Strategia Lublin Miasto Wiedzy do roku 2020

Projekt współfinansowany z budżetu państwa i Europejskiego Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego

Zamawiający: Urząd Miasta Lublin

Warszawa, 30 kwietnia 2008 r. ECORYS Polska Racławicka 146 02-117 Warszawa Polska T +48 22 339 36 40 F +48 22 339 36 49 E [email protected] W www.ecorys.pl

Spis treści

1 Streszczenie

5

2 Wprowadzenie

6

2.1 Cel i zadania Strategii

6

2.2 Metodologia

8

2.2.1 Sesje strategiczne

8

2.2.2 Wywiady fokusowe

9

2.2.3 Wywiady indywidualne

9

2.2.4 Wywiady telefoniczne

9

2.2.5 Analizy eksperckie

9

2.2.6 Analiza danych statystycznych

9

2.2.7 Ankieta skierowana do przedstawicieli klastrów lubelskich

9

2.2.8 Ankieta skierowana do prorektorów ds. kształcenia

9

2.2.9 Ankieta skierowana do biur karier uczelni wyższych

10

3 Diagnoza ekonomiczno-społeczna

11

3.1 Wstęp

11

3.2 Kapitał ludzki a popularyzacja wiedzy

12

3.2.1 Sytuacja demograficzna

13

3.2.2 Jakość życia

14

3.2.3 Jakość środowiska

14

3.2.4 Jakość opieki zdrowotnej

16

3.2.5 Poczucie bezpieczeństwa

17

3.2.6 Mobilność

17

3.2.7 Mobilność studentów

18

3.2.8 Rozwój i edukacja

21

3.2.9 Kultura

23

3.2.10 Kino

24

3.3 Kapitał społeczny i kapitał relacji a dialog i współpraca

24

3.3.1 Społeczeństwo obywatelskie

24

3.3.2 Współpraca międzynarodowa miasta

29

3.3.3 Współpraca z organizacjami pozarządowymi

33

3.3.4 Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego i administracją centralną

33

3.4 Kapitał strukturalny a transfer i popularyzacja wiedzy

33

3.4.1 Społeczeństwo informacyjne

34

3.4.2 Ekonomia i zarządzanie

36

3.4.3 Kultura

43

3.4.4 Edukacja

47

3.4.5 Potencjał akademicki Lublina

48

3.4.6 Innowacyjność

56

3.4.7 Atrakcyjność inwestycyjna

70

4 Strategia

80

4.1 Analiza strategiczna oraz SWOT

80

4.1.1 Analiza strategiczna

80

4.1.2 SWOT

80

4.2 Wizja i misja Lublina jako Miasta Wiedzy

82

4.3 Cele strategiczne

84

4.4 Cele operacyjne

85

4.5 Działania i projekty

85

4.5.1 Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla rozwoju i transferu innowacji

85

4.5.2 1.2 Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy86 4.5.3 2.1 Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja

87

4.5.4 2.2 Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej

89

4.5.5 2.3 Rozwój współpracy międzynarodowej miasta

89

4.5.6 2.4 Stworzenie wizerunku Lublina jako Miasta Wiedzy, Kultury i Inspiracji oraz Miasta Ekologicznegoi „Energetycznego” rozpoznawalnego i atrakcyjnego dla turystów, inwestorów i mieszkańców 90 4.5.7 3.1 Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej

90

4.5.8 3.2 Rozwój kultury uczenia się przez całe życie mieszkańców aglomeracji lubelskiej

91

4.5.9 3.3 Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej

92

4.5.10 3.4 Upowszechnienie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej

92

4.6 Formy i rodzaje wparcia rozwoju i transferu wiedzy

92

5 Społeczne skutki realizacji strategii

97

6 Zgodność z dokumentami strategicznymi

98

6.1 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze Strategią Rozwoju Miasta Lublin 101 6.2 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego.

100

6.3 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy z Regionalną Strategią Innowacji Województwa Lubelskiego.

102

6.4 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia.

103

6.5 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze Strategią Lizbońską.

104

7 System realizacji i monitorowania strategii

106

7.1 System wdrażania strategii

106

7.1.1 System monitoringu strategii

106

7.1.2 Źródła finansowania strategii

109

7.2 Załączniki

113

7.2.1 Dokumenty z analiz, badań i ekspertyz

113

7.2.2 Schemat Strategii LMW

114

1 Streszczenie

Władze samorządowe Lublina podjęły decyzję o przygotowaniu dokumentu strategicznego, który wytaczałby kierunki rozwoju miasta do 2020 roku. Przygotowany dokument pt. Strategia Lublin Miasto Wiedzy ma charakter komplementarny wobec nadrzędnego dokumentu strategicznego miasta, jakim jest Strategia Rozwoju Miasta Lublin. Strategia ta powinna stanowić część ogólnej polityki rozwoju miasta Lublin. Niniejszy dokument przedstawia Strategię Lublin Miasto Wiedzy na lata 2008 - 2020. Został opracowany w okresie od 28 stycznia do 27 marca 2008 r. przez firmę ECORYS Polska przy aktywnym współudziale władz miasta Lublin. Przyszłe przewagi komparatywne Lublina jako Miasta Wiedzy to: • Wysoki potencjał akademicki Lublina, • Ekologiczność miasta rozumiana jako jego naturalna cecha, rodzaj i sposób prowadzenia działalności gospodarczej oraz sposób myślenia i życia mieszkańców; • Rola miasta jako ośrodka spotkania i współpracy Wschodu z Zachodem. Lublin jako Miasto Wiedzy będzie więc: • Miastem przyjaznym dla innowacji; • Wysokiej jakości ośrodkiem akademickim; • Miastem sprzyjającym rozwojowi społeczeństwa informacyjnego; • Miastem kultury i inspiracji; • Miejscem ekologicznym; • Miejscem spotkania i współpracy Wschodu z Zachodem. Misją Lublina jako Miasta Wiedzy jest tworzenie warunków funkcjonowania społeczeństwa wiedzy oraz rozwoju innowacji i transferu wiedzy

Cele strategiczne Lublina jako Miasta Wiedzy to: I. Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy; II. Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji; III. Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii. Cele operacyjne Lublina jako Miasta Wiedzy to: I.1. Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla rozwoju i transferu innowacji. I.2. Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy. II.1. Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja. II.2. Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej. II.3. Rozwój współpracy międzynarodowej. II.4. Wypracowanie wizerunku Lublina jako Miasta Wiedzy. III.1. Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej. III.2. Budowanie kultury uczenia się. III.3. Wyrównywanie szans edukacyjnych. III.4. Upowszechnienie kultury.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

5

2 Wprowadzenie

- „Moim celem jest uczynienie z Lublina miasta nauki i nowoczesnych technologii o wysokim prestiżu, z wykorzystaniem potencjału naukowo-badawczego miasta akademickiego. Lublin XXI w. potrzebuje nowoczesnej infrastruktury komunikacyjnej, będącej krwiobiegiem tętniącej życiem największej metropolii na wschodzie Polski. Lublin XXI w. to także miasto kultury, która ma być magnesem przyciągającym gości z Polski i ze świata. A w wymiarze międzynarodowym widzę Lublin jako "bramę na Wschód" Unii Europejskiej. Z jednej strony będzie ona umożliwiała zbliżenie pomiędzy zintegrowaną Europą a Wschodem w sferze społecznej i kultury, a z drugiej strony będzie dynamizowała wymianę gospodarczą, przynoszącą korzyści dla naszego miasta i regionu1”.

Misją Lublina jako Miasta Wiedzy jest tworzenie warunków funkcjonowania społeczeństwa wiedzy oraz rozwoju innowacji i transferu wiedzy

2.1

Cel i zadania Strategii

Samorząd miasta Lublin stoi obecnie przed wieloma wyzwaniami, które pociągają za sobą konieczność modernizacji i nowego spojrzenia na kierunki rozwoju lokalnego. Wyzwania te wynikają z intensywnych procesów integracyjnych, zwiększonej współpracy państw z instytucjami europejskimi, zwiększającej się współpracy oraz konkurencji miast i regionów, wzrastającej roli nauki, edukacji oraz nowych technologii, co związane jest z procesami transformacji społeczeństwa w tzw. społeczeństwo informacyjne, społeczeństwo oparte na wiedzy. Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które charakteryzuje „powszechna zdolność, umiejętność i możliwość posługiwania się nowoczesnymi technikami i technologiami gromadzenia, przetwarzania i przesyłania informacji (…). W społeczeństwie informacyjnym podkreśla się piśmiennictwo cyfrowe (digital literacy) jako istotny wyznacznik rozwoju cywilizacyjnego państw”2. U podstaw opracowania niniejszego dokumentu leży założenie, iż rozwój ekonomiczny i społeczny miasta Lublin oparty zostanie na ścisłej współpracy władz miasta z zespołami badawczymi lubelskich uczelni wyższych. Władze samorządowe Miasta Lublin stojąc naprzeciw wyzwaniom podjęły decyzję o przygotowaniu dokumentu strategicznego, który wytaczałby kierunki rozwoju miasta, na najbliższe 13 lat. Dokument ten pt. Strategia Lublin Miasto Wiedzy ma charakter komplementarny wobec nadrzędnego dokumentu strategicznego miasta, jakim jest Strategia Rozwoju Miasta Lublin. Strategia ta powinna stanowić część ogólnej polityki rozwoju miasta Lublin. Niniejszy dokument przedstawia Strategię Lublin Miasto Wiedzy na lata 2008 - 2020. Został opracowany w okresie od 28 stycznia do 27 marca 2008 r. przez firmę ECORYS Polska przy aktywnym współudziale władz miasta Lublin. Strategia powstała w ramach projektu Lublin Miasto Wiedzy (www.miasto-wiedzy.pl), który był realizowany od 1 sierpnia 2006 r. do 30 kwietnia 2008 r. przez Urząd Miasta Lublin. Jego celem było utworzenie stałej sieci współpracy pomiędzy środowiskami uczestniczącymi w projekcie, tj. szkołami wyższymi, jednostkami naukowymi, jednostkami samorządu terytorialnego, przedsiębiorcami. Partnerami w projekcie są Miasto Lublin, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Instytut Agrofizyki PAN, Akademia Medyczna w Lublinie, Politechnika Lubelska, Akademia Rolnicza w Lublinie, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Akademicka Grupa Medialna oraz Lubelski Sejmik Gospodarczy. Kluczowym zadaniem Strategii jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie: Jakie kierunki rozwoju oraz działania należy podjąć, aby miasto funkcjonowało i rozwijało się w przyszłości jako konkurencyjne i przyjazne dla mieszkańców miejsce pracy, nauki i wypoczynku? 1

Mówi prezydent Adam Wasilewski, http://miasta.gazeta.pl/lublin/1,35638,4834615.html, 2008-01-14. Sakowicz M, Modernizacja samorządu terytorialnego w procesie integracji z Unia Europejską, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 2007, s. 91. 2

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

6

Miasto Wiedzy to miasto wymiany wiedzy oraz współpracy różnych środowisk, w celu lepszego wykorzystania potencjału i zwiększenia zdolności do konkurowania miasta z innymi ośrodkami w Polsce i Europie. Na wymianę wiedzy składa się zarówno jej popularyzacja jak i transfer. Współpraca zaś powinna, być intensyfikowana, wspierana i promowana przez różnych aktorów życia społecznego, w tym władze miasta. Miasto Wiedzy to miasto, którego mieszkańcy, obszar kultury i edukacji, kreatywności i innowacyjności oraz infrastruktury posiadają określone cechy. Cechy te przedstawiono poniżej. Tabela 1. Cechy Miasta Wiedzy Mieszkańcy Miasto szanujące różnorodność kulturową mieszkańców

Kultura Miasto, w którym instytucje kultury połączone są w sieci współpracy

Edukacja Miasto, w którym uczelnie i szkoły połączone są w sieci współpracy

Miasto wspierające aktywność swoich mieszkańców i ich wspólnot

Miasto wspierające aktywność mieszkańców innych miast i regionów

Miasto, w którym wydarzenia kulturalne zgodne są z planowaną strategią

Miasto, w którym wydarzenia edukacyjne zgodne są z planowaną strategią

Kreatywność i innowacyjność

Infrastruktura

Miasto zapewnia twórcom przestrzeń, warunki, infrastrukturę

Miasto posiada mechanizmy udostępniania wiedzy mieszkańcom

Miasto jest atrakcyjne dla twórców z innych regionów

Mieszkańcy mają dostęp do nowych technologii komunikacyjnych

Miasto jest utożsamiane w innych miejscach z twórczością Miasto, w którym sprawnie funkcjonuje system pozyskiwania funduszy dla organizacji twórców Miasto będące centrum środowisk twórczych ze sprawnie funkcjonującym systemem edukacyjnym wspierającym twórczą aktywność Miasto, w którym związki i współpraca między twórcami, ośrodkami naukowymi, biznesem i samorządem jest aktywna i intensyfikowana

Miasto posiadające sieć bibliotek zgodnych ze standardami europejskimi Miasto, w którym ulice są miejscami wymiany wiedzy i obszarami wydarzeń kulturalnych

Miasto, w którym są miejsca ułatwiające mieszkańcom ich osobisty kontakt i wymianę poglądów

Źródło 1 Opracowanie własne W celu budowy Miasta Wiedzy można podejmować szereg różnorodnych działań strategicznych. Jednym z nich jest transfer wiedzy poprzez inicjowanie i rozwijanie innowacyjnych lokalnych klastrów, łączących uniwersytety, ośrodki badawcze, przedsiębiorstwa i władze samorządowe, rozumianych jako skupisko współpracujących ze sobą podmiotów, działających na rzecz określonego sektora nauki, techniki i gospodarki. W projekcie Lublin Miasto Wiedzy działania polegające na tworzeniu i wspieraniu, klastrów zostały uznane za szczególnie istotne dla rozwoju Lublina jako Miasta Wiedzy. Znaczenie roli klastrów dla rozwoju regionalnego i lokalnego potwierdzają także od wielu lat prowadzone badania nad funkcjonowaniem klastrów. Dlatego też zagadnieniom wspierania klastrów poświęcono w strategii szczególną uwagę. Należy także zauważyć, iż omawiane w dokumencie zagadnienia odnoszą się tam gdzie uznano to uzasadnione nie tylko do sytuacji w mieście, lecz do całej aglomeracji, gdyż system powiązań między członkami aglomeracji jest kluczowy z punktu widzenia rozwoju miasta. Poprzez aglomerację lubelską rozumiano tutaj obszar, którego centralnym ośrodkiem jest miasto Lublin, a ośrodkami węzłowymi miasta położonymi w jego obszarze egalitarnym są. Lubartów, Łęczna, Piaski, Bychawa, Bełżyce. W skład obszaru metropolitalnego, oprócz wymienionych miast, wchodzą w całości 4 powiaty: powiat świdnicki, powiat lubelski, powiat lubartowski, powiat łęczyński.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

7

Mapa 1 Aglomeracja Lubelska i planowany obszar metropolitalny

Źródło 2 Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie – Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego

2.2

Metodologia

2.2.1

Sesje strategiczne

Szczegółowa metodologia pracy nad strategią została zawarta w raporcie metodologicznym, który stanowi załącznik do niniejszego dokumentu. W tym miejscu zaprezentowano, więc główne punkty metodologii. Kluczową metodą opracowania strategii były tzw. sesje strategiczne. Celem sesji było uzyskanie opinii różnych środowisk na temat mocnych i słabych stron Lublina jako potencjalnego miasta wiedzy oraz propozycji wizji, misji, celów strategicznych, operacyjnych, a także pomysłów na projekty pilotażowe. Sesje zostały przeprowadzone w dniach od 10 do 12, oraz 17 marca 2008 r. dla każdego tematu z trzech poniższych grup tematycznych: 1 Dialog społeczny i współpraca:  Społeczeństwo informacyjne,  Współpraca z masowymi środkami przekazu,  Współpraca ze środowiskami kultury,  Współpraca międzynarodowa,  Współpraca z JST,  Współpraca z administracją centralną, 2 Popularyzacja wiedzy:  Innowacyjne projekty edukacyjne,  Tworzenie międzyuczelnianych zespołów badawczych,  Rozwijanie nowych kierunków studiów,  Zwiększenie potencjału badań naukowych,  Koncepcje wspólnych, międzyuczelnianych programów edukacyjnych. 3 Transfer wiedzy:  Transfer wiedzy,  Park naukowo – technologiczny,  Współpraca z przedsiębiorcami,  Współpraca z organizacjami wspierającymi rozwój przedsiębiorstw. W sumie we wszystkich sesjach wzięło udział około 50 osób, a z każdej z nich opracowano raport z jej przebiegu, który stanowi załącznik do niniejszej strategii.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

8

2.2.2

Wywiady fokusowe Drugą metodą zastosowaną w ramach prac nad strategią były wywiady fokusowe skierowane do studentów lubelskich uczelni. Lublin odbierany jest, jako miasto studenckie, o dużym potencjale akademickim. Dlatego istotne było poznanie opinii studentów na temat jakości kształcenia akademickiego w Lublinie, atrakcyjności Lublina jako miejsca wykonywania pracy zawodowej i spędzania wolnego czasu oraz przedsiębiorczości studentów. W tym celu zostaną przeprowadzone 4 wywiady fokusowe z 32 studentami kierunków humanistycznych, społecznych, ścisłych i technicznych oraz ze studentami z zagranicy studiującymi w Lublinie. Byli to członkowie studenckich samorządów i kół naukowych, którzy odpowiedzieli na zaproszenie do udziału w badaniach.

2.2.3

Wywiady indywidualne W celu uzyskania wiedzy na temat opinii społeczności lokalnej potencjalnie zaangażowanej w realizację strategii postanowiono przeprowadzić 20 pogłębionych wywiadów indywidualnych. Osoby do wywiadów zostały wytypowane w uzgodnieniu z UML, jako te, które posiadają szeroką wiedzę na temat problemów rozwojowych Lublina oraz propozycji ich eliminacji. Przeprowadzono wywiady z przedstawicielami:  Środowiska przedsiębiorców (firmy oraz stowarzyszenia przedsiębiorców),  Organizacji pozarządowych,  Administracji publicznej poziomu lokalnego i regionalnego,  Środowiska akademickiego (naukowcy, przedstawiciele władz uczelni, przedstawiciele biur karier).

2.2.4

Wywiady telefoniczne Wywiady telefoniczne stanowić miały uzupełnienie wywiadów indywidualnych. Zostały przeprowadzone z 15 osobami w celu uzupełnienia informacji i danych zebranych podczas badania oraz weryfikacji propozycji rozwiązań wskazanych podczas sesji strategicznych. Byli to głównie przedstawiciele poszczególnych departamentów UML, kuratorium oświaty, uczelni wyższych, szkół oraz inne instytucje kluczowe zidentyfikowane podczas prac nad strategią.

2.2.5

Analizy eksperckie W ramach badania przygotowanych zostało 26 tematycznych analiz i ekspertyz z badań. Dokumenty te stanowią załączniki do niniejszej strategii.

2.2.6

Analiza danych statystycznych Analizy danych pochodzących z GUS odnosić się będą do wartości wybranych wskaźników, które określono jako kluczowe z punktu widzenia diagnozy sytuacji społeczno-ekonomicznej miast wiedzy.

2.2.7

Ankieta skierowana do przedstawicieli klastrów lubelskich Celem ankiety było uzyskanie wiedzy głownie na temat zalet współpracy w ramach struktur klastrowych, barier i ułatwień w zakładaniu struktur klastrowych w aglomeracji lubelskiej, oceny dotychczasowego wsparcia w obszarze zakładania klastrów uzyskanego od administracji lokalnej, oraz propozycji usprawnień w tym zakresie. Ankieta została przesłana do wszystkich członków zidentyfikowanych klastrów w formie elektronicznej.

2.2.8

Ankieta skierowana do prorektorów ds. kształcenia Celem ankiety było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat:  Oferty szkół w zakresie innowacyjnych projektów edukacyjnych (np. e-learning)  Prowadzenia międzyuczelnianych projektów badawczych i edukacyjnych,  Prowadzenia współpracy międzynarodowej w zakresie projektów badawczych oraz edukacyjnych,  Przedsiębiorczości studentów,  Oceny dotychczasowej współpracy z administracją lokalną w zakresie tworzenia klastrów,

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

9

 Propozycji usprawnień w tym zakresie. Ankieta została przesłana do wszystkich uczelni wyższych w formie elektronicznej.

2.2.9

Ankieta skierowana do biur karier uczelni wyższych

Celem ankiety było uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat przedsiębiorczości i mobilności studentów, oceny dotychczasowej współpracy z administracją lokalną w zakresie wspierania przedsiębiorczości i mobilności studentów, oraz propozycji usprawnień w tym zakresie. Ankieta została przesłana do wszystkich biur karier w formie elektronicznej.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

10

3 Diagnoza ekonomiczno-społeczna

3.1

Wstęp

W poniższej części zaprezentowano diagnozę społeczno-ekonomiczną miasta, w której szczególny nacisk położono na analizę wskaźników społeczeństwa informacyjnego dla transferu i popularyzacji wiedzy oraz wzmacniania dialogu i współpracy – czyli kluczowych obszarów rozwoju miast wiedzy. Na potrzeby niniejszego dokumentu przyjęto, iż społeczeństwo informacyjne (SI) „znajduje się na takim etapie rozwoju techniczno-organizacyjnego, że osiągnięty poziom zaawansowania technologii informacyjno-telekomunikacyjnych stwarza warunki techniczne, ekonomiczne, edukacyjne i inne do powszechnego wykorzystania informacji w produkcji wyrobów i świadczeniu usług. Społeczeństwo takie zapewnia obywatelom powszechny dostęp i umiejętność korzystania z technologii teleinformatycznych w ich działalności zawodowej i społecznej, w celu podnoszenia i aktualizacji wiedzy, korzystania ze zdobyczy kultury, ochrony zdrowia oraz spędzania wolnego czasu i innych usług mających wpływ na wyższą jakość życia3. Pomiar potencjału rozwojowego Lublina został przygotowany również w oparciu o założenia metodologii tzw. kluczowych kapitałów miasta wypracowanej przez PricewaterhouseCoopers oraz zmodyfikowanej na potrzeby badania kapitału intelektualnego Lubelszczyzny (KIL 2007) przez dr A. Wodeckiego 4. Z punktu widzenia opracowania poniższej strategii istotne było wprowadzenie do tej koncepcji takich modyfikacji odnośnie wyboru wskaźników potencjału miasta, dzięki którym możliwie było jego zaprezentowanie w kontekście takich kluczowych obszarów potencjalnych kierunków działań administracji lokalnej jak popularyzacja wiedzy, transfer wiedzy oraz dialog i współpraca. Ogólnie ujmując kapitał ludzki (indywidualny) obrazuje potencjał indywidualnych mieszkańców obejmujący takie obszary jak rozwój i edukację, mobilność, jakość życia i kulturę. Natomiast kapitał społeczny obejmuje zagadnienie świadomości zjawiska globalizacji, otwartości społeczeństwa, poczucia przynależności i zaangażowania oraz przedsiębiorczości i samozatrudnienia. Kapitał strukturalny obejmuje wskaźniki odnoszące się do wpływu szeroko pojętej infrastruktury oraz procesów regionalnych na uwolnienie potencjału ludzkiego. Kapitał relacji odzwierciedla natomiast jakość relacji podmiotów (firm, NGOs, administracji, uczelni wyższych) z szeroko pojętym otoczeniem (inne instytucje w regionie, kraju i na świecie).Na potrzeby niniejszej strategii dokonano wyboru wskaźników rozwoju społeczno-ekonomicznego również ze względu na dostępność danych dla innych 9 największych pod względem ludności miast Polski. Dzięki temu możliwe było ukazanie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej miasta. Jak wykazano w ramach badania KIL z 2007, Lublin znajduje się na drugim miejscu w regionie (po Białej Podlaskiej) pod względem wysokości zagregowanego wskaźnika Kapitału Intelektualnego Regionu (zob. tabela poniżej). Jednak maksymalna, możliwa do osiągnięcia wartość wskaźnika to 1, z czego wynika konieczność podjęcia działań wspierających rozwój kapitału intelektualnego miasta przy współdziałaniu wszystkich środowisk lokalnych i regionalnych.

3

Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2004-2006, GUS 2007. Zob. Cities of the future - global competition, local leadership, PricewaterhouseCoopers, 2005 oraz Wodecki A., Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, Lublin 2007. 4

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

11

Tabela 2. Ranking powiatów regionu lubelskiego ze względu na kategorie KI KI ludzki KI ludzki KI relacji indywidualny społeczny Bialski 0,365 0,282 0,145 Biała Podlaska 0,327 0,276 0,588 Biłgorajski 0,332 0,290 0,165 Chełm 0,351 0,305 0,509 Chełmski 0,384 0,236 0,168 Hrubieszowski 0,414 0,335 0,145 Janowski 0,400 0,310 0,197 Krasnostawski 0,389 0,274 0,205 Kraśnicki 0,392 0,310 0,233 Lubartowski 0,368 0,292 0,290 Lubelski 0,386 0,313 0,330 Lublin 0,334 0,344 0,537 Łęczyński 0,341 0,254 0,244 Łukowski 0,403 0,321 0,148 Opolski (lubelski) 0,328 0,243 0,139 Parczewski 0,329 0,225 0,269 Puławski 0,376 0,238 0,263 Radzyński 0,390 0,323 0,186 Rycki 0,387 0,317 0,136 Świdnicki (lubelski) 0,358 0,329 0,334 Tomaszowski (lubelski) 0,367 0,307 0,192 Włodawski 0,393 0,334 0,266 Zamojski 0,335 0,254 0,229 Zamość 0,299 0,264 0,525 Lubelszczyzna 0,264 0,291 0,268 Źródło 3 Wodecki A., Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, Lublin 2007, s.90. Powiat

3.2

KI strukturalny

KI regionu

0,155 0,312 0,159 0,264 0,142 0,165 0,133 0,136 0,173 0,150 0,190 0,251 0,187 0,154 0,141 0,137 0,165 0,180 0,155 0,186 0,150 0,136 0,134 0,232 0,174

0,237 0,376 0,236 0,357 0,232 0,265 0,260 0,251 0,277 0,275 0,304 0,366 0,257 0,257 0,213 0,240 0,260 0,270 0,249 0,302 0,254 0,282 0,238 0,330 0,274

Kapitał ludzki a popularyzacja wiedzy

We współczesnym, konkurencyjnym świecie liczą się wartości szczególne i niepowtarzalne. Trzeba więc zacząć od pytania, jakie są i jakie mogą być w przyszłości silne strony Lublina? Czym chcemy się odróżnić i w czym chcemy być lepsi od Rzeszowa czy Białegostoku? Moim zdaniem najważniejszym atutem Lublina jest i będzie szeroko rozumiany kapitał ludzki. I tego rodzaju konstatacja powinna być punktem wyjścia do budowania wszelkich strategii rozwojowych miasta. Nowoczesna, stojąca na najwyższym poziomie nauka i kultura, uzupełniona unikalnym dziedzictwem kulturowo-cywilizacyjnym wraz z metropolitalnymi funkcjami stolicy dużego regionu Polski - to jest przyszłość Lublina. Mówi prof. Maciej Bałtowski, 14 stycznia 2008 r., http://miasta.gazeta.pl/lublin/1,35638,4834635.html

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

12

3.2.1

Sytuacja demograficzna

Lublin należy do grona 10 największych pod względem liczby ludności miast w Polsce. Liczba ta jednak systematycznie maleje od 2002 z 358 354 mieszkańców do 353 483 w roku 2006. Wykres 1 Liczba ludności 10 największych miast Polski w latach 2002-2006 1702139

1800000 1600000 1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0

409068 456658 314500 353483 363468

564951

634630

756267 760251

Katowice Lublin BydgoszczS zczecin Gdańsk Poznań Wrocław Kraków 2002

2003

2004

2005

Łódź Warszawa

2006

Źródło 4: GUS. Lublin ma jeden z wyższych współczynników urodzeń wśród 10 porównywalnych miast z największą liczbą ludności. Wykres 2. Współczynnik urodzeń w latach 2002-2006 (l urodzin dzieci na 1000 mieszkańców) 12 10

7,8

8

8,2

8,5

8,8

8,9

9,5

9

9,6

9,7

10

6 4 2 0 Łódź

Katowice S zczecin WrocławBydgoszczKraków Gdańsk Lublin Warszawa P oznań 2002

2003

2004

2005

2006

Źródło 5. GUS. Lublin to miasto o najmniejszym odsetku osób starszych w ludności miasta w wieku produkcyjnym, co stanowi jego przewagę nad innymi miastami z „dziesiątki”. Wyprzedza go pod tym względem jedynie Warszawa i Poznań.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

13

Wykres 3. Odsetek osób starszych w ludności miasta w wieku produkcyjnym w latach 2002-2006 25 20

17,1

16

15

17,2

17,5

17,3

18,1

17,7

18,8

20

20

10 5 0 Lublin S zczecin Poznań BydgoszczGdańsk Kraków Wrocław KatowiceWarszawa Łódź 2002

2003

2004

2005

2006

Źródło: 6 GUS.

3.2.2

Jakość życia

Lublin jest miastem o wysokiej jakości życia mieszkańców zarówno pod względem ich deklarowanego zadowolenia z życia jak i obserwowalnych wskaźników jakości. Czynniki najbardziej determinujące jakość życia mieszkańców to częstotliwość uprawiania sportu, stopień zadowolenia z życia, przeciętne dochody, średni czas dotarcia do pracy (zob. KIL 2007 s. 80). Chociaż w regionie lubelskim średnia deklarowana ocena zadowolenia z życia jest bardzo wysoka i wynosi 7,4 na 10, to pozostałe wskaźniki już nie są tak wysokie. Warto na przykład zauważyć, że mieszkańcy Lublina jak i w całym powiecie prawie w ogóle nie uprawiają sportu. Przeciętne miesięczne dochody netto na osobę w gospodarstwie domowym są bardzo niskie i wynoszą w Lublinie od 1 000 do 1 500 zł (wg badania KIL z 2007 r.). Istotnym atutem miasta jest natomiast fakt, iż mieszkańcy Lublina średnio docierają do pracy w ciągu 5 - 40 minut. Według badań Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową (IBnGR), miasto Lublin uzyskuje najwyższy kompleksowy wskaźnik jakości życia w Polsce wśród miast liczących powyżej 150 tysięcy mieszkańców. Na jakość życia mieszkańców wpływają także inne czynniki. W porównaniach miast stosuje się najczęściej wskaźniki dotyczące zanieczyszczenia powietrza, jakości opieki zdrowotnej, jakości edukacji i poczucia bezpieczeństwa.

3.2.3

Jakość środowiska

Z porównań Lublina do 10 miast z największą liczbą ludności wynika, iż Lublin jest miastem ekologicznym – jest to jego wyraźny czynnik przewagi nad innymi miastami. Wykres 4. Zanieczyszczenie powietrza - indeks emisji różnego typu zanieczyszczeń gazowych i pyłowych 7 000 000 6 000 000 5 000 000 4 000 000 3 000 000 2 000 000 1 000 000 0

Lublin

S zczecin Katow ice B ydgoszcz W rocław

2002

2003

Poznań

2004

Gdańsk

Łódź

Kraków W arszaw a

2005

Źródło 7: GUS. Kluczowym czynnikiem wpływającym na poczucie jakości życia mieszkańców miasta oraz wpływającym na ogólny wizerunek i odbiór miasta przez turystów jest także dostępność terenów zielonych. W Lublinie powierzchnia terenów zielonych wyniosła w 2006 r. 2 675,1 ha i tym samym Lublin plasował się na 8 miejscu w porównywanej „dziesiątce” miast, ale ten niski wskaźnik wynika jedynie z faktu braku lasów gminnych na terenie miasta. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców powierzchnia ta wynosi 7,6 ha i pod tym względem Lublin plasuje się na 5 miejscu. Najwyższy wskaźnik występuje w Szczecinie gdzie powierzchnia

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

14

terenów zielonych na 1000 mieszkańców wynosi 9,1 ha. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców w Lublinie występuje bardzo dużo terenów zieleni osiedlowej. Pod względem powierzchni terenów zieleni osiedlowej Lublin plasuje się na 4 miejscu tuż za Warszawą, Łodzią i Krakowem, a w przeliczeniu na 1000 mieszkańców na 2 miejscu tuż za Katowicami. Pod względem dostępnych na 1000 mieszkańców parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej jak i parków spacerowo-wypoczynkowych Lublin plasuje się na 3 miejscu (odpowiednio 1,4 i 3,4 ha). Wykres 5. Powierzchnia terenów zielonych w 2006 roku [ha] ogółem 8 000

7 000

6 000

lasy gminne cmentarze

5 000 parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlow ej tereny zieleni osiedlow ej

4 000

zieleń uliczna 3 000

zieleńce

2 000

parki spacerow o w ypoczynkow e

Gdańsk

Katowice

Lublin

Bydgoszcz

Szczecin

Kraków

Wrocław

Poznań

Warszawa

0

Łódź

1 000

Źródło: 8 GUS. W Lublinie odsetek oczyszczonych ścieków jest bardzo wysoki i wyniósł w 2006 r. 98,19%. Pod tym względem Lublin plasuje się na 7 miejscu. Sytuacja pod tym względem jest w Lublinie lepsza niż w Gdańsku, Katowicach, Warszawie i Szczecinie. Natomiast udział odpadów składowanych w ilości odpadów wytworzonych w ciągu roku w Lublinie w 2006 r. (wskaźnik gospodarki odpadami) był najniższy spośród całej „dziesiątki” i wyniósł 0,1. Tuż za Lublinem plasują się Katowice ze wskaźnikiem 0,5, podczas gdy w Warszawie wynosi on już 37,2. Wykres 6. Odsetek oczyszczonych ścieków - porównanie dla lat 2002 i 2006

120,00 100,00

100,00

99,89

99,33

98,98

98,73

98,19 86,87

80,00

69,26 60,09

60,00

100,00

99,30

99,90

99,70

99,99

99,93

40,00

85,83

51,35

20,00 0,00

38,57

88,95

Bydgoszcz Poznań

Łódź

2002

Kraków

Wrocław

Lublin

36,46

Gdańsk Katow ice Warszaw a S zczecin

2006

Źródło 9: GUS. Lublin jest także miastem najmniej zanieczyszczonym w analizowanej „dziesiątce”, wskaźnik zanieczyszczeń wykazuje obecnie tendencję malejącą, podczas gdy w Krakowie i Gdańsku – rosnącą.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

15

Wykres 7 Pomiar zanieczyszczenia powietrza (indeks emisji różnego typu zanieczyszczeń gazowych i pyłowych) Kraków 7

Millions

6

Lublin

Warszaw a

5 4 3 Katow ice

Gdańsk

2

2002

1

2003

0

2004 2005 2006

Szczecin

Łódź

Bydgoszcz

Poznań

Wrocław

Źródło 10: GUS.

3.2.4

Jakość opieki zdrowotnej

Lublin jest miastem o względnie wysokiej jakości opieki zdrowotnej. Jest miastem o najwyższej liczbie lekarzy przypadających na 1000 mieszkańców. Wskaźnik ten wyniósł w 2006 r. 5,34 podczas gdy przykładowo w Krakowie 4,72, a Gdańsku 3,76. Wykres 8. Liczba lekarzy na 1000 mieszkańców w latach 2002-2006

9,00 8,00 7,00 6,00

5,34

5,09

5,00

4,72

4,10

4,04

4,00

4,00

3,90

3,90

3,76

3,76

3,00 2,00 1,00 0,00

Lublin

Katow ice 2002

Kraków

Łódź 2003

Poznań W arszaw a Bydgoszcz W rocław 2004

2005

S zczecin

Gdańsk

2006

Źródło 11: GUS. Wskaźnik umieralności niemowląt w Lublinie jest względnie wysoki w porównaniu do sytuacji w pozostałych analizowanych miastach. Wyniósł 7 w roku 2006, tym samym Lublin plasował się na 7 miejscu wśród „dziesiątki”. Dużo niższy wskaźnik notowany jest przykładowo w Krakowie, Warszawie czy też Wrocławiu. Obszar ten wymaga więc uważnego monitorowania i zaproponowania działań zaradczych. Jeśli spojrzymy na ranking szpitali przygotowywany przez Newsweeka5 to zauważymy, że w 2006 wśród oddziałów neurologicznych znalazły się w nim 2 szpitale lubelskie. Katedra i Klinika Neurologii z Pododdziałem Udarowym Szpitala Klinicznego nr 4 w Lublinie zajęła prestiżowe drugie miejsce w rankingu zdobywając 36 punktów. Jednak dzieli ją duży odstęp do lidera z liczbą 100 punktów. Ta sama klinika zajęła także drugie miejsce w rankingu oddziałów udarowych zdobywając 29 punktów. Niestety Oddział Neurologii z Pododdziałem Udarowym 1 Szpitala Wojskowego z Przychodnią w Lublinie zajął przedostatnią 52 pozycję w rankingu oddziałów neurologicznych. W obszarze chirurgii naczyniowej w 2005 r. lubelski szpital zajął 8 miejsce z 23, w gastroenterologii 12 miejsce. W hematologii nie został uwzględniony żaden lubelski szpital, 5

http://www.tpj.pl/ranking

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

16

ale już w hematologii dziecięcej jeden z lubelskich szpitali zajął drugie miejsce; w onkologii 7 na 10. Na 35 szpitali analizowanych w obszarze rehabilitacji żaden lubelski szpital nie został umieszczony na liście, w transplantacjach lubelski szpital zajął 3 miejsce na 10, a w urologii 14 na 15. Wykres 9. Wskaźnik umieralności niemowląt w latach 2002-2006

25,0 20,0 15,0 10,0 5,0

5,6

5,3

5,0

6,6

7,6

7,2

7,0

6,6

7,6

5,0 0,0

Kraków Warszaw aBydgoszcz Gdańsk 2002

2003

Wrocław

Katow ice

2004

Lublin 2005

Poznań

Łódź

S zczecin

2006

Źródło: 12 GUS.

3.2.5

Poczucie bezpieczeństwa Do wskaźników opisujących konkurencyjność miast w zakresie poczucia bezpieczeństwa mieszańców należy liczba odnotowanych przestępstw w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (zob. poniżej). Niestety pod tym względem Lublin nie przedstawia się, jako miasto bezpieczne, co z pewnością negatywnie wpływa na jego wizerunek, a przede wszystkim na jakość życia mieszkańców. Jest to więc obszar wymagający działań zaradczych. Wykres 10. Liczba odnotowanych przestępstw na 1000 mieszkańców (podregiony NUTS)

500,0 450,0 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0

399,1

46,6

W arszaw a

43,6

Łódź 2002

55,3

53,0

Kraków

W rocław 2003

52,3

Poznań 2004

99,2

76,5

Gdańsk

91,4

S zczecin Bydgoszcz 2005

96,1

Lublin

Katow ice

2006

Źródło 13: GUS

3.2.6

Mobilność Na potencjał ludzki mieszkańców Lublina w równym stopniu jak tzw. jakość życia wpływa mobilność. Do czynników najbardziej determinujących mobilność na Lubelszczyźnie zaliczyć możemy przede wszystkim mobilność przestrzenną, a w dalszej kolejności zainteresowanie zmianą zawodu, mobilność zawodową, odsetek osób, które zmieniły zawód oraz odsetek mieszkańców wykonujących zawód rodziców.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

17

Średnia liczba dotychczasowych miejsc zamieszkania mieszkańców Lublina wynosi ok. 3, a dla całego powiatu lubelskiego od 2 do 2,3. W województwie lubelskim najbardziej mobilni przestrzennie są mieszkańcy powiatu Ryckiego. W Lublinie udział mobilnych mieszkańców, czyli z różnym miejscem urodzenia i zamieszkania jest bardzo niski i wynosi od 20-30%. Stopień zainteresowania zmianą zawodu mieszkańców Lublina jest bardzo niski i wynosi średnio 0,22 - 0,29. Mieszkańcy Lublina średnio wykonywali 2 zawody. Również udział osób, które zmieniły zawód w Lublinie wynosi jedynie ok. 20-30%.

3.2.7

Mobilność studentów

Warto również przyjrzeć się mobilności studentów mierzonej wskaźnikami udziału w Programie UE Erasmus. W roku akademickim 2006/2007 ogółem 205 polskich uczelni wzięło udział w programie Erasmus. Wśród nich znalazło się 6 uczelni lubelskich. Były to, w kolejności przystąpienia do programu:  Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej (1998/99),  Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (1999/2000),  Politechnika Lubelska (1999/2000),  Akademia Rolnicza w Lublinie (1999/2000),  Akademia Medyczna im. prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie (2004/05), oraz  Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie (2005/06). Pierwsze pięć wymienionych uczelni w roku akademickim zrealizowało działania z trzech zakresów zadań:  SM - wyjazdy studentów na studia (Student mobility - study periods),  TM - wyjazdy nauczycieli akademickich w celu prowadzenia zajęć (Teaching staff mobility),  OM - organizacja wymiany (organisation of mobility). Jedynie Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie ograniczyła się do dwu pierwszych typów zadań (SM i TM). Warto podkreślić, że uczelnie lubelskie w znacznie wyższym stopniu niż przeciętny zaangażowały się w dofinansowanie wyjeżdżających studentów. Pomimo tego, że studenci lubelscy stanowili zaledwie 2,72% ogółu wyjeżdżających, to otrzymali oni aż 5,66% całości dofinansowania z budżetu uczelni i innych źródeł. Przeciętny poziom takiego dofinansowania wyniósł dla uczelni lubelskich 15,36% (przy średniej krajowej wynoszącej 6,24%), osiągając w przypadku UMCS ponad 25%, a w przypadku Akademii Rolniczej 21%. Tabela 3. Podstawowe dane dotyczące udziału uczelni lubelskich w programie Erasmus w roku akademickim w latach 2006/2007 Uczelnia

UMCS

KUL

PL

AR

AM

WSPA

Liczba zrealizowanych wyjazdów

115

109

50

6

21

4

Średnia długość pobytu studenta w zagranicznej uczelni (w miesiącach)

5,55

4,97

6,22

5,50

4,71

5,00

Średnie miesięczne stypendium studenta (w EUR)

318

320

293

400

327

275

Kwota ze środków progr. Erasmus przekazana uczelni (w EUR)

205 820

173 663

91 250

13 200

32 400

5 490

Kwota wykorzystana przez uczelnię, tj. wypłacona studentom (w EUR)

202 990

173 663

91 250

13 200

32 400

5 490

Procent wykorzystania funduszy

98,63%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

100,00%

Szacunkowa wysokość dofinansowania z budżetu uczelni i z innych źródeł (w EUR)

54 500

16 350

6 052

2 800

0

0

Procent, jaki stanowiło dofinansowanie w stosunku do wykorzystanej kwoty z progr. Erasmus

26,85%

9,41%

6,63%

21,21%

0,00%

0,00%

Źródło 14: opracowanie własne na podstawie danych Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

18

W ramach działań uczelni lubelskich zrealizowano 305 wyjazdów na ogólną liczbę 11219 w skali całego kraju, czyli 2,72% całości. Stopień partycypacji poszczególnych uczelni Lublina w tym wyniku przedstawia poniższy wykres. Wykres 11. Udział studentów z poszczególnych uczelni lubelskich w ogólnej liczbie studentów lubelskich wyjeżdżających w ramach programu Erasmus w roku akademickim 2006/2007 Un iwersytet Marii CurieSkłodowskie j

16%

2%

7%

1%

38% Ka tolicki Uniwersytet Lubelski

Po litechnika Lubelska

36% Akademia Rolnicza

Akademia Medyczn a

W yższa Szkoła P rzedsiębiorczo ści i A dministracji

Źródło 15: Opracowanie własne na podstawie danych Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji UMCS i KUL, których studenci stanowią około połowy wszystkich studiujących w Lublinie, zrealizowały łącznie ¾ wyjazdów w ramach programu Erasmus. Analiza wskaźników wskazuje, że z jednej strony uczelnie lubelskie stanowiły 2,93% liczby uczelni biorących udział w programie Erasmus w roku akademickim 2006/2007, a zatem można ocenić wskaźnik liczby wyjazdów studentów za adekwatny. Z drugiej jednak strony na uczelniach lubelskich studiuje 5,36% ogółu studentów Polski, co zmusza do stwierdzenia, że ośrodek lubelski (jako całość) pozostaje daleko w tyle za resztą kraju. Występuje bardzo niski stopień udziału w programie ERASMUS uczelni prywatnych. Jak dotąd uczestniczyła w nim jedynie Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji. Należy także zauważyć dużą aktywność „początkową” lubelskich państwowych szkół wyższych (wszystkie pięć uczestniczyło w programie), przy nieco tylko niższej niż typowa dla kraju aktywności uczelni prywatnych. Niska liczba wyjeżdżających w ramach programu spowodowana jest zatem niskim poziomem wyjazdów z uczelni publicznych. Poniżej przedstawione zostały dane potwierdzające powyższą tezę. Poziom średniego krajowego wskaźnika odsetka studentów uczestniczących w programie Erasmus w roku akademickim 2006/2007 w stosunku do ogólnej liczby studentów wszystkich uczelni (0,58%) przekroczył w Lublinie jedynie KUL, osiągając wartość 0.68%. Stosunkowo dobrze wypadła Politechnika (0,47%). UMCS do poziomu średniej brakuje 0,2 punktu procentowego, co akurat w przypadku tej uczelni oznacza, że zwiększenie tam liczby studentów biorących udział w programie Erasmus o 50%, pozwoliłoby na osiągnięcie przeciętnego poziomu krajowego6. Bardzo słabo wypada w tej konkurencji Akademia Rolnicza (0,05%), ze wskaźnikiem ponad dziesięciokrotnie niższym od poziomu średniej krajowej.

6

Oczywiście obejmującego wszystkie uczelnie, nie tylko te biorące udział w Erasmusie.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

19

Wykres 12. Odsetek studentów uczestniczących w programie Erasmus w roku akademickim 2006/2007 w stosunku do ogólnej liczby studentów danej uczelni lubelskiej na tle kraju 0,80% 0,70% 0,60% 0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00%

0,68%

0,39%

0,47%

0,42%

0,05%

0,12%

Źródło 16:Opracowanie własne Politechnikę Lubelską wyprzedziło w tym rankingu 10 innych Politechnik oraz AGH. Kolejnym miernikiem opisującym pozycję uczelni lubelskich wśród innych uczestniczących w programie Erasmus, jest stopień realizacji wyjazdów studentów, czyli stosunek liczby wszystkich zrealizowanych wyjazdów do liczby wyjazdów pierwotnie zaplanowanych przez uczelnię. Średnia dla kraju wyniosła w roku akademickim 2006/2007 90,44%. Wśród uczelni lubelskich najlepszym wynikiem może pochwalić się WSPiA (133%)7, a wśród pozostałych uczelni: KUL (85,83%), UMCS (79,31%), Politechnika Lubelska (76,92%) oraz Akademia Medyczna (75%). Zwraca uwagę bardzo niski wskaźnik w odniesieniu do Akademii Rolniczej – jedynie 40% (z 15 osób planowanych do wyjazdu, rzeczywiście wyjechało tylko 6). Poniżej zaprezentowane zostały dane dotyczące dynamiki wyjazdów studentów, a także ich bezwzględnej liczby w podziale na województwa8. Rysunek 1. Dynamika wyjazdów studentów w ramach programu Erasmus w latach 2000/2001 – 2005/2006 według województw

Źródło 17: Opracowanie własne na podstawie danych FRSE i GUS

7 8

3 osoby planowane, wyjechały 4. Warto raz jeszcze podkreślić, że w tym przypadku dane dla województwa są w istocie danymi dla Lublina.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

20

Okazuje się zatem, że województwo lubelskie (Lublin), zgodnie ze wcześniejszymi wskazaniami, w niewielkim stopniu uczestniczy w możliwościach, jakie stwarza program Erasmus. Istotną przeszkodą w utrzymaniu dynamicznego stopnia wzrostu, pozwalającego oczekiwać na dogonienie liderów, może okazać się jednak podejście młodzieży akademickiej. Wyniki ankiety przeprowadzonej przez Samorząd Studencki Politechniki Lubelskiej w kwietniu 2007 na grupie 275 studentów II-IV roku pokazują, że zauważalna jest grupa osób niechętnych takiemu wyjazdowi. Na pytanie: „Czy chciałbyś wyjechać na międzynarodową wymianę studencką?” 35% ankietowanych odparło: nie. Należy zastanowić się nad przyczynami tego zjawiska – czy są to zbyt wysokie koszty udziału w takim programie, zauważalne zwłaszcza dla studentów z biednego regionu, jakim jest Lubelszczyzna? Czy może za ten brak zainteresowania odpowiadają inne przyczyny – słabości samego programu, trudności z uzupełnieniem różnic programowych i przepisaniem wyników po powrocie na macierzystą uczelnię, czy też jeszcze inne? Interesujące może być również graficzne przedstawienie wskaźnika studentów wyjeżdżających w roku akademickim 2005/2006 w ramach programu Erasmus na 1000 osób studiujących na terenie województwa. Rysunek 2 Wyjazdy studentów w ramach programu Erasmus na 1000 osób studiujących w województwie w roku akademickim 2005/2006

Źródło 18: Opracowanie własne na podstawie danych FRSE i GUS W kategorii studentów woj. lubelskie osiągnęło piąty najsłabszy wynik w skali kraju. W kategorii nauczycieli akademickich był to wynik trzeci od końca.

3.2.8

Rozwój i edukacja Na potencjał mieszkańców Lublina w obszarze rozwoju i edukacji spójrzmy w kontekście wydatków na oświatę i wychowanie, (chociaż jest to zagadnienie dotyczące Kapitału Strukturalnego). Od 2002 r. wydatki miasta na oświatę i wychowanie zwiększyły się o 119 444 769,9 zł i osiągnęły w 2006 r. poziom 356 058 137,9 zł. Lublin zajął, więc w 2006 r. siódme miejsce pod względem wartości wydatków w porównaniu do porównywanych w tym dokumencie miast. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców Lublin wydał w 2006 r. 1007285,0 zł i pod tym względem plasuje się na drugim miejscu.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

21

Wykres 13. Wydatki miasta na oświatę i wychowanie w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

1200000,0 1000000,0 800000,0

807959,1 825391,3

878241,8

961340,1 916757,9 922843,4 937658,1

1029204,6 1007285,0

703780,2

600000,0 400000,0 200000,0 0,0

Łódź

S zczecin Wrocław 2002

Kraków Bydgoszcz Poznań 2003

2004

Gdańsk Katow ice 2005

Lublin Warszaw a

2006

Źródło: 19 GUS. Najważniejszymi czynnikami mającymi wpływ na rozwój i edukację społeczności lokalnej w Mieście Wiedzy są zagadnienia związane z szeroko rozumianą wiarą w siebie i myśleniem przyszłościowym. Analiza wybranych wskaźników mających największy wpływ na to zagadnienie wskazuje, że mieszkańcy Lublina cechują się wysokim poziomem wiary w siebie i myśleniem przyszłościowym. Wskaźniki cząstkowe przekraczają średnią wynoszącą 0,7 (na max. 1 punkt), tzn. w szczególności mieszkańcy Lublina deklarują:  Poczucie możliwości sprostania zadaniom, które sobie wyznaczamy (średnia wynosi od 0,81 do 0,85) Dużo wyższy wskaźnik jest jednak w Wólce, Strzyżowicach i Wojciechowie.  Brak obaw względem trudnych sytuacji i poczucie satysfakcji z ich pokonywania (średnia wynosi od 0, 77 do 0,82). Dużo wyższy wskaźnik jest jednak w Wólce i Wojciechowie.  Bogate plany na przyszłość (średnia wynosi od 0,72 – do 0,77). Dużo wyższy wskaźnik jest w Wólce i w Niemcach.  Pozytywną postawę względem ryzyk, które przynoszą korzyści (średnia wynosi od 0,72 do 0,75). Dużo wyższy wskaźnik jest wciąż w Wólce i w Niemcach.  Brak obaw względem przeciwności losu (średnia wynosi od 0,63 do 0,70 punktów).  Preferencję pracy u siebie niż u kogoś (średnia wynosi od 0,73 do 0,77 punktów). Mieszkańców Lublina charakteryzuje także wiara mieszkańców w umiejętność zdobycia nowych kwalifikacji w razie pojawienia się takiej potrzeby (średnia od 0,72 do 0,78 pkt.) oraz wysokie zainteresowanie poznawaniem i uczeniem się nowych rzeczy (średnia od 0,8 do 0,84 pkt.). Lublin to miasto czytelników książek. W porównaniu do „dziesiątki” miast o największej liczbie ludności Lublin plasuje się na trzecim miejscu pod względem liczby czytelników bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców, wyprzedza go jedynie Kraków i Katowice. Z badań KIL 2007 wynika, że średnia liczba książek przeczytanych w ciągu roku przez mieszkańca Lublina wynosi 6,75 – 9. Warto zauważyć, że najwyższy, wynoszący ok. 20 wskaźnik przeczytanych książek jest w miejscowości Strzyżewice. W Lublinie około 70-80% mieszkańców czyta dzienniki, a miesięczniki około 40-50%. Średnia liczba książek przypadających w Lublinie na 1 członka gospodarstwa domowego wynosi ok. 70 – 80.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

22

Wykres 14. Czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców

450,0

376,5

400,0 350,0

287,1

300,0 250,0

173,9

173,7

200,0

125,3

150,0

191,9

210,0

208,4

196,5

134,6

100,0 50,0 0,0

Bydgoszcz Gdańsk 2002

Łódź

Poznań

S zczecin Wrocław Warszaw a

2003

2004

Lublin

2005

Kraków

Katow ice

2006

Źródło: 20 GUS. Mieszkańcy Lublina deklarują umiarkowane zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji zawodowych (średnia od 0,65 do 0,75). Obszar ten wymaga, więc poprawy. Społeczność lokalna charakteryzuje się niskim odsetkiem wydatków na edukację w dochodach gospodarstwa domowego na 1 członka gospodarstwa domowego. Średnia dla Lublina wynosi tutaj jedynie od 2,2 do 2,6 % (w powiatach: bialskim, biłgorajskim i łęczyńskim wskaźnik ten jest największy). Największy odsetek tego typu wydatków - na poziomie od 4 do 4,4% deklarują mieszkańcy Krzczonowa.

3.2.9

Kultura Również potencjał mieszkańców Lublina w obszarze szeroko pojętej kultury rozważono w kontekście wydatków miasta na kulturę (chociaż jest to zagadnienie dotyczące Kapitału Strukturalnego). Od 2004 r. wydatki miasta na kulturę zwiększyły się z 12 168 838,0 zł do 15 312 712,8. Jednak w porównaniu do pozostałych dziewięciu miast Lublin plasuje się na ostatnim miejscu. Nawet Bydgoszcz wydała w 2006 r. o 10 mln zł więcej niż Lublin. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców Lublin wydał w 2006 r. 99 575 zł i pod tym względem plasuje się dopiero na piątym miejscu. Z punktu widzenia starań Lublina o status Europejskiej Stolicy Kultury należy znacznie zwiększyć wydatki na ten cel i prowadzić politykę aktywizacji organizacji pozarządowych oraz studentów w pozyskiwaniu środków na organizację wydarzeń kulturalnych. Tymczasem jak pokazuje badanie KIL 2007 społeczność Lublina to ludzie bardzo aktywni kulturalnie. Wykres 15 Wydatki miasta na kulturę w przeliczeniu na 1000 mieszkańców

250000 197612

200000

163790

165413

150000 100000 43320

50000 0

Katow ice

54201

71322

74291

Poznań B ydgoszcz S zczecin 2002

2003

89766

Łódź 2004

104202

99575

Lublin

Gdańsk 2005

Kraków W arszaw a W rocław 2006

Źródło: 21 GUS.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

23

3.2.10

Kino

W porównaniu do „dziesiątki” Lublin posiada najmniejszą liczbę miejsc w kinach jak i liczbę miejsc przypadająca na 1000 mieszkańców. W 2006 r. liczba miejsc w kinach wyniosła jedynie 2132, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców daje jedynie 6. Wykres 16 Liczba miejsc w kinach na 1000 mieszkańców

35,0

29,2

30,0 22,7

25,0 20,0

17,1

16,6

15,0 10,0

6,0

8,4

9,7

8,7

17,2

9,9

5,0 0,0

Lublin

Bydgoszcz S zczecin 2002

Łódź 2003

Wrocław 2004

Kraków

Gdańsk Warszaw a Poznań 2005

Katow ice

2006

Źródło 22 GUS.

3.3

Kapitał społeczny i kapitał relacji a dialog i współpraca

Miasto Wiedzy to miasto dialogu i współpracy, miasto o wysokim kapitale społecznym. Do czynników determinujących wielkość kapitału społecznego należy poziom tolerancji mieszkańców miasta, ich aktywność wyborcza i społeczna, duży odsetek mieszkańców uprawiających działalność artystyczną. Istotnym czynnikiem jest także wysokie poczucie tożsamości lokalnej i regionalnej. Dialog i współpraca wszystkich podmiotów, zarówno sektora publicznego, prywatnego jak trzeciego sektora to warunek realizacji skutecznej i efektywnej polityki rozwoju lokalnego. Współpraca ta może przyjmować równe formy np. partnerstwa publiczno-prywatnego, przedsiębiorczości społecznej, oferty usług publicznych sektora pozarządowego.

3.3.1

Społeczeństwo obywatelskie

Poczucie przynależności i zaangażowania - poczucie tożsamości z Lubelszczyzną Niemal wszyscy przebadani mieszkańcy Lublina (97,9%) definiują Lubelszczyznę jako region. W ich świadomości region jest przede wszystkim krainą geograficzną, obszarem administracyjnym lub miejscem, gdzie mieszkają bliscy sobie ludzie. Region jest kojarzony głównie z jego stolicą – Lublinem oraz z podziałem administracyjnym. Aż 85,7% ankietowanych mieszkańców Lublina czuje się związana z Lubelszczyzną a siłę tych związków wyznaczają głównie więzi rodzinne i przyjacielskie. W świadomości mieszkańców mniejszą rolę odgrywają, zatem społeczno – kulturowe odwołania do regionu. Zdecydowana większość badanych mieszkańców (81,4%) jest zadowolona z faktu zamieszkiwania na Lubelszczyźnie, głównie z powodu jej walorów ekologicznych, przyrodniczych i geograficznych. Wskazywanymi przez respondentów wadami zamieszkiwania na Lubelszczyźnie są: bezrobocie, zacofanie infrastrukturalne, zła sytuacja gospodarcza regionu oraz zła komunikacja i niedostatek dróg. Chęć poprawienia swojej sytuacji, poszukiwanie lepszej pracy stanowi hipotetyczną motywację zamieszkania poza Lubelszczyzną. Tabela 4. Cechy charakterystyczne Lubelszczyzny w opinii mieszkańców Lublina Kategorie odpowiedzi Rolnictwo jako podstawowa forma aktywności gospodarczej Piękno przyrody, piękne krajobrazy, czyste środowisko, korzystny klimat Gorsza sytuacja gospodarcza, bieda zaniedbanie Zacofanie Gwara

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

n 22 15 14 12 6

% 22,4 15,3 14,3 12,2 6,1

24

Kategorie odpowiedzi n % Specyficzna kultura (tradycje), architektura 5 5,1 Cechy mieszkańców regionu (życzliwość, otwartość) 5 5,1 Inne 10 10,2 Brak odpowiedzi 9 9,2 Suma 98 100 Źródło 23: Dziekanowska M, Poczucie tożsamości regionalnej mieszkańców Lublina – Ekspertyza przygotowana w ramach opracowania Strategii Lublin Miasto Wiedzy, marzec 2007. Jednak większość respondentów (86,7%) uważa, że Lubelszczyzna ma realne perspektywy rozwoju. W opinii 89,5% badanych w przyszłości może stać się ważnym regionem. Rozwoju oczekuje się w rolnictwie (25,2%) oraz turystyce (22,8%). Pozostałe wskazania to nauka i komunikacja (odpowiednio 12% i 7%). 27 osób udzieliło więcej niż jednej odpowiedzi. Analizując strukturę odpowiedzi drugich warto zwrócić uwagę, że 9,6% odpowiadających na to pytanie widzi perspektywy rozwoju dla przemysłu. Czynnikiem najbardziej utrudniającym rozwój jest według respondentów słaba jakość elit politycznych regionu oraz nieudolne zarządzanie nim (41,6%). Za drugą przeszkodę jest uznawany brak dotacji i inwestycji (13,5%). 11,4% ankietowanych za główną barierę rozwoju regionu uznaje kwestie polityczne. Gotowość udziału w rozwiązywaniu ważnych spraw lokalnych jest zdecydowanie większa wśród Lublinian (74,2%) w porównaniu z pozostałymi mieszkańcami regionu. Zazwyczaj mieszkańcy akceptują ważne lokalne przedsięwzięcia (73,4%), ale tylko 6,1% badanych uważa, że akceptacja ta przybiera formę aktywnej współpracy. W opinii co piątego respondenta (22,4%) współpraca nie jest podejmowana. W świadomości mieszkańców Lublina ani Lubelszczyzna, ani jej mieszkańcy nie posiadają cech jednoznacznie ich wyróżniających. Region nie posiada również wyraźnie ustalonego symbolu. Opinia respondentów w tym zakresie jest rozproszona. Badani odpowiadając na to pytanie symbolu poszukują w miejscu zamieszkania i najbliższym otoczeniu. Lublinianie najczęściej wskazują Zamek i Koziołka, który jest wpisany w herb miasta. Pomimo braku silnych cech wyróżniających bycie mieszkańcem Lubelszczyzny dla 51% ankietowanych jest powodem do zadowolenia, a blisko 11,4% jest z tego powodu dumnych. Jednocześnie jest dość wysoki odsetek osób obojętnych (32,3%). Jest to cecha wyraźnie różnicująca odpowiedzi mieszkańców Lublina w porównaniu z mieszkańcami regionu. Sprawy regionu są dla respondentów niemal tak samo ważne jak sprawy ich miejscowości zamieszkania. Przedmiotem zainteresowania są głównie sprawy zatrudnienia i bezrobocia, turystyka, nauka i edukacja. Większość badanych uważa, że Lubelszczyzna ma realne perspektywy rozwoju, głównie w takich dziedzinach jak rolnictwo i turystyka. Czynnikiem najbardziej utrudniającym rozwój Lubelszczyzny jest słaba jakość elit politycznych oraz brak dotacji i inwestycji. Aktywność w organizacjach pozarządowych Lublin jest miastem organizacji pozarządowych. W roku 2006 było zarejestrowanych 1140 stowarzyszeń i fundacji, co plasuje miasto na 7 miejscu wśród „dziesiątki” miast. Jednak pod względem liczby NGO przypadających na 1000 mieszkańców Lublin zajmuje trzecie miejsce tuż za Warszawą i Poznaniem. Jest to bardzo mocna strona miasta a zarazem szansa jego rozwoju.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

25

Wykres 17. Liczba organizacji pozarządowych zarejestrowanych w mieście ogółem w roku 2002 i 2006

9000

7912

8000 7000 6000 5000 4000 3000

2419

2000

2103

1985

1830 1372

1140

1007

1000 0

W arszaw a Kraków

Poznań W rocław

Łódź

Gdańsk

2002

Lublin

952

817

S zczecin Katow iceB ydgoszcz

2006

Źródło 24: GUS. W tym celu konieczne jest wsparcie istniejących NGO przez władze miasta oraz pomoc w zakładaniu nowych organizacji, szczególnie przez tak licznych w mieście studentów. Dobrą praktyką jest inicjowanie inkubatorów organizacji pozarządowych, co jest już praktykowane w kilku miastach Polski, oraz przygotowanie profesjonalnych szkoleń dla NGO w zakresie prowadzenia działalności i pozyskiwania funduszy. Tego typu szkolenia są już z powodzeniem realizowane przez kilka miast w Polsce z wykorzystaniem środków z mechanizmów finansowych. Wykres 18. Liczba zarejestrowanych w mieście organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców

5

4,65

4,5 4

3,72

3,5

3,23

3,20

3,13

3,03

3

3,00 2,46

2,5

2,41

2,25

2 1,5 1 0,5 0

W arszaw a Poznań

Lublin 2002

Kraków

W rocław Katow ice

Gdańsk S zczecin

Łódź

B ydgoszcz

2006

Źródło 25: GUS. Kierunki współpracy z organizacjami samorządowymi Podstawowe akty prawne normalizujące zasady współpracy Urzędu Miasta Lublin z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie to:  Uchwała w sprawie współpracy Urzędu Miasta Lublin z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na rok 2008,  Ustawa o samorządzie gminnym, oraz  Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Dokumenty te są dostępne dla społeczności na stronach internetowych urzędu miasta.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

26

Zgodnie z wykazem organizacji pozarządowych współpracujących z Miastem Lublin9 jest 264 organizacji współpracujących, w tym:  30 w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom,  24 w zakresie działań na rzecz osób niepełnosprawnych,  55 w zakresie kultury i sztuki,  Aż 155 w zakresie kultury fizycznej i turystyki.

Co roku Urząd Miasta opracowuje Program współpracy Urzędu z organizacjami pozarządowymi określający podstawowe kierunki współpracy miasta z NGO zgodnie z Programem na rok 2008. Z punktu widzenia usprawnienia dialogu społecznego i przejrzystości funkcjonowania miasta wskazane byłoby umieszczenie na stronie urzędu programów wcześniejszych oraz sprawozdań z ich realizacji. Program na rok 2008 jest dostępny na stronie BIP. Lubelskie organizacje są zrzeszone w Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP), które zainicjowało działalność 22 listopada 1997 r. jako porozumienie 23 organizacji. W obecności przedstawicieli władz miasta podpisano Umowę o Współpracy w ramach FLOP-u. Przygotowanie odpowiedniego dokumentu stało się okazją do dalszych spotkań w coraz szerszym gronie organizacji pozarządowych. W 2000 r. zarejestrowano Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych, które jest jednocześnie instytucją szkoleniową. Frekwencja wyborcza W porównaniu do „dziewiątki” miast mieszkańcy Lublina aktywnie uczestniczą w wyborach. W wyborach samorządowych w 2006 r. Lublin miał jedną z wyższych frekwencji wyborczych wynoszącą 48,48%. Również w wyborach parlamentarnych z 2005 r. plasował się na drugim miejscu pod względem frekwencji, a pod względem frekwencji w wyborach prezydenckich w 2005 r. na piątym. Wykres 19. Średnia frekwencja wyborcza (wybory parlamentarne 2005, I tura wyborów samorządowych 2006 oraz I tura wyborów prezydenckich 2006)

70 66,25

62,48 55,25

60

30

55,99

60,14

55,99

56,62 48,22

50 40

63,64

61,95

59,38

37,99

36,38 55,47 44

20

38,24

40,04

42,85

42,03

41,53

51,62

47,74

49,63

51,34

Kraków

W rocław

Poznań

Gdańsk

53

42,86

45

44,29

S zczecin

B ydgoszcz

48,48

44,92

Lublin

Katow ice

10 0

W arszaw a

Łódź

2005 prezydenckie

parlamentarne 2005

samorządow e 2006

Źródło 26: Państwowa Komisja Wyborcza, http://www.referendum.pkw.gov.pl Jednak jeśli spojrzymy na poparcie mieszkańców Lublina dla wstąpienia do UE (zob. poniżej) to choć frekwencja była względnie wysoka to jednak obserwujemy najniższy odsetek głosów na „TAK”.

9

Wykaz organizacji pozarządowych współpracujących z Miastem Lublin, http://bip.lublin.eu/um/index.php(stan 09 2006)

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

27

Wykres 20. Poparcie dla członkostwa Polski w Unii Europejskiej (wyrażone w referendum w roku 2003, % głosów na tak oraz frekwencja)

90,0% 88,0% 86,0% 84,0% 82,0% 80,0% 78,0% 76,0% 74,0% 72,0% 70,0%

81,4% 77,2%

77,4%

66,2%

58,9%

64,3%

Lublin

Polska

Łódź

82,6%

67,4%

83,6%

84,1%

84,8%

70,1%

68,5%

67,3%

84,8%

85,4%

85,7%

65,5%

68,8%

64,8%

87,7%

66,7%

Kraków Warszaw a Gdańsk Wrocław Bydgoszcz Poznań S zczecin Katow ice % głosów na TAK

Źródło 27: Państwowa Komisja Wyborcza, http://www.referendum.pkw.gov.pl Przedsiębiorczość akademicka Poziom przedsiębiorczości akademickiej mierzony liczbą zakładanych firm jest bardzo niski w Lublinie. Dane udostępnione przez uczelnie są jednak niepełne i nie oparte na systematycznym monitoringu. Ponadto w mieście założono dotychczas tylko 3 akademickie inkubatory przedsiębiorczości. Według danych przekazanych przez Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości i Administracji (WSPA) studenci i absolwenci tej uczelni zakładają około 5-10 firm rocznie. Niski wskaźnik zakładanych firm przez absolwentów WSPA nie wynika – w opinii uczelni - z braku zainteresowania studentów, lecz braku faktycznych umiejętności. Studenci upatrują w samo zatrudnieniu szansę rozwoju i realizacji planów życiowych. Znaczna część studentów WSPA - bo ponad połowa - zgłasza chęć pracy na własny rachunek, niewiele jednak posiada właściwe kwalifikacje oraz doświadczenie. Działania podejmowane przez uczelnie są w związku z tym bardzo istotne. Wśród inicjatyw uczelni mających na celu zwiększenie przedsiębiorczości wśród studentów przedstawiciele WSPA wskazali:  Powstanie Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości (AIP) WSPA,  Prowadzenie przez WSPA projektów międzynarodowych z zakresu mobilności zawodowej,  Powołanie Centrum Transferu Innowacji, Przedsiębiorczości i Technologii WSPA,  Zaplanowanie w projekcie rozwoju uczelni cykli szkoleń i kursów z zakresu przedsiębiorczości,  Organizacja przez Biuro Karier i Współpracy Zagranicznej (BKiWZ) cyklicznych konferencji naukowych oraz warsztatów i szkoleń z zakresu poszerzania wiedzy w zarządzaniu i kreowaniu postawy przedsiębiorczej. Według przedstawicieli WSPA konieczne jest przeznaczanie większych środków na szkolenia dla studentów w formie otwartych konkursów, w których uczelnie na zasadach wnioskowania systemowego mogłyby występować do organizacji publicznych o dodatkowe środki finansowe. Drugim istniejącym inkubatorem przedsiębiorczości w Lublinie jest AIP powstały przy UMCS i Lubelskiej Fundacji Rozwoju (LFR) w październiku 2007 r. Instytucje te podpisały umowę, której celem jest nawiązanie współpracy we wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości akademickiej miasta Lublina. Jednym z kluczowych działań będzie m.in. ułatwianie dostępu do kapitału zewnętrznego dla młodych osób zakładających własne przedsiębiorstwa za pośrednictwem projektu: Lubelska Sieć Aniołów Biznesu (LSAB), realizowanego przez LFR. Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL) Biuro Karier organizuje szkolenia oraz spotkania informacyjne na temat przedsiębiorczości, które adresuje do studentów i absolwentów. Przykładowe tematy warsztatów to:  ,,Zakładanie działalności gospodarczej krok po kroku”,  ,,Warsztaty przedsiębiorczości”,  ,,Jak założyć firmę przy pomocy środków z Europejskiego Funduszu Społecznego”. Organizowane są także liczne spotkania z przedstawicielami instytucji wspierających przedsiębiorczość w zakresie informacyjnym i finansowym np. PARP, Lubelska Fundacja Rozwoju, Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny, Fundusz Mikro, Miejski Urząd Pracy w Lublinie. KUL organizuje także akcje informacyjne promujące podejmowanie własnej działalności gospodarczej, w ramach której „praktycy” – osoby prowadzące działalność gospodarczą udzielają praktycznych wskazówek co do zakładania firmy, zarządzania nią oraz rozwiązywania problemów, w momencie zakładania przedsiębiorstwa jak i w czasie jego funkcjonowania. Ponadto wydaje ulotki, materiały poradnikowe, w których przedstawia zagadnienia związane z prowadzeniem firmy. Współpracuje również z siecią AIP. Również koła naukowe ekonomistów oraz Instytut Ekonomii i Zarządzania Wydziału Nauk Społecznych KUL organizują spotkania i konferencje poświęcone tematyce przedsiębiorczości. Aktualnie Studenckie Koło Przedsiębiorczości realizuje projekt współfinansowany z programu MNiSW ,,Kreator Innowacyjności”

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

28

pod nazwą ,,Przedsiębiorcza Akademia”. Jednym z założeń programu jest kształtowanie postaw przedsiębiorczych wśród studentów, zapoznanie z realiami funkcjonowania firmy, przekazanie wzorców najlepszych praktyk zarządzania organizacjami. Na KUL Parlament Studentów oraz Samorząd współpracują z różnymi organizacjami podejmując inicjatywy dotyczące zagadnienia przedsiębiorczości, np. KUL uczestniczy w inicjatywie Studenckiego Forum Bussines Centre Club pod nazwą Festiwal Przedsiębiorczości BOSS. Obecnie nieprowadzone były badania na temat przedsiębiorczości lubelskich studentów i metod jej wspierania. Podobne badania prowadzono już w Wielkopolsce, na Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Istnieje potrzeba zlecenia tego typu badania przez władze miasta w porozumieniu z władzami regionu i miastami tworzącej się aglomeracji lubelskiej. Istnieje także potrzeba stałego monitoringu przedsiębiorczości studentów i udostępniania danych na ten temat przez władze miasta.

3.3.2

Współpraca międzynarodowa miasta

Współpraca międzynarodowa jednostek samorządu terytorialnego odbywa się głównej w formie współpracy transgranicznej oraz współpracy miast bliźniaczych. Współpraca transgraniczna Lublina odbywa się przede wszystkim w oparciu o zinstytucjonalizowaną formę współpracy z instytucjami zagranicznymi, z czego najważniejszą rolę pełnią miejskie organizacje samorządowe. Ponadto Urząd Miejski Lublina inicjuje i koordynuje współpracę przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych. Zgodnie z polityką miasta określającą priorytety współpracy transgranicznej, odbywa się ona na 5 płaszczyznach politycznej, projektowej, wymiany kulturalnej, informacyjnej oraz promocyjnej. Płaszczyzna polityczna obejmuje wizyty i kontakty kurtuazyjne z państwami i partnerami z zagranicy w ramach istotnych wydarzeń i uroczystości. Ta forma współpracy obejmuje zagraniczne samorządy różnych szczebli oraz instytucje międzynarodowe. Płaszczyzna projektowa z kolei obejmuje wspólną realizację projektów w ramach podpisanych umów z miastami partnerskimi i zaprzyjaźnionymi lub na zasadzie doraźnych przedsięwzięć z miastami, które wykażą chęć współpracy. Płaszczyzna wymiany kulturalnej odbywa się poprzez realizację przedsięwzięć o charakterze informacyjnym, kulturalnym, turystycznym i sportowym z różnymi instytucjami zagranicznymi, gdzie Lublin jest miejscem organizacji spotkań i kontaktu różnych kultur i narodowości. Płaszczyzna informacyjna obejmuje wymianę wiedzy i doświadczeń w zakresie prowadzenia polityki lokalnej, zarządzania społecznością i działalności gospodarczej. Natomiast płaszczyzna promocyjna obejmuje kreowanie wizerunku miasta, jako „miejsca spotkań kultur i bramy Wschodu” poprzez działania promocyjne na poziomie krajowym i międzynarodowym. Podstawową działalnością międzynarodową Lublina jest współpraca z miastami zagranicznymi. Obecnie Lublin współpracuje z 18 miastami partnerskimi, 4 miastami zaprzyjaźnionymi i 2 na podstawie listów intencyjnych o współpracy. Najwięcej miast, z którymi współpracuje Lublin - 6 - znajduje się na Ukrainie, po dwa w Hiszpanii i Niemczech oraz po jednym w Anglii, Francji, Holandii, Danii, Kanadzie, USA, Bułgarii, Rosji, Chinach oraz na Białorusi, Węgrzech i Litwie. Lublin, jako cele strategiczne prowadzonej przez siebie polityki współpracy międzynarodowej określa: 1. Kreowanie pozytywnego wizerunku miasta, 2. Ułatwianie kontaktów gospodarczych, kulturalnych i naukowych instytucjom lubelskim z ich odpowiednikami za granicą, 3. Włączenie do współpracy międzynarodowej możliwie największej ilości mieszkańców miasta. Równie częste są kontakty Lublina z miastami Europy Zachodniej (11 miast) jak i Wschodniej (10 miast), jednakże najwięcej kontaktów zagranicznych Lublin nawiązał z Ukrainą, gdzie współpracuje już z 6 miastami, z czego 4 to miasta partnerskie. W 2007 roku większość realizowanych wspólnie z tymi miastami projektów dotyczyła sportu i rekreacji (wspólne zawody, wymiana kadry sportowej etc.), kontaktów gospodarczych (tworzenie Misji Gospodarczych, wymiany informacji gospodarczych, organizacji konferencji przedsiębiorców, promocja miasta etc.) oraz kultury i dziedzictwa narodowego (organizacja wydarzeń kulturalnych, działania na rzecz zachowania śladów kultury polskiej za granicą, promocja kultury etc.). Tabela 5. Obszary współpracy Lublina z miastami zagranicznymi Liczba projektów zrealizowanych w 2007 roku

Obszar współpracy

Z miastami na Ukrainie Handel i kontakty gospodarcze 7 Turystyka, sport i rekreacja 9 Kultura i dziedzictwo narodowe 7 Zarządzanie i administrowanie instytucjami samorządowymi 1 Edukacja 4 Ochrona środowiska 1 Inne obszary współpracy 4 Razem 33 Źródło 28: Współpraca z miastami partnerskimi Lublina, UML marzec 2007

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Z miastami z pozostałych krajów 14 9 26 5 23 1 9 87

29

Z pozostałymi miastami, z którymi współpracuje Lublin (bez miast ukraińskich) najważniejszymi dziedzinami współpracy są: kultura i dziedzictwo narodowe – gdzie w sumie zrealizowano 26 przedsięwzięć oraz edukacja (wymiana stypendialna, tworzenie szkół i instytutów etc.) – gdzie zrealizowano 23 projekty. Trzecim obszarem współpracy pod względem realizowanych projektów w ostatnim roku jest wymiana gospodarcza i kontakty handlowe. Niska jest aktywność Lublina, jeżeli chodzi o wymianę doświadczeń i wiedzy w dziedzinie zarządzania miastem i kierowania administracją publiczną. W sumie ze wszystkimi miastami zagranicznymi, które współpracują z Lublinem przeprowadzono 6 projektów w tym zakresie. Natomiast najmniej projektów – w sumie 2 – zrealizowano w obszarze ochrony środowiska. Miasto Lublin otrzymało kilka znaczących nagród za prowadzoną współpracę zagraniczną. Między innymi Komisja Europejska nagrodziła miasto „Złotą Gwiazdą Partnerstwa”, za projekt „Stereotypy a rzeczywistość”. Zrealizowany wraz z Nancy (Francja) i Karlsruhe (Niemcy). Nagroda ta przyznawana jest miastom, które poprzez realizację swoich projektów przyczyniły się do wzmocnienia współpracy bliźniaczej. Ponadto Lublin otrzymał Dyplom Europejski - nagrodę Komitetu ds. Środowiska, Planowania Regionalnego i Władz Lokalnych Rady Europy za osiągnięcia w propagowaniu idei jedności europejskiej. Wyróżnienie to jest uznaniem wysiłków i zaangażowania władz Lublina we współpracę międzynarodową i promowanie idei zjednoczonej Europy. Współpraca z Ukrainą Głównym podmiotem kształtującym współpracę pomiędzy województwem lubelskim i sąsiadującymi z nim obwodami Ukrainy są władze samorządowe województwa. Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego pełni rolę inicjatora i głównego koordynatora w zakresie współpracy międzyregionalnej, co znalazło potwierdzenie w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020. Jednym z priorytetów Strategii jest rozwijanie współpracy międzyregionalnej w układzie międzynarodowym, krajowym oraz transgranicznym z Ukrainą i Białorusią. Wśród priorytetowych regionów współpracy wskazano na obwody lwowski i wołyński. W ramach dwustronnych umów zawartych przez Województwo Lubelski z Obwodem Wołyńskim (2002 r.) i Obwodem Lwowskim (2004 r.) strony zobowiązały się m.in. do prowadzenia polityki współpracy i wspierania przedsiębiorstw, rozwoju stosunków gospodarczych, współpracy szkół i uczelni, a także do rozwiązywania problemów ochrony środowiska10. W roku 2005 Marszałkowie Województwa Lubelskiego i Podkarpackiego oraz Przewodniczący Lwowskiej i Wołyńskiej Obwodowej Administracji Państwowej podpisali list intencyjny dotyczący wspólnej transgranicznej strategii współpracy międzyregionalnej. Efektem porozumienia jest Wspólna Polsko-Ukraińska Strategia Współpracy Transgranicznej, Lubelskie, Podkarpackie, Wołyńskie, Lwowskie 2005 – 2015. Jednym z istotniejszych skutków współpracy miasta Lublin – z punktu widzenia Strategii LMW – jest tworzenie na Ukrainie sieci Misji Gospodarczych w Ługańsku, Łucku i Sumach. Dzięki działalności Misji powstały polsko-ukraińskie przedsiębiorstwa join-venture realizujące inwestycje opiewające na kwotę 30 mln USD. Ponadto w Lublinie organizowane są targi gospodarcze, w tym najważniejszy: Międzynarodowe Targi Lubelskie oraz konferencje poświęcone m.in. współpracy gospodarczej Europy Wschodniej i Zachodniej. Kontakty gospodarcze Lublina z Ukrainą są istotne z punktu widzenia wysokiego tempa wzrostu gospodarczego i utrzymania pozytywnych tendencji ekonomicznych na Ukrainie. PKB w ubiegłym roku wyniósł 6,9%, ma miejsce przyrost realnych dochodów ludności, co powoduje wzrost popytu na towary konsumpcyjne, liberalizowana jest polityka gospodarcza w związku z planowanym przystąpieniem do WTO.11 Jest to rynek, którego zagospodarowanie przez Lublin może przynieść miastu wiele korzyści. Rozwój polityki gospodarczej może także obejmować pośrednictwo w kontaktach handlowych pomiędzy Ukrainą a jej najważniejszymi partnerami handlowymi z Zachodu – Niemcami i USA. Kontakty z miastami ukraińskimi obejmują także obszar edukacji wyższej. Na Lubelskich uczelniach studiuje obecnie ok. 500 studentów z Ukrainy, a ponadto organizowane są wymiany studentów. Od roku 2006 Lublin uzyskał przeszło 1,5 mln ZŁ w ramach funduszy INTERREG IIIA/Tacis CBC, które przeznaczył na realizację 7 projektów współpracy transgranicznej. Większość tych projektów dotyczyła turystyki i wymiany kulturalnej.

10

GUS 2007, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lublin/ASSETS_wspolpraca.pdf. Źródło: Przesłanki rozwoju handlu międzynarodowego i współpracy gospodarczej Polski i Ukrainy

11

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

30

Dzięki dobrej dostępności środków pomocowych dla działań obejmujących współpracę transgraniczną ze wschodnimi sąsiadami Polski (obecnie i Unii Europejskiej), współpraca w ramach Euroregionu Bug opiera się głównie na realizacji projektów, które uzyskały stosowne granty od instytucji wspierających. Głównym podmiotem wdrażającym programy współpracy transgranicznej w województwie lubelskim jest Stowarzyszenie Samorządów Euroregionu Bug (SSERB), do którego aktualnie należy 80 samorządów – od szczebla województwa, przez powiaty do gmin. Stowarzyszenie powołano dla finansowania działalności Euroregionu Bug po stronie polskiej. Stowarzyszenie jest jednostką zarządzającą Funduszem Małych Projektów (FMP) oraz jego kontynuacją - Funduszem Mikroprojektów (FM) w obszarze województwa lubelskiego. Głównym celem FMP jest wspieranie projektów typu „ludzie dla ludzi” o oddziaływaniu transgranicznym. Większość projektów ukierunkowana jest na współpracę transgraniczną w ramach kultury i turystyki. Związek Transgraniczny Euroregionu Bug prowadzi również działania wspierające nawiązywanie kontaktów gospodarczych podmiotom po obu stronach granicy poprzez gromadzenie i udostępnianie ofert współpracy. Prowadzi także programy wspierania udziału podmiotów z Ukrainy i Białorusi w imprezach targowych organizowanych na Lubelszczyźnie oraz wspiera udział podmiotów z Polski w wystawach i targach organizowanych za granicą. Porozumienie Młodych Euroregionu Bug realizuje projekt „Budujemy Wspólnie Europę”, współfinansowany z Programu RITA Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. W ramach tego projektu przewiduje się utworzenie Centrum Informacji Europejskiej w Łucku, 8-10 Szkolnych Klubów Europejskich na Wołyniu oraz w Lublinie ośrodka Media-Centrum „Bug”, który m.in. zajmie się opracowaniem trójjęzycznej wersji (polskiej, ukraińskiej i angielskiej) strony internetowej „Młodzież Euroregionu Bug”, elektronicznego Biuletynu Informacyjnego Euroregionu Bug „Euromix”. Z inicjatywy Urzędu Miasta Lublin, dzięki grantowi uzyskanemu z Funduszu Małych Projektów w ramach programu PHARE 2001 Granica Wschodnia, zrealizowany został projekt: Trasa: „Euro Trójkąt Przyjaźni Lublin - Łuck - Brześć”. Inicjatywa ta ma na celu rozwój turystyki na Lubelszczyźnie w ramach Euroregionu Bug, pobudzanie aktywności turystycznej młodzieży i zwiększanie dostępu do informacji na temat przygranicznej oferty turystycznej, a przede wszystkim wypromowanie Lublina wraz z Euroregionem jako atrakcyjnego celu podróży dla turystów. Realizacja projektu daje podstawy do przełamywania wzajemnych stereotypów i przezwyciężania barier wynikających z braku łatwo dostępnej informacji, która obecnie ogranicza turystykę w tym regionie. Ponadto w ramach programu MSZ „Polska pomoc zagraniczna” Lublin opracował strategię współpracy transgranicznej. Efektem prac jest publikacja pt. „Strategia Współpracy Transgranicznej Lublin - Łuck - Lwów – Iwano-Frankowsk”. Współpraca instytucji naukowych i JBR12

Położenie województwa lubelskiego przy granicy z Ukrainą predestynuje je, a szczególnie Lublin – największy ośrodek naukowy wschodniej Polski, do zajmowania się w badaniach naukowych szeroko rozumianą problematyką stosunków polskoukraińskich. Instytucje naukowe, głównie uczelnie wyższe z tego terenu owocnie współpracują z partnerami ukraińskimi. W roku szkolnym 2006/2007 w województwie lubelskim na 12 uczelniach wyższych studiuje ponad 500 studentów z Ukrainy. 80% z nich to studenci Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Na studiach doktoranckich jest 218 uczestników, studiach podyplomowych 19. Na lubelskich uczelniach jest zatrudnionych 51 nauczycieli akademickich pochodzących z Ukrainy. Pod koniec 2001r powstało w Lublinie Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów, które w zamyśle ma być podstawą do stworzenia Uniwersytetu Polsko-Ukraińskiego. Europejskie Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów jest polskoukraińską instytucją edukacyjną, powołaną przez uniwersytety polskie i ukraińskie: Uniwersytet Marii-Curie Skłodowskiej, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki we Lwowie, Narodowy Uniwersytet „Akademia Kijowsko- Mohylańska”. Celem Kolegium jest kształcenie doktorantów polskich i ukraińskich, którzy w przyszłości działać będą na rzecz współpracy między Polską i Ukrainą. Funkcjonowanie Kolegium jest obecnie finansowane z budżetu państwa polskiego. Ze specjalnej dotacji Ministerstwa Edukacji i Nauki RP finansowane są stypendia dla doktorantów oraz koszty ich kształcenia na poszczególnych uczelniach. Od początku istnienia Kolegium na uregulowanie czeka kwestia statusu prawnego tej placówki edukacyjnej. Jest to jedna z kluczowych spraw, której lobbowaniem powinny zająć się wspólnie władze miasta i regionu. W chwili obecnej środki finansowe na działalność EKPiUU przekazywane są poprzez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Studia w Kolegium trwają cztery lata. Słuchacze EKPiUU są jednocześnie doktorantami jednej z czterech publicznych uczelni Lublina: Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Akademii Rolniczej lub Politechniki Lubelskiej.

12

Na podstawie „Wspólnej Polsko-Ukraińskiej strategii współpracy transgranicznej”

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

31

Problematyka badań obejmuje wiele dziedzin nauki poczynając od nauk humanistycznych, w tym historii, filologii, kulturoznawstwa, historii sztuki, filozofii, poprzez teologię, psychologię, socjologię, nauki prawne, politologię, stosunki międzynarodowe, ekonomię po matematykę, fizykę, nauki techniczne i rolnicze. Słuchacze Kolegium niebędący obywatelami Ukrainy mają możliwość odbycia na uczelniach ukraińskich staży naukowych. W Europejskim Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów studiuje prawie 150 doktorantów, w większości obywateli Ukrainy i Polski, ale także Białorusi, Kazachstanu, Litwy, Mołdawii, Rosji i Słowacji. Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu prowadzi badania naukowe związane z polsko-ukraińską współpracą transgraniczną w ramach następujących tematów:  Rynek pracy w procesie transformacji ustroju gospodarczego;  Perspektywy przygranicznej współpracy polsko-ukraińskiej w świetle członkostwa Polski w Unii Europejskiej;  Pogranicze polsko-ukraińskie. Środowisko. Społeczeństwo. Gospodarka;  Roztocze – transgraniczny obszar rozwoju;  Turystyka i dziedzictwo kulturowe;  Podyplomowe studia turystyki transgranicznej; Katolicki Uniwersytet Lubelski współpracuje z 84 uczelniami z 29 krajów. Do uczelni partnerskich KUL należą m. in. dwa uniwersytety z Ukrainy: Państwowy Uniwersytet Pedagogicznego im. Iwana Franki w Drohobyczu, Luhansk National Taras Shevchenko Pedagogical University. Potencjalnym obszarem współpracy z regionem lwowskim i łuckim jest współpraca z jednostkami badawczo rozwojowymi. Spośród ośrodków w regionach ukraińskich w omawianej sferze wyróżnia się Lwów, w którym funkcjonuje kilka placówek istotnych dla działalności badawczo-rozwojowej. Są to:  Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki  Politechnika Lwowska  Lwowska Akademia Rolnicza  Lwowski Instytut Przedsiębiorczości i Perspektywicznych Technologii  Ukraiński Państwowy Uniwersytet Leśny Ponadto JBR funkcjonują także na Wołyniu i są to:  Instytut Biochemiczny  Wołyński Państwowy Uniwersytet  Politechnika Łucka Jednakże przy tak dużej liczbie instytutów badawczych jakość zaplecza rozwojowego jest niska. Standardy wyposażenia w aparaturę badawczą jednostek badawczo-rozwojowych są na Ukrainie niższe niż w Polsce i Europie. Malejące nakłady na działalność badawczo-rozwojową z malejącą relacją do PKB, niekorzystna struktura nakładów według źródeł finansowania i wydatkowania środków na badanie i rozwój (dominacja badań podstawowych nad rozwojowymi), niski standard wyposażenia w aparaturę badawczą oraz w wysokim stopniu niedostateczna współpraca z przedsiębiorczością przekłada się na niską efektywność potencjału badawczo-rozwojowego dla gospodarki. Ponadto obserwuje się negatywne tendencje gospodarcze, jeżeli chodzi o podnoszenie innowacyjności przemysłu. Maleje liczba zgłoszonych wynalazków i udzielonych patentów; brak jest rozwoju przedsiębiorczości akademickiej (firmy spin off) oraz niski poziom wskaźnika liczby firm wysokiej techniki na 1000 podmiotów produkcyjnych. Maleje udział nakładów na działalność badawczo-rozwojową ze środków przedsiębiorców. Ogólnie rzecz biorąc, regiony Ukrainy sąsiadujące z województwem lubelskim nie są atrakcyjnym partnerem pod względem pozyskiwania nowych technologii lub ich współtworzenia. Z punktu widzenia budowania w Lublinie gospodarki opartej na wiedzy jeden z celów strategicznych polityki międzynarodowej miasta wydaje się najbardziej istotny. Jest nim „ułatwianie kontaktów gospodarczych, kulturalnych i naukowych instytucjom lubelskim z ich odpowiednikami za granicą”. Przeprowadzone wywiady wskazują jednak, iż Lublin jak dotąd nie wypracował spójnej strategii kontaktów międzynarodowych, która objęłaby Urząd Miejski, Prezydenta oraz Urząd Marszałkowski. Negatywnie wpływa to na efektywność i czerpanie korzyści ze współpracy międzynarodowej. Atutem miasta jest duża liczba umów współpracy partnerskiej Lublina z innymi miastami zagranicznymi. Niekorzystne dla rozwoju gospodarki jest realizowanie niewielkiej liczby przedsięwzięć handlowych w stosunku do wszystkich projektów zrealizowanych w ramach umów partnerskich z miastami zza granicy. Głównymi partnerami Lublina są miasta Ukrainy, co stwarza bardzo dogodną sytuację w kontaktach gospodarczych z tamtejszymi przedsiębiorstwami oraz w budowaniu wizerunku Lublina jako pośrednika handlowego pomiędzy Wschodem a Zachodem Europy. Tan kierunek rozwoju jest jednak niekorzystny z punktu widzenia zdobywania nowych technologii i knowhow, biorąc pod uwagę jakość zaplecza badawczo-rozwojowego Ukrainy.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

32

3.3.3

Współpraca z organizacjami pozarządowymi

Podstawowym dokumentem regulującym współpracę UML z organizacjami pozarządowymi jest Program współpracy Urzędu Miejskiego z organizacjami pozarządowymi na rok 2008. Przyjęty został uchwałą Rady Miasta w grudniu 2007, a za główne cele tejże współpracy stawia:  Wspieranie inicjatyw obywatelskich na rzecz społeczności lokalnej;  Zwiększenie wpływu trzeciego sektora na politykę miasta;  Umocnienie poczucia odpowiedzialności mieszkańców za wspólnotę lokalną i jej tradycję;  Zwiększanie aktywności społecznej mieszkańców;  Wspólne prowadzenie polityki prorodzinnej;  Usystematyzowanie zasad współpracy z Organizacjami Pożytku Publicznego. Cele te niezmiennie realizowane są od 2004r., przy użyciu zestawu tych samych narzędzi. Ponadto program współpracy obejmuje obszary zadań zleconych, których realizację może przejąć sektor organizacji pozarządowych. Obszary te to:  Profilaktyka i ochrona zdrowia;  Pomoc osobom niepełnosprawnym;  Utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz przeciwdziałanie patologiom społecznym;  Turystyka i wypoczynek;  Ochrona dóbr kultury i tradycji miasta;  Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu;  Nauka i edukacja;  Podtrzymanie tradycji narodowych;  Ekologia i ochrona przyrody;  Działalność charytatywna;  Przeciwdziałanie bezrobociu.

3.3.4

Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego i administracją centralną

Uczestnicy sesji strategicznych przeprowadzonych w ramach prac nad strategią wskazywali na następujące silne strony Lublina w zakresie współpracy z JST i administracją centralną:  Świadomość władz miasta w zakresie znaczenia rozwoju współpracy z JST;  Podjęcie pierwszych działań w tym kierunku m.in. w ramach Aglomeracji Lubelskiej;  Przynależność do struktur zrzeszających JST. Natomiast za najważniejsze bariery miasta Lublin we współpracy JST uznano:  Słabą współpracę pomiędzy JST z terenu tworzącej się aglomeracji;  Słaby przepływ i wymiana informacji pomiędzy JST w tworzącej się aglomeracji;  Brak spójnego programu rozwoju społeczeństwa wiedzy w aglomeracji Lubelskiej;  Słabą koordynację działań służących rozwojowi społeczeństwa informacyjnego ze strony władz miasta i pozostałych JST w aglomeracji;  Niska aktywność administracji publicznej w działaniach inicjujących współpracę środowisk nauki i biznesu;  Brak instytucji inicjującej i koordynującej współpracę nauka – biznes – administracja;  Niedostateczną promocję miasta wewnątrz i na zewnątrz;  Niedostateczną infrastrukturę wspomagającą komunikację pomiędzy różnymi środowiskami - ograniczony dostęp do bezpłatnego Internetu. W celu eliminacji barier i wykorzystania mocnych stron zaproponowano następujące kierunki działań:  Powołanie instytucji regulującej formułę i zasady oraz koordynującą współpracę sektorów;  Stworzenie systemu diagnozowania, w tym monitoringu przemian gospodarki lokalnej;  Stworzenie portalu współpracy nauki i biznesu – wymiana informacji, prezentacja oferty i komunikowanie potrzeb;  Stworzenie systemu współpracy sieci trójstronnej dla Lublina jako miejsca ekologicznego;  Opracowanie i wdrożenie programu promocji zewnętrznej i wewnętrznej;  Tworzenie potencjału Lublina w ICT;  Utworzenie portali tematycznych o Lublinie w celu wzmocnienia obecności miasta w Internecie;  Stworzenie otwartych internetowych systemów informacyjnych oferujących informacje o wydarzeniach i walorach miasta.

3.4

Kapitał strukturalny a transfer i popularyzacja wiedzy

Kluczowymi wskaźnikami do oceny kapitału strukturalnego miasta są te charakteryzujące społeczeństwo informacyjne, tzn. umiejętności informatyczne społeczeństwa (mieszkańców, administracji, uczelni, przedsiębiorców) oraz dostępna infrastruktura.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

33

3.4.1

Społeczeństwo informacyjne

Społeczeństwo informacyjne (SI) to takie społeczeństwo, które znajduje się na takim etapie rozwoju technicznoorganizacyjnego, że osiągnięty poziom zaawansowania technologii informacyjno-telekomunikacyjnych stwarza warunki techniczne, ekonomiczne, edukacyjne i inne do powszechnego wykorzystania informacji w produkcji wyrobów i świadczeniu usług. Społeczeństwo takie zapewnia obywatelom powszechny dostęp i umiejętność korzystania z technologii teleinformatycznych w ich działalności zawodowej i społecznej, w celu podnoszenia i aktualizacji wiedzy, korzystania ze zdobyczy kultury, ochrony zdrowia oraz spędzania wolnego czasu i innych usług mających wpływ na wyższą jakość życia13.

Infrastruktura Zasadniczym czynnikiem regulującym korzystanie z oficjalnych stron internetowych jest dostęp do sieci. Dlatego tak ważne są działania samorządu przeciwstawiające się wykluczeniu części mieszkańców z korzystania z Internetu. Urząd Miasta Lublin uruchomił darmowy dostęp do Internetu w 14 punktach miasta oraz w miejscach obsługi mieszkańców14. W planach są kolejne miejsca dostępowe. System umożliwia połączenie z Internetem w promieniu 200 m, każdorazowo na 15 minut 20 internautom. System ulicznych hot spotów kosztował do tej pory ponad 50 tys. zł. Zgodnie z informacją otrzymaną od Urzędu Miasta dostępne są także trzy infomaty. Dostęp do Internetu możliwy jest również w siedzibach uczelni, na Wydziale Matematyki, Fizyki i Informatyki UMCS oraz na Wydziale Mechanicznym i Inżynierii Środowiska PL. Niestety liczba publicznych punktów dostępu do Internetu na 1 mieszkańca gminy w powiecie lubelskim jest wciąż bardzo niski (zob. mapa poniżej) Tabela 6. Liczba publicznych punktów dostępu do Internetu na 1 mieszkańca gminy

Źródło: 29 KIL 2007 Korzystanie z Internetu Zgodnie z wynikami badania KIL (2007) około 55% badanych w okresie ostatnich 30 dni korzystało z Internetu. Co więcej, niemal połowa spośród nich korzysta z zasobów sieci codziennie, a 80% przynajmniej raz w tygodniu. Z badań porównawczych w skali kraju wynika, że na Lubelszczyźnie z Internetu korzysta się rzadziej niż przeciętnie w Polsce Tabela 7. Udział sposobu wykorzystania Internetu: Posiada stronę internetową (odsetek) 13

Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2004-2006, GUS 2007. Bezprzewodowy dostęp do Internetu jest zlokalizowany pod następującymi adresami: Hotel Europa Krakowskie Przedmieście 29 ul. Leszczyńskiego 20 - 2punkty, Plac Litewski Ratusz Pl. Łokietka 1, Rynek 5 Wieniawska 14 – 2 punkty , Filaretów 44. powstałe grudzień 2007: skrzyżowanie ul. Krańcowa i M. Majdanka Stadion MOSIR Al.Zygmuntowskie 5 , skrzyżowanie ul. Okopowa i Lipowa , Plac Zamkowy, Hala Globus 14

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

34

Źródło: 30 KIL 2007 Funkcjonalność serwisu internetowego urzędu miasta Oficjalna strona internetowa miasta powstała w 1998 roku. Kolejne jej edycje, uwzględniające zmiany w funkcjonalności, zostały uruchomione w 2000, 2004 i 2007 roku. Od strony technicznej wiązało się to na przykład z przejściem z języka html na php, z wykorzystaniem bazy sql. Dla popularyzacji wiedzy o witrynie Urząd Miasta wykorzystuje dostępne tradycyjne media, takie jak prasa i telewizja. Liczba indywidualnych użytkowników (IP) odwiedzających stronę w ujęciu rocznym od początku istnienia strony wynosi około 3000 miesięcznie. Zmiany na stronie nie zawsze oznaczają zwiększenie liczby dostępnych narzędzi. Przykładowo pewne narzędzia dostępne w poprzednich wersjach witryny, zostały z niej usunięte. Można się tu odnieść do formularzy pytań oraz forum mieszkańców. Planowany jest natomiast moderowany czat, odbywający się cyklicznie pomiędzy wybraną osobą z Urzędu Miasta a mieszkańcami Lublina. Na stronie pojawiają się też ankiety ogólno-tematyczne, przy czym do ich wypełnienia nie jest wymagana rejestracja użytkownika. To uniemożliwia rzetelne oszacowanie wyników głosowania. Konsultacje społeczno nie są więc w sposób systematyczny prowadzone za pośrednictwem strony internetowej. W odniesieniu do działań zmierzających do rozwoju administracji daje się zaobserwować umieszczenie formularzy do pobrania. Pracownicy Urzędu Miasta uczestniczą w szkoleniach z zakresu elektronicznego obiegu dokumentów. Nie są prowadzone badania dotyczące poinformowania mieszkańców o możliwości korzystania ze strony UM oraz ich satysfakcji z funkcjonalności strony, dostępnych usług. Formy konsultowania z mieszkańcami zmian w architekturze i zawartości strony UM odbywają się, zgodnie z informacją uzyskaną z Ratusza, za pośrednictwem poczty elektronicznej oraz w kontaktach bezpośrednich z urzędnikami UM. Umiejętności IT O umiejętnościach mieszkańców w zakresie IT świadczy przykładowo to czy wykonuje on swoją pracę przez Internet. Jak wskazuje poniższa mapa bardzo niewielki odsetek mieszkańców Lublina spełnia to kryterium.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

35

Tabela 8. Czy mieszkaniec wykonuje pracę przez Internet (odsetek)

Źródło: 31 KIL 2007

3.4.2

Ekonomia i zarządzanie

Środki własne miasta Jednym ze wskaźników stosowanym do porównań konkurencyjności miast jest poziom środków własnych miasta rozpatrywany pod kątem łącznych dochodów, dochodów własnych miasta w przeliczeniu na mieszkańca oraz udziału wydatków inwestycyjnych w budżecie miasta. Łączne dochody miasta (zawierające dotacje uzyskane z budżetu państwa) Dochody budżetu miasta Lublin w latach 2002 – 2006 zostały przedstawione na poniższym wykresie. Od 2003 roku obserwuje się wzrost dochodów budżetu miasta. Rosnące dochody Lublina w latach 2003 - 2005 są wynikiem przede wszystkim rosnących dochodów własnych, gdyż w tych latach wpływy zarówno z subwencji ogólnych, jak i dotacji utrzymują się na jednolitym poziomie. Z kolei w roku 2006 odnotowano wzrost dochodów nie tylko z tytułu dochodów własnych, ale również z tytułu dotacji i pozostałych źródeł. Wykres 21 Dochody budżetu miasta Lublin w latach 2002 – 2006 ogółem Miliony 1 000,00

919,92

900,00 800,00 700,00

738,37

664,83

634,55

2002

2003

785,13

600,00 500,00 400,00 300,00 200,00 100,00 0,00 2004

2005

2006

Dochody budżetu miasta Lublin w latach 2002-2006

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

36

Źródło 32 Opracowanie własne W badanym okresie, dochody do budżetu Lublina wykazywały tendencję rosnącą od 2003 roku, w którym nastąpił spadek dochodów do budżetu miasta o 4,6% w stosunku do roku poprzedniego. Natomiast w 2004 i w 2005 roku dochody były wyższe odpowiednio o 11,1% i 18,1% w porównaniu z poziomem dochodów w 2002 roku. W 2006 roku odnotowano wzrost dochodów budżetowych o 38,4% w porównaniu z poziomem dochodów w 2002 roku. Dynamikę zmian w poziomie dochodów do budżetu miasta Lublin w badanym okresie, w odniesieniu do roku bazowego 2002, przedstawia poniższy wykres. Wykres 22. Indeks zmian dochodów do budżetu miasta Lublin w latach 2002 – 2006 (rok bazowy 2002 = 1) 1,50

1,38

1,40 1,30 1,18 1,20 1,10

1,11 1,00 0,95

1,00 0,90 0,80 0,70 2002

2003

2004

2005

2006

(2002 = 1)

Źródło 33: Opracowanie własne Dochody własne budżetu miasta w przeliczeniu na mieszkańca W analizowanym okresie dochody własne do budżetu miasta Lublin w przeliczeniu na mieszkańca wykazywały tendencję wzrostową. W porównaniu do poziomu z roku 2002, w kolejnych latach odnotowano wzrost na poziomie odpowiednio: 3,1%, 44,3% i 57,0% w roku 2005. W 2006 roku wysokość dochodu w przeliczeniu na mieszkańca była o 77% wyższa niż w roku 2002. Znaczny przyrost dochodu własnego na mieszkańca w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił w 2004 roku; wówczas wartość ta była o 40% wyższa niż w roku 2003. W pozostałych latach przyrost ten nie przekroczył 13% (w odniesieniu do właściwego poziomu w roku poprzednim). Wykres 23. Dochody własne budżetu miasta na mieszkańca na tle innych miast 4 254,90

4 500,00 4 000,00 3 500,00

2 965,59

3 000,00

2 283,02

2 500,00 2 000,00

2 074,50 2 060,58 2 052,54

1 712,28 1 628,39 1 616,90

1 500,00

1 397,80

1 000,00 500,00 0,00 Warszawa Wrocław Gdańsk Katowice Poznań 2002

2003

2004

Kraków

Łódź 2005

Bydgoszcz Szczecin

Lublin

2006

Źródło 34: Opracowanie własne W 2006 roku średnia własnych dochodów budżetowych na 1 mieszkańca wśród 10 największych miast w Polsce wynosiła 2 204,65 zł. W tym samym roku wartość wskaźnika dochodów własnych do budżetu w przeliczeniu na jednego mieszkańca dla miasta Lublin wynosiła 1 397,8 zł, co stanowi 63% średniej dla 10 największych miast w Polsce. Na podobnym poziomie, tj. 65% średniej, utrzymywał się ten stosunek w latach 2002 – 2005, za wyjątkiem roku 2004, kiedy wzrósł do 68% średniej (wówczas zanotowano również znaczny wzrost własnych dochodów budżetowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca, co zostało omówione powyżej). We wszystkich latach, poza 2004 rokiem, miasto Lublin znajdowało się na ostatniej pozycji

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

37

wśród 10 największych miast w Polsce pod względem wysokości dochodów własnych do budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Wyjątkowo w 2004 roku Lublin plasował się na przedostatniej pozycji listy. Przykładowo w 2006 roku wartość budżetowego dochodu własnego na mieszkańca dla Szczecina, zajmującego drugą od końca pozycję w rankingu (jedno miejsce wyżej niż Lublin), stanowiła 73% średniej dla 10 badanych miast, czyli o 10 punktów procentowych więcej niż analogiczny odsetek dla Lublina. Miastem o największej wartości własnych dochodów budżetowych we wszystkich latach objętych analizą w przeliczeniu na 1 mieszkańca jest Warszawa. Przyrost wartości wskaźnika dla stolicy kraju, w odniesieniu do roku bazowego 2002, wyniósł 79,1% w 2006 roku. Przyrost na podobnym poziomie został odnotowany w analogicznym okresie dla Lublina – 77%. W latach 2002 – 2006 stosunek wartości własnych dochodów budżetowych na 1 mieszkańca dla Warszawy do średniej dla 10 miast kształtował się w kolejnych latach następująco: 194%, 167%, 171%, 190% i 193%. Oznacza to, iż w 2006 roku dochody własne do budżetu na 1 mieszkańca w Warszawie były prawie dwukrotnie wyższe niż średnia dla 10 największych miast w Polsce. Z porównania poziomu dochodów własnych do budżetu na mieszkańca w Warszawie i w Lublinie wynika, iż wartość przedmiotowego wskaźnika dla Lublina stanowi zaledwie 33-40% wartości wskaźnika dla stolicy kraju. Udział wydatków inwestycyjnych w budżecie miasta Za wyjątkiem roku 2003, poziom wydatków na inwestycje na 1000 mieszkańców w Lublinie wykazywał tendencję wzrostową w latach 2002 – 2006. Znalazło to odzwierciedlenie w zmieniających się pozycjach zajmowanych przez miasto Lublin w rankingu 10 największych miast w Polsce. W 2002 i w 2003 roku Lublin plasował się na przedostatnim (9) miejscu pod względem wydatków na inwestycje na 1000 mieszkańców. W kolejnych latach przesuwał się o jedną pozycję w górę, tak, iż w rezultacie w 2006 roku miasto znalazło się na 6 pozycji. Większy poziom wydatków budżetowych na inwestycje na 1000 mieszkańców w 2006 roku osiągnięto w miastach: Katowice, Poznań, Wrocław, Warszawa, Kraków, natomiast mniej środków na ten cel przeznaczono w Łodzi, Gdańsku, Bydgoszczy i Szczecinie. Wykres 24. Wydatki miasta na inwestycje w latach 2002 – 2006 w 10 największych miastach Polski w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 1 200 000,00 1 000 000,00 800 000,00

966 002,09 870 285,15 784 833,55 719 627,84 587 433,36570 529,61 546 165,64524 565,98 505 676,31

600 000,00 400 000,00

292 033,45

200 000,00 0,00 Katowice Poznań WrocławWarszawa Kraków 2002

2003

2004

Lublin

Łódź 2005

Gdańsk BydgoszczSzczecin 2006

Źródło 35: Opracowanie własne W 2006 roku na pierwszym miejscu w rankingu pod względem wydatków na inwestycje na 1000 mieszkańców plasowały się Katowice. Poziom analizowanych wydatków w Katowicach był o 69% wyższy niż w Lublinie w tym samym roku, natomiast o 230% wyższy niż w Szczecinie zajmującym ostatnie miejsce w rankingu. W porównaniu ze Szczecinem, w Lublinie w 2006 roku wydano blisko dwa razy więcej środków budżetowych na inwestycje w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. W 2006 roku różnica w wydatkach będących przedmiotem analizy między Lublinem a zajmującym jedną pozycję wyżej Krakowem wynosiła niecałe 3%. Natomiast między Lublinem a kolejną w rankingu Łodzią zaobserwowano 4,5% różnicy. W latach 2002 - 2006 w 5 miastach Polski nastąpił ponad dwukrotny przyrost wydatków budżetowych na inwestycje na 1000 mieszkańców. Były to następujące miasta: Poznań, Lublin, Łódź, Wrocław, Bydgoszcz. Największy wzrost odnotowano w Poznaniu (158% w 2006 roku w porównaniu z rokiem 2002), a następnie w Lublinie (analogicznie: 146%). W dwóch miastach poziom wydatków na inwestycje na 1000 mieszkańców spadł w 2006 roku w porównaniu z 2002 rokiem. Była to Warszawa, w której spadek wyniósł 31% (wynikało to z bardzo wysokiego poziomu analizowanych wydatków w 2002 roku) oraz Szczecin, w którym nastąpił spadek o 26%. W 2003 roku zaobserwowano spadek wydatków budżetowych na inwestycje na 1000 mieszkańców we wszystkich miastach objętych analizą (w porównaniu z rokiem 2002). Miastem o największej stopie spadku była Bydgoszcz (75,64%), a kolejne to Szczecin (55,63%) i Warszawa (53,71%). Analogiczna wartość dla Lublina wynosiła 30,9%. W 2004 roku (w porównaniu do roku poprzedniego), za wyjątkiem Poznania, stopa wzrostu wydatków na inwestycje na 1000 mieszkańców we wszystkich

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

38

badanych miastach była dodatnia. Największy wzrost analizowanego wskaźnika wydatków na inwestycje zaobserwowano w Bydgoszczy (120,9%) oraz w Lublinie (63,9%) – w 2004 roku w porównaniu z 2003 rokiem. W Lublinie w 2005 roku wydatki budżetowe na inwestycje były zaledwie o 1,40% wyższe niż w roku poprzednim, jednak już w 2006 roku stopa wzrostu wyniosła 114,31 w skali roku. Dla 10 największych miast w Polsce średnia stopa wzrostu wydatków na inwestycje w 2006 roku (w odniesienie do roku 2005) wynosiła 61,7%. Wykres 25. Odsetek wydatków inwestycyjnych w latach 2002 – 2006 w 10 największych miastach Polski 28,3%

30,0%

26,2%

25,0%

22,4%

21,6%

20,0%

19,3%

18,1%

17,9%

16,9%

15,0%

15,1% 12,0%

10,0% 5,0% 0,0% Katowice Poznań Wrocław 2002

Lublin 2003

Łódź 2004

Kraków Bydgoszcz Gdańsk Warszawa Szczecin 2005

2006

Źródło 36: Opracowanie własne W latach 2002-2006 odsetek wydatków na inwestycje w budżecie miasta Lublin kształtował się następująco: 11,8%, 8,8%, 12,5%, 12,1% oraz 21,6% w 2006 roku, co dawało miastu czwartą pozycję na tle pozostałych miast objętych analizą. Dla porównania, w 2006 roku średnia udziału wydatków inwestycyjnych w budżecie miast ogółem, dla 10 największych miast Polski, wynosiła 19,8%. W latach 2002 – 2003 Lublin zajmował 9 pozycję, w 2004 roku - 6 pozycję, natomiast w 2005 plasował się na 7 miejscu. W 2006 roku wydatki inwestycyjne stanowiły największy udział w budżecie Katowic – 28,3%, Poznania – 26,2%, Wrocławia – 22,4%, a następnie Lublina – 21,6%. Katowice są miastem, w którym odsetek wydatków inwestycyjnych w budżecie ogółem był największy w latach 2003 - 2006 spośród 10 największych miast w Polsce; wyjątkowo w 2002 roku zajmowały drugą pozycję ustępując jedynie stolicy kraju. Z drugiej strony, miasta o najmniejszym udziale wydatków inwestycyjnych w budżecie ogółem w 2006 roku to Szczecin – 12,1% i Warszawa – 15,1%, aczkolwiek w 2002 roku Warszawa plasowała się na pierwszym miejscu (27,6%), a Szczecin na trzecim miejscu (18,5%). Środki funduszy europejskich Charakterystyka projektów W latach 2004-2006 Urząd Miasta Lublin pozyskał dofinansowanie na realizację 16 projektów w ramach ZPORR. Dziesięć projektów dotyczyło budowy lub przebudowy wybranych dróg w mieście. Celem nadrzędnym projektów tego typu było osiągnięcie spójności gospodarczo - społecznej miasta poprzez rozwój i modernizację infrastruktury sprzyjającej likwidacji różnic w poziomie rozwoju dzielnic Lublina. Poza tym, realizacja tych projektów przyczyniła się do budowy spójnej i wysokiej jakości sieci drogowej dostosowanej do norm europejskich, a także wzrostu atrakcyjności przyszłych bądź obecnych terenów inwestycyjnych. Dodatkowo polepszyła się jakość życia mieszkańców poprzez ograniczenie nadmiernego hałasu i emisji spalin. Urząd Miasta Lublin zrealizował również jeden projekt z zakresu infrastruktury transportu publicznego, który polegał na budowie trakcji trolejbusowej w celu odciążenia ulic w godzinach szczytu oraz skrócenia czasu dojazdu do dzielnic granicznych miasta. Dwa z 16 zrealizowanych projektów dotyczyły infrastruktury ochrony środowiska; pierwszy obejmował rekultywację składowiska odpadów komunalnych dla Lublina w m. Rokitno, natomiast drugi polegał na modernizacji oczyszczalni ścieków w Rokitnie. W wyniku rekultywacji składowiska odpadów komunalnych została ograniczona ilość zanieczyszczeń przedostających się do powietrza, wód i gleb. Uzyskana energia elektryczna z biogazu jest przesyłana do sieci energetycznej ogólnokrajowej. Natomiast zakończenie realizacji drugiego projektu przyczyniło się do poprawy jakości ścieków oczyszczonych oraz wód rzeki Wieprz i zapewniło zgodność pracy oczyszczalni z prawodawstwem Polski i Unii Europejskiej oraz wywarło wpływ na możliwość dalszego rozwoju obszarów objętych projektem. Kolejne dwa z 16 projektów ZPORR miały na celu rozbudowę lokalnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, w celu poprawy kontaktów Urzędu Miasta z obywatelami poprzez wykorzystanie Internetu i innych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych. Nastąpił wzrost efektywności pracy administracji lokalnej oraz obniżenie kosztów jej funkcjonowania.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

39

Ostatni z projektów ZPORR obejmował budowę i zagospodarowanie wielofunkcyjnej hali sportowo-widowiskowej w Lublinie. Realizacja projektu umożliwiła zwiększenie wykorzystania hali jako obiektu obsługującego masowe imprezy przyczyniające się do poprawy oferty turystyczno – kulturalnej miasta i pozwalające na poprawę jego wizerunku. Kolejna grupa projektów to 5 projektów zrealizowanych w latach 2004-2006 i finansowanych w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3 z pięciu projektów polegały na pomocy w formie funduszu, programu i systemu stypendialnego uczniom pochodzącym z rodzin biednych, zamieszkałych na terenach wiejskich, w celu likwidacji barier w dostępie do kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych. Również czwarty z projektów odnosił się do młodzieży i zakładał aktywizację zawodową młodzieży trudnej w Lublinie. Projektem o charakterze różnym od 4 poprzednich przedstawionych powyżej jest właśnie projekt pt. „Lublin - Miasto Wiedzy”. Stopień wykorzystania środków Na w/w projekty Miasto Lublin dotychczas pozyskało prawie 85 mln złotych z funduszy przedakcesyjnych na dofinansowanie realizacji 11 projektów o następującym charakterze:  5 projektów inwestycyjnych w ramach Phare – łączna kwota dofinansowania 45 mln złotych;  5 projektów nieinwestycyjnych i międzynarodowych – uzyskano dofinansowanie o wartości 447 610 zł;  1 projekt w ramach programu ISPA – łączna kwota dofinansowania 38 mln złotych; Ogółem w latach 2004 – 2006 łączna kwota pozyskana ze środków UE przez miasto Lublin na różnorodne projekty wynosiła 77 mln złotych. Pozyskane środki zostały przeznaczone na dofinansowanie 28 projektów:  16 projektów inwestycyjnych dofinansowanych w ramach ZPORR;  5 projektów nieinwestycyjnych w ramach EFS;  7 projektów międzynarodowych i transgranicznych w ramach Programu sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC. W 2007 roku miasto Lublin pozyskało 3 466,25 tys. złotych na realizację 5 projektów. Były to następujące projekty:  "Strategia Współpracy Transgranicznej Lublin - Łuck - Lwów – Iwano-Frankowsk"- dofinansowanie w wysokości 136 448,92 zł z Programu Polska Pomoc Zagraniczna Ministerstwa Spraw Zagranicznych na 2007 rok;  "Spotkajmy się - inny nie znaczy obcy. Warsztaty i szkolenia dla młodzieży”- 76 568 zł za pośrednictwem Narodowego Centrum Kultury w ramach obchodów Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego (ERDM) w 2008 roku;  „Modernizacja oczyszczalni ścieków w Rokitnie.” - 2 405 942,89 zł z programu ZPORR;  „Rozbudowa ścieżek rowerowych w Lublinie łączących transgraniczne szlaki rowerowe” - 227 286 zł z Programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG IIIA/Tacis CBC 2004 – 2006;  „Lublin i Lwów: Miasta Filmowe” - 600 000 zł z Programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG IIIA/Tacis CBC 2004-2006. Wykorzystanie funduszy na w przeliczeniu na jednego mieszkańca W 2006 roku poziom wykorzystania środków zagranicznych ogółem na 1 mieszkańca wynosił 218 zł, co plasowało Lublin na 11 miejscu w rankingu, podczas gdy średnia dla miast wojewódzkich w Polsce wynosiła 333,2 zł i była o 52,6 % większa niż wartość wskaźnika dla Lublina. Pierwszą pozycję w rankingu w 2006 roku zajmowało Opole z wartością wykorzystania środków zagranicznych ogółem na poziomie 930,7 zł na 1 mieszkańca. Była to wartość o 326,2% wyższa niż w przypadku Lublina w tym samym okresie. Ostatnie miejsce w rankingu zajmował Szczecin, w którym poziom wydatków środków UE na 1 mieszkańca wyniósł w 2006 roku 76,45 zł. Jest to kwota niższa o 1 117,4% od poziomu wydatków środków UE na 1 mieszkańca w Opolu, o 335,9% niższa niż średnia oraz o 185,6% niższa niż wartość wskaźnika w Lublinie. W latach 2003 – 2005 pierwsze miejsce w rankingu zajmowały Katowice, w których poziom wykorzystania środków UE na 1 mieszkańca wyniósł 783,2 zł (2 miejsce w rankingu), czyli o 258,7% więcej niż w Lublinie. Jak wspomniano powyżej, w 2006 roku Lublin znajdował się na 11 pozycji w rankingu miast wojewódzkich pod względem wykorzystania środków unijnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Zajmowane przez miasto Lublin pozycje w rankingu w poprzednich latach to: w 2003 roku miejsce 9, w 2004 roku miejsce 8, natomiast w 2005 roku było to miejsce 16-te. Wartość wskaźnika zdefiniowanego jako udział wydatków majątkowych ze środków UE w wydatkach majątkowych ogółem dla miasta Lublina wynosiła 36,35% w 2006 roku. Dla porównania, średnia dla miast wojewódzkich w Polsce kształtowała się na poziomie 42,91% (czyli ponad 6 punktów procentowych więcej). Największy odsetek wydatków majątkowych ze środków zagranicznych w wydatkach majątkowych ogółem miał miejsce w Katowicach – 78,21% (pierwsze miejsce w rankingu w latach 2003 - 2006. Był to odsetek ponad dwukrotnie większy niż odnotowany w Lublinie. Najmniejszą wartość badanego wskaźnika zaobserwowano w plasującej się na ostatnim miejscu w rankingu Warszawie – 13,65%. Było to nieco ponad trzykrotnie mniej niż średnia dla wszystkich miast wojewódzkich i 5,7 razy mniej niż w Katowicach w roku 2006. Na podstawie analizy powyższych wskaźników można wnioskować, iż środki unijne odgrywają szczególną rolę we wzroście wydatków inwestycyjnych samorządów, w tym również w Lublinie.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

40

Na podstawie poniższej mapy dokonano analizy aktywności miasta w pozyskiwaniu funduszy strukturalnych w roku 2006 w porównaniu do pozostałych gmin powiatu. Tabela 9. Liczba projektów złożonych w minionym roku 2006 do funduszy strukturalnych

Źródło 37: Wodecki A., Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, Lublin 2007 Najwięcej wniosków w powiecie lubelskim w 2006 roku zostało złożonych przez gminę Niedrzwica Duża, a następnie Jastków. Z kolei najmniejsza liczba wniosków została złożona przez następujące gminy: Borzechów, Garbów, Głusk, Strzyżewice, Wólka. Poziom aktywności miasta Lublin, pod względem liczby złożonych wniosków na tle pozostałych gmin powiatu lubelskiego, można ocenić na niski (w przedziale 2,7 - 4,4 wniosków). Na poziomie średnim można ocenić skuteczność aplikowania o fundusze strukturalne osiągniętą przez miasto Lublin. Największy poziom akceptacji wniosków miał miejsce w następujących gminach: Borzechów, Wólka, Zakrzew (w przedziale 0,9 – 0,1), a następnie w Bełżycach (w przedziale 0,8 – 0,9). Najmniejsza skuteczność została zaobserwowana w następujących gminach: Garbów, Konopnica, Niemce, Strzyżewice. Można zauważyć, iż skuteczność aplikowania o fundusze strukturalne UE była wyższa w gminach, które złożyły mniej projektów w 2006 roku, niż w najbardziej aktywnej Niedrzwicy Dużej i Jastkowie. Przykładowo w gminach Borzechów i Wólka, w których aktywność w pozyskiwaniu funduszy strukturalnych kształtowała się na niskim poziomie, osiągnięty został najwyższy poziom pod względem skuteczności aplikowania. Dużą skutecznością aplikowania charakteryzowały się gminy, których aktywność pozyskiwania funduszy UE można ocenić na średnim poziomie. Tabela 10. Skuteczność aplikowania o fundusze strukturalne

Źródło 38: Wodecki A., Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, Lublin 2007

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

41

W przypadku miasta Lublin osiągnięty został średni poziom skuteczności aplikowania – nie przekroczył on 40% w analizowanym okresie. Ogółem, wysoki poziom skuteczności aplikowana o fundusze strukturalne osiągnęły gminy zlokalizowane w południowej oraz zachodniej części powiatu lubelskiego. Największa liczba zaakceptowanych projektów złożonych do funduszy strukturalnych w 2006 roku została odnotowana w gminach Niedrzwica Duża i Wojciechów (przedział 5,4 – 6 projektów). Niedrzwica Duża była gminą, która w 2006 roku złożyła najwięcej projektów do funduszy strukturalnych ze wszystkich gmin w powiecie lubelskim. Tabela 11 Liczba projektów złożonych w minionym roku do funduszy strukturalnych - zaakceptowanych

Źródło 39: Wodecki A., Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, Lublin 2007 Najmniejszy poziom akceptacji w odniesieniu do projektów złożonych w 2006 roku do funduszy strukturalnych jest zauważalny w gminach Garbów, Konopnica, Niemce, Strzyżewice. Są to 4 z 5 gmin, w których liczba złożonych wniosków na tle całego powiatu w 2006 roku była najniższa. Jedynie w Borzechowie został osiągnięty wyższy wskaźnik akceptowalności projektów złożonych przez gminę. O ile dla gmin zlokalizowanych w południowej części powiatu lubelskiego nie stwierdzono dużej aktywności pod względem liczby wniosków złożonych do funduszy strukturalnych w 2006 roku, to poziom akceptowalności złożonych projektów został oceniony na średnio wysoki. Poziom akceptowalności projektów złożonych przez miasto Lublin został oceniony jako średnio niski. W tej grupie znalazły się również następujące gminy: Borzechów, Głusk, Lublin, Wólka. Oceniając skuteczność aplikowania o fundusze strukturalne w powiecie lubelskim ogółem należy podkreślić wysoki poziom skuteczności osiągany przez gminy zlokalizowane na zachodzie i południu powiatu. Niska i średnio-niska jest skuteczność aplikowania o fundusze UE w gminach w północnej i wschodniej części powiatu lubelskiego. W celu zapewnienia równomiernego rozwoju powiatu lubelskiego, a także osiągnięcia efektu synergii wynikającego z harmonijnego rozwoju lokalnego, należałoby podjąć działania, które mogłyby zaowocować wzrostem skuteczności w aplikowaniu o fundusze strukturalne wyżej wymienionej grupy gmin. Szczególną uwagę należałoby zwrócić na następujące 4 gminy: Garbów, Głusk, Strzyżewice i Wólka w celu zidentyfikowania czynników warunkujących ich niską aktywność w ubieganiu się o środki z funduszy strukturalnych UE. Oceniając skuteczność aplikowania o fundusze strukturalne w powiecie lubelskim ogółem można zauważyć, jak już wspomniano powyżej, wysoki poziom skuteczności osiągany przez gminy zlokalizowane na zachodzie i południu powiatu. Niska i średnio-niska jest skuteczność aplikowania o fundusze UE w gminach w północnej i wschodniej części powiatu lubelskiego. W celu zapewnienia równomiernego rozwoju powiatu lubelskiego, a także osiągnięcia efektu synergii wynikającego z harmonijnego rozwoju lokalnego, należałoby podjąć działania, które mogłyby zaowocować wzrostem skuteczności w aplikowaniu o fundusze strukturalne wyżej wymienionej grupy gmin. Szczególną uwagę należałoby zwrócić na następujące 4 gminy: Garbów, Głusk, Strzyżewice i Wólka w celu zidentyfikowania czynników warunkujących ich niską aktywność w ubieganiu się o środki z funduszy strukturalnych UE. Po przeanalizowaniu projektów Urzędu Miasta Lublin, których realizacja jest planowana w nowym okresie programowania 2007-2013 i ich przewidywanego wpływu na rozwój miasta i regionu, rekomenduje się realizację projektu „Centrum interaktywnej edukacji i prezentacji wiedzy w Lublinie” (CIEiPW). Utworzenie centrum nauki w Lublinie, poprzez przepływ wiedzy między naukowcami a mieszkańcami miasta i województwa, a także zwiększanie zainteresowania nauką, mogłoby

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

42

przyczynić się do rozwoju społeczeństwa wiedzy, a w rezultacie ekonomicznego rozwoju zarówno miasta Lublina, jak i Lubelszczyzny. Dzięki (CIEiPW) możliwe byłoby upowszechnianie nauki i wiedzy jako kapitału, który powinien być wykorzystany dla rozwoju miasta i regionu. Sprawność procesów administracyjnych Jednym ze wskaźników sprawności procesów administracyjnych jest poziom wydatków w budżecie miasta na administrację. W 2006 roku największy poziom wydatków na administrację publiczną w przeliczeniu na 1000 mieszkańców zaobserwowano w Warszawie (wśród 10 największych miast w Polsce). Jest to o 38,5% więcej niż w przypadku znajdującego się na drugim miejscu Krakowa, o 87,4% więcej niż w przypadku Lublina (na 7 pozycji) oraz ponad dwukrotnie więcej niż w Bydgoszczy (ostatnia pozycja). Średnia wydatków budżetowych na administrację na 1000 mieszkańców w 2006 roku wynosiła 216 521,6 zł. Tylko w trzech miastach na 10 badanych wartości analizowanego wskaźnika przekraczają średnią w 2006 roku; kolejno są to Warszawa, Kraków i Wrocław. Poziom wydatków budżetowych na administrację w Warszawie jest o 62,7% wyższy niż średnia, w Krakowie – o 17,4%, natomiast we Wrocławiu są niższe o prawie 12% od średniej. Porównując wartość średniej dla 10 miast i Lublina stwierdzono, iż wartość wskaźnika dla Lublina była o 13,2% mniejsza od średniej w 2006 roku. Wykres 26 Wydatki miasta na administrację w latach 2002 – 2006 w 10 największych miastach Polski w przeliczeniu na 1000 mieszkańców 400000

352189,8

350000 300000

254276,8

250000

207681,2

200000

242477,0 174286,8

187971,1

203039,2

173636,5

187895,3 181762,5

150000 100000 50000 0 Warszawa

Łódź 2002

Kraków Wrocław Poznań 2003

2004

Gdańsk Szczecin Bydgoszcz Lublin 2005

Katowice

2006

Źródło 40: Opracowanie własne Największy przyrost poziomu wydatków na administrację publiczną w latach 2002 – 2006 miał miejsce w Krakowie i w Lublinie. W 2006 roku w tych miastach wydatki wzrosły odpowiednio o 68,3% i 46,1% w porównaniu z rokiem bazowym 2002. Z kolei najmniejszy przyrost w analogicznym okresie nastąpił w Katowicach (4,2%), Poznaniu (6,2%) i Warszawie (7,1%). W pozostałych miastach wzrost poziomu wydatków budżetowych na administrację publiczną wyniósł od 21% do 37% w 2006 roku, w odniesieniu do 2002 roku. Średnio badane wydatki wzrosły o 28,1% w analizowanym okresie. Średnio największą stopę wzrostu wydatków budżetowych na administrację publiczną (na 1000 mieszkańców) odnotowano w roku 2005; wówczas wydatki w 10 miastach wzrosły średnio o 14,2% (w Lublinie o 10,4%) w porównaniu z 2004 r. Mniejszy wzrost miał miejsce w roku 2006, kiedy wydatki wzrosły średnio o 9% w odniesieniu do roku poprzedniego. W Lublinie analogiczny wzrost osiągnął poziom rzędu 17,7% w skali roku.

3.4.3

Kultura Lublin plasuje się niestety na przedostatnim miejscu pod względem liczby muzeów. W 2006 r. było ich zaledwie 8, podczas gdy w Krakowie 40, a Warszawie aż 56.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

43

Wykres 27 Liczba muzeów łącznie z oddziałami

56

60 50

40

40 30

21

20

11

20

11 6

10 0

W arszaw a

Łódź

Kraków

2002

W rocław

Poznań

2003

Gdańsk

2004

S zczecin Bydgoszcz 2005

8

5

Lublin

5

Katow ice

2006

Źródło 41: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Natomiast pod względem liczby osób zwiedzających muzea Lublin plasuje się na 5 miejscu. W roku 2006 muzea zwiedziło ok. 292 tys. mieszkańców. Wykres 28. Liczba zwiedzających muzea

2 500 000

2 295 862 2 206 306

2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 0

43 365

47 685

Katow ice S zczecin B ydgoszcz 2002

223 889

70 127

Łódź

2003

291 900

Poznań 2004

292 425

Lublin

463 455

528 316

Gdańsk W rocław 2005

Kraków W arszaw a

2006

Źródło 42: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Również pod względem ilości kin Lublin plasuje się na ostatnim miejscu. W roku 2006 liczba ta wyniosła 7.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

44

Wykres 29 Liczba kin stałych

35 30

25

25 20 15

12

14

10

8

7

5

7

5

3

5 0

W arszaw a

Łódź 2002

Kraków

W rocław

Poznań

2003

Gdańsk

2004

7

S zczecin B ydgoszcz 2005

Lublin

Katow ice

2006

Źródło 43 Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Poniżej zaprezentowano listę instytucji kultury w Lublinie na podstawie danych UML. Tabela 12. Centra, domy, ośrodki i kluby kultury w latach 2005-2007 Typ Centrów kultury: „Centrum Kultury” (miejska instytucja kultury) Domy kultury (5) i ośrodki kultury (2):

2005

2006

2007

1 7

1 7

1 7

Dzielnicowy Dom Kultury „Bronowice” 6 wraz z filią,

1

1

1

Młodzieżowy Dom Kultury „Pod Akacją”, Młodzieżowy Dom Kultury Nr 2, Kluby - (9) Robotnicza SM „Motor” – Klub „Przyjaźni”, Klub „Niepodległości” SM im. W.Z. Nałkowskich – Klub „Źródło” SM „Czechów” – Klub „Miniatura” Pracownicza SM „Kolejarz” – Klub „Odeon” SM „Czuby” – Klub „Błonie”, „Łęgi”, „Między Nami”, „Ruta” Źródło 44: Dane od UML, marzec 2008

1 1 9 2 1 1 1 4

1 1 9 2 1 1 1 4

1 1 9 2 1 1 1 4

Tabela 13 Biblioteki w latach 2005-2007 Typ Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego Agendy (31 filii MBP) Księgozbiory (w tys. woluminów) Zbiory specjalne (kasety, dok. elektr.) Czytelnicy Gminna Biblioteka w Głusku Księgozbiory (w tys. woluminów) Czytelnicy Źródło 45: Dane od UML, marzec 2008. *dane na 30.06.07

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

2005 1 31 526.787 10.032 66.580 1 13.899 770

2006 1 31 536.042 10.522 63.858 1 14.618 770

2007 1 31 528.431 10.541 48.190* 1 14.801 645*

45

Tabela 14. Teatry oraz orkiestry w latach 2005-2007 Typ Teatry (1) Teatr im. H.Ch. Andersena (miejska instytucja kultury) Ilość premier Ilość spektakli Ilość uczestników Orkiestry Opery Filharmonia** Źródło 46: Dane od UML, marzec 2008. *dane na 30.06.2007 **instytucja Marszałka Województwa Lubelskiego

2005 1 1 3 260 26.170 0 0 1

Tabela 15. Muzea oraz galerie 2005-2007 Typ Muzea* Zwiedzający Galerie: Galerie prowadzone przez miasto: Biuro Wystaw Artystycznych((posiada 3 galerie: „Grodzką”, „Grodzką 2 i „Labirynt 2”)) Ilość wystaw zmiennych Ilość zwiedzających Galeria „Biała” (działająca w ramach Centrum Kultury) Ilość wystaw zmiennych Ilość zwiedzających Galerie prowadzone przez organizacje twórcze (własność organizacji): Galeria Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych „Przy Bramie” Ilość wystaw zmiennych Ilość zwiedzających Galeria Stowarzyszenia Twórców Ludowych Ilość wystaw zmiennych Ilość zwiedzających Galeria Sztuki Sceny Plastycznej KUL Ilość wystaw zmiennych Ilość zwiedzających Galeria Związku Polskich Artystów Plastyków „Pod Podłogą” Ilość wystaw zmiennych Ilość zwiedzających Źródło 47: Dane od UML, marzec 2008. *instytucja Marszałka Województwa Lubelskiego **stan na 30.06.2007

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

2006 1 1 3 269 30.686 0 0 1

2007 1 1 4 201 20.601* 0 0 1

2005 8

2006 8

2007 8

3

3

3

22 2.500 1 15 7.500

18 2.590 1 16 8.000

8 20.601** 1 13 8.000**

1 0 700 1 1 2000 1 5 1.200 1 9 1.490

1 3 700 1 1 2000 1 0 0 1 9 1.500

1 0 700 1 1 4000 1 4 900 1 8 900**

46

3.4.4

Edukacja

Innowacyjne projekty edukacyjne Z punktu widzenia tworzenia gospodarki opartej na wiedzy w miastach kluczowe jest wykształcenie mieszkańców. Dzięki innowacyjnym projektom edukacyjnym grupa osób podnoszących kwalifikacje może znacznie wzrosnąć. E-learning jest szansą i wyzwaniem dla szkolnictwa, kształcenia ustawicznego, współpracy między sektorem publicznym i prywatnym Jednak potencjał Lublina rozpatrywany pod kątem innowacyjnych projektów edukacyjnych takich jak np. e-learning przedstawia obszar, na polu, którego pozostaje wiele do zrobienia. Działania władz miasta zmierzające do wsparcia wykorzystania innowacyjnych projektów edukacyjnych dla rozwoju kapitału intelektualnego miasta wpisują się w Regionalną Strategię Innowacji Województwa Lubelskiego (2004), w której podkreślono:„Wykorzystanie Internetu do kształcenia na odległość spowoduje obniżenie kosztów uzyskania wyższego wykształcenia, włączenie treści związanych z innowacyjnością oraz poszerzenie oferty z zakresu kształcenia ustawicznego”. Na rynku uczelni lubelskich liderem w wykorzystaniu e-learningu jest UMCS. W 2001 roku powstało Uniwersyteckie Centrum Zdalnego Nauczania i Kursów Otwartych UMCS (UCZNiKO), które działa na rzecz zastosowania nowych technologii w edukacji. W 2004 r. powstał w Lublinie wirtualny kampus. W prowadzonych kursach uczestniczą instytuty, które z własnej inicjatywy przyłączyły się do projektu. Początkowo platforma była jedna dla całego uniwersytetu, jednak z czasem doszło do wyłonienia się osobnych przestrzeni wirtualnych dla kilku wydziałów (pionierski był pod tym względem Wydział Ekonomii). Za pośrednictwem platformy prowadzone są kursy, w sieci zamieszczane są materiały kursowe, przeprowadzane są testy zaliczeniowe. Jednym z głównych elementów projektu Wirtualny Kampus UMCS jest prowadzenie szkoleń dla nauczycieli akademickich. Liczba projektów realizowanych samodzielnie przez uczelnię oraz we współpracy z innymi uniwersytetami rośnie. W chwili obecnej, zgodnie z informacją z uczelni, realizowanych jest 6 międzynarodowych projektów, a współpraca została nawiązana z 40 partnerami. W prowadzonych zajęciach wzięło dotąd udział 32 377 osób. Warto podkreślić pozytywną praktykę, jaką jest powstałe dwa lata temu konsorcjum uczelni publicznych w Lublinie, które stworzyły wspólną platformę internetową15. Każda uczelnia uczestnicząca oddelegowała od 1 do 2 osób tworzących Radę Konsorcjum. Spotyka się ona, co dwa miesiące w celu opracowania wspólnych inicjatyw wykorzystujących nowe technologie informacyjne i komunikacyjne w nauczaniu. Kooperacja między największymi instytucjami edukacyjnymi w mieście umożliwia pozyskiwanie funduszy na rozwój projektów e-learningowych. Przykładem jeszcze innego projektu UMCS, tym razem w partnerstwie z AM jest zastosowanie narzędzi telemedycyny. Natomiast szkolenia dla nauczycieli z wykorzystaniem e-learningu były zgodnie ze słowami jednego z członków wspomnianej Rady, domeną KUL, AM oraz AR. Niestety pozostałe uczelnie nie mają dorównujących UMCS doświadczeń. E-learning na Politechnice Lubelskiej znajduje się w fazie początkowego rozwoju. Powstała uczelniana platforma e-edukacyjna 16. Platforma jest wynikiem pracy zespołu Centrum Informatycznego Politechniki, który realizuje projekt Wspomaganie Procesu Dydaktycznego Technologiami Informacyjnymi. Celem projektu – zgodnie z informacja dostępną na stronie internetowej – jest wsparcie dydaktyki prowadzonej w sposób tradycyjny przez udostępnienie materiałów i informacji dla studentów. Uruchomienie kursów w systemie zdalnym jest kwestią przyszłości. Uniwersytet Przyrodniczy (dawniej Akademia Rolnicza) przygotował, co prawda we współpracy z innymi uczelniami rolniczymi, program nauczania na odległość. Zgodnie z udzieloną informacją zainteresowanie tą formą nauczania wśród studentów było jednak dotychczas ograniczone – nie udało się stworzyć grupy na tyle licznej, aby rozpocząć nauczanie za pośrednictwem Internetu. Jednak uczelnia twierdzi, że jest przygotowana na przyszłe działania głównie adresowane do studentów pierwszego roku studiów niestacjonarnych na kierunku rolnictwo. W tym celu przygotowano bezpłatną platformę moodle. Kształcenie na odległość jest realizowane również na wybranych wydziałach AR np. na inżynierii produkcji. Jednak kursy nie są prowadzone jako osobne kształcenie. Rozmowy z przedstawicielami uczelni wskazują, że nie wszystkie wydziały są na równi zainteresowane tego typu inicjatywami. Podejmowano próby na przykład na Wydziale Produkcji i Hodowli Zwierząt na kierunku Ochrona Środowiska, lecz bez powodzenia. Przygotowano projekt pt: „Nowoczesna Uczelnia”, który będzie obejmował całą Uczelnię jako efekt pracy naukowców z całej Polski. Istnieją również projekty przygotowywane w kooperacji uczelni prywatnych i publicznych. Do nich należy Polski Uniwersytet Wirtualny - PUW - inicjatywa Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi oraz Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej. Została ona zapoczątkowana w 2002 roku, kiedy po raz pierwszy uruchomiono kompleksowe nauczanie przez Internet. Pierwsze studia on-line zostały uruchomione na kierunkach: zarządzanie i marketing oraz informatyka. Pod koniec

15 16

http://www.konsorcjum.ilab.pl/moodle/, [dostęp: 10.04.2008]. http://edu.pollub.pl/ [dostęp: 10.04.2008 r.];

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

47

2007 roku na platformie PUW studiowało już około 1450 studentów, w tym ponad 350 z zagranicy. Od początku istnienia PUW w kursach wzięło udział 4500 osób. Interesującą inicjatywą jest połączenie zdobywania umiejętności w zakresie nowych technologii z nauką języka obcego – w tym przypadku niemieckiego. W 2000 roku nawiązano współpracę z seniorami niemieckimi zgrupowanymi przy urzędzie miasta. Korespondencja internetowa pomaga im doskonalić umiejętności językowe. Połączone jest to z wymianą, co drugi rok seniorzy mają możliwość wyjazdu do Niemiec, co drugi są odwiedzani. Inny projekt działający na podobnych zasadach to „Otwarte Drzwi Europy”, w którym uczestniczyły od 2004 roku Polska, Niemcy, Włochy i Hiszpania. Projekt koordynowany przez stronę Niemiecką został już zakończony. W Centrum Aktywizacji – do ok. 30 osób – seniorów wolontariuszy udziela różnego rodzaju porad. Sami często są absolwentami kursów komputerowych. Dzięki nabyciu umiejętności korzystania z Internetu są w stanie korzystać z bieżących informacji dotyczących dziedziny, z której zakresu udzielają porad.    

Liczba zrealizowanych kursów oraz kursantów w przeliczeniu na poszczególne lata przedstawia się następująco: 2005 – 2 grupy, 12 osobowe; 2006 – 7 grup 12 osobowych; 2007 – 7 grup, 12 osobowych; 2008 – 4 grupy, 12 osobowe.

Według oceny prowadzących kursy rośnie liczba osób zainteresowanych kursami komputerowymi, jak tez systematycznie wzrasta liczba osób, które już wcześniej (choć w minimalnym zakresie) zetknęły się z praca na komputerze. Na Uniwersytecie dominują kursy finansowane przez samych słuchaczy. W 2007 roku na prowadzenie kursów LUTW uzyskał wsparcie Polsko – Amerykańskiej Fundacji „Wolność”. Pracownie udostępniane są przez UMCS i Politechnikę Lubelską, a w bieżącym roku akademickim, również prze Dom Kultury ABC. W ramach sesji strategicznych uczestnicy wskazywali na następujące bariery w zakresie innowacyjnych projektów edukacyjnych, z którymi należy się zmierzyć:  Przestarzała infrastruktura badawcza uczelni, niedostateczna ilość i jakość laboratoriów oraz sprzętu laboratoryjnego;  Nieelastyczny system wdrażania zmian w programach nauczania;  Brak monitorowania potrzeb sektora MŚP w zakresie kształcenia;  Niska efektywność nauczania metodą e-learning;  Brak zorganizowanej, instytucjonalnej platformy współpracy i wymiany informacji pomiędzy uczelniami i sektorem MŚP. Zaproponowali także następujące rozwiązania:  Stworzenie i promocje nowoczesnych/innowacyjnych form kształcenia skierowanych do różnych grup społecznych.  Budowę Centrum Interaktywnej Edukacji i Prezentacji Wiedzy w Lublinie.  Podjęcie akcji „Noce Wiedzy” – otwarta edukacja popularyzująca wiedzę poza uczelniami; organizacja atrakcyjny form prezentacji wiedzy.  Wczesną edukacją z udziałem uczelni i promocja uczelni na poziomie gimnazjów.  Rozwinięcie e-learningu jako uzupełniającej formy kształcenia.  Utworzenie Centrum Treningu Zawodowego prowadzącego szkolenia uzupełniające pod kontem wymogów lokalnego sektora MŚP.  Edukację w zakresie korzystania z ICT nakierowaną w pierwszym rzędzie na grupy posiadające najniższe kompetencje w tym zakresie np. ludzi starszych.  Mapowanie możliwości edukacyjnych tj. stworzenie kompleksowego systemu informującego o profilach jednostek edukacyjnych i ich ofercie oraz o profilach absolwentów tych jednostek.  Stworzenie interdyscyplinarnych, międzyuczelnianych kierunków studiów.  Położenie większego nacisku na skuteczność zawodową w programach studiów, kształtowanie postaw przedsiębiorczych;  Stworzenie warunków do kooperacji JBR, przedsiębiorstw i administracji – stałej i efektywnej platformy współpracy;  Stworzenie efektywnego systemu staży i praktyk zawodowych dla studentów w firmach wdrażających nowe technologie;  Utworzenie baz danych zawierających dane nt. kapitału intelektualnego Lublina oraz profile: firm, uczelni, studentów oraz absolwentów.

3.4.5

Potencjał akademicki Lublina

„Na Lubelszczyźnie studiuje ponad 100 tys. studentów, przede wszystkim w jednym mieście: Lublinie. Niestety wielu z nich po studiach „emigruje” do innych regionów, najczęściej z powodu braku perspektyw. W efekcie cały ich potencjał jest realizowany gdzie indziej.”17.

17

Wodecki A., Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny, Lublin 2007, s. 94.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

48

Ważnym czynnikiem decydującym o lokowaniu inwestycji i postrzeganiu miasta jest poziom wykształcenia jego mieszkańców. Zazwyczaj podaje się go jako odpowiedni odsetek. Niemniej istotna jest jednak ogólna liczba wykształconej siły roboczej, opisująca „głębokość” danego rynku pracy (por. wykres poniżej) i stanowiąca często decydujący wskaźnik dla dużych koncernów, planujących zatrudnić znaczną liczbę osób. Wykres 30. Liczba osób z wykształceniem średnim, policealnym lub wyższym w 2002 r. 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0

Źródło 48: dane GUS (spis powszechny 2002). Nie chodzi tu przy tym tylko o fakt, że Lublin w bezwzględnej liczbie mieszkańców z wykształceniem średnim i wyższym od średniego wyprzedził miasta o większej liczbie mieszkańców (Bydgoszcz), lub też był stosunkowo niedaleko od nich (Szczecin, liczący ok. 50 tys. mieszkańców więcej od Lublina wyprzedził go w omawianej kategorii o niespełna 3 tys. osób). Bardziej istotne jest to, które miejsce zajmuje Lublin w kolejności miast w Polsce z największą liczbą osób o wskazanym stopniu wykształcenia. Pamiętamy, ze miasta (metropolie) są biegunami wzrostu, a im silniejsze miasto, tym szybciej wychodzi z okresów dekoniunktury gospodarczej. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju stwierdza, że potencjalne bieguny rozwoju społeczno-gospodarczego o znaczeniu europejskim kształtują się w Polsce w Warszawie, Trójmieście, Poznaniu i Krakowie18. Dodatkowo w ostatnich latach jesteśmy świadkami szybkiego rozwoju Wrocławia i Łodzi, opartego w znacznej mierze na inwestycjach zagranicznych w sektory wymagające pracowników o wyższych niż podstawowe umiejętnościach i zdolności do uczenia się. Można zatem zasadnie spodziewać się, że w niedługim okresie, o ile nie nastąpi mocna korekta wzrostu gospodarczego, także Lublin będzie mógł skorzystać z okazji do przyspieszenia swego rozwoju. Pozycję tę Lublin zawdzięcza swej wielkości (9 najludniejsze miasto w Polsce) oraz względnej słabości edukacyjnej miast o zbliżonej liczbie ludności, tj. Bydgoszczy i Szczecina. Zasadniczo bowiem, wskaźniki procentowe Lublina (w odniesieniu do populacji miasta), choć lepsze od przeciętnych, nie odbiegają zbytnio od średniej (por. wykresy poniżej).

18

por. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2001, s. 10

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

49

Wykres 31. Odsetek osób z danym typem wykształcenia w ogóle ludności w roku 2002 w 10 największych miastach Polski policealne

wyższe

śre dnie raze m

40% 32%

34%

35%

32%

33%

33%

32%

33% 31%

29%

29%

30% 21%

25%

18%

18%

17%

18%

20% 13%

15%

14%

12%

14%

15% 10% 5%

3%

4%

4%

3%

3%

3%

3%

4%

3%

5% 0%

Źródło 49: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (spis powszechny 2002) Wykres 32. Liczba studentów szkół wyższych przypadających na 1000 mieszkańców 300 250

212

200 143

150

109

100 50

41

44

50

50

64

60

75

153

161

217

219

234

222

240

166

2004 2005

119

2006

72

0 Bydgoszcz Katowice (podreg. Szczecin (podreg. Lublin (podregion Gdańsk (podreg. Łódź (podreg. m.) (podreg. bydgoski) cent. śląski) szczeciński) lubelski) Gdańsk-GdyniaSopot)

Warszawa (podreg. m.)

Wrocław (podreg. Kraków (podreg. Poznań (podreg. m.) m.) m.)

Źródło 50: GUS Lublin jest obecnie jedynym miastem w Polsce posiadającym 4 uniwersytety: dwa tradycyjne (Uniwersytet Marii CurieSkłodowskiej oraz Katolicki Uniwersytet Lubelski) oraz tzw. dwa przymiotnikowe (Uniwersytet Medyczny w Lublinie – była Akademia Medyczna oraz Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie - była Akademia Rolnicza). Wyprzedza pod tym względem, miejmy nadzieję, że nie tylko „chwilowo”, Warszawę, Kraków i Poznań (każde z nich ma trzy uniwersytety). Ponadto Lublin, obok Warszawy, jest jedynym miastem posiadającym dwa uniwersytety „bezprzymiotnikowe”. Miasto posiada znaczące tradycje akademickie. Uczelnie lubelskie należąc do jednych ze starszych miały tu stosunkową przewagę nad konkurencją z miast o zbliżonej wielkości. Biorąc pod uwagę samą tylko liczbę studiujących trzeba podkreślić, że młodsze uczelnie bez kompleksów włączyły się w walkę o studenta, osiągając na tym polu spore sukcesy. Wiele z nich (w tym np. Uniwersytet Szczeciński czy wspomniany Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) prześcignęło już rozmiarami UMCS. Istnieje prosta metoda oszacowania siły oddziaływania lubelskiego ośrodka akademickiego. Dane nt. liczby studiujących w Lublinie w 2006 r. wahają się pomiędzy 82.697 (liczba studentów szkół wyższych bez filii) a 86.902 (studenci szkół wyższych w podregionie lubelskim). Przyjmując tę drugą wartość i znając liczbę studentów w Polsce oraz liczbę mieszkańców Polski, możemy obliczyć jak dużą populację „obsługuje” obecnie pod względem akademickim Lublin. Okazuje się, ze otrzymana wartość (ok. 1 mln 719 tys. osób19) jest mniejsza niż liczba mieszkańców województwa lubelskiego, wynosząca ponad 2 mln 182 tys.

19

(86.902 / 1.927.699) * 38.132.277 = 1.719.029 (po zaokrągleniu).

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

50

Zaplecze materialne Istotnym elementem wpływającym na potencjał edukacyjny jest także zaplecze materialne. Niezależnie od oceny obecnego stanu bazy dydaktycznej, trzeba podkreślić wysiłki i ambitne założenia uczelni lubelskich. Wśród planowanych zadań znajduje się wybudowanie m.in.:  tzw. Campusu Zachodniego UMCS (okolice ulicy Głębokiej i Kraśnickiej), obejmującego nowe budynki dla politologii oraz pedagogiki i psychologii, a także nową aulę. Koszt całości inwestycji przekracza 20 mln euro;  Laboratorium uniwersyteckiego UMCS (okolice ul. Głębokiej i Pagi). Koszty budowy zostaną pokryte ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, w ramach którego 11 uczelni i instytutów badawczych z Lublina i Rzeszowa złożyło projekt pt. „Ecotech - Complex - człowiek, środowisko, produkcja”;  Collegium Pharmaceuticum Akademii Medycznej (okolice ul. Chodźki). Koszt inwestycji to ok. 40-50 mln zł;  Centrum Innowacji i Technologii Politechniki Lubelskiej;  Nowej siedziby Instytutu Nauk o Ziemi UMCS;  Nowej siedziby Instytutu Informatyki UMCS;  Nowej siedziby Biotechnologii KUL,  Modernizacji budynków Wydziału Inżynierii Produkcji Uniwersytetu Przyrodniczego (dawniej Akademii Rolniczej) Rankingi Lubelskie uczelnie od lat zajmują niskie pozycje w notowaniach, przerywane z rzadka jakimś spektakularnym sukcesem (np. wynik politologii na UMCS w rankingu „Rzeczpospolitej” i „Perspektyw” 2005). Poniżej przedstawiono bardzo nieliczne, wybrane przykłady pozycji zajmowanych w rankingach przez uczelnie lubelskie. Tabela 16. Pozycja najlepszej uczelni w danym mieście w rankingu wyższych uczelni (ranking RZ i Perspektyw) 2002 2003 2004 2005 2006 Warszawa 1 2 2 1 1 Łódź 24 11 20 28 15 Kraków 2 1 1 2 2 Wrocław 6 6 7 7 5 Poznań 4 4 4 5 3 Gdańsk 12 19 21 20 19 Szczecin 29 28 39 27 12 Bydgoszcz 39 43 53 54 48 Lublin 23 18 17 23 28 Katowice 15 24 30 26 25 Źródło 51: na podstawie danych ze strony http://www.rzeczpospolita.pl Wykres 33. Punkty zdobyte przez najważniejsze uczelnie miasta w rankingu wyższych uczelni 120 94,69

100 77,75

80

63,76

60 40

100

46,58

48,57

50,88

51,44

52,36

35,54

20 0

Bydgoszcz

Lublin

Katow ice

2002

Gdańsk

Łódź

2003

S zczecin Wrocław

Poznań

Kraków Warszaw a

2006

Źródło 52: Ranking uczelni wyższych Rzeczpospolitej i Perspektyw w 2006 r., http://www.rzeczpospolita.pl Oceniając stan lubelskich uczelni tylko na podstawie powyższego rankingu można zauważyć, że Lublin plasuje się raczej w dolnej części stawki wśród 10 największych miast Polski.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

51

Wykres 34 Miejsca UMCS i KUL-u w rankingu uniwersytetów tygodnika „Wprost” w latach 2000-2006. 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

0 2 4 6

Lider

8

K UL UMCS

u g k n ra w c js ie M

10 12 14 16

Źródło 53 Opracowanie własne na podstawie danych z tygodnika „Wprost” Wykres 35 Wzrost liczby profesorów w Polsce i na terenie województwa lubelskiego w latach 1999-2006 w odniesieniu do roku bazowego (1999 = 100) 160 150 140

woj. lubelskie

130

Polska

120 110 100 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Źródło 54 Opracowanie własne na podstawie danych GUS W odniesieniu do osób zatrudnionych na stanowisku adiunkta - liczba takich osób na terenie województwa lubelskiego wzrosła z 1 763 w 1999 r. do 2 660 w 2006 r. (wzrost o ponad 50,8%). Dynamika wzrostu odpowiadała trendom ogólnokrajowym aż do 2005 r. W roku 2006 tempo wzrostu liczby adiunktów w województwie lubelskim (ponad 11%) przekroczyło dwukrotnie tempo średniokrajowe. Początki tego zjawiska były obserwowalne już w 2005 r. Nasuwa się pytanie czy jest to jedynie chwilowe zaburzenie trendu, czy też mamy do czynienia z długofalową tendencją, a jeśli tak, to, jakie są jej przyczyny. Niestety, dostępne aktualnie dane i krótkość badanego okresu nie pozwalają na wyciągnięcie w pełni wiarygodnych wniosków. Obecnie liczba zatrudnionych na stanowisku adiunkta w stosunku do 10.000 mieszkańców na terenie województwa lubelskiego (12,24) jest wyraźnie wyższa niż średnia ogólnokrajowa (10,06). Dane te oraz model typowego rozwoju kariery akademickiej w Polsce (silny i długotrwały związek z jedną uczelnią) pozwalają oczekiwać w przypadku woj. lubelskiego większego niż średnie krajowe nasycenia wyższą kadrą naukową, co najmniej w perspektywie najbliższych 20-25 lat.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

52

Wykres 36. Wzrost liczby adiunktów w Polsce i na terenie województwa lubelskiego w latach 1999-2006 w odniesieniu do roku bazowego (1999 = 100) 160 150 140 woj. lubelskie

130

Polska

120 110 100 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło 55: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 37. Liczba słuchaczy studiów doktoranckich dla wybranych jednostek podziału terytorialnego w latach 1999-2006 (wartość roku bazowego 1999=100) 200 180 160

Polska

140

mazowie ckie lubelskie

120 100 80 1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Źródło 56: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W Polsce w 2006 r. 30 678 osób było słuchaczami studiów doktoranckich, z czego na województwo mazowieckie przypadało aż 8 448 osób, czyli ponad 27% ogółu, a na województwo lubelskie 2 643 osób, tj. nieco ponad 8,5% całości. Województwo mazowieckie, jak niemal zawsze, także i w tej dziedzinie znacznie przewyższa średnią typową dla kraju, która wynosi 8 słuchaczy studiów doktoranckich na 10.000 ludności. W przypadku województwa mazowieckiego wartość ta jest ponad dwukrotnie wyższa (16,3/10.000), ale i wyniki województwa lubelskiego znacznie, bo aż o 50%, przekraczają średnią krajową, osiągając wskaźnik 12,1/10.000 mieszkańców. Warto jednak zauważyć, że przy utrzymaniu obecnych trendów, dystans do województwa mazowieckiego będzie się stale zwiększał, a jednocześnie wyniki województwa lubelskiego zbliżą się do średnich krajowych. Korzystając z okazji warto tu również przytoczyć analogiczne dane dotyczące studiów podyplomowych. Choć trudno słuchaczy tego rodzaju studiów uznać za kadrę naukową, to jednak wskaźnik ten może powiedzieć nam nieco o specyfice rynku edukacji województwa lubelskiego (i Lublina, jako stolicy regionu).

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

53

Wykres 38 Liczba słuchaczy studiów podyplomowych dla wybranych jednostek podziału terytorialnego w latach 1999-2006 (wartość roku bazowego 1999=100) 160 150 140 130

Polska

120

m azowieckie

110

lubelskie

100 90 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Źródło 57: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Dobra praktyka Politechnika Wrocławska i Uniwersytet Wrocławski zwiększyły limity przyjęć studentów na kierunki ścisłe i techniczne. W zamian władze miasta zobowiązały się ufundować stypendia dla prowadzących zajęcia doktorantów. Pomysł sugerowany do wdrożenia. Jego zalety to: niższy koszt akcji niż w przypadku fundowania stypendiów dla uczniów wybierających kierunki ścisłe, pokazanie potencjalnym inwestorom zaangażowania i chęci władz miasta, zatrzymanie w Lublinie młodych doktorantów kierunków ścisłych. Badania wskazują na wyraźnie niższą mobilność osób po 29 roku życia. Stworzenie odpowiednich warunków doktorantom pozwoli zatrzymać ich w Lublinie w najbardziej krytycznym momencie ich kariery. W powiązaniu z możliwością otrzymania mieszkania na preferencyjnych warunkach (por. kolejne rekomendacje) powinno to skłonić ich do związania się właśnie z Lublinem. Źródło 58: NSP 2002. Tabela 17. Liczba absolwentów danego kierunku w latach 2004-2006 w podregionie lubelskim Kierunek

pedagogiczne humanistyczne artystyczne społeczne ekonomia i administracja prawne dziennikarstwo i informacja biologiczne fizyczne matematycznostatystyczne informatyczne medyczne

W sumie 2004-2006

Uczelnie publiczne

Uczelnie niepubliczne

W sumie

2004 1 745 1 883 44 1 244

2005 1 928 1 546 52 1 195

2006 1 568 1 824 74 1 367

2004 1 424 781 21 539

2005 1 229 856 70 821

2006 1 092 1 097 70 1 081

2004 3 169 2 664 65 1 783

2005 3 157 2 402 122 2 016

2006 2 660 2 921 144 2 448

3 334

3 456

2 604

2 124

2 153

2 151

5 458

5 609

4 755

10 213

746

685

667

533

364

412

1 279

1 049

1 079

2 358

85

79

140

0

2

30

85

81

170

255

129 368

113 393

113 387

0 0

0 0

0 0

129 368

113 393

113 387

242 755

118

99

100

104

93

121

222

192

221

443

25 548

119 1 046

145 1 131

162 0

322 0

251 61

187 548

441 1 046

396 1 192

583 1 740

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

2004 - 2006 5 829 5 585 209 4 231

54

Kierunek opieka społeczna inżynieryjnotechniczne produkcja i przetwórstwo architektura i budownictwo rolnicze, leśne i rybactwa weterynaryjne usługi dla ludności ochrona środowiska usługi transportowe ochrona i bezpieczeństwo W sumie Źródło 59: GUS

Uczelnie publiczne

Uczelnie niepubliczne

W sumie 2004-2006

W sumie

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

893

775

997

0

0

0

893

775

997

1 890

71

74

93

0

0

0

71

74

93

164

212

216

189

32

39

45

244

255

234

478

706

689

687

45

75

35

751

764

722

1 473

130

135

120

0

0

0

130

135

120

250

0

0

0

24

124

132

24

124

132

156

497

475

540

87

62

60

584

537

600

1 184

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

12 778

13 075

12 746

5 876

6 210

6 638

18 654

19 285

19 384

38 038

Innowacyjne projekty edukacyjne Dla rozwoju Lublina, jako Miasta Wiedzy, kluczowe jest wsparcie administracji na rzecz rozwijania innowacyjnych projektów edukacyjnych, w tym e-learningowych, które ułatwiają dostęp do wiedzy społeczności lokalnej. E-learning jest także narzędziem przeciwdziałającym wykluczeniu cyfrowemu. Nauczanie na odległość (e-learning) jest elementem polityki europejskiej, której zasadniczym celem, zgodnie ze Strategią Lizbońską, jest uczynienie gospodarki europejskiej innowacyjną i konkurencyjną. Z inicjatywy Komisji Europejskiej przyjęto program eLearning, który ma dostosować system edukacji i szkoleń w krajach członkowskich do wymogów gospodarki opartej na wiedzy oraz kultury cyfrowej. Plan działań służący zmianom w edukacji pod wpływem wykorzystania nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych został zaprezentowany w kolejnych dokumentach: eLearning Initiative (2000), the eLearning Action Plan (2001-2004) i the eLearning Programme (2004-2006). Zagadnienia zawarte w tych dokumentach dotyczą: 1) upowszechniania umiejętności związanych z obsługą nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, co zazwyczaj odnosi się do korzystania z komputera oraz zasobów Internetu, 2) tworzenie edukacyjnych platform internetowych (wirtualnych kampusów), 3) wspieranie wymiany informacji między szkołami oraz podnoszenie kwalifikacji wśród nauczycieli, 4) wymiana między państwami członkowskimi w zakresie przyjętych rozwiązań i najlepszych projektów edukacyjnych. W Strategii informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej – ePolska na lata 2004-2006 (2003) zostały zawarte zapisy dotyczące działań mających na celu upowszechnienie umiejętności posługiwania się komputerem, zapobieganie wykluczeniu informacyjnemu - zwłaszcza w odniesieniu do osób niepełnosprawnych oraz w wieku średnim, a także promowania telepracy, jako formy walki z bezrobociem, zwiększenia informatycznego przygotowania zawodowego, w tym wspierania szkoleń dla osób pozostających bez pracy. Tematyka nauczania na odległość została poszerzona w Strategii kierunkowej rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywicznej prognozie transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020 (2005). Stwierdza się potrzebę wdrożenia systemu zdalnego kształcenia i doskonalenia zawodowego przez całe życie (kształcenie ustawiczne). W dokumencie znajdują się też odniesienia do wyspecjalizowanych systemów nauki dla niepełnosprawnych oraz migrantów (np. nauka języka polskiego). Popularyzacja metod nauczania na odległość wymaga zarówno podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, jak również tworzenia elektronicznych zasobów wiedzy. Ponadto w wyżej wymienionym dokumencie zostaje poruszona kwestia kształcenia administracji publicznej, utworzenia systemu certyfikowanego podnoszenia umiejętności w zakresie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, a także promocji europejskiego certyfikatu umiejętności komputerowych (ECDL). Uwagę poświęca się upowszechnianiu dokształcania pracowników w sektorze prywatnym za pośrednictwem platform e-learningowych.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

55

Ramy programowe dla nauczania na odległość wyznacza Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010 przyjęta przez Radę Ministrów w 2003 r. określająca potrzebę dostosowania kształcenia zawodowego i ustawicznego do potrzeb rynku pracy. W dokumencie tym mowa jest o zastosowaniu nowoczesnych technologii teleinformatycznych w doradztwie i poradnictwie zawodowym. E-learning w wąskim znaczeniu odnosi się do zestawu wzajemnie uzupełniających się praktyk z zakresu edukacji wykorzystującej multimedia oraz sieć internetową. W szerszym ujęciu należy uwzględnić również koncepcje i działania, na których opiera się organizacja nauczania, w tym jego przygotowanie od strony administracyjnej. Komisja Europejska w Planie Działania z 2001 roku określa e-learning jako wykorzystanie nowych mediów dla podniesienia jakości nauczania przez ułatwienie dostępu do materiałów i usług jak również jako wymianę i współpracę na odległość.

3.4.6

Innowacyjność

Innowacja to skutek uzyskany w produkcji i usługach przez wykorzystanie nowych wyników badań, uruchomienie nowych wyrobów, zastosowanie nowych procesów technologicznych. Owocem innowacyjności są doskonalsze i konkurencyjne produkty oraz nowocześniejsze i tańsze metody wytwarzania. Jednostki Badawczo Rozwojowe w Lublinie Lubelskie JBR są zróżnicowane pod względem wielkości mierzonej wysokością budżetu oraz wielkością zatrudnienia. Większość tego typu jednostek to jednostki małe posiadające roczny budżet w wysokości do 2 mln ZŁ oraz zatrudniające do 50 osób. Jednakże istnieje kilka dużych jednostek o wysokich budżetach - powyżej 15 mln ZŁ, oraz o dużym zatrudnieniu powyżej 250 osób. Takich jednostek jest 5 spośród wszystkich 31 działających w Lublinie. Biorąc pod uwagę kosztowność procesów opracowania nowych technologii oraz ich wdrażania, można powiedzieć, ze istnienie dużych JBR w Lublinie jest zjawiskiem pozytywnym, które warto wspomóc i zwiększyć liczbę takich JBR. Lubelskie JBR nie ograniczają się wyłącznie do jednego obszaru działalności, przy czym działalność badawcza i rozwojowa jest głównym kierunkiem działań. Również można to określić jako zjawisko pozytywne, chociaż należałoby podjąć starania o utworzenie wyspecjalizowanych instytucji tego typu, które zajmowałyby się wyłącznie jednym rodzajem działalności. Za negatywne zjawisko należałoby uznać istotnie dużą liczbę JBR, które nie opracowują strategii rozwoju technologii, co oznacza, że podejmowanie działań rozwojowych opiera się na doraźnej potrzebie rynku a nie na podstawie nagromadzonego kapitału naukowego. Ponadto jak wskazują badania na potrzeby RSI, bardzo duża jest w regionie liczba JBR, które nie prowadzą rozpoznania rynku pod kątem zapotrzebowania na nowe technologie. Świadczy to o inercyjności funkcjonowania tego typu instytucji, co znajduje odbicie w opiniach przedsiębiorców o niedostosowaniu ofert JBR do ich potrzeb. Za najważniejszą zachętę do prowadzenia prac uznano bezpośrednie dofinansowania działań. Należałoby zatem rozważyć stworzenie takiego systemu, aby lubelskie JBR mogły działać efektywniej, zważywszy ponadto na niskie nakłady na działalność B+R oraz na rozwój technologii informatycznych mierzonych częścią PKB przeznaczaną te cele. Większość z 26 lubelskich JBR przebadanych w 2007 posiadało budżet roczny w wysokości do 2 mln zł. Liczebności tego rodzaju instytucji spadają w miarę przekraczania kolejnych progów dochodów. Jednakże istnieje grupa bogatych JBR, dla których budżet roczny wynosi ponad 15 mln zł, co można potraktować jako wskaźnik istotnego zróżnicowania dochodowego.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

56

Wykres 39. JBR według progów budżetowych Budże t roczny JBR 14 12 10 8 6 4 2 0

12

5

do 2 m ln PLN

2 – 5 m ln PLN

3

5 – 10 m ln PLN

5 1 10 – 15 m ln PLN

ponad 15 m ln PLN

Źródło 60: Opracowanie własne na podstawie danych z badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Wielkość zatrudnienia Z poniższej tabeli wynika, że w zdecydowanej większości lubelskie JBR pod względem ilości zatrudnianych osób (pracowników naukowych, inżynieryjnych i pracowników administracji) można zaklasyfikować jako jednostki małe. Tylko jedna instytucja zatrudnia powyżej 500 osób. Wykres 40. JBR według wielkości zatrudnienia Wie lk oś ć zatrudnie nia (pracow nicy nauk ow i, inżynie ryjni i adm inis tracyjni): 14

13

12 10 8

6

6

4

4

2

1

2 0 do 50 os ób

50 – 100 os ób

100 – 250 os ób

250 – 500 os ób

ponad 500 os ób

Źródło 61: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Źródła finansowania Środki własne JBR są w większości jedynym źródłem utrzymania dla tego typu instytucji w Lublinie. Środki publiczne stanowią drugorzędne źródło utrzymania, a środki komercyjne pochodzące zarówno z sektora MŚP i z innych źródeł stanowią trzeciorzędne źródło dochodów. 11 spośród przebadanych JBR utrzymuje się wyłącznie z jednego źródła, przy czym dla 10 są to środki własne, a tylko dla jednej środki komercyjne pochodzące z innych źródeł. Żadna JBR nie utrzymuje się wyłącznie ze środków publicznych lub komercyjnych. Tylko 6 spośród 27 przebadanych jednostek korzysta ze środków pochodzących z zagranicy. Średnio stanowi to 4,9 % dochodów. Tabela 18. Znaczenie poszczególnych źródeł finansowania JBR Liczebności JBR, dla których: są jedynym źródłem utrzymania Środki własne są drugorzędnym środkiem utrzymania są trzeciorzędnym środkiem utrzymania nie korzystają z tego źródła

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

N 10 6 8 2

57

Środki publiczne

Środki komercyjne MŚP

Inne środki komercyjne

są jedynym źródłem utrzymania

0

są drugorzędnym środkiem utrzymania

10

są trzeciorzędnym środkiem utrzymania

2

nie korzystają z tego źródła

14

są jedynym źródłem utrzymania

0

są drugorzędnym środkiem utrzymania

0

są trzeciorzędnym środkiem utrzymania

4

nie korzystają z tego źródła są jedynym źródłem utrzymania

22 1

są drugorzędnym środkiem utrzymania

1

są trzeciorzędnym środkiem utrzymania

2

nie korzystają z tego źródła

22

JBR korzystające dodatkowo z innego źródła

4

Źródło 62: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Przedsięwzięcia finansowane ze środków krajowych Z wykorzystaniem środków krajowych JBR zrealizowały w 2007 r. ogółem 204 projekty badawcze, przy czym każda średnio 29. Odpowiednio projektów wdrożeniowych zrealizowano w sumie 200, przy średniej na jedną JBR wynoszącą 13 projektów. Kapitał zagraniczny wykorzystano do realizacji łącznie 19 projektów badawczych, zrealizowanych przez 4 jednostki oraz 10 projektów wdrożeniowych przeprowadzonych przez 3 jednostki Tabela 19. Działalność JBR finansowana ze środków krajowych Przedsięwzięcie Projekty badawcze Wdrożeniowe, w tym we współpracy z przedsiębiorcami Projekty realizowane w ramach staży doktoranckich Projekty realizowane w ramach prac magisterskich Inne

Ilość zrealizowanych ogółem w 2007 r. 204 200

Średnia na jedną JBR 29 13

3

3

9

4,5

10

2,5

Źródło 63: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26

Obszary działalności JBR. Uzyskiwane przychody Żadna z przebadanych JBR nie ogranicza się do czerpania dochodów z jednego rodzaju działalności. Pierwszym pod względem wielkości źródłem dochodów są najczęściej badania podstawowe i prace rozwojowe. Najmniej ważnym źródłem jest certyfikacja i akredytacja oraz kształcenie.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

58

Tabela 20. Znaczenie dochodów z działalności JBR

Liczebności JBR, dla których

Badania podstawowe Badania stosowane

Stanowią I źródło dochodu

9

Stanowią II źródło dochodu Stanowią III źródło dochodu Stanowią I źródło dochodu Stanowią II źródło dochodu

5 3 5 4

Stanowią III źródło dochodu

5

Produkcja małoseryjna Kształcenie, w tym studia wyższe i doktoranckie

Stanowi I źródło dochodu

2

Stanowi II źródło dochodu Stanowi III źródło dochodu Stanowi I źródło dochodu Stanowi II źródło dochodu

2 4 2 0

Stanowi III źródło dochodu

1

Stanowią I źródło dochodu 6 Stanowią I źródło dochodu Szkolenia i doskonalenie Stanowią II źródło dochodu 5 Stanowią II źródło dochodu zawodowe Stanowią III źródło dochodu 7 Stanowią III źródło dochodu Stanowi I źródło dochodu 2 Stanowi I źródło dochodu Organizacja Konsulting targów i Stanowi II źródło dochodu 2 Stanowi II źródło dochodu konferencji Stanowi III źródło dochodu 2 Stanowi III źródło dochodu Stanowi I źródło dochodu 1 Stanowi I źródło dochodu Certyfikacja Inna Stanowi II źródło dochodu 1 Stanowi II źródło dochodu i akredytacja działalność Stanowi III źródło dochodu 3 Stanowi III źródło dochodu Źródło 64: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Prace rozwojowe

2 5 4 2 2 6 2 2 1

Powody podejmowania działalności badawczo-rozwojowej Spośród możliwych powodów podejmowania prac przez JBR, żadnego nie można uznać za najważniejszy lub najmniej ważny, zważywszy niskie różnice w ilościach wskazań. Respondenci najczęściej wybierali konkretne pytania ze strony klientów jako powód podejmowania działań, a najrzadziej zlecenia składane przez administrację publiczną. Wykres 41. Powody podejmowania działalności przez JBR Które z podanych poniżej kryteriów decydują o rozpoczęciu prac przez jednostkę (możliwość wyboru kilku odpowiedzi)? 20 15 10 5 0

14

13

Biznes plan Wprowadzanie przewidujący innowacyjnych określone zyski w technologii, co wiąże określonym przedziale się również z czasu prestiżem jednostki

16 10

Zalecenia Konkretne zapytania administracyjne ze strony (ministerstwa, urzędy, potencjalnych klientów itp.)

11

Wyniki badań rynku wskazujące na potencjalne zapotrzebowanie na produkt

Źródło 65: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Planowanie rozwoju technologii Większość JBR rzadko opracowuje scenariusze przyszłego rozwoju technologii. Stale robi to 7 jednostek na 27 przebadanych (na pytanie odpowiedziało 24 respondentów).

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

59

Wykres 42. Planowanie rozwoju technologii w JBR Czy w je dnos tce opr acow yw ane s ą s ce narius ze pr zys złe go r ozw oju te chnologii? 12

11

10 8

7 6

6 4 2 0 Zaw s ze

Czę s to

Sporadycznie

Źródło 66: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=27 Poziom innowacyjności opracowywanych technologii W opinii 19 respondentów wytwarzane technologie przez ich JBR mają wysoką lub bardzo wysoką użyteczność praktyczną. Niskiej oceny tworzonych technologii nie wybrał żaden respondent. Wykres 43. Ocena poziomu innowacyjności opracowywanych technologii Jak ą oce nę – w g k ryte r ium innow acyjnoś ci i prak tyczne go zas tos ow ania – nale ży przypis ać w ytw orzonym pr ze z je dnos tk ę te chnologiom ? 14 12 12 10 8

7

7

6 4 2 0 Bardzo w ys ok ą

Wys ok ą

Śr e dnią

Źródło 67: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Metody pozyskiwania nowych technologii W zdecydowanej większości nowe technologie, którymi dysponują JBR wytwarzane są w toku własnych badań. Drugim w kolejności źródłem technologii jest zakup licencji. Tylko niewielka część pozyskiwana jest w drodze zleceń podmiotom zewnętrznym.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

60

Wykres 44. Sposoby pozyskiwania technologii W jaki sposób pozyskiwane są przez jednostkę nowe technologie? 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

19

11 6

Własne badania (opracowywane są we własnym zakresie)

Zakup licencji (nabywane Outsourcing (pozyskanie są prawa do zlecane jest podmiotom zastosowania) zewnętrznym)

Źródło 68: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26 Wsparcie instytucji W opinii przebadanych przedstawicieli JBR, aby zwiększyć poziom innowacyjności gospodarki w regionie należy w pierwszej kolejności wspierać uczelnie i jednostki badawcze, a następnie parki technologiczne i przemysłowe oraz ośrodki szkoleniowo doradcze. Najmniej istotne w opinii respondentów jest wsparcie dla przedsiębiorstw konsultingowych i stowarzyszeń gospodarczych. Tabela 21. Wsparcie instytucji a rozwój innowacyjności w regionie

Jakie instytucje winny być wspierane z punktu widzenia potrzeb rozwoju innowacji w regionie (możliwość wyboru kilku odpowiedzi)? Uczelnie wyższe i jednostki badawcze Centra transferu technologii Parki technologiczne i przemysłowe Ośrodki szkoleniowe-doradcze Inkubatory przedsiębiorczości Przedsiębiorstwa konsultingowe Instytucje finansowe Stowarzyszenia gospodarcze Klastry Agencje Rozwoju Regionalnego Źródło 69: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR; Politechnika Lubelska 2007; n=26

N

20 8 14 11 10 3 6 3 5 6

Metody ułatwiania współpracy JBR z przemysłem Zdecydowana większość respondentów za najskuteczniejsze narzędzie rozwoju współpracy JBR z przemysłem uważa zachęty finansowe do prowadzenia badań – taką odpowiedz wskazano 21 razy. Następne w kolejności są: uproszczenie procedur korzystania z usług JBR – 12 wskazań, oraz rozwinięcie rynku kapitałowego finansującego wdrażanie nowych technologii – 10 wskazań. Za najmniej skuteczny sposób zwiększenia współpracy uznano stworzenie systemu zamówień publicznych dla firm, preferującego współpracę z organizacjami podaży innowacji – 3 wskazania.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

61

Tabela 22. Ocena metod ułatwiania współpracy JBR z przemysłem Jakie rozwiązana mogą ułatwić współpracę jednostek z przemysłem (możliwość wyboru kilku odpowiedzi)?

N

Zachęty finansowe do prowadzenia badań na rzecz przemysłu

21

Stworzenie systemu refundacji kosztów wdrożeniowych w przemyśle

7

Zbudowanie i rozwijanie systemu informacji i monitoringu potrzeb technologicznych

8

Budowanie systemu informacji o ofercie organizacji podaży innowacji (B+R)

4

Budowanie systemu informacji o potrzebach organizacji popytu innowacji (przemysł)

6

Stworzenie systemu zamówień publicznych dla firm, preferującego współpracę z organizacjami podaży innowacji

3

Rozwinięcie sfery ośrodków innowacji i przedsiębiorczości

4

Rozwinięcie rynku kapitałowego finansującego wdrożenie nowych technologii

10

Uproszczenie procedur korzystania z usług jednostek badawczych

12

Stworzenie programów wspierania rozwoju technologicznego na poziomie gmin i regionu

7

Źródło 70: Opracowanie własne na podstawie badania lubelskich JBR Politechnika Lubelska 2007; n=26 Tendencje w sektorze B+R w Lublinie Zjawiskiem negatywnie wpływającym na możliwości badawczo-rozwojowe Lubina i regionu są niskie w porównaniu z innymi województwami nakłady na działalność B+R oraz niskie nakłady na rozwój technologii informatycznych. Pod tym względem województwo Lubelskie zajmuje średnie pozycje i brak działań podjętych w tym zakresie – zwiększenia części PKB przeznaczanej na działalność rozwojową oraz na technologie informatyczne, nie spowoduje zwiększenia potencjału innowacyjności, na czym straci w pierwszej kolejności sam Lublin. Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest bardzo niska lokata województwa pod względem ilości absolwentów kierunków inżynieryjnych, a biorąc pod uwagę niską atrakcyjność tych kierunków studiów dla przyszłych studentów obawiać się można pogorszenia stanu rzeczy. Kwestia ta jest o tyle istotna, że inżynierowie stanowią trzon zakładów produkcyjnych, od których z kolei zależy możliwość przyciągania nowych kapitałów na lokalny rynek. Tylko firmy produkcyjne i eksportujące są w stanie to uczynić. Ponadto niska liczba inżynierów oznacza niską podaż pracowników, którzy mogliby znaleźć zatrudnienie w instytucjach badawczo-rozwojowych. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2004 r. w ramach prac nad RSI wynika, że oferta JBR jest w opinii przedsiębiorstw niedostosowana do potrzeb rynku MŚP. Taką opinię wyraziło 35,2% 20 przedsiębiorców przebadanych. Ponadto tylko 27% JBR znajdujących się w regionie lubelskim prowadzi rozpoznanie rynku pod kątem zapotrzebowania na nowe technologie, co jest zjawiskiem bardzo niepokojącym, negatywnie wpływającym na potencjał innowacyjności miasta. Sytuację pogarsza fakt niskich możliwości komercjalizacji badań. Zdaniem przedstawicieli JBR z regionu lubelskiego przebadanych przez zespół RIS w 2007 roku, zbyt mała jest liczba jednostek oferujących wsparcie z zakresu upowszechniania wyników badań (58,3% wskazań w badaniu RSI21), brak jest informacji o funkcjonowaniu i ofercie istniejących tego typu instytucji (50%), brak jest wymiernych korzyści ze współpracy z nimi (ok. 46%). Ponadto nisko ocenia się kompetencje instytucji wspierających komercjalizację badań (ok. 30%). Następnie należy zwrócić uwagę na fakt niskiej świadomości korzyści, jakie płyną z działań innowacyjnych, co jest powszechne wśród mieszkańców Lublina i Lubelszczyzny. Jak wskazują badania przedsiębiorcy przywiązują bardzo małą wagę do kontaktów z JBR. Ponadto jak wykazały analizy przeprowadzone na potrzeby opracowania strategii LMW, bardzo niski jest poziom współpracy pomiędzy przedsiębiorcami i naukowcami w regionie. Brak jest efektywnego systemu wymiany informacji i wiedzy.

20 21

RSI Województwa Lubelskiego; Lublin 2004. ibidem

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

62

Kolejnym niepokojącym zjawiskiem jest niski stan rozwoju infrastruktury technicznej sprzyjającej rozwojowi społeczeństwa informacyjnego oraz brak sprawnej infrastruktury umożliwiającej transfer wiedzy ze środowiska naukowego do przedsiębiorstw (Parków Przemysłowych i Naukowo – Technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości, firm typu spin-off, etc.). Spostrzeżenia te podzielają także autorzy RSI dla województwa lubelskiego, którzy twierdzą, że działalność JBR regionu, w tym Lublina, ma znaczenie wyłącznie lokalne i może zaspokoić potrzeby firm o niskim znaczeniu produkcyjnym. Nakłady na działalność B+R Wydatki na działalność B+R obejmują finansowanie trzech rodzajów badań: badania podstawowe i stosowane oraz prace rozwojowe. W regionie lubelskim poziom tego rodzaju wydatków znacznie odbiega od poziomu dla reszty kraju. W latach 20022006 w Województwie Lubelskim na jednego mieszkańca przeznaczono średnio na ten cel 74 zł, podczas gdy w całym kraju średnia ta wyniosła134,5 zł. Poziom finansowania działalności badawczej stale rośnie, zarówno w Polsce jak i w Województwie Lubelskim, ale nadal utrzymuje się wspomniana dysproporcja na poziomie średnio 60 zł22. Wykres 45. Nakłady na działalność B+R w ZŁ per capita w Polsce i Województwie Lubelskim 180,00 zł 160,00 zł 140,00 zł 120,00 zł

135,00 zł 118,00 zł

77,00 zł 63,00 zł

154,56 zł

119,00 zł

100,00 zł 80,00 zł

146,00 zł

84,00 zł

83,21 zł

63,00 zł

60,00 zł 40,00 zł 20,00 zł 0,00 zł 2002

2003 W oje w ództw o Lube lskie

2004

2005

2006

Polska

Źródło 71: Urząd statystyczny w Lublinie Finansowanie działalności innowacyjnej Działalność badawczo-rozwojowa jest elementem szerszego procesu, jakim jest działalność innowacyjna. Obejmuje ona szereg innych działań istotnych z punktu widzenia jakości transferu technologii z JBR do sektora małych i średnich przedsiębiorstw, a mianowicie:  Zakup licencji, nabycie praw patentowych, ujawnień know-how, itp.;  Prace wdrożeniowe poprzedzające uruchomienie produkcji na skalę przemysłową;  Zakup i montaż maszyn i urządzeń oraz rozbudowę lub modernizację budynków służących wdrażaniu innowacji;  Szkolenie personelu;  Marketing nowych i zmodernizowanych wyrobów. Dysproporcja pomiędzy Województwem Lubelskim a resztą kraju jest jeszcze większa, jeżeli weźmie się pod uwagę poziom finansowania działalności innowacyjnej. Wydatki w województwie w latach 2002-2006 stanowią zaledwie 2,9% wydatków ogólnopolskich. Widać także pewne różnice w trendach finansowania działalności innowacyjnej. W latach 2002-2006 w Województwie spadał udział środków własnych spośród wszystkich rodzajów środków przeznaczanych na działalność innowacyjna, podczas gdy w Polsce rósł. Odwrotną sytuację widać w przypadku środków pochodzących z kredytów bankowych. W Województwie Lubelskim z tego źródła korzysta się coraz szerzej, przeciwnie niż w pozostałej części kraju. Na Lubelszczyźnie nieco wyższy jest także udział środków zagranicznych przeznaczanych na finansowanie działalności innowacyjnej niż w całej Polsce. Ogólnie rzecz biorąc w działalności innowacyjnej, Lublin i region coraz mniej korzysta ze środków lokalnych, sięgając po kredyty lub środki zagraniczne.

22

Obliczenia własne na podstawie danych US Lublin.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

63

Wykres 46. Struktura wydatków na działalność innowacyjną w Województwie Lubelskim w latach 2002-2006 100,00

88,26

90,00

83,02

81,77

76,22

80,00

66,36

70,00 60,00 50,00 40,00

28,19

30,00 20,00

2,29 0,00

10,00 0,00

14,93 1,38 0,67

9,45

2002 Środki w łasne

15,91 2,32 0,00

2003

19,49 4,30 0,00

3,48 1,97

2005

2006

2004

Środki budżetow e

Środki zagraniczne

Kredyty bankow e

Źródło 72: Urząd statystyczny w Lublinie Wykres 47. Struktura wydatków na działalność innowacyjna w Polsce w latach 2002-2006 90,00 80,00

82,41

81,59

81,20

82,27

73,05

70,00 60,00 50,00 40,00 25,02

30,00

16,67

20,00 10,00

1,13 0,80 2002

16,17

14,70

14,48

1,23 0,90

1,15 1,10

1,84 1,04

1,66 1,59

2003

2004

2005

2006

0,00

Środi w łasne

Środki budżetow e

Środki zagraniczne

Kredyty bankow e

Źródło 73: GUS Instytucje Transferu Technologii Transfer technologii to proces przystosowywania wyników badań naukowych, patentów lub oryginalnych pomysłów do ich praktycznego zastosowania w gospodarce, szczególnie w produkcji. Proces ten składa się z kilku faz: prac badawczych i inżynierskich, polegających na wykonaniu modeli i prototypów lub sprawdzaniu przebiegu proponowanego procesu technologicznego, określenia cech użytkowych i ekonomicznych proponowanych nowych wyrobów lub nowych procesów technologicznych i badań jakościowych, analizy rynku, wyboru najwłaściwszego producenta, ustalenia zasad finansowoprawnych dla producenta i uczelni oraz uruchomienia produkcji. Natomiast komercjalizację można określić jako czynności prawne, finansowe i związane z jakością proponowanych nowych rozwiązań. W szczególności, w zakres tych czynności wchodzi określenie potrzeb rynku, określenie i zlecenie badań jakościowych oraz ustalenie prawnych zasad przejmowania projektu przez producenta od uczelni (patent, licencja, know-how, itp.). Instytucje, które łączą te trzy działania, w różnych proporcjach zależnie od profilu działalności to instytucje lub centra transferu technologii [CTT]. Nazwą tą określa się nienastawioną na zysk jednostkę doradczą, szkoleniową i informacyjną, realizującą programy wsparcia transferu i komercjalizacji technologii i wszystkich towarzyszących temu procesowi zadań. Działalność CTT na styku sfery nauki i biznesu (stąd częsta nazwa jednostki pomostowe), ma doprowadzić do wchłonięcia nowoczesnych technologii przez działające w regionie małe i średnie firmy, a tym samym przyczynić się do podniesienia innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw oraz regionalnych struktur gospodarczych. Do podstawowych celów działalności centrów należy zaliczyć:  Waloryzację potencjału naukowo-innowacyjnego w regionie, tworzenie baz danych i rozwijanie sieci kontaktów między światem nauki i gospodarki;  Opracowywanie studiów przedinwestycyjnych, obejmujących rozpoznanie zalet nowych produktów i technologii oraz porównanie ich ze znajdującymi się na rynku substytutami, ocenę wielkości potencjalnego rynku, oszacowanie kosztów produkcji i dystrybucji oraz niezbędnych nakładów inwestycyjnych;

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

64

 Identyfikację potrzeb i możliwości innowacyjnych poszczególnych podmiotów gospodarczych (audyt technologiczny);  Popularyzację, promocję i rozwój przedsiębiorczości technologicznej. W województwie lubelskim istnieją 23 instytucje zajmujące się transferem technologii, z czego aż 19 funkcjonuje w samym Lublinie23. Większość z nich jest instytucjami państwowymi, co wynika z faktu, że są to katedry lub wydziały uczelniane – w większości Politechniki Lubelskiej. Tabela 23. Formy działalności instytucji TT w Lublinie Forma działalność Liczebność Jednostka państwowa 8 Fundacja 3 Spółka akcyjna 2 Spółka z o.o. 3 Organizacja pozarządowa 2 Szkoła wyższa (Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji) 1 Razem 19 Źródło 74: Katalog instytucji wsparcia innowacji i transferu technologii w województwie lubelskim Są to w większości instytucje małe lub bardzo małe. Średnie zatrudnienie w nich to 28 osób, przy czym tylko dwie zatrudniają powyżej stu osób. W 12 natomiast zatrudnienie nie przekracza 20 osób24. Są to też w większości instytucje założone w połowie lat ’90 i funkcjonujące około 15 lat. Starsze CTT to wydziały Politechniki Lubelskiej. Dominacja katedr uczelnianych odbija się także w strukturze pochodzenia środków utrzymania. Dla 7 CTT pierwszym źródłem utrzymania są dotacje pochodzące z Ministerstw. Tabela 24. Główne źródła finansowania działalności lubelskich CTT Pierwsze źródło finansowania działalności Liczebność Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 7 Kapitał własny 2 Działalność usługowa 4 Fundusze strukturalne UE 4 Ministerstwo Gospodarki 2 Razem 19 Źródło 75: Katalog instytucji wsparcia innowacji i transferu technologii w województwie lubelskim Głównymi obszarami działalności lubelskich CTT są badania i doradztwo w zakresie możliwości i warunków wdrażania nowych technologii i rozwiązań. Niewiele instytucji zajmuje się komercjalizacją badań i tylko pojedyncze zabezpieczeniami finansowymi działalności rozwojowej takimi jak poręczenia kredytów czy bezpośrednie inwestowanie. Tabela 25. Główne obszary działalności lubelskich CTT Pierwszy obszar działalności Liczebność Komercjalizacja badań 3 Badania 5 Wsparcie działalności naukowej 2 Doradztwo 5 Poręczenie kredytowe 1 Kształcenie 1 Wsparcie przedsiębiorstw 1 Inwestycje 1 Razem 19 Źródło 76 Katalog instytucji wsparcia innowacji i transferu technologii w województwie lubelskim

23 24

Lista lubelskich CTT znajduje się w Załączniku Źródło: Obliczenia własne na podstawie Katalogu instytucji wsparcia innowacji i transferu technologii w województwie lubelskim

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

65

Park naukowo – technologiczny Kluczową instytucją transferu wiedzy w Lublinie jest Park Naukowo-Technologiczny. Struktura organizacyjna parku jest nietypowa – park jest zarządzany przez dwie spółki, które podzieliły między sobą kompetencje. Nasuwa to dość oczywiste pytanie o przyczyny tego stanu rzeczy. Koncepcja powstania parku sięga lat dziewięćdziesiątych, jednak formalne działania podjęto w 2003 roku, kiedy to powstała spółka Lubelski Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o. (LPNT Sp. z o.o.). Początkowo Akademia Rolnicza w Lublinie miała wnieść do spółki działkę, na której miał być zlokalizowany park. Jednak w rezultacie sporów o podział głosów zrezygnowała z tej koncepcji. Obecnie udziałowcami spółki są:  Politechnika Lubelska (21%),  Samorząd Województwa Lubelskiego (21%),  Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (21%),  Gmina miejska Lublin (21%),  Akademia Medyczna w Lublinie (2,67%),  Akademia Rolnicza w Lublinie (2,67%),  Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego Polskiej Akademii Nauk w Lublinie (2,67%),  Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (2,67%),  Lubelski Fundusz Kapitałowy Sp. z o.o. z siedzibą w Lublinie (2,67%),  Przedsiębiorstwo Państwowe ’’FS-Holding” Korporacja Finansowo – Przemysłowa w Lublinie (2,67%). W 2005 roku powołano spółkę Park Naukowo-Technologiczny Województwa Lubelskiego S.A. (PNTWL S.A.). Jej udziałowcami są:  Akademia Rolnicza w Lublinie (72,4%),  Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego (27,6%). Spółki podzieliły między siebie kompetencje zarządzania parkiem. Obrazuje je poniższa tabela. Tabela 26 Podział zadań pomiędzy PNTWL S.A. a LPNT Sp. z o.o. Zadania realizowane przez PNTWL S.A. Zadania realizowane przez LPNT Sp. z o.o. 1.Zarządzanie i administrowanie budynkiem 1. Współpraca Parku z Centrami Technologicznymi. Parku. 2. Pozyskiwanie środków finansowych 2. Pozyskiwanie środków finansowych na realizację na funkcjonowanie Parku jako całości. badań prowadzonych w Centrach Technologicznych. 3. Kontynuowanie rozpoczętej inwestycji 3. Pozyskiwanie środków finansowych na wyposażenie i pozyskiwanie środków na finansowanie tego laboratoriów. przedsięwzięcia. 4. Poszukiwanie i pozyskiwanie inwestorów 4. Ukierunkowywanie badań prowadzonych w CT pod strategicznych. względem możliwości komercjalizacji wyników. 5. Planowanie działalności strategicznej 5. Pomoc Centrom Technologicznym w komercjalizacji i operacyjnej całego Parku. wyników prowadzonych badań. 6. Współpraca, w celu wymiany doświadczeń, 6. Poszukiwanie podmiotów zainteresowanych z parkami działającymi na terenie Polski zlecaniem Centrom Technologicznym przeprowadzenia oraz z organizacjami skupiającymi PNT w Polsce badań. i na świecie (np. IASP). 7. Prowadzenie selekcji lokatorów Parku 7. Organizowanie współpracy pomiędzy Centrami pod kątem możliwości realizacji za ich Technologicznymi w celu poszukiwania wspólnych pośrednictwem celów Parku i możliwości obszarów badań. osiągnięcia efektu synergii. 8. Prowadzenie współpracy z uczelniami i ośrodkami B+R działającymi w regionie. Źródło 77 Materiały zamieszczone na stronie PNTWL S.A.: www.pntwl.lublin.pl Spółka Park Naukowo-Technologiczny Województwa Lubelskiego S.A. (PNTWL S.A.) jest właścicielem działki, na której jest ulokowany park.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

66

Istnienie dwóch spółek zarządzających trudno jest uzasadniać racjonalnymi przesłankami – powoduje to niejasności w ocenie funkcjonowania parku oraz rozmywanie odpowiedzialności za jego funkcjonowanie (pomimo podziału kompetencji przedstawionego z tabeli 1, który nie dla wszystkich zainteresowanych musi być przejrzysty). Może to też być mylące i zniechęcające dla potencjalnych inwestorów. Taka dwoista struktura nie ma logicznego uzasadnienia i wynika jedynie z braku porozumienia pomiędzy stronami zaangażowanymi w tworzenie parku. Park zajmuje działkę o powierzchni 4 ha. Jest to stosunkowo niewielka powierzchnia w porównaniu z innymi parkami w Polsce. Obecnie trwają wykończeniowe prace budowlane, prowadzone w oparciu o projekt kompleksu budynków na tym terenie. Za inwestycję odpowiedzialny jest Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego. W założeniach część budynku miała być oddana w 2006 roku, jednak prace budowlane nadal trwają. W 2008 roku planuje się oddanie pierwszego segmentu. Segment ten w 90% ma być przeznaczony pod laboratorium prowadzone przez uczelnie lubelskie, a pozostałą powierzchnię mają zajmować biura. Każda ze spółek ma odrębne zasoby kadrowe. W PNTWL S.A. pracują dwie osoby, które zajmują się całością działań spółki. LPNT Sp. z o.o. zatrudnia 8 osób, część z nich to osoby zatrudnione jedynie w ramach realizowanych projektów. Wśród pracowników tej spółki są dwie osoby z tytułem naukowym doktora lub wyższym oraz sześć osób będących jednocześnie pracownikami uczelni wyższych. Chociaż Park jeszcze nie istnieje, to opracowane zostały założenia dotyczące oferty i od pewnego czasu realizowane są projekty miękkie. Spółki niezależnie realizują projekty finansowane z funduszy strukturalnych. LPNT Sp. z o.o. prowadzi trzy projekty związane z transferem technologii finansowane ze ZPORR (działanie 2.6). Pierwszy projekt dotyczy budowy systemu wsparcia dla komercjalizacji wyników badań naukowych. Główne działania w projekcie to opracowanie procedur komercjalizacji wiedzy oraz przeszkolenie wybranych pracowników w zakresie wiedzy eksperckiej ds. komercjalizacji wiedzy. Prowadzone są również seminaria na temat tworzenia firm typu start-up. Kolejny projekt polega na przygotowywaniu i publikowaniu ofert technologicznych lubelskich naukowców. Ostatni dotyczy własności intelektualnej. W ramach powyższych projektów w 2007 roku przeprowadzono 10 szkoleń dla naukowców i przedsiębiorców z zakresu transferu technologii. PNTWL S.A. prowadzi dwa projekty. Pierwszy jest finansowany z SPO WKP (działanie 1.3) i dotyczy podnoszenia kompetencji zarządzających Parkiem, a drugi finansowany z ZPORR (działanie 2.6) obejmuje wdrożenie Regionalnego Portalu Gospodarczego. W ramach funkcjonowania Parku planowane jest uruchomienie inkubatora. Ma się on znajdować w ostatnim z segmentów budynku. Prócz tego w Parku mają być ulokowane wspomniane laboratoria. Obecne plany zakładają, że jedno z nich ma zajmować się certyfikacją żywności. Oferowane przez nie usługi będą z jednej strony bardzo nowoczesne i specjalistyczne, a z drugiej bardzo kosztowne (z punktu widzenia firm lokalnych). Park współpracuje z centrami technologicznymi prowadzonymi przez uczelnie (Centrum Biotechnologii (UMCS), Centrum Elektroniki, Optoelektroniki i Teleinformatyki (Politechnika Lubelska), Centrum Ochrony Środowiska (Politechnika Lubelska). Obie spółki prowadzą działania promocyjne, które głównie polegają na wydawaniu folderów informacyjnych oraz udziale w konferencjach i seminariach. W ciągu ostatniego roku PNTWL S.A. 8 razy prezentowała się na konferencjach, a LPNT Sp. z o.o. 5 razy. W latach 2005-2007 pierwsza spółka wydała na cele promocyjne 20 tys. zł, a druga 100 tys. zł. Część działań promocyjnych prowadzonych jest w ramach realizowanych projektów. Nasuwa się pytanie o celowość prowadzenia promocji Parku, skoro nie jest on jeszcze przygotowany na przyjęcie przedsiębiorstw. Park ma dużo kontaktów z władzami lokalnymi i regionalnymi oraz z uczelniami lubelskimi. Współpraca ma charakter zarówno formalny (wynikający m.in. z tego, że udziałowcy Parku reprezentują różne środowiska) jak i nieformalny. Stąd władze Parku są dobrze zorientowane w sytuacji regionu. Projekt Parku (budowa budynku badawczo-biurowego) znalazł się na liście projektów indywidualnych Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Całkowity koszt projektu oszacowano na 5,66 mln euro, z czego 4,80 mln euro ma pochodzić z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Instytucją odpowiedzialną za realizację tego projektu jest Samorząd Województwa Lubelskiego (Urząd Marszałkowski). W bezpośrednim sąsiedztwie Parku znajduje się Specjalna Strefa Ekonomiczna (podstrefa w ramach SSE Mielec). Konsekwencje tego faktu zostały omówione w rozdziale 4. Od utworzenia pierwszej spółki zarządzającej Parkiem minęło już prawie 5 lat. Okres rozruchu jest więc bardzo długi. Park wciąż nie funkcjonuje, nie zakończono budowy budynków. LPNT Sp. z o.o. stara się realizować, mimo braku infrastruktury pewne funkcje, które powinien spełniać Park w ramach projektów finansowanych ze ZPORR. Trzy projekty, które w tej chwili są prowadzone dotyczą procesów komercjalizacji wyników badań.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

67

Pozycję konkurencyjną Lubelskiego Parku Naukowo- Technologicznego na tle innych instytucji tego typu ustalono w ramach badania „Benchmarking parków technologicznych w Polsce”, które firma ECORYS przeprowadziła w okresie styczeń – marzec 2008 r. na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. W badaniu uwzględniono 29 parków z terenu całej Polski. Punktem wyjścia do stworzenia listy rankingowej parku było 45 wskaźników pogrupowanych w 8 obszarach funkcjonowania parków:  Organizacja i zarządzanie,  Infrastruktura i zasoby,  Lokatorzy parku,  Oferta parku,  Transfer i komercjalizacja technologii,  Efektywność działania,  Promocja i komunikacja,  Otoczenie, oddziaływanie na region i współpraca z innymi podmiotami. Wskaźnik syntetyczny, obrazujący pozycję konkurencyjną parku jest średnią arytmetyczną wskaźników subsyntetycznych, obrazujących pozycję w 8 wymienionych obszarach. W każdym z obszarów również sporządzano ranking, gdzie wyróżniono pięć grup rankingowych. Spośród poszczególnych obszarów LPNT najlepiej wypadł w obszarze organizacja i zarządzanie, gdzie znalazł się w grupie drugiej. Wpływ na to miały wysokie wartości wskaźnika monitorowania realizacji celów oraz wskaźnik strategii współpracy z naukowcami. Pozycja rankingowa w tym obszarze została obniżona przez brak wdrożonych norm i procedur zarządzania jakością. W obszarze infrastruktura i zasoby spółkę zakwalifikowano do czwartej grupy rankingowej. Na takie przyporządkowanie wpłynęły: brak laboratoriów, inkubatora i eksperymentatorów oraz brak powierzchni gotowej do użytkowania. Pozytywny wpływ na pozycję w rankingu miał wysoki udział pracowników z wyższym wykształceniem technicznym oraz będących jednocześnie pracownikami uczelni wyższych. Kolejny obszar dotyczy lokatorów parku, gdzie LPNT znalazł się w piątej grupie, ponieważ nie posiada lokatorów. W obszarze oferta Parku spółka znalazła się w trzeciej grupie rankingowej. Pozytywnie przyczyniły się do tego ilość oferowanych usług i udział usług oferowanych bezpłatnie. Transfer i komercjalizacja technologii to obszar, w którym LPNT zakwalifikowano do czwartej grupy rankingowej. Spółka nie posiada dodatkowych funkcji proinnowacyjnych, takich jak centrum transferu technologii czy centrum zaawansowanych technologii. Zdecydowanie pozytywnie wyróżnia ją ilość przeprowadzonych szkoleń z zakresu transferu technologii. Kolejny obszar dotyczy efektywności działania i tu LPNT znalazł się również w czwartej grupie rankingowej. W tym obszarze spółka wykazała się wysokim udziałem środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub innych środków z Unii Europejskiej lub pozyskanych jako granty z innych organizacji międzynarodowych w przychodach ogółem, jednak udział środków pozyskanych na rozwój infrastruktury technicznej wpływa negatywnie na pozycję w rankingu. W obszarze promocja i komunikacja spółka została zakwalifikowana do grupy czwartej ze względu na niską liczbę wyników wyszukiwania w wyszukiwarce internetowej oraz stosunkowo niską liczbę pracowników zajmujących się promocją Parku. Pozytywnie zostało ocenione posiadanie strony internetowej oraz jej aktualizacja. Ostatnim z ocenianych obszarów jest otoczenie, oddziaływanie na region i współpraca z innymi podmiotami, gdzie LPNT znalazł się znów w czwartej grupie rankingowej. Spółka jest członkiem stosunkowo niewielu sieci lub organizacji branżowych, oraz nie prowadzi projektów w partnerstwie. Powyższe czynniki przyczyniły się do niskiej pozycji w rankingu. Spółka osiągnęła jednak wysoką wartość dla wskaźnika „liczba organizacji eksperckich współpracujących z Parkiem” Diagnoza sytuacji pozwoliła na zidentyfikowanie następujących problemów związanych z funkcjonowaniem Parku:  Znaczne opóźnienia w oddaniu budynków Parku do użytku,  Długi okres rozruchu,  Spory wśród właścicieli parku,  Brak funkcji lokacyjnej, (czyli możliwości przyjmowania firm do parku jako lokatorów), ograniczenie do funkcji centrum transferu technologii,  Mało przejrzysta struktura organizacyjna,  Park może spotkać się z barierą popytu (ze strony małych firm) na usługi laboratoryjne ze względu na ich wysoką cenę,  Budynki nie należą obecnie do żadnej ze spółek. Mają zostać wniesione przez Urząd Marszałkowski aportem (istnieje zagrożenie, że Urząd będzie chciał zająć część pomieszczeń budynku na własne potrzeby). Istnieją też warunki zewnętrzne, które mogą utrudnić jego rozwój:  Słaba infrastruktura transportowa, brak lotniska,  Brak zaplecza przemysłowego w regionie,  Stagnacja gospodarcza Lublina i odpływ wykwalifikowanych kadr z regionu.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

68

Wydaje się, że długi okres istnienia parku, wsparcie władz samorządowych oraz liczne możliwości oferowane przez programy finansowane z funduszy unijnych w połączeniu z dość dobrą koniunkturą rynkową powinny przyczynić się do rozwoju parku. Rozwój ten jednak nie następuje, park korzysta ze środków zewnętrznych w postaci granów unijnych i innej pomocy finansowej, prowadząc raczej miękkie projekty na niewielką skalę, podejmując raczej pozorne działania w kierunku pełnienia roli parku technologicznego. Zagospodarowanie budynków na własne potrzeby przez Urząd Marszałkowski wydaje się być realnym zagrożeniem dla dalszego funkcjonowania parku. Jeżeli ten scenariusz zostanie zrealizowany, prawdopodobnie formuła parku ulegnie zmianie, a park jako instytucja zostanie zmarginalizowany. Z drugiej strony, obserwując postęp w realizacji tego projektu nie można by odmówić racjonalności w postępowaniu Urzędu Marszałkowskiego, gdyby rzeczywiście zamierzał zagospodarować budynki na inne cele, np. stworzenie centrum obsługi inwestora. LPNT powinien stać się kluczowym elementem realizacji założeń projektu Lublin Miasto Wiedzy. Jednak, aby park mógł się przyczynić do realizacji jego celów, musi sprawnie i skutecznie funkcjonować. W obecnej postaci nie można mówić o pełnym wykorzystaniu potencjału parku, choć jego działania w pewnej mierze wpływają na procesy transferu wiedzy. Dlatego władzom lokalnym powinno zależeć na poprawie jego działania. Poniżej przedstawiono teoretyczne założenia, co do możliwości wywierania wpływu parków technologicznych na transfer i popularyzację wiedzy oraz stopień, w jakim LPNT spełnia te założenia. Jednym z założeń projektu jest wzmocnienie potencjału Lublina poprzez transfer wiedzy. Założenie to jest zgodne z koncepcją regionów uczących się, według której czynniki konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw (takie jak przedsiębiorczość, innowacyjność, powiązania sieciowe) powstają w warunkach lokalnych. Regulacje na poziomie lokalnym zapewniają większą elastyczność, są lepiej dostosowane do danej sytuacji, często opierają się na partnerstwie publiczno-prywatnym, co z kolei zwiększa partycypację społeczną. Region uczący się koncentruje się na tworzeniu wiedzy, opiera się na sieci powiązań różnych środowisk (biznesu, naukowego, politycznego, instytucjonalnego itp.), podnoszeniem walorów zasobów ludzkich. Takie podejście do rozwoju zwiększa prawdopodobieństwo sukcesu w zglobalizowanej gospodarce. Wiele spośród elementów wspomnianych powyżej jest realizowanych przez park technologiczny. Spełnia on rolę łącznika pomiędzy różnymi podmiotami środowiska lokalnego oraz zapewnia przepływ wiedzy i informacji między nimi. Transfer wiedzy w ramach funkcjonowania parku może następować w postaci sformalizowanej, czyli przez instytucje parku (np. centrum transferu technologii), organizowane szkolenia, konferencje czy seminaria lub poprzez wszystkie relacje nieformalne nawiązywane w ramach funkcjonowania parku. Na Lubelszczyźnie w 2006 roku swoją działalność prowadziły 42 jednostki naukowo-badawcze (łącznie z uczelniami), co stanowiło 4% wszystkich jednostek funkcjonujących w kraju. Potencjał ten powianiem zostać wykorzystany przez lokalne przedsiębiorstwa. Aby to mogło nastąpić, LPNT powinien być nie tylko punktem, gdzie spotykają się uczelnie lubelskie, władze samorządowe (Urząd Miasta Lublin, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego) oraz jednostki badawczo-rozwojowe, ale przede wszystkim firmy. Przy spełnieniu tego warunku może stać się doskonałą platformą wymiany doświadczeń pomiędzy tymi podmiotami. Jest to jego unikalną cechą i powinno być wykorzystane do wspomagania rozwoju miasta. Aby park stał się instytucją pośredniczącą między naukowcami a przedsiębiorcami, musi osiągnąć pełną funkcjonalność i poza funkcją transferową, pełnić także podstawowe funkcje lokalizacyjne. Park może być również bardzo skutecznym narzędziem wykorzystywanym do innych celów, które zamierza się osiągnąć w ramach projektu. Może on służyć popularyzacji wiedzy np. poprzez otwarcie eksperymentatoriów dla dzieci i młodzieży. Funkcjonowanie parku stworzy lokalnym firmom możliwości kontaktu z nowymi technologiami. Park jest też doskonałym narzędziem promocji i nawiązywania kontaktów międzynarodowych oraz krajowych. W swym założeniu park tworzy sieci współpracy oraz wielopłaszczyznowe powiązania formalne i nieformalne, co również wpisuje się w założenia projektu. Planowane laboratorium certyfikacji żywności będzie, jako jedne z niewielu w kraju, oferowało tego typu usługi, co zwiększy znaczenie Lublina, jako ośrodka naukowego. Park może również prowadzić lub uczestniczyć w projektach międzynarodowych, włączyć się w sieci międzynarodowe służące wymianie doświadczeń, ale również pomagające podmiotom zaistnieć na arenie międzynarodowej. Na zakończenie warto podkreślić, że badania przeprowadzone przez OECD i potwierdzone przez większość przykładów amerykańskich i europejskich wskazały wyraźne niebezpieczeństwo fiaska przedsięwzięć organizowania miasta wiedzy w przypadku tworzenia technopolii bez spełnienia serii warunków koniecznych25. Do najważniejszych zaliczono między innymi dwa poniższe:  Obecność wyspecjalizowanych laboratoriów badawczych reprezentujących światowy poziom (wyspecjalizowanych – z uwagi na to, że zauważono, że technopolie rozwijają się raczej wokół pewnej specyficznej dziedziny technologicznej, jak np.: telekomunikacja czy biotechnologia, aniżeli dzięki samej obecności uniwersytetu) 25

Uwagi za

: Markowski T., Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

69

 Posiadanie otoczenia lokalnego sprzyjającego organizacji produkcji intelektualnej (zaobserwowano bowiem, że sztuczne zgromadzenie firm high-tech oderwanych od środowiska lokalnego nie może wzbudzić trwałej dynamiki rozwoju). Władze miasta i uczelni powinny szczerze odpowiedzieć sobie na pytanie, czy istotnie w wystarczającym stopniu w Lublinie spełnione są ww. warunki, tj. czy nieinnowacyjne zaplecze rolnicze Lublina i sporadyczne, spektakularne sukcesy naukowców z lubelskich ośrodków badawczych stanowią wystarczający kapitał początkowy.

3.4.7

Atrakcyjność inwestycyjna

Atrakcyjność inwestycyjna rozumiana jest jako zdolność skłonienia do inwestycji poprzez oferowanie kombinacji korzyści lokalizacji możliwych do osiągnięcia w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej 26. Korzyści te wynikają z określonych cech obszaru (tzw. czynników lokalizacji), w którym działalność jest rozwijana jest działalność gospodarcza. Obszary oferujące optymalną kombinację czynników lokalizacji są atrakcyjne inwestycyjnie, gdyż pozwalają na redukcję nakładów inwestycyjnych i bieżących kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa, ułatwiając maksymalizację zysków oraz zmniejszając ryzyko niepowodzenia inwestycji. Podstawowa grupa czynników, które należy wziąć pod uwagę w ocenie atrakcyjności miasta to te związane z demografią. Powodem nie jest tylko fakt, że kapitał ludzki obok środków trwałych oraz kapitału finansowego uznaje się za podstawowy zasób w ekonomii, ale również ze względu na rosnącą rolę czynnika ludzkiego w gospodarce opartej na wiedzy. Liczący ok. 350 tys. mieszkańców Lublin jest stolicą i największym miastem województwa lubelskiego, zamieszkiwanego przez ponad 2 mln 180 tys. osób. Województwo lubelskie jest regionem o charakterze rolniczym. Wykres 48. Wskaźnik obciążenia demograficznego (ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym) w 10 największych miastach Polski 56 54 52 50 48 46 44

48,9

49,3

2002

49,3

50,1

2003

50,7

2004

51,9

52,2

52,8

2005

52,8

53,9

2006

Źródło 78: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Lublin posiada jedne z najkorzystniejszych warunków dotyczących obciążenia demograficznego pośród 10 największych miast Polski. Różnica 3 punktów procentowych nie jest bynajmniej bez znaczenia, jak mogłoby się wydawać. O tyle więcej osób zarabia, jest w wieku produkcyjnym, odprowadza wyższe podatki, a w efekcie pozwala miastu na większą ilość inwestycji. Sytuacja w Lublinie jest jednak jeszcze lepsza, co pokazują poniższe dane.

26

Kalinowski T. (red.), Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, IBnGR 2007.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

70

Wykres 49 Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w ludności miasta 25 20

16

17,1

17,2

17,3

17,5

17,7

18,1

18,8

20

20

15 10 5 0

2002

2003

2004

2005

2006

Źródło 79: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Lublin posiada najniższy wśród 10 największych miast Polski odsetek osób w wieku poprodukcyjnym. Oznacza to, że ludność Lublina jest, na tle konkurencji, stosunkowo młoda, co zwiększa szanse rozwojowe miasta w przyszłości. Lublin odczuwa wszystkie korzyści, ale i wady bycia stolicą regionu uważanego za niezbyt nowoczesny. W wielu aspektach dane dotyczące Lublina odpowiadają dokładnie danym dotyczącym regionu. Dlatego rozpatrzmy dane dotyczące nie tylko samego miasta, ale i jego bliższego i dalszego zaplecza. Województwo lubelskie charakteryzuje się najwyższym w skali całego kraju udziałem wśród kategorii bezrobotnych osób z wykształceniem wyższym (8,1% przy średniej krajowej na poziomie 5,5%) oraz osób z wykształceniem policealnym i średnim: ogólnokształcącym oraz zawodowym (34,7% przy średniej krajowej 29,5%). Jednocześnie region posiada jeden z najniższych wskaźników w kraju wskaźnik udziału w populacji bezrobotnych osób o najniższym poziomie wykształcenia 27. Świadczy to dobitnie o charakterze rynku pracy i, pośrednio, o rodzaju gospodarki panującym na tych terenach: oferującym mało wymagające prace, potencjalnie mało innowacyjnym, którego absolutnie nie można uznać za przykład gospodarki opartej na wiedzy. Podobnie niekorzystnie sytuację regionu postrzegają także jego mieszkańcy. Województwo lubelskie ma najniższe w kraju ujemne saldo migracji w ruchu wewnętrznym. Jak to ujęto w raporcie dotyczącym Regionalnej Strategii Ewaluacji: „Jest to również „twardy” wskaźnik atrakcyjności województw – te województwa, które uzyskały najwyższy wynik salda dodatniego uznać należy za najlepiej postrzegane, jako regiony dające szansę rozwoju osobom decydującym się na emigrację. Z kolei te regiony, gdzie ujawnia się wyraźne saldo ujemne, to regiony, gdzie nie tylko nie ma znaczącego napływu nowych osób, ale skąd na relatywnie dużą skalę wyjeżdżają - dostrzegając brak perspektyw rozwojowych w macierzystym województwie – także dotychczasowi mieszkańcy. Przy takim ujęciu sytuacja woj. Lubelskiego jawi się jako wysoce niekorzystna” 28. Równocześnie, jako jedno z trzech województw w kraju, lubelskie miało nieujemne saldo migracji w ruchu zewnętrznym. Ponieważ stan ten nie został spowodowany masowym napływem imigrantów z zagranicy, to wytłumaczeniem opisywanej sytuacji może być jedynie niska mobilność i siła przebicia statystycznego mieszkańca Lubelszczyzny. W porównaniu do mieszkańców innych regionów, lublinianie stosunkowo rzadko decydują się na emigrację zagraniczną, wybierając przemieszczenie się wewnątrz kraju. Ważnym czynnikiem decydującym o lokowaniu inwestycji i postrzeganiu miasta jest poziom wykształcenia jego mieszkańców. Zazwyczaj podaje się go jako odpowiedni odsetek. Niemniej istotna jest jednak ogólna liczba wykształconej siły roboczej, opisująca „głębokość” danego rynku pracy (por. wykres poniżej) i stanowiąca często decydujący wskaźnik dla dużych koncernów, planujących zatrudnić znaczną liczbę osób.

27

dane GUS za 2005 r. Wójcik W./red/, Monitoring i ewaluacja Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego, Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin 2007, s. 224. 28

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

71

Wykres 50. Liczba osób z wykształceniem średnim, policealnym lub wyższym w 2002 r. 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0

Źródło 80 Dane GUS (spis powszechny 2002). Powyższe dane mogą napawać mieszkańców Lublina uzasadnionym optymizmem. Nie chodzi tu przy tym tylko o fakt, że Lublin w bezwzględnej liczbie mieszkańców z wykształceniem średnim i wyższym od średniego wyprzedził miasta o większej liczbie mieszkańców (Bydgoszcz), lub też był stosunkowo niedaleko od nich (Szczecin, liczący ok. 50 tys. mieszkańców więcej od Lublina wyprzedził go w omawianej kategorii o niespełna 3 tys. osób). Bardziej istotne jest to, które miejsce zajmuje Lublin w kolejności miast w Polsce z największą liczbą osób o wskazanym stopniu wykształcenia. Pamiętamy, ze miasta (metropolie) są biegunami wzrostu, a im silniejsze miasto, tym szybciej wychodzi z okresów dekoniunktury gospodarczej. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju stwierdza, że potencjalne bieguny rozwoju społeczno-gospodarczego o znaczeniu europejskim kształtują się w Polsce w Warszawie, Trójmieście, Poznaniu i Krakowie29. Można zatem zasadnie spodziewać się, że w niedługim okresie, o ile nie nastąpi mocna korekta wzrostu gospodarczego, także Lublin będzie mógł skorzystać z okazji do przyspieszenia swego rozwoju. Pozycję tę Lublin zawdzięcza swej wielkości (9 najludniejsze miasto w Polsce) oraz względnej słabości edukacyjnej miast o zbliżonej liczbie ludności, tj. Bydgoszczy i Szczecina. Zasadniczo bowiem, wskaźniki procentowe Lublina (w odniesieniu do populacji miasta), choć lepsze od przeciętnych, nie odbiegają zbytnio od średniej (por. wykres poniżej). Wykres 51. Odsetek osób z danym typem wykształcenia w ogóle ludności w roku 2002 w 10 największych miastach Polski policealne

wyższe

40% 32%

34%

35%

32%

33%

33%

32%

średnie razem 33% 31%

29%

29%

30% 21%

25% 18%

18%

17%

18%

20% 13%

15%

14%

12%

14%

15% 10% 5%

5%

3%

4%

4%

3%

3%

3%

3%

4%

3%

0%

Źródło 81: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (spis powszechny 2002) 29

por. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Warszawa 2001, s. 10.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

72

W Lublinie studiuje prawie 90 tys. osób. Biorąc pod uwagę fakt, że znaczna część z nich to osoby przyjezdne, można stwierdzić, że bezwzględny zasób wykształconej siły roboczej jest jeszcze wyższy niż pokazywały to wcześniejsze dane. Wysoko zatem należy ocenić głębokość lokalnego rynku pracy. Dane te potwierdzają również badania IBnGR (por. wykres poniżej). Wykres 52. Udział wolnych miejsc pracy w miejscach pracy ogółem w 2006 r.

Źródło 82: Kalinowski T./red./, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2007, s. 17 Widać wyraźnie, że pracodawcy właśnie w województwie lubelskim najmniej cierpią z powodu ewentualnych niedoborów siły roboczej. Koszty prowadzenia działalności gospodarczej W ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 2006 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w Lublinie wyniosło 2 221 zł i było najniższe spośród wszystkich stolic miast regionalnych oprócz Gorzowa Wielkopolskiego. Wynagrodzenie w tym sektorze w Lublinie było o 36% niższe niż w analogicznym okresie w Warszawie. Wykres 53. Poziom płac (przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (ZŁ) 4 000

Warszawa

3 800

W arszawa Łódź

3 600 3 400

Katowice

Kraków

Gdańsk

W ro cław

3 200

Poznań

Poznań Wrocław Kraków

3 000 2 800

Szczecin

2 600

Lublin Łódź Bydgoszcz

2 400

Gdańsk Szczecin Bydgoszcz Lublin Katowice

2 200 2 000 2002

2003

2004

2005

2006

Źródło 83: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Lublin posiada jedne z najniższych kosztów pracy spośród 10 największych miast Polski.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

73

Koszty wynajmu powierzchni biurowej Czynsze za najlepsze lokalizacje biurowe w Lublinie są znacząco niższe niż w Warszawie, Krakowie czy Wrocławiu. Czynsze za najlepsze lokalizacje biurowe w Lublinie (klasa B+) wynoszą 9-12 euro za m2. Dostępność komunikacyjna Typowym czynnikiem lokalizacji, który wpływa na decyzje inwestorów zagranicznych jest korzystne położenie. Warto jednak pamiętać w kontekście oceniania położenia Lublina o koncepcji tzw. odległości względnej. Miejscowość położona przy w pełni przepustowej drodze 80 km od celu może być uznana za położoną bliżej (względnie), niż inna miejscowość, położona w odległości 20 km od celu, ale za to z utrudnionym dojazdem. Ważniejsze połączenia drogowe:  Nr 17 (Warszawa-Lwów),  Nr 19 (Białystok-Rzeszów),  Nr 12 (Żary-Dorohusk) Odległości Lublina do ważniejszych miast: Gdańsk – 504 km Kraków – 273 km Łódź – 308 km Warszawa – 161 km Wrocław – 514 km Berlin – 751 km Bruksela - 1558 km Kijów-610 km Lwów-220 km Mińsk - 509 km Moskwa -1279 km Praga – 652km Wiedeń – 723 km Wilno – 600 km Międzynarodowe porty lotnicze: o Port Lotniczy Lublin w Świdniku (12 km) – rozbudowa w trakcie realizacji; o Warszawa (161 km), o Rzeszów (170 km), o Kraków (269 km) Lublin znajduje się ponadto przy linii kolejowej. Czas dojazdu do Warszawy wynosi ok. 2,5 h. Infrastruktura Lublin nie odbiega poziomem infrastrukturalnym od pozostałych największych miast Polski, chociaż znaczące utrudnienie stanowią jego problemy transportowe i komunikacyjne. Również posiadanie w pobliżu miasta terenów Specjalnej Strefy Ekonomicznej nie jest czymś wyjątkowym, i w przypadku tak dużego ośrodka przemysłowego, jakim jest Lublin, powinno być traktowane jako oczywistość. Niepokojący jest natomiast poziom nakładów inwestycyjnych w mieście w środki trwałe. Dłuższe utrzymanie się takiego stanu może grozić miast poważnymi komplikacjami gospodarczymi oraz obniżeniem jego potencjału i znaczenia (por. wykres poniżej).

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

74

Wykres 54. Relacja nakładów inwestycyjnych do wartości środków trwałych w wybranych miastach w Polsce w 2006 roku

0,14

11,90%

0,12 0,1 0,08 0,06

12,90%

10,33% 7,20%

7,28%

8,18%

8,29%

8,72%

8,72%

5,74%

0,04 0,02 0

Źródło 84: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Poziom nakładów inwestycyjnych w stosunku do wartości środków trwałych w 2006 r. był w Lublinie zdecydowanie najniższy spośród 10 największych miast Polski i ponad dwukrotnie niższy niż w przypadku przeżywających teraz wyraźny okres prosperity Łodzi oraz Wrocławia. Działalność proinwestycyjna władz miasta W Lublinie swoją siedzibę ma 10 firm należących (wg rankingu PAIZ) do największych inwestorów zagranicznych w Polsce. Listę firm zaprezentowano poniżej. Tabela 27. Najwięksi inwestorzy w Polsce z siedzibą w Lublinie Nazwa firmy Sektor

Kapitał

France Telecom

Łączność

francuski

Inergy Automotive Systems

Produkcja wyrobów gumowych

francuski

LOUVRE Hotele; SAS

Hotele i restauracje

francuski

Flt-Matall GmbH

Handel hurtowy i komisowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi., motocyklami

niemiecki

Waldemar Żurawski

Handel hurtowy artykułami nierolniczymi

niemiecki

Spectra International

Produkcja wyrobów farmaceutycznych

międzynarodowy

Sulzer AG Switzerland

Obróbka metali i nakładanie powłok na metale

szwajcarski

Baxter Healthcare Corporation

Produkcja wyrobów farmaceutycznych

holenderski

British Vita Plc

Produkcja podstawowych chemikaliów

brytyjski

D. Chase Enterprises Źródło 85: PAIiIZ, 2007.

Działalność radiowotelewizyjna

USA

Wśród istotnych pozytywnych inicjatyw miasta w zakresie działalności proinwestycyjnej jest planowany projekt „Lubelski Obszar Metropolitalny - Przyjazny Inwestorom”30. Jest to projekt mający na celu zbudowanie partnerstwa pomiędzy Miastem Lublin a powiatami Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego (LOM): łęczyńskim, świdnickim, lubartowskim i lubelskim

30

Na podstawie: materiałów Urzędu Miasta Lublin, marzec 2008.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

75

Partnerstwo ukierunkowane na przyciągnięcie inwestorów krajowych i zagranicznych oraz rozwój marketingu inwestycyjnego regionu. Projekt będzie współfinansowany w ramach RPO WL 2007-2013, Priorytet II – Infrastruktura Ekonomiczna, Działanie 2.4 Marketing Gospodarczy, ze środków EFRR. Celem projektu jest promocja gospodarcza regionu – potencjału intelektualnego i inwestycyjnego LOM-u. Działania projektu:  Stworzenie Strategii Promocji Inwestycyjnej, opracowanej na podstawie analiz i badań potencjału intelektualnego i inwestycyjnego LOM-u.  Udział w krajowych i zagranicznych targach inwestycyjnych (np.  Środkowoeuropejskie Targi Nieruchomości i Inwestycji CEPIF w Warszawie, EXPO REAL w Monachium, Barcelona Meeting Point),  Lubelskie Spotkania Inwestycyjne – cykliczne spotkania organizowane przez Miasto Lublin, w ramach których zagraniczni inwestorzy będą zapraszani do zapoznania się z ofertą inwestycyjną LOM-u,  Opracowanie i wydanie ofert promujących potencjał inwestycyjny LOM-u, dystrybucja ofert inwestycyjnych LOM-u poprzez współpracę z ambasadami, konsulatami, wydawnictwami branżowymi,  Opracowanie i wydanie folderu promującego potencjał inwestycyjny LOM-u,  Stworzenie przejrzystej, łatwo dostępnej strony internetowej – w trzech językach obcych – na temat atrakcyjności inwestycyjnej regionu,  Zamieszczenie linków do stron organizacji bezpośrednio zajmujących się promocją inwestycyjną Polski, np. PAIiIZ,  Realizacja filmu promującego potencjał inwestycyjny LOM-u, opracowanie i wydanie informatora inwestycyjnego zawierającego aktualne dane gospodarcze dotyczące regionu lubelskiego. Atrakcyjność inwestycyjna podregionu lubelskiego Atrakcyjność inwestycyjna miasta Lublin nie może być rozpatrywana w oderwaniu od jego funkcji metropolitarnych, dlatego też poniższej zaprezentowano również dane dla podregionu lubelskiego31. Skorzystano z wyników badań na temat atrakcyjności inwestycyjnej podregionów - IBnGR32. Atrakcyjność inwestycyjna określona została w oparciu o analizę grup wskaźników, którym przyznano odpowiednią wagę (zob. tabela poniżej). Tabela 28. Czynniki i ich znaczenie dla atrakcyjności inwestycyjnej podregionów Czynnik Dostępność transportowa Koszty pracy Wielkość i jakość zasobów pracy Chłonność rynku zbytu (instytucjonalnego) Poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej Poziom rozwoju infrastruktury społecznej Poziom rozwoju gospodarczego Stopień ochrony i stan środowiska naturalnego Poziom bezpieczeństwa powszechnego Aktywność podregionu wobec inwestorów Łącznie Źródło 86: IBnGR, 2007.

Przemysł

Usługi

Wagi w % 20 15 40 15 2 5 3 100

Zaawansowane technologie

10 15 25 20 10 5 7 8 100

20 30 10 10 10 5 7 8 -

Atrakcyjność dla działalności przemysłowej Atrakcyjność inwestycyjna podregionu lubelskiego dla działalności przemysłowej określona została w oparciu o analizę siedmiu grup wskaźników cząstkowych, które bezpośrednio lub pośrednio opisują koszty produkcji – element kluczowy podejmowania decyzji przez inwestora. Do grup czynników lokalizacji mających duży i mierzalny wpływ na koszty produkcji zaliczono:  Wielkość zasobów pracy,  Dostępność transportową,  Wysokość kosztów pracy,  Poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej. 31

Podregion lubelski obejmuje następujące powiaty: janowski, kraśnicki, lubartowski, lubelski, m. Lublin, Łęczyński, łukowski, opolski, puławski, rycki oraz świdnicki. 32 Kalinowski T. (red.) Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, IBnGR 2007.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

76

Wpływ pozostałych trzech grup czynników na koszty produkcji, tj:  Stopnia ochrony środowiska przyrodniczego,  Poziomu bezpieczeństwa powszechnego,  Poziomu rozwoju gospodarki, ma charakter pośredni i związany jest np. z możliwościami kooperacji czy niemożnością wykorzystania optymalnej lokalizacji z uwagi na jej położenie na obszarach chronionych. W badaniach IBnGR prowadzonych od 2005 r. podregion lubelski nigdy nie został zaliczony do pierwszej dziesiątki najbardziej atrakcyjnych inwestycyjnie podregionów kraju, co więcej w 2007 r. został zaliczony do tzw. kategorii D (zob. mapa) oznaczającej najniższą atrakcyjność inwestycyjną w kraju. Za bardziej atrakcyjny dla inwestorów uznano w Polsce Wschodniej region bialskopodlaski, a region rzeszowsko-tarnobrzeski znalazł się na 4 miejscu wśród najbardziej atrakcyjnych podregionów a jego atrakcyjność ulega poprawie (w 2005 r. był na miejscu 6). Warto zaznaczyć, iż pozycja ta wynika to z takich kluczowych czynników jak bardzo dobrze rozwinięta infrastruktura gospodarcza, tzn. oferta wolnych terenów inwestycyjnych oraz wyniki funkcjonowania dwóch specjalnych stref ekonomicznych, bardzo wysokiego poziomu bezpieczeństwa powszechnego oraz znacznych zasobów pracy. Lublin, chcąc zwiększyć swoją atrakcyjność inwestycyjną powinien przede wszystkim zintensyfikować działania mające na celu rozwinięcie działalności strefy ekonomicznej. Mapa 2 Atrakcyjność inwestycyjna podregionu lubelskiego dla działalności przemysłowej w 2007 r.

Numery wskazują na pierwszą dziesiątkę najbardziej atrakcyjnych podregionów Źródło 87: Kalinowski T. (red.) Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, IBnGR 2007. Atrakcyjność dla działalności usługowej Atrakcyjność inwestycyjna podregionu lubelskiego dla działalności usługowej określona została w oparciu o analizę ośmiu grup wskaźników cząstkowych. Do grup czynników lokalizacji mających duży i mierzalny wpływ na koszty działalności usługowej zaliczono:  Wielkość i jakość zasobów pracy,  Chłonność rynku instytucjonalnego,  Koszty pracy,  Dostępność transportową,  Poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej. Pozostałe czynniki mają wpływ pośredni:  Poziom rozwoju gospodarki,  Poziom bezpieczeństwa powszechnego,  Stopień ochrony środowiska przyrodniczego. Podregion lubelski jest bardziej atrakcyjny dla inwestorów pod względem działalności usługowej niż dla przemysłowej (kategoria C) i wśród podregionów Polski wschodniej. Jednak wyprzedza go znacznie podregion świętokrzyski i rzeszowsko-

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

77

tarnobrzeski, który pod tym względem wyprzedził nawet podregion łódzki. Silna pozycja podregionu rzeszowskotarnobrzeskiego wynika znowu z aktywności w ramach specjalnej strefy ekonomicznej, poprawy w sferze chłonności rynku lokalnego, oraz istotnej poprawie w sferze dostępności komunikacyjnej, co było możliwe dzięki niezwykle dynamicznemu rozwojowi rynku tanich przewoźników lotniczych. Mapa 3 Atrakcyjność inwestycyjna podregionu lubelskiego dla działalności usługowej w 2007 r.

Numery wskazują na pierwszą dziesiątkę najbardziej atrakcyjnych podregionów Źródło 88: Kalinowski T. (red.) Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, IBnGR 2007. Działalność zaawansowana technologicznie Podstawę pomiaru poziomu atrakcyjności inwestycyjnej podregionów dla działalności w branży wysokich technologii stanowią dwie grupy wskaźników. Pierwszą z nich tworzą bezpośrednie czynniki lokalizacji, do których zaliczono: dostępność transportową, chłonność rynku, jakość zasobów pracy, infrastrukturę gospodarczą. Drugą grupę stanowią czynniki pośrednio wpływające na poziom atrakcyjności inwestycyjnej: poziom rozwoju gospodarczego, jakość środowiska przyrodniczego, infrastruktura społeczna oraz stan bezpieczeństwa powszechnego. Niestety i pod względem atrakcyjności dla działalności zaawansowanej technologicznie podregion lubelski plasuje się w klasie D o najniższym poziomie atrakcyjności, a podregion rzeszowsko-tarnobrzeski wciąż go wyprzedza mimo, iż nie znalazł się na liście 10 najbardziej atrakcyjnych podregionów.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

78

Mapa 4 Atrakcyjność inwestycyjna podregionu lubelskiego dla działalności zaawansowanej technologicznie w 2007 r.

Numery wskazują na pierwszą dziesiątkę najbardziej atrakcyjnych podregionów Źródło 89: Kalinowski T. (red.) Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski, IBnGR 2007.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

79

4 Strategia

Niniejszy rozdział przedstawia podsumowanie części diagnostycznej w postaci tabeli SWOT, która oprócz silnych (Strengths) i słabych (Weaknesses) stron miasta prezentuje stojące przed nim aktualne i przyszłe szanse (Opportunities) i zagrożenia (Threats). Następnie dokonano analizy strategicznej, tzn. określono dla poszczególnych obszarów relacje między słabymi i silnymi stronami oraz szansami i zagrożeniami w celu wyboru określonej strategii postępowania. Na tej podstawie określono plan strategiczny opisany w częściach 4.2 – 4.5.

4.1

Analiza strategiczna oraz SWOT

4.1.1

Analiza strategiczna

Jest to etap działań diagnostycznych, których celem jest określenie aktualnych i przyszłych szans i zagrożeń, czyli zewnętrznych warunków rozwoju, a także ocena potencjału, jego zdolności do wykorzystania szans i przeciwdziałania zagrożeniom. Końcowym etapem analizy strategicznej jest określenie i ocena pozycji strategicznej.

4.1.2

SWOT

Na podstawie przedstawionej w powyższym rozdziale diagnozy sytuacji społeczno –ekonomicznej miasta oraz rezultatów sesji strategicznych określono następujące silne i słabe strony miasta oraz stojące przed nim szanse i zagrożenia. Tabela 29 Analiza SWOT TRANSFER WIEDZY SILNE STRONY  



 



Duży lokalny zasób wykwalifikowanych pracowników Niskie pozaadministracyjne koszty prowadzenia działalności gospodarczej Świadomość znaczenia rozwoju innowacyjności i konieczności podjęcia działań ze strony władz miasta - podjęcie projektu Lublin Miasto Wiedzy Efektywne inicjatywy współpracy pomiędzy przedstawicielami nauki i biznesu Powstanie Parku Naukowo Technologicznego Korzystna struktura wieku mieszkańców z przewagą osób ludności wieku produkcyjnego (67%)

SŁABE STRONY             

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Brak stałego monitorowania sytuacji gospodarczej w mieście i regionie Słaba infrastruktura rozwoju i transferu technologii, w tym nieefektywne działanie Lubelskiego Parku Naukowo-Technologicznego Niski wskaźnik komercjalizacji badań Niska aktywność patentowa jednostek naukowych Słabe wyposażenie laboratoriów uczelni i jednostek badawczo-rozwojowych, przestarzała infrastruktura Niski potencjał inwestycyjny i innowacyjny przedsiębiorstw Niski poziom nakładów na badania i rozwój Brak zinstytucjonalizowanej formy współpracy przedsiębiorstw, jednostek badawczo rozwojowych i administracji Mała liczba akademickich inkubatorów przedsiębiorczości Niedostateczne dostosowanie zakresu programowego kształcenia do potrzeb rynku pracy Brak strategii przyciągania inwestorów zagranicznych Brak struktury w ramach UML ds. koordynacji działań innowacyjnych w mieście Brak obiektów wystawienniczo-handlowych

80

     

  

    

  

      

SZANSE ZAGROŻENIA Wysoki potencjał rozwojowy przemysłu  Wysoki stopień ryzyka ekonomicznego lotniczego związanego z wdrażaniem innowacji Wysoki potencjał produkcji energii  Ograniczenia formalne w ruchu transgranicznym ze źródeł odnawialnych na Wschód związane z przystąpieniem Polski Bliskość granicy i rynków wschodnich do strefy Schengen Wykorzystanie potencjału powracających  Niejasne przepisy regulujące tworzenie firm emigrantów zarobkowych spin-off Wykorzystanie wysokiego potencjału  Utrzymanie lub pogłębienie negatywnych akademickiego Lublina procesów migracyjnych Transfer dobrych praktyk z krajów Europy  Zmiany organizacji i finansowania nauki Zachodniej w ramach współpracy oraz działalności B+R uczelni związane międzynarodowej JBR, administracji z wprowadzeniem systemu ‘uczelni flagowych’ i przedsiębiorstw Stworzenie systemu lokalnych zachęt dla rozwoju i transferu technologii innowacyjnych Wzrost nakładów na działalność B+R w budżecie miasta Wysoka skuteczność środowiska naukowego oraz przedsiębiorstw w pozyskiwaniu środków unijnych na prace badawcze, wdrożeniowe oraz zakładanie i rozwój firm POPULARYZACJA WIEDZY SILNE STRONY SŁABE STRONY Duża liczba uczelni wyższych publicznych  Brak systemu zarządzania jakością kształcenia i prywatnych  Obniżający się poziom przygotowania Różnorodność kierunków kształcenia kandydatów na studia funkcjonujących na lubelskich uczelniach  Niskie praktyczne przygotowanie absolwentów Funkcjonowanie Uniwersytetu Trzeciego uczelni Wieku  Brak przepływu informacji o zapotrzebowaniu Funkcjonowanie Polskiego Uniwersytetu przedsiębiorców na innowacje i ofercie jednostek Wirtualnego badawczo rozwojowych Utworzenie nowych kierunków studiów w  Niejednakowa aktywność uczelni wyższych w szybko rozwijających się dziedzinach nauki zastosowaniu w nauczaniu e-learningu np. na UP 

SZANSE ZAGROŻENIA Rozwój przedsiębiorczości akademickiej  Utrzymanie lub pogłębienie negatywnych Wpisanie na listę kluczowych projektów procesów migracyjnych Centrum Aktywnej Centrum interaktywnej  Słabo rozwinięty rynek instrumentów edukacji i prezentacji wiedzy w Lublinie finansowych wspierających współpracę nauki i Skuteczność organizacji pozarządowych, biznesu środowiska naukowego oraz w pozyskiwaniu środków unijnych na projekty popularyzujące wiedzę i kulturę DIALOG SPOŁECZNY I WSPÓŁPRACA SILNE STRONY SŁABE STRONY Sprzyjający współpracy klimat ze strony przedsiębiorców Robocze kontakty z Ukrainą Aktywność i gotowość do współpracy środowiska kultury Liczne i różnorodne inicjatywy kulturalne Duża liczba organizacji pozarządowych działających w obszarze kultury i edukacji Duża liczba instytucji kultury niezależnej Wysoka aktywność środowiska studenckiego w obszarze kultury

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

     

Nieefektywna współpraca między administracją, biznesem, nauka i kulturą Słaba koordynacja współpracy ze strony administracji Brak instytucji regulującej zasady współpracy w zakresie rozwoju społeczeństwa wiedzy Brak zorganizowanego systemu gromadzenia, przetwarzania, wymiany i udostępniania informacji Bardzo słaby dostęp do bezpłatnego Internetu Nieefektywny system promocji miasta

81



Aktywne środowisko dziennikarskie



     

na zewnątrz i wewnątrz Brak systemu identyfikacji wizualnej i wyrazistego wizerunku miasta uwzględniającego wizję miasta nie tylko jako miasta kultury i inspiracji, lecz także wiedzy oraz miasta ekologicznego Ograniczone możliwości partycypacji mieszkańców w życiu społecznym i kulturalnym – brak miejsc do prezentacji i wymiany wiedzy Niskie zaangażowanie społeczeństwa w życie kulturalne miasta Brak identyfikacji mieszkańców z miastem oraz niskie poczucie tożsamości z regionem Brak wieloletniego programu współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi Brak zorganizowanej przestrzeni miejskiej dla wymiany wiedzy Niskie nakłady budżetu miasta na kulturę

SZANSE ZAGROŻENIA  Możliwość korzystania z funduszy UE  Niestabilne funkcjonowanie administracji i innych zewnętrznych źródeł finansowania związane z cyklicznymi zmianami kadrowymi,  Rozwinięcie współpracy w ramach sieci rotacja pracowników, itp. miast  Opracowanie i wdrożenie strategii kultury  Sprzyjające uwarunkowania historycznokulturowe i walory miasta  Powstanie aglomeracji lubelskiej  Realizacja strategii Lublin-Łuck-LwówIwanofrankowsk  Skuteczność władz samorządowych oraz innych środowisk lokalnych w pozyskiwaniu środków unijnych na projekty wspierające dialog i współpracę oraz rozwój kompetencji administracji  Uczestnictwo Lublina w międzynarodowej sieci miast partnerskich Źródło 90 Opracowanie własne na podstawie rezultatów sesji i badań własnych. We wszystkich obszarach kluczowych tzn. transferze wiedzy, popularyzacji wiedzy oraz dialogu i współpracy w sposób znaczący przeważają strony słabe nad silnymi oraz szanse nad zagrożeniami. Dla tych obszarów zalecaną strategią jest więc strategia konkurencyjna, polegająca na wykorzystaniu szans przy jednoczesnym zmniejszaniu lub poprawianiu niedociągnięć wewnętrznych.

4.2

Wizja i misja Lublina jako Miasta Wiedzy

Wizja z założenia określa docelowy stan przyszły, jaki ma zostać osiągnięty w wyniku podjęcia i realizacji działań zapisanych w dokumencie strategicznym. Odpowiadać ma na pytanie: jak ma wyglądać i funkcjonować Lublin jako Miasto Wiedzy w roku 2020? W trakcie dyskusji podczas sesji strategicznych określono cechy albo atuty, które z jednej strony powinny odróżniać miasto od innych ośrodków podobnej wielkości, z drugiej zaś wyróżniać je - stanowiąc o jego przewadze i unikalności (tzw. przewagi komparatywne). Te przyszłe atuty Lublina winny jednocześnie stanowić kierunkowskazy przy realizacji tej i innych strategii sektorowych rozwoju miasta, uzupełniając się wzajemnie z ich celami strategicznymi i operacyjnymi oraz wpływając na rodzaj podejmowanych dla ich osiągnięcia działań i realizowanych przedsięwzięć (Rysunek 1). Jako przyszłe przewagi komparatywne Lublina określono:  Wysoki potencjał akademicki Lublina – zarówno ze względu na ilość uczelni, kierunków studiów i studentów, jak i jakość kształcenia;  Ekologiczność – rozumiana jako naturalna cecha miasta i regionu (czystość), rodzaj i sposób prowadzenia działalności gospodarczej (ukierunkowanie na energię ze źródeł odnawialnych) oraz sposób myślenia i życia mieszkańców;  Rolę miasta jako ośrodka styku i współpracy Wschodu z Zachodem - ze względu na położenie geograficzne, historyczną wielokulturowość oraz podejmowane działania i wypracowany wizerunek.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

82

Wypracowana wizja, uwzględniając powyższe, określa, że Lublin – Miasto Wiedzy będzie:  Miastem przyjaznym dla innowacji;  Wysokiej jakości ośrodkiem akademickim;  Miastem sprzyjającym rozwojowi społeczeństwa informacyjnego;  Miastem kultury i inspiracji;  Miejscem ekologicznym;  Miejscem spotkania i współpracy Wschodu z Zachodem. Misja, jako ogólny cel kierunkowy, stanowi zapis intencji dotyczących kierunków przyszłego rozwoju i tego co władze, partnerzy i mieszkańcy Lublina pragną uzyskać w wyniku realizacji strategii. Określa zatem sposób dotarcia do miejsca, które zdefiniowano wizji. Obrazowo rzecz ujmując, zapisy generalnego celu kierunkowego (misji) oraz zdefiniowanych w dalszej części celów strategicznych są “projekcją”, pokazującą drogę rozwojową Lublina – Miasta Wiedzy w perspektywie do 2020 roku.

Misją Lublina jako Miasta Wiedzy jest tworzenie warunków funkcjonowania społeczeństwa wiedzy oraz rozwoju innowacji i transferu wiedzy Osiągnięciu tego ogólnego celu służyć ma konsekwentne wdrażanie i stopniowe realizowanie poszczególnych części i składowych planu strategicznego. Plan zakłada równoległe wdrażanie trzech programów funkcjonalnych, w których skład wchodzą długoterminowe cele strategiczne oraz decydujące o ich osiągnięciu cele operacyjne wraz z zestawem działań realizacyjnych. Te z kolei będą wdrażane poprzez implementację projektów – najmniejszych i najkrótszych jednostek planu, finansowanych z różnych źródeł i zarządzanych przez różne, najbardziej do tego odpowiednie z punktu widzenia zadań własnych i realizowanych funkcji, instytucje lokalne. Rysunek 3 Struktura planu strategicznego Lublin Miasto Wiedzy.

MISJA

CEL STRTATEGICZNY I

CEL STRTATEGICZNY II

CEL OPERACYJNY II.1

CEL STRTATEGICZNY III

CEL OPERACYJNY II.2

PROJEKT PROJEKT DZIAŁANIE II.2.1

CEL OPERACYJNY II.3

DZIAŁANIE II.2.2

DZIAŁANIE II.2.3

PROJEKT

PROJEKT PROJEKT

PROJEKT

PROJEKT PROJEKT PROJEKT

PROJEKT PROJEKT

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

83

4.3

Cele strategiczne

Cele strategiczne są konkretyzacją misji Lublina jako Miasta Wiedzy, wskazując pożądane, zasadnicze kierunki rozwoju w tym zakresie. Należy je traktować jako równoległe, równorzędne względem siebie i uzupełniające się procesy rozwojowe (programy funkcjonalne). Odpowiadają one na pytanie: jak ma funkcjonować i rozwijać się miasto w założonym horyzoncie czasu, by zapewnić osiągnięcie ogólnego celu kierunkowego? Cele strategiczne: I. Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy II. Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji III. Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii Ich realizacji będą służyć programy funkcjonalne ze swymi celami operacyjnymi, składające się z działań oraz projektów – konkretnych przedsięwzięć o charakterze krótkoterminowym. Programy dotyczą określonych uprzednio trzech strategicznych sfer funkcjonowania i rozwoju Lublina jako Miasta Wiedzy. Są to:  Program rozwoju innowacji i transferu wiedzy (TRANSFER WIEDZY);  Program rozwoju współpracy środowisk i instytucji lokalnych na rzecz budowy społeczeństwa wiedzy (DIALOG I WSPÓŁPRACA)  Program popularyzacji wiedzy (POPULARYZACJA WIEDZY). Rysunek 4 Oczekiwane przewagi komparatywne Lublina a programy funkcjonalne Strategii

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

84

4.4

Cele operacyjne

Strategiczne programy funkcjonalne i projekty realizacyjne zawierają zestaw planowanych (zamierzonych) przedsięwzięć, służących osiąganiu strategicznych celów rozwoju Lublina jako Miasta Wiedzy. Składają się one z:  Celów operacyjnych, określających rodzaje działań, jakie powinny być podjęte i wykonane, aby zrealizować zdefiniowane cele strategiczne;  Każdy z celów operacyjnych zawiera zestaw działań i projektów, określających konkretne działania szczegółowe, które winny być podjęte i wykonane w ramach poszczególnych celów operacyjnych wraz z szacunkowym określeniem kosztów ich realizacji – określają one sposoby osiągania przyjętych celów strategicznych. Dostarczają więc odpowiedzi na pytanie: co należy zrobić, by w zakładanym horyzoncie czasowym zapewnić osiągnięcie celów strategicznych, a tym samym misji Lublina jako Miasta Wiedzy? Cele operacyjne 1.1 Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla rozwoju i transferu innowacji 1.2 Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy 2.1 Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja 2.2 Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej 2.3 Rozwój współpracy międzynarodowej miasta 2.4 Stworzenie wizerunku Lublina jako Miasta Wiedzy, Kultury i Inspiracji oraz Miasta Ekologicznego i „Energetycznego” rozpoznawalnego i atrakcyjnego dla turystów, inwestorów i mieszkańców 3.1 Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej 3.2 Rozwój kultury uczenia się przez całe życie mieszkańców aglomeracji lubelskiej 3.3 Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej 3. Upowszechnienie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej.

4.5

Działania i projekty

Poniższe zestawienie zawiera listę propozycji działań oraz pojedynczych projektów służących realizacji poszczególnych celów operacyjnych, zidentyfikowanych podczas sesji strategicznych. Działania mają szerszy zakres i mogą składać się z zestawu projektów – najmniejszych i niepodzielnych przedsięwzięć, dla realizacji których należy znaleźć źródło finansowania. Przedstawiona lista ma charakter otwarty – może i powinna podlegać dyskusji, uzupełnieniom i modyfikacjom wraz z upływem czasu i zmieniającymi się warunkami wdrażania planu lub pojawiającymi się nowymi możliwościami. Jednym z pierwszych, podstawowych zadań jednostki odpowiedzialnej za realizację strategii będzie opracowanie szczegółowych, krótkoterminowych planów wykonawczych dla poszczególnych celów operacyjnych i działań z konkretnymi datami realizacji oraz budżetami i źródłami finansowania projektów.

4.5.1

Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla rozwoju i transferu innowacji

Działania 1.1.1 Zintensyfikow anie rozwoju Lubelskiego Parku NaukowoTechnologicz nego

1.1.2 Utworzenie i rozwój Centrum Transportu Lotniczego

1.1.3 Utworzenie

Typy projektów

Propozycje projektów pilotażowych

Dokończenie budowy i wyposażenie LPNT

Podjęcie pracy i rozwój działalności badawczej

Jednostka odpowiedzialn a za realizację LPNT

Stworzenie „Inkubatora przedsiębiorczości technologii internetowych” – zorganizowanie inkubatora, w którym osoby do 30 roku życia będą mogły - w oparciu o technologie Internetu zaplanować/ wdrożyć projekty biznesowe lub społeczne

LPNT

Utworzenie CTL w formie instytucjonalnej

UML, uczelnie

Wyposażenie CTL w niezbędną infrastrukturę i laboratoria badawcze

UML, uczelnie

Podjęcie pracy i rozwój działalności badawczej CTL

UML, uczelnie

Utworzenie CEŹO w formie instytucjonalnej

UML, uczelnie

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

85

i rozwój Centrum Energii ze Źródeł Odnawialnych

4.5.2

1.2

Wyposażenie Centrum w niezbędną infrastrukturę i laboratoria badawcze

UML, uczelnie

Podjęcie pracy i rozwój działalności badawczej

UML, uczelnie

Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy

Działania

Typy projektów

Propozycje projektów pilotażowych

Jednostka odpowiedzialna za realizację

Stworzenie biura koordynacji ds. społeczeństwa informacyjnego i transferu wiedzy

UML, uczelnie

Wsparcie rozwoju firm typu „spin-off„ przy uczelniach

Uczelnie Wsparcie rozwoju i promocja Centrum Neuroinżynierii Klinicznej

Wsparcie tworzenia klastrów badawczych właściwych dla innowacyjnych branż rozwijanych w Lublinie

1.2.1. Stworzenie instytucjonalnych podstaw systemu wspierania transferu wiedzy

Rozwój przedsiębiorczości

1.2.2 Stworzenie sprawnego systemu obsługi JBR i firm w zakresie transferu innowacji

Prowadzenie aktywnej proinwestycyjnej polityki przez władze miasta

Wsparcie rozwoju i promocja konsorcjum ECOTECHCOMPLETEX Konkurs JST aglomeracji lubelskiej na najlepszą strategię klastra Wsparcie organizacji i promocji specjalistycznych kursów przygotowawczych do uczestnictwa w praktykach zawodowych Wsparcie tworzenia akademickich inkubatorów przedsiębiorczości Zbieranie i udostępnianie danych na temat ofert staży i praktyk zawodowych w przedsiębiorstwach w kraju i za granicą – wspólna platforma biur karier i UML Tworzenie oraz rozwój inkubatorów NGO dla skutecznego pozyskania środków UE Rozwój i promocja wirtualnych praktyk na lubelskich uczelniach Szkolenia dla studentów i absolwentów na temat pozyskiwania środków UE Stworzenie Lubelskiej Platformy Innowacyjnej- utworzenie portalu internetowego i baz danych zawierających dane nt. kapitału intelektualnego Lublina oraz profile: firm, uczelni, studentów, absolwentów - wymiana informacji, prezentacja oferty i komunikowanie potrzeb oraz kojarzenie partnerów

UML, uczelnie, przedsiębiorstwa

UML, uczelnie

UML. uczelnie, organizacje okołobiznesowe

Usprawnienie obsługi inwestorów poprzez stworzenie systemu szkoleń pracowników JST w aglomeracji i z wykorzystaniem e-learningu

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

86

Przyciągnięcie do Lublina firm sektora business process off shoring (centra finansowe, księgowości, HR, R&D)

UML, instytucje otoczenia biznesu

Zwiększenie sprawności obsługi firm poprzez rozwój „e-Urzedu”

UML

Utworzenie „punktów pierwszego kontaktu” dla przedsiębiorców Usługi doradcze i konsultingoweoraz szkolenia dla firm w zakresie podejmowania działań innowacyjnych i rozwojowych powstałe w porozumieniu z przedsiębiorcami Szkolenia dla kadry zarządzającej jednostek badawczych-rozwojowych

UML, uczelnie Organizacje okołobiznesowe Organizacje okołobiznesowe Uczelnie, przedsiębiorstwa, organizacje okołobiznesowe UML, instytucje finansowe

Program wymiany kadrowej pomiędzy uczelniami i biznesem

Utworzenie funduszu pożyczkowego dla firm 1.2.3 i przedsięwzięć innowacyjnych Prowadzenie polityki Wprowadzenie lokalnych ulg i zwolnień finansowego UML podatkowych dla przedsiębiorstw wspierania wdrażających nowe technologie rozwoju Rozwój działalności „aniołów biznesu” Organizacje i transferu wiedzy współfinansujących firmy innowacyjne przedsiębiorców 1.2.4 Mierzenie skuteczności projektów Wprowadzenie UML i programów realizowanych przez miasto kultury ewaluacji Centrum koordynacji ds. społeczeństwa informacyjnego i transferu wiedzy Centrum powstanie przy współpracy uczelni wyższych przy UML. Celem Centrum powstałym przy UML będzie:  Udzielanie wsparcia zainteresowanym instytucjom  Koordynacja działań na rzecz społeczeństwa informacyjnego i transferu wiedzy  Tworzenie baz projektów  Tworzenie baz osiągnięć naukowych aglomeracji lubelskiej  Udzielanie informacji przedsiębiorcom

4.5.3

2.1

Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja Działania

Typy projektów Powołanie przy prezydencie instytucji regulującej zasady oraz koordynującej współpracę sektorów Wypracowanie i wdrożenie formuły stałej współpracy środowisk w formie cyklicznych konferencji i spotkań

2.1 Stworzenie systemu współpracy sieci trójstronnej

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Stworzenie portalu dialogu i współpracy nauki, biznesu, administracji – wymiana informacji, prezentacja oferty, komunikowanie problemów

Jednostka odpowiedzialna za realizację UML, uczelnie, organizacje okołobiznesowe UML, uczelnie, organizacje przedsiębiorców UML, Jednostki Badawczo Rozwojowe, organizacje okołobiznesowe, przedsiębiorstwa

Narzędzia wspierające rozwój przedsiębiorczości i transfer innowacji - opracowanie zintegrowanych narzędzi (w obszarze edukacji, promocji, działań podejmowanych przez samorząd, NGO itp.) wspierających rozwój przedsiębiorczości, transferu wiedzy i innowacji

UML

Stworzenie systemu diagnozowania, w tym monitoringu przemian gospodarki lokalnej

UML, UM WL, uczelnie, organizacje okołobiznesowe

87

Przykład Projektu Pilotażowego – PORTAL INFORMACYJNY Grupa docelowa: Uczelnie, jednostki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorcy, organizacje wsparcia biznesu, administracja, mieszkańcy miasta. Cel projektu: Rozwój współpracy międzysektorowej nauka – biznes – administracja. Rezultaty: - zorganizowana platforma internetowa na serwerze UML - aktualne bazy danych: ofert sektora nauki dla przedsiębiorców, przedsiębiorstw zainteresowanych wdrażaniem innowacji, usług dla przedsiębiorców, szkoleń, zewnętrznych źródeł finansowania, itp. - szybki dostęp do aktualnej i rzetelnej informacji - usprawniona komunikacja i współpraca przedstawicieli sektorów - intensyfikacja kontaktów biznesowych i transferu technologii - promocja rozwoju innowacji i transferu technologii Działania: - opracowanie koncepcji portalu i jego poszczególnych elementów - przeprowadzenie badań i zebranie informacji do zasilenia poszczególnych baz danych - nawiązanie współpracy i konsultacje z przedstawicielami sektorów - stworzenie platformy i umieszczenie jej na serwerze - stała aktualizacja zawartości portalu - utrzymanie i obsługa techniczna platformy Projektodawca: Urząd Miasta Lublina.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

88

4.5.4

2.2

Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej Działania

Typy projektów Stworzenie wspólnych, międzyuczelnianych programów i projektów badawczo-rozwojowych Stworzenie interdyscyplinarnych (międzyuczelnianych) kierunków studiów

2.2 Zbudowanej trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej

Powołanie i uruchomienie interdyscyplinarnych zespołów badawczych i eksperckich Organizacja konkursów dla kół naukowych na projekty innowacyjne Modyfikacja programów kształcenia dostosowanych do potrzeb rynku pracy – władze uczelni Rozwój Polsko-Ukraińskiego Ośrodka Akademickiego Wspieranie rozwoju szkolnictwa niepublicznego

4.5.5

2.3

Jednostka odpowiedzialna za realizację Uczelnie Uczelnie Uczelnie UML, uczelnie Uczelnie UML, uczelnie Kuratoria oświaty, organizacje pozarządowe

Rozwój współpracy międzynarodowej miasta Działania 2.3.1 Wsparcie instytucjonalne współpracy międzynarodowej

2.3.2 Stworzenie powszechnie dostępnej bazy informacji na temat realizowanych projektów w mieście

Typy projektów

Jednostka odpowiedzialna za realizację UML

Powołanie opiniotwórczego (lobbystycznego) ośrodka ds. wschodnich Stworzenie dostępnej bazy wiedzy projektów realizowanych przez miasta partnerskie Lublina oraz ich partnerów kluczowych dla innowacyjnego rozwoju miast – zebranie przykładów dobrych praktyk, informacji oraz danych kontaktowych, wykorzystywanych przy tworzeniu partnerstw lokalnych i międzynarodowych podmiotów wspólnie realizujących projekty innowacyjne w mieście

UML, NGO, organizacje okołobiznesowe

UML Stworzenie dostępnej i aktualnej bazy wiedzy projektów realizowanych przez JST, NGO, przedsiębiorców z aglomeracji lubelskiej

Rozwój centrum wystawienniczo-targowego 2.3.3 Stworzenie konkurencyjnej infrastruktury targowo wystawienniczej

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Organizowanie targów i imprez międzynarodowych

UML, instytucje otoczenia biznesu, Międzynarodowe Targi Lubelskie UML, instytucje otoczenia biznesu, Jednostki BadawczoRozwojowe, organizacje okołobiznesowe, Międzynarodowe Targi Lubelskie

89

4.5.6

2.4 Stworzenie wizerunku Lublina jako Miasta Wiedzy, Kultury i Inspiracji oraz Miasta Ekologicznego i „Energetycznego” rozpoznawalnego i atrakcyjnego dla turystów, inwestorów i mieszkańców

Działania 2.4.1 Opracowanie i wdrożenie programu promocji miasta przy współpracy NGO, JST, przedsiębiorców i naukowców aglomeracji lubelskiej

2.4.2 Wsparcie organizacji imprez oraz innych form promocji miasta

Jednostka odpowiedzialna za realizację

Typy projektów

Opracowanie koncepcji spójnego systemu wizualizacji zewnętrznej miasta

UML we współpracy z uczelniami, szkołami wyższymi i przedstawicielami biznesu

Wdrożenie działań promujących wizerunek Lublina jako miasta akademickiego w kraju i za granicą

UML, uczelnie

Organizacja imprez promujących Lublin jako miejsce spotkania i współpracy Wschodu z Zachodem

UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu

Włączenie Lublina do międzynarodowej sieci miast wiedzy

UML, Uczelnie

Wsparcie działań promocyjnych w kraju i za granicą na rzecz „Lublina Energetycznego” (Wsparcie promocji Centrum Energii ze Źródeł Odnawialnych) Wsparcie działań promocyjnych w kraju i za granicą na rzecz „Lublina Lotniczego” (Wsparcie promocji Centrum Lotniczego)

4.5.7

3.1

UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu

Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej Typy projektów Działania

3.1.1 Organizacja przestrzeni miejskiej dla wymiany wiedzy

Stworzenie miejsc publicznych dla prezentacji kultury (telebimy, galerie na dworcach, placach, itp.) Stworzenie miejsc spotkań i inspiracji z elementami interaktywnej prezentacji wiedzy

3.1.2 Rozwój potencjału Lublina w ICT

Centrum Interaktywnej Edukacji i Prezentacji Wiedzy w Lublinie

Jednostka odpowiedzialna za realizację UML, instytucje kultury UML, uczelnie

Utworzenie portali tematycznych o Lublinie w celu wzmocnienia obecności miasta w Internecie

UML

Stworzenie otwartych internetowych systemów informacyjnych oferujących informacje o wydarzeniach i walorach miasta

UML

Stworzenie Lublina w przestrzeni internetowej (rozwój Internetu społecznościowego)

UML, NGO

Objęcie Lublina siecią bezpłatnego Internetu bezprzewodowego – organizacja punktów dostępowych

UML

Utworzenie wirtualnej biblioteki kapitału intelektualnego Lublina

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Propozycje projektów pilotażowych

UML

90

4.5.8

3.2 Rozwój kultury uczenia się przez całe życie mieszkańców aglomeracji lubelskiej Działania

Typy projektów

Propozycje projektów pilotażowych

Promocja nauczania przedsiębiorczości w szkołach podstawowych i średnich Program wczesnej edukacji z udziałem uczelni i promocji nauki na poziomie gimnazjów

3.2.1 Stworzenie i promocja nowoczesnych form popularyzacji wiedzy skierowanych do różnych grup społecznych

Projekty imprez popularyzujących naukę poprzez prezentacje w miejscach publicznych, z aktywnym udziałem mieszkańców miasta („Noce Wiedzy”) Aktywna edukacja młodzieży edukowanie młodych ludzi poprzez praktyczne doświadczenia (praktyki, staże, szkolenia, lekcje, przedmioty akademickie, konkursy)

Uczelnie, UML Jaskinia Platońska, Chłodne słowa, gorące dyskusje

3.2.2 Stworzenie i promocja różnych form uczenia się przez całe życie

Uczelnie, UML

Uczelnie, UML

System aktywnej edukacji młodych Lublinian

Turystyka wiedzy – organizacja otwartych wykładów ze światowej sławy specjalistami Otwarte wykłady na uczelniach i poza nimi, promujące wiedzę w przystępnej formie i przy aktywnym udziale uczestników

Jednostka odpowiedzialna za realizację

Uczelnie, NGO

Uczelnie, UML

Biesiada Filozoficzna

Uczelnie, UML

Stworzenie platformy edukacyjnej kształtującej wiedzę i umiejętności mieszkańców

Uczelnie

Wsparcie rozwoju oraz promocji działalności Uniwersytetu Trzeciego Wieku

UML, Uczelnie

Wsparcie szkół aglomeracji lubelskiej w udziale w programach wymiany uczniów i nauczycieli takich jak Comenius, LLP

Konkursy UML na najciekawszy projekt rozwoju szkoły

UML, Uczelnie

Przykład Projektu Pilotażowego – „JASKINIA PLATOŃSKA” Grupa docelowa: Młodzież szkół gimnazjalnych i licealnych z Lublina i regionu lubelskiego. Cel projektu: Popularyzacja wiedzy z zakresu filozofii w drodze interaktywnych mini wykładów z aktywnym udziałem uczestników. Rezultaty: - nabycie i zwiększenie ogólnej wiedzy w zakresie teorii filozoficznych - nabycie umiejętności samodzielnego myślenia - rozwinięcie umiejętności dyskutowania i prezentowania poglądów - ukształtowanie postaw zaangażowania i odpowiedzialności za poglądy i czyny - promocja studiów w UMCS Działania: Realizacja projektu oparta jest na serii zminimalizowanych wykładów akademickich oraz powiązanych i wkomponowanych w nie prezentacjach teatralno-plastycznych (rozbudowanych o inscenizacje słowa i gestu, muzyki i światła, obrazu i animacji komputerowej). Powyższe uzupełnione są o moduły warsztatowe, podczas których młodzież - przy udziale prelegenta oraz nauczyciela – uczestniczy w konkretnych sytuacjach i zdarzeniach, określonych przez poszczególne wykłady. Projekt

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

91

prezentuje w formie wykładu ilustrowanego inscenizacjami teatralnymi (wypowiedzi filozofów w scenerii epoki) poglądy myślicieli na samą filozofię. Słuchacz wykładu poznaje stanowiska Pitagorasa, Sokratesa, Platona, Kartezjusza, Hegla i innych na temat zarówno teoretycznej funkcji filozofii (kontemplacja świata), jak i praktycznej (pobudzanie do krytycznego myślenia). Wykładowca występujący w roli przewodnika po dziejach filozoficznego myślenia zwraca uwagę słuchaczy na poszczególne wypowiedzi, konfrontuje i porównuje ich treść, formułuje komentarze i pytania oraz pobudza do oceny. Uczestnicy takiej inscenizacji włączają się do dyskusji po jej obejrzeniu, stawiając także pytania studentom odgrywającym główne role. Projektodawcy: UMCS (Instytut Filozofii) i Teatr Jasny.

4.5.9

3.3

Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej Działania

Typy projektów Stworzenie programów stypendialnych dla studentów

3.3 Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej

4.5.10

Promocja edukacji przedszkolnej

UML, Uczelnie, NGO

Wyrównywanie poziomów infrastruktury i kształcenia szkół na wszystkich poziomach

UML, uczelnie

Utworzenie Centrum Treningu Zawodowego

UML, Uczelnie, NGOs

Edukacja w zakresie korzystania z ICT dla wszystkich środowisk (np. osób starszych)

Uczelnie, NGO, instytucje szkoleniowe

Rozwinięcie e-learningu jako uzupełniającej formy kształcenia (tam, gdzie jest to zasadne i efektywne)

Uczelnie

3.4 Upowszechnienie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej Działania

3.4 Upowszechnianie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej

4.6

Jednostka odpowiedzialna za realizację Uczelnie, UML, NGO, UM WL

Opracowanie Strategii Rozwoju i Promocji Kultury przy współpracy z JST i środowisk kultury z aglomeracji lubelskiej

Jednostka odpowiedzialna za realizację UML, organizacje pozarządowe, instytucje kultury

Zorganizowanie przestrzeni miejskiej dla prezentacji kultury

UML, instytucje kultury

Typy projektów

Program działań angażowania lokalnej społeczności do udziału w życiu kulturalnym miasta Wsparcie instytucji kulturalnych w tworzeniu sieci współpracy w aglomeracji i za granicą poprzez udostępnianie informacji o potencjalnych partnerach

UML, organizacje pozarządowe, instytucje kultury UML, organizacje pozarządowe, uczelnie

Wsparcie działalności kulturalnej środowisk akademickich oraz inicjatyw niezależnych

UML, uczelnie

Aktywizacja i wsparcie działalności organizacji pozarządowych

UML, instytucje otoczenia biznesu

Zapewnienie pomieszczeń dla obiektów kulturalnych przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych

UML

Formy i rodzaje wparcia rozwoju i transferu wiedzy

Wskazane powyżej propozycje projektów jako instrumentów realizacji strategii Lublin Miasto Wiedzy zaproponowane zostały podczas prac w ramach sesji strategicznych, wywiadów indywidualnych, a także jako efekt przygotowanych w ramach projektu ekspertyz i analiz. Nie stanowią jednak katalogu zamkniętego, który może i powinien podlegać rozwojowi i modyfikacjom wraz z postępem prac nad wdrożeniem planu. Strategia, bowiem powinna być dokumentem elastycznym odpowiadającym na zmieniające się warunki otoczenia.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

92

Korzystając z doświadczeń zebranych przy wdrażaniu podobnych dokumentów strategicznych, poniżej przedstawiono propozycje innych form wsparcia rozwoju i transferu wiedzy, które służyłyby realizacji strategii. Można potraktować je jako listę rekomendowanych, bo sprawdzonych działań przy formułowaniu szczegółowych programów osiągania celów operacyjnych strategii. Podzielono je na kilka grup według rodzaju wsparcia: infrastrukturalne i instytucjonalne, związane z rozwojem kadr, informacyjne, promocyjno-popularyzatorskie, regulacyjne oraz finansowe. Infrastrukturalne i instytucjonalne  Parki technologiczne, naukowo-technologiczne i techno-inkubatory w bezpośrednim powiązaniu z uczelniami, ułatwiające specjalistyczny transfer technologii do MSP o wysokiej innowacyjności;  Parki przemysłowe – miejsce zgrupowania przedsiębiorców-odbiorców innowacji, przede wszystkim przedsięwzięć produkcyjnych, głównie MSP;  Powołanie jednostek/firm z udziałem uczelni, zajmujących się wyłącznie ochroną praw własności intelektualnej i komercjalizacją wyników badań, ułatwiających współpracę z gospodarką;  Ośrodki informacji, doradztwa i szkoleń;  Ośrodki prognoz technologicznych i obserwatoria gospodarki opartej na wiedzy;  Centra wystawienniczo-kongresowe;  Lokalne/regionalne interdyscyplinarne otwarte laboratoria badawcze dostępne także dla podmiotów gospodarczych;  Preinkubatory i inkubatory przedsiębiorczości akademickiej współpracujące z instytucjami B+R;  Spółki wdrożeniowe (spin-off);  Lokalne/regionalne ośrodki wzornictwa przemysłowego;  Centra transferu technologii (w szczególności w branżach kluczowych dla lokalnej i regionalnej gospodarki oraz o najwyższym potencjale naukowo-badawczym);  Regionalne centra innowacyjności;  Klastry przemysłowe;  Centra zaawansowanych technologii i centra doskonałości;  Sieci współpracy (w tym międzynarodowe), do których włączone zostają jednostki naukowo-badawcze;  Włączenie niepublicznych uczelni i innych organizacji w działalność B+R;  Branżowe platformy technologiczne tworzące międzynarodowe kanały transferu wiedzy i technologii, zrzeszające lokalne i regionalne firmy;  Regionalne agencje rozwoju innowacji;  Siec instytucji wspierających funkcjonowanie i innowacyjność firm (banki danych, transfer technologii);  Punkty pierwszego kontaktu przy uczelniach i innych jednostkach badawczych;  Konsorcja tworzone przez przedsiębiorców i jednostki badawcze, w tym centra zaawansowanych technologii i inne projektu finansowane z programów ramowych UE;  Placówki świadczące specjalistyczne usługi dla przedsiębiorców;  Centra wsparcia typu one stop shop pozwalające na docieranie z ofertami wspierania rozwoju innowacji do małych firm i w małych miejscowościach;  Centra doradztwa marketingu i zarządzania projektami;  Centra kompetencji;  Regionalna/lokalna rada innowacji przy urzędzie (marszałkowskim/miasta);  Regionalna/lokalna biblioteka cyfrowa – szybki dostęp do zasobów wiedzy;  Rozwój sieci szerokopasmowej;  Organizacja miejskich bezpłatnych punktów dostępu do Internetu;  Wyposażenie szkół w dostęp do Internetu (w tym organizacja sal komputerowych). Związane z rozwojem kadr  Program staży pracowników sektora B+R;  Program praktyk i staży w markowych przedsiębiorstwach, udział w branżowych wystawach i targach dla najzdolniejszych studentów i absolwentów;  System stypendiów dla doktorantów studiujących na kierunkach technicznych i ścisłych;  Rozwój studiów doktoranckich na kierunkach ważnych z punktu widzenia regionalnego;  Interdyscyplinarne studia magisterskie i doktoranckie;  Opracowanie zmian kształcenia w celu ich dostosowania do wymagań rozwoju gospodarki miasta i regionu (np. w oparciu o foresight technologiczny lub efekty monitorowania losów absolwentów uczelni);  Program umożliwiający zdobycie specjalistycznej wiedzy przez studentów oraz pracowników firm poprzez wybór kursów na uczelniach (w oparciu o siec wiedzy międzyuczelnianej) – zapotrzebowanie na określonych specjalistów zgłaszane przez przedsiębiorstwa chcące podejmować projekty innowacyjne;  Warsztaty dla studentów i absolwentów z udziałem przedsiębiorców;  Konsulting z zakresu marketingu adresowany do pracowników nauki  Kształcenie kompetencji menedżerskich kadry zarządzającej podmiotów B+R;

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

93

 System stypendiów na czasowe oddelegowanie pracownika sektora B+R do firmy – zamówienie przez firmę usługi badawczej u konkretnego naukowca;  Poszerzanie wiedzy i kompetencji w zakresie praw ochrony własności intelektualnej wśród pracowników sfery B+R;  System doskonalenia pracowników przedsiębiorstw przez jednostki B+R – studia podyplomowe i doktoranckie;  Program staży pracowników MŚP w jednostkach naukowo-badawczych;  Utworzenie instytucji typu „wypożyczalnia inżynierów”;  Konsulting z zakresu technologii adresowany do pracowników przedsiębiorstw;  Szkolenia dla MŚP: strategie i instrumenty marketingu na rynku europejskim, eksport, wykorzystanie Internetu w celu poprawy pozycji na rynku; inne tematy w zależności od potrzeb;  Szkolenia z zakresu innowacji oraz ochrony własności przemysłowej w formie seminariów, kursów, distance learning, studiów podyplomowych, adresowane do kadry menedżerskiej MSP;  Kursy podnoszące kwalifikacje zawodowe i innowacyjne dla kandydatów zakładających nowe firmy;  Promowanie kształcenia ustawicznego i wspieranie umiejętności skutecznego zdobywania wiedzy. Informacyjne  Bazy danych o ofercie naukowo-badawczej i technologicznej dla gospodarki;  Baza danych przedsiębiorstw, instytutów badawczych i organizacji okołobiznesowych zainteresowanych transferem technologii;  Platforma informacyjna umożliwiająca dostęp do baz danych o innowacjach oraz zawieranie transakcji w obszarze wymiany informacji (np. zakup/sprzedaż patentów, licencji, informacji, dokumentacji, firm);  Platforma informacyjna zawierająca pełna ofertę usług dla przedsiębiorstw świadczonych przez instytucje wsparcia;  „Wypożyczalnia inżynierów” – wirtualna baza danych specjalistów inżynierów w regionie, angażowanych do rozwiązywania pojawiających się problemów z obszaru innowacji i wysokich technologii, zgodnie z zapotrzebowaniem ze strony przedsiębiorców;  Zintegrowany system informatyczny umożliwiający sprawną komunikację między JST, przedsiębiorstwami i uczelniami;  Sieć punktów konsultacyjno-doradczych: upowszechnianie informacji naukowo-technicznych, ekonomicznych, z zakresu organizacji i zarządzania;  Niekonwencjonalne kanały transferu technologii: asystenci innowacyjni, spotkania brokerskie, targi i innowacyjne, dni innowacyjne – dialog miedzy nauka, gospodarka i administracja;  Doradca finansowy dla przedsięwzięć innowacyjnych: usługa doradczo-informacyjna dla przedsiębiorstw polegająca na informacji o dostępnych źródłach finansowania przedsięwzięć innowacyjnych, doradztwie i pomocy w ubieganiu się o finansowanie z konkretnej instytucji;  Otwarte systemy informacyjne na uczelniach: wymiana informacji o prowadzonych badaniach naukowych, ekspertach, dostępnych metodach badawczych i sprzęcie laboratoryjnym, publikowanych artykułach, pracach magisterskich i doktorskich, itp.  Bank projektów – pomysłów na projekty badawczo-rozwojowe oczekujące realizacji, system informacyjny o możliwości uczestnictwa w krajowych i międzynarodowych sieciach współpracy sektora B+R;  Baza danych zapotrzebowania na prace naukowo-badawcze, magisterskie i doktoranckie, system określający tematy specjalizacji i prac dyplomowych studentów przy udziale przedstawicieli przemysłu i administracji;  Mechanizmy transferu informacji o potrzebach kadrowych i technologicznych przedsiębiorstw do instytucji edukacyjnych (np. grupy dyskusyjne, elektroniczna tablica ogłoszeń, bazy danych kontaktowych);  Cykliczne wydarzenia o charakterze wystawienniczym, targowym (targi technologii, targi wiedzy, giełdy), a także warsztaty, seminaria, konferencje nt. innowacji i rozwoju przedsiębiorstw (np. warsztaty organizowane na uczelniach z udziałem lokalnych przedsiębiorców). Promocyjno – popularyzatorskie  Edukacja na rzecz innowacyjności: wprowadzenie do programów szkół ponadpodstawowych, uczelni wyższych oraz programów kształcenia ustawicznego treści związanych z transferem technologii, komercjalizacją B+R, przedsiębiorczością – m.in. zakładanie i prowadzenie firmy, ochrona własności przemysłowej i intelektualnej; wizyty w innowacyjnych firmach, konkursy dla młodzieży;  „wakacyjne szkoły” z tematyka nastawioną na innowacje;  Popularyzacja nauki poprzez tworzenie ośrodków upowszechniania osiągnięć nauki i techniki oraz rozrywki edukacyjnej dla młodzieży, organizowanie dni nauki, dni technologii, festiwal nauki, wykłady otwarte dla społeczeństwa, audycje radiowe i telewizyjne; popularyzowanie osiągnięć naukowych i technicznych;  Tworzenie popularyzujących innowacje działów na stronach internetowych publicznych uczelni i podmiotów B+R regionu;  Biuletyny i wydawnictwa popularno-naukowe;  Promocja przedsiębiorczości i kultury innowacyjnej w sektorze B+R: cykliczne konkursy tworzenia biznesplanów adresowane d pracowników sektora B+R, absolwentów, studentów i doktorantów, dotyczące pomysłów na założenie nowej firmy opartej na wiedzy i połączone ze szkoleniami oraz wsparciem doradczym w pierwszym okresie działalności firmy; udostępnianie przedsiębiorcom akademickim taniej powierzchni w inkubatorach akademickich i technologicznych;  Cykliczne konkursy na pomysł roku, młodego innowatora, innowacyjna gminę, itp.;

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

94

 Promocja wynalazczości na uczelni poprzez opracowanie przystępnego przewodnika dla naukowców i przygotowanie formularzy dostępnych w Internecie;  Promowanie dobrych praktyk współpracy przedstawicieli sektora nauki z przedsiębiorstwami, wzorów i sukcesów innowacyjnych firm dla podniesienia świadomości o innowacjach – publikacje, nośniki elektroniczne, strony WWW;  Imprezy promujące innowacje: dni innowacji, otwarte drzwi, szkolenia, konferencje, targi, wystawy osiągnięć innowacyjnych, itp.;  Kampanie reklamowe marek i produktów przygotowane wspólnie przez przedsiębiorstwa i uczelnie;  Promocja i rozwój edukacji zawodowej w obszarach strategicznych dla wzrostu innowacyjności miasta i regionu (np. biotechnologia, telekomunikacja, informatyka, itp.);  Działania podnoszące świadomość kadry zarządzającej MSP o korzyściach wynikających z zaangażowania własnych pracowników w kulturę innowacyjną w sektorze B+R;  Działania promocyjne, informacyjne i doradcze w zakresie ochrony znaków towarowych, wzorów przemysłowych i patentów;  Promowanie udziału MSP w programach europejskich na rzecz innowacji. Regulacyjne  Wprowadzenie na uczelniach przejrzystej polityki ochrony praw własności intelektualnej w formie dokumentu (regulaminu, zarządzenia rektora, uchwały senatu);  Wprowadzenie korzystnego dla wydziału/instytutu systemu podziału zysków;  Wprowadzenie korzystnego dla twórcy systemu podziału zysków;  Wprowadzenie na uczelniach obowiązku zgłaszania wyników projektów przy jednoczesnym ujednoliceniu i uproszczeniu procedury oraz korzystnych warunkach finansowania i podziału zysków z patentów;  Utworzenie Sieciowego Centrum Ochrony Prawa Własności Intelektualnej;  Uwzględnienie w regulaminie studiów elastyczności terminu i formy zaliczeń dla studentów zakładających i prowadzących firmy innowacyjne;  Strategiczne partnerstwo instytucjonalne (np. stałe umowy między uczelniami i firmami, uczestnictwo przedsiębiorców w radach doradczych instytucji naukowych);  Umowy o praktyki dla studentów oraz doktorantów pomiędzy wybraną jednostką uczelni a grupą przedsiębiorstw z tej samej branży;  Mechanizmy ułatwiające powstawanie firm z udziałem pracowników nauki i jednostek naukowych;  Regulaminy dotyczące korzystania z infrastruktury oraz własności intelektualnej w działalności gospodarczej sektora B+R;  System akredytowanych laboratoriów upoważnionych do wydawania certyfikatów dopuszczających innowacyjny produkt na rynek;  Utworzenia specjalnej strefy ekonomicznej;  Regionalny certyfikat wiarygodności innowacyjnej otwierający sprawdzonym innowatorom drogę do szybszych decyzji i korzystniejszych kredytów;  Procedury ułatwiające transfer technologii poprzez alokację personelu pomiędzy instytucjami B+R a firmami. Finansowe  Fundusz zalążkowy dla przedsiębiorców, umożliwiający finansowanie przedsięwzięć innowacyjnych o podwyższonym ryzyku;  Fundusze typu venture capital;  Fundusze start-up;  Fundusze pożyczkowe (np. innowacyjny fundusz pożyczkowy dla MSP);  Poręczenia kredytowe;  „Aniołowie biznesu”;  Preferencyjne kredyty lub pożyczki na realizację przedsięwzięć z dziedziny wysokich technologii;  System publicznych (np. samorządowych) poręczeń i gwarancji;  Bank regionalny/instytucja parabankowa (wsparcie finansowe dla tworzenia MSP);  Inicjatywa zwolnienia z podatku dochodowego zysku przeznaczonego na wdrożenie innowacji;  Subwencjonowanie zakupu nowoczesnych technologii i urządzeń oraz wdrażania systemu zapewniania jakości procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwach;  Dotacje na usługi związane z poszukiwaniem, transferem oraz wdrażaniem nowych technologii;  System wsparcia finansowego w ramach funduszy strukturalnych pozwalający na dofinansowanie badań na rzecz MSP, w tym współpracy z sektorem B+R, wdrożenia wyników badań w MSP, atestacji wyrobów, certyfikacji, wyspecjalizowanych usług w zakresie innowacji;  Regionalny fundusz badań i wdrożeń wspierający innowacyjne projekty badawczo-wdrożeniowe, zasilany ze środków publicznych oraz wpłat od podmiotów gospodarczych z tytułu komercyjnego wykorzystywania efektów badań finansowanych z tego źródła;  Stypendia doktoranckie i podoktoranckie, finansowane m.in. w ramach projektów typu mobility UE;  Stypendia doktoranckie dla najlepszych absolwentów szkół wyższych, którzy będą kontynuować naukę na studiach doktoranckich;

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

95

 System grantów i stypendiów dla młodych, obiecujących innowatorów;  Granty dla wyższych uczelni udzielane na konkretne przedsięwzięcie tworzące lub rozwijające produkt będący efektem zapotrzebowania sektora produkcyjnego;  Wspieranie finansowania podstawowych usług, np. certyfikacja, laboratoria, szkolenia;  Subwencje na projekty zmian profilów nauczania na uczelniach;  Utworzenie/usprawnienie działania funduszy umożliwiających finansowanie wstępnych etapów działań związanych z komercjalizacją projektów – ułatwienie jednostkom naukowym zgłaszania wniosków patentowych.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

96

5 Społeczne skutki realizacji strategii

Każda zmiana rodzi określone skutki w postaci dalszych zmian, uruchamiając tym samym procesy o bardziej ogólnym charakterze i zasięgu. Realizacja strategii Lublin Miasto Wiedzy, poprzez wdrożenie zestawu przedsięwzięć rozwojowych, wywoła szereg konsekwencji w wewnętrznym oraz zewnętrznym otoczeniu społecznym, gospodarczym i kulturowym miasta, z których część będzie miała charakter trwałych zmian tych elementów, wpływając tym samym na zmianę wizerunku i sposobu funkcjonowania miasta i jego mieszkańców. Wśród najważniejszych społecznych skutków realizacji strategii wymienić można:  Tworzenie nowych miejsc pracy, w tym o charakterze innowacyjnym;  Wzrost liczby wykształconych pracowników prowadzący do podniesienia efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw i instytucji;  Zwiększenie ogólnego poziomu umiejętności korzystania z Internetu oraz ICT wśród mieszkańców;  Zwiększenie kultury informatycznej miasta i mieszkańców;  Promocja miasta i regionu;  Napływ wysoko wykwalifikowanych specjalistów;  Ułatwienie dostępu do usług publicznych;  Podniesienie konkurencyjności i stopnia innowacyjności lokalnej gospodarki;  Zwiększenie wydajności firm;  Wzrost udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych;  Poprawa warunków życia w mieście oraz warunków inwestycji i rozwoju ekonomicznego,  Stworzenie przyjaznej i efektywnej e-administracji;  Poprawa jakości usług;  Zwiększenie dostępu do e-usług i usług komunalnych;  Usprawnienie zarządzania i kontroli poszczególnych sektorów życia publicznego: szkolnictwa, porządku i bezpieczeństwa, oczyszczania, itd.;  Szerszy dostęp do Internetu, który umożliwi pełną swobodę pobierania dowolnych materiałów oraz sprawną wymianę informacji;  Zwiększenie dostępu i upowszechnienie uczestnictwa w edukacji i szkoleniach;  Zapewnienie szybkiego dostępu do danych;  Zapewnienie obywatelom podstawowych warunków ochrony przed potencjalnymi i realnymi niebezpieczeństwami związanymi z występowaniem klęsk żywiołowych oraz innymi podobnymi zdarzeniami;  Zapewnienie funkcjonowania i możliwości odtworzenia infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru;  Integracja i odpowiednia obsługa informacyjna mieszkańców i organów samorządów lokalnych;  Lepsza obsługa inwestorów;  Wyższa skuteczność w pozyskiwaniu inwestycji zewnętrznych;  Informacyjne wsparcie procesów rewitalizacji obszarów miejskich;  Optymalizacja zarządzania substancją miejską;  Poprawa estetyki miasta;  Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców w przypadku zdarzeń kryzysowych;  Większa dostępność informacji przestrzennej;  Udostępnienie i upowszechnienie dostępu do wydarzeń kulturalnych;  Większy i aktywny udział mieszkańców w życiu kulturalnym miasta;  Łatwiejszy dostęp do informacji;  Skrócenie czasu oczekiwania na informację;  Sprawniejsza obsługa interesanta;  Łatwiejsze utrzymanie baz danych, dokumentów  Usprawnienie komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej urzędów;  Obniżenie kosztów obsługi interesantów;  Usprawnienie obsługi petentów administracji publicznej;  Redukcja kosztów i oszczędności wynikające ze zmniejszenia zużycia papieru i innych tradycyjnych materiałów biurowych;  Porządek i kontrola nad zasobami archiwalnymi;

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

97

6 Zgodność z dokumentami strategicznymi

Zgodność strategii Lublin Miasto Wiedzy (LMW) z innymi, obowiązującymi dokumentami strategicznymi, była jedną z podstawowych przesłanek podjęcia trudu nad jej opracowaniem. Jako plan wieloletniego rozwoju miasta w aspekcie rozwoju społeczeństwa wiedzy będącego integralną częścią miasta i regionu i aktywnie wspierającego ich rozwój, nie może pozostawać w oderwaniu od strategii miejskiej czy wojewódzkiej bądź w sprzeczności z ich zapisami. Powinna też przyczyniać się do realizacji zapisów innych dokumentów dotyczących podnoszenia konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz rozwoju społeczeństwa informacyjnego, które obowiązują Polskę jako członka Unii Europejskiej oraz Lublin jako stolicę województwa. Dlatego też istotnym wydaje się wykazanie, że cele strategiczne strategii Lublin Miasto Wiedzy oraz programy służące ich realizacji pozostają w zgodzie bądź wpisują się w odpowiednie cele innych obowiązujących dokumentów strategicznych, przyczyniając się tym samym – przy zachowaniu odpowiedniej skali – do ich osiągnięcia. Lublin Miasto Wiedzy jest planem dotyczącym rozwoju – z punktu widzenia obszaru terytorialnego – miasta Lublina, natomiast z punktu widzenia obszaru i zakresu tematycznego – społeczeństwa wiedzy, głównie poprzez rozwój innowacyjności i pobudzanie transferu wiedzy. W obu tych ujęciach jest zatem dokumentem węższym od innych planów rozwojowych, dotyczących miasta, województwa i kraju oraz zazwyczaj wszystkich aspektów rozwoju społeczno-gospodarczego tych obszarów terytorialnych. Dlatego jego związek z planami o szerszym zakresie tematycznym i zasięgu terytorialnym polega przede wszystkim na ich uszczegółowieniu, uzupełnieniu albo wniesieniu wkładu – poprzez realizację założonych celów – w osiągnięcie priorytetów tych planów. Osiąganie poszczególnych celów LMW powinno dostarczać narzędzi i środków dla sprawniejszego i efektywniejszego wdrażania pozostałych planów. Poniżej wskazano zakresy tematyczne i terytorialne oraz obszary wzajemnych relacji niniejszej strategii oraz następujących dokumentów o charakterze planów strategicznych:  Strategii Rozwoju Miasta Lublin;  Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego;  Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego;  Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, oraz  Strategii Lizbońskiej. Tabela 30. Zakres tematyczny i terytorialny poszczególnych planów strategicznych. DOKUMENT

ZAKRES I OBSZAR OBOWIĄZYWANIA

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Rozwój społeczeństwa wiedzy oraz rozwój i transfer technologii i innowacji. Miasto Lublin.

Strategia Rozwoju Miasta Lublin

Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy. Miasto Lublin.

Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego

Rozwój działalności gospodarczej i inwestycji w drodze rozwoju innowacji. Województwo Lubelskie.

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego

Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy. Województwo Lubelskie.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

Spójność społeczno-gospodarcza. Obszar Polski.

Zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki. Obszar Unii Europejskiej. Źródło 91: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

Strategia Lizbońska

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

98

Tabela 31. Zależności pomiędzy porównywanymi dokumentami strategicznymi

STRATEGIA LIZBOŃSKA NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO REGIONALNA

STRATEGIA ROZWOJU

Źródło 92: Opracowanie własne na podstawieINNOWACJI analizy dokumentów. STRATEGIA MIASTA LUBLIN

WOJEWÓDZTWA LUBELSKIIEGO

STRATEGIA LUBLIN MIASTO WIEDZY

W dalszej części tego podrozdziału wskazano zależności pomiędzy poszczególnymi celami strategicznymi i/lub operacyjnymi porównywanych dokumentów.

6.1

Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze Strategią Rozwoju Miasta Lublin

Strategia Rozwoju Lublina (SRML), opracowana w roku 2005, jest dokumentem określającym długoterminową politykę Samorządu Miasta w okresie od 2005 do 2013 roku. Obecnie jest aktualizowana. Jak podkreślono w dokumencie, cele tworzące misję strategii rozwoju miasta Lublina są merytorycznie spójne z misją Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego. Wśród nich wyszczególniono:  Tworzenie warunków rozwoju duchowego i materialnego mieszkańców;  Tworzenie stabilnych warunków poprawy zamożności mieszkańców miasta oraz korzystnych warunków rozwoju przedsiębiorczości;  Stałe równoważenie ekologiczne rozwoju gospodarczego miasta i zachowanie korzystnych warunków zdrowotnych środowiska miejskiego;  Poprawa stanu zasobów dziedzictwa kulturowego i ładu przestrzennego jako podstawy rozwoju aktywności gospodarczej, kulturalnej i wizerunku miasta;  Usprawnianie techniczno-organizacyjnych warunków życia w mieście i w jego sąsiedztwie. Dokument określa zatem kierunki rozwoju miasta we wszystkich aspektach rzeczywistości społeczno-gospodarczej miasta, jest więc zakresowo i tematycznie szerszy od strategii Lublin Miasto Wiedzy. Ta ostatnia, poprzez realizację swoich celów, powinna stać się jednym z narzędzi osiągania priorytetowych kierunków rozwojowych Lublina, które zostały określone następująco: 1. Rozwój funkcji metropolitalnych o znaczeniu regionalnym, krajowym i międzynarodowym; 2. Rozwój przedsiębiorczości jako bazy ekonomicznej miasta; 3. Poprawa standardów funkcjonowania i rozwoju miasta; 4. Poprawa ładu przestrzennego w mieście, w tym budowa wizerunku Lublina jako miasta ekologicznego. Analiza porównawcza celów strategicznych i operacyjnych strategii Lublin Miasto Wiedzy prowadzi do wniosku, że ich realizacja będzie, bardziej lub mniej bezpośrednio, wpływać na skuteczne osiąganie wszystkich założonych priorytetów rozwoju miasta, przede wszystkim jednak w zakresie rozwoju przedsiębiorczości (Priorytet 2). Realizacji tego priorytetu posłuży osiągnięcie wszystkich celów strategicznych LMW.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

99

Tabela 32. Spójność celów strategicznych LMW i SRML. Priorytety Strategii Rozwoju Miasta Lublin

Cele strategiczne Strategii Lublin Miasto Wiedzy

Rozwój funkcji metropolitalnych o znaczeniu regionalnym, krajowym i międzynarodowym

Rozwój przedsiębiorczoś ci jako bazy ekonomicznej miasta

Poprawa standardów funkcjonowania i rozwoju miasta

Poprawa ładu przestrzennego w mieście, w tym budowa wizerunku Lublina jako miasta ekologicznego

Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii Źródło 93: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

6.2 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego (SRWL) została uchwalona w lipcu 2000 roku, a następnie zaktualizowana w roku 2005. W tej wersji obejmuje horyzont czasowy do roku 2020. Jest ogólnym dokumentem określającym kierunki zrównoważonego rozwoju Lubelszczyzny we wszystkich aspektach, tj. społecznym, gospodarczym i środowiskowym. Pierwszym punktem stycznym LMW i SRWL jest horyzont czasowy obu dokumentów, jakim jest rok 2020. Ich wdrażanie powinno być zatem skoordynowane w czasie, co wpłynie na wzmocnienie efektu wzajemnego uzupełniania się efektów realizacji poszczególnych celów na zasadzie synergii. Również sformułowanie misji: uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych w regionie umożliwiających trwały i zrównoważony rozwój województwa, przyczyniających się do poprawy jakości życia i wzrostu dobrobytu mieszkańców Lubelszczyzny zawiera w sobie zapisy ogólnego celu kierunkowego strategii Lublin Miast Wiedzy. Rozwój społeczeństwa wiedzy oraz transferu innowacji jest jednym z podstawowych procesów rozwojowych, zatem pomyślna realizacja celów LMW będzie silnym bodźcem służącym osiągnięciu ogólnego celu strategicznego planu dla województwa. Priorytetowymi kierunkami rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020 są:

1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy; 2. 3. 4.

Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy; Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego; Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu.

Spójność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze strategią wojewódzką wykazać można przede wszystkim w odniesieniu do priorytetów 1 i 2 (patrz tabela poniżej).

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

100

Tabela 33. Spójność celów strategicznych LMW i SRWL. Priorytety Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego

Wzrost konkurencyjnoś ci regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy

Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy

Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego

Rozwój współpracy międzyregionaln ej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu

Cele strategiczne Strategii Lublin Miasto Wiedzy Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii Źródło 94: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

W szczególności, realizacja celów strategii innowacyjnej przyczyni się do osiągnięcia następujących celów operacyjnych tych priorytetów: 1.3: Specjalizacja województwa w wybranych sektorach produkcji i usług cechujących się wysokim poziomem konkurencyjności; 1.4: Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost poziomu ich innowacyjności; 1.5: Rozwój regionalnego potencjału B+R oraz jego wykorzystanie dla potrzeb gospodarki; 1.6: Rozwój społeczeństwa informacyjnego; 2.2: Podniesienie poziomu wykształcenia i wiedzy mieszkańców regionu; 2.3: Wzrost zatrudnienia oraz lepsze wykorzystanie zasobów ludzkich w regionie; 2.5: Wzmocnienie i wykorzystanie kapitału kulturowego i społecznego w regionie. Narzędziami realizacji wymienionych wyżej celów Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego są cele operacyjne w ramach wszystkich trzech celów strategicznych Lublin Miasto Wiedzy. Szczegółowe zależności można przedstawić następująco:

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

101

Tabela 34. Spójność celów operacyjnych LMW i RSWL. Cele operacyjne LMW

Cele operacyjne SRWL

I.1, I.2, II.1 I.1, I.2, II.1 I.1., I.2, II.1 II.2, III.1 III.1, III.2, III.3 III.3 II.2, III.1, III.2, III.4

1.3 1.4 1.5 1.6 2.2 2.3 2.5

Źródło 95: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

6.3 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy z Regionalną Strategią Innowacji Województwa Lubelskiego. Regionalną Strategię Innowacji Województwa Lubelskiego (RSIWL) opracowano w ramach projektu celowego współfinansowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego oraz Ministerstwo Nauki i Informatyzacji w roku 2004. Celem opracowania strategii było podniesienie udziału nauki i zaawansowanych technologii w programie rozwoju województwa oraz przyczynienie się do wzrostu szans pozyskania środków przeznaczonych przez UE na rozwój regionalny. Kładzie ona nacisk na likwidowanie barier rozwoju innowacji oraz wykorzystanie silnych stron regionu. Oba dokumenty są zatem zbieżne co do zakresu tematycznego. Już sformułowanie misji RISWL w postaci hasła: Innowacyjna Lubelszczyzna – przeobrażenie pomysłów w działanie w zestawieniu z misją Lublina jako Miasta Wiedzy i wyrażonym w niej dążeniem do rozwoju i transferu innowacji wskazuje na tożsamość celów kierunkowych obu dokumentów. RISWL kładzie nacisk na wzrost konkurencyjności województwa w drodze podjęcia proinnowacyjnych działań w czterech głównych kierunkach:  Rozwoju zachowań przedsiębiorczych;  Restrukturyzacji rolnictwa;  Wykorzystania walorów ekologicznych regionu, oraz  Wzrostu konkurencyjności oferty naukowo-dydaktycznej. Podobnie sformułowano cele strategiczne RISWL. Już pobieżna analiza wskazuje, że zarówno ogólny cel kierunkowy, jak i cele strategiczne programu Lublin Miasto Wiedzy są z nimi zbieżne. Realizacja poszczególnych priorytetów strategii dla miasta będzie istotnie przyczyniać się – przy zachowaniu proporcji – do osiągnięcia celów planu wojewódzkiego. Ta zbieżność dotyczy przede wszystkim I Celu strategicznego LMW (Tworzenie warunków infrastrukturalnych i rozwiązań systemowych dla wspierania rozwoju innowacji i efektywnego transferu wiedzy) i celów strategicznych 1 i 4 RSIWL (patrz tabela poniżej) oraz ich niektórych celów operacyjnych, a w szczególności: Cel strategiczny 1: Wzrost przedsiębiorczości w regionie. Cel operacyjny 1.1: Rozwój usług wysokospecjalistycznych; Cel operacyjny 1.3: Aktywne pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania; Cel operacyjny 1.4: Wzrost liczby konkurencyjnych przedsiębiorstw; Cel operacyjny 1.5: Rozwój kapitału ludzkiego. Cel strategiczny 4: Wzrost konkurencyjności oferty naukowo-dydaktycznej. Cel operacyjny 4.1: Rozwój współpracy sfery nauki i biznesu; Cel operacyjny 4.2: Elastyczność oferty dydaktycznej i naukowo-badawczej; Cel operacyjny 4.3: Rozwój badań naukowych w dziedzinach strategicznych dla rozwoju regionu, kraju i Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Szczególnie ścisły związek o charakterze komplementarnym dotyczy I Celu strategicznego LMW z celami strategicznymi RSIWL: rozwój infrastruktury i sprawnych systemów wspierających rozwój i transfer innowacji – zwłaszcza w połączeniu z zapisanym w Celu III upowszechnieniem wiedzy - istotnie wspomoże skuteczną realizację ich wszystkich.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

102

Tabela 35. Spójność celów strategicznych LMW i RSIWL. Cele strategiczne Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Lubelskiego Wzrost przedsiębiorczoś ci w regionie

Poprawa efektywności rolnictwa klasycznego

Rozwój sektora produktów ekologicznych

Wzrost konkurencyjno ści oferty naukowodydaktycznej

Cele strategiczne Strategii Lublin Miasto Wiedzy Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii Źródło 96: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

6.4 Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO), nazywane również Narodową Strategią Spójności, prezentują strategię rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, w tym cele polityki spójności w Polsce w latach 2007-2013. NSRO przygotowano na podstawie wytycznych UE określających główne cele polityki spójności oraz uwzględniając uwarunkowania społecznogospodarcze Polski wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w okresie 7 lat (2007 – 2013) w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności. Jest więc najbardziej ogólnym z analizowanych strategii krajowych, punktem odniesienia dla Programów Operacyjnych oraz wszelkich programów strategicznych, których okres wdrażania pokrywa się choć w części z okresem programowania funduszy UE i których działania mają być przy pomocy tych środków współfinansowane. Cel główny Narodowej Strategii Spójności to: tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Do realizacji celu głównego NSRO przyczyniać się ma 6 celów szczegółowych: 1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, 2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej, 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, 4. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, 5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, 6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. Strategia Lublin Miasto Wiedzy, dla której celów, a więc i licznych działań, źródłem finansowania będą fundusze strukturalne, w sposób oczywisty jest z nimi spójna. Zbieżność celów obu dokumentów ilustruje poniższa tabela.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

103

Tabela 36. Spójność celów strategicznych LMW i NSRO Cele horyzontalne Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia

Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa

Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej

Cele strategiczne Strategii Lublin Miasto Wiedzy Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy

Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjnoś ci Polski

Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług

Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej

Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich

Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii Źródło 97: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów. 6.5

Zgodność Strategii Lublin Miasto Wiedzy ze Strategią Lizbońską.

Strategia Lizbońska (SL) to podstawowy dokument strategiczny określający kierunki rozwoju gospodarki i społeczeństwa Unii Europejskiej. Celem planu, przyjętego w roku 2000 na okres 10 lat, było uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym regionem gospodarczym na świecie, rozwijającym się szybciej niż Stany Zjednoczone. Strategia opiera się przede wszystkim na założeniu, że gospodarka krajów europejskich wykorzysta do maksimum innowacyjność opartą na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, zwłaszcza w nowoczesnych dziedzinach wiedzy, co miało się stać głównym motorem rozwoju. Jednym z jej najważniejszych postanowień jest promocja i wspieranie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, w której wiedza jest tworzona, przyswajana, transferowana i wykorzystywana w celu przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego. Podstawowym celem Strategii Lizbońskiej w aspekcie rozwoju gospodarki opartej na wiedzy jest zwiększenie innowacyjności gospodarki UE, w związku z czym jej priorytety skupiają się na edukacji, pracach badawczo-rozwojowych oraz dystrybucji wiedzy i informacji, służących rozwojowi przedsiębiorstw i społeczeństw.33

33

Żródło: www.wikipedia.org Strategia Lublin Miasto Wiedzy

104

LMW, według której misją Lublina jako Miasta Wiedzy jest tworzenie warunków funkcjonowania społeczeństwa wiedzy oraz rozwoju transferu innowacji w całości wpisuje się w założenia Strategii Lizbońskiej, od poziomu ogólnego celu strategicznego (misji) aż po każde z działań i projektów, które mają zapewnić jej realizację. Wśród priorytetów Strategii Lizbońskiej znajdujemy: 1. Stworzenie sprzyjających warunków umożliwiających powstawanie i rozwój firm innowacyjnych, szczególnie w grupie MSP oraz stymulowanie przedsiębiorczości; 2. Rozwój aktywnej polityki zatrudnienia; 3. Poprawa jakości pracy; 4. Mobilność pracowników – otwarcie europejskich rynków pracy; 5. Zabezpieczenia społeczne i promowanie integracji społecznej. Zapisy strategii Lublin Miasto Wiedzy są spójne przede wszystkim z priorytetem 1, pośrednio przyczyniając się także do realizacji pozostałych. Dotyczy to zwłaszcza III Celu strategicznego (Upowszechnianie wiedzy…). Tabela 37. Spójność celów strategicznych LMW i SL.

Priorytety Strategii Lizbońskiej

Stworzenie sprzyjających warunków umożliwiających powstawanie i rozwój firm innowacyjnych, szczególnie w grupie MSP oraz stymulowanie przedsiębiorczości

Rozwój aktywnej polityki zatrudnienia

Poprawa jakości pracy

Cele strategiczne Strategii Lublin Miasto Wiedzy Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii Źródło 98: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

105

Mobilność pracowników – otwarcie europejskich rynków pracy

Zabezpieczenia społeczne i promowanie integracji społecznej

7 System realizacji i monitorowania strategii

7.1 7.1.1

System wdrażania strategii

System monitoringu strategii Monitorowanie realizacji Strategii ma służyć analizie zmian dotyczących wybranych wskaźników ilościowych i jakościowych, tak, aby zapewnić skuteczność i efektywność działań realizowanych w ramach strategii oraz umożliwić wprowadzenie zmian do szczegółowych programów operacyjnych, które powstaną na bazie tejże strategii. Monitorowanie obejmuje 2 poziomy:  Celów strategicznych (wskaźniki syntetyczne), oraz  Celów operacyjnych, Poniżej prezentujemy propozycję wskaźników monitorowania strategii. Zadania związane z prowadzeniem monitorowania i oceny dotyczyć będą:  Gromadzenia informacji na temat stopnia osiągania celów strategicznych i operacyjnych,  Ocenę osiągniętych rezultatów oraz określenie stopnia wykonania przyjętych celów,  Analizy przyczyn występowania rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami a osiągniętymi rezultatami,  Przygotowywania raportów z monitorowania i oceny. Do procesu monitorowania strategii zostanie powołany Zespół Monitorujący przy UML składający się z przedstawicieli UML, JST w aglomeracji lubelskiej, środowiska akademickiego, studenckiego, przedsiębiorców oraz organizacji pozarządowych. Skład Komitetu nie powinien przekraczać 30 osób. Komitet monitorujący będzie przyjmował od instytucji zarządzającej Strategią (UML) coroczne sprawozdania z realizacji strategii podczas spotkań komitetu. Będzie upoważniony do zgłaszania uwag i propozycji aktualizacji strategii. Co roku w wyniku procesu monitorowania powstawać będą roczne raporty z monitoringu, które będą powszechnie udostępniane na stronach internetowych UML, urzędów JST w aglomeracji lubelskiej, uczelni wyższych, oraz stron instytucji otoczenia biznesu i instytucji transferu wiedzy w Lublinie.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

106

Tabela 38 Wskaźniki monitoringu Strategii Lublin Miasta Wiedzy Cele strategiczne Cele operacyjne 1 Zwiększenie 1.1 Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla konkurencyjności rozwoju i transferu innowacji i atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania innowacji i transferu wiedzy 1.2 Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy

Wskaźniki 1. Liczba laboratoriów dostępnych dla naukowców 2. Odsetek sprzętu laboratoryjnego spełniającego międzynarodowe kryteria jakości 3. Wysokość nakładów na działalność innowacyjną 4. Amortyzacja środków trwałych w Jednostkach Badawczo - Rozwojowych 5. Odsetek firm i gospodarstw domowych podłączonych do Internetu 1. Liczba firm spin-off 2. Liczba firm działających w ramach Akademickich Inkubatorów Przedsiębiorczości 3. Liczba firm działających w Parkach Naukowo-Technologicznych

2 Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji

2.1 Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja

2.2 Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej

4. Liczba prac dyplomowych nakierowanych na rozwiązanie konkretnych problemów praktycznych i faktycznie wykorzystanych przez przedsiębiorstwa 5. Wdrożenie systemu monitorowania potrzeb sektora MSP 1. Liczba konferencji, spotkań, targów z udziałem przedstawicieli biznesu – nauki administracji 2. Ilość projektów realizowanych w ramach partnerstwa biznesu – nauki administracji 3. Nakłady na projekty realizowane w ramach partnerstwa biznesu – nauki – administracji 1. Liczba umów o współpracy partnerskiej uczelni 2. Liczba projektów realizowanych w ramach partnerstwa uczelni 3. Ilość studentów i kadry uczelnianej wyjeżdżającej na staże 4. Relacja przyjazdów do wyjazdów w ramach programu staży

2.3 Rozwój współpracy międzynarodowej miasta

1. Liczba umów o współpracy partnerskiej miast 2. Opracowanie i funkcjonowanie strategii polityki międzynarodowej miasta

2.4 Stworzenie wizerunku Lublina jako miasta Wiedzy, Kultury i Inspiracji oraz Miasta Ekologicznego i "Energetycznego", rozpoznawalnego i atrakcyjnego dla turystów, inwestorów i mieszkańców

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

1. Opracowanie i efektywność promocji miasta 2. Liczba odwiedzających miasto turystów 3. Liczba inwestorów zewnętrznych

107

Cele strategiczne 3 Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii

Cele operacyjne 3.1 Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej

Wskaźniki 1. Interaktywność oficjalnych portali Lublina 2. Liczba publicznych miejsc spotkań – poziom uspołecznienia przestrzeni miejskiej 3. Liczba odwiedzin portali Lublina

3.2 Rozwój kultury uczenia się przez całe życie mieszkańców aglomeracji lubelskiej

1. Liczba instytucji szkoleniowych 2. Odsetek mieszkańców uczestniczących w kursach i szkoleniach (szczególnie osób powyżej 25 roku życia) 3. Stworzenie strategii promocji idei kształcenia się przez całe życie 4. Wdrożenie innowacyjnych metod kształcenia

3.3 Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej

1. Nakłady na stypendia

3.4 Upowszechnienie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej

1. Liczba funkcjonujących instytucji kulturalnych

2. Poziom skolaryzacji na wszystkich etapach edukacji począwszy od przedszkolnego 3. Liczba uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu

2. Odsetek mieszkańców uczestniczących w wydarzeniach kulturalnych 3. Opracowanie strategii promocji kultury 4. Nakłady na działalność kulturalną (jako procent wydatków miasta)

Źródło 99: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

108

7.1.2

Źródła finansowania strategii Jako potencjalne źródła finansowania dla zaproponowanych projektów rozważyć należy wszelkie dostępne obecnie i w perspektywie realizacji strategii fundusze krajowe i zagraniczne. Aktywne poszukiwanie źródeł finansowania będzie jednym z głównych zadań instytucji odpowiedzialnych za wdrażania poszczególnych przedsięwzięć i powinno zostać zaplanowane w początkowej fazie realizacji programu. Najważniejsze źródła finansowania strategii przedstawia następująca tabela:

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

109

Tabela 39 Najważniejsze źródła finansowania strategii Cele strategiczne Cele operacyjne

I. Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy

1.1 Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla rozwoju i transferu innowacji

Najważniejsze źródła finansowania PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA: DZIAŁANIE 2.1 Rozwój ośrodków o wysokim potencjale badawczym DZIAŁANIE 2.2 Wsparcie tworzenia wspólnej infrastruktury badawczej jednostek naukowych DZIAŁANIE 2.3 Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki DZIAŁANIE 4.4 Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym DZIAŁANIE 4.5 Wsparcie inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ: Działanie 1.1 Infrastruktura uczelni PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO: DZIAŁANIE 13.1. INFRASTRUKTURA SZKOLNICTWA WYŻSZEGO REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY: Działanie 2.2. Regionalna infrastruktura B+R

1.2 Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy

PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA: DZIAŁANIE 3.3 Tworzenie systemu ułatwiającego inwestowanie w MŚP DZIAŁANIE 5.1 Wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym DZIAŁANIE 5.2 Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ: Działanie 1.3 Wspieranie innowacji REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY: Działanie 2.3. Wsparcie instytucji otoczenia biznesu i transferu wiedzy

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

110

Cele strategiczne II Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji

Cele operacyjne 2.2 Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej

Najważniejsze źródła finansowania PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej: Interreg IV B: Program współpracy transnarodowej Europa Środkowa 2007-2013 i Program współpracy transnarodowej Region Morza Bałtyckiego, Interreg IVC, Program Sąsiedztwa Polska Białoruś Ukraina 7 PROGRAM RAMOWY

2.1 Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja

PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej: Interreg IV B: Program współpracy transnarodowej Europa Środkowa 2007-2013 i Program współpracy transnarodowej Region Morza Bałtyckiego, Interreg IVC, Program Sąsiedztwa Polska Białoruś Ukraina 7 PROGRAM RAMOWY, CIP

2.3 Rozwój współpracy międzynarodowej miasta

Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej: Interreg IV B: Program współpracy transnarodowej Europa Środkowa 2007-2013 i Program współpracy transnarodowej Region Morza Bałtyckiego, Interreg IVC, Program Sąsiedztwa Polska Białoruś Ukraina Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Regionalny Program Operacyjny: Działanie 7.3. Współpraca międzyregionalna

2.4 Stworzenie wizerunku Lublina jako miasta Wiedzy, Kultury i Inspiracji oraz Miasta Ekologicznego i "Energetycznego" rozpoznawalnego i atrakcyjnego dla turystów, inwestorów i mieszkańców

PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ: Działanie III.2 Infrastruktura turystyki kongresowej i targowej Działanie V.1 Promowanie zrównoważonego rozwoju turystyki PROGRAM OPERACYJNY INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO: DZIAŁANIE 9.4 WYTWARZANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH DZIAŁANIE 9.5 WYTWARZANIE BIOPALIW ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH DZIAŁANIE 9.6 SIECI UŁATWIAJĄCE ODBIÓR ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH" PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA: DZIAŁANIE 6.2.2: Wsparcie działań studyjno – koncepcyjnych w ramach przygotowania terenów inwestycyjnych dla terenów inwestycyjnych REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY: Działanie 2.4 Marketing gospodarczy

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

111

Cele strategiczne

Cele operacyjne

Najważniejsze źródła finansowania PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ: Działanie II.1 Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej Działanie III.1 Systemy miejskiego transportu zbiorowego

3.1 Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej IIII. Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii

3.2 Rozwój kultury uczenia się przez całe życie mieszkańców aglomeracji lubelskiej 3.3 Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY: Działanie 4.1. Społeczeństwo informacyjne PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej: Interreg IV B: Program współpracy transnarodowej Europa Środkowa 2007-2013 i Program współpracy transnarodowej Region Morza Bałtyckiego, Interreg IVC, Program Sąsiedztwa Polska Białoruś Ukraina PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY: Działanie 8.1. Infrastruktura dydaktyczna i społeczna szkół wyższych Działanie 8.2. Infrastruktura szkolna i sportowa

3.4 Upowszechnienie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej

REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY: Działanie 7.1. Infrastruktura kultury i turystyki Działanie 7.2. Promocja kultury i turystyki

PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI Źródło 100: Opracowanie własne na podstawie analizy dokumentów.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

112

7.2 7.2.1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

Załączniki Dokumenty z analiz, badań i ekspertyz Załącznik nr 1 Analiza wywiadów indywidualnych z przedstawicielami środowiska naukowego i innych instytucji edukacyjnych, Załącznik nr 2 Ekspertyza na temat innowacyjnych projektów edukacyjnych w aglomeracji lubelskiej, Załącznik nr 3 Analiza rozbieżnych opinii uczestników sesji i badań na temat celów Strategii Lublin Miasto Wiedzy, Załącznik nr 4 Ekspertyza na temat kształcenia akademickiego w Lublinie w świetle wyzwań rynku pracy w mieście i regionie, Załącznik nr 5 Analiza przeprowadzonych sesji strategicznych Załącznik nr 6 Ekspertyza na temat funkcjonowania Parku Technologicznego w Lublinie, Załącznik nr 7 Analiza 1/4 z badania fokusowego studentów KUL i UMCS studiujący na kierunkach chemia, ekonomia, socjologia, animacja kultury, Załącznik nr 8 Analiza 2/4 z badania fokusowego studentów KUL i UMCS studiujących na kierunkach psychologia, politologia, stosunki międzynarodowe, Załącznik nr 9 Analiza 3/4 z badania fokusowego studentów z Ukrainy, Załącznik nr 10 Analiza 4/4 z badania fokusowego studentów Politechniki Lubelskiej, Załącznik nr 11 Analiza istniejącego potencjału innowacyjnego aglomeracji lubelskiej, Załącznik nr 12 Analiza na temat potencjału akademickiego Lublina, Załącznik nr 13 Analiza na temat współpracy międzynarodowej miasta, Załącznik nr 14 Analiza na temat klastrów w aglomeracji lubelskiej, Załącznik nr 15 Analiza stopnia wykorzystania funduszy UE przez Miasto Lublin Załącznik nr 16 Analiza na temat budżetu miasta w latach 2004-2007, Załącznik nr 17 Ekspertyza dotycząca projektów pilotażowych i ich roli w rozwoju strategii Lublin Miasto Wiedzy, Załącznik nr 18 Badanie komunikacji internetowej w zarządzaniu miastem – casus Lublina Załącznik nr 19 Analiza na temat perspektyw rozwoju instytucji transferu wiedzy w aglomeracji lubelskiej, Załącznik nr 20 Analiza na temat przedsiębiorczości akademickiej, Załącznik nr 21 Analiza współpracy z organizacjami pozarządowymi, Załącznik nr 22 Analiza na temat potencjału kulturalnego Lublina, Załącznik nr 23 Analiza na temat atrakcyjności inwestycyjnej Lublina, Załącznik nr 24 Analiza dotycząca metodologii, Załącznik nr 25 Analiza zgodności Strategii Lublin Miasto Wiedzy z kluczowymi dokumentami strategicznymi, Załącznik nr 26 Analiza na temat mobilności studentów i nauczycieli akademickich w kontekście współpracy międzynarodowej lubelskich uczelni, Załącznik nr 27.1 Raport z sesji strategicznej na temat innowacyjnych projektów edukacyjnych, Załącznik nr 27.2 Raport z sesji strategicznej na temat koncepcji wspólnych, międzyuczelnianych programów edukacyjnych, Załącznik nr 27.3 Raport z sesji strategicznej na temat tworzenia międzyuczelnianych zespołów badawczych, Załącznik nr 27.4 Raport z sesji strategicznej na temat rozwijania nowych kierunków studiów, Załącznik nr 27.5 Raport z sesji strategicznej na temat Parku Naukowo-Technologicznego, Załącznik nr 27.6 Raport z sesji strategicznej nt. Społeczeństwo informacyjne, Załącznik nr 27.7 Raport z sesji strategicznej na temat transferu wiedzy – rozwój instytucji transferu wiedzy, Załącznik nr 27.8 Raport z sesji strategicznej nt. Współpraca międzynarodowa, Załącznik nr 27.9 Raport z sesji strategicznej na temat współpracy z administracją centralną, Załącznik nr 27.10 Raport z sesji strategicznej na temat współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego, Załącznik nr 27.11 Raport z sesji strategicznej na temat współpracy ze środowiskami kultury, Załącznik nr 27.12 Raport z sesji strategicznej na temat współpracy z masowymi środkami przekazu, Załącznik nr 27.13 Raport z sesji strategicznej nt. Współpraca z organizacjami wspierającymi rozwój Przedsiębiorstw, Załącznik nr 27.14 Raport z sesji strategicznej na temat współpracy z przedsiębiorcami, Załącznik nr 27.15 Raport z sesji strategicznej na temat zwiększenia potencjału badań naukowych potencjał innowacyjny aglomeracji lubelskiej, Załącznik nr 27.16 Raport „Poczucie tożsamości regionalnej mieszkańców Lublina”.

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

113

7.2.2

Schemat Strategii LMW

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

114

Strategia Lublin Miasto Wiedzy 115

Utworzenie „punktów pierwszego kontaktu” dla przedsiębiorców Usługi doradcze i konsultingowe oraz szkolenia dla firm w zakresie podejmowania działań innowacyjnych i rozwojowych

Szkolenia dla kadry zarządzającej JBR

Program wymiany kadrowej pomiędzy uczelniami i biznesem

UML, uczelnie organizacje okołobiznesowe

organizacje okołobiznesowe

uczelnie

Utworzenie funduszu pożyczkowego dla firm i przedsięwzięć innowacyjnych

Wprowadzenie lokalnych ulg i zwolnień podatkowych dla przedsiębiorstw wdrażających nowe technologie

Mierzenie skuteczności projektów i programów realizowanych przez miasto

UML, instytucje finansowe

UML

UML

Wsparcie rozwoju działalności „aniołów biznesu”

Przyciągnięcie do Lublina firm sektora business process off shoring

UML, instytucje otoczenia biznesu

1.2.2 Stworzenie sprawnego systemu obsługi JBR i firm w zakresie transferu innowacji

organizacje przedsiębiorców

Zwiększenie sprawności obsługi firm poprzez rozwój „e-Urzędu”

UML

1.2.1 Stworzenie instytucjonalnych podstaw systemu wspierania transferu wiedzy

Prowadzenie aktywnej proinwestycyjnej polityki przez władze miasta

1.1 Stworzenie zaplecza infrastrukturalnego dla rozwoju i transferu innowacji

UML

Rozwój przedsiębiorczości

UML, uczelnie

Podjęcie pracy i rozwój działalności badawczej

UML, uczelnie

Wsparcie tworzenia klastrów badawczych właściwych dla innowacyjnych branż rozwijanych w Lublinie

Wyposażenie Centrum w niezbędną infrastrukturę i laboratoria badawcze

UML, uczelnie

UML, uczelnie, przedsiębiorstwa

Utworzenie CEŹO w formie instytucjonalnej

UML, uczelnie

Wsparcie rozwoju firm typu „spin-off” przy uczelniach

Podjęcie pracy i rozwój działalności badawczej CTL

UML, uczelnie

1.1.3 Utworzenie i rozwój Centrum Energii ze Źródeł Odnawialnych

uczelnie

Wyposażenie CTL w niezbędną infrastrukturę i laboratoria badawcze

UML, uczelnie

1.1.2 Utworzenie i rozwój Centrum Transportu Lotniczego

wiedzyStworzenie biura koordynacji ds. społeczeństwa informacyjnego i transferu

Utworzenie CTL w formie instytucjonalnej

UML, uczelnie

1.1.1 Zintensyfikowanie rozwoju LPNT

UML, uczelnie

Podjęcie pracy i rozwój działalności badawczej

JEDNOS TKA ODPOWI EDZIALN A LPNT

TYPY PROJEKTÓW

Dokończenie budowy i wyposażenie

DZIAŁANIA

LPNT

CELE STRATE GICZNE CELE OPERACYJNE 1 Zwiększenie konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej miasta poprzez rozwój warunków i systemów wspierania rozwoju innowacji i transferu wiedzy

1.2 Wypracowanie i wdrożenie systemu efektywnego wspierania transferu wiedzy

1.2.3 Prowadzenie polityki finansowego wspierania rozwoju i transferu wiedzy 1.2.4. Wprowad zenie kultury ewaluacji

Wypracowanie i wdrożenie formuły stałej współpracy środowisk w formie cyklicznych konferencji i spotkań

UML, uczelnie, organizacje przedsiębiorców

Strategia Lublin Miasto Wiedzy 116

Rozwój centrum wystawienniczo-targowego

Organizowanie targów i imprez międzynarodowych

Opracowanie koncepcji spójnego systemu wizualizacji zewnętrznej miasta

Wdrożenie działań promujących wizerunek Lublina jako miasta akademickiego w kraju i za granicą

Organizacja imprez promujących Lublin jako miejsce spotkania i współpracy Wschodu z Zachodem

Włączenie Lublina do międzynarodowej sieci miast wiedzy

Wsparcie działań promocyjnych w kraju i za granicą na rzecz "Lublina Energetycznego"

Wsparcie działań promocyjnych w kraju i za granicą na rzecz "Lublina Lotniczego"

UML, instytucje otoczenia biznesu

UML, instytucje otoczenia biznesu, jednostki badawczo-rozwojowe

UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu

UML

UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu

UML, Uczelnie

UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu

UML we współpracy z uczelniami, szkołami średnimi i przedstawicielami biznesu

2.3.1 Wsparcie instytucjo nalne współpra cy międzyna rodowej Stworzenie dostępnej i aktualnej bazy wiedzy projektów realizowanych przez JST, NGO, przedsiębiorców z aglomeracji lubelskiej

2.1 Stworzenie sieci współpracy trójstronnej: biznes – nauka – administracja

UML

Stworzenie dostępnej bazy wiedzy projektów realizowanych przez miasta partnerskie Lublina oraz ich partnerów

Powołanie przy prezydencie instytucji regulującej zasady oraz koordynującej współpracę sektorów

UML

UML

Wspieranie rozwoju szkolnictwa niepublicznego

Kuratoria oświaty, organizacje pozarządowe

Powołanie opiniotwórczego (lobbystycznego) ośrodka ds. wschodnich

Rozwój Polsko-Ukraińskiego Ośrodka Akademickiego

Uczelnie, UML

UML

Modyfikacja programów kształcenia dostosowanych do potrzeb rynku pracy

Uczelnie

Narzędzia wspierające rozwój przedsiębiorczości i transfer innowacji

Organizacja konkursów dla kół naukowych na projekty

UML, Uczelnie

UML

Powołanie i uruchomienie interdyscyplinarnych zespołów badawczych i eksperckich

Uczelnie

Stworzenie portalu dialogu i współpracy nauki, biznesu, administracji

Stworzenie interdyscyplinarnych (międzyuczelnianych) kierunków studiów

Uczelnie

2.2 Zbudowanie trwałej i efektywnej współpracy międzyuczelnianej krajowej i międzynarodowej

UML

Stworzenie wspólnych( międzyuczelnianych) programów i projektów badawczo-rozwojowych

Uczelnie

2 Rozwój kapitału społecznego miasta poprzez stworzenie mechanizmów synergicznej współpracy środowiska biznesu, nauki, kultury i administracji 2.3 Rozwój współpracy międzynarodowej miasta

2.3.2 Stworzenie powszechnie dostępnej bazy informacji na temat realizowanych projektów w mieście 2.3.3 Stworzenie konkurencyjnej infrastruktury targowowystawienniczej

2.4 Stworzenie wizerunku Lublina jako miasta Wiedzy, Kultury i Inspiracji oraz Miasta Ekologicznego i "Energetycznego" rozpoznawalnego i atrakcyjnego dla turystów, inwestorów i mieszkańców

2.4.1 Opracowanie programu promocji miasta przy współpracy NGO, JST przedsiębiorców i naukowców aglomeracji lubelskiej 2.4.2 Wsparcie organizacji imprez oraz innych form promocji miasta

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

Wsparcie działalności kulturalnej środowisk akademickich oraz inicjatyw niezależnych

Wsparcie instytucji kulturalnych w tworzeniu sieci współpracy w aglomeracji i za granicą

Zapewnienie pomieszczeń dla obiektów kulturalnych przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych

Zorganizowanie przestrzeni miejskiej dla prezentacji kultury

Aktywizacja i wsparcie działalności organizacji pozarządowych

Program działań angażowania lokalnej społeczności do udziału w życiu kulturalnym miasta

UML,

UML

UML, NGOs

UML, instytucje otoczenia biznesu

UML, NGOs, uczelnie, instytucje kultury

Wsparcie rozwoju oraz promocji działalności Uniwersytetu Trzeciego Wieku

Uczelnie

UML, uczelnie

Wsparcie szkół aglomeracji lubelskiej w udziale w programach wymiany uczniów i nauczycieli

UML, Uczelnie

Opracowanie Strategii Rozwoju i Promocji Kultury

Stworzenie platformy edukacyjnej kształtującej wiedzę i umiejętności mieszkańców

Uczelnie

UML, NGOs, instytucje kultury

Otwarte wykłady na uczelniach i poza nimi, promujące wiedzę w przystępnej formie

Uczelnie, UML

Rozwinięcie e-learningu jako uzupełniającej formy kształcenia

Turystyka wiedzy - organizacja otwartych wykładów ze światowej sławy specjalistami

Uczelnie, UML

Uczelnie

Aktywna edukacja młodzieży

UML, NGOs

Edukacja w zakresie korzystania z ICT dla wszystkich środowisk (np. osób starszych)

Projekty imprez popularyzujących naukę poprzez prezentacje w miejscach publicznych, z aktywnym udziałem mieszkańców miasta

Uczelnie, UML

Uczelnie, NGOs

Program wczesnej edukacji z udziałem uczelni i promocji nauki na poziomie gimnazjów

Uczelnie, UML

Utworzenie Centrum Treningu Zawodowego

Promocja nauczania przedsiębiorczości w szkołach podstawowych i średnich - uczelnie

Uczelnie, UML

UML, Uczelnie, NGOs

Utworzenie wirtualnej biblioteki kapitału intelektualnego Lublina

UML

Wyrównywanie poziomów infrastruktury i kształcenia szkół na wszystkich poziomach

Objęcie Lublina siecią bezpłatnego Internetu bezprzewodowego – organizacja punktów dostępowych

UML

UML, Uczelnie

Stworzenie Lublina w przestrzeni internetowej (rozwój Internetu społecznościowego

UML

3.2.1 Stworzenie i promocja nowoczesnych form popularyzacji wiedzy skierowanych do różnych grup społecznych

Promocja edukacji przedszkolnej

miasta Stworzenie otwartych internetowych systemów informacyjnych o wydarzeniach i walorach

UML

3.1.2 Rozwój potencjału Lublina w ICT

UML, Uczelnie, NGOs

Utworzenie portali tematycznych o Lublinie w celu wzmocnienia obecności miasta w Internecie

UML

3.1.1 Organizacja przestrzeni miejskiej dla wymiany wiedzy 3.2 Rozwój kultury uczenia się przez całe życie mieszkańców aglomeracji lubelskiej

Stworzenie programów stypendialnych dla studentów

Stworzenie miejsc spotkań i inspiracji z elementami interaktywnej prezentacji wiedzy

UML

3.1 Stworzenie przestrzeni komunikacji społecznej

Uczelnie, UML, NGOs

Stworzenie miejsc publicznych dla prezentacji kultury

UML

3 Rozwój kapitału intelektualnego miasta poprzez upowszechnianie wiedzy jako dobra dostępnego oraz zastosowanie nowoczesnych technologii 3.3 Wyrównywanie szans edukacyjnych mieszkańców aglomeracji lubelskiej

117

3.4 Upowszechnienie kultury wśród mieszkańców aglomeracji lubelskiej

3.2.2 Stworzenie i promocja różnych form uczenia się przez całe życie

Strategia Lublin Miasto Wiedzy

118