOWA STRATEGIA SP�JNO�CI

POMOC TECHNICZNA

Pół roku temu otworzyłeś na swoim osiedlu sklep ze sprzętem komputerowym i akcesoriami. Słuchając uwag klientów dochodzisz do wniosku, że stworzysz portal z poradami na temat akcesoriów komputerowych.

Jesteœ naukowcem. Wraz ze swoim zespo³em specjalistów pracujesz nad nowoczesn¹ aparatur¹ medyczn¹. Planujecie pozyskaæ dotacjê na dalsz¹ pracê nad nowoczesnym przyrz¹dem do badania oka.

Jesteœ zdolnym studentem przysz³oœciowego kierunku technicznego na jednym z uniwersytetów. Chcia³byœ otrzymaæ stypendium, które bardzo u³atwi³oby Ci dalszy rozwój.

Opis programów operacyjnych

Celem POIiŚ jest poprawa atrakcyjnoœci inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej, przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu œrodowiska, zdrowia, zachowaniu to¿samoœci kulturowej i rozwijaniu spójnoœci terytorialnej. Priorytety Programu: 1. Gospodarka wodno-ściekowa 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi 3. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska 4. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych 6. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T 7. Transport przyjazny środowisku 8. Bezpieczeństwo transportu i krajowej sieci transportowej

9. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna 10. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii 11. Kultura i dziedzictwo kulturowe 12. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia 13. Infrastruktura szkolnictwa wyższego 14. Pomoc techniczna - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 15. Pomoc techniczna - Fundusz Spójności

Źród³o: Opracowanie w³asne

104

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

105

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

Program Operacyjny Kapita³ Ludzki (POKL)

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PORPW)

Celem g³ównym POKL jest wzrost zatrudnienia i spójnoœci spo³ecznej. Bêdzie to osi¹gniête m.in. poprzez: - podniesienie poziomu aktywnoœci zawodowej oraz zdolnoœci do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo, - zmniejszenie obszarów wykluczenia spo³ecznego, - poprawa zdolnoœci adaptacyjnych pracowników i przedsiêbiorstw do zmian zachodz¹cych w gospodarce, - upowszechnienie edukacji spo³eczeñstwa na ka¿dym etapie kszta³cenia przy równoczesnym zwiêkszeniu jakoœci us³ug edukacyjnych i ich silniejszym powi¹zaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy, - zwiêkszenie potencja³u administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i œwiadczenia us³ug wysokiej jakoœci oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa.

Celem g³ównym PORPW jest: „przyspieszenie tempa rozwoju spo³eczno – gospodarczego Polski Wschodniej. Program ten jest skierowany do 5 województw Polski Wschodniej: warmiñsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego oraz œwiêtokrzyskiego. Mo¿na z niego sfinansowaæ podobne dzia³ania jak z innych programów, poniewa¿ jest on dodatkowym elementem wsparcia z funduszy strukturalnych, który wzmocni dzia³anie innych programów na obszarze najbiedniejszych regionów w Polsce. Priorytety Programu: 1. 2. 3. 4.

Nowoczesna gospodarka Infrastruktura spo³eczeñstwa informacyjnego Wojewódzkie oœrodki wzrostu Infrastruktura drogowa

5. Zrównowa¿ony rozwój potencja³u turystycznego opartego o warunki naturalne 6. Pomoc techniczna

Priorytety Programu: 1. Zatrudnienie i integracja spo³eczna 2. Rozwój zasobów ludzkich i potencja³u adaptacyjnego przedsiêbiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracuj¹cych 3. Wysoka jakoœæ systemu oœwiaty 4. Szkolnictwo wy¿sze i nauka 5. Dobre rz¹dzenie

6. 7. 8. 9.

Rynek pracy otwarty dla wszystkich Promocja integracji spo³ecznej Regionalne kadry gospodarki Rozwój wykszta³cenia i kompetencji w regionach 10. Pomoc techniczna

Program Operacyjny Pomoc Techniczna (POPT) Celem POPT jest zapewnienie sprawnego i efektywnego wdra¿ania œrodków unijnych. Finansowany jest z niego system wdra¿ania oraz szkolenia, spotkania i akcje informacyjne o funduszach. Priorytety Programu: 1. Wsparcie zasobów ludzkich 2. Wsparcie informatyczne realizacji NSRO

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (POIG) Program ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjnoœci. Interwencja w ramach programu obejmuje bezpoœrednie wsparcie dla przedsiêbiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych œwiadcz¹cych przedsiêbiorstwom us³ugi o wysokiej jakoœci, a tak¿e wsparcie systemowe zapewniaj¹ce rozwój œrodowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiêbiorstw.

Regionalne Programy Operacyjne (RPO)

Priorytety Programu:

Priorytety programu:

1. 2. 3. 4. 5. 6.

106

Badania i rozwój nowoczesnych technologii Infrastruktura sfery B+R Kapita³ dla innowacji Inwestycje w innowacyjne przedsiêwziêcia Dyfuzja innowacji Polska gospodarka na rynku miêdzynarodowym

7. Spo³eczeñstwo informacyjne – budowa elektronicznej administracji 8. Spo³eczeñstwo informacyjne – zwiêkszenie innowacyjnoœci gospodarki 9. Pomoc techniczna

Europe Direct Katowice

3. Wsparcie realizacji operacji funduszy strukturalnych 4. Komunikacja i promocja

Ka¿de polskie województwo posiada w³asny regionalny program rozwoju (tzw. regionalny program operacyjny), w ramach którego o dotacje Unii Europejskiej mog¹ ubiegaæ siê podmioty z danego województwa.

1. Badania i rozwój technologiczny (B+R), innowacje i przedsiêbiorczoœæ 2. Spo³eczeñstwo informacyjne 3. Turystyka 4. Kultura 5. Œrodowisko

Europe Direct Katowice

6. Zrównowa¿ony rozwój miast 7. Transport 8. Infrastruktura edukacyjna 9. Zdrowie i rekreacja 10. Pomoc techniczna

107

Czym są programy operacyjne?

Scenariusz 11

Notatki

Podzia³ funduszy unijnych na poszczególne programy operacyjne: Tabela nr 1

Podzia³ funduszy unijnych na poszczególne programy operacyjne na lata 2007−2013 (w mld Euro)

25 20 15 10 5

IN NE

RP O 16

PT PO

PO RP W

IG PO

PO

PO KL

0

IS

WartoϾ dofinansowania

30

Nazwa programu Źród³o: Opracowanie w³asne na podstawie materia³ów ze strony www.mrr.gov.pl

Zgodnie z zasad¹ dodatkowoœci projekty w ramach wyszczególnionych programów operacyjnych nie s¹ finansowane w ca³oœci ze œrodków unijnych. Czêœæ wk³adu ponosz¹ podmioty krajowe. Przyk³adem mo¿e byæ program operacyjny Infrastruktura i Œrodowisko, w ramach którego wk³ad unijny wynosi 27,9 mld EURO, a wk³ad krajowy 9,7 mld EURO. Ca³kowity wk³ad unijny na lata 2007-2013 na realizacjê programów operacyjnych w Polsce wyniesie 67 mld EURO (z uwzglêdnieniem rezerwy finansowej 1,3 mld EURO).

Tabela nr 2

Procentowy podzia³ œrodków unijnych na poszczególne programy operacyjna na lata 2007−2013 45% 40%

Procentowy udzia³

35% 30% 25% 20% 15% 10% 5%

NE IN

RP O 16

PT PO

W PO RP

PO IG

PO KL

PO

IS

0%

Nazwa programu Źród³o: Opracowanie w³asne na podstawie materia³ów ze strony www.mrr.gov.pl

108

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

109

INFORMACJA O FUNDACJI VIRIBUS UNITIS INFORMACJA O PUNKCIE EUROPE DIRECT KATOWICE Europe Direct to ogólnoeuropejska sieć punktów informacyjnych, działających pod auspicjami Komisji Europejskiej. W całej Unii Europejskiej działa około 500 ośrodków Europe Direct. Celem sieci jest dotarcie do jak największej liczby obywateli Unii, aby informować o integracji europejskiej i pozyskiwać opinie oraz uwagi na temat UE. Każdy obywatel Unii Europejskiej może skontaktować się z punktem Europe Direct i zadać pytanie konsultantowi ED lub wyrazić opinię na temat szeroko rozumianego funkcjonowania Unii Europejskiej. Każdy obywatel EU może także zadzwonić pod bezpłatny numer 00 800 67 89 10 11 bezpośrednio do Centrali Europe Direct w Brukseli, gdzie uzyska informację w języku polskim. Punkt Europe Direct Katowice poza bieżącym informowaniem społeczności regionalnej o Unii Europejskiej prowadzi wiele własnych przedsięwzięć. Wśród nich warto wymienić: wykłady dla społeczności regionalnej, lekcje europejskie dla dzieci i młodzieży, konkursy europejskie, różnorodne szkolenia, debaty, konferencje oraz stoiska informacyjno-promocyjne podczas imprez europejskich. Punkt Europe Direct Katowice funkcjonuje w ramach Fundacji na Rzecz Wspierania Edukacji i Rozwoju Samorządności wśród Młodzieży „Viribus Unitis”.

Fundacja VIRIBUS UNITIS za statutowe cele swojej działalności uznaje wspieranie edukacji oraz rozwój samorządności wśród młodzieży. Fundacja prowadzi 2 punkty informacyjne, których podstawowym zadaniem jest upowszechnianie wiedzy o Unii Europejskiej. Pierwszym z nich jest Europe Direct Katowice, które funkcjonuje w ramach europejskiej sieci Komisji Europejskiej. Z kolei Regionalne Centrum Informacji Europejskiej w Katowicach, prowadzi swoją działalność w ramach zadania publicznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych „Informacja europejska w regionach”. Konsultanci punktów informacyjnych organizują i prowadzą wykłady otwarte, lekcje europejskie, szkolenia, a także stoiska informacyjne podczas imprez masowych. W siedzibie mogą Państwo bezpłatnie skorzystać ze stanowiska komputerowego, broszur i materiałów informacyjnych oraz czytelni. Fundacja jest organizatorem corocznych Ogólnopolskich Targów Edukacyjnych EDUKACJA, na których prezentują się uczelnie wyższe z całej Polski. Targi w ciągu minionych lat zdobyły uznanie tysięcy uczniów i nauczycieli ze Śląska. Są one miejscem spotkań renomowanych szkół wyższych, policealnych i zawodowych oraz instytucji wspierających edukację. Ponadto Fundacja VIRIBUS UNITIS realizuje, skierowany do młodzieży szkół zawodowych i średnich zawodowych, projekt „Bądź przedsiębiorczym”. Zakłada on przeprowadzanie szkoleń tradycyjnych na temat przedsiębiorczości oraz szkoleń e-learningowych. Dodatkowo jego uczestnicy mogą skorzystać z doradztwa z zakresu podejmowania inicjatyw gospodarczych, wsparcia doradcy zawodowego i coachingu, a wszystko po to, aby przygotować ich do wejścia na rynek pracy.

EUROPE DIRECT - KATOWICE ul. Kościuszki 6 40-049 Katowice

Fundacja posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów dofinansowanych z Funduszy Europejskich, między innymi z zakresu integracji europejskiej, edukacji, ekologii oraz przedsiębiorczości. Przykładowo projekt „Młodzi bliżej Funduszy” propagował wiedzę z zakresu Funduszy Europejskich wśród młodzieży. Z kolei projekt „Moja Firma w Mojej Gminie” miał na celu rozwijanie kompetencji w zakresie przedsiębiorczości oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych wśród młodzieży.

tel: +48 32 209 17 01 w. 22 [email protected] www.europe-direct.katowice.pl www.ec.europa.eu/eurodirect

Fundacja Viribus Unitis zaprasza do współpracy! www.fundacja.katowice.pl [email protected] 40-049 Katowice, ul. Kościuszki 6 tel/fax +48 32 209 17 01, kom. +48 502 769 474

110

Europe Direct Katowice

Europe Direct Katowice

111

Notatki

112

Europe Direct Katowice