RADA i ZARZĄD POWIATU PRUSZKOWSKIEGO
STRATEGIA ROZWOJU POWIATU PRUSZKOWSKIEGO DO 2025 ROKU
PRUSZKÓW, maj 2005 r.
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Spis treści
Str. 1 2
Spis treści Wprowadzenie 1. Charakterystyka Powiatu Pruszkowskiego 1.1 Dane statystyczne powiatu i gmin w powiecie 1.2 Charakterystyka elementów środowiska naturalnego 1.3 Charakterystyka elementów dziedzictwa kulturowego 1.4.Struktura administracji samorządowej 1.5 Współpraca zagraniczna 2. Demografia 2.1.Ogólna charakterystyka procesów demograficznych 2.2 Charakterystyczne cechy demografii powiatu 3. Infrastruktura techniczna 3.1 Systemy transportowe 3.2 Transport publiczny 3.3 Łączność, elektroenergetyka, gazownictwo, ciepłownictwo 3.4 Budownictwo mieszkaniowe 3.5 Struktura własności i władania nieruchomościami 4. Infrastruktura społeczna 4.1 Oświata i wychowanie 4.2 Kultura 4.3 Sport 4.4 Ochrona zdrowia 4.5 Pomoc społeczna 4.6 Bezpieczeństwo publiczne 4.7 Organizacje pozarządowe 5. Ochrona środowiska przyrodniczego 5.1 Ochrona przyrody i krajobrazu 5.2 Gospodarka wodno-ściekowa 5.3 Gospodarka odpadami 5.4 Ochrona powietrza 5.5 Ochrona przed hałasem 6. Gospodarka i rynek pracy 6.1 Podmioty gospodarcze 6.2 Charakterystyczne cechy funkcji gospodarczych w powiecie 6.3 Bezrobocie i rynek pracy 7. Rolnictwo 7.1 Warunki agroprzyrodnicze 7.2 Uwarunkowania funkcjonowania rolnictwa 8. Turystyka i rekreacja 9. Dochody i wydatki budŜetu powiatu 9.1 Dochody osób fizycznych 10. Uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne rozwoju Powiatu Pruszkowskiego – Analiza SWOT 10.1 Główne obszary i problemy rozwojowe powiatu wynikające z analizy SWOT 11. Wizja rozwoju powiatu w 2025 roku 12. Misja Powiatu Pruszkowskiego 13. Strategiczne i operacyjne cele oraz zadania w poszczególnych sferach Ŝycia społeczno gospodarczego 14. Uwarunkowania realizacji celów strategii 15. Mierniki oraz wskaźniki monitoringu strategii rozwoju powiatu 16. Rekomendacje Bałtyckiego Instytutu Gmin 17. Wprowadzanie zmian do strategii
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
6 6 9 14 22 25 26 26 30 32 32 35 37 41 46 50 50 60 63 67 71 76 89 90 90 95 99 100 103 104 104 106 107 109 109 111 112 114 122 123 137 138 140 141 150 151 153 156
1
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
WPROWADZENIE Cel opracowania Celem niniejszego opracowania Pruszkowskiego do 2025 roku”.
jest
sformułowanie
„Strategii
Rozwoju
Powiatu
Strategia rozwoju powiatu to koncepcja systemowego działania, polegająca na formułowaniu długookresowych celów rozwoju i ich modyfikacji w zaleŜności od zmian zachodzących w otoczeniu, określaniu zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania zapewniających ich optymalne rozmieszczenie i wykorzystanie w celu elastycznego reagowania na wyzwania otoczenia i zapewnienia powiatowi korzystnych warunków egzystencji i rozwoju. Powiat Pruszkowski jest juŜ dzisiaj jednym z wyróŜniających się inicjatywą i osiągnięciami powiatów w Województwie Mazowieckim. W celu systematycznej poprawy warunków Ŝycia w Powiecie Pruszkowskim i sprostania wyzwaniom przyszłości niezbędna jest kontynuacja szybkiego rozwoju powiatu. Dla sprostania tym wymaganiom i oczekiwaniom społeczności lokalnej koniecznym stało się opracowanie strategii rozwoju powiatu. Zapewnienie trwałego i zrównowaŜonego rozwoju powiatu wymaga planowania strategicznego, które łączy problematykę społeczną, ekologiczną, gospodarczą i przestrzenną. Strategia rozwoju powinna być podstawowym dokumentem decyzyjnym kierunkującym działalność organów samorządu terytorialnego w dłuŜszych okresach. Niniejsza strategia będzie wytyczną do opracowania programów operacyjnych, przedsięwzięć rozwojowych i planów inwestycyjnych, w tym corocznych budŜetów powiatu. Wraz ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz utworzeniem samorządu regionalnego planowanie strategiczne zyskało nowy wymiar. Planowanie strategiczne naleŜy rozumieć jako świadomy, systematyczny i ukierunkowany na przyszłość proces ciągłego przygotowania i podejmowania decyzji dotyczących przyszłego poziomu rozwoju danego obszaru oraz koordynację i integrację działań podejmowanych na rzecz realizacji uzgodnionych i przyjętych celów, zadań i strategii. „Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku” jest dokumentem otwartym i powinna być uzupełniana o nowe treści, pomysły i sposoby rozwiązywania problemów. Uchwalenie jej nie zamyka prac, lecz otwiera kolejną fazę polegającą na opracowaniu programów operacyjnych oraz weryfikacji i aktualizacji celów i priorytetów rozwoju.
2
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Przedmiot opracowania Przedmiotem opracowania jest: ogólna charakterystyka powiatu, diagnoza istniejącego potencjału powiatu, perspektywy rozwojowe powiatu wynikające z przewidywanego kształtowania się sytuacji w otoczeniu, misja powiatu oraz wizja jego rozwoju do 2025 roku, cele strategiczne rozwoju powiatu, propozycje programów operacyjnych i zadań do realizacji, Mierniki oraz wskaźniki monitoringu strategii rozwoju powiatu Podstawa opracowania Niniejsze opracowanie powstało na podstawie: 1. Udostępnionych przez Zarząd Powiatu opracowań analitycznych, programowych, planistycznych, projektowych, sprawozdawczych i promocyjnych dotyczących powiatu jako całości oraz poszczególnych gmin, jak równieŜ szczegółowych obszarów funkcjonowania powiatu. Podstawowe informacje o Powiecie do diagnozy stanu istniejącego stanowiły następujące dokumenty: Ankiety wypełnione przez administrację poszczególnych gmin Powiatu Pruszkowskiego wg układu ustalonego przez Bałtycki Instytut Gmin. Projekt Raportu o stanie Powiatu Pruszkowskiego Raport o stanie szkół ponadgimnazjalnych oraz szkół specjalnych na terenie powiatu z dn. 10.02.2004 r. Sprawozdanie z działalności Komendy Powiatowej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie za 2003 r. Informacji o stanie bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie Powiatu Pruszkowskiego za 2003 r. Uchwały Rady Powiatu Pruszkowskiego z dn. 22 czerwca 2004 r. w sprawie programu poprawy bezpieczeństwa i porządku publicznego na obszarze Powiatu Pruszkowskiego. Uchwały Rady Powiatu Pruszkowskiego z dn. 22 czerwca 2004 r. w sprawie zakceptowania wieloletniego programu gospodarczego drogowego w zakresie dróg powiatowych. Powiatowego Programu Ochrony Środowiska. Informacji Zarządu Powiatu dotyczącej funkcjonowania słuŜby zdrowia na terenie powiatu – maj 2003 r. Sprawozdanie z działalności Powiatowego Urzędu Pracy za 2003 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, strategii rozwoju, wieloletnich planów inwestycyjnych, folderów miast i gmin Powiatu Pruszkowskiego Folder Powiatu Pruszkowskiego
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
3
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
2. Wyników prac seminarium diagnostyczno – projektowego nt. „Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku.”, przeprowadzonego przez Fundację PGP – Bałtycki Instytut Gmin w Gdańsku, które odbyło się w Pruszkowie dnia 8.06.2004 r. Uczestnikami seminarium byli przedstawiciele Zarządu i Rady Powiatu, przedstawiciele gmin oraz przedsiębiorstw, organizacji, instytucji i miejscowych środowisk gospodarczych, społecznych, kulturalnych i opiniotwórczych powiatu. 3. Dokumentów zewnętrznych dotyczących Województwa Mazowieckiego oraz całego kraju, w tym takŜe związanych z procesem integracji Polski z Unią Europejską. Wśród nich naleŜy wymienić następujące: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego – 2000 r. Wojewódzki Program Rozwoju Regionalnego Mazowsza na lata 2001 – 2006 Kontrakt Regionalny Województwa Mazowieckiego Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2000 Rocznik Statystyczny Województw 2001 Regiony Polski – Województwo Mazowieckie Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk-Warszawa 2000 Rozwój regionalny w Polsce – podstawowe informacje. Polska Agencja Rozwoju Regionalnego -1998 r. Polska 2025 – Długookresowa strategia trwałego i zrównowaŜonego rozwoju. Lipiec 2000 r. Strategia finansów publicznych i rozwoju gospodarczego – Polska 2000 – 2010. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Październik 1999 r. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001 – 2006. Strategia wzrostu zatrudnienia i zasobów ludzkich w latach 2000 – 2006. Kwiecień 2000 r. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 – 2006. Pakt dla rolnictwa i obszarów wiejskich. Wrzesień 2000 r. Strategia Rozwoju Turystyki w Latach 2001 – 2006. Narodowa strategia rozwoju transportu. Strategia Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego do 2004 roku. Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki. 1997 r. Rządowy Program Wspierania Rozwoju Turystyki w latach 2001 – 2006. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich – 1880 Cele polityki regionalnej Unii Europejskiej – Polska Agencja Rozwoju Regionalnego maj 1997 r. Narodowa Strategia Integracji. Komitet Integracji Europejskiej - styczeń 1997 r. AGENDA 2000 Rozszerzenie Unii Europejskiej. Nowe Wyzwania. Komitet Integracji Europejskiej. Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego w sprawie ustanowienia Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – Ministerstwo Gospodarki i Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego.
4
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Zakres opracowania i metodologia wykonania Niniejszą strategię opracowano na podstawie informacji zawartych w analitycznym zestawieniu charakterystyki Powiatu Pruszkowskiego oraz wyników prac zespołów roboczych na seminarium diagnostyczno – projektowym. W ramach niniejszego opracowania zrealizowano pełną technologię planowania strategicznego z wykorzystaniem analizy SWOT, wg ustaleń metodycznych określonych przez specjalistów z Bałtyckiego Instytutu Gmin. Najpierw sformułowano wizję powiatu w 2025 roku, następnie przeprowadzono analizę SWOT i na bazie wyników tej analizy sformułowano cele średniookresowe oraz cele strategiczne, programy operacyjne i najwaŜniejsze zadania dla osiągnięcia poszczególnych celów. Opracowanie zawiera równieŜ rekomendacje Bałtyckiego Instytutu Gmin, które nasunęły się w trakcie prac podczas seminarium i przy redagowaniu jego wyników. Strategię sformułowano przy zastosowaniu podejścia ekspercko – partycypacyjnego zalecanego przez środowiska naukowe. Projekt dokumentu końcowego opracowany przez Bałtycki Instytut Gmin poddany został szczegółowej weryfikacji przez Zarząd Powiatu, a następnie przedstawiony Radzie Powiatu do zatwierdzenia. Budowanie strategii to proces, w którym uczestniczą zarówno przedstawiciele samorządu jak i mieszkańcy zainteresowani rozwojem swojego powiatu. Strategia jest budowana wspólnie począwszy od nakreślenia wizji rozwoju, poprzez ocenę stanu wyjściowego, wybór celów i sposobów ich realizacji, aŜ po wdraŜanie przyjętych koncepcji. Zapisanie tego procesu w postaci dokumentu umoŜliwia stałą ocenę postępów i korygowanie błędów przez wszystkich jego uczestników. Proces budowania i wdraŜania strategii nie ma charakteru liniowego. Jest to cykl zamknięty, w którym nakreślone cele realizują się poprzez działania i po upływie lat dojście do stanu docelowego umoŜliwia rozpoczęcie kolejnego cyklu planowania.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
5
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
1.
CHARAKTERYSTYKA POWIATU PRUSZKOWSKIEGO
1.1
DANE STATYSTYCZNE POWIATU I GMIN W POWIECIE
Powiat Pruszkowski w województwie mazowieckim został utworzony 1 stycznia 1999 r. (podstawa prawna: rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów - Dz. U. Nr 103, poz. 652). Powiat Pruszkowski jest najmniejszym pod względem obszaru powiatem w Województwie Mazowieckim. PołoŜony jest w centralnej części Województwa Mazowieckiego w obszarze metropolitalnym Warszawy, graniczy:
od północnego – wschodu – z miastem Warszawą od północy – z Powiatem Zachodnio Warszawskim od zachodu – z Powiatem Grodziskim od południowego – zachodu – z Powiatem Grójeckim od południa z Powiatem Piaseczyńskim
W skład administracyjny Powiatu Pruszkowskiego wchodzi sześć gmin:
Miasto Pruszków Miasto Piastów Gmina Brwinów Gmina Nadarzyn Gmina Michałowie Gmina Raszyn
Stolicą powiatu jest Miasto Pruszków. Urzędy gmin Powiatu Pruszkowskiego oddalone są od Warszawy:
Pruszków - 20 km Piastów - 18 km Michałowie - 12 km Raszyn - 9 km Nadarzyn - 19 km Brwinów - 25 km
Powierzchnia Powiatu Pruszkowskiego wynosi 246 km², co stanowi 0,069 % powierzchni Województwa Mazowieckiego, z czego poszczególne gminy zajmują obszar: Pruszków Piastów Brwinów Michałowice Nadarzyn Raszyn
19 km² 6 km² 69 km² 35 km² 73 km² 44 km²
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
6
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Obszar Powiatu Pruszkowskiego zamieszkuje ok. 142 018 ludności (stan na koniec 2003r.), co stanowi 2,76% ludności Województwa Mazowieckiego, z czego w poszczególnych gminach mieszka następująca liczba ludności: Pruszków Piastów Brwinów Michałowice Nadarzyn Raszyn
54 615 23 484 20 735 14 358 9 465 19 361
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Gęstość zaludnienia w Powiecie Pruszkowskim wynosi 559 osób na 1 km², z czego największa jest w gminach miejskich: Pruszków (2 799 os/ km²) i Piastów (4 132 os/ km²), a duŜo mniejsza w gminie Brwinów (287 os/ km²) i gminach: Michałowie (381 os/ km²), Nadarzyn (114 os/ km²), Raszyn ( 424 os/ km²). Pod względem komunikacyjnym Powiat Pruszkowski ma bardzo korzystne połoŜenie. Sąsiedztwo Warszawy oraz liczne połączenia drogowe i kolejowe pozwalają na przemieszczanie się ludności i towarów. Dodatkowym atutem i korzyścią płynącą z sąsiedztwa stolicy jest bliskość lotniska Okęcie, które leŜy na granicy z Gminą Raszyn. PasaŜerska kolejowa linia średnicowa oraz bezpośrednie połączenie z Centralną Magistralą Kolejową i magistralą kolejową Berlin-Moskwa, przebiegające przez Pruszków, Piastów i Brwinów, stwarzają moŜliwość powiązań z siecią kolejową całej Polski i Europy. Istnieje równieŜ połączenie komunikacyjne mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego z Warszawą oraz Podkową Leśną, Milanówkiem i Grodziskiem Mazowieckim poprzez Warszawską Kolej Dojazdową. W ostatnich latach powstało wiele linii autobusowych łączących gminy Powiatu Pruszkowskiego z Warszawą i innymi miejscowościami Województwa Mazowieckiego. Oprócz dróg Powiat ma takŜe dość dobrze rozwiniętą infrastrukturę komunalną ( sieci wodociągowe, oczyszczalnie ścieków, sieci gazowe, elektroenergetyczne i telefoniczne), która stwarza moŜliwości dalszego rozwoju przemysłu, handlu, przetwórstwa, rzemiosła i budownictwa, takŜe na terenach wiejskich. W ogólnej powierzchni powiatu wynoszącej 24 631 ha poszczególne uŜytki gruntowe zajmują następujące powierzchnie: Wyszczególnienie UŜytki rolne W tym: Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe
Powierzchnia w ha 10 980 9 237 182 1 288 273 2 681 10 970 24 631
Udział procentowy 44,5 37,5 0,7 5,2 1,1 11 44,5 100,00%
Ogółem * Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
7
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Struktura powierzchni Powiatu Pruszkowskiego
grunty orne
sady
łąki
pastw iska
lasy
pozostałe
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
STATYSTYKA POWIATU PRUSZKOWSKIEGO Piastów Pruszków Brwinów Michałowice Nadarzyn Raszyn
Wyszczególnienie Powierzchnia w km² Ludność ogółem (stan na 31.12.2003r) Gęstość zaludnienia osoby/km² Współczynnik feminizacji Przyrost naturalny na 1000 osób Saldo migracji na 1000 osób Ogólna liczba uczniów UŜytki rolne w ha Lasy i grunty leśne w ha
6 23484
19 54615
69 19864
35 14358
73 9465
44 19361
4028 110 -20
2852 114 -64
300 111 -60
412 108 -4
129 108 -27
441 107 -7
-0,9 1582 79 -
2,9 3496 384 18
10,1 2116 3503 426
21,2 1136 1420 252
27,8 742 3399 1288
4,8 1451 2195 697
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie według danych na 2003 r.
Struktura zatrudnienia w Powiecie (pracujący według wybranych sekcji w 2002 r.)
ogółem 58 203 przetwórstwo przemysłowe 11 029 budownictwo 3 468 usługi rynkowe 30 364 usługi nierynkowe 10 861
*Podstawa: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003 r.
8
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
1.2 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO REGIONALNE POWIĄZANIA ŚRODOWISKOWE Powiat Pruszkowski połoŜony jest w środkowej części Mazowsza na Nizinie Środkowomazowieckiej. Zgodnie z regionalizacją fizyczno - geograficzną Polski, leŜy w granicach dwóch mezoregionów: Równiny Łowicko – Błońskiej i Kotliny Warszawskiej. Deniwelacja na terenie powiatu jest niewielka i nie przekracza 15 m, powierzchnia powiatu znajduje się na wysokości 94 do 105 m n.p.m. W kierunku równoleŜnikowym przecina równinę rzeka Utrata. Budowa geologiczna. Budowa geologiczna ukształtowana została w wyniku działalności lądolodów, a powierzchnia wykazuje charakter: akumulacyjnej działalności lądolodu oraz rzeki Utraty z jej dopływami. Obszary pozadolinne to poziom erozyjno – denudacyjny, zbudowany z morenowych osadów z epoki lodowej, tzn. gliny zwałowej, złoŜonej z piaszczystych glin, gliniastych piasków oraz materiałów pylastych. Grubość tej warstwy jest róŜna i waha się od 2 do 8 metrów. Materiał ten został naniesiony w czasie ostatniego postoju lądolodu w południowej części obecnej Niziny Mazowieckiej. Pod gliną zwałową znajdują się piaski róŜnej grubości. Powstały one w wyniku akumulacyjnej działalności wód spływających z topniejącego lądolodu. Budowa geologiczna nie jest tak jednorodna. Obok piasków i gliny w kilku rejonach na południe od doliny Utraty znajdują się iły warstwowe. Z innych materiałów zbudowane jest podłoŜe doliny Utraty i jej dopływów. Pierwotnie dolina była głębsza, ale u schyłku epoki lodowej, kiedy ilość, a takŜe szybkość przepływu wód rzecznych zaczęła spadać, Utrata zaczęła zasypywać swą dolinę piaskami i Ŝwirami piaszczystymi. Znaczne części doliny zaczęły zarastać roślinnością, która obumierając, z czasem wytworzyła znaczne pokłady torfu. Struktura gleb i gruntów. UŜytki rolne na terenie Powiatu Pruszkowskiego zajmują 65,58% ogólnej powierzchni gruntów. Grunty orne, uŜytki zielone w postaci pastwisk, łąk i sadów stanowią 51,67 % powierzchni ogólnej. W Gminie Michałowice znaczną część obszaru zajmują utwory polodowcowe w postaci glin i piasków. Przykryte są one płaszczem utworów pyłowych i pylastych wodnego pochodzenia. Wśród gruntów ornych przewaŜają gleby brunatne wyługowane, mniejsze obszary stanowią gleby pdeudobielicowe oraz czarne ziemie i płytkie mursze. W Gminie Brwinów znaczną część obszaru pokrywają utwory polodowcowe w postaci piasków i glin moreny dennej. Utwory zwałowe w części północnej i środkowej przykryte są płaszczem utworów pyłowych i pylastych. W części północnej i zachodniej na niewielkiej głębokości występują iły zastoiskowe, które były eksploatowane jako surowiec do wyrobu cegły. Piaski występują głównie w pasie południowym. Utwory współczesne spotykane są głównie w dolinach rzek i zagłębień terenu w postaci: mad, dyluwiów i torfów. Wśród gruntów ornych wyróŜniono czarne ziemie zdegradowane i właściwe, gleby brunatne wyługowane i właściwe oraz gleby pseudobielicowe. Cały obszar Piastowa pokrywają utwory polodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego w postaci glin i piasków moreny dennej. Utwory te na całym obszarze przykryte są płaszczem utworów pyłowych wodnego pochodzenia. Utwory pyłowe posiadają miąŜszość bardzo zróŜnicowaną, ale najczęściej spotykana jest w granicach 100 – 150 cm. Wśród gruntów ornych przewaŜają gleby pseudobielicowe, mniejsze obszary zajmują
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
9
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
brunatne wyługowane, a najmniejsze czarne ziemie właściwe i zdegradowane. Utwory geologiczne występujące na terenie Pruszkowa poza doliną rzeki Utraty są pochodzenia polodowcowego. PowyŜsze utwory są przewaŜnie dwuwarstwowe. Powierzchniową warstwę stanowią bardziej zwięzłe piaski pylaste lub utwory pyłowe, natomiast w głębszych warstwach przewaŜają piaski o większym przemyciu. W części zachodniej i północnej spotykane są równieŜ w podłoŜu gliny. W dolinie rzeki Utraty występują utwory współczesne w postaci średnio głębokich torfów. Wśród gruntów ornych przewaŜają gleby brunatne wyługowane, następnie czarne ziemie, gleby pseudobielicowe oraz piaski murszate i mursze. Obszar Gminy Nadarzyn w znacznej części budują utwory polodowcowe w postaci glin i piasków moreny dennej, gdzieniegdzie przykryte płaszczem utworów pyłowych lub pylastych wodnego pochodzenia. Piaski zwałowe często podścielone gliną zajmują w gminie większe obszary, przewaŜają w części zachodniej i wschodniej. W części północnej występują warstwowe piaski pochodzenia wodno – lodowcowego. Gliny zwałowe występują w południowej i środkowej części gminy, są płytko spiaszczone, a niekiedy wychodzą na powierzchnię. W północnej części gminy wśród piasków spotyka się nieliczne obszary piasków wydmowych w postaci niewielkich pagórków. Wśród gruntów ornych przewaŜają gleby pseudobielicowe, mniejsze obszary zajmują gleby brunatne wyługowane i kwaśne oraz czarne ziemie zdegradowane. W Gminie Raszyn znaczną część obszaru zajmują utwory polodowcowe w postaci glin i piasków. Przykryte są one płaszczem utworów pyłowych i pylastych wodnego pochodzenia. Wśród gruntów ornych przewaŜają gleby brunatne wyługowane, następnie czarne ziemie, gleby pseudobielicowe oraz mursze.
10
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
ZASOBY I WALORY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO. Wody powierzchniowe. Do wód powierzchniowych Powiatu Pruszkowskiego naleŜą rzeki: Utrata, Raszynka, Rokitnica, Mrówka, Zimna Woda, Regułka i śbikówka oraz stawy: raszyńskie, pęcickie, helenowskie oraz walendowskie. Sieć hydrograficzna Powiatu Pruszkowskiego charakteryzuje się małą ilością cieków wodnych o niskich wartościach przepływu. Cieki te okresowo w sezonie letnim wysychają. NajdłuŜszą rzeką powiatu jest rzeka Utrata o długości 76,5 km, powierzchnia jej zlewni wynosi 792 km2. Utrata jest prawostronnym dopływem Bzury, swój początek bierze w okolicach śelichowa. Główne jej dopływy to (prawobrzeŜne): Raszynka, Regułka i śbikówka oraz (lewobrzeŜne) Rokitnica. Teren zlewni Utraty jest uprzemysłowiony, a ścieki do wód odprowadzane są z kilkudziesięciu zakładów. Wody podziemne. Wody podziemne z uwagi na wysoką jakość są waŜnym źródłem zaopatrzenia ludności oraz przemysłu w wodę. Wody gruntowe, występujące najpłycej i nie izolowane od powierzchni utworami trudno przepuszczalnymi, są najbardziej naraŜone na zanieczyszczenia. Wody głębinowe, lepiej izolowane generalnie nie wykazują obniŜenia jakości przez czynniki antropogeniczne. Zachodzi obawa, Ŝe w dłuŜszym czasie w wyniku powolnych procesów migracji zanieczyszczeń, jakość wód głębinowych moŜe ulec pogorszeniu, równieŜ ze względu na częściowy brak kanalizacji i obecność szamb na terenie powiatu. Zasoby surowcowe powiatu. Zasoby surowcowe powiatu są bardzo ubogie, stanowią je głównie złoŜa kruszywa naturalnego. Największe zlokalizowane są w okolicy „Janki – Sokołów” o pierwotnych zasobach rzędu 25 mln ton. Kruszywo to obejmuje naturalne Ŝwiry i pospółki (kruszywo piaszczysto – Ŝwirowe). W przeszłości w licznych miejscach na terenie powiatu eksploatowane były równieŜ złoŜa glin, słuŜące jako materiał dla lokalnych cegielni. Lasy i tereny zielone. W całym Województwie Mazowieckim lasy zajmują 789,2 tys. ha, co stanowi 22,5% ogólnej powierzchni województwa. NajwyŜszą lesistością (ponad 30%) charakteryzują się powiaty: ostrołęcki, wyszkowski, legionowski, otwocki, przysucki i szydłowski, a najniŜszą (do 15%) powiaty: płoński, grójecki, sochaczewski, grodziski, pruszkowski, zwoleński. Powierzchnia lasów w Powiecie Pruszkowskim wynosi łącznie 2.661 ha, z czego państwowe zajmują powierzchnię 1.989 ha, 615 ha stanowią lasy prywatne, 6 ha lasy gminne i 51 ha pozostałe grunty. Lasy państwowe zajmują 7,47 % powierzchni powiatu (z czego w Gminie Brwinów jest 11,2% ogólnej powierzchni lasów państwowych, w Gminie Michałowice 10,7 %, w Gminie Nadarzyn 48%, w Gminie Raszyn 30,1%). Lasy prywatne stanowią 2,31% powierzchni powiatu (z czego w Gminie Brwinów jest 32,8% ogólnej powierzchni lasów prywatnych, w Gminie Michałowice 8,5%, w Gminie Nadarzyn 48,4%, w Gminie Raszyn 10,3%). Rozmieszczenie lasów na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest nierównomierne, tereny
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
11
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
zielone znajdują się w większości w jego południowo – wschodniej części. Lasy w większości występują w siedliskach borowych od boru świeŜego (Bśw) do boru mieszanego świeŜego (BMśw) z gatunkiem głównym sosną, w domieszce z brzozą i dębem. Nielicznie występują lite drzewostany dębowe i olszowe. Runo leśne charakterystyczne jest dla określonych siedliskowych typów lasów. Z roślin chronionych w lasach występują widłak i sasanka. W lasach spotkać moŜna dzika, sarnę i zająca. Rezerwaty przyrody. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego występują nieliczne rezerwaty przyrody. Rezerwaty przyrody w gminach powiatu Gmina Rezerwaty przyrody Brwinów Michałowice Nadarzyn 2 Piastów Pruszków Raszyn
1
Nazwa rezerwatu
„Młochowski Grąd” „Młochowski Łęg”
„Stawy Raszyńskie”
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Większość terenów zielonych Powiatu Pruszkowskiego znajduje się w jego południowowschodniej części. Na południowych rubieŜach powiatu - w Gminie Nadarzyn - znajdują się dwa rezerwaty przyrody, których nazwy wywodzą się od uroczyska leśnego „Młochów” pospolicie zwanego Lasem Młochowskim. Oba rezerwaty - „Młochowski Łęg” i „Młochowski Grąd” – utworzone zostały w latach osiemdziesiątych w celu ochrony rzadkich gatunków drzew w dolinie rzeki Utraty, takich jak grąd wysoki oraz lasy łęgowe jesionowo-olszowe. We wschodniej części powiatu – w Gminie Raszyn - znajduje się uroczy rezerwat przyrody „Stawy Raszyńskie”. Rezerwat połoŜony jest w środkowej części zlewni rzeki Raszynki. Nazwa związana jest z rozpościerającym się w jego granicach kompleksem zbiorników wodnych, obejmującym 11 stawów hodowlanych. „Stawy Raszyńskie” są rezerwatem faunistycznym i jest to jedyny rezerwat tego typu w okolicach Warszawy. Mają tu swe lęgowiska i Ŝerowiska liczne gatunki rzadkich ptaków, takich jak: perkoz dwuczuby, czapla siwa, mewa śmieszka, rybitwa rzeczna, zimorodek itp. Rezerwat jest teŜ miejscem odpoczynku dla wielu ptaków przelotnych. Są one znane z historii Polski, kiedy to w bitwie pod Raszynem w 1809 roku stały się sprzymierzeńcem wojsk polskich w oporze stawianym przewaŜającej sile armii austriackiej. Rezerwat został utworzony w 1978 roku. Niestety, „Stawy” zamknięte są dla ruchu turystycznego. Obszary chronionego krajobrazu. System obszarów chronionych Województwa Mazowieckiego jest częścią krajowego systemu obszarów chronionych, składającego się przede wszystkim z parków narodowych i krajobrazowych oraz obszarów chronionego krajobrazu. W aglomeracji warszawskiej najwaŜniejszymi ogniwami tego systemu są: Kampinoski Park Narodowy, dwa parki krajobrazowe: Chojnowski i Mazowiecki oraz Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, utworzony w 1997 roku na mocy decyzji Wojewody Warszawskiego i powtórzony w 2000 roku decyzją Wojewody Mazowieckiego. Rozporządzeniem Nr 117 z dnia 3 sierpnia 2000 r
12
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Wojewoda Mazowiecki dokonał zmiany obszaru chronionego krajobrazu, wyodrębniając strefę szczególnej ochrony ekologicznej i strefę ochrony urbanistycznej. Obszar chronionego krajobrazu w Powiecie Pruszkowskim wytycza obszar strefy szczególnej ochrony ekologicznej o znaczeniu regionalnym, obejmujący tereny o zwiększonej wartości przyrodniczej, połoŜonych w dolinach rzek Raszynki i Utraty. WaŜnym elementem szaty roślinnej na terenach ubogich w lasy są zadrzewienia i zakrzewienie śródpolne, przydroŜne, drzew i zadrzewienia rosnące na placach, skwerach i przy ulicach oraz zadrzewienie występujące na terenach prywatnych nieruchomości. Pieczę prawną nad utrzymaniem tej roślinności sprawują gminy. Pomniki przyrody. W granicach Powiatu Pruszkowskiego rośnie 148 drzew pojedynczych będących pomnikami przyrody, z których na uwagę zasługują: lipa drobnolistna o obwodzie pnia na wysokości 1,3 m od ziemi – 726 cm znajdująca się w Pęcicach dąb szypułkowy o obwodzie pnia 642 cm, a wysokości 25 m rosnący obok Gajówki Chojak lipa drobnolistna o pięknym pokroju, o obwodzie pnia 533 cm i wysokości 29 m rosnąca we wsi Owczarnia – Willa Kazimierówka miłorząb dwuklapkowy – bardzo rzadki okaz łączący cechy drzewa liściastego i iglastego o obwodzie pnia 211 cm, wysokości 15 m rosnący przy ul. Rynek w Brwinowie. Na terenie powiatu zlokalizowanych jest 10 alei zabytkowych w wieku 70 -140 lat z gatunkiem głównym lipa drobnolistna.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
13
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
1.3 CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO PołoŜenie w PołoŜenie w województwie i kraju województwie i kraju RYS HISTORYCZNY
Pruszków Pierwsze wzmianki o wsi Proskowo pojawiają się w XV wieku. W roku 1456 roku Świętosław z rodu Pierzchałów otrzymał z nadania Księcia Mazowieckiego Janusza I wsie Proskowo, Wolica, Kłębowo, Pogroszewo i Pęcice. Synowie Świętosława byli załoŜycielami rodzin Pruszkowskich, Pęcickich, które przejęły nazwiska od wsi dziedziczonych. Wieś Proskowo pozostawała we władaniu Pruszkowskich do 1580 roku. Po kolejnych zmianach właścicieli wieś Proskowo, znacznie powiększona przeszła w XVII wieku w ręce Kanclerza Wielkiego Koronnego, Andrzeja Leszczyńskiego. W XVII i XIX wieku nastąpiły kolejne zmiany właścicieli. W pierwszych latach XIX wieku majątek naleŜał do znanego lekarza dr Czekierskiego, który na miejscu drewnianego dworku zbudował w stylu klasycystycznym murowany pałacyk otoczony pięknym parkiem. Wreszcie majątek nabył rosyjski kupiec Jan Skwarcow, który opracował pierwszy plan zagospodarowania przestrzennego wsi i jej najbliŜszych okolic. W 1845 roku został uruchomiony pierwszy odcinek Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, prowadzący z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego. Wieś Pruszków przekształciła się w osadę, która ze względu na malownicze ogrody (park Bershona) i liczne wille o charakterze letniskowym stała się atrakcyjnym miejscem letniego wypoczynku. Z drugiej strony niskie ceny gruntów przyciągały inwestorów. W tym okresie powstały zakłady przemysłowe: w 1878 roku - Wytwórnia Farb i Lakierów J. Nowaka, w 1879 roku - Odlewnia śelaza A. Rotsteina, Cegielnia Abramshona i Dittmana, w 1880 roku - Fabryka Fajansów J. Teichelda, w 1881 roku - Wytwórnia Kotłów i Konstrukcji śelaznych Rudnickiego i Kuczyńskiego, w 1886 roku - Cynkownia blachy Tilmansa, w 1891 roku - Fabryka Ołówków S. Majewskiego. RównieŜ w osadzie śbików powstały Warsztaty Naprawy Drogi śelaznej Warszawsko Wiedeńskiej, Cegielnia Braci Hoser, Fabryka Pilników. We wsi Tworki powstał w roku 1891 Szpital dla Psychicznie Chorych. Wzrosła liczba mieszkańców i pod koniec XIX wieku przekroczyła 1700 osób. Ostatnią właścicielką majątku do roku 1945 była Jadwiga Wołowska-Potulicka. W rozwoju Pruszkowa niewątpliwy udział miała Gmina śydowska, która powstała w 1904 roku, jakkolwiek pierwsi osadnicy Ŝydowscy pojawili się juŜ w drugiej połowie XIX wieku. Byli właścicielami sklepów i restauracji, ale takŜe fabryk. Świadectwem istnienia Gminy śydowskiej na tych terenach jest Cmentarz śydowski załoŜony w roku 1905. Zapoczątkowany rozwój pod koniec XIX wieku i w pierwszych latach wieku XX został zahamowany przez wybuch I wojny światowej. Rosjanie wywieźli wyposaŜenie fabryk, a Niemcy zbombardowali fabryki i osiedla mieszkaniowe. Pruszków znajdował się pod okupacją niemiecką. W roku 1916 szef administracji okupacyjnej Hans Harwig von Beseler przyznał wsi Pruszków prawa miejskie. Granice miasta obejmowały, oprócz Pruszkowa, wsie: Józefów, Tworki, śbików, Józefina. Liczba mieszkańców przekroczyła 12 tys. Po wojnie najwaŜniejszym zadaniem wybranej w 1919 roku Rady Miejskiej, w skład której wszedł równieŜ przedstawiciel Gminy śydowskiej, była odbudowa zniszczonych działaniami wojennymi zakładów przemysłowych i elektryfikacja. Znacznej pomocy udzieliła miastu Spółka akcyjna z Ameryki - Stowarzyszenie Mechaników Polskich, która m.in. zbudowała w 1921 roku Wytwórnię Obrabiarek. Korzystnie na rozwój Pruszkowa wpłynęło uruchomienie w 1928 roku Elektrycznej Kolei Dojazdowej. Społeczeństwo Pruszkowa było aktywne i dobrze zorganizowane, gdyŜ działały liczne stowarzyszenia oświatowe, a od roku 1915 Harcerstwo Polskie i Pruszkowska StraŜ Ogniowa.
14
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Integracja mieszkańców wpłynęła na powstanie w Pruszkowie podczas okupacji niemieckiej silnego ruchu oporu. Dalej rozwijało się harcerstwo, pod koniec 1940 roku druŜyna „Zielony Dąb”, a od drugiej połowy 1941 roku hufiec „Rój” weszły w skład Szarych Szeregów. W sierpniu 1944 roku Niemcy zorganizowali obóz przejściowy dla wysiedlonej z Warszawy ludności cywilnej. Obóz istniał od 6 sierpnia do 10 listopada 1944 roku. W tym czasie przeszło przez niego 650 tys. osób. Okupacja niemiecka dla Pruszkowa zakończyła się 17 stycznia 1945 roku. Szesnastu przedstawicieli Rządu Polskiego zaproszonych do Pruszkowa 26 marca 1945 roku zostało aresztowanych przez NKWD i wywiezionych do Moskwy. Po wojnie zakłady przemysłowe znacjonalizowano, a Pruszków stał się jednym z większych ośrodków przemysłowych na Mazowszu. Piastów Na terenach dzisiejszego Miasta Piastowa w XVI wieku istniały wsie Utrata i śdŜary. śdŜary były wsią duchowną naleŜącą do parafii śbików. Dobra naleŜały do Seminarium Duchownego Św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Po powstaniu styczniowym w roku 1865 dobra uległy konfiskacie przez władze carskie. Nabywcami skonfiskowanego majątku zostali rosyjscy ziemianie, którzy szybko majątek rozparcelowali i sprzedali. W tym miejscu powstała osada szybko rozwijająca się dzięki korzystnemu połoŜeniu przy trasie Kolei śelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W okresie międzywojennym trwał dalszy rozwój osady, która w roku 1926 przyjęła nazwę Piastów. Rozwijał się równieŜ przemysł, gdyŜ w tym czasie powstała fabryka akumulatorów Zakłady Akumulatorów systemu „Tudor” inŜ. Fryderyka Mullera oraz Zakłady Kauczukowe „Piastów”. W okresie międzywojennym swą działalność rozpoczęły: Związek Harcerstwa Polskiego, Polski Czerwony KrzyŜ ora wiele innych organizacji i stowarzyszeń. W roku 1930 Piastów został gminą, natomiast prawa miejskie uzyskał po wojnie w 1952 roku. Brwinów Odkrycia archeologiczne ostatnich lat potwierdzają istnienie w I wieku n.e. na terenie obecnego miasta jednego z największych na Mazowszu ośrodków hutniczych, opartego na bogatych złoŜach rudy darniowej. W XVIII i XIX wieku ta drobnoszlachecka wieś leŜała na skrzyŜowaniu drogi królewskiej prowadzącej z Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego, miejsca sejmików szlacheckich oraz drogi prowadzącej z Warszawy do Grodziska. Jednak jej rozwój nastąpił dopiero po uruchomieniu w roku 1845 kolei warszawsko-wiedeńskiej. W Brwinowie powstał przystanek osobowy kolei i stacja towarowa. Zaczęli napływać osadnicy z całego Królestwa Kongresowego i letnicy. Liczba mieszkańców doszła do dwóch tysięcy. W dwudziestoleciu międzywojennym Brwinów otrzymał statut letniska. Po II wojnie światowej w Brwinowie osiedlali się pozbawieni własnych domów warszawiacy i poszukujący pracy w Warszawie przybysze z całej Polski. W 1950 Brwinów otrzymał statut miasta. Michałowice Początki osadnictwa na terenie obecnej Gminy Michałowice są datowane na wiek XII. Dobra Michałowickie naleŜały wówczas do rodziny Raszynieckich z pobliskiego Raszyńca. Początki osady Komorów sięgają przełomów wieków XIII i XIV. Wówczas to ród Pierzchałów z nadania ksiąŜęcego otrzymał tereny leśne podzielone przesiekami na komory. W jednej z takich komór powstała osada, która na przestrzeni wieków przekształciła się w wieś szlachecką. Wiek XIV i XV to okres świetności rodziny Ładów, która obejmuje we władanie ziemie michałowickie. W XVI wieku ziemie te przeszły w ręce rodzin Michałowickich i Opackich,
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
15
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
co dało początek uŜywaniu nazw miejscowości Michałowice i Opacz. Na karty historii tereny te trafiły w okresie wojen napoleońskich. W Michałowicach stacjonowały bowiem oddziały generała Biegańskiego, które uczestniczyły w słynnej bitwie pod Raszynem w 1809 roku, a wojska Napoleona maszerowały przez Opacz i Michałowice. W XIX wieku tereny te nie były zbyt mocno zaludnione (wieś Michałowice liczyła 17 obejść gospodarczych, a folwark Komorów - 13). W pobliskich Pęcicach, w dolinie rzeki Utraty, w latach 1808 - 1809 powstał dwór, którego właścicielem był Paweł Sapieha. Z racji pełnienia przez Sapiehę funkcji Odźwiernego w loŜy masońskiej odbywały się tu spotkania „Braci Polaków Zjednoczonych Na Wschodzie Warszawy”. Pałac otoczony był 24-hektarowym parkiem. Obok pałacu został wybudowany kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. W roku 1807 rozpoczęła się budowa pałacu w Helenowie. Został on następnie rozbudowany na zlecenie ówczesnych właścicieli, rodzinę Potulickich, a otaczający go park został przekształcony w park krajobrazowy. Rozwój okolicy nastąpił w pierwszej połowie XX wieku, co wiązało się z uruchomieniem w 1928 roku Elektrycznej Kolei Dojazdowej. Ostatni właściciele Michałowic, rodzina hrabiów Grocholskich, rozparcelowali majątek, przeznaczając działki pod budownictwo mieszkaniowe. Gmina stała się zapleczem mieszkalnym dla Warszawy. W Komorowie rozwinęło się budownictwo willowe i letniskowe. W 1928 roku utworzono „Miasto-OgródKomorów”, która to nazwa funkcjonuje do dzisiaj. Raszyn Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Gminy Raszyn sięgają 700 roku p.n.e. o czym świadczą znaleziska archeologiczne takie jak: - cmentarzysko ciałopalne w Raszynie, naleŜące do kultury grobów kloszowych, pochodzące z 400 roku p.n.e.; - cmentarzysko ciałopalne w Puchałach naleŜące do kultury ŁuŜyckiej, pochodzące z 700 roku p.n.e.; - staroŜytna osada hutnicza w Falentach pochodząca z I wieku p.n.e., świadcząca o ciągłości osadnictwa na terenach naleŜących do Gminy Raszyn. Pierwszym znanym dokumentem pisanym dotyczącym Raszyna jest dokument z końca XIV wieku, potwierdzający istnienie parafii rodowej Ładów, która ufundowała kościół w XIII wieku. Inne pisane dokumenty pochodzące z kancelarii ksiąŜąt mazowieckich z końca XIV wieku dotyczą nadań, sprzedaŜy, sporów z terenu Raszyna i okolicznych wsi. Wiek XV i XVI charakteryzował się nadal duŜą aktywnością rodziny Ładów na tym terenie. W połowie XVI wieku Mikołaj Wolski herbu Półkozic, doradca króla Zygmunta Augusta, podjął nieudaną próbę lokacji miasta w Raszynie. Od początku XVII wieku duŜą rolę zaczął odgrywać ród Opackich herbu Prus. Byli oni właścicielami Raszyna i Falent. Zygmunt Opacki, starosta piaseczyński i podkomorzy warszawski, zbudował w Falentach pałac oraz barokowy kościół. Wojna ze Szwedami w latach 1665-1670 odcisnęła swoje piętno na dobrach raszyńskich, gdyŜ doszczętnie spalono wiele wsi. Podczas kolejnej wojny polsko-szwedzkiej pałac w Falentach uległ powaŜnym zniszczeniom, ale został odbudowany. W roku 1782 dobra falenickie i raszyńskie przeszły w ręce bankiera Piotra z Fergussonów Teppera. W następnym roku Raszyn uzyskał przywilej targowy, co dało początek przekształceniu osady w miasteczko. W tym okresie powstał budynek poczty istniejący do dziś. Został równieŜ przebudowany w stylu klasycystycznym kościół w Raszynie i pałac w Falentach wraz z ogrodem. W czasie powstania kościuszkowskiego 10 lipca 1794 roku pod Raszynem bitwę stoczył Tadeusz Kościuszko. Wydarzeniem najbardziej znanym w historii Raszyna była bitwa, która rozegrała się w dniu 19 kwietnia 1809 roku. Wojska Księstwa Warszawskiego pod
16
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego zatrzymały dwukrotnie liczniejszy korpus austriacki. Bohaterska i krwawa obrona Raszyna dała początek zwycięskiej kampanii. W Raszynie znajdują się miejsca upamiętniające tą bitwę: kapliczka przy ul. Godebskiego, figurka Matki BoŜej przy Alei Krakowskiej, tablica na murze pałacu w Falentach, kamień na grobli. W następnych latach XIX i XX wieku dobra raszyńskie i falenckie ucierpiały kilkakrotnie od przemarszu wosk i stoczonych walk. W latach 1914-1915 toczyły się walki rosyjsko-niemieckie, w wyniku których zniszczono kościół w Raszynie. Jego odbudowa trwała przez całe dwudziestolecie międzywojenne. W latach II wojny światowej pałac w Falentach został zajęty przez gestapo na ośrodek wypoczynkowy. W Falentach zorganizowano natomiast obóz pracy dla śydów z getta warszawskiego. Liczne egzekucje, wykonywane tam na śydach, zakładnikach z okolicznych miejscowości i więźniach z Pawiaka, zostały upamiętnione pomnikiem na terenie między stawami raszyńskimi. Po zakończeniu wojny w 1945 roku dobra falenckie zostały przejęte przez ówczesne władze i przez szereg lat mieściły się w pałacu róŜnego rodzaju ośrodki szkoleniowe. Od 1964 roku ma tutaj siedzibę Instytut Melioracji i UŜytków Zielonych. Nadarzyn Pierwsze ślady osadnictwa na terenie obecnej Gminy Nadarzyn pochodzą z okresu 2500 lat p.n.e. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne z terenu Młochowa. W okresie średniowiecza właścicielami Młochowa była rodzina Młochowskich herbu Belina. Pierwsze wzmianki o rodzinnej posiadłości Nadarzyńskich herbu Radwan pochodzą z XV wieku. W roku 1453 Tomasz Nadarzyński otrzymał od księcia mazowieckiego Bolesława IV przywilej na lokację miasta na prawie chełmińskim. Od tego czasu aŜ do drugiej połowy XVII wieku Nadarzyn intensywnie rozwijał się, czemu sprzyjało korzystne połoŜenie przy trakcie częstochowskim. Przywileje miejskie zostały potwierdzone przez Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta, Jana III Sobieskiego i Stanisława Augusta. W XVI wieku powstała pierwsza w okolicy szkoła parafialna i szpital, załoŜone przez Zofię z Mroczkowskich Nadarzyńską. W XVII wieku właścicielem Nadarzyna był Michał Karnkowski, wojewoda płocki, który ufundował kościół na miejscu zniszczonego podczas wojen szwedzkich. Od roku 1678 przez krótki czas właścicielem Nadarzyna była rodzina Branickich, a potem Ogińskich. W tym czasie właścicielem Młochowa została rodzina Sobolewskich. Dalszy rozkwit Nadarzyna nastąpił od 1806 roku, kiedy jego właścicielem został hrabia Tomasz Ostrowski herbu Rawicz - senator, wojewoda i prezes senatu Królestwa Polskiego. Ufundował on kościół pod wezwaniem św. Klemensa i zajazd przy ruchliwym trakcie warszawskim. Zajazd przeszedł do historii, bowiem stacjonował w nim ksiąŜę Józef Poniatowski przed bitwą w Raszynie w 1809 roku. W tym okresie powstał równieŜ zespół pałacowy wraz z zabudowaniami folwarcznymi w Młochowie. Podczas Powstania Listopadowego Nadarzyn uległ znacznym zniszczeniom przez wojska rosyjskie. W okresie międzywojennym Nadarzyn naleŜący do Gminy Młochów był siedzibą władz gminy. Podczas II wojny światowej na terenie Nadarzyna toczyły się walki między I Dywizją niemiecką a wojskami polskimi. Na tych terenach ruch oporu był zorganizowany przez oddział WZ AK pod dowództwem por. Henryka Walickiego pseud. „Twardy”.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
17
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
ZABYTKI ARCHITEKTURY Na terenie Powiatu Pruszkowskiego znajdują się 392 obiekty objęte ochroną konserwatorską Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Liczba obiektów w poszczególnych gminach przedstawia się następująco: Brwinów Michałowice Nadarzyn Piastów Pruszków Raszyn
93 76 19 54 134 16
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
NAJCIEKAWSZE ZABYTKI GMIN POWIATU PRUSZKOWSKIEGO MIASTO PRUSZKÓW Al. Armii Krajowej 77 – budynek murowany ok. 1900 r. ul. Cmentarna – cmentarz ul. Dąbrowskiego 3 – Willa „Orleówka”, murowana, 1930 r., wraz z zielenią w granicach ogrodzenia. ul. Domaniewska – cmentarz ul. Hubala – kościół p.w. św. Kazimierza – murowany, pocz. XX w. ul. Lipowa – cmentarz Ŝydowski ul. 3 Maja 126 – kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, murowany 1906 – 1914 ul. B. Prusa 7 – Pałacyk – dwór murowany I ćw. XIX w. + park XIX w. ul. B. Prusa 9 – oficyna dworska poł. XIX w., murowana ul. B. Prusa 9 – budynek d. lodownia, koniec XIX w. ul. śbikowska 51 „Zespół architektoniczno – produkcyjny gospodarstwa ogrodniczego” – budynek zarządcy, szklarnia, stajnia, piwnice, wiatrak, budynek transformatora, ogrodzenie ul. śbikowska 56 – Willa Hosera, park, ogrodzenie, brama. część obiektów ZNTK Zespół Psychiatryczny Opieki Zdrowotnej w Tworkach Muzeum StaroŜytnego Hutnictwa Mazowieckiego - dawna wozownia przy pałacu Potulickich (Plac Jana Pawła II). Prowadzi terenowe badania wykopaliskowe w obrębie istniejącego tu niegdyś centrum hutniczego (powiaty: pruszkowski i grodziski). Dysponuje stałą wystawą „Czas Ŝelaza. Mazowieckie centrum metalurgiczne z epoki Imperium Rzymskiego”. Ekspozycje czasowe, wykłady naukowe, lekcje muzealne, koncerty muzyki powaŜnej, wieczory poezji. GMINA RASZYN 1/ Pałac i park w Falentach Powstały około 1620r. pałac gościł królów Zygmunta III i Władysława IV. Zygmuntowi III przypisywano nawet mylnie nabycie dóbr i śmierć w Falentach. Atrakcją Falent był ogród, jak równieŜ ozdobne apartamenty w pałacu według wzorów francuskich. W Falentach w marcu 1646r. gościła przed uroczystym wjazdem do Warszawy królowa Ludwika Maria Gonzaga.
18
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
2/ Murowany kościół w Raszynie Staraniem Mikołaja Opackiego został wzniesiony w Raszynie w miejsce drewnianego, murowany barokowy kościół. JuŜ wcześniej Mikołaj Opacki w 1632r. w księdze ziemskiej warszawskiej zapisał sumę 7000 zł polskich na cele fundacji mansjonarskiej. Na prośbę z kolei jego syna Zygmunta, 28 stycznia 1639r. biskup poznański Andrzej Szołdrski eryguje w Raszynie prepozyturę i dwie minsjonarie. Zygmunt Opacki zyskuje następnie tytuł i związane z nimi dochody. Jest wielkorządcą zamku krakowskiego, starostą latowickim, ryczywolskim i mławskim. Pod koniec Ŝycia w 1651r. zostaje wojewodą dorpackim. Po nim dobra i stanowiska jak równieŜ względy królewskie dziedziczy jego syn z pierwszej Ŝony Zuzanny (Justyny) Małgorzaty z domu Schaden de Mitelbibrach - Olbracht (Wojciech) Opacki. Zanim został dyplomatą, odbył studia na Uniwersytecie Krakowskim, w Lejdzie i na Uniwersytecie Prawników w Padwie. Był starostą latowickim i podkomorzym warszawskim. WyposaŜył kościół w Raszynie, fundując w nim dwa ołtarze, ozdobną ambonę, dzwonnicę oraz mur wokół kościoła. Zapewne był świadkiem jego konsekracji dokonanej 20 sierpnia 1655r. przez sufragana Ŝmudzkiego, archidiakona mazowieckiego biskupa Stanisława Święcickiego. 3/ Pałac i park w Dawidach GMINA BRWINÓW Cechą charakterystyczną architektury gminy, a przede wszystkim Miasta Brwinowa, jest zabudowa willowa. PołoŜone w malowniczych ogrodach wśród pięknego starodrzewu budynki, stanowią niepowtarzalny obraz minionej epoki. Na szczególną uwagę zasługują: 1/ Kościół parafialny p.w. św. Floriana, wybudowany według projektu arch. Mieczysława Wołkowińskiego w latach 1927-1937. Nowy kościół wzniesiono poprzez odbudowanie wcześniejszego modrzewiowego kościoła z 1760r. Po powstaniu murów, połoŜeniu stropu i dachu wyburzono znajdujący się wewnątrz stary kościół drewniany. Z wcześniejszego kościoła zachowano wyposaŜenie wnętrza. Ołtarze barokowe pochodzą z 1760 r.: główny z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej w sukience z blachy srebrnej (z pierwszej połowy XVIII w.) oraz ołtarze boczne: św. Floriana i św. Antoniego Padewskiego. Ambona rokokowa z 2 poł. XVIII w. zwieńczona jest figurą św. Andrzeja Apostoła. Barokowa nastawa chrzcielnicy z grupą rzeźb przedstawiających Chrzest Chrystusa, zwieńczona postacią Boga Ojca. W wyposaŜeniu znajdują się takŜe dwa krucyfiksy późnogotyckie z XVI i XVII w. Przy kościele klasycystyczny nagrobek rodziny Nowosielskich z 1820 r. Jest to relikt dawnego cmentarza przykościelnego. 2/ Cmentarz rzymsko-katolicki ul. Powstańców Warszawy 17 - załoŜony ok. 1820 r. poza wsią, dziś w środku miasta. Centralnie połoŜona kaplica grobowa Marylskich, drewniana, z 1857r. została zbudowana dla zmarłego w 1829 r. Piotra Marylskiego, właściciela Pęcic i KsiąŜenic, radcy Księstwa Warszawskiego. Została tu przeniesiona z KsiąŜenic. Ozdobiona jest na kalenicy aŜurową sygnaturką. Na cmentarzu znajdują się groby: 144 Ŝołnierzy polskich z 28 Dywizji Piechoty m.in. z 36 pp Legii Akademickiej poległych pod Brwinowem 12.IX.1939 r.; grób nieznanego Ŝołnierza z 1920 r.; Antoniego Cejzika (olimpijczyka); Kazimierza Michałowskiego (epidemiologa, odkrywcy fresków z Faras); Tadeusza Baniewicza (współtwórcy kolejki EKD); Zygmunta Bartkiewicza (pisarza); Michała Kamińskiego (astronoma); Wacława Kowalskiego (aktora) oraz groby rodzinne Lilpopów i Iwaszkiewiczów, w tym Jarosława (pisarza i dramaturga). Na wewnętrznej stronie muru cmentarnego zachowały się cementowe tabliczki Ŝołnierzy niemieckich poległych w I Wojnie Światowej,
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
19
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3/ Pałac Kowalskiego ul. Dworska 5 - wybudowany w 1909 r. wg proj. arch. Stanisława Grochowiaka. We wrześniu 1939r. mieścił się szpital polowy 28 D.P. Do 1945 r. naleŜał do Tadeusza Wierusz-Kowalskiego, po upaństwowieniu został przekazany SGGW na jej potrzeby. W otoczeniu park krajobrazowy, w części zamieniony w park miejski im. 36pp Legii Akademickiej. W nim pomnik pamięci katowanych i zamordowanych w latach 19411945 oraz mogiła pamięci ofiar terroru okupanta z 1939-1945, MIASTO PIASTÓW 1/ Park przy ul 11 Listopada 2/ Park przy ul. Dworcowej GMINA NADARZYN 1/ Kościół z cmentarzem w Nadarzynie 2/ Zajazd w Nadarzynie 3/ Młochów – park i pałac Michałowie I połowy XIX wieku 4/ Rozalin – park i pałac 5/ Bieliny – park i dwór 6/ Paszków – park i dwór 7/ śabieniec – park pałacowy GMINA MICHAŁOWICE 1/ Barokowy zespół pałacowo – parkowy w Pęcicach Dwór murowany, połoŜony w dolinie rzeki Utraty, wzniesiony w latach 1808-1809 przez ówczesnego właściciela Pawła Sapiehę według projektu znanego architekta Fryderyka Alberta Lessela. Budowla była miejscem spotkań masonów loŜy masońskiej „Braci Polaków Zjednoczonych Na Wschodzie Warszawy”, w której ksiąŜę Sapieha pełnił funkcję Oddzwiernego. Park pałacowy załoŜony na obszarze 24 ha zaprojektował ogrodnik Jan Chrystian Schuch. Pałac, uszkodzony w znacznym stopniu podczas pierwszej wojny światowej, odbudował nowy właściciel Antoni Marylski - Łuszczewski. Ponownie zniszczony został w 1944 roku. Odbudowany w 1950 roku staje się siedzibą Oddziału Szpitala Psychiatrycznego w Pruszkowie. Po 1980 roku odrestaurowany ponownie pałac we władanie przejął Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Kadr Administracji. Nazwano go „Dworem Polskim” (nazwa pochodzi od napisu wykonanego w 1914 roku i umieszczonego na attyce przed wejściem „Jam Dwór Polski, Co Walczy MęŜnie i StrzeŜe Wiernie”). W parku pałacowym znajduje się wiele okazów flory. Do najcenniejszych naleŜą: 250-letnie wiązy szypułkowe, lipa drobnolistna o obwodzie pnia 7 m, której wiek ocenia się na ok. 400 lat. NaleŜy ona do najstarszych drzew tego gatunku na Mazowszu. Park łączy się z 50 ha stawów rybnych tworzących ostoję dla wielu gatunków ptactwa wodnego. 2/ Zespół pałacowo - parkowy w Helenowie Zespół pałacowo - parkowy z pałacem murowanym wzniesionym w 1807 roku według projektu architekta Kubickiego, rozbudowany w latach 1859-60 na zlecenie rodziny Potockich przez H. Markoniego. Pałac otoczony jest parkiem skomponowanym w 1807 roku i przekształconym przez Markoniego w latach 1859-60 w park krajobrazowy. W parku tym uznano za pomniki przyrody 14 dębów szypułkowych w wieku 200-300 lat, dwie topole białe w wieku 150 lat oraz 200-letni jesion wyniosły. W parku, wśród licznych rzeźb, m.in. Diany, znajduje się pomnik obelisk poświęcony pamięci poległych w latach 1914-1920. Park
20
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
krajobrazowy w połączeniu z zespołem stawów rybnych tworzy przyrodniczą enklawę w sąsiedztwie intensywnie uprzemysłowionego i zurbanizowanego Miasta Pruszkowa. 3/ Zabytkowy dwór i park w Komorowie W Komorowie zachował się dworek i niewielki obszar parku zabytkowego z urozmaiconym gatunkowo drzewostanem: jesionów, klonów, kasztanowców i jaworów. Wiele z nich stanowi dzisiaj pomniki przyrody. W Komorowie znajdują się dwie, stanowiące pomniki przyrody, aleje otoczone ponad 200-letnimi drzewami. Są nimi Aleja Marii Dąbrowskiej i Aleja Starych Lip. Na terenie Komorowa wybudowano w okresie międzywojennym wiele willi mieszkalnych, które do dzisiaj stanowią ozdoby osiedla. 4. Kościół i cmentarze w Pęcicach. Kościół zbudowany został w latach 1825 -1832 według projektu Ch.P.Aignera. W jego pobliŜu znajduje się zabytkowy cmentarz parafialny z pierwszej połowy XIX wieku oraz drugi cmentarz Ŝołnierzy z okresu I wojny światowej. Z powyŜszego zestawienia wynika, Ŝe Powiat Pruszkowski posiada wiele dóbr kultury o wysokich walorach poznawczych, mogących stanowić atrakcję turystyczną.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
21
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
1.4
STRUKTURA ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ
Zgodnie z ustawą z dnia 05 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym powiat wykonuje następujące zadania publiczne o charakterze ponad gminnym:
Edukacji publicznej Promocji i ochrony zdrowia Pomocy społecznej Polityki prorodzinnej Wspierania osób niepełnosprawnych Utrzymania dróg Kultury i ochrony dóbr kultury Kultury fizycznej i turystyki Gospodarki nieruchomościami Geodezji i kartografii Budownictwa i administracji architektoniczno-budowlanej Gospodarki wodnej Ochrony środowiska i przyrody Rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego Porządku i bezpieczeństwa publicznego Ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpoŜarowej i zapobiegania nadzwyczajnym zagroŜeniom Przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy Ochrony praw konsumentów Utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń uŜyteczności publicznej obronności Współpracy z organizacjami pozarządowymi
PowyŜsze zadania są realizowane przez powołane w wyniku wyborów władze samorządowe, które przedstawiają się następująco: Rada Powiatu Zarząd Powiatu Starosta Powiatu
– organ uchwałodawczy – organ wykonawczy – organ wykonawczy
WyŜej wymienione organy władzy wspomagane są w działaniach przez Starostwo Powiatowe – urząd obsługujący administracyjnie mieszkańców powiatu, będący jednocześnie siedzibą władz powiatu. Rada Powiatu zgodnie ze swymi kompetencjami wytycza kierunki rozwoju powiatu. Polityka Rady Powiatu wyznaczana jest na podstawie przyjętych długookresowych celów działania określonych w rocznych i wieloletnich planach finansowych. WaŜnym czynnikiem wytyczającym kierunki polityki powiatowej jest prawidłowe rozpoznawanie oczekiwań i dąŜeń społeczeństwa z uwzględnieniem problemów rozwojowych. Od efektów prac Rady Powiatu zaleŜy w duŜym stopniu poziom zaspokajania bieŜących i przyszłych potrzeb mieszkańców powiatu w zakresie zadań sfery uŜyteczności publicznej. O kierunkach i preferencjach polityki Rady Powiatu świadczą podejmowane przez nią uchwały przyjęte w okresie pierwszej i drugiej kadencji.
22
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
L.p
Zakres tematyczny podejmowanych Liczba uchwał Liczba uchwał % uchwał (I kadencja) (II kadencja) ogółu 1 BudŜet i finanse 95 48 31,3 2 Rada Powiatu, organizacja samorządu 67 38 23,0 3 Gospodarka nieruchomościami i mieniem 30 11 9,0 powiatu 4 Edukacja, kultura i sport 42 17 13,0 5 Bezpieczeństwo i porządek publiczny 2 1 0,6 6 Ochrona środowiska 1 0,2 7 Zdrowie 9 2,0 8 Pomoc społeczna 11 5 3,5 9 Strategiczne (zasady) 3 1 0,9 10 Organizacja Starostwa 10 8 3,9 11 Organizacja jednostek powiatu 17 1 3.9 12 Inne 35 5 8,7 Razem 321 136
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie ( do 31 maja 2004 r.).
Rada Powiatu najwięcej uchwał podjęła w zakresie budŜetu i finansów. Uchwały te dotyczą róŜnych dziedzin miedzy innymi edukacji, ochrony środowiska i pomocy społecznej. W okresie II kadencji na kolejnych sesjach Rada Powiatu poddała ocenie następujące zagadnienia: pomocy rodzinie, pomocy społecznej i działalności na rzecz osób niepełnosprawnych, sytuacji finansowej i kadrowej placówek oświatowych, stanu obiektów szkolnych, zadań oświaty na tle zmieniającej się liczby dzieci i młodzieŜy w latach przyszłych, stanu słuŜby zdrowia : sytuacji finansowej słuŜby zdrowia, stanu zatrudnienia, stanu technicznego obiektów szpitalnych i wyposaŜenia w sprzęt medyczny, stanu bezpieczeństwa, ładu i porządku publicznego na terenie Powiatu, stanu środowiska na terenie Powiatu Pruszkowskiego, stanu dróg na terenie Powiatu Pruszkowskiego, stanu sportu i kultury w Powiecie Pruszkowskim,
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
23
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
MAPA GMIN POWIATU PRUSZKOWSKIEGO
24
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
GODŁO I HERB
Do historii i tradycji ziem obecnego Powiatu Pruszkowskiego odwołuje się symbolika zastosowana w herbie, która nawiązuje do historycznego godła całego Mazowsza – orła białego bez korony oraz do herbu księstwa czersko-warszawskiego przedstawiającego dwa białe orły i dwa zielone smoki w polach naprzemianległych. Na herbie Powiatu Pruszkowskiego znajduje się tarcza dwudzielna w skos. Na pierwszym, srebrnym polu, znajduje się orzeł mazowiecki na czerwonym tle. Na drugim polu, na błękitnym tle - złoty rycerz z mieczem i tarczą, na srebrnej tarczy zielony smok. Herb powiatu znajduje się na Ŝółtym pasie dwukolorowej flagi - Ŝółtej i czerwonej. 1.5
WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA
Współpraca międzynarodowa gmin Powiatu Pruszkowskiego przedstawia się następująco: Powiat Pruszkowski od 1999 r. kontynuuje współpracę z Powiatem Esslingen w Niemczech Miasto Pruszków od lat 80-tych kontynuuje współpracę z Powiatem Esslingen w Niemczech Gmina Nadarzyn w 2003 podpisała porozumienie z włoskim miastem Trevi Nel Lazio Gmina Michałowice w 2003 podpisała porozumienie z włoskim miastem Vico Nel Lazio Gmina Brwinów w 2003 podpisała porozumienie z włoskim miastem Torre Cajetani Zasadniczą treścią porozumień jest „ bliźniaczenie się gmin”, a przede wszystkim wymiana doświadczeń samorządowych i integracja mieszkańców, szczególnie dzieci i młodzieŜy. Rozwój współpracy zagranicznej daje szanse czerpania z doświadczeń samorządów europejskich, a takŜe stwarza przesłanki uzyskania wsparcia finansowego ze środków strukturalnych Unii Europejskiej.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
25
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
2.
DEMOGRAFIA
2.1
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH
Liczba mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego w latach 1998 – 2002 wzrosła o ok. 7.200 osób, czyli o około 5%, przy przyjęciu za dane bazowe liczby ludności Powiatu Pruszkowskiego w 1998 r. W latach 1998 – 2001 występował liniowy wzrost ludności, średnio ok. 0,7% rocznie, natomiast skokowy wzrost – o 3% zaobserwowano według 2002 r. Dynamiczny wzrost ludności występuje w gminach, w których buduje się największa ilość nowych domów jedno i wielorodzinnych. W 2002 r. występował w gminach:
Pruszków Michałowice Brwinów Raszyn
Zmiany liczby ludności według latach 1998 – 2002 w Powiecie Pruszkowskim Jednostka samorządu terytorialnego Powiat Pruszkowski Piastów Pruszków Brwinów Michałowie Nadarzyn Raszyn
Ludność 1998 r. 134 809 23 767 53 336 19 347 12 491 7 747 18 121
Ludność 1999 r. 135 806 23 887 53 295 19 642 12 821 7 860 18 301
Ludność 2000 r. 136 948 24 036 53 427 19 753 13 071 8 259 18 402
Ludność 2001 r. 137 804 24 091 53 605 19 825 13 294 8 401 18 588
Ludność 2002 r. 142 018 23 484 54 615 20 735 14 358 9 465 19 361
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Struktura ludności w Powiecie Pruszkowskim według płci jest nieco mniej korzystna niŜ w Województwie Mazowieckim: na 100 męŜczyzn przypada 111 kobiet, przy przeciętnej w województwie 108 kobiet na 100 męŜczyzn. Ludność według wieku, płci i miejsca zamieszkania w Powiecie Pruszkowskim Lp. Wyszczególnienie
Powiat Pruszkowski 1.
Ogółem MęŜczyźni Kobiety Wiek przedprodukcyjny [M] [K] razem M K 142018
67321 74697
28672
Gmina 22994 10909 12085 Piastów 2. Gmina 53601 24911 28690 Pruszków 3. Gmina 8558 4043 4515 Nadarzyn 4. Gmina 13917 6665 7252 Michałowice 5. Gmina 19864 9488 10376 Brwinów 6. Gmina 19672 9423 10249 Raszyn Dane: Urząd Statystyczny w Warszawie.(stan na 31.12.2003 r.)
26
-
-
Wiek produkcyjny
Wiek poprodukcyjny
razem
M
K
razem
91381
-
-
21965 -
M
K -
4111
2135
1976
15603
7750
7853
3280
1024
2256
9714
4973
4741
35440
17333
18107
8447
2605
5842
2080
1040
1040
5345
2657
2688
1133
346
787
2960
1554
1406
8901
4407
4494
2056
704
1352
3906
2041
1865
12595
6365
6230
3363
1082
2281
4265
2223
2042
12586
6234
6348
2821
966
1855
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Powiat Pruszkowski naleŜy do powiatów, w których zaludnienie rośnie w wyniku migracji. Przyrost naturalny jest w Powiecie Pruszkowskim ujemny. Tendencja ta utrzymuje się, podobnie jak we wszystkich wysoko zurbanizowanych gminach Województwa Mazowieckiego. Migracje w Powiecie Pruszkowskim miały w latach 1998 – 2002 saldo dodatnie (jednakŜe z tendencją spadkową od roku 1999), co niewątpliwie wynika z korzystnego połoŜenia gmin w stosunku do tras komunikacyjnych i do Warszawy jako ośrodka pracy i usług. Zmiana salda migracji w Powiecie Pruszkowskim w latach 1998 – 2002
1384
1500
1158
1006
1000
1117
1001
500 0 1998
1999
2000
2001
2002
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Zmiany przyrostu naturalnego w Powiecie Pruszkowskim w latach 1998 – 2002 0 -50 -89
-100 -150 -200
-178
-250
-182 -252 -292
-300 1998
1999
2000
2001
2002
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Charakterystyka ludności powiatu na tle województwa w 2002 r. WYSZCZEGÓLNIENIE Gęstość zaludnienia osoby/km kw. Współczynnik feminizacji Urodzenia na 1000 ludności Zgony na 1000 ludności Przyrost naturalny na 1000 osób Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Saldo migracji na 1000 ludności
Powiat* Pruszkowski 559 111 8,2 9,5 -1,3 20,1% 64,3% 15,4% +7
Województwo Mazowieckie 143 108 9,5 10,3 -0,8 22,7% 60,8% 16,5% +1,7
*Podstawa: dane Starostwa Powiatowego w Pruszkowie.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
27
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
DuŜa liczba mieszkańców, przy małej powierzchni powiatu, powoduje, Ŝe jest to teren charakteryzujący się wysoką liczbą ludności przypadającej na jednostkę powierzchni. Gęstość zaludnienia wynosi 577 osób/ km2 i jest o wiele wyŜsza niŜ średnia gęstość na terenie Województwa Mazowieckiego, która kształtuje się na poziomie 143 osób/ km2. Czynnikiem powodującym spadek liczby mieszkańców w Powiecie Pruszkowskim jest ujemny przyrost naturalny –1,3. Na terenie powiatu występuje natomiast znaczny dodatni bilans migracji +7 w 2002 roku, który jest wyŜszy od bilansu wojewódzkiego +1,7. Ponad 64% ludności powiatu to osoby w wieku produkcyjnym (w skali województwa wskaźnik ten wynosi 60,8%). Powiat Pruszkowski cechuje średni odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym: 20.1% oraz niski współczynnik ludności w wieku poprodukcyjnym: 15,4%. Ludność w Powiecie Pruszkowskim w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w rozbiciu na kategorie oraz wieś-miasto w 2002r. Ogółem Miasto Wieś Wiek
Przedprodukcyjny (razem) 0-2 3-6 7-12 13-15 16-17 Produkcyjny (razem) 18-64 męŜczyźni 18-59 kobiety Poprodukcyjny (razem) 65 lat i więcej męŜczyźni 60 lat i więcej kobiety
27,036 3,736 5,369 9,169 5,051 3,674 90,470 20,760 22,171 21,100 6,727 14,373
18,090 2,524 3,609 6,087 3,370 2,500 63,629 7,331 8,759 14,548 4,595 9,953
8,946 1,212 1,760 3,109 1,681 1,174 26,841 13,429 13,412 6,552 2,132 4,420
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Prognoza rozwoju zaludnienia Powiatu Pruszkowskiego w latach 2005 – 2030, opracowana w roku 2000 przez GUS, ma charakter szacunkowy, jednakŜe daje pewne rozeznanie w dynamice zmian. NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe planowany poziom ludności na rok 2005 wynosi 141 tys., który został przekroczony juŜ w roku 2002. Rozwój zaludnienia Powiatu Pruszkowskiego w latach 1995 – 2003 w tys.
145
142
140 135,2 135
143
136,9
131,8
130 125 1995
30.06.2000
31.12.2000
2002
* Źródło: GUS Warszawa
28
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
2003
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Prognoza rozwoju zaludnienia Powiatu Pruszkowskiego w latach 2005 – 2030 w tys. 200 180 160 140 120 100 2005
2010
1015
Prognoza liczby ludności wg. GUS
2020
2025
2030
Prognoza liczby ludnosci wg. BIGmin
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
29
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
2.2
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY DEMOGRAFII POWIATU
Społeczeństwo Powiatu Pruszkowskiego jest stosunkowo młode i dynamiczne. Przyrost naturalny [na 1000 ludności] wynosi –1,3 (za 2002r.) przy współczynniku: -0,8 w województwie mazowieckim. Przyrost naturalny w gminach Powiatu Pruszkowskiego w 2002 roku Wyszczególnienie
Powiat Pruszków Gmina Piastów Gmina Pruszków Gmina Nadarzyn Gmina Michałowice Gmina Brwinów Gmina Raszyn
Urodzenia Ŝywe
Zgony (w liczbach bezwzględnych) ogółem
1152 193 456 64 114 171 154
1334 213 520 91 118 231 161
Przyrost naturalny (na 1000 ludności) -182 -20 -64 -27 -4 -39 -7
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Ujemny przyrost naturalny odnotowują wszystkie miasta i wsie Powiatu Pruszkowskiego. Przyrost naturalny w powiatach ościennych (stan na 31.12.2002) 0 -0,5 -1 -1,5 -2 -2,5 -3 Pruszkow ski
Piaseczyński
Grodziski
Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
30
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Warszaw skozachodni
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
STAN I RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM OKRES
Ludnośća
MałŜeństwa
Urodzenia Ŝywe
Zgony
niemowlątc
Przyrost naturalnyb
MałŜeństwa
Urodzenia Ŝywe
w liczbach bezwzględnych
Zgony niemowlątcd
Przyrost naturalnyb
na 1000 ludności
1999
IXII
5069977
28593
48258
54870
428
-6612
5,66
9,55
10,85
8,87
-1,31
2000
IXII
5072335
27862
48152
52063
348
-3911
5,51
9,52
10,30
7,23
-0,77
2001
IXII
5079006
26194
47176
51401
345
-4225
5,17
9,32
10,15
7,31
-0,83
2000
I-III
5067006
3403
12434
14759
87
-2325
2,69
9,84
11,68
7,00
-1,84
IVVI
5068677
7175
11971
12261
97
-290
5,68
9,47
9,70
8,10
-0,23
VIIIX
5072018
11395
12399
12135
85
264
9,01
9,81
9,60
6,86
0,21
XXII
5072335
5889
11348
12908
79
-1560
4,66
8,97
10,20
6,96
-1,23
I-III
5073700
2906
11798
13115
89
-1317
2,3
9,33
10,37
7,54
-1,04
IVVI
5075471
6855
11854
12525
81
-671
5,42
9,37
9,90
6,83
-0,53
VIIIX
5077866
10900
12223
12232
99
-9
8,61
9,66
9,66
8,10
-0,01
XXII
5079006
5533
11301
13529
76
-2228
4,37
8,92
10,68
6,73
-1,76
2001
a Stan w końcu okresu. b RóŜnica między liczbą urodzeń Ŝywych i liczbą zgonów w danym okresie. c Dzieci w wieku poniŜej 1 roku. d Na 1000 urodzeń Ŝywych. *Podstawa: Urząd Statystyczny w Warszawie – lipiec 2003 r.
Czynnikiem powodującym ubywanie liczby mieszkańców w Powiecie Pruszkowskim, jest wysoki ujemny przyrost naturalny. Powiat Pruszkowski od kilku lat wykazuje dodatnie saldo migracji. Przykładowo w 2002 roku wyemigrowało z powiatu 2 060 osób natomiast napłynęło 3 044, co daje jedno z wyŜszych (+7,0 na 1000 ludności) sald migracji w Województwie Mazowieckim (+ 1,7).
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
31
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Misją władz lokalnych samorządów jest prowadzenie polityki zrównowaŜonego rozwoju (Dz. U. Nr 62 z dnia 27 kwietnia 2001 r. poz.627 z późn. zm.) Mając na uwadze, Ŝe ład przestrzenny to harmonijnie skomponowany krajobraz, naleŜy dąŜyć do utrzymania jego charakteru, właściwego dla Powiatu Pruszkowskiego, kierując się zasadą zrównowaŜonego rozwoju, kanonami piękna krajobrazu w przekształceniu zagospodarowania, zarówno w skali pojedynczych gmin, jak i przy kształtowaniu kompleksowego krajobrazu w powiecie. Ład przestrzenny naleŜy rozpatrywać systemowo w powiązaniu z ładem ekologicznym, społecznym i ekonomicznym. Jego perspektywicznym celem jest poprawa warunków Ŝycia mieszkańców i zachowanie wartości środowiska, zwłaszcza kulturowego i przyrodniczego, dla przyszłych pokoleń. Stan infrastruktury na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest zróŜnicowany. Zdecydowanie najlepiej jest ona rozwinięta na terenach miejskich tj. w Pruszkowie i Piastowie, ale równieŜ w Raszynie. Niedostatki w tym zakresie występują na terenach wiejskich. 3.1
SYSTEMY TRANSPORTOWE
Pod względem komunikacyjnym teren Powiatu Pruszkowskiego obsługiwany jest przez dwie linie kolejowe tj: Polskie Koleje Państwowe, Warszawską Kolej Dojazdową (WKD), jak i przez komunikację autobusową – MZK Warszawa i PKS Grodzisk Mazowiecki. Sieć dróg na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest stosunkowo dobrze rozwinięta, choć znaczna ich liczba to drogi bez utwardzonej nawierzchni. Dotyczy to zwłaszcza dróg gminnych. Stan dróg o nawierzchni bitumicznej przede wszystkim gminnych, ale takŜe pozostałych klas – powiatowych i wojewódzkich – jest zazwyczaj niewystarczający lub wręcz zły. Dobry jest jedynie stan dróg krajowych. Miasto Pruszków połączone jest z Warszawą droga wojewódzka 719 Warszawa – śyrardów. Od Warszawy do Pruszkowa jest to droga cztero-jezdniowa, od Pruszkowa do śyrardowa – dwu-jezdniowa, o duŜym natęŜeniu ruchu. Największe zatłoczenie występuje w godzinach rannych (w kierunku do Warszawy) oraz późnym popołudniem i wieczorem (ruch od strony stolicy). Czas dojazdu do centrum Warszawy wynosi wówczas około 45 min. Przez teren powiatu przebiegają takŜe drogi krajowe E8 Warszawa – Katowice (która przecina teren Gminy Nadarzyn i Raszyn) oraz droga E7 Warszawa – Kraków (przebiegająca przez teren Gminy Raszyn). Są to trasy cztero-jezdniowe, charakteryzuje je bardzo duŜe natęŜenie ruchu samochodowego. Z powodu duŜego zatłoczenia dojazd tymi trasami z terenu powiatu do centrum Warszawy jest utrudniony. Inne waŜne trasy samochodowe, przecinające teren powiatu do droga wojewódzka 721 łącząca Nowy Dwór Mazowiecki, Piaseczno z trasą E8 (na terenie Gminy Nadarzyn) oraz droga wojewódzka 720 Nadarzyn – Brwinów – Błonie, łącząca trasę E8 z drogą krajową Warszawa – Poznań (Berlin). Obydwie te trasy takŜe charakteryzuje bardzo duŜe natęŜenie ruchu, są one często wykorzystywane przez kierowców cięŜarówek. Pozostałe drogi na terenie powiatu to drogi powiatowe i gminne, z których część takŜe jest bardzo zatłoczona. Komunikację Pruszkowa z Warszawą zapewnia takŜe linia kolejowa Warszawa – Skierniewice (stanowiąca fragment Centralnej Magistrali Kolejowej). Stacje znajdują się w Piastowie, Pruszkowie i Brwinowie. Czas dojazd do centrum Warszawy wynosi około 25 minut.
32
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Powiat Pruszkowski połączony jest z Warszawą takŜe poprzez linię Warszawskiej Kolei Dojazdowej (WKD). Stacje znajdują się m.in. w Opaczy, Michałowicach, Regułach, Malichach, Tworkach, Pruszkowie, Komorowie, Nowej Wsi, Kaniach, Otrębusach i Kazimierówce. WKD pozwala takŜe na dojazd do Podkowy Leśnej, Milanówka i Grodziska Mazowieckiego. Prognoza wzrostu natęŜenia ruchu do roku 2020 na drogach krajowych i międzynarodowych Województwa Mazowieckiego Rok 2000 2005 2010 2015 2020
Wskaźnik wzrostu 1,00 1,20 1,46 1,74 2,07
Ilość samochodów na dobę 7.009 8.411 10.303 12.266 14.649
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Podstawowy szkielet układu drogowego powiatu stanowi, obok dróg krajowych E7 i E8, sześć dróg wojewódzkich oraz 38 dróg powiatowych. Wykaz dróg wojewódzkich w granicach administracyjnych Powiatu Pruszkowskiego 701 718 719 720 721 760
Płochocin-Pruszków-OŜarów BoŜęcin – Ołtarzew-Pruszków Warszawa-Pruszków- śyrardów-Kamion Błonie-Brwinów-Otrębusy-Nadarzyn Nadarzyn-Piaseczno-Wiązowna-Duchnów droga nr 718-stacja kolejowa PKP Pruszków
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Wykaz dróg powiatowych Powiatu Pruszkowskiego 1501 1502 1503 1504 1514 1345 1346 1348 1505 1506 1507 1508 1510 1511 1535 1410 1412
Michałowice-Opacz Mała-Raszyn Ursus-Reguły-Pęcice-Suchy Las Helenów-Sokołów-do drogi Nr 8 Pęcice Pruszków Granica-Nowa Wieś-do drogi Nr 719 Zgorzała-Dawidy Nowy Podolszyn do drogi Nr 1348 Lesznowola-Nowe Falenty od drogi Nr 8 - Laszczki-Janczewice Laszczki-Falenty DuŜe Janki-do drogi Nr 1348 Łady- do drogi Nr 8 Raszyn-Dawidy-Dawidy Bankowe-Warszawa Nowy Podolszyn - Dawidy Wolica-Stary Sękocin Nadarzyn-Granica-Komorów-Pruszków KsiąŜenice-śółwin-Podkowa-Leśna
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
33
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
1413 1414 1421 1424 1430 1431 1432 1433 1434 1515 1350 1354 1363 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1409 1411
Urszulin-Owczarnia śółwin-Milanówek Chrzanów-śuków-Czubin Bieniewice-Stare Faszczyce Błonie-Milęcin-Brwinów Milanówek-Falęcin-Kotowice Biskupice-Koszajec Brwinów-Domaniew Moszna-Pruszków Parzniew-Pruszków Łazy-do drogi Nr 1307 Wola Mrokowska-Garbatka-Krakowiany Tarczyn-KsięŜak-śelechów Siestrzeń-Rozalin-Młochów-Parole, do drogi Nr 1354 od drogi Nr 8 - Młochów Młochów-Krakowiany-Przypki Kajetany-Kosów- do drogi Nr 1402 Nadarzyn- Szamoty-Wólka Kosowska Mroków-Walendów- do drogi Nr 721 Nadarzyn /dawny przebieg drogi W-wa-Katowice/ Urszulin-Stara Wieś-Rusiec
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Drogi powiatowe w Powiecie Pruszkowskim Miasto/Gmina Pruszków Piastów Brwinów Gm. Brwinów Gm. Michałowice Gm. Raszyn Gm. Nadarzyn
Długość w km 22,500 9,000 8,130 34,220 23,658 26,689 44,090
Utwardzone w km 21,100 9,000 8,130 30,480 23,658 25,789 40,530
Nieutwardzone w km 1,400 3,740 0,900 3,560
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Sieć drogowa powiatu obejmuje 728,8 km, w tym 168,3 km dróg to drogi powiatowe, z tego ponad 80% to drogi o nawierzchni utwardzonej, w większości bitumicznej. W latach 2000 – 2004 długość dróg powiatowych o nawierzchni twardej praktycznie się nie zwiększyła. Uzupełniającym układem dróg powiatu są drogi gminne, a w miastach lokalne ulice miejskie.
34
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3.2
TRANSPORT PUBLICZNY
Transport publiczny realizowany jest przez przewoźników publicznych i prywatnych. Transport kolejowy. Powiat połączony jest z Warszawą linią Warszawskiej Kolei Dojazdowej (WKD). Stacje znajdują się m.in. w Opaczy, Michałowicach, Regułach, Malichach, Tworkach, Pruszkowie, Komorowie, Nowej Wsi, Kaniach, Otrębusach i Kazimierówce. WKD pozwala takŜe na dojazd do Podkowy Leśnej, Milanówka i Grodziska Mazowieckiego. Komunikację Pruszkowa z Warszawą zapewnia takŜe linia kolejowa Warszawa – Skierniewice (stanowiąca fragment Centralnej Magistrali Kolejowej). Stacje znajdują się w Piastowie, Pruszkowie i Brwinowie. Połączenia autobusowe. Połączenia autobusowe realizowane są zarówno przez przewoźników publicznych PKS jak i przez przewoźników prywatnych. Podstawowym środkiem komunikacji zbiorowej jest układ tras autobusowych obsługujących połączenia pomiędzy miejscowościami powiatu realizowany przez przewoźnika PKS. Pozytywnym elementem jest szybki przyrost liczby prywatnych przewoźników spoza terenu powiatu obsługujących mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego. Liczba podróŜnych zwiększyła się głównie na trasach: Grodzisk Mazowiecki - Pruszków - Warszawa oraz Pruszków - OŜarów Mazowiecki. Mankamentem transportu autobusowego jest ciągle zbyt niska liczba połączeń w godzinach szczytu oraz brak dogodnych połączeń transportu publicznego pomiędzy Stolicą Powiatu a Gminami Raszyn i Nadarzyn. Niedoskonałość transportu publicznego rekompensowana jest w części przez wzrost liczby pojazdów, przejawiający się zwiększeniem rejestracji w ostatnich latach o 21% w okresie od 1998 roku do 2002 roku. Dynamika pojazdów zarejestrowanych w Powiecie liczona rok do roku poprzedniego
18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 1999
2000
2001
2002
pojazdy osobowe
pojazdy cięŜarowe
autobusy
przyczepy i naczepy
motocykle i motorowery
ciągniki rolnicze
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
35
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Liczba pojazdów na terenie Powiatu Pruszkowskiego w latach 1998-2002
pojazdy % pojazdy % % przyczepy i % motocykle i % ciągniki % autobusy osobowe wzrostu cięŜarowe wzrostu wzrostu naczepy wzrostu motorowery wzrostu rolnicze wzrostu
Razem
1998
44 375
-
7 836
-
132
-
3 527
-
1 934
-
1 522
-
59 326
Pruszków
17 828
-
2 594
-
82
-
1 479
-
784
-
152
-
22 919
Piastów
5 994
-
795
-
6
-
92
-
191
-
131
-
7 209
Brwinów
6 996
-
1 276
-
17
-
598
-
240
-
428
-
9 555
Michałowice
3 757
-
835
-
5
-
618
-
218
-
168
-
5 601
Raszyn
7 571
-
1 778
-
9
-
574
-
339
-
472
-
10 743
Nadarzyn
2 229
-
558
-
13
-
166
-
161
-
289
-
3 416
1999
46 951
5,81
8 463
8,00
133
0,76
3 628
2,86
2 080
7,55
1 552
1,97
62 807 5,87
Pruszków
18 846
5,71
2 872
10,72
82
0,00
1 489
0,68
835
6,51
155
1,97
24 279 5,93
Piastów
6 359
6,09
884
11,62
6
0,00
152
65,2
217
13,61
19
-85,50
Brwinów
7 412
5,95
1 425
11,62
20
17,65
607
1,51
280
16,67
428
0,00
Michałowice
4 025
7,13
932
11,62
5
0,00
648
4,85
226
3,67
179
6,55
6 015
Raszyn
7 960
5,14
1 962
10,35
11
22,22
565
-1,57
352
3,83
480
1,69
11 330 5,46
Nadarzyn
2 349
5,38
572
2,51
9
-30,77
167
0,6
170
5,59
291
0,69
3 558
2000
48 643
3,60
9 627
13,75
147
10,53
3 729
2,78
2 158
3,75
1 554
0,13
65 858 4,86
Pruszków
19 399
2,93
3 145
9,51
85
3,66
1 496
0,47
861
3,11
155
0,00
25 141 3,55
Piastów
6 639
4,40
980
10,86
4
-33,33
168
10,5
227
4,61
22
15,79
8 040
Brwinów
7 629
2,93
1 533
7,58
24
20,00
640
5,44
282
0,71
428
0,00
10 536 3,58
Michałowice
4 260
5,84
1 078
15,67
5
0,00
662
2,16
240
6,19
176
-1,68
6 421
Raszyn
8 175
2,70
2 215
12,90
17
54,55
585
3,54
373
5,97
484
0,83
11 849 4,58
Nadarzyn
2 541
8,17
676
18,18
12
33,33
178
6,59
175
2,94
289
-0,69
3 871
2001
50 134
3,07
10 527
9,35
171
16,33
3 910
4,85
2 303
6,72
1 566
0,77
68 611 4,18
Pruszków
19 974
2,96
3 361
6,87
87
2,35
1 509
0,87
904
4,99
158
1,94
25 993 3,39
Piastów
6 854
3,24
1 039
6,02
6
50,00
171
1,79
250
10,13
24
9,09
8 344
Brwinów
7 876
3,24
1 644
7,24
26
8,33
653
2,03
316
12,06
428
0,00
10 943 3,86
Michałowice
4 415
3,64
1 202
11,50
6
20,00
681
2,87
257
7,08
176
0,00
6 737
Raszyn
8 324
1,82
2 420
9,26
13
-23,53
591
1,03
394
5,63
491
1,45
12 233 3,24
Nadarzyn
2 691
5,90
861
27,37
33
175,00
305
71,35
182
4,00
289
0,00
4 361 12,66
2002
51 503
2,73
11 908
13,12
182
6,43
4 151
6,16
2 478
7,60
1 582
1,02
71 804 4,65
Pruszków
20 381
2,04
3 821
13,69
88
1,15
1 486
-1,52
965
6,75
162
2,53
26 903 3,50
Piastów
7 047
2,82
1 179
13,47
6
0,00
193
12,9
258
3,20
30
25,00
8 713
Brwinów
8 034
2,01
1 779
8,21
24
-7,69
691
5,82
344
8,86
426
-0,47
11 298 3,24
Michałowice
4 545
2,94
1 335
11,06
9
50,00
684
0,44
281
9,34
175
-0,57
7 029
Raszyn
8 619
3,54
2 757
13,93
13
0,00
635
7,45
431
9,39
505
2,85
12 960 5,94
Nadarzyn
2 877
6,91
1 037
20,44
42
27,27
462
51,48
199
9,34
284
-1,73
4 901 12,38
rok
Dane: Starostwo powiatowe w Pruszkowie
36
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
7 637
% wzrostu
-
5,94
10 172 6,46 7,39 4,16
5,28 6,75 8,80
3,78 4,92
4,42 4,33
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3.3 ŁĄCZNOŚĆ, ELEKTROENERGETYKA, GAZOWNICTWO, CIEPŁOWNICTWO ŁĄCZNOŚĆ Sieć telekomunikacyjna obsługiwana jest przez TP S.A W powiecie są zainstalowane elektroniczne centrale telefoniczne najnowszej generacji. Powiat Pruszkowski znajduje się w całości w zasięgu następujących stacji bazowych telefonii komórkowej: PTK Centertel ERA GSM PLUS GSM ELEKTROENERGETYKA Powiat Pruszkowski obsługuje Zakład Energetyczny Warszawa – Teren S.A. , w tym: Rejon Energetyczny Konstancin-Jeziorna – obejmuje gminy: Nadarzyn i Raszyn Rejon Energetyczny Pruszków – obejmujący gminy Brwinów, Michałowice, Piastów i Pruszków Stacje elektroenergetyczne 110/15 kV naleŜące do Rejonu Energetycznego Pruszków i zasilające ten rejon znajdują się kolejno w: o Pruszkowie: GPZ „Pruszków 1”, RPZ Pruszków 2” i RPZ „Gąsin” o Piastowie RPZ „Piastów” o Brwinowie RPZ „Brwinów” Wszystkie te stacje zasilane są z jednotorowej linii napowietrznej 110 kV relacji Mory– Sochaczew. Trwają przygotowania do wybudowania dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej 110 kV relacji Brwinów (Kanie), Michałowice (Nowa Wieś), Nadarzyn (Strzeniówka) (źródło ZEW-T RE Pruszków). W gminie Michałowice podstawowe zasilenie 110/15 kV następuje z Ursusa (STOEN S.A.), rezerwowe zasilanie z Pruszkowa (GPZ „Pruszków 1”) i drugie przygotowywane z Raszyna (źródło ZEW-T RE Pruszków).. Pod Rejon Energetyczny Jeziorna podlegają gminy Nadarzyn i Raszyn, które są zasilane przez dwie stacje elektroenergetyczne 110/15 kV (źródło – ZEW-T Rejon Jeziorna): o w Sękocinie Nowym - przyłączona do dwutorowej linii napowietrznej 110 kV Mory-Piaseczno o w Tarczynie – przyłączona do linii 110 kV Piaseczno-Huta Zawadzka. Zaopatrzenie tych gmin w okresie perspektywicznym wymagać będzie wybudowania stacji elektroenergetycznej 110/15 kV w Wypędach. Powiat Pruszkowski posiada w 100% moŜliwość pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną. BieŜące naprawy oraz wymiany linii energetycznych i stacji transformatorowych są wykonywane sukcesywnie oraz ujęte w harmonogramach prac Zakładu Energetycznego Rejon w Pruszkowie, poszczególnych rejonów Zakładu Energetycznego Warszawa Teren S.A.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
37
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Stan techniczny istniejących linii jest zadawalający. Istnieje jednak potrzeba wymiany linii napowietrznych na kablowe. Ze względu na zmianę przeznaczenia znacznej części gruntów rolnych na cele budowlane przewiduje się rozbudowę sieci energetycznej na tych obszarach. Niezwykle waŜna jest współpraca gmin i ZEW-T S.A. na etapie wspólnych ustaleń dotyczących rozwoju sieci elektroenergetycznych dla pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną i zarezerwowania terenów dla tej infrastruktury. Dane te powinny być zawarte zarówno w "załoŜeniach do planu..." jak teŜ w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. GAZOWNICTWO W zakresie gazownictwa powiat jest obsługiwany przez Mazowiecką Spółkę Gazownictwa. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego sieć gazowa jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Główne zasilanie w gaz terenu powiatu zapewnia magistrala gazowa wysokiego ciśnienia Ø 700mm Kobryń–Brześć-Warszawa. Następnie gaz dostarczany jest z magistrali wysokiego ciśnienia średnicy 500mm PuławyRembelszczyzna-Warszawa-Gdańsk a poprzez węzeł „Rembelszczyzna” przesyłany jest odgałęzieniem średnicy 400mm ”Świerk-Mory” trasą Mory – Ursus – Michałowice – Sokołów – Janki – Sękocin – Lesznowola – Piaseczno. Ponadto część mieszkańców korzysta z gazu propan – butan w butlach gazowych. CIEPŁOWNICTWO Na terenie Powiatu Pruszkowskiego istnieje Zespół Elektrociepłowni śerań, EC Pruszków, który produkuje energię elektryczną (o mocy osiągalnej 8 Mw) i cieplną w postaci gorącej wody na wydzieloną sieć ciepłowniczą. Teren powiatu jest obsługiwany przez Elektrociepłownie Warszawskie S.A. Elektrociepłownia Pruszków. Zakład ten dostarcza ciepło (c.w. i c.o.) do miast Pruszkowa i Piastowa i części gminy Michałowice oraz parę dla potrzeb technologicznych lokalnego przemysłu. Sieć ciepłownicza ma długość 63 km i składa się z około 650 węzłów cieplnych. Główne sieci mają średnice od 400mm do 600mm. Istniejąca sieć jest dogęszczana, podłączani są kolejni odbiorcy. Mapa obszaru sieci cieplnej Zespół Elektrociepłowni śerań, EC Pruszków
_______
Źródło: www.ew.pl
38
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
obszar działania
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Na terenie miast istnieją równieŜ ciepłownie przemysłowe produkujące ciepło dla celów przemysłowych oraz kilkadziesiąt wbudowanych mniejszych źródeł ciepła. W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego w związku z koniecznością ochrony środowiska wyklucza się stosowanie paliw stałych typu węgiel i koks jako źródła energii. Wynika z tego tendencja przechodzenia z paliw stałych na gazowe, elektryczne i alternatywne (wiatrowe, pompy ciepła, piece na zrębki i granulaty z odpadów drewna itp.). KANALIZACJA I WODOCIĄGI
1,7 1,1 1,1
Powierzchnia Skanalizowana [km2]
411,1 408,4 589,7
Sieć kanalizacyjna [km]
246 367 533
Powierzchnia zwodociągowana [km2]
Sieć wodociągowa [km]
pruszkowski grodziski warszawski-zachodni
Powierzchnia [km2]
Powiat
Porównanie zasięgu sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.
207,8 80,6 159,8
0,8 0,2 0,3
* źródło: Identyfikacja zagroŜeń stanu środowiska doliny i zlewni rzeki Utraty jako bariera rozwoju przestrzennego Powiatu Pruszkowskiego – zarys programu renaturyzacji - 2004r.
Wykresy obrazujące ruch budowlany w Powiecie Pruszkowskim w latach 2000 – 2004 - infrastruktura techniczna Pozwolenia na budowę sieci uzbrojenia terenu wydawanych przez Starostę Powiatu Pruszkowskiego w latach 2000-2004
2000
2001
2002
2003
2004 (do 10 sierpnia)
90 80
ilość wydanych pozwoleń
80 70 60
59 56
58 51
50
41
40 30
51
27
34 30
39 34
30 30 32 23
29 24 141216
20 10
50
1012
2221 17
16
5
1
0 Brwinów
Michałowice Nadarzyn
Piastów
Pruszków
Raszyn
Wykres sporządzony na podstawie danych sprawozdawczych (GUNB, GUS, Wojewoda Mazowiecki).
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
39
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Widoczna tendencja równomiernego rozwoju infrastruktury technicznej gmin. Pozwolenia na budowę przyłączy do sieci uzbrojenia terenu wydane przez Gminy/Miasta w latach 2000 - 2003 2000
2001
2002
2003 (do dnia 10 Lipca)
ilość wydanych pozwoleń
700
632
600 511 478 439 427
506
500 376 391
400 300 200
294
483 414
283 283 228
175 172
190
186 128117134
99
100
54
36
152 149 100 54
0 Brwinów Gmina
Brwinów Miasto
Michałowice
Nadarzyn
Piastów
Wykres sporządzony na podstawie danych sprawozdawczych (GUNB, GUS, Wojewoda Mazowiecki).
40
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Pruszków
Raszyn
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3.4
BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE
W rozwoju budownictwa mieszkaniowego naleŜy wziąć pod uwagę dwie kategorie jego odbiorców: ludność miejscowa ludność migrującą do powiatu (głównie z Warszawy) NiŜej wymieniony podział jest uzaleŜniony od posiadania lub moŜliwości uzyskania odpowiednich środków finansowych. Dlatego teŜ w budownictwie mieszkaniowym (szczególnie na terenie miast i osiedli) naleŜy wyróŜnić typy budownictwa: socjalne – dla mieszkańców o niskich dochodach i braku środków finansowych pod wynajem – dla mieszkańców o średnich dochodach, lecz nie posiadających zgromadzonych środków finansowych własnościowe o średnim standardzie – dla mieszkańców o średnich dochodach i dysponujących odpowiednimi zasobami finansowymi własnościowe o wysokim standardzie – dla mieszkańców o wysokich dochodach i dysponujących odpowiednimi środkami finansowymi Zgodnie z zarysowującą się tendencją „ucieczki” mieszkańców z duŜych miast do miejsc zapewniających im uwolnienie się od problemów Ŝycia w duŜych aglomeracjach miejskich – moŜna przewidywać, Ŝe teren Powiatu Pruszkowskiego stanie się obszarem rozwoju budownictwa mieszkaniowego indywidualnego o czym świadczą: procentowy wskaźnik migracji ludności z danych o demografii planistyczne przekształcanie przez gminy terenów rolnych w budowlane liczba transakcji obrotu nieruchomościami. Infrastruktura mieszkaniowa w Powiecie Pruszkowskim Wyszczególnienie
Powiat Pruszkowski Gmina Piastów Gmina Pruszków Gmina Brwinów Gmina Michałowice Gmina Nadarzyn Gmina Raszyn
Mieszkania
Przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie
47237 7877 20073 6593 4398 2669 5627
3,01 3,02 2,73 3,13 3,23 3,42 3,47
Przeciętna pow. uŜytkowa 1 mieszkania w m2 76,3 66,4 58 86,4 112,9 106,9 100,2
Przeciętna pow. uŜytkowa na 1 osobę 25,2 21,9 21,2 27,5 34,6 31 28,5
*Podstawa: Rocznik statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Przy porównaniu średnich danych Powiatu Pruszkowskiego ze średnimi danymi Województwa Mazowieckiego infrastruktura mieszkaniowa kształtuje się następująco: Przeciętna liczba osób w 1 mieszkaniu w Powiecie Pruszkowskim jest niŜsza od średniej dla województwa i wynosi 3,01. Przeciętna powierzchnia jednego mieszkania w województwie (66,2 m2) jest mniejsza niŜ w powiecie gdzie wynosi 76,3 m2. Mieszkaniowa powierzchnia uŜytkowa na jedną osobę w województwie jest niŜsza od średniej w powiecie i wynosi 21,1 m2.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
41
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Porównanie infrastruktury mieszkaniowej Powiatu Pruszkowskiego z sąsiednimi powiatami na koniec 2002 roku. 30 25 20 15 10 5 0 Pruszków
Piasecz.
Liczba osób w 1 mieszkaniu
Grodziski
Warsz-zach
Powierzchnia uŜytkowa na 1 osobę
*Podstawa: Rocznik statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Z podanego powyŜej zestawienia wynika, Ŝe Powiat Pruszkowski posiada infrastrukturę mieszkaniową porównywalną z sąsiednimi powiatami zarówno pod względem liczby osób w mieszkaniu, jak i powierzchni uŜytkowej na osobę. Indywidualne (26,4%)
Na sprzedaŜ lub wynajem (35,5%)
Spółdzielcze (34,3%) Komunalne (0,0%) Zakładowe (0,5%)
42
Społeczne czynszowe (3,3%)
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Wykresy obrazujące ruch budowlany w Powiecie Pruszkowskim w latach 2000 – 2004 : Pozwolenia na budowę obiektów kubaturowych wydanych przez Starostę Powiatu Pruszkowskiego w latach 2000-2004
2000
2001
2002
2003
2004 (do 10 sierpnia)
120 98
100
95 90
ilość wydanych pozwoleń
84
80
70
68
60 39
40 20
12
0
6
2 3
1 Brwinów
1
1
Michałowice
2 4 3
1
Nadarzyn
Piastów
7 1
Pruszków
Raszyn
Wykres sporządzony na podstawie danych sprawozdawczych (GUNB, GUS, Wojewoda Mazowiecki).
Zmiana ilości decyzji wydawanych przez Starostę wynika z zastosowania art. 82a ustawy Prawo budowlane obowiązującego od 01.01 2004r., na mocy którego ”Starosta nie moŜe powierzyć gminom w drodze porozumienia, sprawy z zakresu swojej właściwości jako organu administracji architektoniczno-budowlanej.” Pozwolenia na budowę obiektów kubaturowych wydane przez Gminy/Miasta w latach 2000-2003 w wyniku powierzenia zadań 2000
Ilość wydanych pozwoleń
900
2001
2002
2003
826
800 700
657
635
600
553 500
500 368
400
408
300 200 100
113120 61 64
142159 113
183 136 111
138 82
62 29
26 39
59
0 Brwinów
Michałowice Nadarzyn
Piastów
Pruszków
Raszyn
Wykres sporządzony na podstawie danych sprawozdawczych (GUNB, GUS, Wojewoda Mazowiecki).
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
43
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Pozwolenia na uŜytkowanie obiektów kubaturowych wydane przez Starostę Powiatu Pruszkowskiego w latach 2000-2003 2000
2001
2002
2003 (do dnia 10 Lipca)
6 5 ilość pozwoleń
5 4
4
4 3 3 2
2 2 2
2
2 1 1
1
1
1 1
1
1 0 Brwinów
Michałowice
Nadarzyn
Piastów
Pruszków
Raszyn
Wykres sporządzony na podstawie danych sprawozdawczych (GUNB, GUS, Wojewoda Mazowiecki).
Obiekty kubaturowe przekazane do uŜytkowania w Gminach/Miastach w latach 2000-2003
Ilość wydanych pozwoleń
2000
2001
250
2002
2003 (do dnia 10 Lipca)
236
200 150 102
95
86
100
127 110
125
117 102 76
85 70
44
50
70 78
61 39
40
26
42 16
10
0 Brwinów
Michałowice
Nadarzyn
Piastów
Pruszków
Wykres sporządzony na podstawie danych sprawozdawczych (GUNB, GUS, Wojewoda Mazowiecki).
44
56 57
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Raszyn
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Objęcie procedurami planistycznymi gmin Powiatu Pruszkowskiego Gminy w kolejności procentowego udziału terenów z nowymi planami w stosunku do powierzchni całego ich obszaru
powierzchnia
1.Michałowice
3488,0
2130,0 = 61,0
1341,0 = 38,5
2.Nadarzyn
7340,0
3057,6 = 41,7
3424,0 = 46,6
3.Pruszków
1915,0
630,5 = 32,9
559,0 = 29,2
725,5 = 37,9
4.Brwinów
6916,0
733,1 = 10,6
6182,9 = 89,4
0,0 = 0,0
5.Raszyn
4389,0
800,0 = 18,2
3586,0 = 81,7
3,0 = 0,07
6.Piastów
583,0
46,1 = 7,9
43,5 = 7,5
493,4 = 84,6
Cały powiat
( ha )
Tereny na których obowiązują nowe, uchwalone plany miejscowe (ha = % pow. gminy)
tereny objęte procedurą przystąpienia do sporządzania planów, na których plan dotychczasowy obowiązywał do 31.12.2003r. (obecnie bez planu) (ha = % pow. gminy)
tereny nie objęte procedurą przystąpienia do sporządzania planów
(ha = % pow. gminy)
17,0 = 0,5 859,0 = 11,7 – lasy państwowe (Uroczysko Młochów i Alp)
( ha )
(ha = % pow. powiatu)
(ha = % pow. powiatu)
(ha = % pow. powiatu)
24631,0
7397,3 = 30,0
15136,4 = 61,5
2097,3 = 8,5
Z powyŜszej tabeli wynika, Ŝe obecnie tylko na 30% powierzchni Powiatu moŜna wydawać pozwolenia na budowę bezpośrednio na podstawie ustaleń planów miejscowych. Na pozostałym obszarze konieczna jest procedura wcześniejszego ustalenia warunków zabudowy, co wydłuŜa okres związany z formalnym uzyskaniem decyzji. Z uwagi na stałą tendencję przekształcania funkcji terenów rolnych na funkcje mieszkalno – usługowe konieczne staje się zdynamizowanie procedury tworzenia planów miejscowych tak, aby zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym moŜliwe było korzystanie ze skróconego postępowania administracyjnego dotyczącego uzyskiwania pozwoleń na budowę. Wnioski Zachowanie walorów środowiska przyrodniczego jest niezbędne dla zrównowaŜonego rozwoju powiatu i jego atrakcyjności; w tym naleŜy bezwzględnie zachować niezabudowane naturalne doliny rzek i ich dopływów oraz wnikliwie wybrane obszary - jako ciągi ekologiczne, - rezerwy rozwoju funkcji rekreacyjnych - korytarze przewietrzające. NaleŜy skupiać zabudowę przy istniejących szlakach komunikacyjnych bez jej rozpraszania na terenach biologicznie czynnych NaleŜy wykorzystać i rozwinąć centrotwórczą rolę WKD, która nadal moŜe determinować rozwój miejscowości usytuowanych przy jej trasie. Właściwym jest powrócenie do idei współpracy dyrekcji WKD z gminami Powiatu Pruszkowskiego w celu stworzenia wzdłuŜ kolei pasma atrakcyjnego dla budownictwa mieszkaniowego, powiązanego z walorami przyrodniczo – rekreacyjnymi.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
45
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3.5
STRUKTURA WŁASNOŚCI I WŁADANIA NIERUCHOMOŚCIAMI
W Powiecie Pruszkowskim grunty osób fizycznych zajmują 61,4% (15 110 ha) całkowitej powierzchni, Skarbu Państwa – 26,8% (6 602 ha), gminne – 5,2% (1 282 ha), a grunty powiatowe zaledwie 1,1% (273 ha). STRUKTURA WŁASNOŚCI I WŁADANIA NIERUCHOMOŚCIAMI GMINA
Grunty Skarbu Państwa
Brwinów Piastów Pruszków Michałowice Nadarzyn Raszyn Razem %
1 923 77 466 983 2 073 1 080 6 602 26,8
Gminny Grunty osób Grunty Grunty Grunty Zasób fizycznych powiatu województwa innych osób Nieruchomości prawnych 261 73 269 221 309 149 1 282 5,2
4 310 405 1 005 2 129 4 359 2 902 15 110 61,4
114 11 41 29 55 23 273 1,1
0 0 58 17 0 9 84 0,3
317 11 79 93 545 229 1 274 5,2
Całkowita powierzchnia ewidencyjna powiatu wynosi 24 625 ha. Dane według stanu na dzień 1.01.2004 r. zestawione na podstawie zbiorczych wykazów gruntów. Źródło: Ewidencja Gruntów i Budynków prowadzona przez Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Łączna powierzchnia geodezyjna gruntów powiatowych zajmuje 273 ha i są to zarówno grunty dróg o kategorii powiatowej jak i grunty skomunalizowane na rzecz powiatu. Największa powierzchnia gruntów powiatowych znajduje się w gminach: Brwinów i Nadarzyn. UŜytkowanie i ceny gruntów. Według danych zawartych w ewidencji gruntów i budynków w Powiecie Pruszkowskim grunty rolne zajmują 50,9% ogólnej powierzchni, lasy– 10,9%, zadrzewienia- 1,4%, a grunty pozostałe – 36,8%. Wykaz uŜytków rolnych w poszczególnych gminach Powiatu Pruszkowskiego l.p.
Gmina
Grunty rolne ha
1 Brwinów 2 Michałowice 3 Nadarzyn
3 676 1 849 3 905
4 5 6
0 606 2 409 12 538 50,9
Piastów Pruszków Raszyn Razem %
Lasy Zadrzewienia ha ha 424 264 1 310 0 2 661 2661 10,9
Pozostałe ha
Razem ha
82 40 148
2 734 1 335 1 977
6 916 3 488 7 340
0 24 49 343 1,4
583 1 283 1 270 9 182 36,8
583 1 915 4 389 24 631 100
Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
46
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Ceny lokali i gruntów na terenie Powiatu Pruszkowskiego przedstawione są w tabelach Przedziały cenowe za 1 m2 powierzchni uŜytkowej lokali ( zł/m2) 01.01.199731.01.1998r.
01.02.199803.05.1999r.
04.05.199930.06.2000 r.
10.07.200014.05.2003r.
Od 15.05.2003
Brwinów 1000-1200 Michałowice Nadarzyn Piastów 1200-1400 Pruszków 1200-1400 Raszyn Lokale we wsiach 400-500 nabyte po byłych PGR
1200-1500
1600-2000
1700-2000
1700-2200
1500-1800 1500-1800
1800-2100 1700-2200 200-2600 400-600
1800-2400 1800-2400 2200-2600 400-600
1700-2400 1700-2400 2200-2600 700-1000
Miejscowość
400-500
Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Przedziały cenowe za 1 m2 działek budowlanych ( zł/m2) Miejscowość Pruszków Piastów Brwinów Otrębusy Kanie Owczarnia śółwin Pozostałe wsie Gm.Brwinów Nadarzyn Strzeniówka Rozalin Szamoty Wolica Kajetany Stara wieś, Urzut Rusiec Pozostałe wsie Gm.Nadarzyn Michałowice Opacz Reguły Pęcice Granica Komorów Nowa Wieś
01.01.199731.01.1998r. 15-60 20-60 15-35 15-35 14-40 10-30 10-30 3-10
01.02.199803.05.1999r. 15-80 20-90 15-50 15-40 15-60 10-35 10-35 5-10
04.05.199930.06.2000 r. 20-90 25-110 20-60 25-90 25-90 15-50 10-25 5-20
10.07.200014.05.2003r. 20-90 30-120 20-60 30-100 30-100 15-50 15-50 5-20
Od 15.05.2003 30-130 60-150 20-90 40-120 40-120 20-80 20-80 10-30
15-25 15-20 7-12 10-15 15-25 15-25 5-15
20-40 15-30 10-15 10-15 20-30 20-30 8-15
40-60 20-50 15-30 10-20 30-60 30-50 10-30
50-80 30-80 20-50 15-25 40-80 40-70 15-40
60-90 50-90 20-50 15-25 40-80 40-70 20-40
5-10 5-10
5-10 5-10
15-40 10-25
25-50 15-30
25-50 15-30
15-65 15-65 20-50 30-60 20-50 25-60 20-50
15-85 15-85 20-70 30-85 20-65 25-85 20-65
15-120 15-120 25-90 40-110 30-90 40-120 30-90
20-140 20-130 30-100 40-120 40-110 50-140 40-120
20-160 20-150 30-120 40-120 40-130 40-160 40-120
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
47
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Pozostałe wsie Gminy Michałowice Raszyn Rybie Janki, Sękocin Pozostałe wsie Gm.Raszyn
5-10
5-15
15-30
20-40
20-40
140-220 140-180 80-140
140-220 140-180 80-140
140-220 140-190 80-160
70-120
70-120
60-130
Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Wartość działki bez prawa zabudowy moŜe stanowić 30-50% wartości działki budowlanej. Wartość działek niezabudowanych, nie budowlanych i nie mających charakteru rekreacyjnego połoŜonych na terenach wiejskich, wykorzystywanych jako działki rolne i leśne o powierzchni do 3 000 m2 – kształtuje się około 5-10zł/m2, o powierzchni ponad 3 000 m2 – 3-5 zł/m2. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego najwyŜsze ceny osiągają grunty w Gminie Raszyn a szczególnie w obrębach Raszyn, Rybie, Janki i Sękocin. Wpływ na wartość gruntów ma między innymi bliskość aglomeracji warszawskiej i połoŜenie przy trasie wylotowej z Warszawy (droga krajowa Nr 7). Kolejną gminą po Raszynie z najwyŜszymi cenami gruntów jest Gmina Michałowice i obręby Michałowice, Opacz, Reguły, Pęcice, Granica, Komorów i Nowa Wieś. Wysoki poziom cen jest odzwierciedleniem atrakcyjnego połoŜenia przy trasie Warszawa – śyrardów, bliskości aglomeracji warszawskiej oraz poziomu uzbrojenia terenu w media. Podobną zaleŜność moŜna zaobserwować równieŜ w Gminie Brwinów, są to obręby Kanie i Otrębusy, które leŜą bezpośrednio przy trasie Warszawa – śyrardów i wzdłuŜ linii kolejki WKD. Gospodarowanie nieruchomościami komunalnymi. Zestawienie skomunalizowanych nieruchomości na rzecz powiatu przedstawia poniŜsza tabela: Liczba i powierzchnia skomunalizowanych nieruchomości i działek na rzecz powiatu w latach 1999 – 2002 Lata Liczba skomunalizowanych Liczba Łączna powierzchnia nieruchomości działek skomunalizowanych w m2 1999 2 3 9 860 2000 10 14 435 478 2001 6 7 184 755 2002 6 11 549 418 Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Proces komunalizacji na terenie Powiatu Pruszkowskiego nie został zakończony.
48
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Stymulowanie rozwoju społeczno – gospodarczego. Zasób gruntów powiatowych stanowią głównie nieruchomości wykorzystywane na cele oświatowe, zdrowotne oraz drogi. Gospodarowanie tego rodzaju nieruchomościami jest ograniczone do sprawowania nadzoru, poniewaŜ są one przekazane w zarząd odpowiednim jednostkom komunalnym. Brak gruntów przeznaczonych pod cele inwestycyjne (mieszkaniowe lub produkcyjno-usługowe) utrudnia stymulowanie rozwoju społeczno – gospodarczego. Realizowany jest on głównie we współpracy z gminami znajdującymi się na terenie powiatu.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
49
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA 4.1 OŚWIATA I WYCHOWANIE Od 1 stycznia 1999 roku Powiat Pruszkowski jest organem prowadzącym dla publicznych placówek oświatowych ponadgimnazjalnych zlokalizowanych na terenie powiatu. Zadania Powiatu: zakładanie i prowadzenie publicznych szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół ponadgimnazjalnych, w tym z oddziałami integracyjnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz placówek oświatowo - wychowawczych, placówek kształcenia ustawicznego i placówek kształcenia praktycznego, poradni psychologiczno - pedagogicznych i specjalnych ośrodków szkolno wychowawczych, zapewnianie kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach, zapewnienie warunków działania szkoły lub placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, wykonywanie remontów obiektów szkolnych oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie, zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej szkoły lub placówki, wyposaŜenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, wychowania i innych zadań. Powiat moŜe zakładać i prowadzić szkoły i placówki, których prowadzenie nie naleŜy do jego zadań własnych. JEDNOSTKI OŚWIATOWE Szkoły i placówki publiczne – prowadzone przez Powiat Pruszkowski Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki Zespół Szkół Ogólnokształcących – L.O. im. T. Zana – Gimnazjum Nr 1 Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących Zespół Szkół Nr 1 im. Stanisława Staszica Gimnazjum Nr 2 Zespół Szkół im. Fridtjofa Nansena Zespół Szkół Agroekonomicznych Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy MłodzieŜowy Dom Kultury Międzyszkolny Ośrodek Sportowy Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
05-800 Pruszków, ul. Kościuszki 38
[email protected] 05-800 Pruszków, ul. Daszyńskiego 6
05-800 Pruszków, ul. Gomulińskiego 2
[email protected] 05-800 Pruszków, ul. Promyka 24/26
[email protected] 05-820 Piastów, ul. Namysłowskiego 11
[email protected] 05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99
[email protected] 05-800 Pruszków, ul. Wapienna 2
[email protected] 05-800 Pruszków, ul. Kościuszki 41
[email protected] 05-800 Pruszków, ul. Gomulińskiego 4 05-800 Pruszków, ul. Woj. Polskiego 20
[email protected]
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie, Wydział Edukacji, Kultury i Sportu
50
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Przejęta z dniem powstania Powiatu publiczna baza oświatowa znajdowała się w bardzo róŜnym stanie technicznym i większości w latach 2000 – 2004 wymagła nakładów remontowych ze środków Powiatu Pruszkowskiego:
1.
Zespół Szkół Ogólnokształcących L.O. im. T.Zana Pruszków ul. Daszyńskiego 6 mieści się w przedwojennym IV kondygnacyjnym budynku zlokalizowanym na działce o pow. 2.617 m 2, Powierzchnia ogólna budynku wynosi 1588,0 m2. Stan techniczny jest zadawalający, aczkolwiek wymaga bieŜących napraw i remontów, szczególnie tynki zewnętrzne. W 2001 roku wybudowano w pełni zautomatyzowany węzeł C.O.
2. Zespół Szkół Agroekonomicznych przy ul. Pszczelińskiej 99 w Brwinowie. Szkoła mieści się w stuletnim budynku, dwukondygnacyjnym o powierzchni 1658 m2. Ponadto szkoła posiada: internat o powierzchni 2200 m2, budynek warsztatów szkolnych 217 m2 oraz salę gimnastyczną wraz z krytą bieŜnią o łącznej powierzchni 787 m2. W latach 2002 i 2003 została przeprowadzona przebudowa kotłowni zasilającej w ciepło i ciepłą wodę oprócz obiektów szkoły takŜe budynki Krajowego Centrum Doradztwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz znajdujące się na terenie wspólnej posesji budynki mieszkalne wielorodzinne. 3. Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki w Pruszkowie 2 2 Na nieruchomości o pow. 8.543 m + 1868 m boisko mieści się kompleks budynków stanowiących obiekt szkoły. W skład kompleksu wchodzą: - III kondygnacyjny budynek główny o pow. 838 m 2 powstał w latach przedwojennych – 1905/1930, - parterowy budynek od ul. Kościuszki pochodzący z lat 1939 – 45, - łącznik z salą gimnastyczną przeznaczony na sale lekcyjne oraz sama sala z przełomu lat 50 i 60 – tych. Stanowią one łączną pow. 1.050 m2. Stan techniczny kompleksu budynków wymaga przeprowadzenia gruntownych remontów. 4. Zespół Szkół Nr 1 im. Stanisława Staszica w Pruszkowie przy ul. Promyka 24/26 mieści się w trzykondygnacyjnym budynku głównym z 1974r. Szkoła posiada salę gimnastyczną o pow. 324 m2. W 2000 roku została przebudowana stara kotłownia węglowa na w pełni zautomatyzowaną kotłownię gazową. 5. Zespół Szkół w Piastowie przy ul. Namysłowskiego 11 zajmuje czterokondygnacyjny budynek główny szkoły wybudowany w 1954 roku. Ponadto szkoła posiada salę gimnastyczną o powierzchni 180 m2, salkę do gry w tenisa stołowego i kometkę z wydzieloną siłownią o powierzchni 160 m2 powstałą po przebudowie budynków warsztatów szkolnych oraz aulę o powierzchni 160 m2. W 1999 r. została wybudowana w pełni zautomatyzowana kotłownia gazowa. 6. Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących przy ul.Gomulińskiego 2 w Pruszkowie - mieści się w budynku z częścią parterową, w której znajdują się szatnie, sala komputerowa i administracja oraz trzykondygnacyjnej części z salami lekcyjnymi. Szkoła posiada salę gimnastyczną o powierzchni 290 m2. W 2001 roku został wykonany w pełni zautomatyzowany nowy węzeł C.O.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
51
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
7. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pruszkowie mieści się w budynku o powierzchni łącznej 2700 m2 podzielonym na 4 pawilony, w których zlokalizowane są: szkoła, internat oraz kuchnia wraz ze stołówką. Szkoła posiada boisko o sztucznej nawierzchni oraz salę gimnastyczną o powierzchni 162 m2. 8. MłodzieŜowy Dom Kultury przy ul. Kościuszki 41 w Pruszkowie mieści się w zabytkowym pałacu wybudowanym w 1867 roku, zlokalizowanym w parku pochodzącym z tego samego okresu. Powierzchnia uŜytkowa ok.1550 m2. Ogólny stan techniczny pod względem konstrukcyjnym nie budzi zastrzeŜeń, jednak gruntownego remontu wymaga elewacja oraz pokrycie dachu. W 1997 roku została wykonana izolacja pozioma i pionowa ścian piwnicznych, a w 2002 roku został wykonany w pełni zautomatyzowany węzeł C.O. 9. Międzyszkolny Ośrodek Sportowy przy ul. Gomulińskiego 4 w Pruszkowie – kompleks sportowy w skład którego wchodzą: hala sportowa o powierzchni 1152 m2 i wysokości 11 m z przyległymi pomieszczeniami szatni, natrysków, administracji oraz siłownią o powierzchni ok. 596 m2 oraz pełnowymiarowe boisko piłkarskie z bieŜnią dookoła murawy. W 2001 roku zostało wymienione oświetlenie hali głównej, w 2002 roku wykonano węzeł C.O. z pełną automatyką. 10. Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna mieści się w Pruszkowie przy ul. Wojska Polskiego 20. Lokal o pow. 129 m2 wynajmowany jest od Spółdzielni Mieszkaniowej w Pruszkowie, mieści się na parterze budynku mieszkalnego, posiada osobne wejście bezpośrednio z ulicy. Ogólnie stan techniczny lokalu jest dobry, w złym stanie są okna kwalifikujące się do wymiany. Jednak dla potrzeb działalności Poradni uŜytkowana powierzchnia jest za mała - brakuje duŜych pomieszczeń na zajęcia grupowe dla dzieci i młodzieŜy, pomieszczenia przystosowanego do badań dzieci małych – do 6 roku Ŝycia, pomieszczeń na pokój nauczycielski, pokój dla rodziców, archiwum. Szkoły niepubliczne kształcące i wychowujące w trybie dziennym Lp.
Nazwa placówki
1.
Niepubliczny Specjalny Ośrodek SzkolnoWychowawczy (szkoła podstawowa i gimnazjum Specjalny Niepubliczny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi (szkoła zawodowa)
2.
52
Adres
Osoba Prowadząca s. BoŜena Sztukowska
05-840 Brwinów ul. Szkolna 18
Kostowiec 05-831 Młochów
s. Teresa Więcek
telefon
Specyfikacja placówki
729-59-00 (gimnazjum) 729-58-21 (podstawowa)
Placówka przeznaczona jest dla dzieci i młodzieŜy z upośledzeniem lekkim i umiarkowanym Liczba uczniów 100
729-91-67
[email protected] (internat) 729-91-27
[email protected] (szkoła)
Szkoła zawodowa: krawiec, kucharz małej gastronomii. Placówka przeznaczona jest dla młodzieŜy z upośledzeniem lekkim i umiarkowanym. Liczba uczniów: 26
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3.
Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr Benedyktynek Samarytanek KrzyŜa Chrystusowego Społeczne Liceum Ogólnokształcące Nr 23
05-800 Pruszków ul. Szkolna 3
s. ElŜbieta Chojnacka
758-84-13 728-85-92 (fax)
Placówka przeznaczona jest dla młodzieŜy z upośledzeniem lekkim i umiarkowanym. Liczba wychowanków: 50
05-800 Pruszków ul. POW 10
Ryszard Zacharski
758-76-80
[email protected]
5.
Liceum Ogólnokształcące Niepubliczne Nr 28
05-800 Pruszków ul. Ołówkowa 35
Bogusław Gierlach
759-83-55 759-55-31 (fax)
6.
Niepubliczne Liceum Ogółnokształcące Nr 53
05-800 Pruszków ul. Staszica 1
Izabella Przybył
759-55-28
Profil ogólny z rozszerzonym programem z: j.angielskiego, niemieckiego, informatyki. Liczba uczniów: 36 Profil ogólny z rozszerzonym programem z: j.angielskiego, niemieckiego, przedsiębiorczości. Liczba uczniów: 37 Profil ogólny. Liczba uczniów: 36
4.
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie, Wydział Edukacji, Kultury i Sportu
Wykaz placówek oświatowych prowadzonych przez gminy Powiatu Pruszkowskiego Gmina Pruszków
Placówka Przedszkole Miejskie Nr 2 Przedszkole Miejskie Nr 3 Przedszkole Miejskie Nr 4 Integracyjne Przedszkole Miejskie Nr 5 Przedszkole Miejskie Nr 6 Przedszkole Miejskie Nr 7 Przedszkole Miejskie Nr 8 Przedszkole Miejskie Nr 9 Przedszkole Miejskie Nr 10 Przedszkole Miejskie Nr 11 Przedszkole Miejskie Nr 12 Przedszkole Miejskie Nr 13
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Adres Pruszków ul. Partyzantów 2/4 Pruszków ul. Chopina 1 Pruszków ul. Prusa 27 Pruszków ul. Narutowicza 20 Pruszków ul. Hubala 1 Pruszków ul. Słowackiego 1 Pruszków ul. 3-go Maja 67 Pruszków ul. Moniuszki 9 Pruszków ul. Chopina 13 Pruszków ul. Hubala 2 Pruszków ul. Andrzeja 12 Pruszków ul. Helenowska 8
53
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Przedszkole Miejskie Nr 14 Przedszkole Miejskie Nr 15 Szkoła Podstawowa Nr 1 im. J. Piłsudskiego Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Urho Kalevi Kekkonena Szkoła Podstawowa Nr 6 im. H. Sienkiewicza Szkoła Podstawowa Nr 8 im. Wł. Broniewskiego Szkoła Podstawowa Nr 9 im. M.SkłodowskiejCurie Szkoła Podstawowa Nr 10 im. M. Konopnickiej Szkoła Podstawowa Nr 11 im. T. Sygietyńskiego Szkoła Podstawowa Nr 12 im. J. Kusocińskiego Gimnazjum Nr 3 Gimnazjum Nr 4
Piastów
Medyczne Studium Zawodowe Szkoła Podstawowa Nr 1 Szkoła Podstawowa Nr 2 Szkoła Podstawowa Nr 4 Gimnazjum Nr 1 Gimnazjum Nr 2 Liceum Ogólnokształcące Przedszkole Nr 1 Przedszkole Nr 2 Przedszkole Nr 3
54
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Pruszków ul. jasna 2 Pruszków ul. Debowa 8 Pruszków ul. Topolowa 10 Pruszków ul. Jasna 2 Pruszków ul. Lipowa 31 Pruszków ul. Obrońców Pokoju 44 Pruszków ul. Mostowa 6 Pruszków ul. Pływacka 16 Pruszków ul. Wojska Polskiego 34 Pruszków ul. Hubala 4 Pruszków ul. Woska Polskiego 34 Pruszków ul. Hubala 4 Pruszków ul. Partyzantów 2/4 05-820 Piastów ul. Brandta 22 05-820 Piastów Al. Krakowska 20 05-820 Piastów ul. śbikowska 25 05-820 Piastów ul. Pułaskiego 6/6 05-820 Piastów al. Tysiąclecia 5 05-820 Piastów ul. 11-go Listopada 2 A 05-820 Piastów ul. Moniuszki 11 05-820 Piastów ul. Lelewela 16/18 05-820 Piastów ul. Godebskiego 21
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Przedszkole Nr 4 Brwinów
Zespół Szkół Nr 1
Zespół Szkół Nr 2
Zespół Szkół Otrębusach
w
Zespół Szkół w śółwinie
Michałowice
Liceum Ogólnokształcące im. J. Iwaszkiewicza Samorządowe Przedszkole Nr 1 Samorządowe Przedszkole Nr 3 Samorządowe Przedszkole Zespół Szkół Ogólnokształcących im. M. Dąbrowskiej
Zespół Szkół
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. M. Kopernika w Nowej Wsi Gminne Przedszkole Nadarzyn
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. T. Kościuszki Gimnazjum Nr 1 Szkoła Podstawowa Nr 2 im. J. Iwaszkiewicza Gimnazjum Nr 2 Szkoła Podstawowa im. W. Puchalskiego Gimnazjum Szkoła Podstawowa im. 11 Listopada Gimnazjum
05-820 Piastów ul. śbikowska 5 05-840 Brwinów ul. Piłsudskiego 11
05-840 Brwinów ul. świrowa 16
05-805 Otrębusy ul. Piaseckiego 2
05-807 śółwin ul. Szkolna 39
05-840 Brwinów ul. świrowa 16 05-840 Brwinów ul. Lilpopa 4 05-840 Brwinów ul. Słoneczna 6
Szkoła Podstawowa Gimnazjum Liceum Ogólnokształcące Szkoła Podstawowa Gimnazjum im. ks. J. Poniatowskiego Szkoła Podstawowa Gimnazjum Przedszkole
Szkoła Podstawowa im. W.Doroszewskiego Gimnazjum im. Jana Pawła II
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
05-805 Otrębusy ul. Wiejska 1 a 05-806 Komorów Al.M.Dąbrowskiej 12/20
05-816 Michałowice ul. Szkolna 15
05-806 Komorów ul. Główna 96
05-816 Michałowice ul. Szkolna 13 05-830 Nadarzyn ul. Sitarskiego 2 05-830 Nadarzyn ul. śółwińska 41 55
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Szkoła Podstawowa w Ruścu Szkoła Podstawowa Szkoła Podstawowa w Kostowcu Szkoła Podstawowa w Woli Krakowiańskiej Przedszkole Publiczne w Wolicy Przedszkole Publiczne
Raszyn
Przedszkole Publiczne Szkoła Podstawowa im. C.Godebskiego Szkoła Podstawowa w Sękocinie Szkoła Podstawowa im.ks.J. Poniatowskiego w Ładach Gimnazjum Nr 1 Przedszkole Nr 1 „Pod Topolą” Przedszkole Nr 2 Przedszkole w Falentach Przedszkole w Dawidach Przedszkole w Sękocinie
05-830 Nadarzyn ul. Szkolna 20 05-831 Młochów 05-831 Młochów 05-831 Młochów 05-830 Nadarzyn 05-830 Nadarzyn ul. Sitarskiego 2 05-831 Młochów 05-090 Raszyn ul. Szkolna 2 05-090 Raszyn Słomin ul. Wierzbowa 5 05-090 Raszyn Dawidy Bankowe ul. Długa 49 05-090 Raszyn ul. Unii Europejskiej 1 05-090 Raszyn ul. Godebskiego 1 05-090 Raszyn ul. Poniatowskiego 18 05-090 Raszyn Falenty, ul. Opackiego 44 05-090 Raszyn Dawidy Bankowe, ul. Warszawska 210 05-090 Raszyn Sękocin Stary ul. Sękocińska 20
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie, Wydział Edukacji, Kultury i Sportu
Na terenie Powiatu Pruszkowskiego znajduje się 10 szkół i placówek oświatowych prowadzonych przez Powiat Pruszkowski oraz 3 szkoły publiczne prowadzone przez inne organy samorządowe tj. Gminę Brwinów, Michałowice i Miasto Piastów. Ponadto w powiecie działa 6 szkół niepublicznych i dwie wyŜsze: WyŜsza Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki w Pruszkowie, WyŜsza Szkoła Przedsiębiorczości i Rozwoju Regionalnego w Falentach.
56
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Liczba uczniów w szkołach i placówkach prowadzonych przez Powiat Pruszkowski w latach 2000-2005 Szkoła/placówka Liczba uczniów Lp 2000/20012001/2002 2002/20032003/2004 2004/2005 1 Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w 592 473 503 553 565 Pruszkowie 2 Zespół Szkół 558 387 342 300 296 Ogólnokształcących w Pruszkowie - LO im. T. Zana 3 Liceum Ogólnokształcące im. 399 314 278 X X Adama Mickiewicza w Piastowie 4 Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w 1110 816 660 509 500 Pruszkowie a Liceum Ogólnokształcące 346 271 286 292 b Liceum Profilowane x x 61 123 c Technika i Licea Zawodowe 443 331 286 94 d Zasadnicza Szkoła Zawodowa 321 214 27 X 5 Zespół Szkół Nr 1 im. Stanisława Staszica 604 380 300 289 280 w Pruszkowie a Liceum Ogólnokształcące x x 35 54 b Liceum Profilowane x x 67 118 c Technika i Licea zawodowe 364 277 198 117 d Zasadnicze szkoły zawodowe 240 103 x x 6 Zespół Szkół Agroekonomicznych 374 297 353 311 220 w Brwinowie a Liceum Ogólnokształcące 25 25 49 49 b Liceum Profilowane 82 103 c Technika i Licea Zawodowe 349 272 222 159 7 Zespół Szkół im. Fridtjofa Nansena 642 485 367 257 239 w Piastowie a Liceum Ogólnokształcące 276 258 219 177 b Liceum Profilowane x x 25 56 c Licea i technika zawodowe 156 99 62 24 d Szkoły zasadnicze 210 128 61 x 8 Specjalny Ośrodek Szkolno– 274 341 307 285 212 Wychowawczy w Pruszkowie Ogółem (w publicznych) 4553 3493 3110 2504 2312
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
57
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Liczba uczniów w szkołach i placówkach prowadzonych przez inne organy prowadzące w latach 2000 – 2004 Liczba uczniów Lp Szkoła/placówka 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 1. Liceum Ogólnokształcące 122 87 63 37 Niepubliczne Nr 28 w Pruszkowie 2. Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące Nr 53 w 63 55 46 36 Pruszkowie 3. Społeczne Liceum Ogólnokształcące Nr 23 w 92 70 51 36 Pruszkowie 4. Liceum Ogólnokształcące Fundacji Kultury Informatycznej w x x x 10 Nadarzynie 5. Liceum Ogólnokształcące 320 263 238 240 im. J. Iwaszkiewicza w Brwinowie 6. Zespół Szkół Ogólnokształcących 320 252 270 279 w Komorowie 7. Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr 100 45 35 28 Franciszkanek Rodziny Maryi w Kostowcu, Zasadnicza Szkoła Specjalna/Niepubliczna Szkoła 82 41 31 26 Zawodowa Specjalna w Kostowcu, 9. Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr 40 50 50 50 Benedyktynek Samarytanek KrzyŜa Chrystusowego w Pruszkowie 10. Specjalny Niepubliczny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w 90 100 100 73 Brwinowie Szkoła Podstawowa Specjalna 59 x X 60 Gimnazjum Specjalne 41 x x 45 Razem W tym w szkołach dotowanych przez Powiat Pruszkowski
1229
963
989
915
589
448
481
396
Spadająca corocznie liczba uczniów to przede wszystkim skutek niŜu demograficznego. PoniŜsza tabela obrazuje liczbę dzieci urodzonych w latach 1985-1990 zameldowanych na terenie gmin wchodzących w skład Powiatu Pruszkowskiego. Do opracowania przyjęto liczbę urodzeń z 1986 roku. Dzieci te trafiły do szkół ponadgimnazjalnych po ukończeniu gimnazjum w roku szkolnym 2002/2003, czyli w pierwszym roku II etapu reformy oświaty. Zgodnie z danymi otrzymanymi z gminnych oddziałów ewidencji ludności w 1986 roku urodziło się 1961 dzieci.
58
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Liczba dzieci urodzonych w latach 1985 – 1990, zameldowanych na terenie gmin* - dane demograficzne
Lp
Gmina
1
Brwinów
319
280
230
237
222
220
1508
2
Michałowice
209
176
171
176
175
168
1075
3
Nadarzyn
135
126
120
136
95
107
719
4
Piastów
339
336
299
233
250
237
1694
5
Pruszków
800
738
659
668
622
569
4056
6
Raszyn
316
305
291
314
318
318
1862
Ogółem w gminach
1985 1986 1987 1988 1989 1990
Ogółem w gminie
2118 1961 1770 1764 1682 1619
*dane z gminnych oddziałów ewidencji ludności Powiatu Pruszkowskiego
Do szkół publicznych Powiatu Pruszkowskiego na rok szkolny 2001/2002 (urodzonych w 1985 roku) przyjęto 1339 dzieci, tj. około 70% urodzeń. Pozostałe dzieci to uczniowie uczęszczający do szkół niepublicznych na terenie Powiatu Pruszkowskiego, dzieci, które podjęły naukę w innych powiatach (Warszawa) oraz te, które zakończyły naukę na poziomie szkoły podstawowej. W roku szkolnym 2002/2003 utworzono 30 oddziałów liczących w sumie 870 uczniów. Z planowanego naboru 70% urodzeń w 1986 roku tj. z 1961 dzieci do szkół prowadzonych przez Powiat Pruszkowski trafiło tylko 44% . Natomiast w roku szkolnym 2003/2004 z liczby urodzeń 1770 dzieci, Powiat Pruszkowski wybrało 892 uczniów, czyli 50% urodzonych na terenie powiatu. Obecny nabór to 826 uczniów, czyli 46% urodzeń z rocznika 1987 roku. Stan ten rodzi konieczność podjęcia w roku bieŜącym trudnych decyzji związanych z reorganizacją szkół i placówek, poniewaŜ obecna sieć szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych w Powiecie Pruszkowskim jest za szeroka w stosunku do potrzeb.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
59
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4.2
KULTURA
Na terenie Powiatu Pruszkowskiego działają miejskie i gminne domy kultury, które są głównymi placówkami organizującymi Ŝycie kulturalne w swoich miejscowościach. Mieszkańcy gmin, bez względu na wiek, spotykają się tam w celach uczestnictwa w szeroko pojętej kulturze oraz dla rozwijania swoich zdolności artystycznych. Wiele ośrodków kultury organizuje cykliczne imprezy kulturalne i rozrywkowe, które stanowią stały ich repertuar, przygotowuje obchody świąt narodowych, prowadzi galerię, zajęcia z dziećmi w czasie ferii. Wokół ośrodków, często przy ich udziale, prowadzone są akcje charytatywne - od małych, jak bale, po Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy. Pośród wydarzeń animowanych przez ośrodki znajdują się takŜe działania o charakterze ponadlokalnym a nawet regionalnym. Często są one promowane i wspierane przez Starostwo Powiatowe w Pruszkowie. Prócz wspólnych zagadnień kaŜdy ośrodek posiada własną specyfikę i wyróŜnia się ciekawymi formami działalności. Zadania Powiatu: sprawowanie mecenatu nad działalnością kulturalną polegającego na wspieraniu i promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz na ochronie dziedzictwa kultury, ustanawianie i przyznawanie nagród za osiągnięcie w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony kultury, przyznawanie stypendiów osobom zajmującym się twórczością artystyczną, upowszechnianiem i ochroną dóbr kultury, tworzenie powiatowych instytucji kultury, organizowanie i prowadzenie powiatowej biblioteki publicznej, zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony dóbr kultury, ochrona dóbr kultury w zakresie przewidzianym ustawą 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury oraz innymi przepisami, podejmowanie działań ochronnych oraz uwzględnianie zadań ochrony zabytków w wydawanych przepisach. Do kompetencji Zarządu Powiatu naleŜy: ustanowienie społecznego opiekuna zabytków, przyjmowanie zawiadomień od osób prowadzących roboty budowlane w razie ujawnienia przedmiotu, który posiada cechy zabytku, zawiadamianie wojewódzkiego konserwatora zabytków o przyjęciu zawiadomienia o znalezieniu przedmiotu archeologicznego lub odkryciu wykopaliska. Do kompetencji Starosty w zakresie kultury naleŜy: umieszczanie na zabytkach nieruchomych odpowiednich znaków i napisów, określanie warunków działalności budowlanej lub zarządzanie usunięcia, uporządkowania albo przebudowy poszczególnych budynków - ze względu na ochronę zabytkowych układów urbanistycznych i zabytkowych zespołów budowlanych, wydawanie decyzji o zabezpieczeniu dobra kultury w razie uzasadnionej obawy jego zniszczenia, uszkodzenia lub wywiezienia bez zezwolenia za granicę.
60
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Jednostki realizujące zadania w zakresie kultury. Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Pruszkowie MłodzieŜowy Dom Kultury w Pruszkowie Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Pruszkowie. Zadaniem własnym powiatu w zakresie kultury jest prowadzenie biblioteki. Powiat Pruszkowski realizuje te zadanie na podstawie porozumienia z Miastem Pruszków, prowadząc Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną z siedzibą w Pruszkowie, ul. Kraszewskiego 13. Rozszerzony zakres prac związany z prowadzeniem biblioteki powiatowej Miejska Biblioteka Publiczna w Pruszkowie rozpoczęła w dniu 1 września 2002 r. Do zadań Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej naleŜy: 1. Pomoc oraz pośrednictwo w doborze i zakupie zbiorów bibliotecznych przez biblioteki samorządowe. 2. Pomoc w opracowywaniu zbiorów dla bibliotek publicznych w powiecie. 3. Doradztwo w zakresie inwentaryzacji zbiorów w bibliotekach publicznych powiatu. 4. Organizowanie skoordynowanego systemu zaopatrzenia i obiegu na terenie powiatu zbiorów przeznaczonych dla specjalnych kategorii uŜytkowników, zwłaszcza niepełnosprawnych i osób z utrudnionym dostępem do biblioteki. 5. Zapewnienie dostępu do literatury naukowej i popularnonaukowej, materiałów edukacyjnych i zbiorów multimedialnych na terenie powiatu. 6. Pośrednictwo w zakresie wypoŜyczeń międzybibliotecznych dla mieszkańców powiatu. 7. Opracowywanie i publikowanie bibliografii regionalnej o zasięgu powiatowym. 8. Organizacja systemu usług informacyjnych dla mieszkańców powiatu. 9. Tworzenia i udostępnianie bibliotekom publicznym na terenie powiatu własnych komputerowych baz danych: katalogowych, bibliograficznych, faktograficznych. 10. Doradztwo w zakresie doboru, zakupu i wdraŜania sprzętu i oprogramowania komputerowego. 11. Prowadzenie rocznej sprawozdawczości statystycznej bibliotek publicznych w powiecie. 12. Pomoc i poradnictwo w zakresie organizacji bibliotek, sieci bibliotecznych oraz usług bibliotecznych. 13. Organizacja imprez kulturalnych i programów edukacyjnych o charakterze ponadlokalnym. Pomoc bibliotekom samorządowym w realizowaniu lokalnych programów kulturalno – oświatowych. 14. Organizowanie przepływu informacji o normach, przepisach i innych elementach warsztatu bibliotekarskiego w obrębie powiatowej sieci bibliotecznej. 15. InstruktaŜ i pomoc metodyczna bibliotekom publicznym na terenia powiatu. 16. Organizacja szkoleń i doskonalenia zawodowego dla pracowników merytorycznych bibliotek publicznych w powiecie. 17. Organizacja przysposobienia bibliotecznego nowo zatrudnionych bibliotekarzy. 18. Pośrednictwo w doborze kandydatów na szkolenia specjalistyczne, kursy i seminaria organizowane przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną, a takŜe inne instytucje i organizacje. 19. Współpraca z innymi bibliotekami oraz instytucjami i organizacjami społeczno – kulturalnymi na terenie powiatu. 20. Promocja bibliotek, zbiorów, usług i imprez bibliotecznych. uzgodnionych z samorządem powiatowym 21. Realizacja innych zadań i Wojewódzką Biblioteką Publiczną.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
61
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Powiat planuje w budŜecie środki finansowe z przeznaczeniem na: wynagrodzenia pracowników specjalnie zatrudnionych do realizacji zadań biblioteki powiatowej, premie i inne formy gratyfikacji dla pracowników biblioteki miejskiej, którym rozszerzono zakresy obowiązków o zadania powiatowe, zakup zbiorów i prenumeratę, zakup urządzeń i pomocy metodycznych, koszty szkoleń bibliotekarzy, koszty działalności kulturalno – oświatowej i informacyjnej, koszty opracowania i publikowania bibliografii regionalnej. MłodzieŜowy Dom Kultury. Placówka oświaty pozaszkolnej. MłodzieŜowy Dom Kultury ma swoją siedzibę w „Pałacyku” przy ul. Kościuszki 41 w Pruszkowie. PołoŜenie w centrum miasta powoduje, Ŝe swoim zasięgiem obejmuje zarówno teren miasta jak i powiatu. Placówka dysponuje pracownią plastyczną, informatyczną, pracownią dla dzieci młodszych, salą języków obcych, salą widowiskową, klubem ABC – w podziemiach budynku, pomieszczeniami socjalnymi i biurowymi. Mieszkańcy w znacznej mierze korzystają z placówek kulturalnych Warszawy. Oferta kulturalna powiatu zaspakaja lokalne potrzeby w zakresie dostępu do placówek i imprez kulturalnych dla dzieci i rodzinnych. Praktycznie bardzo mało jest na terenie powiatu imprez o znaczeniu regionalnym czy teŜ krajowym.
62
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4.3
SPORT
Działalność sportowa na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest prowadzona przez stowarzyszenia sportowe, kluby parafialne i uczniowskie kluby sportowe. Wszystkie te organizacje przyczyniają się do tworzenia warunków uprawniania sportu i wykazują duŜe zaangaŜowanie w organizowaniu imprez o charakterze masowym. Do najpopularniejszych dyscyplin naleŜą: piłka noŜna, kolarstwo, lekkoatletyka, koszykówka, siatkówka, szachy i kulturystyka Zadania powiatu: tworzenie warunków prawno - organizacyjnych i ekonomicznych dla rozwoju kultury fizycznej, organizowanie działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej oraz tworzenie odpowiednich warunków materialno - technicznych dla jej rozwoju: popularyzacja walorów rekreacji ruchowej, organizowanie zajęć zawodów i imprez sportowo - rekreacyjnych, szkolenie kadry instruktorów i kierowanie ich do prowadzenia zajęć rekreacyjnych, tworzenie, utrzymywanie i udostępnianie bazy sportowo - rekreacyjnej. Do kompetencji Starosty naleŜy: prowadzenie ewidencji uczniowskich klubów sportowych, prowadzenie ewidencji stowarzyszeń kultury fizycznej nieprowadzących działalności gospodarczej, nadzór nad działalnością stowarzyszeń kultury fizycznej oraz związków sportowych. Infrastrukturę obiektów sportowych w szkołach i placówkach prowadzonych przez Powiat Pruszkowski przedstawiono w poniŜszej tabeli Infrastruktura obiektów sportowych w szkołach i placówkach prowadzonych przez Powiat Pruszkowski Szkoły i placówki
Baza sportowa
Sala gimnastyczna
LO im.T.Kościuszki 05-800 Pruszków ul. Kościuszki 38 LO im.T.Zana 05-800 Pruszków ul.Daszyńskiego 6 Zespół Szkół Agrekonomicznych 05-840 Brwinów ul.Pszczelińska 99
Sala gimnastyczna 319,2 m2
20m x 9m
Boisko do piłki noŜnej brak
Boisko szkolne siłownia
brak
brak
Sala gimnastyczna + kryta bieŜnia – 797 m2, boisko,
23,6m 11,7m
Zespół Szkół w Piastowie ul.Namysłowskiego 11
Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Pruszkowie
sala do aerobiku, siłownia Sala gimnastyczna, boisko do koszykówki, boisko do siatkówki, siłownia, korty tenisowe Boisko (pełnowymiarowe do piłki noŜnej) bieŜnia, sala
x
Boisko do siatkówki
brak
Z bieŜnią okólną
Boisko uniwersalne
BieŜnia
Siłownia
Inne
tak
tak
Sala do aerobiku
Tak prosta
tak
Korty tenisowe
tak
tak
Tak bez bieŜni
17,6m x 9m
24m x 12m
Boisko do koszykówki
tak
tak
brak
brak
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
63
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
ul.Gomulickiego 2 Zespół Szkół Nr 1 w Pruszkowie ul.Promyka 24/26
Specjalny Ośrodek Szkolno Wychowawczy w Pruszkowie MOS
gimnastyczna Sala gimnastyczna, boisko do koszykówki i siatkówki, sala rekreacyjna, minisiłownia, bieŜnia Boisko, sala gimnastyczna, ogródek jordanowski Hala sportowa z widownią, siłownia, sauna
24m x 12m
brak
tak
tak
mała
100m prosta
Siłownia (mała)
Tak - 2
36m x 18m
brak
Działalność sportowa obok kulturalnej prowadzona przez róŜne grupy mieszkańców jest waŜną dziedziną mającą wpływ na kształtowanie obrazu powiatu. Starosta Powiatu zgodnie z ustawą z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (tekst jednolity: Dz.U. z 2001 r. Nr 81, poz. 889 z późn. zm.) prowadzi ewidencję uczniowskich klubów sportowych. Lista klubów uczniowskich działających na terenie powiatu: Data rejestracji LP Nazwa Klubu Adres wykaz sekcji Klubu lekkoatletyka, tenis Uczniowski Klub 05 - 820 Piastów, stołowy, 1. Sportowy " Trójka" ul. Tysiąclecia 5 24 listopada 1995 r. unihokej koszykówka, Uczniowski Klub 05 - 820 Piastów, siatkówka, 2. Sportowy " Pivot" ul. Pułaskiego 6/8 20 lutego 1997 r. unihokej 3.
4.
5.
6. 7.
8. 9. 10.
64
Uczniowski Klub 05 - 800 Pruszków, ul. Sportowy " Kata" Jasna 2 10 grudnia 1998 r. Międzyszkolny Uczniowski Klub 05 - 800 Nadarzyn, ul. śółwińska 20 8 maja 1997 r. Sportowy " Start" Uczniowski Klub Sportowy "1" 05 - 805 Otrębusy, ul. Otrębusy Piaseckiego 2 19 marca 1999 r. 05 - 830 Nadarzyn Uczniowski Klub ul. Rusiec, ul Szkolna Sportowy "Trucht" 20 26 kwietnia 1999 r. 05 - 800 Pruszków, UKS "Misiaczki" ul. Hubala 4 27 kwietnia 1999 r. Międzyszkolny Klub Windsurfingowy 05 - 800 Pruszków, "Hańcza" ul. Kościuszki 41 4 maja 1999 r. 05 - 840 Brwinów, UKS "Pszczelin" ul. Pszczelińska 99 14 maja 1999 r. 05 - 800 Pruszków, UKS "Piątka" ul. Kopernika 4/17 14 maja 1999 r.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
judo tenis stołowy piłka noŜna
windsurfing tenis stołowy karate tradycyjne hokej na wrotkach
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
11.
UKS "August"
05 - 800 Pruszków, ul. B. Prusa 8
18 maja 1999 r.
05 - 800 Pruszków, UKS "Lider" ul. Woj. Polskiego 34 9 czerwca 1999 r. UKS "Szkoła Jazdy 05 - 805 Otrębusy, 13. Konnej Pa ta taj"" Kanie, ul. Krótka 9 9 czerwca 1999 r. 05 - 800 Pruszków, ul. 14. UKS "Ósemka" Obr. Pokoju 44 21 czerwca 1999 r. 05 - 800 Pruszków ul. 15. UKS "New Power" Hubala 5 16 sierpnia 1999 r. Międzyszkolny Uczniowski Klub 05 - 806 Komorów, 16. Sportowy "śak" ul. Sanatoryjna 1 17 sierpnia 1999 r. 05 - 800 Pruszków, ul. 17. UKS "Gąsinek" Pływacka 16 13 grudnia 1999 r.
tenis stołowy
12.
05 - 090 Raszyn, Dawidy Bankowe, ul. Długa 49 0 5 - 820 Piastów, ul. Namysłowskiego 11
13 grudnia 1999 r. 13 grudnia 1999 r.
Ju - Jitsu
27 stycznia 2000 r.
szachy
UKS "Łady"
19.
UKS "Kumite"
20.
UKS "Hetman" Michałowice
21.
UKS "Dwójka"
22.
UKS "Promyk"
23.
UKS "Tempo"
05 - 816 Michałowice, ul. Szkolna 15 05 - 804 Pruszków, ul. Jasna 2 05 - 800 Pruszków, ul. Promyka 24 /26 05 - 800 Pruszków, Kostowiec 05 - 830 Nadarzyn
24.
UKS "Kanku"
05 - 800 Pruszków, ul. Kościuszki 38
2 paździer. 2000 r.
25.
UKS "Ambra"
05 - 800 Pruszków, ul. Kopernika 4/17
6 lutego 2001 r.
27. 28. 29.
piłka siatkowa
szachy, piłka noŜna, koszykówka dziewcząt
18.
26.
jeździectwo
22 marca 2000 r. 25 marca 2000 r.
judo, siatkówka
20 czerwca 2000 r.
ringo, koszykówka, siatkówka
05 - 800 Kościelna 13 ( do korespondencj - 05 UKS "Przywrócić 800 Pruszków, ul. Armii dzieciństwo" Krajowej 46) 16 marca 2001 r. UKS "Czwórka" 05 - 820 Piastów, Piastów ul. śbikowska 25 20 września 2001 r. 05 - 840 Brwinów, ul. UKS "Numer 1" Piłsudskiego 11 20 grudnia 2001 r. 05- 840 Brwinów, ul. UKS "Strzelec" Pszczelińska 99 4 czerwca 2002 r.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
rekreacja ruchowa z elementami karate hokej na łyŜworolkach, hokej na lodzie, unihock
kolarska, Ŝeglarska, jeździecka lekkoatletyka
strzelectwo
65
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
30.
UKS "Dwójka Brwinów"
05 - 840 Brwinów, ul. świrowa 16
5 lipca 2002 r.
31.
UKS "17"
05 - 800 Pruszków, ul. Kopernika 4 lok. 17
27 września 2002 r.
32.
UKS "IDEA Team"
33. 34.
35. 36.
05 - 800 Pruszków, ul. Kopernika 4 lok. 17 27 września 2002 r. 05 - 840 Brwinów, ul. UKS "BMX" Pedagogiczna 8 7 stycznia 2002 r. UKS Piłki NoŜnej 05 - 800 Brwinów, ul. "Victoria" Wiktorska 24 21 maja 2003 r. 05 - 816 Michałowice; UKS "W Nowej Nowa Wieś, ul. Główna Wsi" 96 2 czerwca 2003 r. UKS "Pro Sport 05 - 090 Raszyn, ul. Raszyn" Polna 37 25 czerwca 2003 r.
źródło: Rejestr Uczniowskich Klubów Sportowych, Starostwo Powiatu Pruszkowskiego
66
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4.4
OCHRONA ZDROWIA
Od 1 stycznia 1999 roku ochrona zdrowia funkcjonuje w nowych warunkach organizacyjnych. Obok Narodowego Funduszu Zdrowia samorząd lokalny stał się odpowiedzialny za lokalną politykę zdrowotną wobec mieszkańców. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego funkcjonuje wiele zakładów opieki zdrowotnej, w tym 5 zakładów publicznych, 16 niepublicznych i 1 Pogotowie Ratunkowe (jako zakład niepubliczny). Na terenie Miasta Pruszkowa funkcjonują 3 szpitale: Szpital Powiatowy przy ul. Armii Krajowej 2/4 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Kolejowy w Pruszkowie przy ul. Warsztatowej 1 Wojewódzki Samodzielny Psychiatryczny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Tworkach przy ul. Partyzantów 2/4 Wykaz placówek opieki zdrowotnej na terenie Powiatu Pruszkowskiego
NZOZ „Puls” ul. Helenowska 3a 05-800 Pruszków NZOZ „Eskulap” ul. Kraszewskiego 11 05-800 Pruszków NZOZ „Przychodnia Lekarska śbików” ul. 3-go Maja 56 05-800 Pruszków NZOZ „Przychodnia Rodzinna” ul. Ks. Józefa 1 05-800 Pruszków NZOZ Poradnia Medycyny Rodzinnej ul. Drzymały 19/21 05-800 Pruszków NZOZ Poradnia Lekarska Zdrowie ul. Drzymały 19/21 05-800 Pruszków NZOZ Przychodnia Lekarska „Dom-Med.” Ul. Kubusia Puchatka 11 05-800 Pruszków Praktyka Lekarza Rodzinnego Krystyna Wall ul.Promyka 41 05-800 Pruszków Miejski samodzielny Publiczny Zakład Lecznictwa Otwartego w Piastowie ul. Reja 1 05820 Piastów Wiejski „Ośrodek Zdrowia w Otrębusach” ul. Wiejska 1, 05-805 Otrębusy gm. Brwinów NZOZ „Ośrodek Zdrowia w Brwinowie: ul. Peronowa 4b 05-840 Brwinów NZOZ Lecznica Rodzinna „Alfa” Ul. Powstańców Warszawy 8 05-840 Brwinów NZOZ „Res-Med.40” ul. Ludowa 7 05-816 Michałowice NZOZ „Przychodnia Lekarska Zdrowie” Sp. z o.o. z siedzibą w Pruszkowie, ul. Turkusowa 5, Komorów Osiedle, 05-806 Komorów NZOZ „Arka” ul. Berylowa 34 05-806 Komorów Samodzielny Publiczny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Nadarzynie ul.Sitarskiego 3 05-830 Nadarzyn NZOZ „Mak-Med.” Ul. Świerkowa 1 05-830 Nadarzyn Stacja Opieki Centrum Pielęgniarstwa Środowiskowego-Rodzinnego „Caritas” 05-090 Raszyn Ośrodek Zdrowia w Raszynie ul. Szkolna 2a 05-090 Raszyn NZOZ „Lecznica Specjalistyczna” Ul. Krakowska 45 05-090 Raszyn Wojewódzki Samodzielny Psychiatryczny Zespół Publicznych Zakładów opieki Zdrowotnej Ul. Partyzantów 2/4 05-800 Pruszków Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Kolejowy W Pruszkowie Ul. Waszyngtona 1 05-800 Pruszków SPZ ZOZ w Pruszkowie ul. Armii Krajowej 2/4 05-800 Pruszków NZOZ „Pogotowie Ratunkowe” Ul. Andrzeja 23 05-800 Pruszków
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
67
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Pruszkowie jest utworzony i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. Organem załoŜycielskim SPZ ZOZ jest Powiat Pruszkowski. Nadzór nad działalnością SPZ ZOZ sprawuje Rada Powiatu Pruszkowskiego. Obszarem działania SPZ ZOZ jest Województwo Mazowieckie, w szczególności Powiat Pruszkowski. Uprawnionymi do korzystania z usług SPZ ZOZ są: osoby zamieszkałe na obszarze działania SPZ ZOZ, osoby zamieszkałe poza obszarem działania SPZ ZOZ zgłaszające się w celu otrzymania świadczeń zdrowotnych ze względu na zagroŜenie Ŝycia lub zdrowia, osoby uprawnione na podstawie odrębnych umów. Zadania SPZ ZOZ Zadaniem Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Pruszkowie jest udzielanie ludności świadczeń zdrowotnych i promocja zdrowia. Do zadań SPZ ZOZ naleŜy zapewnienie ludności usług zdrowotnych, profilaktycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną oraz zapobieganie powstawaniu chorób i urazów. SPZ ZOZ realizuje zadania słuŜące promocji zdrowia, zachowaniu zdrowia, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz podejmuje inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub odpowiednich przepisów regulujących zasady ich wykonywania. W ramach prowadzonej działalności SPZOZ realizuje następujące zadania: udzielanie świadczeń medycznych w zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej w warunkach ambulatoryjnych, a w razie obłoŜnej choroby w miejscu zamieszkania chorego; zapewnianie świadczeń w Szpitalu Powiatowym, jeŜeli stan zdrowia pacjenta wymaga leczenia w oddziale stacjonarnym; sprawowanie opieki w zakresie pielęgniarstwa środowiskowo-rodzinnego w miejscu zamieszkania. obejmowanie opieką chorych z chorobami społecznymi i cywilizacyjnymi, naraŜonych na szkodliwości lub uciąŜliwości środowiska nauki i pracy, innych chorych i chorych przewlekle, których stan zdrowia wymaga systematycznej opieki, orzekanie o stanie zdrowia, a tym samym o czasowej niezdolności do pracy; współdziałanie z instytucjami orzekającymi o stałej niezdolności do pracy oraz prowadzenie innej działalności orzeczniczej, prowadzenie nadzoru sanitarnego, zapobiegawczego, a w szczególności prowadzenie szczepień ochronnych, rutynowych i doraźnych oraz szerzenie oświaty zdrowotnej, współdziałanie w organizowaniu form opieki medycznej w sytuacjach zagroŜenia (klęski Ŝywiołowej, katastrofy, epidemiczne szerzenie się chorób), wykonywanie badań diagnostycznych, pielęgnacja chorych oraz pielęgnacja, opieka i rehabilitacja osób niepełnosprawnych; sporządzanie, zawieranie kontraktów z lekarzami na świadczenie usług medycznych, prowadzenie działań mających na celu promocję zdrowia, sporządzanie, zawieranie i monitorowanie kontraktów na wykonywanie usług medycznych i pozamedycznych. Organizacja SPZOZ W strukturze organizacyjnej Samodzielnego Publicznego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Pruszkowie wyróŜnia się następujące jednostki organizacyjne: • Szpital Powiatowy w Pruszkowie Ul. Armii Krajowej 2/4 Pruszków • Przychodnia Przyszpitalna ul. Armii Krajowej 2/4 • Przychodnia Rejonowa Nr 1 ul. Drzymały 19/21
68
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
SPZ ZOZ realizuje usługi w zakresie opieki stacjonarnej, ambulatoryjnej specjalistycznej i podstawowej. W szpitalu działają: oddział chorób wewnętrznych, oddział chirurgii ogólnej, oddział ginekologiczno – połoŜniczy, z noworodkowym, dział anestezjologii i intensywnej opieki medycznej. Oddziały działają w oparciu o kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia. Dział anestezjologii i intensywnej opieki medycznej zabezpiecza wyłącznie potrzeby wewnętrzne. W oddziałach szpitalnych są 93 łóŜka, w tym 3 łóŜka działu intensywnej opieki medycznej. W roku 2003 w oddziałach hospitalizowano łącznie ponad 4 900 pacjentów. ObłoŜenie łóŜek w 2003 roku wynosiło łącznie 72%. W zakresie specjalistycznej opieki ambulatoryjnej SPZ ZOZ realizuje usługi w następujących poradniach: chirurgiczna, urazowo – ortopedyczna, okulistyczna, otolaryngologiczna, zdrowia psychicznego, uzaleŜnień, rehabilitacyjna, gastroenterologiczna, kardiologiczna, dermatologiczna, reumatologiczna, neurologiczna, leczenia bólu, ginekologiczno-połoŜnicza, chorób piersi, proktologiczna. Wszystkie poradnie działają w ramach kontraktu z NFZ. Ponadto SPZ ZOZ świadczy usługi w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. Obejmują one zakres opieki lekarskiej, pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej, połoŜnej środowiskoworodzinnej oraz nocną pomoc lekarską. Opieką w ramach POZ objęta jest populacja ponad 3 tysiące osób. W ramach działalności SPZ ZOZ realizowane są równieŜ świadczenia usług diagnostycznych w zakresie: RTG /dwie pracownie, w tym mammografii/, USG / w tym Doppler/, endoskopii /gastrofiberoskopia, kolonoskopia/, pracowni histopatologicznej diagnostyki laboratoryjnej / w tym serologia, biochemia/. Ilość lekarzy na 10000 mieszkańców w powiatach sąsiedzkich 25 20 15 10 5 0 Pruszkowski
Piaseczyński
Grodziski
Warsz.zach
Liczba lekarzy na 10.000 mieszkańców
Dane: na podstawie Rocznika Statystycznego Województwa Mazowieckiego 2003
Lokalna oferta w zakresie pomocy lekarskiej na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest dobra w stosunku do powiatów ościennych. Przedstawia się najlepiej, gdyŜ na 10.000 mieszkańców przypada 20,8 lekarza.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
69
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Wykaz aptek na terenie Powiatu Pruszkowskiego Pruszków
Piastów
Brwinów
Raszyn
ul. Działkowa 8 al. Wojska Polskiego 50 a ul. Bolesława Prusa 14 ul. Promyka 41 a ul. Kraszewskiego 48 ul. Powstańców 17 ul. Powstańców 3 ul. Kubusia Puchatka 11 al. Niepodległości 14 ul. Niecała 2 ul. Kraszewskiego 7 al. Wojska Polskiego 16 a (Polska) ul. Andrzeja 26 al. Wojska Polskiego 16 a (Cefarm) ul. 3-go Maja 57 ul. Armii Krajowej 2/4 ul. Skargi 7 al. Tysiąclecia 2 a ul. Dworcowa 1 a ul. Piłsudskiego 32 ul. Harcerska 16 al. Tysiąclecia 7 ul. W. Łukasińskiego 25 ul. Peronowa 2 ul. Powstańców Warszawy 10 ul. Wiejska 2 ul. Grodziska 7 ul. Wspólna 32 Janki
Michałowice „Leśna”, Komorów, ul. Ceglana 2 „Ostoja”, Komorów, ul. Berylowa 34 Michałowice, Jesionowa 9 Nowa Wieś, ul. Główna 24
70
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4.5
POMOC SPOŁECZNA
Reforma samorządowa dokonała wielu waŜnych zmian w zakresie odpowiedzialności poszczególnych podmiotów publicznych za realizację działań związanych z poprawą jakości Ŝycia danej społeczności lokalnej. Od 1 stycznia 1999 r. zgodnie z ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 106 poz.668), która zmieniła kompetencje organów administracji publicznej, wiele zadań z zakresu pomocy społecznej (w tym zadania na rzecz rodziny, dziecka, osób starszych, osób niepełnosprawnych) znalazło się w strukturze powiatu. W kompetencjach powiatu znalazły się działania o róŜnorodnym charakterze, zarówno bezpośrednia pomoc potrzebującym, organizowanie i nadzór nad placówkami, jak i tworzenie i wdraŜanie dalekosięŜnych strategii rozwiązywania problemów społecznych. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, w tym między innymi w zakresie: pomocy społecznej polityki prorodzinnej wspierania osób niepełnosprawnych. Klienci pomocy społecznej Ŝyją często w najtrudniejszych warunkach mieszkaniowych, są słabo wykształceni, kończą edukację na poziomie szkoły podstawowej i zawodowej, mają ograniczony dostęp do kultury, małe szanse na rynku pracy. Osoby niepełnosprawne stanowią takŜe grupę wewnętrznie zróŜnicowaną pod względem stopnia i rozwoju stopnia niepełnosprawności, wykształcenia oraz sytuacji na rynku pracy. Jednostką powołaną z mocy ustawy do wykonywania powiatowych zadań pomocy społecznej jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie z siedzibą w Pruszkowie. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie realizuje zadania własne powiatu, do których naleŜą między innymi; opracowywanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej i wspierania osób niepełnosprawnych, prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności poprzez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-wychowawczych i placówek opiekuńczo wychowawczych wsparcia dziennego o charakterze ponadgminnym, przyznawanie pomocy pienięŜnej na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze, (oraz inne placówki określone w ustawie o pomocy społecznej) i rodziny zastępcze, pomoc osobom mającym trudności w integracji ze środowiskiem, które otrzymały status uchodźcy, prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób, prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niŜ jednej gminy, prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej, szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
71
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Kadra Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Centrum zatrudnia 10 pracowników w ramach 9 ½ etatu. Pracownicy merytoryczni Centrum posiadają wykształcenie specjalistyczne zgodnie z wymogami ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004r. Baza Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Centrum wynajmuje pomieszczenia w budynku Przychodni Rejonowej przy ul. Drzymały 19/21 i zajmuje 5 pomieszczeń o łącznej powierzchni 116,57 m2. Źródła finansowania Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie BudŜet Centrum stanowią środki finansowe pochodzące z budŜetu powiatu oraz dotacje z budŜetu wojewody. Realizacja zadań w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie Centrum przeprowadza wywiady środowiskowe ( rodzinne), diagnozuje potrzeby osób niepełnosprawnych, dzieci zagroŜonych przemocą, przestępczością, uzaleŜnieniami i niedostosowaniem społecznym. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie podejmuje współpracę z wieloma instytucjami i organizacjami pozarządowymi. Stały monitoring problemów społecznych pozwala rozszerzyć ofertę stosowanych form i środków pomocy, aby skuteczniej rozwiązywać lub łagodzić skutki określonych problemów społecznych. Podstawowym zadaniem i priorytetem PCPR jest realizacja systemowych działań i rozwiązań w zakresie opieki nad dzieckiem i rodziną poprzez przygotowanie, szkolenia oraz tworzenie rodzin zastępczych i zawodowych System wsparcia osób niepełnosprawnych w Powiecie Pruszkowskim. W rozwiązywaniu problemów społecznych na terenie Powiatu Pruszkowskiego istotną rolę pełnią trzy Domy Pomocy Społecznej, w których ma zapewnioną stałą opiekę i pomoc ponad 300 osób niepełnosprawnych. Domy Pomocy Społecznej Powiatu Pruszkowskiego Struktura Domów Pomocy Społecznej
Zadania Domów Pomocy Społecznej
Kadra i Baza Domów Pomocy Społecznej
Dom Pomocy Społecznej w Czubienie dla osób z upośledzeniem intelektualnym. Dom zamieszkuje 100 osób niepełnosprawnych intelektualnie męŜczyzn i kobiet.
Zapewnienie stałej opieki i pielęgnacji mieszkańcom, zaspokojenie potrzeb bytowych, społecznych, religijnych, edukacyjnych i kulturalnych. Zapewnienie udziału w terapii zajęciowej i rehabilitacji, zapewnienie intymności, godności i poczucia bezpieczeństwa.
Dom posiada 60 etatów. Kadra administracyjnoopiekuńczo-terapeutyczna. Dom mieści się w osobnym budynku mieszkalnym wolnostojącym, który został wybudowany zgodnie z obowiązującymi standartami.
72
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Potrzeby w zakresie pełnej standaryzacji Domów Pomocy Społecznej Wykonanie niezbędnych remontów(oczyszczanie ścieków). Modernizacja instalacji wodnej i centralnego ogrzewania. Stała konserwacja zabytkowego pałacyku połoŜonego za terenie Domu Pomocy Społecznej (doprowadzenie ogrzewania gazowego). Zakup samochodu do przewozu osób niepełnosprawnych, stała modernizacja zabytkowego parku, utrzymanie dotychczasowego zatrudnienia pracowników Domu.
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Dom Pomocy Społecznej dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w Pruszkowie ul. śbikowska 40 prowadzony przez Zgromadzenie Zakonne Dom zamieszkuje 104 mieszkańców są to kobiety oraz dzieci i młodzieŜ niepełnosprawna intelektualnie i fizycznie.
Zapewnienie stałej opieki i pielęgnacji mieszkańcom, zapewnienie niezbędnych potrzeb bytowych, społecznych, religijnych, edukacyjnych i kulturalnych. Zapewnienie udziału w terapii zajęciowej i rehabilitacji. Zapewnienie intymności, godności i poczucia bezpieczeństwa.
Dom posiada 57 etatów. Kadra administracyjnoopiekuńczo-terapeutyczna. Dom mieści się w trzech budynkach mieszkalnych ( kompleks) z zapleczem gospodarczym.
Dom Pomocy Społecznej dla Kobiet ze schorzeniami układu nerwowego w Walendowie prowadzony przez Zgromadzenie Zakonne. Dom zamieszkuje obecnie 134 mieszkańców, są to kobiety wymagające indywidualnej opieki, pielęgnacji, leczenia, oraz wszechstronnej rehabilitacji.
Zapewnienie stałej opieki mieszkańcom, zaspokojenie niezbędnych potrzeb bytowych, społecznych, religijnych, edukacyjnych i kulturalnych. Zapewnienie udziału w terapii zajęciowej i rehabilitacji. Zapewnienie intymności, godności i poczucia bezpieczeństwa
Dom posiada 63 etatu. Kadra administracyjnoopiekuńczo-terapeutyczna. Dom mieści się w trzech budynkach mieszkalnych nie posiada zaplecza gospodarczego.
Dom wymaga stałych działań inwestycyjnych w celu zapewnienia mieszkańcom bezpieczeństwa wysokiej jakości, świadczonych usług i pełnej standaryzacji poprzez; dobudowanie nowego pomieszczenia na potrzeby związane z rehabilitacją osób niepełnosprawnych w tym gabinety lekarskie. Utrzymanie standardu świadczonych usług. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych personelu Domu. Dom wymaga stałych działań inwestycyjnych, przeprowadzenia pełnej standaryzacji poprzez; likwidację barier funkcjonalnych ( remont sanitariatów) zagospodarowanie kompleksu pomieszczeń dla potrzeb terapii zajęciowej. Zapewnienie pokoi dla terapii zajęciowej i rehabilitacji. Zmiany lokalowe polegające na zagęszczeniu pokoi poprzez podział duŜych pomieszczeń mieszkalnych na 3 i 4 osobowe pokoje. Przeprowadzenie zmian organizacyjnych dotyczących ilości kadry oraz organizacji pracy.
Środowiskowe Domy Samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi prowadzone przez organizacje pozarządowe Środowiskowy Dom Samopomocy w Czubinie jest Ośrodkiem Wsparcia Dziennego dla 30 osób niepełnosprawnych, Środowiskowy Dom Samopomocy ,, Na Górce” w Brwinowie jest Ośrodkiem Wsparcia Dziennego dla 15 osób niepełnosprawnych, System wspierania osób niepełnosprawnych w Powiecie Pruszkowskim opiera się na działaniach organizacji pozarządowych, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na poprawę sytuacji Ŝyciowej osób, rodzin i dzieci zagroŜonych wykluczeniem społecznym. Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na terenie Powiatu Pruszkowskiego przyczynia się do wnikliwej diagnozy i analizy środowiska osób niepełnosprawnych oraz osób z wyraźnym ubóstwem, dysfunkcją, dotkniętych przemocą, starszych samotnych i przewlekle chorych.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
73
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności – rozwój orzecznictwa na terenie Powiatu Pruszkowskiego Zwiększenie dostępności Zespołu ds. Orzekania dla mieszkańców powiatu poprzez wytypowanie od maja 2004 roku Przychodni Zdrowia w Pruszkowie przy ul. Drzymały 19/21 na siedzibę posiedzeń wyjazdowych Komisji orzekających, Przeszkolenie specjalistów lekarzy z terenu Powiatu Pruszkowskiego, którzy od maja 2004 roku uczestniczą w posiedzeniach Komisji. Warsztaty Terapii Zajęciowej dla osób niepełnosprawnych intelektualnie prowadzone przez organizacje pozarządowe Rozwój rehabilitacji społecznej w Powiecie Pruszkowskim Zwiększenie ilości uczestników w Warsztacie Terapii Zajęciowej w Czubinie. Obecnie od lipca 2004 roku 25 osób niepełnosprawnych korzysta z rehabilitacji poprzez uczestnictwo w zajęciach terapeutycznych, Planowane jest zwiększenie ilości uczestników do 30 osób w Warsztacie Terapii Zajęciowej w Pruszkowie. Obecnie 25 osób niepełnosprawnych korzysta z rehabilitacji poprzez uczestnictwo w zajęciach terapeutycznych. Ośrodki Pomocy Społecznej gmin w Powiecie Pruszkowskim Miejskie i Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, które działają na terenie Powiatu Pruszkowskiego obejmują róŜnymi formami pomocy osoby i rodziny zgodnie z ustawą o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku. Zadania, które realizują Ośrodki Pomocy Społecznej, mają na celu umoŜliwienie osobom i rodzinom przezwycięŜenie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie są w stanie samodzielnie pokonać. Ośrodki Pomocy Społecznej w Powiecie Pruszkowskim Siedziba i zasięg terytorialny Ośrodka Pomocy Społecznej Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Pruszkowie ul. Helenowska 3a gmina Pruszków Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Piastowie Al. Tysiąclecia 3 gmina Piastów Środowiskowy Ośrodek Pomocy Społecznej w Brwinowie ul. Kościuszki 4a gmina Brwinów Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nadarzynie Plac Poniatowskiego 42 gmina Nadarzyn Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowej Wsi ul. Główna 52a gmina Michałowice Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Raszynie Al. Krakowska 29 gmina Raszyn
74
Kadra zatrudnienie w Ośrodku Pomocy Społecznej Ośrodek zatrudnia 63 pracowników
Baza lokalowa Ośrodka Pomocy Społecznej Do dyspozycji Ośrodka pozostaje 19 pomieszczeń
Ośrodek zatrudnia 19 pracowników
Do dyspozycji Ośrodka pozostają 4 pomieszczenia.
Ośrodek zatrudnia 28 pracowników
Ośrodek zatrudnia 5 pracowników
Do dyspozycji Ośrodka pozostaje 6 pomieszczeń oraz jadalnia dla osób ze środowisk zagroŜonych ubóstwem. Do dyspozycji Ośrodka pozostają 3 pomieszczeń.
Ośrodek zatrudnia 8 pracowników
Do dyspozycji Ośrodka pozostają 3 pomieszczeń.
Ośrodek zatrudnia 6 pracowników
Do dyspozycji Ośrodka pozostają 3 pomieszczeń.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Ośrodki Pomocy Społecznej realizują zadania własne i zlecone gminom z zakresu pomocy społecznej i udzielają: pomocy finansowej (zasiłki stałe, okresowe, celowe, celowe specjalne, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne), pomocy usługowej ( usługi pielęgniarskie, gospodarcze), pomocy rzeczowej ( odzieŜ, obiady, sprzęt gospodarstwa domowego), pomocy specjalistycznej ( poradnictwo, terapie), Wśród problemów w rodzinach osób korzystających z pomocy Miejskich i Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej była: niepełnosprawność ( choroby psychiczne, upośledzenie intelektualne i fizyczne) bezrobocie, alkoholizm. Najczęstszymi problemami zgłaszanymi przez osoby korzystające z pomocy społecznej są: ubóstwo, alkoholizm, wielodzietność. Zwraca uwagę znaczna ilość udzielanych zasiłków celowych ze środków własnych. W ostatnich latach zauwaŜa się wyraźne rozwarstwienie poziomu Ŝycia i narastanie problemów społecznych. Gwałtownie narasta proces pauperyzacji całych środowisk, zwłaszcza z terenów wiejskich, które stanowią część klientów pomocy społecznej. Bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała choroba, bezradność wychowawcza, alkoholizm objawiają się ubóstwem, a często skrajną nędzą. Przyczyny niepełnosprawności to choroby krąŜenia (36% wszystkich niepełnosprawnych), choroby reumatyczne – 16%, a wśród dzieci poraŜenie mózgowe, upośledzenie umysłowe i wynikające z nich samotność i wyizolowanie. Cechy charakterystyczne jednostek organizacyjnych pomocy społecznej Powiatu Pruszkowskiego i Gmin, to dobre przygotowanie zawodowe zatrudnionej kadry oraz odpowiednia ilość i stan bazy technicznej. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń nie naleŜy oczekiwać zmniejszenia obszaru działania pomocy społecznej ani zakresu świadczeń. Z jednej strony bezrobocie i bieda, z drugiej dysfunkcjonalność rodzin oraz niepełnosprawność i potrzeby osób starszych, to główne przyczyny ubiegania się o świadczenia pomocy społecznej. Zadania na rzecz rodziny, dziecka i osób niepełnosprawnych powinny być realizowane przez wszystkie organy administracji rządowej i samorządowej z uwzględnieniem organizacji pozarządowych. Współpraca ta powinna odbywać się na wielu płaszczyznach, w celu prowadzenia wspólnej i odpowiedzialnej polityki społecznej wobec mieszkańców Powiatu Pruszkowskiego.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
75
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4.6
BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE
Od 01 stycznia 1999 r. powstała nowa sytuacja prawna dotycząca nadzoru i finansowania słuŜb Policji i StraŜy PoŜarnej. Za zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochronę przeciwpoŜarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia ludzi oraz środowiska w Powiecie Pruszkowskim odpowiada Starosta Pruszkowski. Odpowiedzialność ponoszą równieŜ: Komendant Komendy Powiatowej Policji w Pruszkowie – za porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli i Komendant Komendy Powiatowej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie– za ochronę przeciwpoŜarową i zapobieganie innym nadzwyczajnym zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Zarządzanie Kryzysowe Organem odpowiedzialnym za organizowanie i koordynowanie działaniami związanym z reagowaniem kryzysowym na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest Starosta Powiatu. Dla zabezpieczenia procesu przygotowania i kierowania przez Starostę działań prowadzonych w celu zapobieŜenia skutkom klęski Ŝywiołowej lub ich usunięcia na obszarze Powiatu Pruszkowskiego powołano Zarządzeniem Nr 22/2003 Starosty Pruszkowskiego z dnia 31 marca 2003 roku Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego. W skład Zespołu wchodzą: 1. szef – Komendant Komendy Powiatowej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie 2. 2 zastępców szefa– Kierownik Zespołu Zarządzania Kryzysowego Starostwa oraz Komendant Komendy Powiatowej Policji w Pruszkowie 3. grupy robocze o charakterze stałym i czasowym Grupami roboczymi o charakterze stałym są: 2. grupa planowania cywilnego; 3. grupa monitorowania, prognoz i analiz Grupami roboczymi o charakterze czasowym są: 1. grupa operacji i organizacji działań; 2. grupa zabezpieczenia logistycznego; 3. grupa opieki zdrowotnej i pomocy socjalno-bytowej. Do zadań Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego naleŜy:
Monitorowanie występujących klęsk Ŝywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji. Realizowanie procedur i programów reagowania w czasie stanu klęski Ŝywiołowej. Opracowywanie i aktualizowanie planów reagowania kryzysowego. Planowanie wsparcia organów kierujących działaniami na niŜszym szczeblu administracji publicznej. Przygotowywanie warunków umoŜliwiających koordynację pomocy humanitarnej. Realizowanie polityki informacyjnej związanej ze stanem klęski Ŝywiołowej.
76
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Pruszkowie Grupy robocze o charakterze stałym Powiatowego Zespołu Reagowania Kryzysowego tworzą Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego. Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego w Pruszkowie, stanowiące strukturę organizacyjną Komendy Powiatowej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie, pracuje ciągle zgodnie z rozkładem czasu pracy obowiązującym w KP PSP w Pruszkowie, realizując zadania wynikające z programów przygotowawczych i zapobiegania. Centrum pełni całodobowy dyŜur, monitorując potencjalne zagroŜenia, a w razie ich wystąpienia alarmując odpowiednie słuŜby i straŜe. Zespół Zarządzania Kryzysowego Starostwa Powiatowego Do podstawowego zakresu działania Zespołu naleŜy: przygotowywanie na potrzeby starosty analiz, opracowań i planów dotyczących realizacji zadań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpoŜarowej oraz zapobiegania innym nadzwyczajnym zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia ludzi oraz środowiska; współpraca ze słuŜbami i organizacjami odpowiedzialnym za ład, porządek i bezpieczeństwo publiczne; opracowywanie i wdraŜanie koncepcji systemu koordynacji działań słuŜb, inspekcji i straŜy przewidzianych do udziału w akcjach ratowniczych i ochrony ludności na terenie powiatu; organizowanie systemu łączności, alarmowania i współdziałania na obszarze powiatu; koordynowanie prac związanych z funkcjonowaniem Powiatowego Centrum Reagowania Kryzysowego; prowadzenie spraw z zakresu obrony cywilnej i zadań ogólno obronnych; opracowywanie rocznych wytycznych oraz planu zasadniczych zamierzeń w zakresie zarządzania kryzysowego, obrony cywilnej oraz pozamilitarnych przygotowań obronnych; opracowanie wewnętrznych regulaminów i zarządzeń na czas wojny, dokumentacji dotyczącej podwyŜszenia gotowości obronnej Starostwa, dokumentacji Stałego DyŜuru Starosty, zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie; prowadzenie spraw związanych z reklamowaniem Ŝołnierzy rezerwy od obowiązku pełnienia czynnej słuŜby wojskowej w czasie ogłoszenia mobilizacji i wojny; opracowywanie, organizowanie i prowadzenie akcji kurierskich; organizowanie i prowadzenie szkoleń i kontroli z zakresu realizacji zadań obronnych, obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego. W zakresie ochrony informacji niejawnych ds. Informacji Niejawnych naleŜy w szczególności:
do
Pełnomocnika
Starosty
zapewnienie przestrzegania przepisów o ochronie informacji niejawnych; kontrola ochrony informacji niejawnych, ewidencji, materiałów i obiegu dokumentów; nadzorowanie spraw związanych z ochroną systemów i sieci teleinformatycznych; opracowywanie planu ochrony Starostwa i nadzorowanie jego realizacji; szkolenie pracowników w zakresie ochrony informacji niejawnych.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
77
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
POLICJA Charakterystyka przestępczości Powiat Pruszkowski naleŜy do najbardziej zagroŜonych przestępczością powiatów w Województwie Mazowieckim. Wśród odnotowanych przestępstw dominują przestępstwa przeciwko mieniu, a zwłaszcza kradzieŜe z włamaniami do obiektów, kradzieŜe samochodów, kradzieŜe mienia prywatnego, uszkodzenia mienia, rozboje, krótkotrwały zabór pojazdów. Stanowią one ok. 67% ogółu przestępstw. Pozostałe przestępstwa to głównie przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym (wypadki drogowe, nietrzeźwi kierujący), przestępstwa przeciwko rodzinie (znęcanie psychiczne i fizyczne, niepłacenie alimentów). Komenda Powiatowa Policji w Pruszkowie Do podstawowych zadań Policji naleŜy: ochrona Ŝycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra; ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania; inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi; wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców; nadzór nad straŜami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach; kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych; współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów; gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych; prowadzenie Krajowego Systemu Informatycznego. Siły i środki Komendy Powiatowej Policji w Pruszkowie Obsada etatowa w poszczególnych jednostkach Policji L.p. Nazwa jednostki Stan etatowy Stan faktyczny 1 Komenda Powiatowa Policji w 176 162 Pruszkowie 2 Komisariat Policji 26 25 w Piastowie 3 Komisariat Policji 25 25 w Brwinowie 4 Komisariat Policji 15 15 w Michałowicach (+3 rewirowych) 5 Komisariat Policji 17 16 w Nadarzynie 6 Komisariat Policji 25 25 w Raszynie Dane własne Starostwa Powiatowego na podstawie rocznych sprawozdań KPP w Pruszkowie
78
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Braki etatowe 14 1 1 -
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Na wyposaŜeniu Komendy Powiatowej Policji w Pruszkowie znajduje się: • 16 Polonezów; • 1 Skoda Felicja (w uŜyczeniu ze Starostwa Powiatowego); • 1 Peugeot; • 3 Volkswageny T4 • 1 Ford Transit Funkcjonująca Komenda Powiatowa Policji w Pruszkowie posiada w gminach powiatu następujące jednostki terenowe: 1. Komisariat Policji w Piastowie Na wyposaŜeniu Komisariatu znajdują się: a. 2 Polonezy; b. 1 Opel Astra (z Urzędu Gminy Piastów). 2. Komisariat Policji w Brwinowie Na wyposaŜeniu Komisariatu znajdują się: 2 Polonezy. 3. Komisariat Policji w Michałowicach Na wyposaŜeniu Komisariatu znajdują się: • 1 Skoda (z Urzędu Gminy Michałowice); • 2 Polonezy. 4. Komisariat Policji w Nadarzynie Na wyposaŜeniu Komisariatu znajdują się: • 2 Polonezy. 5. Komisariat Policji w Raszynie Na wyposaŜeniu Komisariatu znajdują się: • 2 Polonezy; • 2 Ople Astra (w uŜyczeniu z Urzędu Gminy Raszyn); • Opel Corsa (w uŜyczeniu z Urzędu Gminy Raszyn); • Tarpan oraz przyczepa końska.
Dane statystyczne: Dynamika przestępstw przedstawia się następująco L.p.
Kategoria przestępstw
1 2 3 4 5 6
Bójka, pobicie Rozboje Zabójstwo Włamania KradzieŜ KradzieŜ pojazdu
I półrocze 2002 r. 12 110 3 729 772 240
I półrocze 2003 r. 22 150 3 677 673 138
Dynamika (wzrost/spadek) 183,33% 136,36% 100,00% 92,87% 87,18% 57,50%
*Ocena efektów działania KPP w Pruszkowie za I półrocze 2003 rok
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
79
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Przestępstwa stwierdzone w powiatach Województwa Mazowieckiego w okresie styczeń—czerwiec 2002 r.
ostrołęcki przasnyski
a
1701
678
Ŝuromiński 388
mławski 1258
makowski 437
sierpecki
ciechanowski
599
1177
ostrowski 848
pułtuski a
płocki 2866
gostyniński
wyszkowski
575
płoński
sokołowski
1287
1018
legionowski węgrowski nowodworski 1489 wołomiński 767 1398
614
3015
597
sochaczewski warszawski warszawski miński 44748 zachodni 1328 1450 pruszkowski otwocki grodziski 2807 1257 piaseczyński 1721 2167 Ŝyrardowski 1132
siedlecki
a
łosicki 390
1786
1300
grójecki 1043
1571
kozienicki białobrzeski
960
354 a
radomski
przysuski
7041
379
zwoleński
93415
368
szydłowiecki 474
lipski 427
a Łącznie z miastem na prawach powiatu. *Podstawa: Urząd Statystyczny w Warszawie - Lipiec 2002 r.
Z powyŜszego zestawienia wynika, Ŝe ilość przestępstw w roku 2002 na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest na poziomie średnim w stosunku do sąsiednich powiatów. Wykrywalność przestępstw w poszczególnych kategoriach L.p.
Kategoria przestępstw
1 2 3
Bójka, pobicie Zabójstwo Rozbój i wymuszenie rozbójnicze KradzieŜ z włamaniem KradzieŜ samochodów
4 5
I półrocze I półrocze 2002 r. 2003 r. 83,3% 95,5% 66,7% 66,7% 50,9% 39,3% 6,0%
6,2%
+0,2%
2,9%
3,6%
+0,7%
*Ocena efektów działania KPP w Pruszkowie za I półrocze 2003 rok
80
Dynamika (wzrost/spadek) +12,2% 0,0% -11,6%
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Wskaźnik wykrywalności w poszczególnych jednostkach Policji L.p.
Nazwa jednostki
1
Komenda Powiatowa Policji w Pruszkowie Komisariat Policji w Raszynie Komisariat Policji w Piastowie Komisariat Policji w Nadarzynie Komisariat Policji w Michałowicach Komisariat Policji w Brwinowie
2 3 4 5 6
I półrocze 2002 r. 36,4%
I półrocze 2003 r. 38,5%
Dynamika (wzrost/spadek)
45,1%
45,1%
0,0%
43,8%
43,1%
-0,7%
39,9%
42,7%
+2,8%
41,6%
37,6%
-4,0%
47,1%
34,9%
-12,2%
+2,1%
*Ocena efektów działania KPP w Pruszkowie za I półrocze 2003 rok
Analizując dane statystyczne moŜna zauwaŜyć następujące trendy: pierwszy raz od kilku lat odnotowano spadek przestępstw stwierdzonych na terenie Powiatu Pruszkowskiego, niski poziom wykrywalności przestępstw przeciwko mieniu, a w szczególności kradzieŜy samochodów, kradzieŜy z włamaniem, praktycznie we wszystkich kategoriach z wyjątkiem przestępstw rozbójniczych skuteczność w wykrywaniu była większa co wskazuje na zwiększoną skuteczność działań zarówno prewencyjnych jak i wykrywczych, Największy spadek wykrywalności nastąpił w Komisariacie Policji w Brwinowie oraz w Michałowicach przy ogólnej wykrywalności dla Powiatu Pruszkowskiego wynoszącej 40%. Na zwrócenie uwagi zasługuje teŜ wzrost dynamiki dla przestępstw narkotykowych (w I półroczu 2003 r. odnotowano ich 31 przy porównaniu do okresu analogicznego 12). Na 2 525 przestępstw w I półroczu 2003 roku wykryto 1 036 przestępstw, ustalono 833 sprawców, a wobec 76 zastosowano środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania ( patrz przypis 2). W zainteresowaniu Policji Powiatu Pruszkowskiego pozostaje 170 nieletnich zagroŜonych demoralizacją (z uwagi na zaŜywanie narkotyków i alkoholu, pozbawionych właściwej opieki rodzicielskiej, uciekinierów z domów i placówek opiekuńczo – wychowawczych) oraz 135 sprawców czynów karalnych. Z przewaŜającej ilości nieletni dokonują czynów karalnych, pozostając pod wpływem alkoholu i narkotyków. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego dominującą formą patologii wśród dzieci i młodzieŜy jest spoŜywanie napojów alkoholowych. W I półroczu 2003 roku ujawniono 23 nieletnich spoŜywających alkohol. Kolejnym waŜnym problemem występującym na terenie powiatu jest narkomania wśród dzieci i młodzieŜy. ZagroŜenie to występuje w rejonach szkół, dyskotek i innych miejsc, w których gromadzi się młodzieŜ. Następnym przejawem patologii są przestępstwa przeciwko rodzinie, do których naleŜą przede wszystkim: znęcanie się fizyczne i moralne nad członkami rodziny oraz tzw.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
81
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
niealimentacja. Przemoc w rodzinie występuje w 3 tys. rodzin zamieszkałych na terenie Powiatu Pruszkowskiego. W I półroczu 2003 r. skierowano do Sądu Rodzinnego w Pruszkowie 6 wniosków opiekuńczo – wychowawczych w stosunku do nieletnich pozbawionych właściwej opieki rodzicielskiej. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego nie zarejestrowano przestępczej działalności podkultur młodzieŜowych i sekt religijnych. STRAśE MIEJSKIE Na terenie Powiatu Pruszkowskiego na rzecz porządku publicznego działania prowadzą funkcjonariusze StraŜ Miejskich działających w: w Pruszkowie – 31 osób, 1 mikrobus oraz 3 samochody osobowe w Brwinowie – 16 osób, 1 samochód osobowy Dane własne Starostwa Powiatowego na podstawie informacji uzyskanych ze StraŜy Miejskich. Do podstawowych zadań StraŜy Miejskiej naleŜy: ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych; czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym; współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania Ŝycia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk Ŝywiołowych oraz innych miejscowych zagroŜeń; zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagroŜonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów do momentu przybycia właściwych słuŜb, a takŜe ustalenie, w miarę moŜliwości, świadków zdarzenia; ochrona obiektów komunalnych i urządzeń uŜyteczności publicznej; współdziałanie z organizatorami i innymi słuŜbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych; doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeŜeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagraŜających ich Ŝyciu lub zdrowiu albo zagraŜają Ŝyciu i zdrowiu innych osób; informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagroŜeń, a takŜe inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi; konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pienięŜnych dla potrzeb gminy. STRAś POśARNA Charakterystyka zagroŜeń poŜarowych ZagroŜenia poŜarowe i inne miejscowe zagroŜenia Powiatu Pruszkowskiego wynikają przede wszystkim ze specyfiki i charakteru obszarów podwarszawskich, skupiających na swoim terenie duŜą ilość obiektów produkcyjnych, handlowych i magazynowych, które niejednokrotnie nie posiadają wymaganych zabezpieczeń przeciwpoŜarowych.
82
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Na stosunkowo duŜe zagroŜenie poŜarami i innymi miejscowymi zagroŜeniami w powiecie rzutuje głównie: powstawanie nowych firm, w których nie ma instalacji sygnalizacji alarmu poŜaru; brak instalacji sygnalizacji alarmu poŜaru w starszych obiektach; duŜa gęstość zaludnienia, a tym samym duŜa ilość potencjalnych sprawców poŜarów i innych zagroŜeń; duŜe zagęszczenie ruchu drogowego z przesileniami w godz. 7-9 i 13-17. JeŜeli chodzi o poŜary w obiektach mieszkalnych, w przewaŜającej większości powstają w mieszkaniach ludzi bezrobotnych, nierzadko naleŜących do tzw. marginesu społecznego. Spowodowane są najczęściej wadliwie działającymi urządzeniami grzejnymi, prowizorycznymi podłączeniami instalacji elektrycznych, bądź teŜ przeciąŜeniami tych instalacji. Dodatkowym czynnikiem zagroŜenia w tych obiektach jest palna konstrukcja domów, co sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu się poŜaru na sąsiednie pomieszczenia. W osiedlach mieszkaniowych o zabudowie wysokiej, działania straŜy poŜarnej są często utrudnione z uwagi na brak moŜliwości dojazdu do budynków, spowodowany najczęściej zastawianiem dróg dojazdowych samochodami mieszkańców. Na terenie osiedli brak jest czytelnie oznakowanej numeracji bloków i nazw ulic. Kolejną grupą obiektów, w której występuje zagroŜenie poŜarowe, jest infrastruktura rolnicza. W tej grupie występują najczęściej poŜary nieuŜytków i pozostałości roślinnych wypalanych w miesiącach wiosennych i letnich, natomiast niewielki procent stanowią obiekty inwentarskie i gospodarcze. Odnośnie terenów rolniczych naleŜy podkreślić, Ŝe występujące poŜary charakteryzują się bardzo duŜą szybkością rozprzestrzeniania. Wymaga to błyskawicznych interwencji w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się ognia na budynki gospodarcze. Komenda Powiatowa Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie Do podstawowych zadań StraŜy PoŜarnej naleŜy: rozpoznawanie zagroŜeń poŜarowych i innych miejscowych zagroŜeń, organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poŜarów, klęsk Ŝywiołowych lub likwidacji miejscowych zagroŜeń, wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynności ratowniczych w czasie klęsk Ŝywiołowych lub likwidacji miejscowych zagroŜeń przez inne słuŜby ratownicze, kształcenie kadr dla potrzeb Państwowej StraŜy PoŜarnej i innych jednostek ochrony przeciwpoŜarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludności, nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpoŜarowych, prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony ludności, współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych. Siły i środki Komendy Powiatowej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie Obsada etatowa w KP PSP w Pruszkowie: Stan etatowy 76
Stan faktyczny 74
Braki etatowe 2
*Informacja uzyskana z KP PSP w Pruszkowie
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
83
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Poziom wyszkolenia straŜaków zatrudnionych w KP PSP w Pruszkowie oceniany jest na poziomie dobrym. Aby utrzymać odpowiednio wysoki poziom wyszkolenia, codziennie prowadzone są zajęcia programowe, raz w miesiącu odbywają się ćwiczenia dla kaŜdej zmiany. Ćwiczenia prowadzone są w obiektach o podwyŜszonym ryzyku poŜarowym lub w większych obiektach uŜyteczności publicznej.
L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Wykaz sprzętu KP PSP w Pruszkowie Nazwa sprzętu GBA 2/16 STAR GCBA 5/24 JELCZ GCBA 6/32 JELCZ GBM 0,9/0,4 MERCEDES SRt Mercedes SD-30 Magirus Sop Daewoo SLRR Nissan Terrano SLKw Lublin SCKw-8 JELCZ
*Informacja uzyskana z KP PSP w Pruszkowie
Organizacja łączności Pomiędzy Komendą Powiatową Państwowej StraŜy PoŜarnej, a Komendą Powiatową Policji oraz NZOZ „Pogotowie Ratunkowe” utrzymywana jest łączność radiowa tzw. sztywna poprzez dyspozytora pogotowia. Potrzeby inwestycyjne KP PSP w Pruszkowie Wymiana wysłuŜonego i awaryjnego samochodu GBA 2,5/16 STAR na nowy samochód klasy średniej. DoposaŜenie JRG w przenośne i przewoźne działka wodno-pianowe niezbędne przy prowadzeniu działań gaśniczych przy obiektach produkcyjno magazynowych. Do działań ratownictwa chemicznego i bioterrorystycznego – zakup kabiny dekontaminacyjnej oraz pneumatycznego namiotu ratowniczego. DoposaŜenie JRG w agregat prądotwórczy o mocy powyŜej 20 kW. Mając na uwadze rosnącą ilość zdarzeń - utrzymywanie duŜych nakładów na zakup środków gaśniczych, sorbentów i neutralizatorów, materiałów pędnych, a takŜe na naprawy samochodów i sprzętu Budowy siedziby Powiatowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie. Ochotnicze StraŜe PoŜarne Na terenie Powiatu Pruszkowskiego działa 11 jednostek Ochotniczych StraŜy PoŜarnych, z czego 10 jest włączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego. Stan techniczny sprzętu będącego na wyposaŜeniu jednostek OSP jest zróŜnicowany. DuŜa cześć samochodów nadaje się do wybrakowania, są to samochody z lat 70-dziesiątych i początku 80-tych XX wieku. Najlepiej wyposaŜonymi w sprzęt jednostkami OSP, które równieŜ wyróŜniają się pod względem gotowości bojowej są: OSP Raszyn, OSP Brwinów, OSP Nadarzyn i OSP Piastów.
84
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Jednostki Ochotniczych StraŜy PoŜarnych są utrzymywane z funduszy samorządów miejskich i gminnych oraz z własnoręcznie wypracowanych środków finansowych. Jednostki OSP włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego są wspierane finansowo przez budŜet Państwa. Jednostki OSP zrzeszone są w Związku Ochotniczych StraŜy PoŜarnych Rzeczypospolitej Polskiej, które reprezentuje na obszarze powiatu Oddział Powiatowy ZOSP RP. Potrzeby w zakresie doposaŜenia jednostek OSP dotyczą przede wszystkim wyposaŜenia indywidualnego straŜaków, aparatów powietrznych, pomp szlamowych, pilarek oraz sprzętu łączności nasobnej. Ochotnicze StraŜe PoŜarne na terenie Powiatu Pruszkowskiego L.p. Gmina
Raszyn
KSRG (tak/ nie) Tak
2
Falenty
Tak
3
Dawidy
Tak
Brwinów
Tak
1
4
Raszyn
Brwinów
Siedziba
5
Biskupice Tak
6
śółwin
7
Moszna
Tak
8
m. Piastów
Piastów
Nie Tak
9
Nadarzyn
Nadarzyn
Tak
Adres
WyposaŜenie
ul. Sportowa 1a 05-090 Raszyn ul. Hrabska 10 05-090 Raszyn Dawidy 45 02-800 Warszawa ul. Pszczelińska 3 05-840 Brwinów 05-840 Brwinów ul. Nadarzyńska 25 05-807 Podkowa Leśna 05-840 Moszna ul. Warszawska 25 05-820 Piastów ul. Warszawska 15 05-820 Nadarzyn
GCBA 5/24 GCBA 5/32 SLRt Lublin GBA 2,5/16
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Liczba członków czynnych 41
34
GCBA 6/32 GBM STAR
39
GBA 2,5/16 GBA 2,5/16 GCBA 6/32
31
GBA 2,5/16 GBM 2,5/8 GBAM 2,5/16/8 GBA 2,5/16 GLBA 0,4/8
32 28
GBA 2,5/16
24
GBA 2,5/16 GBM 1/0,7 GCBA 6/32
55
GBA 2,5/16 GBM 2,5/8 SLRt Lublin
38
85
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
10
11
Młochów
Tak
Michałowice Nowa Wieś
ul. Mazowiecka 05-831 Młochów ul. Główna 2 05-806 Komorów
Tak
GBM 2,5/8 GBA 2,5/16
26
GBAM 2,5/12/8 GCBA 6/32
29
*Informacja uzyskana z KP PSP w Pruszkowie
Zestawienie ilości zdarzeń w rozbiciu na gminy za okres 1999-2003
Brwinów Michałowice Nadarzyn m. Piastów m. Pruszków Raszyn KPPSP Pruszków
Ilość zdarzeń w 1999 r. 377 122 127 140 486 144 1 396
Ilość zdarzeń w 2000 r. 358 120 131 135 513 150 1 407
Ilość zdarzeń w 2001 r. 306 131 155 153 537 177 1 459
Ilość zdarzeń w 2002 r. 478 152 233 238 615 196 1 912
Ilość zdarzeń w 2003 r. 475 152 178 172 540 153 1 670
*Informacja o Stanie Bezpieczeństwa Ochrony PrzeciwpoŜarowej oraz o ZagroŜeniach PoŜarowych *Sprawozdanie z interwencji Jednostek Ochrony PrzeciwpoŜarowej na terenie Powiatu Pruszkowskiego w roku 2003
Powiatu,
Zestawienie zdarzeń wg wielkości i rodzaju w latach 1999-2003 Rodzaj zdarzenia
Wielkość
poŜary
małe średnie duŜe b. duŜe
Suma miejscowe zagroŜenie
małe lokalne średnie duŜe
Suma alarmy fałszywe
Suma ŁĄCZNIE
złośliwe w dobrej wierze z inst. wykrywania
1999 820 90 1 1 912 362 38 1 1 402 41 27 14 82 1 396
Ilość interwencji 2000 2001 2002 804 693 881 60 36 53 3 5 1 0 1 0 867 735 935 446 647 886 24 18 9 4 1 1 0 0 0 475 666 896 26 14 29 21 28 37 18 16 15 65 58 81 1 407 1 459 1 912
*Sprawozdanie z interwencji Jednostek Ochrony PrzeciwpoŜarowej na terenie Powiatu Pruszkowskiego w roku 2003
86
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
2003 851 77 4 1 933 638 5 0 0 643 36 44 14 94 1 912
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Zestawienie przypuszczalnych przyczyn powstawania zdarzeń Przypuszczalna przyczyna poŜaru
Ilość Ilość Ilość Ilość Ilość zdarzeń zdarzeń zdarzeń zdarzeń zdarzeń w 1999 r. w 2000 r. w 2001 r. w 2002 r. w 2003 r. Podpalenia (umyślne) w tym akty 693 643 509 681 729 terroru Wady urządzeń i instalacji 21 27 22 26 10 elektrycznych, odbiorników Wady elektrycznych urządzeń 8 1 1 5 grzewczych NieostroŜność osób dorosłych 14 13 21 16 5 przy posługiwaniu się ogniem otwartym (np. papierosy) NieostroŜność osób dorosłych w 12 18 17 17 17 pozostałych przypadkach NieostroŜność osób nieletnich 7 1 3 4 Nieprawidłowa eksploatacja 7 9 8 14 17 urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe Wady urządzeń ogrzewczych 5 7 7 4 6 Inne przyczyny 38 29 31 30 27 Nieustalone 107 119 116 138 122 SUMA 912 867 735 935 933 *Sprawozdanie z interwencji Jednostek Ochrony PrzeciwpoŜarowej na terenie Powiatu Pruszkowskiego w roku 2003
Analizując dane statystyczne, moŜna zauwaŜyć następujące trendy: stale rośnie liczba zdarzeń o charakterze miejscowych zagroŜeń (usuwanie skutków gwałtownych warunków pogodowych, wypadków drogowych, stłuczek, usuwanie zanieczyszczeń na drogach stwarzających zagroŜenie dla kierujących, usuwanie gniazd owadów Ŝądlących, itp.); liczba poŜarów zaleŜy głównie od warunków pogodowych w poszczególnych okresach roku, a przewidywania na kolejne lata moŜna wiązać z prognozami okresów suszy na dany rok; głównymi siłami ratowniczymi dla powiatu są siły PSP chociaŜ ze względu na duŜą liczbę zdarzeń rośnie ciągle udział przy zdarzeniach jednostek OSP (rośnie zapotrzebowanie na lepsze wyposaŜenie tych jednostek). Porównanie ilości zdarzeń w Powiecie Pruszkowskim oraz powiatach sąsiednich w 2002 roku L.p. 1 2 3 4
Powiat (KP PSP) Powiat Pruszkowski Powiat Grodziski Powiat Piaseczyński Powiat Warszawski - Zachodni
Ilość zdarzeń na jedną JRG 1 912 1 297 1 424 1 296
*Sprawozdanie z interwencji Jednostek Ochrony PrzeciwpoŜarowej na terenie Powiatu Pruszkowskiego w roku 2003
W skali Województwa Mazowieckiego Powiat Pruszkowski pod względem ilości zdarzeń przypadających na jedną Jednostkę Ratowniczo – Gaśniczą znajduje się na drugim miejscu.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
87
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Priorytetowym zadaniem inwestycyjnym dla Komendy Powiatowej Państwowej StraŜy PoŜarnej w Pruszkowie jest wybudowanie nowej straŜnicy. Projekt budowy straŜnicy powiatowej w Pruszkowie został wyłoniony w drodze konkursu, a załoŜenia do projektu zostały wypracowane przez wszystkie słuŜby oraz załogę KP PSP w Pruszkowie. Budowa obiektu będzie kosztowała około 6 500 000 zł, a środki pochodzić będą z budŜetu państwa. Powierzchnia działki wynosi 7 000 m², a powierzchnia zabudowy wyniesie łącznie z istniejącą halą 1 400 m². W przyszłej straŜnicy zostanie zapewnione miejsce na stanowisko kierowania wspólne dla dyspozytora pogotowia i straŜy oraz doraźnie dla Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego. W straŜnicy będą przewidziane rezerwowe pomieszczenia, które będą mogły być przeznaczone np. dla punktu ratownictwa medycznego.
88
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4.7
0RGANIZACJE POZARZĄDOWE
Na terenie Powiatu Pruszkowskiego istotną rolę odgrywają organizacje pozarządowe, będące synonimem społeczeństwa obywatelskiego. Stwarzają przestrzeń swobodnego wyraŜania i realizacji swoich pragnień i zapewnia usług odpowiadających potrzebom ludzi. Organizacje, które wchodzą w skład społeczeństwa obywatelskiego, mobilizują obywateli i stwarzają warunki, w których lokalna społeczność ma szerokie pole działania. Cechą tych inicjatyw obywateli jest ich świadomość roli jaką odgrywają w umacnianiu demokracji. Wśród organizacji pozarządowych działających na terenie powiatu znajdują się stowarzyszenia, kluby i organizacje sportowe oraz fundacje.
1. Stowarzyszenia mające siedzibę na terenie powiatu w tym:
-
144
budowy demokracji rozwoju samorządności, społeczeństwa obywatelskiego i ochrony praw obywatelskich
24
ekologii, ochrony przyrody i zasobów naturalnych środowiska
20
rozwoju kulturalnego i fizycznego, w tym:
37
- pamięci narodowej,
2
- harcerstwo
3
- oświaty i nauki
12
- kultura, muzyka, rozrywka
11
- sportu, wypoczynku i rekreacji
9
rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości
11
zdrowia i pomocy społecznej
19
bezpieczeństwa
20
inne problemowe: specjalistyczne i hobbystyczne
13
2.
Kluby i organizacje sportowe
-
34
3.
Uczniowskie Kluby Sportowe
-
36
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
89
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5.
OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. stanowi, Ŝe Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŜonego rozwoju oraz wskazuje, iŜ ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. 5.1
OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU
W wyniku wielowiekowego oddziaływania działalności ludzkiej przyroda na terenie Powiatu Pruszkowskiego została silnie przekształcona. Pomimo silnego zurbanizowania tego terenu występują tu jednak obszary o znaczących walorach przyrodniczych; część z nich została objęta róŜnego rodzaju formami ochrony. Są tu trzy rezerwaty przyrody, obszar chronionego krajobrazu, znaczna ilość pomników przyrody. Zostaną one omówione bardziej szczegółowo poniŜej. Rezerwaty Przyrody Do największych walorów przyrodniczych powiatu naleŜy zaliczyć ornitologiczny rezerwat przyrody Stawy Raszyńskie. Jest on połoŜony po obu stronach Alei Krakowskiej, pomiędzy Raszynem a Jankami. Od zachodu graniczy z wsią Puchały, a od wschodu z Instytutem Melioracji i UŜytków Zielonych w Falentach, który jednocześnie administruje terenem. Rezerwat ten został utworzony w 1978 r. Jego powierzchnia wynosi 110 ha, z tego 11 stawów hodowlanych zajmuje powierzchnię przeszło 90 ha Stawy te załoŜono około 200 lat temu. Początkowo nawadniała je rzeczka Mrowa, w dolinie której ulokowane są zbiorniki. Ze względu jednak na jej zanieczyszczenie obecnie wody czerpie się ze źródliska we wsi Laszczki. Rezerwat, który jest w zasadzie zamknięty dla turystów, moŜna jednak zwiedzać korzystając z istniejących dróg biegnących przede wszystkim po istniejących groblach. Z gniazdujących tu ptaków najłatwiej zauwaŜyć łabędzie, perkozy (występują tu 4 ich gatunki: perkoz dwuczuby, rdzawy i zausznik oraz perkozek) i kaczki (obok krzyŜówki moŜna spotkać tu głowienkę, czernicę i płaskonosa). Późną jesienią, zimą i wiosną nad stawami moŜna zaobserwować inne gatunki, w tym wiele takich, które wpisano do Polskiej Czerwonej Księgi Ginących Kręgowców. Są to m.in.: bataliony, kaczka róŜaniec, i świstun, cyraneczki, sieweczki, brodźce: leśny, piskliwy, samotny i śniady. W sumie stwierdzono tu gniazdowanie przeszło 100 gatunków ptaków, a dodatkowe 50 gatunków pojawia się tu w okresie przelotów. Na dzielących stawy groblach mieszkają m.in. kuny, lisy, zające i piŜmaki. Groble porośnięte są olszami, klonami i wiązami, stawy okala zwarty szuwar pałki, manny mielec, turzyc i trzcin. Innym bardzo cennym przyrodniczo obszarem jest kompleks leśny Lasów Młochowskich, na terenie którego zlokalizowane są dwa rezerwaty przyrody: Młochowski Grąd i Młochowski Łęg. Las Młochowski stanowi pozostałość dawnej Puszczy Jaktorowskiej. Teren tu jest lekko falisty, poprzecinany licznymi rzeczkami i strumieniami. Występują tu zróŜnicowane siedliska leśne. W siedliskach boru o charakterze naturalnym występują liczne okazałe egzemplarze sosny i dębu. W runie występują borówczyska, mchy, szczawiki, zawilce, konwalie i in. Na siedliskach grądu występują oba gatunki krajowych dębów: szypułkowi i bezszypułkowy, z niewielką domieszką sosny. W podszycie występuje grab, lipa, osika i brzozy. W runie spotkać moŜna krzewy i podrosty leszczyny, jarzębiny, występują tu takŜe licznie zawilce. Na siedlisku łęgu przystrumykowego spotyka się stare olchy, w bujnym runie występują wysokie pokrzywy, chmiel i wiele innych gatunków. Na terenie omawianego kompleksu leśnego występują dwa rezerwaty:
90
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
„Młochowski Grąd”, którego nazwa wywodzi się od uroczyska leśnego ”Młochów”, utworzony został w latach osiemdziesiątych XX wieku. Jego powierzchnia wynosi 27 ha. Celem utworzenia tego rezerwatu leśnego było zachowanie resztek naturalnych zbiorowisk leśnych z panującym zespołem grądu wysokiego i fragmentem boru mieszanego kontynentalnego. Rezerwat „Młochowski Grąd” jest udostępniony dla turystyki i spacerowiczów, którzy mogą korzystać z dróg leśnych oraz szlaku turystycznego. Rezerwat „Młochowski Łęg”, którego powierzchnia wynosi 12,04 ha chroni zbiorowiska łęgowe występujące w dolinie rzeki Utraty, której szerokość w tym biegu wynosi 1,20-1,80m. Rezerwat chroni pospolity niegdyś typ lasu łęgowego oraz niewielkie fragmenty zbiorowisk grądowych. Pomniki przyrody W granicach Powiatu Pruszkowskiego rośnie 148 drzew uznanych za pomniki przyrody oraz 10 zabytkowych alei drzew w wieku 70-140 lat głównie obsadzonych lipą drobnolistną Do najciekawszych okazów naleŜą: lipa drobnolistna o obwodzie pnia na wysokości 1,3 m od ziemi – 726 cm znajdująca się w Pęcicach dąb szypułkowy o obwodzie pnia 642 cm, a wysokości 25 m rosnący obok Gajówki Chojak lipa drobnolistna o pięknym pokroju, o obwodzie pnia 533 cm i wysokości 29 m rosnąca we wsi Owczarnia – Willa Kazimierówka miłorząb dwuklapkowy – bardzo rzadki okaz łączący cechy drzewa liściastego i iglastego o obwodzie pnia 211 cm, wysokości 15 m rosnący przy ul. Rynek w Brwinowie. „Aleja Zosiańskie” z 43 lipami w Otrębusach, szpaler 18 buków o obwodach 157-264 cm rosnących na terenie Zespołu Szkół Agroekonomicznych w Brwinowie, 32 modrzewie o obwodach 120-237 cm rosnące na terenie Leśnictwa Młochów.
Gmina Brwinów Michałowice Nadarzyn Piastów Pruszków Raszyn SUMA
Pomniki przyrody na terenie Powiatu Pruszkowskiego Ogółem Pojedyncze drzewa Grupy drzew Aleje zabytkowe Głazy Inne szt. szt. 54 45 2 5 1 1 38 36 2 37 31 3 3 1 1 29 29 6 6 165 148 5 10 1 1
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
ZagroŜenia środowiska przyrodniczego ZagroŜenia lasów wiąŜą się z oddziaływaniem czynników naturalnych [gradacje owadów, infekcje grzybowe, szkody wyrządzone przez zwierzynę płową, warunki pogodowe, itp.],oraz antropogenicznych [zanieczyszczenia wód, powietrza, gleby, zmiany stosunków wodnych, poŜary]. Do szczególnych zagroŜeń naleŜą poŜary. Szacuje się, Ŝe ich najczęstszymi ich przyczynami są podpalenia [około 47%] oraz nieostroŜność w obchodzeniu się z ogniem [około 46%]. Ponadto niekorzystna jest duŜa fragmentacja kompleksów leśnych oraz wzrost urbanizacji i uprzemysłowienia.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
91
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
ZagroŜeniem dla terenów chronionych jest niewystępowanie otulin i brak świadomości ekologicznej wśród mieszkańców. Pomniki przyrody, które w większości znajdują się wzdłuŜ głównych dróg, są zagroŜone przez rozbudowę infrastruktury technicznej dla potrzeb mieszkalnictwa. Podstawowymi źródłami zanieczyszczenia wód powierzchniowych są zakłady przemysłowe, większe skupiska ludności, odprowadzające ścieki systemami kanalizacyjnymi. DuŜe znaczenie mają równieŜ spływy powierzchniowe pochodzenia rolniczego zawierające związki biogenne, środki ochrony roślin oraz wypłukiwane frakcje gleby. Problemem jest takŜe odprowadzanie do rzek nieoczyszczonych wód opadowych z terenów zakładów, ciągów komunikacyjnych i miast. Dominującym typem gospodarki odpadami na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest zbiórka wymieszanych odpadów komunalnych. Wynikiem braku świadomości ekologicznej mieszkańców oraz braku egzekucji obowiązku przez gminy są „dzikie” wysypiska odpadów. ZagroŜeniem dla wód podziemnych jest przedostawanie się zanieczyszczeń oraz zwiększony pobór (wyŜszy niŜ wielkość zasilania). Najbardziej naraŜone na zanieczyszczenia są wody występujące najpłycej i nieizolowane od powierzchni utworami trudno przepuszczalnymi, intensywnie zasilane przez opady atmosferyczne. JAKOŚĆ WÓD POWIATU PRUSZKOWSKIEGO Wody podziemne Na obszarze Powiatu Pruszkowskiego występują wody podziemne związane z utworami geologicznymi: czwartorzędowymi, trzeciorzędowymi. Poziom czwartorzędowy ma zasadnicze znaczenie ze względu na największe zasoby eksploatacyjne powiatu, najłatwiejszą ich odnawialność oraz najpłytsze występowanie. Na obszarze powiatu utwory wodonośne tej warstwy charakteryzują się zmienną głębokością występowania, róŜną miąŜszością i wydajnością uzyskiwaną z poszczególnych ujęć oraz zróŜnicowanym stopniem izolacji. Znaczne zasoby tych wód związane są z dolinami i pradolinami, a przez to naraŜone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek. Z kolei w obrębie najstarszych pięter wodonośnych przewaŜają zbiorniki otwarte nieizolowane, podatne na zanieczyszczenia ze względu na ich charakter: szczelinowo-krasowy i szczelinowo-porowy. Wody trzeciorzędowe ze względu na znacznie lepszą izolację warstw, w których występują, charakteryzują się znacznie lepszą jakością. Bardzo waŜnym zbiornikiem wód podziemnych o dobrej i trwałej jakości (dobra izolacja od zanieczyszczeń) jest oligoceński poziom wodonośny (piętro trzeciorzędowe). Na terenie powiatu jako twór trzeciorzędowy znajduje się tzw. „Rynna Brwinowska”, która jest unikatowym zbiornikiem wód podziemnych w skali kraju. Olbrzymie zasoby wodne o powierzchni 35 km kwadratowych szacuje się na ok. 1mld metrów sześciennych. Jakość wód podziemnych na omawianym obszarze jest zróŜnicowana. Wody gruntowe są zazwyczaj II i III klasy. Wody wgłębne charakteryzuje na ogół lepsza jakość, zazwyczaj mieszczą się one w klasie Ib lub II. Zmiany jakości wód podziemnych moŜna prześledzić na przykładzie zasobów wodnych Brwinowa.
92
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Zmiana jakości wód podziemnych na przykładzie Brwinowa w latach 1997 – 2000
Numer ujęcia Brwinów-1 Brwinów-2 Brwinów-3 Brwinów (studnia prywatna) Brwinów (studnia prywatna)
Stratygrafia Trzeciorzęd Trzeciorzęd Czwartorzęd Czwartorzęd Czwartorzęd
Głębokość stropu [m ppt] 212 156,5 1,4 0,6 0,6
Klasa wód w latach 1997 1998 2000 Ib II Ib Ib Ib Ib III Ib Ib Ib Ib II III III II
Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Wody powierzchniowe System wód powierzchniowych powiatu budują liczne naturalne cieki wodne, z których największym jest rzeka Utrata oraz kanały melioracyjne i zbiorniki wodne pochodzenia antropogenicznego Największy kompleks tworzą Stawy Raszyńskie, będące rezerwatem przyrody. W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar powiatu naleŜy do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Podstawowa sieć rzeczna w powiecie (rzeki i kanały) liczy 71,939 km, z czego 63,639 km jest uregulowana. Wody płynące zajmują powierzchnię 78,3 ha. Rzeka Utrata jest prawostronnym dopływem Bzury, do której uchodzi w 25,6 km w mieście Sochaczew (Powiat Sochaczewski). Całkowita długość rzeki wynosi 76,5 km. Rzeka swój początek bierze w okolicach miejscowości śelechów (Powiat Grodziski) i przepływa przez powiat: grodziski, piaseczyński, pruszkowski, zachodni warszawski, sochaczewski. Powierzchnia zlewni rzeki Utraty wynosi 792 km2. Główne jej dopływy to Raszynka, Kanał Konotopa, Rokitnica, Kanał OŜarowski, Stara Rokitnica, Rów z Leszna, Korytnica i Teresinka. Rzeka płynie przez tereny uŜytkowane w głównej mierze rolniczo, tereny leśne zajmują jedynie ok. 11 % powierzchni zlewni. Dolina Utraty w górnym biegu rzeki jest wąska i słabo ukształtowana. PoniŜej Mrokowa, przechodząc juŜ w granice Powiatu Pruszkowskiego, rzeka Utrata przepływa przez szereg stawów. W środkowym biegu meandruje w dolinie znacznie szerszej i podmokłej. Utrata przepływa przez następujące większe miejscowości Powiatu Pruszkowskiego: Nadarzyn, Komorów Wieś, Pruszków. Teren zlewni jest zurbanizowany, a ścieki do wód odprowadzane są z kilkudziesięciu zakładów. W dolnym biegu rzeka przyjmuje ścieki komunalne z Sochaczewa (Powiat Sochaczewski), a takŜe zakładów i nieruchomości zlokalizowanych na terenie tego powiatu. Na obszarze powiatu największą ilość ścieków odprowadza oczyszczalnia ścieków w Pruszkowie. W miejscu zrzutu tych ścieków, na podstawie przeprowadzonych kontroli przed przebudową oczyszczalni, stwierdzono przekroczenie niektórych wskaźników m.in. BZT5 (ok. 122 mg O2/dm3), co świadczyło o niewystarczającym stopniu oczyszczania ścieków. Wynikiem tego jest bardzo zła jakość wody w Utracie. Rzeka od Pruszkowa ma charakter pozaklasowy, a na znacznej długości przypomina odkryty kolektor ściekowy. Woda ma nienaturalną barwę i specyficzny zapach. Badania laboratoryjne wykazują, Ŝe w wodzie w ciągu prawie całego roku nie ma tlenu rozpuszczonego lub występuje on w bardzo małych ilościach. Zawartość substancji organicznych łatwo rozkładalnych (BZT5) wynosiła nawet około 100 mg O2/dm3, obserwowano równieŜ wysokie stęŜenia związków azotowych, fosforowych i stałe występowanie bakterii z grupy coli. Ze względu na znaczenie rzeki (zarówno przyrodnicze, jak i społeczne – związane z jej przebiegiem przez obszar parku w śelazowej Woli) poprawę jakości jej wód naleŜy uznać za jeden z priorytetów programu ochrony środowiska Powiatu Pruszkowskiego. Wymagać to będzie jednak szerszych prac, gdyŜ podobną, złą jakość mają wody wszystkich dopływów Utraty.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
93
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Jakość wód w wybranych rzekach Powiatu Pruszkowskiego Nazwa rzeki
Rok badań
Ilość punktów na rzece
Badana długość rzeki (km)
Utrata Raszynka Rokitnica Mrówka Zimna Woda Stara Rokitnica
2000 2000 2000 2000 2000
10 2 2 2 2
68,2 5,6 11,1 7,6 16,3
Klasyfikacja rzek (km) fizykobakteriologiczna Ogólna chemiczna II III non II III non II III non 0 0 68,2 0 10,4 57,8 0 0 68,2 0 0 5,6 0 0 5,6 0 0 5,6 0 0 11,1 0 0 11,1 0 0 11,1 0 0 7,6 0 0 7,6 0 0 7,6 0 0 16,3 0 0 16,3 0 0 16,3
2000
1
0,9
0
0
0,9
0
0
0,9
0 0
0,9
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie 2000 r.
Jakość wód zbiorników występujących na terenie powiatu jest prawdopodobnie nieco lepsza niŜ jakość wód płynących, brak jest jednak wystarczających danych na ten temat. Reasumując naleŜy stwierdzić, Ŝe ze względu na złą jakość występujących na terenie powiatu wód powierzchniowych działania na rzecz poprawy ich jakości powinny być traktowane jako jeden z priorytetów programu ochrony środowiska. Warto jednak zauwaŜyć, Ŝe działania te – jeśli mają być skuteczne – muszą być prowadzone we współpracy z sąsiednimi powiatami i gminami, gdyŜ na jakość płynących przez teren Powiatu Pruszkowskiego cieków wpływają zanieczyszczenia odprowadzane do wód takŜe z obiektów zlokalizowanych poza jego obszarem.
94
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5.2
GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA
Woda na cele komunalne i gospodarcze na terenie Powiatu Pruszkowskiego jest pobierana z róŜnych źródeł: wodociągów czerpiących wodę zarówno z własnych ujęć wody podziemnej (m.in. Brwinów) jak i pozyskujących wodę z ujęcia powierzchniowego w Warszawie (m.in. Pruszków i Piastów) jak i ze studni eksploatujących wody trzeciorzędowe (takŜe oligoceńskie) oraz czwartorzędowe. Sieć wodociągowa w Powiecie Pruszkowskim ma 483,3 km tj. 1,96 km sieci wodociągowej na km2 powierzchni powiatu. Na jakość wód powierzchniowych wpływają uwarunkowania naturalne: warunki klimatyczne, hydrograficzne, tempo przebiegu procesów biohydrochemicznych w wodach (tzw. zdolność samooczyszczania się wód), presje antropogeniczne. W ostatnich latach oddziaływanie źródeł przemysłowych uległo istotnemu ograniczeniu. PowaŜnymi czynnikami obniŜającymi jakość wód w Powiecie Pruszkowskim pozostają nadal:
spływy powierzchniowe z terenów wiejskich, ścieki komunalne odprowadzane do odbiorników systemami kanalizacyjnymi, wody opadowe, zakwaszenie odpadów, dzikie składowiska odpadów.
W ostatnich latach w Powiecie Pruszkowskim nastąpił znaczący rozwój infrastruktury technicznej chroniącej wody powierzchniowe przed zanieczyszczeniem. Z oczyszczalni ścieków korzysta około 40 % ludności powiatu. Większość oczyszczalni to jednak małe obiekty, zdolne obsługiwać jednostki osadnicze o równowaŜnej liczbie mieszkańców (RLM) poniŜej 2000. Oczyszczalnie ścieków powyŜej 2000 RLM posiadają tylko: Domy Towarowe „Casino” S.A. w Jankach, Pruszków (MPWiK w Warszawie), Urząd Gminy Raszyn, Urząd Gminy Nadarzyn. Większość oczyszczalni nie jest w pełni wykorzystana. Główną przyczyną tej sytuacji jest zbyt krótka sieć kanalizacyjna i niedostatek dobrze pracujących punktów zlewnych. Niektóre z oczyszczalni ścieków wykazują okresowe przekroczenia dopuszczalnych wskaźników zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach (głównie fosforu ogólnego i azotu ogólnego). Główną przyczyną w/w sytuacji jest niski stopień oczyszczania w istniejących oczyszczalniach (brak trzeciego stopnia oczyszczania) oraz niewłaściwa eksploatacja oczyszczalni. Wykaz oczyszczalni na terenie Powiatu Pruszkowskiego Lp. Zarządzający
Gmina Miejscowość
Rodzaj oczyszczalni biologiczna
1.
Dom Pomocy Społecznej w Czubinie
Brwinów Czubin
2.
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie Oczyszczalnia miejska w Pruszkowie EC Warszawskie S.A. EC Pruszków Pruszkowskie Zakłady Materiałów Izolacyjnych w Pruszkowie
Pruszków Pruszków
3. 4.
Pruszków Pruszków Pruszków Pruszków
Projektowana przepustowość (m3/d) 49,0
52 000,0 Mechaniczno biologiczna
Wody deszczowe mechaniczna
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Odbiornik
Rokitnica Utrata Bzura Utrata - Bzura
Utrata 12,0
Utrata - Bzura
95
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5.
Zakłady Akumulatorowe ZAP S.A. w Piastowie
Piastów Piastów
6.
Samodzielny Zespół Michałowice Publicznych Zakładów Komorów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Komorowie 7. Urząd Gminy Brwinów Brwinów oczyszczalnia gminna Parzniew 8. Krajowe Centrum Doradztwa Brwinów Rozwoju Rolnictwa i Brwinów Obszarów Wiejskich w Brwinowie 9. HERMES TOUR Sp. z o.o. w Nadarzyn Nadarzynie Nadarzyn 10. Urząd Gminy Nadarzyn Nadarzyn oczyszczalnia miejska Nadarzyn 11. SCANIA POLSKA S.A. w Nadarzyn Starej Wsi Stara Wieś
Mechaniczno chemiczna
250,0
Rów melioracyjny -Kanał Konotopa -Utrata Utrata - Bzura
biologiczna
23,0
biologiczna
100,0
biologiczna
120,0
Mechaniczno biologiczna Mechaniczno biologiczna biologiczna
22,0
Rów Mrówka
1000,0
Zimna Woda
31,5
Rów ZW 10 i rz. Zimna Woda Rów U-31 Utrata Bzura Rów melioracyjny Zimna Woda
Rów A Zimna Woda Rów ZW-13 Zimna Woda
12. Jednostka Wojskowa Nr 2380 w Ruścu
Nadarzyn Rusiec
Mechaniczno biologiczna
30,0
13. Specjalny Ośrodek Wychowawczy Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryjnej w Kostowcu 14. Urząd Gminy Nadarzyn oczyszczalnia gminna 15. Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Oddział Młochów 16. Urząd Gminy Nadarzyn oczyszczalnia gminna
Nadarzyn Kostowiec
Mechaniczno Biologiczna BIKON
55,0
Nadarzyn Młochów Nadarzyn Młochów
Mechaniczno biologiczna biologiczna
60,0
Nadarzyn Walendów
Mechaniczno biologiczna
150,0
17. Centrum Mody Warszawa Sp. z o.o. w Nadarzynie – Kajetanach 18. 3M Poland Sp. z o.o. w Kajetanach
Nadarzyn Nadarzyn Kajetany Nadarzyn Nadarzyn – Kajetany
Mechaniczno biologiczna
20,0
34,0
19. Domy Towarowe CASINO S.A. w Warszawie Centrum Handlowe „GEANT” w Jankach 20. IKEA Polska S.A. w Jankach
Raszyn Janki
Biologiczna, bioreaktor osad czynny niskoobciaŜony biologiczna
230,0
Rów R-4 Raszynka Utrata
biologiczna
65,0
Rów E-4
biologiczna z podwyŜszonym usuwaniem biogenów biologiczna z podwyŜszonym usuwaniem biogenów
2920,0
RRÓW c Raszynka Utrata
300,0
Rów R-12 Raszynka Utrata
21. Urząd Gminy Raszyn oczyszczalnia gminna
22. Handlowo Spółdzielnia Dawidach
96
– Rolnicza DAWIDY w
Raszyn Janki Raszyn Falenty
Raszyn Dawidy
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
60,0
Rów U34 i rz. Utrata Rów ZW13/2 rz. Zimna Woda Rów melioracyjny i rz. Utrata Bzura Rów u-7 Utrata Bzura Zimna Woda
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
23. Instytut Badawczy Leśnictwa w Warszawie Ośrodek Dioświadczalny w Sękocinie Las 24. Metra Pooland Aluminium Sp. z o.o. URZUT
Raszyn Sękocin Las
biologiczna
37,0
Rów U-5 Utrata Bzura
Urzut Nadarzyn
Mechaniczno chemiczna
62,0
Rz. Zimna Woda
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Największą oczyszczalnią ścieków działającą na terenie powiatu jest mechaniczno – biologiczna grupowa oczyszczalnia ścieków w Pruszkowie o przepustowości 38 tys. m³/dobę. Oczyszcza ona głównie ścieki komunalne z terenu Pruszkowa, Piastowa, Gminy Michałowice, Ursusa (jako dzielnicy Warszawy) oraz Gminy OŜarów Mazowiecki. Przyłącza kanalizacyjne wykonane na terenie powiatu w latach 2001 – 2002. Gmina
Ilość przyłączy kanalizacyjnych Ilość przyłączy kanalizacyjnych Tendencje: wykonanych w latach 2001 wykonanych w latach 2002 [szt.] [szt.] Brwinów 45 74 wzrost Michałowice 1288 1539 wzrost Nadarzyn 426 526 wzrost Piastów 86 114 wzrost Pruszków b.d. b.d. b.d. Raszyn 906 1606 wzrost * Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Długość czynnej sieci kanalizacji sanitarnej w poszczególnych gminach Powiatu Pruszkowskiego Gmina Brwinów Gmina Michałowice Gmina Nadarzyn Miasto Piastów Miasto Pruszków Gmina Raszyn
14,7 km 37,3 km 18,1 km 46,2 km 107,9 km 26,5 km
*Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Ścieki z gospodarstw rolnych oraz zabudowy indywidualnej na terenie Powiatu Pruszkowskiego odprowadzane są do indywidualnych szamb przydomowych, a następnie wywoŜone do oczyszczalni ścieków. Na terenie powiatu jedynie nieliczne domy jednorodzinne korzystają z przydomowych oczyszczalni ścieków. Melioracje wodne Na terenie Powiatu Pruszkowskiego zmeliorowanych jest 9 170 ha uŜytków rolnych. Do utrzymywania zlokalizowanych na terenie powiatu sztucznych zbiorników wodnych wykorzystywane są jazy, większość z nich posadowiono na rzece Utracie. Część z tych urządzeń jest w złym stanie technicznym i wymaga remontu.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
97
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Jazy zlokalizowane na terenie Powiatu Pruszkowskiego Nazwa cieku Utrata Utrata Utrata Utrata Utrata Raszynka Zimna Woda Rokitnika Nowa
Hektometry 47 + 420 49 + 240 56 + 390 56 + 895 59 + 135 3 + 340 5 + 494 9 + 000
Lokalizacja Pruszków Pęcice Strzeniówka Walendrów Walendów Reguły Parzniew Śluza piętrząca Brwinów
Rok budowy 1976 1962 1968 1971 1971 -
Gmina M.Pruszków Michałowice Nadarzyn Nadarzyn Nadarzyn Michałowice Brwinów Brwinów
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Sytuacja w zakresie melioracji w poszczególnych gminach Powiatu Pruszkowskiego przedstawia się następująco (stan na 31.12.2002 r.):
Gmina
Brwinów Michałowice Nadarzyn Piastów Pruszków Raszyn Razem:
Powierzchnia uŜytków rolnych wymagających melioracji ha 3 082 1 522 3 874
Powierzchnia uŜytków rolnych zmeliorowanych ha 2 761 1 184 3 672
Powierzchnia uŜytków rolnych oczekujących na meliorację ha 450 1 290
Stopień zaspokojenia potrzeb melioracji % 79,9 77,8 63,8
162 1 717 10 357
162 1 391 9 170
50 1 790
100 81,0 74,1
* Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Z powyŜszych danych wynika, Ŝe istnieją znaczne potrzeby w zakresie kontynuowania prac melioracyjnych.
98
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5.3
GOSPODARKA ODPADAMI
Problemy gospodarki odpadami zostały przedstawione w „Planie gospodarki odpadami Powiatu Pruszkowskiego”. 1. W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi: Brak dokładnych danych dotyczących ilości wytwarzanych odpadów komunalnych i gospodarowania nimi. (Firmy wywoŜące odpady w większości nie składają raportów gminom w tej sprawie). Na podstawie dostępnych informacji moŜna stwierdzić, Ŝe dominuje unieszkodliwianie odpadów komunalnych poprzez ich składowanie. Część odpadów komunalnych jest wywoŜona w sposób niekontrolowany do lasów, zagłębień terenów oraz w inne miejsca do tego celu nie przeznaczone. Gminy na bieŜąco identyfikują „dzikie składowiska”, które obniŜają walory krajobrazowe oraz zanieczyszczają środowisko i określają działania w celu likwidacji tych składowisk. Działania w tym zakresie pociągają za sobą jednak znaczące koszty. Odpady komunalne są często palone w kotłowniach lokalnych lub na powierzchni ziemi zanieczyszczając powietrze, wywołując emisję substancji złowonnych, niszcząc Ŝycie biologiczne w glebie. Podstawowym systemem zbierania odpadów komunalnych jest zbiórka odpadów mieszanych. Mimo rozwijającego się systemu selektywnej zbiórki odpadów, na składowiska trafiają odpady komunalne zawierające w swym składzie odpady niebezpieczne. Koszty systemu gospodarki odpadami komunalnymi nie obejmują rzeczywistych wydatków gmin. Obecny system gospodarki odpadami komunalnymi nie spełnia wymogów Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, a w szczególności: o zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów o odpowiedniego stopnia odzysku surowców wtórnych z odpadów. 2. Brak informacji o ilości padniętych zwierząt oraz brak systemu zbierania i unieszkodliwiania padliny. 3. Pomimo funkcjonowania złomowisk posiadających stosowne zezwolenia, nie wszystkie „wraki samochodowe” do nich trafiają . 4. Brak informacji o rzeczywiście wytwarzanych odpadach niebezpiecznych powstających w gospodarstwach domowych oraz systemu zbierania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. 5. Prowadzący działalność gospodarczą nie w pełni respektują przepisy prawa dotyczące gospodarowania wytwarzanymi przez siebie odpadami. 6. Usprawnienia wymaga gospodarka odpadami z oczyszczalni ścieków. 7. Niezbędne są działania dla poprawy gospodarki odpadami opakowaniami i osiągnięcia na terenie powiatu wymaganych poziomów odzysku poszczególnych rodzajów odpadów tego typu. MoŜe być to osiągnięte przez rozwinięcie systemu selektywnej zbiórki i recyklingu tych odpadów. 8. Zapewnienie właściwego funkcjonowania systemu gospodarki odpadami na terenie powiatu, wymaga takŜe m.in.: zakończenia do 31 grudnia 2009 r. rekultywacji składowisk „Rusiec” i „Góra śbikowska” konsekwentnego wdraŜania systemu segregacji odpadów komunalnych, wydzielania ze strumienia odpadów komunalnych występujących w nim odpadów niebezpiecznych, dokonania pełnej inwentaryzacji miejsc występowania eternitu i opracowania systemu jego zbiórki, prowadzenia systematycznej edukacji ekologicznej społeczeństwa.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
99
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5.4
OCHRONA POWIETRZA
Jakość powietrza atmosferycznego na terenie Powiatu Pruszkowskiego nie jest zadowalająca. Składają się na to dwie podstawowe przyczyny: oddziaływanie źródeł lokalnych, oddziaływanie zanieczyszczeń z aglomeracji warszawskiej i sąsiednich powiatów. Wśród lokalnych źródeł zanieczyszczenia największy wpływ na pogorszenie jakości powietrza mają: emisja punktowa z podmiotów gospodarczych; niska emisja: z pieców węglowych w indywidualnych budynkach jednorodzinnych, zakładów przemysłowych, gospodarstw ogrodniczych itp. transport samochodowy, nielegalne spalanie odpadów (w piecach domowych i innych), Szczególnym rodzajem uciąŜliwości na terenie powiatu jest emisja substancji złowonnych, zwłaszcza wokół ferm hodowlanych, oczyszczalni ścieków, zakładów przetwórczych itp. Emisja Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego z terenu Powiatu Pruszkowskiego została rozpoznana przez WIOŚ w odniesieniu do emisji punktowej, powierzchniowej i liniowej. Wielkość emisji ze źródeł punktowych została przedstawiona w poniŜszej tabeli. Pod względem ilości odprowadzanego do powietrza, ze źródeł punktowych, dwutlenku siarki Powiat Pruszkowski zajmuje drugie miejsce (po Powiecie Kozienickim) w Województwie Mazowieckim. Równie duŜa jest emisja dwutlenku azotu – Powiat Pruszkowski jest trzecim co do wielkości emisji powiatem województwa (po kozienickim i wołomińskim). Znacząco mniejszy jest udział powiatu w ogólnym bilansie emisji województwa pod względem emisji tlenku węgla i pyłu zawieszonego PM10. Powietrze atmosferyczne oprócz wód powierzchniowych jest najbardziej wraŜliwym na zanieczyszczenia komponentem środowiska, a jednocześnie bezpośrednio decydującym o warunkach Ŝycia człowieka, zwierząt i roślin. O stanie powietrza decydują zanieczyszczenia z lokalnych emitorów oraz zanieczyszczenia płynące z Warszawy. Do tych pierwszych naleŜą kotłownie zakładowe i osiedlowe oraz zakłady przemysłowe. Zanieczyszczenia z tych obiektów powodują zwiększenie obecności w powietrzu SO2, NO i pyłu opadającego. Przy silnej koncentracji zabudowy pewien wpływ na pogorszenie się stanu sanitarnego atmosfery ma brak zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszkańców w energię cieplną. Wzrost zanieczyszczenia notuje się w okresie grzewczym.
100
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Badania powietrza w 2003 r. Parametr
Jedno-stki
Liczba pomiarów dobowych w roku Pokrycie roku NajniŜsze stęŜenie dobowe NajwyŜsze stęŜenie dobowe StęŜenie średnie roczne Liczba wartości stęŜ. dobowych większych od 50 µg/m3 Liczba wartości stęŜeń dobowych większych od 65 µg/m3
Punkt Punkt Wartość pomiarowy pomiarowy dopuszczalna w w dla PM10 Pruszkowie Piastowie
340
70
% µg/m3
93.2 26,7
19.2 26.7
µg/m3
177,15
196,7
µg/m3
51,7 129
47,3 21
40 35
6
Wart. dopuszczalne dla PM10 powiększona o margines tolerancji
44,8
35
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
150 100 50 0 Pruszkow ski
Piaseczyński
Grodziski
Warsz.Zach.
Em isja zanieczyszczeń pyłow ych w t. Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
W zakresie emisji pyłowych dla Powiatu Pruszkowskiego wynosiła ona 112 Mg w 2002 roku i była wyŜsza niŜ w powiatach grodziskim i warszawsko-zachodnim ale niŜsza od emisji na terenie Powiatu Piaseczyńskiego – 150 Mg. 150000 100000 50000 0 Pruszkowski
Piaseczyński
Grodziski
Warsz.Zach
Emisja zanieczyszczeń gazowych w t.
Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
101
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
W zakresie emisji zanieczyszczeń gazowych dla Powiatu Pruszkowskiego wynosiła ona 144 358 Mg w 2002 roku i była jedną z najwyŜszych w Województwie Mazowieckim. Emisje zanieczyszczeń w 2002 r. na terenie powiatów: pruszkowskiego, grodziskiego, piaseczyńskiego Powiat
Zanieczyszczenia gazowe [Mg/rok]
Zanieczyszczenia pyłowe [Mg/rok]
pruszkowski grodziski piaseczyński
128 3 138
681 197 1345
Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach oczyszczających pyłowych [%] gazowych [%] 84,5 97,4 48,7 76,0 10,5
Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Jakość powietrza w Powiecie Pruszkowskim jest wynikiem dynamicznej urbanizacji terenów powiatu oraz bezpośredniej migracji zanieczyszczeń drogą powietrzną z powiatów sąsiednich.
102
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5.5
OCHRONA PRZED HAŁASEM
Ochroną przed hałasem objęte są tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy opieki społecznej, pod budynki związane ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieŜy, tereny na cele uzdrowiskowe oraz cele rekreacyjno-usługowe poza miastem. Na terenie Powiatu Pruszkowskiego uciąŜliwy hałas powodują następujące rodzaje źródeł: - źródła komunikacyjne (hałas drogowy, kolejowy i lotniczy), - źródła przemysłowe (zakłady produkcyjne, składy logistyczne), - źródła pozostałe (centra handlowo-usługowe, linie energetyczne, puby, kościoły). Wśród źródeł hałasu wymienionych powyŜej moŜemy wyszczególnić: - źródła punktowe, - źródła wielopunktowe, - źródła powierzchniowe, - źródła liniowe. Najbardziej uciąŜliwy dla człowieka hałas generują źródła komunikacyjne i przemysłowe. Hałas drogowy, naleŜący do grupy źródeł liniowych, występuje w otoczeniu dróg szybkiego ruchu. Są to drogi głównie powiatowe i wojewódzkie. Hałas spowodowany jest duŜym natęŜeniem ruchu w ulicach oraz złą jakością nawierzchni drogowych. Hałas kolejowy powstaje w wyniku eksploatacji linii kolejowych relacji Warszawa – Skierniewice oraz Warszawa - Grodzisk Mazowiecki (Warszawska Kolej Dojazdowa). Klimat akustyczny powiatu jest zagroŜony hałasem lotniczym. W bliskim sąsiedztwie powiatu znajduje się port lotniczy Warszawa-Okęcie. Najbardziej naraŜeni na hałas lotniczy są mieszkańcy gminy Michałowice i gminy Raszyn oraz miasta Pruszków i Piastów. Na części obszarów wymienionych gmin poziomy dopuszczalne hałasu są przekraczane. Do źródeł przemysłowych na terenie powiatu naleŜą źródła punktowe lub wielopunktowe, zlokalizowane w strefach usługowo-produkcyjnych, ale emitujące nadmierny hałas do stref chronionych akustycznie. Na terenie powiatu są to zakłady zlokalizowane na terenie gminy Raszyn i Nadarzyn, w Pruszkowie i Piastowie. Pozostałe źródła hałasu, takie jak centra handlowe powstające w sąsiedztwie zamieszkania zbiorowego lub jednorodzinnego, są istotnym źródłem ponadnormatywnego hałasu. UciąŜliwości akustyczne wywołane są działaniem urządzeń klimatyzacyjno-wentylacyjnych oraz nasilonym ruchem pojazdów dostawczych i osobowych. Dodatkowe uciąŜliwości spowodowane emisją hałasu do środowiska powstają w wyniku działalności małych zakładów.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
103
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
6.
GOSPODARKA I RYNEK PRACY
6.1
PODMIOTY GOSPODARCZE
O wysokiej aktywności gospodarczej na terenie Powiatu Pruszkowskiego świadczy fakt, Ŝe działa tu 18 461 podmiotów gospodarczych. Podmioty gospodarcze na terenie powiatu Dział gospodarki Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo Przemysł Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje Transport, łączność, gosp. magazyn. Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości i firm Administracja publiczna i obrona Edukacja Ochrona zdrowia i opieka społeczna Pozostała działalność Ogółem
Stan na 2003 rok 137 2635 2212 6677 333 1607 570 2529 32 294 581 854 18461
Udział procentowy 0,07 14,27 11,9 36,1 0,18 8,7 3,7 13,6 0,017 15,7 3,1 4,62 100,00
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Ponadto na terenie powiatu zarejestrowano 14 205 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Najwięcej z tych osób prowadzi działalność w zakresie handlu i usług, bardzo rozwinięte jest takŜe przetwórstwo przemysłowe. Podmioty gospodarki narodowej w/g wybranych form własności: o przedsiębiorstwa państwowe - 11 o spółki cywilne – 3 459 o spółdzielnie - 64 o osoby fizyczne – 14 205 Spółki handlowe w/g rodzaju kapitału ogółem - 231 w tym: o państwowych osób prawnych - 7 o prywatnego krajowego – 7 o zagranicznego - 116 *Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Kierunki działalności osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą Ogółem
Przetwórstwo przemysłowe
Budownictwo
Handel i naprawy
Hotele i restauracje
Transport, gosp. magazynowa
Pośrednictwo finansowe
Obsługa Firm i nieruchomości
Inne
14 401
2 013
1 884
4 733
232
1 440
535
1 928
1 339
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie – 2002 r.
104
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Podmioty gospodarki narodowej powiatów okolicznych zarejestrowane w systemie REGON 18461
20000
14295
15000
11061 8590
10000 5000 0 Pruszkowski
Piaseczyński
Grodziski
Warsz.Zach
2002 Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003
Powiat Pruszkowski spośród okolicznych powiatów posiada największą ilość podmiotów gospodarczych. Podmioty gospodarki narodowej w powiatach Województwa Mazowieckiego Stan w dniu 30 VI 2002 r. m. Ostrołęka 6031
przasnyski 4337 Ŝuromiński 2444
sierpecki 2991
mławski 5155
Ostrołęka makowski 3874
ciechanowski 7167
płocki 5160
ostrołęcki 3818
pułtuski 3725
płoński 5364
Płock
ostrowski
wyszkowski 5802
legionowski nowodworski 10463 wołomiński 5926 18399
gostyniński 3084
węgrowski 4626
warszawski warszawski miński zachodni 255692 9147 11024 pruszkowski grodziski 17823 otwocki 8398 piaseczyński 11284 Ŝyrardowski 13942 7278
sochaczewski 7232 m. Płock 12274
sokołowski 3718
łosicki 2143
siedlecki 3798
Siedlce
m. Siedlce 8095
garwoliński 6765
grójecki 8391
białobrzeski kozienicki 3793 2805 m. Radom 24685
Radom przysuski 2628 radomski szydłowiecki 8122 2713
zwoleński 1894
lipski 2007
*Podstawa: Urząd Statystyczny w Warszawie – lipiec 2002
Wg danych mapy liczba 17.823 podmiotów gospodarczych plasowała w 2002r. Powiat Pruszkowski na czwartym miejscu w Województwie Mazowieckim po: Warszawie, Radomiu, Wołominie.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
105
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
6.2
CHARAKTERYSTYCZNE CECHY POWIECIE
FUNKCJI
GOSPODARCZYCH W
Aktywność gospodarcza na terenie powiatu i jej kierunki są w znaczącym stopniu zdeterminowane bliskością miasta Warszawy. W ostatnich latach powiat w coraz większym stopniu staje się miejscem lokalizacji nowych podmiotów gospodarczych, które budują tu swoje siedziby korzystając z niŜszych niŜ w centrum stolicy cen gruntu czy wynajmu. Symbolem rozwoju gospodarczego tego regionu są Janki, połoŜone u zbiegu dwóch dróg krajowych E7 i E8 gdzie w latach dziewięćdziesiątych XX wieku wybudowano na terenach rolniczych wielkie centrum handlowo – rekreacyjne z wieloma sklepami, restauracjami kinem i salonem gier. Nowe inwestycje powstają nie tylko wzdłuŜ dróg krajowych, ale takŜe wzdłuŜ drogi 719 łączącej Pruszków z Warszawą, oraz na terenach wiejskich wzdłuŜ dróg powiatowych (np. w Sokołowie, Nadarzynie, Raszynie, Michałowicach . Proces ten, wraz z postępująca urbanizacją obszaru powiatu związaną z lokowaniem tu budownictwa mieszkaniowego jedno – i wielorodzinnego powoduje ograniczenie roli rolnictwa na omawianym terenie. Tym niemniej rolnictwo nadal stanowi waŜny sektor aktywności gospodarczej powiatu. Do gmin typowo rolniczych na terenie powiatu moŜna zaliczyć: Brwinów, Nadarzyn, Raszyn i w mniejszym stopniu Michałowice. Nieliczne gospodarstwa leŜą w granicach miast Pruszkowa i Piastowa. Dominująca rolę odgrywa produkcja roślinna, przede wszystkim produkcja zbóŜ i warzyw. Znacznemu ograniczeniu uległa produkcja typowo ogrodnicza (szklarniowa), choć nadal np. produkcja szkółkarska jest tu dobrze rozwinięta. Produkcja zwierzęca jest słabo rozwinięta i odgrywa na terenie powiatu niewielką rolę. Strukturę obszarową gospodarstw rolnych na terenie powiatu naleŜy uznać za niekorzystną z punktu widzenia racjonalnej produkcji rolniczej, ale pozytywną z punktu widzenia środowiskowego. Dominują tu bowiem gospodarstwa o małej powierzchni, o wielkości do 5 ha. Struktura ta, dzięki znacznej ilości stref ekotonowych sprzyja zachowaniu wysokiej róŜnorodności biologicznej występujących tu gatunków flory i fauny. Zjawiskiem jednoznacznie niekorzystnym jest natomiast obserwowany w gospodarstwach rolnych proces starzenia się osób zajmujących się produkcją rolną. Jest to jednak trend charakterystyczny dla całej Polski, a na omawianym terenie dodatkowo wspierany przez bliskość wielkiego miasta oferującego wiele alternatywnych moŜliwości rozwoju zawodowego.
2700 2600 2500 2400 2300 Pruszkow ski
Piaseczyński
Grodziski
Warsz.Zach.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003 r.
W wykazie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2002 roku Powiat Pruszkowski plasuje się wśród powiatów o wysokich wynagrodzeniach.
106
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
6.3
BEZROBOCIE I RYNEK PRACY
Problem bezrobocia jest obecnie podstawowym problemem zarówno gospodarczym jak i społecznym. Liczba bezrobotnych w kraju stale rośnie. Na koniec 2001 r. stopa bezrobocia w Polsce wyniosła 17,4%, a okres przebywania w bezrobociu jest coraz dłuŜszy. Na przełomie roku 2000 i 2001 zaobserwowano znaczny przyrost bezrobotnych. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2001 roku zdecydowaną większość stanowili ludzie w wieku mobilnym tj. 18-44 lat. Występuje następująca prawidłowość: im niŜsze wykształcenie – tym większy odsetek osób bezrobotnych. Potwierdzeniem znacznego kurczenia się dotychczas najbardziej chłonnego rynku pracy, jakim była stolica, na którym znaczna część bezrobotnych z Powiatu Pruszkowskiego znajdowała zatrudnienie, był największy wzrost liczby osób poszukujących pracy na terenie Województwa Mazowieckiego w gminach połoŜonych najbliŜej Warszawy. Na terenie powiatu zarejestrowanych w 2003 roku było 6 298 osób bez pracy, stopa bezrobocia wynosiła 11,7% i była nieco tylko niŜsza niŜ średnia dla całego województwa. Z ogólnej liczby bezrobotnych 5485 osób nie miało prawa do zasiłku.
8000 6000 4000 2000 0 19 9 0 1 9 91 1 9 9 2 1 9 93 1 9 9 4 1 9 95 1 9 9 6 1 99 7 1 9 9 8 1 99 9 2 0 0 0 2 00 1 2 0 0 2 20 0 3 O s ob y b ezrob otn e
w tym kob iety
w tym z p raw em d o zas iłku
*Źródło: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Na wykresie widzimy, Ŝe stopień bezrobocia od 1999 do 2003r. stale rośnie, przy czym nie dotyczy on w takim samym stopniu kobiet, co męŜczyzn. Stopa bezrobocia w powiecie na tle wskaźników województwa i kraju:
Powiat Pruszkowski Województwo Mazowieckie Polska
Stan na dzień 31.12.2001 r. 10,4% 13,0% 17,4%
Stan na dzień 31.12.2002 r. 11,6% 13,9% 18,1%
Stan na dzień 31.12.2003 r. 11,7% 13,7% 18,0%
*Dane: Powiatowy Urząd Pracy w Pruszkowie
Stopa bezrobocia w Powiecie Pruszkowskim jest niŜsza niŜ średnia w Województwie Mazowieckim.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
107
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Bezrobotni według wieku, poziomu wykształcenia i staŜu pracy w latach 2001-2003 Wyszczególnienie
Liczba bezrobotnych w latach 2001 2002 2003 1198 1320 1228 1249 1448 1521 1285 1346 1294 1582 1746 1843 307 353 412 238 350 384 1479 1640 1633 406 462 466 1517 1622 1671 1981 2139 2144 1324 1571 1603 742 743 713 902 1011 1012 664 791 801 974 1050 1065 907 912 951 108 135 153 5621 6213 6298
24 lata i mniej 25 – 34 35 – 44 45 – 54 55 lat i więcej wyŜsze policealne i średnie zaw. średnie ogólnokształcące zasadnicze (zawodowe) Podstawowe i niepełne podst. Bez staŜu do 1 roku 1–5 5 – 10 10 – 20 20 – 30 30 lat i więcej
Wiek
Wykształcenie
StaŜ pracy
Ogółem * Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie * dane za 2002 rok
Ciekawie kształtuje się analiza kategorii bezrobotnych w latach 2001÷2003. OtóŜ najwięcej bezrobotnych to osoby w wieku powyŜej 45 lat, bez staŜu, oraz osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym. Bezrobotni zarejestrowani w poszczególnych gminach w latach 2001 – 2003 31.12.2001
31.12.2002
31.12.2003
Wyszczególnienie
ogółem
w tym kobiet
ogółem
w tym kobiet
ogółem
w tym kobiet
Pruszków
2559
1282
2722
1330
2818
1374
Piastów
916
488
958
505
976
540
Brwinów
936
463
1029
498
1039
483
Michałowice
375
180
460
206
467
219
Nadarzyn
275
135
368
188
351
176
Raszyn
560
269
676
316
647
313
6213
3043
6298
3105
Suma
5621
2817
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie wg. stanu na koniec roku kalendarzowego
108
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
7. 7.1
ROLNICTWO WARUNKI AGROPRZYRODNICZE
Cechy agroklimatu korzystne i średnio korzystne dla rozwoju rolnictwa: Długa i ciepła jesień oraz chłodniejsze lato sprzyjają plonowaniu roślin trawiastych, motylkowych, krzyŜowych, krzewów jagodowych, WydłuŜona jesień i łagodna zima oraz opóźniona i chłodna wiosna wymuszają uprawę roślin ozimych. Cechy agroklimatu mało korzystne dla rozwoju rolnictwa: Opóźnione i chłodne wiosny, późne przymrozki wiosenne, a wczesne jesienne, Częste występowanie wiatrów przesuszających glebę, Zwiększone opady w okresie jesieni. PołoŜenie Powiatu Pruszkowskiego na NiŜu Polskim Wisły decyduje o podstawowych cechach klimatu. Temperatura powietrza ma związek z połoŜeniem powiatu w obszarze wpływów kontynentalnych klimatu. Na przewaŜającym obszarze średnia roczna temperatura powietrza sięga około 9 0C. Najchłodniejszym miesiącem był w 2002 r. grudzień ze średnią temp. – 6,6 0C, a najcieplejszym lipiec (21,1 °C). Średnie roczne zachmurzenie wynosi w oktanach przeciętnie 5,0. Według rejonizacji rolniczo – klimatycznej Polski obszar powiatu leŜy w zasięgu dzielnicy, która charakteryzuje się niskimi opadami. Średnia roczna suma opadów na przewaŜającym obszarze powiatu jest niŜsza od średniej dla Polski, czyli nie sięga 600 mm. Na większości terenu jest niŜsza od 500 mm. Rozkład kierunków wiatru w roku wiąŜe się z warunkami ogólnocyrkulacyjnymi i lokalnymi (rzeźbą terenu). Przeciętnie 65% czasu w roku nad środkową Polską, a tym samym nad Powiatem Pruszkowskim, zalegają masy morskiego powietrza polarnego. Wiatry w związku z tym mają przewaŜający kierunek zachodni. Latem wzrasta udział wiatrów północno – zachodnich w związku z napływem powietrza polarnego znad Atlantyku. Zimą przewaŜają wiatry z kierunków południowo – zachodnich. W przejściowych porach roku pojawiają się wiatry z sektora wschodniego, a jesienią – południowo – zachodniego. UŜytki rolne na terenie Powiatu Pruszkowskiego zajmują 65,58% ogólnej powierzchni gruntów. W tym grunty orne, uŜytki zielone w postaci pastwisk, łąk i sadów stanowią 51,67% powierzchni ogólnej.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
109
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Dane statystyczne Powiatu Pruszkowskiego (uŜytki rolne)
Gmina Brwinów Michałowice Nadarzyn Piastów Pruszków Raszyn Razem
Ogólna powierzchnia uŜytków rolnych [ha] 4 988 1 859 3 300 99 750 2 772 13 768
Grunty Sady orne [ha] [ha] 3 766 900 2 522 86 608 1 960 10 040
Łąki i pastwiska [ha]
179 127 2 14 322
Średnia powierzchnia gospodarstw [ha] 2,9 5,8 2,8 3 3,6
43 651 3 128 825
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Zestawienie klasyfikacji gleboznawczej gruntów ornych
I II Raszyn 0,0 0,0 Brwinów 0,1 5,7 Pruszków 0,0 0,0 Piastów 0,0 4,4 Nadarzyn 0,0 0,2 Michałowice 0,0 0,4 * Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
III a 4,3 16,6 8,2 15,8 5,2 14,4
III b 12,2 20,5 16,6 45,1 14,0 25,0
Grunty orne IV a 34,7 17,5 29,2 28,1 16,5 23,7
Razem IV b 30,8 14,1 26,6 6,5 16,3 18,3
V 16,7 17,0 18,2 0,0 32,8 12,9
VI 1,3 8,4 1,3 0,0 14,8 5,2
VI z 0,0 0,2 0,0 0,0 0,3 0,1
100% 100% 100% 100% 100% 100%
Udział gruntów klas I i II stanowi ok. 1,8% wszystkich gruntów ornych. PrzewaŜają grunty klas III, IV i V stanowiące 93%. Grunty klasy VI zajmują powierzchnię poniŜej 5,2%.
Zestawienie klasyfikacji gleboznawczej uŜytków zielonych – łąk, pastwisk i sadów
Raszyn Brwinów Pruszków Piastów Nadarzyn Michałowice
I 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
UŜytki zielone (łąki i pastwiska) II III IV V VI 0,0 7,5 41,3 21,5 6,3 0,7 14,3 40,4 27,3 3,5 0,0 8,7 51,2 25,9 4,7 0,0 40,7 10,9 14,7 0,0 0,0 7,6 42,5 24,6 1,5 0,0 11,4 25,7 25,3 3,4
VI z 0,0 0,3 0,0 0,0 0,1 0,0
W tym sady 23,3 13,5 9,6 33,7 23,7 34,1
Razem 100% 100% 100% 100% 100% 100%
* Dane: Starostwo Powiatowe w Pruszkowie
Podobne zestawienie procentowe występują dla uŜytków zielonych, w których sady zajmują ok. 23% ich powierzchni.
110
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
7.2
UWARUNKOWANIA FUNKCJONOWANIA ROLNICTWA
Problemy związane z opłacalnością produkcji rolnej i tworzeniem warunków rozwoju dla terenów wiejskich wymagają strategicznych działań na skalę ogólnopaństwową. Trudno jest lokalnie, na terenie jednego powiatu, znaleźć rozwiązania mogące poprawić warunki Ŝycia ludności wiejskiej. Utrudnienia wynikające ze specyficznych warunków naturalnych i stosowane z przyczyn ekonomicznych uproszczenia w technologii uprawy roli i roślin oraz gospodarce płodozmianowej, powodują niekontrolowane ubytki próchnicy, wzrost zachwaszczenia chwastami uciąŜliwymi, znaczne występowanie chorób i szkodników zwłaszcza zboŜowych, strączkowych i okopowych. Na terenie powiatu zbyt wolno powstają miejsca w branŜy przetwórczej i usługowej otoczenia rolnictwa. Rolnictwo regionu cechuje: Zbyt niska efektywność produkcji. Zbytnie rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Proces starzenia się osób zajmujących się produkcją rolną. Niski dysparytet dochodów rolniczych. Obawa przed napływem dotowanych produktów rolnych z zagranicy. Brak integracji w środowisku wiejskim. Mała świadomość i zainteresowanie członkostwem w Unii Europejskiej. Z powyŜszych zestawień wynika, Ŝe niewiele gruntów moŜna w przyszłości wiązać z rolnictwem. Powiat Pruszkowski powinien odchodzić od rolnictwa, starając się (biorąc pod uwagę potencjalne moŜliwości) rozwijać rekreację, turystykę i drobną przedsiębiorczość wraz z sektorem usług. Mimo to moŜna wymienić co najmniej dwa czynniki, które powinny spowodować wspieranie zrestrukturyzowanego rolnictwa; Po pierwsze - jest nim bliskość Warszawy jako waŜnego rynku zbytu dla produkcji ogrodniczej, sadowniczej, warzywniczej itp. Po drugie - rozwój przetwórstwa obróbki wstępnej owoców oraz przechowalnictwa pozwoli rozwijać istniejący juŜ eksport na rynki Unii Europejskiej i wschodnie. Negatywnym czynnikiem w obszarach wiejskich jest nieustannie rosnący dysparytet dochodów pomiędzy wsią a miastem. Tendencja ta powinna zostać pilnie odwrócona.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
111
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
8.
TURYSTYKA I REKREACJA
Zachowane dziedzictwo kulturowe, bogata historia, dobre połoŜenie i skomunikowanie oraz walory krajoznawcze z zachowanymi naturalnymi krajobrazami, lasami i wodami powierzchniowymi stanowią dobre warunki do rozwoju wszelkich form wypoczynku i rekreacji. Walory przyrodnicze i kulturowe wyznaczają temu obszarowi jako jedną z waŜnych funkcji – turystykę i rekreację. JeŜeli chodzi jednak o bazę turystyczną, to trzeba stwierdzić, Ŝe jest ona niedostateczna. Niezadowalający jest rozwój agroturystyki. W kilku gminach funkcjonuje 5 takich gospodarstw, które są przygotowane do przyjęcia osób niepełnosprawnych. Gospodarstwa te zlokalizowane są m.in. w okolicy Lasów Młochowskich w Ruścu, w Rozwalinie (Gmina Nadarzyn) oraz w Biskupicach (Gmina Brwinów). Coraz większa liczba rolników powinna oferować usługi agroturystyczne, widząc w tym alternatywne źródło dochodu. Z pewnością rozwój turystyki jest jednym z priorytetów dla wielu samorządów gminnych Powiatu Pruszkowskiego, zwłaszcza gdy wiele gospodarstw rolnych jest nierentownych i ludzie zatrudnieni w nich szukają dodatkowego źródła dochodu. Zwiększenie nakładów na turystykę stwarza duŜe moŜliwości rozwoju dla całego powiatu. Rozwój bazy turystycznej moŜe przyczynić się do zmniejszenia stopy bezrobocia, podniesienia poziomu Ŝycia lokalnej społeczności, a takŜe zwiększenia wpływów do gminnych budŜetów Powiatu Pruszkowskiego. 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Pruszkowski
Piaseczyński
Grodziski
Warsz.Zach.
Miejsca noclegowe w 2002 r. *Podstawa: Rocznik Statystyczny 2003r
Powiat Pruszkowski znajduje się wśród powiatów o średniej liczbie miejsc noclegowych i udzielonych noclegów. Atrakcje turystyczne Atrakcjami turystycznymi są niewątpliwie liczne obiekty zabytkowe występujące na terenie powiatu oraz warunki przyrodnicze. Do największych walorów przyrodniczych powiatu naleŜy zaliczyć: Rezerwat przyrody (ornitologiczny) Stawy Raszyńskie, na terenie, którego stwierdzono gniazdowanie przeszło 100 gatunków ptaków, a dodatkowe 50 gatunków pojawia się tu w okresie przelotów. Jest to takŜe teren występowania wielu gatunków ssaków, płazów i gadów.
112
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Kompleks leśny Lasów Młochowskich, na terenie, którego zlokalizowane są dwa rezerwaty przyrody: Młochowski Grąd i Młochowski Łęg. Występują tu liczne starodrzewia, siedliska grądu, dąbrowy, lasu mieszanego, boru i inne. Rezerwat Młochowski Łęg chroni fragment doliny Utraty z licznymi siedliskami podmokłymi. Lasy Sękocińskie sa fragmentem dawnej puszczy. Występują tu liczne, sędziwe drzewa oraz znaczna róŜnorodność siedlisk. Lasy Sękocińskie stanowią fragment ponadlokalnego korytarza ekologicznego, łączącego kompleksy leśne Mazowieckiego Parku Krajobrazowego z ekosystemami Kampinoskiego Parku Narodowego
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
113
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
9. DOCHODY I WYDATKI BUDśETU POWIATU GOSPODARKA FINANSOWA 1. Źródła i wielkość dochodów budŜetowych Przedmiotem analizy jest wielkość osiągniętych dochodów i poniesionych wydatków przez Powiat Pruszkowski w latach 1999 - 2003. NajwyŜsze dochody uzyskał Powiat w roku 2001- 56 992 434 zł, najniŜsze w roku 2003. Zmiana in minus w zakresie osiąganych dochodów związana jest ze zmianami organizacyjnymi. Od 1 stycznia 2003 r. nastąpiła zmiana dysponenta dla Powiatowej Komendy Policji a od 28 kwietnia 2003 r. dla Powiatowego Inspektoratu Weterynarii i budŜety tych jednostek nie wchodzą do budŜetu powiatu. Natomiast od 1 stycznia 2002 r. wyszła poza strukturę budŜetu Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna. Strukturę dochodów Powiatu w latach 1999-2003 przedstawia Tabela Główne źródło dochodów stanowi subwencja ogólna składająca się z części oświatowej, drogowej i wyrównawczej. Udział subwencji w dochodach ogółem wynosi w analizowanym okresie od 32,83 % do 48,7 % dochodów ogółem. Najmniejszy udział wystąpił w roku 1999 ( 32,83 %), największy w roku 2003 t.j. 48,22 %. Największa część subwencji ogólnej przypada na część oświatową- ponad 85 %, najmniejsza na część wyrównawczą. W związku z tym subwencja oświatowa stanowiła w kaŜdym roku od 26,94 do 41,99 % dochodów powiatu. Drugą co do wielkości w strukturze dochodów jest suma dotacji celowych na zadania z zakresu administracji rządowej i wynosi ponad 30% w latach 1999-2002. W roku 2003 jej udział spada do 14,36 %, co takŜe związane jest ze zmianami organizacyjnymi o których powyŜej mowa. Rok 1999 charakteryzuje się najwyŜszym w analizowanych latach udziałem dotacji celowych na realizację zadań własnych wynoszącym 22,21% udziału w dochodach ogółem. Dochody własne Powiatu Pruszkowskiego wahają się w analizowanych latach i wynoszą od 5,85 % dochodów ogółem w roku 1999 do 15,38 % w roku 2002 kiedy to nastąpiła sprzedaŜ 100 % udziałów w kapitale zakładowym spółki „Pruszkowskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Drogowego”. Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych PIT kształtują się od 4,22 dochodów powiatu w roku 1999,poprzez spadek do 3,62 % w roku 2000 do 6,08 w roku 2003. Przy ocenie danych w zakresie dochodów i ich struktury naleŜy zwrócić uwagę na sporadycznie występujące dotacje celowe przeznaczone na inwestycje i zakupy inwestycyjne. Od 01.01.2004 r. weszła w Ŝycie nowa Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, na mocy której dochodami własnymi powiatów stały się wielokrotnie wyŜsze udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych oraz udziały z podatku dochodowego od osób prawnych przy równoczesnej likwidacji wielu dotacji i subwencji. PowyŜsza zmiana ma wpływ na strukturę dochodów i ich wysokość. Dochody Powiatu Pruszkowskiego w 2004 r. przedstawia poniŜsza tabela.
114
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Dochody Powiatu Pruszkowskiego w 2004 r.
LP.
Treść
I
Dochody ogółem w tym: dochody własne udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych udziały w podatku dochodowym od osób prawnych dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej dotacje celowe na realizację zadań własnych dotacje celowe na inwestycje i zadania inwestycyjne z zakresu administracji rządowej dotacje celowe na zadania bieŜące realizowane na podstawie porozumień z (umów) między jednostkami samorządu terytorialnego dotacje celowe otrzymane z gminy na zadania bieŜące realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego dotacje celowe otrzymane z budŜetu państwa na realizację inwestycji i zakupów inwestycyjnych własnych powiatu wpływy z tutułu pomocy finansowej udzielanej między jednostkami samorządu terytorialnego na dofinansowanie własnych zadań inwestycyjnych i zakupów inwestycyjnych wpływy z wpłat gmin i powiatów na rzecz innych jednostek samorządu terytorialnego oraz związków gmin i powiatów na dofinansowanie zadań bieŜących wpływy z tytułu pomocy finansowej udzielanej między jednostkami samorządu terytorialnego na dofinansowanie własnych zadań bieŜących dochody jednostek samorządu terytorialnego związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami dotacje celowe otrzymane z gminy na inwestycje i zakupy inwestycyjne realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego dotacje otrzymane z funduszy celowych na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek sektora finansów publicznych dotacje celowe otrzymane zgminy na zadania bieŜące realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego Subwencja oświatowa Subwencje ogólne z budŜetu państwa
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
WYKONANIE struktura %
63 038 090 zł
100,00%
6 488 245 zł 24 017 322 zł 1 358 691 zł 5 649 155 zł 5 413 505 zł
10,30% 38,10% 2,15% 8,96% 8,58%
300 000 zł
0,48%
903 402 zł
1,44%
175 918 zł
0,28%
181 882 zł
0,28%
423 836 zł
0,67%
54 772 zł
0,09%
906 980 zł
1,44%
94 000 zł
0,15%
123 718 zł
0,20%
3 690 zł
0,01%
16 785 414 zł 157 560 zł
26,62% 0,25%
115
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Z danych w niej zamieszczonych wynika, Ŝe najwyŜsze dochody stanowi udział powiatu w podatku dochodowym od osób fizycznych i wynosi w omawianym roku 38,10% ogólnej wartości. Jako nowe źródło dochodów występują udziały powiatu w podatku dochodowym od osób prawnych i wynoszą w roku 2004 2,15% ogólnej wartości dochodów. Drugą co do wielkości grupę dochodów stanowi subwencja oświatowa i jej udział w dochodach w 2004 r. wynosi 26,62%. NaleŜne powiatowi udziały są wyliczane przez Ministerstwo Finansów przy zastosowaniu odpowiedniego algorytmu określonego w ustawie o dochodach JST. NaleŜy odnotować fakt, Ŝe w wyniku zmian prawnych nastąpiła likwidacja części drogowej i wyrównawczej subwencji ogólnej.
116
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Dochody Powiatu Pruszkowskiego w latach 1999-2003 rok
1
Dochody własne
2
Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych
1 929 429 15 819 775
Dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej
4
Dotacje celowe z budŜetu Państwa na inwestycje z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat Dotacje z funduszy celowych na realizację zadań bieŜących
6 7 8 9
Dotacje celowe na realizację zadań własnych
Dotacje celowe na zadania bieŜące realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego Subwencja ogólna, z tego :
część drogowa część wyrównawcza ogółem
2000
rok
2001
rok
2002
4,22% 34,57%
1 880 056 17 606 370 9 500
3,62% 33,94%
2 380 477 19 353 503
4,18% 33,96%
2 516 446 17 220 151
22,21%
24 321 0,05% 125 507 0,27% 15 021 893 32,83% 12 326 750 26,94% 2 033 000 4,44% 662 143 1,45% 44 199 249 100,00%
7 059 797
13,61%
681 767 1,31% 535 856 1,03% 19 955 684 38,46% 17 037 443 32,83% 2 198 944 4,23% 719 297 1,38% 51 881 857 100,00%
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
4,45%
rok
2003
2 589 528 6 102 884
14,36%
37 015
0,09%
0,02%
67 400
0,16
13,04%
7 561 297
17,78%
30,45%
0,02% 12 331
10 162 414
Dotacja celowa otrzymana z gminy lub z W-wy na inwestycje i zakupy inwestycyjne realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego Dotacja celowa na zadania bieŜące realizowane przez powiat na podstawie porozumień z organami administracji rządowej
część oświatowa
rok
wykonanie strukt. % wykonanie strukt. % wykonanie strukt. % wykonanie strukt. % wykonanie strukt. % 2 675 4 152 3 968 8 696 630 5,85% 827 8% 906 6,96% 225 15,38% 4 671 722 10,99%
3
5
1999
7 520 552 334 400
13,20% 0,58%
1 285 913 2,26% 22 148 683 38,86% 19 207 724 33,70% 2 613 361 4,58% 327 598 0,57% 56 992 434 100,00%
7 379 500 67 450
6,08%
11,00%
827 617 1,46% 19 850 806 35,09% 17 222 527 30,44% 2 421 466 4,28% 206 813 0,36% 56 570 526 100,00%
984 199 2,32% 20 503 413 48,22% 17 851 646 41,99% 2 432 728 5,72% 219 039 0,51% 42 517 458 100,00%
117
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
2. Wydatki budŜetowe Struktura wydatków w latach 1999-2003 przedstawionych w Tabeli pokazuje, Ŝe największe wydatki ponoszone są na oświatę i wychowanie oraz edukacyjną opiekę wychowawczą tj. od 35,88 % do 45,68 %. Następna największa grupa to wydatki na bezpieczeństwo publiczne gdzie kwoty poniesione stanowią około 25% do roku 2002. W 2003 r. następuje spadek do 7,57 % po zmianach organizacyjnych. Wydatki na opiekę społeczną wynoszą od 15,21% do 20,79 % ogólnych wydatków budŜetu. Struktura wydatków 2004 wykazuje podobne tendencje gdzie najwyŜsze wydatki są poniesione na oświatę i wychowanie i pomoc społeczną. Nowy tytuł w wydatkach to obowiązkowa wpłata powiatu do budŜetu państwa z części dochodów z przeznaczeniem na wypłatę części równowaŜącej subwencji ogólnej dla innych powiatów. Wpłata wykazana jest w dziale róŜne rozliczenia i za rok 2004 wyniosła 9 708 223 zł
118
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Wydatki Powiatu Puszkowskiego w latach 1999-2003 rok
1999
wykonanie Wydatki ogółem
w tym:
rolnictwo i łowiectwo leśnictwo transport i łączność
strukt.%
rok
2000
rok
2001
rok
2002
rok
2003
wykonanie
strukt.%
wykonanie
strukt. %
wykonanie
strukt.%
wykonanie
strukt.%
44 199 249
100,00%
52 763 821
100,00%
58 944 077
100,00%
58 926 189
100,00%
43 083 814
100,00%
229 393
0,52%
299 549
0,57%
307 723
0,52%
317 264
0,53%
120 487
0,27%
4 998
0,01%
6 000
0,01%
4 681
0,01%
3 000
0,01%
2 789
0,01%
1 511 951
3,42%
1 731 125
3,28%
1 759 438
2,98%
2 551 879
4,34%
1 465 560
3,40%
gospodarka mieszkaniowa
150 000
0,34%
88 695
0,17%
90 631
0,15%
52 800
0,08%
99 477
0,23%
działalność usługowa
509 671
1,15%
364 127
0,69%
391 877
0,66%
304 721
0,52%
308 863
0,71%
4 090 450
9,25%
6 674 256
12,65%
6 646 194
11,28%
6 874 015
11,67%
6 879 521
15,96%
11 152 934
25,23%
12 680 027
24,03%
14 915 405
25,30%
14 744 442
25,03%
3 259 807
7,57%
2 068
0,01%
166 421
0,29%
347 854
0,81%
37,47%
16 034 483
27,20%
15 603 597
26,48%
15 437 860
35,83%
administracja publiczna bezpieczeństwo publiczne róŜne rozliczenia obsługa długu publicznego oświata i wychowanie
17 103 582
38,70%
19 771 669
ochrona zdrowia
1 478 342
3,34%
2 333 539
4,42%
4 628 373
7,86%
3 457 295
5,87%
1 116 932
2,60%
opieka społeczna
7 950 428
18,00%
8 794 334
16,67%
9 026 298
15,31%
8 967 126
15,21%
9 130 111
21,20%
5 116 509
8,68%
5 866 829
9,95%
4 848 597
11,25%
16 800
0,02%
50 400
0,12%
15 556
0,04%
edukacyjna opieka wychowawcza kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
17 500
0,04%
kultura fizyczna i sport
z tego:
wydatki bieŜące
4 500
0,01%
4 499
0,01%
16 000
0,03%
15 898
0,03%
42 685 215
96,57%
50 951 720
96,56%
55 706 823
94,51%
56 324 933
95,58%
42 981 638
99,77%
Wydatki inwestycyjne
1 514 034
3,43%
1 812 101
3,44%
3 237 254
5,49%
2 601 256
4,42%
102 176
0,24%
NadwyŜka + deficyt -
1 559 720
-
881 964
-
1 951 643
-
2 355 663
-566 356
Źródła sfinansowania deficytu w tym : nadwyŜka z lat ubiełych
1 559 720
249 447
428 309
1 702 196
2 509 830
3 895 646
1 951 643
2 938 139
3 895 646
Spłata kredytów i poŜyczek
582 476
2 270 995
Ogółem rozchody
582 476
2 270 995
poŜyczka krajowa Ogółem przychody
1 559 720
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
119
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Kredyty i poŜyczki zaciągnięte przez Powiat Pruszkowski w latach 1999-2003 wraz z odsetkami
L.P. 1. 2. 3. 4.
Zaciągnięte kredyty Spłata zaciągniętych kredytów i poŜyczek odsetki Razem (poz. 2+3) obciąŜenie budŜetu spłatą rat kapitałowych i odsetek od kredytów i poŜyczek
wykonanie
2004 prognoza
2005 prognoza
4 833 400 382 476 166 421
1 150 000 2 270 994 318 206
2 398 544 226 442
6 024 603 2 561 132 400 000
548 897
3 106 150
3 005 562
2 729 900
1999 wykonanie
2000 wykonanie
2001 wykonanie
2002 wykonanie
-
-
1 702 196 -
-
2003
Informacja o bankach kredytujących wg stanu na dzień 31.12.2004 r Bank kredytujący
Kwota kredytu wg umowy
Data zawarcia umowy
BGK II Oddz. Warszawa ul. Poezji 19 BGK II Oddz. Warszawa ul. Poezji 19 ING Bank Śląski S.A. Oddz. w Pruszkowie
611 132 zł 1 000 000 zł
01.08.2001 30.10.2003
950 000 zł 2 561 132 zł
02.12.2002
Razem:
120
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
4. Stabilność budŜetu powiatu Powiat Pruszkowski jako jednostka samorządu terytorialnego działa w określonym otoczeniu organizacyjnym i prawnym, którego oddziaływanie znajduje odbicie w sytuacji finansowej Powiatu określonej ramowo przez kolejne budŜety roczne. Rozbudowa struktur samorządowych w 1999 r. ma dzisiaj opinię mniej udanej w części finansowej. Finanse państwa i samorządu terytorialnego stanowią jednolite finanse publiczne, a ich wzajemne powiązania wynikają ze wspólnych podstaw ekonomicznych. Sytuacja budŜetowa w skali państwa a takŜe jednostek samorządowych jest trudna i wymaga stałych ograniczeń wydatków. NaleŜy wziąć tu pod uwagę fakt, Ŝe prowizoryczna z załoŜenia ustawa z dnia 26.XI.1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 19992002 była co roku odnawiana czego wynikiem był brak stabilności przepisów regulujących sprawę dochodów jednostek samorządowych. Od 2004 przepisy ustawy o dochodach JST uległy zmianie. Pomimo zmiany przepisów w zakresie finansowania samorządów nie naleŜy się spodziewać radykalnej poprawy w zakresie dochodów. Natomiast z roku na rok występują nowe potrzeby, z których duŜa część pozostaje niezaspokojona. Koniecznym staje się zwrócenie szczególnej uwagi na moŜliwość pozyskania dochodów własnych, w tym głównie pochodzących ze sprzedaŜy majątku. Istotnym zabiegiem racjonalizującym wydawanie publicznych pieniędzy moŜe się okazać opracowanie systemu zarządzania kosztami, szczególnie w tych jednostkach budŜetowych, które generują najwyŜsze koszty. Wnioski 1. Dochody Powiatu Pruszkowskiego są zbyt niskie, aby zaspokoić wszystkie niezbędne potrzeby wynikające z zadań powiatu. 2. Na powiaty nakładane są kolejne nowe zadania, na które nie przeznacza się środków z budŜetu państwa lub zbyt małe środki, co powoduje konieczność asygnowania środków z dochodów własnych powiatu. 3. Brak wzrostu dochodów przy wzroście wydatków w okresie 1999-2003 r. i w kolejnych latach moŜe spowodować w latach następnych konieczność zaciągania dalszych kredytów, co spowoduje bardzo niekorzystne zjawisko tzw. spirali kredytowej. 4. Główne źródło dochodów powiatu od 2004 r. jakim jest udział w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) jest bardzo niestabilne gdyŜ moŜe ulegać duŜym wahaniom i jest trudne do precyzyjnego określenia nawet przez Ministerstwo Finansów, zwłaszcza na początku roku. 5. Ograniczone dochody przy wysokich niezbędnych wydatkach bieŜących, w tym kilkumilionowych spłatach kredytów, powodują brak moŜliwości przeznaczenia środków na inwestycje i remonty. 6. MoŜliwości zwiększenia dochodów naleŜy przeanalizować pod kątem sprzedaŜy zbędnego majątku powiatu oraz korzystania z funduszy Unii Europejskiej.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
121
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
9.1
DOCHODY OSÓB FIZYCZNYCH Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2002 r. Powiat
Pruszkowski Piaseczyński Grodziski Warsz. Zach. Woj. Mazowieckie Polska
Wynagrodzenie w zł.
2 661,56
2 503,34
2 533,65
2 474,61
1 555
1 079
Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003 r. 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Pruszk.
Pias.
Grodz.
War.zach.
Woj.. Maz
Polska
Przeciętne wynagrodzenie
Dane: Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2003 r.
Wielkość dochodów osób fizycznych jest jednym z grupy wskaźników charakteryzujących poziom zamoŜności społeczeństwa. W Powiecie Pruszkowskim występuje jedno z najwyŜszych średnich wynagrodzeń brutto spośród powiatów Województwa Mazowieckiego.
122
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
10.
UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE ROZWOJU POWIATU PRUSZKOWSKIEGO - ANALIZA SWOT
Wszystkie procesy mające wpływ na obecne i przyszłe moŜliwości rozwoju Powiatu Pruszkowskiego moŜna podzielić na dwie grupy:
pierwszą grupę stanowią uwarunkowania zewnętrzne (tkwiące poza powiatem), czyli szanse i zagroŜenia dalszego jego rozwoju, drugą grupę stanowią uwarunkowania wewnętrzne dalszego rozwoju powiatu, czyli jego mocne i słabe strony.
Powiat Pruszkowski, podobnie jak kaŜdy inny podmiot Ŝycia społecznego, nie istnieje i nie funkcjonuje sam w sobie. Działa w określonym otoczeniu (zewnętrzne środowisko, całokształt zjawisk, procesów, zdarzeń, instytucji). Rozwój Powiatu Pruszkowskiego w duŜym stopniu jest funkcją tegoŜ otoczenia, określającą moŜliwości jego funkcjonowania i kształtowania procesów rozwojowych w przyszłości. Otoczenie, wywierając stały wpływ, działa w sposób pozytywny lub negatywny. Tworzy tym samym uwarunkowania zewnętrzne w postaci zestawu szans i zagroŜeń. Przez szansę rozumiemy taki zestaw czynników, okoliczności, zjawisk i procesów występujących w otoczeniu powiatu, w określonym miejscu i czasie, które mają korzystny udział w jego dalszym rozwoju i funkcjonowaniu . Przez zagroŜenie natomiast rozumiemy określone zjawiska, zdarzenia, procesy występujące w otoczeniu powiatu, które w sposób niekorzystny wpływają na rozwój i funkcjonowanie stanowiąc bariery i utrudnienia. Ponadto, występujące zagroŜenia nie pozwalają na pełne wykorzystanie szans rozwojowych tkwiących w otoczeniu oraz silnych stron powiatu. Mogą przyczyniać się takŜe do konieczności ponoszenia kosztów związanych z jego funkcjonowaniem i dalszym rozwojem. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju społeczno – gospodarczego Powiatu Pruszkowskiego determinowane są przede wszystkim:
systemowymi rozwiązaniami w sferze ustrojowo - prawnej i finansowej przyjmowanymi na szczeblu centralnym, zwłaszcza dotyczącymi kompetencji i zasad finansowania samorządów terytorialnych z budŜetu państwa, zasadami finansowania usług społecznych (edukacja, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, mieszkalnictwo) z budŜetu państwa, ogólną sytuacją gospodarczo – ekonomiczną w kraju i systemowymi rozwiązaniami na szczeblu centralnym w zakresie przeciwdziałania bezrobociu, wspierania rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, polityce fiskalnej w stosunku do podmiotów gospodarczych, polityką ekologiczną, polityką wpierania rozwoju regionalnego realizowaną na szczeblu centralnym i wojewódzkim, Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego,
Z uwagi na przedstawiane uwarunkowania zewnętrzne problemów społecznych, gospodarczych, infrastrukturalnych i ekologicznych Powiatu Pruszkowskiego nie moŜna analizować i oceniać tylko w jego granicach administracyjnych. Powiat jako jednostka samorządu terytorialnego jest jednym z elementów układu osadniczego i systemu społeczno gospodarczego Polski.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
123
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Uwarunkowania wewnętrzne tworzą katalog mocnych i słabych stron powiatu (sił i słabości). Ich hierarchizacja i analiza stanowią samoocenę osiągniętego dotychczas rozwoju społeczno – gospodarczego powiatu. Walory powiatu, odróŜniające go od innych powiatów, tworzą jego mocne strony Są one wynikiem połoŜenia geograficznego, wielkości miast, potencjału społecznego, gospodarczego, infrastrukturalnego, stanu środowiska przyrodniczego, posiadanego dziedzictwa kulturowego oraz kondycji finansowej poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu. Słabe strony są natomiast konsekwencją ograniczeń szeroko rozumianych zasobów powiatu. Mogą w większym lub mniejszym stopniu dotyczyć wszystkich lub tylko niektórych zasobów lub sfer działania i mają negatywny wpływ na tempo zmian w poziomie Ŝycia mieszkańców. Przy przeprowadzaniu analizy uwarunkowań rozwoju Powiatu Pruszkowskiego posłuŜono się metodą analizy SWOT1, która słuŜy do badania otoczenia organizacji oraz analizy jej wnętrza. Analiza wnętrza ma na celu określenie i ocenę materialnych i niematerialnych czynników sprzyjających rozwojowi lub utrudniających jego funkcjonowanie obecnie i w przyszłości.
1
Znaczenie skrótu „SWOT” z języka angielskiego interpretować naleŜy jako: strengths – mocne ( silne) strony; weaknesses – słabe strony, opportunities – szanse (moŜliwości), threats – zagroŜenia.
124
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
ANALIZA SWOT - OGÓLNA
• • • • • • • • • • • •
• • • • • • •
ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU POWIATU PRUSZKOWSKIEGO SZANSE ZAGROśENIA członkostwo w Unii Europejskiej • migracja do Warszawy ludzi młodych • brak aktywnej polityki Państwa w połoŜenie blisko aglomeracji warszawskiej zakresie przeciwdziałania bezrobociu migracja ludności i firm do powiatu z • pogarszanie się sytuacji ekonomicznej aglomeracji warszawskiej kraju obecność wykwalifikowanej kadry • niepowodzenie przeprowadzanej reformy finansów publicznych atrakcyjność inwestycyjna strefy mającej wpływ na funkcjonowanie wokół aglomeracji warszawskiej powiatu realizacja programu renaturyzacji • rozwarstwienie społeczne w skali rzeki Utraty regionu i kraju łatwy dostęp do lotniska • narastanie zjawisk patologii międzynarodowego społecznej budowa autostrady A-2 • wzrost przestępczości środki z Wojewódzkiego Funduszu • postrzeganie powiatu jako miejsca Ochrony Środowiska i Gospodarki niebezpiecznego Wodnej • pogarszanie się zdrowotności pozyskiwanie środków pienięŜnych z społeczeństwa funduszy Unii Europejskiej i innych instytucji międzynarodowych • nieskuteczna polityka socjalna państwa rozwój społeczeństwa obywatelskiego • wzrost natęŜenia ruchu drogowego wzrost koniunktury gospodarczej kraju • bliskość Warszawy i jej wpływ na zanieczyszczenie środowiska • „drenaŜ mózgów” – ucieczka specjalistów • dysproporcje w rozwoju w poszczególnych gminach powiatu • osłabienie tempa rozwoju gospodarczego kraju • znaczny wskaźnik bezrobocia UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE (POTENCJAŁ POWIATU) MOCNE STRONY SŁABE STRONY połoŜenie komunikacyjne pomiędzy • niedostateczne środki finansowe drogami: Kraków, Katowice, Poznań • zły stan techniczny dróg dobra dostępność komunikacyjna • nadmierny hałas, związany przede wszystkim z rozwojem transportu dogodne połączenia drogowe i kolejowe z Warszawą i resztą kraju samochodowego i lotniczego połoŜenie przy międzynarodowym • zły stan techniczny sal porcie lotniczym gimnastycznych, boisk połoŜenie w silnym gospodarczo • niewykształcona baza rekreacyjno województwie wypoczynkowa bliskość Warszawy jako źródła • niewystarczająca liczba gospodarstw wykwalifikowanych kadr agroturystycznych dobra infrastruktura otoczenia biznesu • starzenie się społeczeństwa ,spadek © BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
125
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 126
(bliskość zaplecza bankowofinansowego) bliskość rynku zbytu Warszawy wolne przestrzenie do zagospodarowania i pod inwestycje przedsiębiorczy i wykształceni mieszkańcy tradycja przemysłowa w powiecie duŜa liczba małych firm i przedsiębiorstw elastycznie reagujących na wyzwania rynku duŜe inwestycje firm z kapitałem zagranicznym gminy powiatu (Michałowice, Nadarzyn, Pruszków, Raszyn) znajdują się w rankingu „złotej setki” bliskość Warszawy jako ośrodka kulturalnego znaczna ilość zabytków i obiektów kultury muzea etnografii, motoryzacji i staroŜytnego hutnictwa zachowanie tradycji ludowych (Zespół Pieśni i Tańca Mazowsze, Pruszkowiacy) bliskość ośrodków naukowobadawczych oraz wyŜszych uczelni duŜa liczba placówek oświatowych elastyczność kierunków kształcenia dobry poziom i dobra sieć szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego brak przemysłu szkodliwego dla środowiska walory przyrodnicze powiatu obecność terenów zielonych i rekreacyjnych dobra baza sportowa (przy szkołach) obiekt sportowy - tor kolarski w Pruszkowie (w budowie) rozbudowywany system oczyszczalni ścieków, wodociągów i kanalizacji w miastach i gminach opracowany Program Zagospodarowania Bzury i Utraty opracowany Powiatowy Program Ochrony Środowiska opracowany Powiatowy Program Gospodarki Odpadami opracowany Wieloletni Program
• • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • •
liczby urodzeń limitowanie specjalistycznych świadczeń zdrowotnych nieuregulowana sytuacja majątkowo prawna obiektów i wyposaŜenia słuŜby zdrowia uboŜenie części społeczeństwa wzrost problemów społecznych (bezrobocie, patologie społeczne) niewystarczająca ilość ścieŜek rowerowych niedostateczna świadomość ludności w zakresie ochrony środowiska niewystarczająca sieć kanalizacyjna brak obwodnic komunikacyjnychtranzytowych brak dodatkowych przejść komunikacyjnych i przejazdów bezkolizyjnych nad torami PKP i WKD utrudniony dojazd mieszkańców z niektórych gmin do stolicy powiatu brak oferty turystycznej i inwestycyjnej – brak promocji brak przystosowania budynków i infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych niepełne dostosowanie dróg i ich przebiegu do geografii powiatu niedostateczna dbałość o estetykę miejscowości powiatu zbyt mało miejsc przystosowanych do spędzania czasu wolnego niedostateczne wspieranie przedsiębiorczości niski poziom współpracy gmin powiatu brak pokrycia 70% powierzchni powiatu miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego niedostosowanie sieci i oferty szkół ponadgimnazjalnych do potrzeb rynku brak integracji społeczności lokalnej nie zrekultywowane składowisko odpadów komunalnych w Pruszkowie zły stan techniczny urządzeń melioracyjnych zły stan budynków i zasobów
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
• •
Gospodarczy Inwestycji Dróg Powiatowych tworzenie powiatowego systemu segregacji odpadów stosunkowo niskie bezrobocie w powiecie na tle kraju (poniŜej 12%)
komunalnych
Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania rozwoju Powiatu charakteryzujące globalnie powiat wybrane jako najwaŜniejsze.
Pruszkowskiego
–
W dalszej części powyŜsze uwarunkowania są przedstawione dla poszczególnych dziedzin Ŝycia społecznego.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
127
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
ANALIZA SWOT - SZCZEGÓŁOWA
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA MOCNE STRONY • • • • • • • • • •
• • • • •
• • •
128
SZANSE
dość gęsta sieć dróg powiatowych, łącząca poszczególne gminy oraz miejscowości korzystne połoŜenie geograficzne dobra koordynacja robót w pasie drogowym opracowany Wieloletni Program Inwestycji Dróg Powiatowych rozbudowywany system wodociągów i kanalizacji w miastach 100% elektryfikacja powiatu miejskie sieci ciepłownicze w Pruszkowie i Piastowie zgazyfikowana znaczna część powiatu dwustronne zasilanie stacjami drugiego stopnia zapewniającymi ciągłość dostaw gazu linie kolejowe Warszawa – Grodzisk oraz WKD, dwutorowe, zelektryfikowane, zapewniające stosunkowo szybkie dojazdy koleją do miejsc pracy w Warszawie i innych miejscach powiatu SŁABE STRONY
•
zły stan techniczny dróg, wiaduktów oraz obiektów mostowych niski standard nawierzchni dróg drogi o niewielkiej szerokości jezdni, co pośrednio wpływa na bezpieczeństwo ruchu drogowego koncentracja zabudowy przy drogach w wielu przypadkach praktycznie uniemoŜliwiająca ich poszerzanie niedostateczna jakość i nośność nawierzchni dróg, która nie wystarcza na przyjmowanie obciąŜeń pojazdów cięŜarowych jednopoziomowe skrzyŜowania dróg z liniami kolejowymi. brak środków finansowych na budowę i modernizację dróg za mała przepustowość układu powodująca korki drogowe w godzinach
•
• • • • • • • • •
zwiększenie budŜetu na budowy i remonty dróg budowa autostrady A-2 planowana obwodnica „Paszkowianka” bliskość planowanego lotniska w Mszczonowie zwiększenie zainteresowania kapitału zagranicznego regionem i powiatem poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego systematyczna wymiana instalacji grzewczych węglowych na ogrzewanie gazowe i alternatywne planowane sieci energetyczne 100kV moŜliwości poboru energii dla nowych inwestorów moŜliwości poboru gazu dla potencjalnych inwestorów
ZAGROśENIA
•
• • • • • • •
wzrost zagroŜenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym wynikający z przyrostu liczby pojazdów zwiększanie dopuszczalnego obciąŜenia osi pojazdów (uszkodzenia powierzchniowe, odkształcenia nawierzchni, uszkodzenia strukturalne, koleiny) słabe konstrukcje istniejących dróg i niekorzystny klimat (wielokrotne przejście temperatury przez "zero") ograniczanie przewozów kolejowych niedoinwestowanie sfery budŜetowej niedostosowanie do standardów jakościowych UE dewastacja oznaczeń drogowych wzrastający koszt utrzymania dróg, skomplikowane procedury pozyskiwania środków finansowych na realizację
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
•
szczytu, zwłaszcza na drogach do i z Warszawy uciąŜliwość dróg dla okolicznej zabudowy mieszkaniowej
•
zbyt mała ilość sieci ścieŜek rowerowych
inwestycji
● zbyt mała ilość chodników ● zaniedbany stan zadrzewienia dróg ● przestarzała sieć przesyłowa energii elektrycznej, sieci przesyłowe napowietrzne, duŜa awaryjność ● skomplikowane procedury prawne w odniesieniu do inwestycji, modernizacji i remontów infrastruktury technicznej • niewystarczające ilości sieci kanalizacyjnych i wodociągowych • zaniedbany stan urządzeń melioracyjnych
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
129
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
EDUKACJA, KULTURA, SPORT I REKREACJA MOCNE STRONY • • • • • • • • • • • • • • • •
liczba placówek oświatowych zabezpieczająca potrzeby edukacyjne powiatu obecność trzech szkół wyŜszych szeroka oferta edukacyjna dobry poziom przygotowania kadry nauczycielskiej wymiana międzynarodowa ze szkołami powstanie w szkołach Klubów Europejskich funkcjonowanie biblioteki pedagogicznej, powiatowej oraz bibliotek miejskich i gminnych funkcjonowanie domów kultury w powiecie i gminach znaczna ilość obiektów sportowych, hal, basenów, boisk itp. duŜa liczba klubów i stowarzyszeń sportowych SŁABE STRONY nienajlepszy stan techniczny sal gimnastycznych, boisk niedostatecznie wyposaŜone pracownie przedmiotowe brak pracowni do nauczania języków obcych wyposaŜonych w sprzęt audiowizualny zamykanie warsztatów rzemieślniczych do nauki zawodów brak doradców metodycznych i środków na ich funkcjonowanie w środowisku nauczycielskim niedostateczna współpraca z organem nadzoru pedagogicznego
SZANSE • • •
•
•
• • • • •
130
zwiększone nakłady na oświatę spowodowane reformą oświaty sprzyjające warunki dla rozwoju oświaty ponadgimnazjalnej i wyŜszej skoordynowanie działań w zakresie rozwoju sportu w relacjach gminnopowiatowych
ZAGROśENIA stały spadek liczby uczniów szkół ponadgimnazjalnych związany z migracją uczniów do szkół średnich w Warszawie przerost zatrudnienia w placówkach oświatowych w związku z nadchodzącym niŜem demograficznym brak środków na inwestycje oświatowe niedostateczna liczba środków z dotacji na szkoły pokrywająca płace i bieŜące utrzymanie szkół niespójne i niestabilne prawo oświatowe przenikanie się kompetencji organu prowadzącego szkoły i jego nadzoru pedagogicznego niedostosowanie sieci szkół ponadgimnazjalnych do potrzeb
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
OCHRONA ZDROWIA MOCNE STRONY •
Utworzenie Powiatowych Ośrodków Zdrowotnych • prywatyzacja publicznej opieki zdrowotnej /medycyna środowiskowo-rodzinna, specjalistyka, stomatologia, medycyna szkolna/ • przeprowadzenie głębokiej restrukturyzacji zatrudnienia w SPZ ZOZ • wzrost liczby porad udzielanych przez lekarzy Poradni Ośrodków Zdrowotnych • spadek wskaźnika śmiertelności w oddziałach szpitalnych • spadek liczby płodów Ŝywo urodzonych o niskiej wadze urodzeniowej • wzrost wskaźnika wykorzystania łóŜka szpitalnego • wzrost liczby porodów i zabiegów operacyjnych • pełna dostępność do usług świadczonych przez poradnie specjalistyczne • dostępność do poradni rehabilitacyjnej w godz. 8-18 • dostępność do usług poradni zdrowia psychicznego dla dorosłych i dla dzieci • dostępność do pełnego zakresu świadczeń poradni uzaleŜnień SŁABE STRONY Limitowane przez NFZ usługi zdrowotne • zbyt niska wycena przez NFZ świadczeń usług medycznych nie refundujących kosztów leczenia • brak środków finansowych na edukację zdrowotną społeczności lokalnej • nie uregulowana sytuacja majątkowo prawna obiektów i wyposaŜenia placówek słuŜby zdrowia • brak środków finansowych na prowadzenie działań profilaktycznych • brak dostatecznego wyposaŜenia
SZANSE • • •
• •
• •
utrzymanie szpitala powiatowego na rynku świadczeń usług zdrowotnych objęcie szeroką opieką zdrowotną mieszkańców powiatu podniesienie jakości i dostępności usług leczniczych w zakresie lecznictwa stacjonarnego i diagnostyki
ZAGROśENIA pogłębiający się stan zadłuŜenia SPZ ZOZ pogarszanie się zdrowotności społeczeństwa wynikające z ograniczonych działań profilaktycznych i promocyjnych brak moŜliwości udzielania usług pediatrycznych i geriatrycznych w szpitalu powiatowym brak polityki zdrowotnej państwa
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
131
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
• •
132
aparaty diagnostyczne braki środków finansowych na promocję zdrowia brak oddziału pediatrycznego
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
POMOC SPOŁECZNA MOCNE STRONY • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
SZANSE
rozwój placówek opiekuńczo – wychowawczych rozwój form opieki nad dzieckiem i rodziną poprzez przygotowanie, szkolenie oraz tworzenie rodzin zastępczych niespokrewnionych i zawodowych współpraca z organizacjami pozarządowymi połoŜenie bazy lokalowej profesjonalna kadra pomocy społecznej pomoc ze strony gmin wsparcie organizacji pozarządowych mobilność do spraw organizacyjnych rozwój orzecznictwa skierowanego do osób niepełnosprawnych warsztaty terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych specjalistyczny ośrodek poradnictwa rodzinnego domy pomocy społecznej SŁABE STRONY wzrost zjawisk patologicznych wzrost bezrobocia starzenie się społeczeństwa niedoszacowanie potrzeb instytucji pomocy społecznej bariery architektoniczne brak środowiskowego systemu wsparcia brak ośrodka interwencji kryzysowej brak zakładu aktywizacji zawodowej, hostelu dla niepełnosprawnych brak bazy noclegowej dla bezdomnych, mieszkań chronionych duŜa liczba osób niepełnosprawnych niedostateczna ilość i wyposaŜenie pomieszczeń specjalistycznych pomocy społecznej
• • • • • • • • • • • •
większa dostępność do funduszy pomocowych doskonalenie form współpracy z organizacjami pozarządowymi współpraca z Unią Europejską współpraca z zagranicą rozwój ekonomiczny państwa rozwój grup samopomocowych i wolontariatu zwiększenie środków na realizację zadań pomocy społecznej zmniejszenie stopy bezrobocia zwiększenie dostępności do usług aktywna polityka rehabilitacyjna wzrost aktywności organizacji pozarządowych zwiększenie przepływu informacji na rzecz środowisk zagroŜonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym
ZAGROśENIA • • • • • • • • • •
przekazanie zadań państwa na samorządy lokalne bez odpowiedniego zabezpieczenia finansowego zmieniające się kierunki polityki społecznej w zaleŜności od opcji rządzącej wzrost przestępczości i zjawisk patologicznych kryzys gospodarczy państwa wzrost bezrobocia ograniczanie środków finansowych na pomoc społeczną ograniczanie pomocy osobom niepełnosprawnym brak polityki prorodzinnej marginalizacja problemów społecznych bierny stosunek , brak aktywności rodziny w rozwiązywaniu problemów Ŝyciowych
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
133
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE MOCNE STRONY • budowa dobrej współpracy ze słuŜbami odpowiedzialnymi za nadzór nad bezpieczeństwem • wdraŜanie Programu Poprawy Stanu Bezpieczeństwa Porządku Publicznego na Obszarze Powiatu Funkcjonowanie na terenie powiatu słuŜb odpowiedzialnych za szeroko rozumiany nadzór nad bezpieczeństwem w tym: • Komenda Policji Powiatowej w Pruszkowie i Komisariaty we wszystkich gminach • Powiatowa StraŜ PoŜarna i Ochotnicze StraŜe PoŜarne na terenie wszystkich gmin z wyjątkiem Pruszkowa • Powiatowy Inspektorat Weterynarii • Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna SŁABE STRONY • • • • • • •
niedoszacowane budŜety braki etatowe wszystkich słuŜb związanych z bezpieczeństwem niskie wynagrodzenia wysoki wskaźnik przestępczości zły lub niedostateczny stan techniczny budynków w wyposaŜenia specjalistycznego w/w słuŜb zbyt duŜe rejony działań w stosunku do ilości spraw niedostateczna koordynacja między słuŜbami
SZANSE • • •
• •
budowa StraŜnicy Powiatowej StraŜy PoŜarnej utworzenie Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego w nowo wybudowanej StraŜnicy adaptacja budynków: w Piastowie przy ul. Popiełuszki i w Brwinowie przy ul. Leśnej dla potrzeb komisariatów policji budowa nowego komisariatu Policji w gminie Michałowice zakup nowego budynku dla potrzeb Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Pruszkowie
ZAGROśENIA •
• • • • • • •
działania zewnętrzne zmierzające do przeniesienia siedziby Powiatowej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej na teren innego powiatu brak środków budŜetowych na remonty budynków i zakupy nowoczesnego wyposaŜenia wzrost przestępczości przeciwko mieniu, przestępczości wśród nieletnich wzrost zagroŜenia patologiami społecznymi spadek poczucia poziomu bezpieczeństwa w miejscach publicznych niedostosowanie przepisów do wymaganych społecznie potrzeb bezpieczeństwa utrzymujące się niedofinansownie słuŜb powodujące odejście z zawodu braki kadrowe
* opracowanie wspólne dla czterech słuŜb zapewniających bezpieczeństwo publiczne: Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna, Komenda Powiatowa Państwowej StraŜy PoŜarnej, Komenda Powiatowa Policji
134
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
EKOLOGIA • • • •
MOCNE STRONY walory przyrodnicze powiatu ostoja ptactwa brak duŜego, intensywnego przemysłu dobre warunki przyrodniczo klimatyczne
• • • • • • • • • •
• • • • • • • • • •
rozwój działów specjalnych produkcji rolnej (warzywnictwo, ogrodnictwo, szkółkarstwo roślin ozdobnych i in.) powstawanie lokalnych oczyszczalni ścieków rozbudowana i zmodernizowana oczyszczalnia ścieków w Pruszkowie tworzenie powiatowego systemu segregacji odpadów wdraŜanie w gminach powiatu systemu selektywnej zbiórki odpadów przewaga instalacji grzewczych gazowych w stosunku do węglowych rezerwy pruszkowskiej oczyszczalni ścieków opracowany program stanu zagroŜeń zlewni Utraty opracowany Powiatowy Program Ochrony Środowiska opracowany Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami SŁABE STRONY niska świadomość ekologiczna mieszkańców róŜnorodna struktura gleb niska lesistość powiatu brak bogactw naturalnych niski procent gospodarstw wielkoobszarowych zły stan urządzeń technicznych melioracji wodnych niewykorzystane moŜliwości przetwórstwa owocowo-warzywnego nie do końca wykształcona sieć kanalizacyjna i wodociągowa niedostateczny stopień selektywnej zbiórki odpadów brak wspólnego zakładu unieszkodliwiania odpadów dla gmin
• • • • • • • • • •
• •
• • • • •
•
SZANSE tworzenie bazy wypoczynkowej i rekreacyjnej wykorzystanie istniejących parków na cele rekreacyjno-wypoczynkowe moŜliwość uzyskiwania wysokich plonów z gleb rozwój rekreacji i wypoczynku czynnego rozwój gospodarstw produkujących Ŝywność ekologiczną pozyskiwanie środków z Unii Europejskiej realizacja programu renaturyzacji rzeki Utraty likwidacja strat wody na przesyle utworzenie wspólnego zakładu unieszkodliwiania odpadów dla regionu środki Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz pozyskiwanie środków z zewnątrz budowa sortowni odpadów w Miejskim Zakładzie Oczyszczania w Pruszkowie moŜliwość korzystania z kompostowni odpadów w Grodzisku Mazowieckim ZAGROśENIA zanieczyszczenia środowiska brak nakładów na edukację ekologiczną społeczeństwa postępująca degradacja urządzeń melioracyjnych odłogowanie pól uprawnych spowodowane niską rentownością produkcji rolnej występowanie hałasu komunikacyjnego w miejscowościach połoŜonych wzdłuŜ głównych dróg oraz rejonie lotniska likwidacja małych gospodarstw rolnych związana z nie przystosowaniem do wymogów unijnych
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
135
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
• • • •
•
•
• • • • •
136
powiatu niedostateczna ilość ścieŜek ekologicznych brak obwodnic drogowych niski stopień zalesienia i zadrzewienia śródpolnego zły stan sanitarny i nadmierna penetracja niektórych kompleksów leśnych (m.in. „dzikie” składowiska śmieci i wylewiska nieczystości, wydeptywanie runa leśnego, płoszenie zwierząt, zagroŜenie poŜarowe) zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, przede wszystkim w obszarach silnie zurbanizowanych oraz wzdłuŜ dróg o duŜym natęŜeniu ruchu nadmierny hałas, związany przede wszystkim z rozwojem transportu samochodowego i lotniczego oraz powstawaniem obiektów usługowych brak bazy rekreacyjnej nad stawami mała liczba zbiorników wodnych zły stan techniczny oraz niedostateczne utrzymanie urządzeń melioracyjnych brak środków na konserwacje i modernizacje urządzeń wodnych zrzut ścieków komunalnych do kanalizacji deszczowej i rowów melioracyjnych
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
10.1
GŁÓWNE OBSZARY I PROBLEMY WYNIKAJĄCE Z ANALIZY SWOT
ROZWOJOWE
POWIATU
NajwaŜniejszą mocną stroną Powiatu Pruszkowskiego wydaje się być połoŜenie w bliskim sąsiedztwie Warszawy. Cały obszar powiatu charakteryzuje się wysokimi walorami komunikacyjnymi. Mocną stroną powiatu jest znaczna liczba szkół ponadpodstwowych i wyŜszych. Dodatkowo powiat posiada znaczące walory osadnicze i inwestycyjne wsparte dobrze rozwiniętym sektorem przemysłu i małych i średnich przedsiębiorstw. Powiat charakteryzuje się bogatym dziedzictwem kulturowym i historią. Wiele gmin powiatu mieści się w pierwszej „setce” samorządów w Polsce. Ponadto powiat posiada dodatnie wzrastające saldo migracji. Główną słabą stroną Powiatu Pruszkowskiego, najczęściej wymienianą, są problemy związane z brakiem poczucia bezpieczeństwa oraz niewystarczającą współpracą poszczególnych gmin powiatu. Wiele do Ŝyczenia pozostawia stan infrastruktury technicznej, a w szczególności stan techniczny dróg powiatowych, gminnych i komunalnych zasobów mieszkaniowych. Zapóźnienia obserwuje się w obszarze gospodarki wodno – ściekowej, selekcji odpadów stałych, energetycznej, zasobów mieszkaniowych i melioracji. Brak jest systemowych rozwiązań w obszarach słuŜby zdrowia i restrukturyzacji sieci szkół. Obserwuje się braki w infrastrukturze turystycznej, kulturalnej i rekreacyjnej powiatu, na co nakłada się słaba promocja i zaniedbania w infrastrukturze społecznej. Brak rozwiązań systemowych w obszarze słuŜby zdrowia, ofert dla młodzieŜy i rewitalizacji obiektów poprzemysłowych. Powiat generuje znaczne ilości zanieczyszczeń, na co nakłada się niski poziom lesistości powiatu. Najistotniejszą szansą rozwojową Powiatu Pruszkowskiego jest przynaleŜność do dynamicznie rozwijającej się Aglomeracji Warszawskiej oraz tranzytowy przebieg międzynarodowych tras drogowych i kolejowych przez teren powiatu. Do pozytywnych elementów zaliczyć naleŜy członkostwo Polski w UE oraz wysoka koniunkturę gospodarczą Województwa Mazowieckiego. Dla mieszkańców powiatu znaczną szansą jest dostępność i wysoki poziom edukacji i nauki w Warszawie. Występują korzystne, dodatnie dla powiatu, trendy migracyjne. Cały region charakteryzuje się wysoką atrakcyjnością inwestycyjną i osadniczą. Głównym zagroŜeniem zewnętrznym dla rozwoju społeczności Powiatu Pruszkowskiego jest zły stan środowiska przyrodniczego w regionie i znaczne emisje zanieczyszczeń. Występuje znaczna konkurencja ze strony innych powiatów podwarszawskich w absorpcji inwestorów i ruchów migracyjnych. ZagroŜeniem jest takŜe niskie poczucie bezpieczeństwa ludzi i mienia w całym regionie. Mieszkańcy powiatu obawiają się postępującej degradacji publicznych instytucji państwa oraz zbyt ubogich moŜliwości finansowych województwa i Powiatu Pruszkowskiego.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
137
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
11.
WIZJA ROZWOJU POWIATU W 2025 ROKU
Istniejący potencjał rozwojowy Powiatu Pruszkowskiego oraz przemiany, które zachodzą w jej otoczeniu uzasadniają przyjęcie tezy, Ŝe przyszłe oblicze powiatu kształtowane będzie w oparciu o zasady rozwoju zrównowaŜonego. Rozwój gospodarczy połączony z likwidacją zapóźnień infrastrukturalnych odbywać się będzie z uwzględnieniem norm i standardów rozwiniętego społeczeństwa europejskiego w obszarze społecznym, przestrzennym i ekologicznym. Przyszły obraz i niektóre elementy charakteryzujące Powiat Pruszkowski stanowiły na seminarium przedmiot dyskusji w grupach oraz na posiedzeniu plenarnym. Zdaniem autorów opracowania, wizję powiatu w 2025 r. będą cechować następujące elementy i wyróŜniki:
WIZJA POWIATU PRUSZKOWSKIEGO W 2025 ROKU Liczba ludności wzrośnie do ok. 162 tys., znacznie wzrośnie wykształcenie społeczeństwa, zaznaczy się narastająca migracja ludności do powiatu z Warszawy i z innych miast województwa. Powiat nabierze cech rozwoju opartego na wiedzy i samoświadomości społeczeństwa obywatelskiego. Znacznej rozbudowie podlegać będzie system kształcenia ustawicznego i przekwalifikowań pracowników. Nastąpi znaczna poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez rozwiązanie problematyki infrastrukturalnej i wzrost świadomości mieszkańców. Rozwiązany zostanie problem gospodarki odpadami stałymi w szczególności utylizacji śmieci. Pojawią się alternatywne źródła energii a podstawowym nośnikiem energetycznym pozostanie gaz ziemny. UciąŜliwości komunikacyjne zostaną z korzyścią dla środowiska rozwiązane. Wody powierzchniowe na terenie powiatu, a szczególnie rzeka Utrata uzyskają minimum 2 klasę czystości i staną się ciągiem ekologicznym, rekreacyjnym i turystycznym. Liczba gospodarstw rolnych znacznie się zmniejszy. Pozostaną gospodarstwa rolne wysokotowarowe i wysokoobszarowe nastawione na produkcję specjalistyczną. Głównym rynkiem zbytu będzie Warszawa. Grunty o słabszych glebach zostaną przekształcone na inwestycyjne lub zalesione. Rozbudowane zostaną elementy związane z rekreacja i turystyką, zniknie zanieczyszczenie lasów. Nastąpi wzrost poziomu nauczania, zwiększenie liczby dostosowanych do rynku pracy szkół ponadgimnazjalnych, zwiększy się oferta w zakresie szkolnictwa wyŜszego na terenie powiatu. SłuŜba zdrowia oferować będzie szybki dostęp do lekarzy specjalistów przede wszystkim w oparciu o nowoczesny szpital w Pruszkowie. Nastąpi komercjalizacja usług medycznych. Powstanie nowoczesny Zakład Opiekuńczo – Leczniczy. Miasto pełnić będzie takŜe funkcję waŜnego centrum kulturalnego oraz sportowo – rekreacyjnego powiatu. Nastąpi rozwój oferty kulturalnej takŜe na obszarach wiejskich, oraz turystyczne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego. Powstanie Centrum Wystawienniczo – Kulturowe w Pruszkowie. Dokona się znaczny rozwój powiatu jako centrum sportowego poprzez usytuowanie obiektów sportowych na poziomie olimpijskim. Poprawa bezpieczeństwa dokona się poprzez powołanie Zintegrowanego Systemu Ratowniczego, doposaŜenie policji i straŜy poŜarnej oraz szerokie wdroŜenie monitoringu miejsc niebezpiecznych. Organizacje pozarządowe aktywnie uczestniczyć będą w rozwiązywaniu problemów powiatu. Powiat Pruszkowski i gminy znajdować się będą w dobrej kondycji finansowej dzięki znacznemu zwiększeniu się ilości podmiotów gospodarczych i zmianie zasad finansowania powiatów. Główna podaŜ miejsc pracy pokaŜe się w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw oraz w rekreacji i turystyce. Decydującego znaczenia nabierze rozwój logistyki, informatyki i e-biznesu. Bezrobocie sytuować się będzie poniŜej 10%. Dochody mieszkańców porównywalne będą ze średnimi w Unii Europejskiej. Mieszkańcy znajdować będą pracę w przemyśle, sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, w usługach i rekreacji. Szczególnie preferowany będzie sektor maszynowy oraz funkcje magazynowo – handlowe. Problemy infrastrukturalne zostaną w obszarach: kanalizacji, wodociągów, dostawy gazu i energetyki w całości rozwiązane. Dokona się modernizacja nawierzchni dróg juŜ istniejących, wybudowana zostanie przyjazna dla
138
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
mieszkańców i przyjezdnych sieć powiązań wewnątrzpowiatowych i wewnątrzgminnych. Nowe inwestycje realizowane będą w oparciu o szczegółowy i zintegrowany ład architektoniczny powiatu. Znacznej poprawie ulegnie mała architektura w poszczególnych miejscowościach (chodniki, miejsca zieleni, parki, mini centra sportowe). Kierunki dalszego rozwoju powiatu to: dynamiczny wzrost inwestycji, rozwój turystyki i rekreacji, mieszkalnictwa oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Powiat otwarty będzie na nowe trendy i technologie. Znacznie zaawansowana będzie budowa społeczeństwa obywatelskiego współpracującego z władzą samorządową przy wykorzystaniu lokalnych tradycji przemysłowych i kulturowych. Rozwój powiatu dokonywać się będzie w zgodzie z zasadami rozwoju zrównowaŜonego.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
139
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
12.
MISJA POWIATU PRUSZKOWSKIEGO
W tym miejscu naszych rozwaŜań warto przytoczyć jedną z definicji misji, która autorom opracowania wydaje się być najbardziej trafna:
Misja to zwięzłe, realistyczne sformułowanie filozofii, celów i zasad rozwoju strategicznego uwzględniające identyfikację podstawowych problemów oraz wyniki analizy SWOT.
Misją Powiatu Pruszkowskiego, rozumianego zamieszkujących na jego terenie, jest:
jako
wspólnota
wszystkich
osób
POWIAT PRUSZKOWSKI W 2025 ROKU TO: REGION DOBRZE WYKORZYSTUJĄCY RENTĘ POŁOśENIA WZDŁUś TRAS KOMUNIKACYJNYCH I BLISKOŚĆ WARSZAWY, SPRAWNIE KREUJĄCY FUNKCJE GOSPODARCZE, LOGISTYCZNE I TRANZYTOWE, DOSKONALĄCY FUNKCJE REKREACYJNE I SPORTOWE, PRZYJAZNY DLA OSADNICTWA I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI, ZABIEGAJĄCY O WYSOKI POZIOM KULTURY, OŚWIATY I USŁUG ZDROWOTNYCH, WYRÓśNIAJĄCY SIĘ WYSOKIM POZIOMEM WSPÓŁPRACY REGIONALNEJ, AKTYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ I OBYWATELSKIEJ.
140
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
13. STRATEGICZNE I OPERACYJNE CELE ORAZ ZADANIA POWIATU PRUSZKOWSKIEGO W POSZCZEGÓLNYCH SFERACH śYCIA SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO Cel strategiczny nr I Rozwój gospodarczy, rozbudowa infrastruktury i rynku pracy Cele operacyjne 1. Opracowanie wieloletnich planów inwestycyjnych poszczególnych sfer działania powiatu
Zadania a. WdroŜenie planu inwestycji i modernizacji dróg i urządzeń drogowych b. WdroŜenie planu inwestycji i modernizacji obiektów administracji i słuŜb powiatowych c. WdroŜenie planu inwestycji i modernizacji obiektów słuŜby zdrowia d. WdroŜenie planu inwestycji i modernizacji obiektów oświaty, kultury i sportu e. WdroŜenie planu inwestycji i modernizacji obiektów pomocy społecznej f. Opracowanie studiów wykonalności projektów inwestycyjnych
2. Budowa, modernizacja i remonty urządzeń oraz dróg powiatowych
a. Modernizacja i remonty wiaduktów i mostów b. Promocja budowy drogi „Paszkowianki” c. Budowa sygnalizacji świetlnej przy newralgicznych skrzyŜowaniach oraz placówkach szkolnych d. Budowa ścieŜek rowerowych e. Budowa, modernizacja i remonty dróg
3. Budowa, modernizacja i remonty infrastruktury technicznej (gazowej, elektrycznej, ciepłowniczej i sanitarnej)
a.
4. Tworzenie warunków dla przyciągania kapitału inwestycyjnego
b.
Koordynacja działań związanych z poprawą funkcjonowania infrastruktury technicznej Wspieranie modernizacji i rozbudowy technicznej infrastruktury sieciowej
a. Promocja wolnych terenów pod inwestycje b. Wspieranie zewnętrznych przedsięwzięć inwestycyjnych c. Wspieranie przedsięwzięć gospodarczych
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
141
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5. Wspieranie przedsiębiorczości
a. Utworzenie Powiatowej Rady Gospodarczej zrzeszającej przedstawicieli Biznesu b. Utworzenie ośrodka doradztwa dla osób prowadzących małe i średnie przedsiębiorstwa c. Wspieranie biznesu lokalnego d. Wspieranie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw e. Stymulowanie rozwoju rynku pracy i ograniczanie bezrobocia f. DąŜenie do utworzenia powiatowego systemu poŜyczek i gwarancji dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw
6. Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu
a. Zwiększenie aktywności gospodarczej mieszkańców, zwłaszcza mieszkańców obszarów wiejskich poprzez rozwój produkcji nierolniczej i usług b. Dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy i oczekiwań społecznych c. Ułatwienie dostępu bezrobotnym mieszkańcom powiatu do przekwalifikowania zawodowego d. Pomoc bezrobotnym mieszkańcom przy tworzeniu własnych firm e. Wspieranie rozwoju turystyki rekreacyjnej
7. Rewitalizacja terenów Powiatu Pruszkowskiego
a. Rozbudowa i modernizacja terenów przemysłowych b. Remonty dróg i ulic c. Remonty budynków i obiektów, w tym równieŜ zabytkowych i podlegających opiece konserwatora zabytków
142
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Cel strategiczny nr II Poprawa stanu bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i pomocy społecznej Cele operacyjne 1. Wzrost bezpieczeństwa ludzi i mienia
a. b. c. d. e.
2. Restrukturyzacja i modernizacja bazy lokalowej SPZOZ
a. b. c. d. e.
3. Rozbudowa i modernizacja bazy lokalowej jednostek organizacyjnych pomocy społecznej 4. Wsparcie dla rodzin i osób w kryzysie
a.
Zadania WdraŜanie Programu Poprawy Stanu Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego na Obszarze Powiatu Pruszkowskiego Budowa StraŜnicy Powiatowej StraŜy PoŜarnej i Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego Wspieranie działań zmierzających do budowy nowego komisariatu Policji w gminie Michałowice Przekazanie nowej siedziby dla Komisariatu Policji w Piastowie Przekazanie nowej siedziby dla potrzeb Powiatowej Stacji Sanitarno– Epidemiologicznej w Pruszkowie Rozbudowa i modernizacja szpitala powiatowego Wcielenie pogotowia ratunkowego w struktury ZOZ Utworzenie Zakładu Opiekuńczo – Leczniczego (ZOL) Poszerzenie zakresu usług medycznych Uporządkowanie stanu prawnego obiektów słuŜby zdrowia na rzecz SPZOZ Rozbudowa i modernizacja bazy lokalowej Domów Pomocy Społecznej
a. Utworzenie Ośrodka Interwencji Kryzysowej dla ofiar przemocy i ofiar
przestępstw b. Prowadzenie specjalistycznego Poradnictwa Rodzinnego dla rodzin z terenu
powiatu zagroŜonych dysfunkcją, przemocą i bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych c. Podjęcie systemowych działań i rozwiązań w zakresie opieki nad dzieckiem i rodziną poprzez przygotowanie, szkolenie oraz tworzenie rodzin zastępczych niespokrewnionych i zawodowych d. Rozwój i tworzenie placówek opiekuńczo wychowawczych wsparcia dziennego o charakterze specjalistycznym i ponad gminnym, w których będzie realizowany program psycho-korekcyjny lub psycho-profilaktyczny w tym terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacyjna, resocjalizacja
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
143
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5. Poprawa sytuacji osób niepełnosprawnych
a. b. c. d. e.
6. Przeciwdziałanie marginalizacji grup społecznych
f. g. h. a. b. c. d.
144
Utworzenie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności Zorganizowanie warsztatów terapii zajęciowej dla osób niepełnosprawnych Likwidacja barier dla osób niepełnosprawnych Przystosowanie dostępu do budynków uŜyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych Integrowanie społeczności lokalnej z osobami i rodzinami dotkniętymi niepełnosprawnością Rehabilitacja osób niepełnosprawnych Tworzenie i przystosowanie stanowisk pracy dla potrzeb niepełnosprawnych Tworzenie klas integracyjnych Wspieranie inicjatyw na rzecz dzieci i młodzieŜy wymagającej specjalistycznej pomocy i opieki w środowisku lokalnym Dostosowanie Domów Pomocy Społecznej do standardów Unii Europejskiej Opracowanie systemu informacji na rzecz osób niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie Opracowanie informatora o moŜliwości korzystania z róŜnych form pomocy wsparcia
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Cel strategiczny nr III Rozwój edukacji, kultury, sportu, rekreacji i turystyki Cele operacyjne 1. Rozwój i modernizacja szkolnictwa ponadgimnzjalnego
e.
Zadania Budowa Centrum Sportu Szkolnego wraz z modernizacją bazy Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Pruszkowie Modernizacja i remonty bazy szkół i placówek oświatowych WyposaŜenie szkół w sale komputerowe ze stałym dostępem do internetu Wzmocnienie lub przekształcenie istniejących szkół do potrzeb rynku i zapewnienie duŜej róŜnorodności oferty edukacyjnej przy współpracy z gminami Optymalizacja warunków kształcenia
2. Tworzenie warunków do aktywnego i zorganizowanego wypoczynku dzieci i młodzieŜy
a. b. c.
Wspieranie działań Regionalnej Organizacji Turystycznej Tworzenie warunków dla integracji dzieci i młodzieŜy z krajami UE Rozwój imprez masowych
3. WdraŜanie Strategii Rozwoju Sportu na terenie Powiatu Pruszkowskiego
a. b. c. d.
Tworzenie klas sportowych Wprowadzanie zajęć pozalekcyjnych z wychowania fizycznego Współpraca z gminami w dziedzinie rozwoju sportu masowego Promocja kultury fizycznej
4. Rozwój systemów stypendialnych dla młodzieŜy zdolnej i z rodzin niezamoŜnych
a. b. c.
WdraŜanie systemów stypendialnych Pozyskiwanie sponsorów dla wspierania systemów stypendialnych Dofinansowanie wypoczynku wakacyjnego uczniów
5. Zachowanie i rozwijanie dziedzictwa kulturowego
a. Pozyskiwanie sponsorów, inwestorów wspierających kulturę b. Opracowanie katalogu wartości miejsc dziedzictwa kulturowego i obiektów przyrodniczych dla rozwoju turystyki weekendowej, rodzinnej c. Promowanie zespołów muzycznych i ludowych działających na terenie powiatu d. Tworzenie instytucji muzeów i izb pamięci e. Rozwój usług tzw. „kultury wyŜszej” f. Tworzenie centrów kulturalno oświatowych
a. b. c. d.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
145
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
6. Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury kulturalnej przyczyniającej się do aktywnego udziału społeczeństwa w kulturze 7. Wspieranie rozwoju turystyki
a. b.
Dofinansowanie dla rozwoju bazy kulturalnej Dofinansowanie dla prowadzenia działalności kulturalnej
a. b. c. d.
Rekreacyjne i turystyczne zagospodarowanie korytarza Utraty Wspieranie rozwoju bazy noclegowej Stworzenie oferty rekreacyjno – turystycznej dla mieszkańców Organizowanie ponadlokalnych imprez i wydarzeń turystycznych i kulturalnych
8. Rozwój bibliotekarstwa
a. b. c.
Dofinansowanie działalności biblioteki powiatowej Promocja czytelnictwa Poszerzenie funkcji bibliotek
146
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Cel strategiczny nr IV ZrównowaŜony rozwój środowiska Cele operacyjne 1. Rozpoznanie zagroŜeń ekologicznych
Zadania a. Identyfikacja zagroŜeń rzeki Utraty b. Monitorowanie zagroŜeń zanieczyszczeń Rynny Brwinowskiej c. Opracowanie i wdroŜenie programu likwidacji i rekultywacji istniejących nielegalnie składowisk odpadów
2. Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańcom
a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. l.
m. n. o. p.
WdraŜanie Powiatowego Programu Ochrony Środowiska WdraŜanie Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami Opracowanie i wdroŜenie powiatowego systemu segregacji odpadów Rozbudowa i modernizacja systemów wodociągowych i kanalizacyjnych Realizacja programu podnoszenia świadomości edukacji ekologicznej mieszkańców Opracowanie i wprowadzenie programów edukacji ekologicznej w szkolnictwie Poprawa stanu lesistości i zieleni urządzonej Poprawę stanu czystości terenów zielonych i lasów Współpraca z gminami powiatu dla wspólnego przeciwdziałania zagroŜeniom ekologicznym Uczestniczenie w międzynarodowych, krajowych i regionalnych programach ochrony środowiska Podnoszenie poziomu zarządzania środowiskiem Realizacja programu pt. „Identyfikacja zagroŜeń stanu środowiska doliny i zlewni rzeki Utraty jako bariery rozwoju przestrzennego powiatu – zarys programu renaturyzacji rzeki” Zwiększenie małej retencji wód – budowa zbiorników retencyjnych Kontrola podmiotów gospodarczych i osób fizycznych w zakresie uciąŜliwości ich negatywnych działań na środowisko Budowa, rozbudowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych Budowa i modernizacja ścieŜek ekologicznych
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
147
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
3. Wykorzystania alternatywnych źródeł energii
a. WdroŜenie programu zmian czynnika grzewczego na przyjazny środowisku b. Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych c. Opracowanie programu wykorzystania alternatywnych źródeł energii na terenie powiatu
4. Restrukturyzacja rolnictwa
a. WdroŜenie technik i technologii nowoczesnego rolnictwa ekologicznego b. Wspomaganie powstawania i działania grup producenckich c. Wspieranie rozwoju gospodarstw ekologicznych
5. Dbałość o ład planistyczny i urbanistyczny
a. b. c. d.
148
Promocja opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Intensyfikacja działań nadzoru budowlanego Przeciwdziałanie samowolą budowlanym Stworzenie wzorów i promocja powiatowego wizerunku budownictwa
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
Cel strategiczny nr V Rozwój samorządności i społeczeństwa obywatelskiego Cele operacyjne 1. Poprawa wizerunku powiatu wraz z jego promocją
a. b. c. d. e. f. g. h.
Zadania Opracowanie programu marketingowego powiatu Wykreowanie regionalnej imprezy promocyjnej Budowa profesjonalnej strony internetowej powiatu Kreowanie kulturowego i rekreacyjnego wizerunku powiatu WdraŜanie ścisłej współpracy gmin i powiatu Tworzenie przyjaznych form komunikowania się samorządu z mieszkańcami Działania promocyjne w celu pozyskania inwestorów zagranicznych Działania na rzecz spójnej współpracy z gminami pod kątem promocji i pozyskiwania funduszy unijnych
2. Współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi przy realizacji wspólnych projektów dla dobra społeczności powiatu
a. Opracowanie i uchwalenie zasad współpracy z organizacjami pozarządowymi b. Wspieranie powstawania NGO’s c. Stworzenie systemu informacji dla organizacji pozarządowych
3. Rozwój współpracy międzynarodowej dla realizacji wspólnych projektów
a. b. c. d.
Intensywna realizacja projektów międzynarodowych Wspieranie związków międzygminnych i międzyregionalnych Przegląd uczestnictwa powiatu w strukturach organizacyjnych samorządów Sytuowanie instytucji ponadlokalnych na terenie powiatu
4. Podniesienie poziomu pracy administracji powiatowej
a. b. c. d. e.
Skoncentrowanie administracji Starostwa w jednym budynku Poprawa warunków lokalowych PCPR i PUP WdroŜenie procedur elektronicznej obsługi mieszkańców Budowa społeczeństwa informacyjnego WdroŜenie procedur jakościowej poprawy funkcjonowania administracji i poprawy standardu obsługi mieszkańców
5. Podniesienie samoświadomości obywatelskiej mieszkańców
a. b.
Promocja powstawania lokalnych mediów Szkolenie dorosłych poprzez tzw. Uniwersytet III Wieku
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
149
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
14. UWARUNKOWANIA REALIZACJI CELÓW STRATEGII Realizacja celów Strategii Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego zaleŜeć będzie od szeregu czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Działania te wymagać będą nie tylko nakładów finansowych oraz skoordynowanych działań samorządu powiatowego, ale równieŜ odpowiednich kompetencji i aktywności pracowników samorządowych róŜnych szczebli jednostek samorządu terytorialnego. Wiele poszczególnych celów operacyjnych i realizowanych zadań będzie zaleŜeć równieŜ od stopnia zaangaŜowania lokalnej społeczności i organizacji pozarządowych. Do najwaŜniejszych czynników warunkujących skuteczność wdraŜania poszczególnych celów strategii zaliczyć naleŜy: • • • • • • • •
skuteczność działania władz i pracowników poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, usprawnienie struktur organizacyjnych urzędów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, uproszczenie procedur postępowania urzędowego, opracowanie wieloletnich planów inwestycyjnych dla poszczególnych sfer działania powiatu, opracowanie dla mieszkańców, podmiotów gospodarczych i organizacji pozarządowych polityki informacyjnej o przedsięwzięciach zapisanych w strategii, inicjowanie i koordynowanie współpracy władz powiatu z samorządami gminnymi i powiatami ościennymi, rozwój współpracy regionalnej i międzynarodowej powiatu, pozyskiwanie środków finansowych z organizacji, instytucji i funduszy krajowych oraz międzynarodowych,
Cele zapisane w Strategii oraz zadania słuŜące ich realizacji są podstawą do opracowania konkretnych programów dla rozwoju powiatu. Powinny one zostać ujęte w budŜetach powiatu na kolejne lata. Opracowanie wieloletnich planów inwestycyjnych umoŜliwi kolejnym władzom powiatu podejmowanie decyzji zgodnie z długofalowymi planami rozwoju. Władze powiatu, dzięki inicjowaniu partnerskiej współpracy z samorządami gminnymi, podmiotami gospodarczymi, organizacjami pozarządowymi i społecznością lokalną, będą w stanie skuteczniej realizować ustalenia strategii.
150
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
15.
MIERNIKI ORAZ WSKAŹNIKI MONITORINGU STRATEGII ROZWOJU POWIATU
W celu ułatwienia nadzoru i kontroli nad realizacją strategii rozwoju Powiatu Pruszkowskiego proponujemy dla kaŜdego celu strategicznego wprowadzenie zestawu kilku obiektywnych mierników pozwalających skutecznie monitorować postępy. Monitoring strategii pozwoli na: - bieŜącą ocenę realizacji celów i zadań, - prognozowanie ewentualnych zmian warunków realizacji, - dokonywanie bieŜących poprawek, - podjęcie działań zabezpieczających i naprawczych, Proponujemy następujące wskaźniki monitoringu dla pięciu celów strategicznych: I. Rozwój gospodarczy, rozbudowa infrastruktury i rynku pracy
liczba zinwentaryzowanych atrakcji na terenie powiatu, liczba instytucji ponadregionalnych z siedzibą na terenie powiatu, liczba nowych podmiotów gospodarczych w roku, liczba likwidowanych podmiotów gospodarczych w roku, średni czas uzyskania pozwolenia na budowę, roczne wydatki budŜetów gmin i powiatu na sanację dróg i budowę infrastruktury technicznej, czas przejazdu przez Pruszków, liczba wyłączeń i awarii sieci energetycznych, czas dojazdu w dni powszednie oraz w weekendy do i z Warszawy, liczba kilometrów budowanych i remontowanych dróg na terenie powiatu i gmin, ilość połączeń autobusowych miejscowości powiatu z Pruszkowem, powierzchnie terenów inwestycyjnych przeznaczone w planach miejscowych gmin na cele inwestycyjne.
II. Poprawa stanu bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i pomocy społecznej
średni poziom dochodów mieszkańców na terenie powiatu, liczba przestępstw popełnionych i wykrytych, przychód budŜetu powiatu na mieszkańca, średni czas oczekiwania na wizytę u lekarza specjalisty, średni czas dojazdu do lekarza specjalisty, roczny wskaźnik migracji, liczba mieszkańców korzystająca z placówek słuŜby zdrowia na terenie powiatu,
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
151
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
III. Rozwój edukacji, kultury, sportu, rekreacji i turystyki
wskaźnik młodzieŜy ponadgimnazjalnej uczącej się na terenie powiatu, nakład lokalnych czasopism informujących o działalności powiatu, liczba mieszkańców korzystająca z placówek kulturalnych na terenie powiatu, liczba turystów odwiedzających powiat, liczba miejsc noclegowych w powiecie, procent budŜetu powiatu wykorzystany na turystykę, łączna długość oznakowanych szlaków rekreacyjno-turystycznych na terenie powiatu, liczba gospodarstw agroturystycznych. wskaźnik m2 powierzchni obiektów sportowych na mieszkańca,
IV. ZrównowaŜony rozwój środowiska
powierzchnia powiatu prawem chroniona, liczba gospodarstw domowych i rolnych podłączonych do gazu przewodowego, procent budŜetu samorządów przekazywany na ochronę środowiska, stosunek ilości ścieków oczyszczonych do nieoczyszczonych, procentowy wskaźnik liczby przyłączy wodociągowych do liczby budynków, procentowy wskaźnik liczby przyłączy kanalizacyjnych do liczby budynków, liczba przyłączy gazowych wskaźnikowa jakość wody pitnej, procentowa powierzchnia gmin objęta planami zagospodarowania przestrzennego, średnia wielkość gospodarstwa rolnego, liczba grup producenckich, powierzchnia gospodarstw ekologicznych.
V. Rozwój samorządności i społeczeństwa obywatelskiego
152
łączny nakład druków promocyjnych, ilość organizacji pozarządowych na terenie powiatu, ankietowa ocena mieszkańców odnośnie działania starostwa, procentowy wskaźnik ilości mieszkańców utoŜsamiających się z powiatem, uzyskane środki zewnętrzne na finansowanie rozwoju gmin powiatu, wielkość środków przeznaczanych rocznie na promocję.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
16.
REKOMENDACJE BAŁTYCKIEGO INSTYTUTU GMIN
Analiza strategiczna istniejącego potencjału oraz sytuacji zewnętrznej Powiatu Pruszkowskiego wskazuje jednoznacznie na konieczność reorientacji jej charakteru na uwzględniający w większym stopniu rozwój funkcji gospodarczych – rozwój małej i średniej przedsiębiorczości oraz funkcji związanych z rozwojem rekreacji i turystyki połączonej z restrukturyzacją rolnictwa. Dziedziny te winny ograniczyć bezrobocie i określić nowy image powiatu. Aby skutecznie pełnić rolę centrum gospodarczo – kulturowego i administracyjnego tej części Mazowsza, naleŜy podjąć bardzo waŜny zestaw działań. Wydają się być konieczne rewitalizacja zabudowy oraz rozwój funkcji handlowo – usługowych, powołanie instytucji obsługi biznesu, osiągnięcie wysokiego poziomu i przedstawienie bogatej oferty imprez kulturalnych, a takŜe serwowanie bogatego asortymentu usług oświatowych, w tym moŜliwości kształcenia na uczelniach wyŜszych. Przekształcenia funkcjonalno - strukturalne w Powiecie Pruszkowskim wymagają kompleksowych i konsekwentnych, wieloletnich działań. Wszystkie te działania powinny znajdować oparcie w powiatowej polityce rozwoju zrównowaŜonego. Zasady, na których powinna się opierać polityka w zakresie zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, określono takŜe w „Drugiej polityce ekologicznej państwa” i zalicza się do nich:
Zasadę równego dostępu do środowiska przyrodniczego, Zasadę regionalizacji, Zasadę uspołecznienia, Zasadę „zanieczyszczający płaci”, Zasadę prewencji, Zasadę przezorności, Zasadę BAT – stosowania najlepszych dostępnych technik, Zasadę sybsydiarności, Zasadę skuteczności ekologicznej i ekonomicznej.
MoŜna przytoczyć obecnie powiatową definicję rozwoju zrównowaŜonego, która brzmi: „Rozwój zrównowaŜony to rozwój społeczno – gospodarczy, w którym w celu zrównania szans dostępu do środowiska poszczególnych obywateli lub grup obywateli – zarówno współczesnych jak i przyszłych pokoleń, następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych, społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych”. Chcąc wdraŜać wyŜej wymienione zasady i programy, lokalna społeczność będzie musiała w najbliŜszej przyszłości podjąć wiele inicjatyw w obszarach: 1. Uwarunkowań społeczno – administracyjnych. NaleŜy uświadamiać społeczności lokalnej nieuchronność i konieczność zmian, a takŜe korzyści płynące z większego uświadomienia sobie nowych funkcji powiatu. Działania informacyjno – uświadamiające powinny zaczynać się juŜ w szkołach, ale powinny objąć wszystkich mieszkańców. NaleŜy informować o kierunkach przemian, ukazywać ich skutki oraz wskazywać działania. Jest to bardzo waŜne zadanie dla samorządu lokalnego.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
153
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
TakŜe pełnienie funkcji oświatowych, zdrowotnych i z dziedziny opieki społecznej na terenie powiatu jest bardzo utrudnione i realnie prowadzone przez Warszawę. ZaleŜności takie moŜna pokazać w wielu innych obszarach, jak chociaŜby sfera dbałości o drogi oraz rozwiązanie problemów gospodarki ściekowej i śmieciowej przez gminy. Nastąpi ukształtowanie się nowej toŜsamości powiatu, którego społeczność cechować będzie wysoki stopień identyfikacji z miejscem zamieszkania. 2. Wspierania przedsiębiorczości. Rolą powiatu jest wspieranie tworzenia nowych i wspierania istniejących podmiotów gospodarczych. Zadaniem samorządu jest wskazywanie inwestorom obszarów i moŜliwości inwestowania na terenie powiatu, w szczególności w takich dziedzinach, jak np. infrastruktura obsługi rekreacji i turystyki, przetwórstwo Ŝywności, drobny przemysł, rzemiosło, itp. Nieodłącznym elementem takich działań winno być pozyskanie nowych inwestorów. Powiat (najlepiej w porozumieniu z gminami) powinien poczynić wszelkie starania dla ściągnięcia ich na swój teren. W skład w/w działań wejść powinno przygotowanie profesjonalnej oferty inwestycyjnej ze wskazaniem obszaru, uwarunkowań infrastrukturalnych i ulg inwestycyjnych oraz dynamiczna promocja oferty. Dla realizacji tych zadań sugerujemy powołanie przy Staroście Pruszkowskim Powiatowej Rady Biznesu, która skupiać będzie grono opiniotwórczych przedsiębiorców z terenu powiatu, niekoniecznie tu zamieszkałych. Niezbędne jest uporządkowania prawne w sferze własności nieruchomości. Celowym wydaje się takŜe powołanie w Starostwie punktu informacji gospodarczej dla lokalnych przedsiębiorców, który będzie zaopatrywał ich w niezbędną wiedzę gospodarczą. 3. Utrzymania stanu środowiska naturalnego oraz modernizacja infrastruktury technicznej. Turyści powinni chcieć przyjeŜdŜać do Powiatu Pruszkowskiego, a inwestorzy powinni chcieć tu inwestować. Wśród warunków koniecznych naleŜy wymienić uzyskanie poprawy infrastruktury technicznej oraz bazy rekreacyjno-turystycznej. Potrzebne są inwestycje w sieć kanalizacyjną oraz estetyzacja miejscowości. Pierwszoplanowym warunkiem atrakcyjności dla „weekend’owiczów”, turystów i inwestorów wydaje się być stan techniczny dróg. Ostatnio publikowane badania preferencji inwestorów wskazują właśnie na ten aspekt. Konieczna jest tu modernizacja szeregu nawierzchni dróg i równieŜ nowe inwestycje. 4. Promocji Powiatu Pruszkowskiego i budowania nowego wizerunku. Realizacja rozwoju gospodarczego powiatu w załoŜonych kierunkach wymaga skutecznej promocji oferty powiatu. Dotyczy to zwłaszcza określenia terenów pod inwestycje produkcyjno-usługowe oraz promocji własnych atrakcji i produktów turystycznych. Promocję inwestycyjną naleŜy zorientować pod konkretne grupy potencjalnych inwestorów. Wymaga to profesjonalnego podejścia, kontaktów, konsekwentnego kreowania nowego wizerunku powiatu. Wszystkie działania promocyjne powinny być realizowane pod hasłem, logo lub tytułem sztandarowej atrakcji powiatu. W promocji takiej wielce pomocnym są imprezy o randze regionalnej lub ogólnokrajowej, międzynarodowej. Wydaje się, iŜ funkcjonujące obecnie imprezy są ciągle zbyt mało spopularyzowane i brak jest jednego lub kilku ewidentnych wyróŜników Pruszkowa na mapie Mazowsza.
154
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
5. Finansowania Źródłami finansowania przedsięwzięć objętych Strategią Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego będą: budŜet powiatu, dotacje zewnętrzne oraz środki Unii Europejskiej w tym fundusze strukturalne. BIG słuŜy pomocą w wyszukiwaniu stosownych funduszy UE. 6. Organizacji realizacji strategii rozwoju Powiatu Pruszkowskiego Dla stwarzania odpowiedniego klimatu sprzyjającego realizacji prac objętych strategią rozwoju powiatu oraz rozwijania koncepcji zawartych w wizji rozwoju celowe jest powołanie Zespołu Monitoringu Strategii, składającego się z osób odpowiedzialnych za kontrolę wdraŜania niniejszej strategii rozwoju. W celu sprawnej realizacji strategii rozwoju powiatu celowe jest dodatkowe opracowanie szczegółowych programów rozwoju przedsiębiorczości, rozwoju turystyki, promocji powiatu, lokalnej Agendy 21 itp. Sugerujemy coroczną analizę moŜliwości budŜetowych powiatu w zakresie realizacji poszczególnych celów długo- i średniookresowych strategii powiatu oraz zrealizowanie zasady składania corocznych sprawozdań z realizacji strategii przez w/w zespół podczas uchwalania budŜetu powiatu.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
155
Strategia Rozwoju Powiatu Pruszkowskiego do 2025 roku
17. WPROWADZANIE ZMIAN DO STRATEGII Opracowana Strategia nie jest dokumentem zamkniętym. Jej treść moŜna uzupełniać i korygować w miarę zmian realiów działania. Zgłaszającymi mogą być: -
mieszkańcy powiatu, organizacje pozarządowe, instytucje i podmioty gospodarcze, instytucje samorządowe, instytucje rządowe,
Propozycje zmian wraz z uzasadnieniem prosimy zgłaszać w formie pisemnej do Biura Zarządu Powiatu Pruszkowskiego. Procedura zatwierdzania: -
156
zatwierdzanie zmian w poszczególnych celach i zadaniach Strategii znajduje się w wyłącznej kompetencji Rady Powiatu, zatwierdzenie zmian przez Radę Powiatu następuje na wniosek i po zaopiniowaniu przez Zarząd Powiatu.
© BAŁTYCKI INSTYTUT GMIN - GDAŃSK
