RELIKTY KOMUNIZMU W POZNANIU

Raport Stowarzyszenia KoLiber oddział Poznań

Wstęp Każde działanie należy rozpocząć od rozpoznania skali problemu, który chcemy rozwiązać. Taki zamysł towarzyszył nam w momencie rozpoczęcia prac na raportem, który mamy przyjemność Państwu zaprezentować. Generalny wniosek z niego płynący jest następujący: w przestrzeni miejskiej Poznania, ćwierć wieku od zapoczątkowanych w naszym kraju przemian społeczno-politycznych, ulokowanych jest wiele miejsc pamięci stworzonych na użytek komunistycznej propagandy. Często spotykamy się z pytaniem, o zasadność i potrzebę dekomunizacji. Pojawiają się głosy negujące takie działania. Redaktor Adam Michnik twierdzi, że dekomunizacja, do której dążą prawicowe środowiska, „jest drogą do zniszczenia demokracji”. W tym miejscu warto przywołać ciekawą odpowiedź Przewodniczącego Rady Gminy w Choceniu (woj. kujawsko – pomorskie) na pismo prezesa Janusza Kurtyki w sprawie podjęcia działań służących zmianie nazw ulic. Konkretnie chodziło o ulice Karola Świerczewskiego oraz 19 stycznia (1945). W odpowiedzi napisano, że poproszono mieszkańców o opinie i uwagi w tym zakresie – otrzymano ich wiele, jednak wszyscy opowiedzieli się za pozostawieniem obecnych nazw. „Mieszkańcy wyrazili stanowczy sprzeciw wobec zmian nazw ulic, które wrosły w choceńską rzeczywistość i stały się częścią historii.” Niestety, wydaje się, że problem jest dużo poważniejszy. Nazwy ulic i placów, pomniki oraz inne miejsca sowieckiego kultu zakorzeniły się głęboko w mentalności ludzi i dlatego trzeba podjąć zdecydowane działania służące oczyszczeniu przestrzeni publicznej ze śladów komunistycznej propagandy. Taki wspólny cele przyświeca organizatorom akcji oraz wszystkim osobom

Mateusz Gilewski Stowarzyszenie KoLiber oddział Poznań Koordynator akcji „Goń z pomnika bolszewika”

Stowarzyszenie KoLiber

i podmiotom popierającym nasze działania.

2

I. POMNIKI

1

Opracowano na podstawie: http://pomnikihanby.pl/pomniki_poznan.htm [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

1. Pomnik Karola Waltera Świerczewskiego na Osiedlu Karola Świerczewskiego (obecnie os. ks. Popiełuszki, przy ul. Grochowskiej)1 – ZBURZONY

3

4

Stowarzyszenie KoLiber

Pomnik, dzięki determinacji posłów PiS – po kilkuletniej batalii i fali protestów – został zburzony 8 czerwca 2009 roku. Mimo wszystko, chyba wbrew woli ogółu2:

Co więcej, już po likwidacji pomnika, jego obrońcy z Komitetu Obywatelskiego Ruchu Obrony Pomników i Pamiątek Tradycji Lewicowych w Wielkopolsce Walter, wysłali list do wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego – Miguela Angela Martineza. Podziękowali w nim Hiszpanowi za wsparcie ich podczas obrony pomnika. Zapowiedzieli, że będą dalej walczyć z prawicą w Poznaniu, a zburzenie pomnika nazywali wprost ciemnotą

2

Ankieta z dnia 27.03.2007 r. Źródło: http://www.epoznan.pl/?section=news&subsection=news&id=5441 [dostęp 09.03.2014]. 3 Źródło: http://www.gloswielkopolski.pl/artykul/181740,poznan-obroncy-pomnika-swierczewskiego-pisza-doparlamentu-europejskiego,id,t.html [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

i podłością3.

5

Natomiast na Cytadeli ma stanąć pomnik żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego, której pierwszym dowódcą był właśnie Walter. Pomimo tego, że marszałek województwa Marek Woźniak odmówił finansowania budowy, tłumacząc, że 2. Armia WP była elementem sowieckiej machiny wojennej, która realizowała cele polityczne ZSRR i zniewoliła Polskę. Przeciw jest także Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Pozytywnie wniosek

4

Źródło: http://poznan.gazeta.pl/poznan/1,36037,14955219,Zolnierze_gen__Swierczewskiego_beda_mieli_ pomnik.html [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

zaopiniował natomiast Wydział Architektury i Urbanistyki Urzędu Miasta. Poniżej projekt4.

6

Druga płaskorzeźba na prawo od wejścia do budynku przedstawia dwóch przyjaciół: Adama Mickiewicza oraz Aleksandra Puszkina – jako symbol wcześniejszej przyjaźni polskorosyjskiej.

Stowarzyszenie KoLiber

2. Pomnik Braterstwa Polsko – Sowieckiego przy ulicy Ratajczaka 37

7

Polsko-Radzieckiej (TPPR) z salami wystawienniczymi, do prowadzenia nauki języka rosyjskiego i salą kina “Przyjaźń”.

Stowarzyszenie KoLiber

W tym budynku przez wiele lat mieścił się Zarząd Wojewódzki Towarzystwa Przyjaźni

8

3. Pomnik Związku Walki Młodych wraz z medalem Jana Krasickiego

Stowarzyszenie KoLiber

na Cytadeli

9

Jan Krasicki, młodzieżowy działacz i agitator stalinowski, funkcjonariusz Komsomołu we Lwowie, następnie członek grup dywersyjnych, członek Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej, formalnie ogłoszony przewodniczącym Związku Walki Młodych. W okresie skierowanych w polską ludność sowieckich represji, masowych deportacji i terroru aktywnie włączył się w działalność na rzecz propagowania stalinizmu wśród polskiej i ukraińskiej młodzieży. W okresie PRL-u kreowano go natomiast na patrona młodzieży5.

4. Pomnik Marszałka Wasilija Iwanowicza Czujkowa (honorowego

Stowarzyszenie KoLiber

obywatela Poznania) na Cytadeli

5

Źródło: http://ipn.gov.pl/najwazniejsze-wiadomosci/informacja-historyczna/jan-krasicki-19191943 [dostęp 09.03.2014].

1 0

To m.in. ten pomnik został oblany czerwoną farbą we wrześniu ub. r.6

Stowarzyszenie KoLiber

5. Pomnik Zygmunta Berlinga na Cytadeli

6

Źródło: http://poznan.gazeta.pl/poznan/1,36001,14587309,_Smierc_komucha___Atak_czerwona_farba_na_ cmentarz.html [dostęp 09.03.2014].

1 1

6. Pomnik Braterstwa broni na Cytadeli

Przedstawia polskiego i radzieckiego żołnierza, którzy w braterskim geście wspólnie dźwigają sztandar.

Pomnik stoi bezpośrednio przy Muzeum Uzbrojenia. Według tabliczki na cokole Bondar był bohaterem Związku Radzieckiego, który zginął na Odrą 3 kwietnia 1945. Wcześniejsza (większa) tablica emaliowana została zdjęta i przekazana do depozytu w Muzeum.

Stowarzyszenie KoLiber

7. Pomnik Georgija Gierasimowicza Bondara na Cytadeli

1 2

II. TABLICE

Obecnie po remoncie i odmalowaniu elewacji budynku znajduje się tam punkt sprzedaży biletów ZTM. Los tablicy – nieznany.

Stowarzyszenie KoLiber

1. Tablica PPR przy ulicy Matejki 59 – USUNIĘTA

1 3

2. Tablica III Okręgu Wojskowego przy ulicy Matejki 61 – USUNIĘTA

Obecnie kamienica przy ul. Matejki 61 jest w trakcie remontu. Los tablicy – nieznany.

Stowarzyszenie KoLiber

3. Tablica Komunistycznej Partii Polski na Wzgórzu Przemysła (Stare Miasto)

1 4

Pomimo upływu kilku lat, tablica w dalszym ciągu jest brudna od farby i szpeci swoim wyglądem budynek.

III. ULICE 1. Ulica Lucjana Szenwalda (lokalizacja: Świerczewo) Działacz komunistyczny, członek KPP, żołnierz Armii Czerwonej oraz I Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, wykładowca w Szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych, publicysta i poeta. Publikował propagandowe stalinowskie artykuły na łamach polskojęzycznego sowieckiego organu Komunistycznej Partii (bolszewików) Ukrainy „Czerwony Sztandar”, uczestniczył w działalności agitacyjnej na rzecz propagowania wśród Polaków stalinowskiego modelu totalitaryzmu (pracował m.in. w Lwowskim Obwodowym Radiokomitecie). i masowych deportacji setek tysięcy Polaków z ziem wschodnich w głąb ZSRR – do łagrów w stepy Kazachstanu. Tworzył agitacyjną poezję, w której m.in. atakował prawowity Rząd RP na Obczyźnie oraz gen. Władysława Andersa7.

7

Źródło: http://ipn.gov.pl/najwazniejsze-wiadomosci/informacja-historyczna/lucjan-szenwald-19091944 [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

Działania te realizował mając świadomość dokonywanych przez władze sowieckie zabójstw

1 5

1 6

Stowarzyszenie KoLiber

2. Ulica Armii Ludowej (lokalizacja: Wilczy Młyn) Mimo propagandowych haseł, ukierunkowanych na wykreowanie AL jako siły zbrojnej polskiego podziemia, do końca pozostała formacją realizującą priorytety sowieckiej racji stanu i narzędziem polityki Stalina wobec Polski. Ani Gwardia Ludowa, ani Armia Ludowa

Stowarzyszenie KoLiber

nigdy nie były częścią sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego8.

8

Źródło: http://ipn.gov.pl/najwazniejsze-wiadomosci/informacja-historyczna/gwardia-ludowa,-armia-ludowa [dostęp 09.03.2014].

1 7

3. Ulica Zygmunta Berlinga (lokalizacja: Wilczy Młyn) Do 1939 roku zawodowy oficer Wojska Polskiego, później współpracownik NKWD i działacz prokomunistyczny, zdegradowany i skazany na śmierć za zdradę, mianowany przez Stalina dowódcą polskich jednostek przy Armii Czerwonej, wysoki urzędnik państwowy w PRL, prawnik. Po wrześniu 1939 roku znalazł się na obszarach zajętych przez Armię Czerwoną. Na początku listopada 1939 roku został aresztowany przez NKWD. W obozie jenieckim w Starobielsku został zwerbowany do współpracy z NKWD. Czynnie włączył się w sowieckie działania propagandowe, przekonując do wizji odbudowy Polski jako republiki integralnie włączonej do ZSRR. Zdezerterował z Wojska Polskiego wraz z dwoma innymi oficerami podczas ewakuacji do Iranu. 20 kwietnia 1943 roku rozkazem personalnym nr 36 gen. Władysława Andersa wszyscy trzej zostali zdegradowani i formalnie wydaleni z wojska. 26 lipca 1943 roku odbyła się rozprawa Sądu Polowego przeciw Berlingowi i towarzyszom. Wyrok nie tylko potwierdził wydalenie z wojska, ale jednocześnie zaocznie skazywał ich na karę śmierci za zdradę oraz

Stowarzyszenie KoLiber

utratę praw publicznych na zawsze9.

9

Źródło: http://ipn.gov.pl/najwazniejsze-wiadomosci/informacja-historyczna/zygmunt-berling-18961980 [dostęp 09.03.2014].

1 8

Berling był także patronem Szkoły Podstawowej nr 12 w Poznaniu przy os. Zwycięstwa. Obecnie szkoła nosi imię Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. To nie jedyny przykład, kiedy w Poznaniu zdegradowano (wprawdzie tylko w wymiarze symbolicznym) generała. Wprawdzie jego popiersie do dzisiaj stoi na Cytadeli – lecz w miejscu nie dla generała przeznaczonym... bo niedaleko "zaplecza gospodarczego" parku;

Stowarzyszenie KoLiber

w miejscu gdzie pracownicy Cytadeli gromadzą łopaty, traktory i inny sprzęt.

1 9

4. Ulica Marcina Kasprzaka (lokalizacja: Łazarz) W latach 1885–1886 był organizatorem pierwszych kółek socjalistycznych w Poznaniu. Współtwórca Polskiej Partii Socjalno-Rewolucyjnej Proletariat tzw. II Proletariatu w 1888, którego pracami kierował do 1891. Organizator pierwszej manifestacji 1-majowej na ziemiach polskich w 1890 roku. W 1892 podjął współpracę z rosyjskimi rewolucjonistami.

5. Plac Ludwika Waryńskiego (lokalizacja: Ogrody) Polski działacz i ideolog polskiego ruchu socjalistycznego. Zajmował się zakładaniem pierwszych akademickich i robotniczych kółek socjalistycznych w Królestwie Polskim. Był jednym z współautorów pierwszego programu socjalistycznego, nazywanego programem brukselskim. Jego wizerunek widniał na banknocie 100-złotowym, używanym w Polsce w latach 1975– 1996. Ze względu na wyraz twarzy, w Polsce krążył żart, że jest smutny, ponieważ brakuje mu trzech złotych na kaucję do półlitrowej butelki wódki (kosztowała wtedy z kaucją 103 zł).

IV. POZOSTAŁE 1. Nagrobek Bolesława Szyszkowskiego szkalujący polskich patriotów (lokalizacja: Cytadela) 16 listopada 1951 roku na szosie ze Słocina do Grodziska został zamordowany Bolesław Soszkowski działacz robotniczy, odpowiedzialny za pozyskiwanie od rolników kontyngentów zbożowych na terenie ówczesnego powiatu nowotomyskiego i gminy Grodzisk. Chociaż jak się później okazało zbrodnia była przypadkowym morderstwem, to jednak ówczesne władze

Stowarzyszenie KoLiber

starały się nadać wydarzeniom charakter polityczny i ideologiczny.

2 0

Aneks do raportu Goń z pomnika bolszewika Opracowano na podstawie: Zbysław Wojtkowiak, Napisy pamiątkowe miasta Poznania, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 2004

488 Bohater Związku Radzieckiego (Park Cytadela) BRAK Tabliczka metalowa emaliowana. Zdjęta i zdeponowana w biurze Muzeum

142 Budowniczy Polski Ludowej order (pl. Kolegiacki 17) Płyta metalowa na froncie gmachu Urzędu Miejskiego

489 Rozkaz gratulacyjny Naczelnego Głównodowodzącego z okazji zdobycia Poznania (park Cytadela) Wielowymiarowa płyta kamienna na terenie przed Muzeum Broni

415 Upamiętnienie żołnierzy KBW (ul. Szylinga) BRAK Lokalizacja: budynek koszar. Zdjęta prawdopodobnie po roku 1990

9 Klasa robotnicza Poznania (Rynek Bernardyński 4) Płyta metalowa upamiętniająca pochód pierwszomajowy z roku 1891

197 Komitet Wojewódzki PPR (ul. Matejki 50) Płyta z brązu na ścianie budynku Urzędu Dzielnicowego Poznań-Grunwald od strony ul. Wyspiańskiego

85 Komitet Okręgowy PPR (ul. Głogowska 185) Płyta metalowa na cześć pierwszego posiedzenia Komitetu w 1942 roku

105 Komitet Okręgu Poznańskiego PPS-Lewica (ul. Grobla 11)

364 Ratusz poznański odbudowany przez PRL (Stary Rynek 1) BRAK Płyta kamienna na froncie ratusza poznańskiego. Usunięta w 2001 roku

261 Pamięci zamordowanych członków PPR – ofiar hitleryzmu (ul. Niezłomnych 1) BRAK Lokalizacja: Dom Żołnierza. W maju 2003 roku brak

Stowarzyszenie KoLiber

Płyta metalowa na frontonie budynku. Siedziba Komitetu w latach 1928-30

2 1

168 Socjalistyczna Organizacja Związkowa (ul. Małe Garbary) BRAK Obelisk z trawertynu na skwerze przy skrzyżowaniu ulic Garbary i Małe Garbary. Upamiętniał miejsce pierwszej manifestacji robotniczej z 16 czerwca 1879 roku. Pomnik zdemontowano po 1989

539 Blok patronacki Socjalistycznego Związku Młodzieży Polskiej (os. Kosmonautów 8) BRAK Płyta metalowa na ścianie frontowej budynku mieszkalnego od ul. Skotarskiej. Jesienią 2002 roku brak po zmianie elewacji w wyniku ocieplenia budynku

54 Upamiętnienie lotu kosmonauty Gagarina (ul. Dożynkowa) Płyta z piaskowca na ścianie bocznej budynku „A” Osiedla Akademickiego. W Parku Gagarina, w paśmie między osiedlami Wichrowe Wzgórze oraz Kosmonautów, 7 listopada 1977 roku odsłonięto pomnik z piaskowca o wysokości 10 m poświęcony zdobywcy kosmosu

492 W XXI rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem 9 maja 1966 (park Cytadela)

Stowarzyszenie KoLiber

Płyta metalowa zlokalizowana na resztkach murów przy wejściu do fosy w północno-wschodniej części parku

2 2

Amfiteatr w Parku Cytadela Zbudowany w czynie społecznym przez młodzież Poznania pod patronatem Związku Młodzieży Socjalistycznej w 1968. Obecnie w złym stanie technicznym. Przy wejściu tablica pamiątkowa

521 Związek Młodzieży Socjalistycznej (park Tysiąclecia) Płyta z piaskowca na murku przy wejściu na koronę amfiteatru. Upamiętnia zbudowanie teatru letniego czynem społecznym. Lipiec 1970 r. Tablica zdewastowana

520 25 rocznica powstania Związku Walki Młodych (park Tysiąclecia) Blok kamienny z piaskowca na wydzielonym placyku od strony ul. Świętojańskiej

490 Wszechzwiązkowa Akademia Gospodarstwa Wiejskiego im. Lenina (park Cytadela)

Stowarzyszenie KoLiber

Kamień narzutowy na terenie parku obok Drzewa Przyjaźni, tzw. aleja Broni. Tekst w języku rosyjskim

2 3

407 Róża Luksemburg (ul. Szamarzewskiego 21) Płyta metalowa na frontonie kamienicy mieszkalnej. Pomnik kilkukrotnie został oblany farbą

117 Szkoła im. Zdobywców Cytadeli Poznańskiej w 25 rocznicę PRL (ul. Jarochowskiego 1)

Stowarzyszenie KoLiber

Sztuczny kamień ulokowany na skwerze przed wejściem do zespołu szkół

2 4

CO JUŻ ZROBIONO… 

dekomunizacja ulic na osiedlu Świerczewo

Do początku XXI wieku patronami wielu ulic Świerczewa byli działacze ruchu robotniczego i komunistycznego, m.in. Róża Luksemburg, Marceli Nowotko, Marian Buczek, Małgorzata Fornalska czy Witold Kolski. Po przeprowadzonej akcji dekomunizacyjnej, zastąpili ich zasłużeni wojskowi, naukowcy i politycy z okresu II Rzeczypospolitej, tacy jak Eugeniusz Kwiatkowski, Marian Rejewski, Henryk Zygalski, Jerzy Różycki, Henryk Sucharski, Leopold Okulicki czy Bohdan Winiarski. Oczywiście, część mieszkańców głośno przeciwko temu protestowała, a sprawa znalazła swój finał w NSA. Pierwotna uchwała zatwierdzona na sesji Rady Miasta została uchylona jednak nie z powodów merytorycznych, tylko z powodu braku konsultacji społecznych. Konsultacje oficjalnie przeprowadzono, ale i tak ani decyzje rady osiedla, ani mieszkańców nie mają mocy wiążącej. Wyniki konsultacji z dnia 24.5.200210: - uprawnionych do głosowania było 1656 mieszkańców - 1032 ankiety wyjęto z urny (wszystkie ważne) - 768 osób chce komunistycznych patronów ulic - 262 osoby zdecydowały o nowych nazwach ulic

10

Na podstawie artykułu z dnia 22.06.2002 r. Źródło: http://poznan.naszemiasto.pl/archiwum/komuniscipodzielili-swierczewo,360262,t,id.html [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

- 2 osoby były niezdecydowane

2 5

Zmiany objęły następujące ulice11: ul. Bardowskiego na Zygalskiego ul. Krajewskiego na Rejewskiego ul. Strzelczyka na Różyckiego ul. Bruna na Okulickiego ul. Nowotki na Kozaka ul. Fornalskiej na Vetulaniego ul. Buczka Mariana na Buczka Karola ul. Janka Krasickiego na Ignacego Krasickiego ul. Jaszuńskiego na Trąmpczyńskiego ul. Luksemburg na Kwiatkowskiego ul. Sawickiej na Zamoyskiego ul. Kolskiego na Winiarskiego ul. Wieczorka na Sucharskiego ul. Wójcika na Kiedacza

Działania zmierzające do takich zmian wymagają najwięcej pracy i determinacji. Jednak i to nie gwarantuje sukcesu. Brakuje jednolitego przepisu przyjętego przez Parlament, który rozstrzygnąłby tego typu kwestie raz na zawsze. W 2010 roku Sejm RP przygotował projekt ustawy zakazującej używania symboli faszyzmu, komunizmu i innych ustrojów totalitarnych w nazwach ulic, placów i obiektów publicznych. Wszystkie koszty wymiany tablic i dokumentów ponosiłby Skarb Państwa. Ustawa do dziś nie została jednak uchwalona. Obecnie jakakolwiek zmiana zależy tylko i wyłącznie od decyzji władz samorządowych i dobrej woli mieszkańców. Ci ostatni niemal zawsze tłumaczą się obawą o poniesienie wysokich kosztów wymiany dokumentów na nowe lub zwykłą ignorancją wynikającą z nieznajomości historii. „Ulica Armii Ludowej? Może zostać. Ani ja, ani nikt z moich znajomych takiej nazwy nie krytykuje, nikomu z nas nie kojarzy się źle” – mówi Katarzyna Tarkiewicz, mieszkanka Białej12.

11

Źródło: http://poznan.naszemiasto.pl/archiwum/komunisci-podzielili-swierczewo,360262,t,id.html [dostęp 09.03.2014]. 12 Źródło: http://www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20140305/REGION/140309795 [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

ul. Dizmanna na Pużaka

2 6

WARTO PAMIĘTAĆ… … o polsko – rosyjskiej umowie o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji z 1994 roku (Dz.U.94.112.543), która zobowiązuje nas do zapewnienia ochrony i zachowania w należytym porządku pomników i mogił naszych oprawców. Zgodziliśmy się traktować wszelkie uszkodzenia tych obiektów jako akty wandalizmu i karać je z całą surowością. A przede wszystkim zobowiązaliśmy się do niezmieniania ich lokalizacji bez uprzedniej zgody Rosji. Rodzi to problemy, a niejednokrotnie prowadzi do sytuacji wręcz kuriozalnych vide zamieszanie wokół osławionego złą sławą pomnika „Czterech Śpiących” w Warszawie, które doprowadziło do istotnego opóźnienia w budowie metra. Głównym celem Rosjan jest upokorzenie Polaków, którzy w wolnym kraju nie mogą decydować kogo czcić, a czyj pomnik odesłać w zapomnienie. Z kolei w Pieniężnie rosyjscy oficjele pod pomnikiem Iwana Czerniachowskiego, sowieckiego generała osobiście odpowiedzialnego za likwidację oddziałów AK na Wileńszczyźnie, zorganizowali uroczyste obchody w 69. rocznicę jego śmierci. Nie uznali jednak za stosowne, by powiadomić o swoich działaniach przedstawicieli lokalnej władzy. Smaczku tej sprawie dodaje fakt, że władze samorządowe parę tygodni wcześniej wyraziły chęć rozebrania pomnika generała13. Dlatego konieczna jest renegocjacja umowy i doprecyzowanie jasnych zasad współpracy oraz obowiązków obu stron – a w szczególności rosyjskiej. W obecnym kształcie porozumienie pozwala na różne interpretowanie jego zapisów. O ile większych kontrowersji nie budzi zapis mówiący o przygotowaniu wykazu wszystkich miejsc pamięci i spoczynku ofiar wojen w swoim kraju i objęciu ich ochroną (np. Cytadela), o tyle niedopuszczalne są roszczenia Rosjan o objęciu opieką wszystkich pomników wdzięczności, braterstwa broni czy miejsc poświęconych konkretnym dowódcom.

13 14

Źródło: http://jagiellonski24.pl/2014/02/25/piechula-czas-ponownie-obalic-komune/ [dostęp 09.03.2014]. Źródło: http://www.rp.pl/artykul/1087971.html [dostęp 09.03.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

Polsko-rosyjska umowa nie zawiera także żadnych regulacji wykonawczych, nie wskazuje procedur postępowania. Zobowiązuje, aby wystąpić o zajęcie stanowiska w sprawie planów wobec pomnika, ale nie określa terminu, w jakim druga strona powinna udzielić odpowiedzi. W efekcie negocjacje dotyczące spornych obiektów mogą wydłużać się w nieskończoność14.

2 7

PROMYK NADZIEI… … która, jak powszechnie wiadomo, umiera zawsze ostatnia. Okazuje się, że ani w MSZ, ani w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa nie ma oryginału wykazu „miejsc pochówku i pamięci” żołnierzy Armii Czerwonej, rzekomo podlegających ochronie15. Już od dłuższego czasu pojawiały się wątpliwości, czy załącznik do polsko- rosyjskiej umowy zawartej w Krakowie 22 lutego 1994 r., na mocy którego chroni się w naszym kraju posowieckie relikty, powstał zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem. Na mocy powyższej umowy polski rząd zobowiązał się do sporządzenia listy „miejsc pochówku i pamięci”, które będą podlegać ochronie. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w odpowiedzi na prośbę o przedstawienie stosownych dokumentów, stwierdziła, iż nie posiada oryginałów, ani ich załączników i zaleca skierowanie wniosku w tej sprawie do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Co więcej, w MSZ również okazało się, że nie ma listy, ani informacji w jakich okolicznościach miał powstać rzekomy załącznik „miejsc pochówku i pamięci” żołnierzy Armii Czerwonej. O bałaganie w MSZ świadczyć może także wypowiedź Adama Siwka – Naczelnika Wydziału Krajowego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, który w audycji „Radio Szczecin na wieczór” w dniu 14 października 2014 r. stwierdził, iż okoliczności w jakich powstawał załącznik do umowy polsko-rosyjskiej z 22 lutego 1994 r. wymagają osobnego wyjaśnienia.

15

Źródło: http://wpolityce.pl/polityka/222170-ujawniamy-w-msz-nie-ma-wykazu-chronionych-pomnikowarmii-czerwonej-a-ropwim-posiada-jedynie-kopie-listy [dostęp 22.11.2014]. 16 Źródło: http://wpolityce.pl/historia/217607-wcale-nie-musimy-konsultowac-usuwania-komunistycznychpomnikow-z-rosjanami [dostęp 22.11.2014].

Stowarzyszenie KoLiber

Dlatego, jak twierdzi na łamach wPolityce.pl Jerzy Bukowski, nie ma najmniejszej wątpliwości, że uznane przez polska stronę za kompetentne w tej materii władze samorządowe mogą przenosić, usuwać, likwidować sowieckie pomniki, ograniczając się jedynie do kurtuazyjnego powiadomienia strony rosyjskiej za pośrednictwem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, ekshumacjami mają się natomiast zajmować wojewodowie16.

2 8