WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY DLA STUDENTÓW III ROKU

KIERUNEK FARMACJA Rok akademicki 2015/2016

1

Opracowanie edytorskie: Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Wydrukowano w Oficynie Wydawniczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Zam. 400/2015 nakład 190 egz. tel. (22) 5720 327 e-mail: [email protected] www.oficynawydawnicza.wum.edu.pl 2

Wstęp Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy III roku na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zgodnie z  programem ministerialnym, studentów obowiązują następujące przedmioty: chemia leków, biochemia, patobiochemia, farmakognozja, mikrobiologia, technologia postaci leku I, kwalifikowana pierwsza pomoc, biologia molekularna, metabolizm leków i immunologia. Oddany do użytku studentów III roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia organizację zakładów, które prowadzą zajęcia z  wyżej wymienionych przedmiotów, cele i  formy nauczania, regulamin oraz piśmiennictwo w  zakresie podręczników i czasopism naukowych. Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom III roku w  poznaniu ich obowiązków i warunków studiowania. Przewodniczącą Rady Pedagogicznej III roku studiów jest Dr Elżbieta Pirianowicz-Chaber z Katedry i Zakładu Chemii Leków.



Dziekan Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

1

Spis treści 1. Władze WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO....... 3 2. Biochemia................................................................................................ 5 3. Biologia molekularna.............................................................................. 8 4. Chemia leków........................................................................................... 10 5. Farmakognozja........................................................................................ 16 6. Immunologia........................................................................................... 19 7. Patobiochemia......................................................................................... 21 8. Metabolizm leków.................................................................................... 23 9. Kwalifikowana pierwsza pomoc.............................................................. 25 10. Mikrobiologia.......................................................................................... 26 11. Technologia postaci leku I....................................................................... 31

2

Władze WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO REKTOR

– prof. dr hab. MAREK KRAWCZYK

PROREKTOR ds. DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZYCH – prof. dr hab. MAREK KULUS PROREKTOR ds. NAUKI I WSPÓŁPRACY Z ZAGRANICĄ – prof. dr hab. SŁAWOMIR MAJEWSKI PROREKTOR ds. KLINICZNYCH, INWESTYCJI I WSPÓŁPRACY Z REGIONEM – prof. dr hab. SŁAWOMIR NAZAREWSKI PROREKTOR ds. KADR

– prof. dr hab. RENATA GÓRSKA

DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO Z  ODDZIAŁEM  MEDYCYNY  LABORATORYJNEJ – Prof. dr hab. PIOTR WROCZYŃSKI Prodziekan ds. dydaktyczno-wychowawczych – dr hab. AGNIESZKA PIETROSIUK Prodziekan ds. nauki

– dr hab. MAGDALENA BUJALSKA-ZADROŻNY

Prodziekan ds. Oddziału Medycyny Laboratoryjnej – prof. dr hab. GRAŻYNA NOWICKA DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO Z  ODDZIAŁEM MEDYCYNY LABORATORYJNEJ ul. Banacha 1, pok. 06 i 010, 02-097 Warszawa tel./fax (22) 5720 787, (22) 5720 788, (22) 5720 772, (22) 5720 790, Pracownicy Dziekanatu: Kierownik Dziekanatu Zastępca Kierownika

– – – – – – – – – – –

mgr Katarzyna Stańczyk Wiesław Urbanik mgr Grzegorz Wasztewicz mgr inż. Joanna Sypuła mgr Aneta Markucińska Anna Ołtuszewska mgr inż. Małgorzata Kośmider-Bucka mgr Anna Artymiuk mgr Beata Spychalska mgr Małgorzata Pyzel (Analityka Medyczna) mgr Wioleta Widłak (Analityka Medyczna)

Godziny przyjęć Dziekanatu: poniedziałek, czwartek – godz. 1000 – 1400 wtorek, środa – godz. 1000 – 1300 piątek – nieczynne 3

4

Biochemia ZAKŁAD BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ KATEDRY BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax (22) 5720735 Kierownik Katedry: prof. dr hab. Grażyna Nowicka Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jacek Łukaszkiewicz Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek – piątek godz. 1000-1400. Zespół dydaktyczny: prof. dr hab. Jacek Łukaszkiewicz prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz dr Dorota Bryk dr Błażej Grodner dr Grażyna Kubiak-Tomaszewska dr Zofia Suchocka dr Piotr Tomaszewski mgr Elżbieta Interewicz mgr Sylwia Lewandowska-Pachecka. Liczba godzin: wykładów:....30....... ćwiczeń:...45....... seminaria:...15........ Miejsce realizacji zajęć: wykłady: sala wykładowa, ćwiczenia: sala ćwiczeń Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej, seminaria: sale wykładowe, biblioteka Katedry Biochemii i  Chemii Klinicznej, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa. Liczba punktów ECTS – 6 Cel nauczania i zakres przedmiotu: Celem nauczania biochemii jest poznanie funkcji żywej materii, w oparciu o jej budowę molekularną oraz metabolizm w  zakresie, który pozwoli na zrozumienie, w  toku dalszych studiów zagadnień: – mechanizmu działania oraz metabolizmu leków i innych substancji egzogennych; – biologicznego wytwarzania leków; – laboratoryjnego różnicowania stanów fizjologicznych i patologicznych organizmu człowieka. Dla osiągnięcia powyższych celów niezbędne jest: a) zrozumienie budowy i funkcji biologicznych białek, kwasów nukleinowych, węglowodanów, lipidów oraz hormonów i witamin; b) poznanie metod wykrywania i  oznaczania tych substancji, metod badania kinetyki reakcji enzymatycznych, głównych szlaków metabolicznych i  ich współzależności, mechanizmów regulacji metabolizmu; c) nabycie umiejętności praktycznego wykorzystania zdobytych wiadomości do zrozumienia procesów fizjologicznych i patologicznych ustroju oraz działania na te procesy leków i substancji toksycznych; d) ukształtowanie postawy twórczego rozwiązywania problemów farmaceutycznych w oparciu o postęp nauk. 5

Program nauczania: Tematyka wykładów 1. Struktura i funkcje biologiczne białek. 2. Enzymologia 3. Struktura i funkcje błon biologicznych. 4. Utlenianie biologiczne. 5. Metabolizm węglowodanów. 6. Metabolizm lipidów. 7. Katabolizm białek. 8. Współzależność i łączność szlaków metabolicznych. 9. Leki jako inhibitory i modyfikatory metabolizmu. 10. Biosynteza kwasów nukleinowych i białek. Tematyka seminariów 1. Aminokwasy, peptydy, białka – budowa, właściwości, metody izolacji i oczyszczania. 2. Enzymologia. 3. Utlenianie biologiczne. 4. Metabolizm węglowodanów. 5. Metabolizm lipidów. 6. Metabolizm białek i aminokwasów 7. Metabolizm puryn, pirymidyn, porfiryn, łączność ciągów metabolicznych. 8. Regulacja procesów metabolicznych. Tematyka ćwiczeń 1. Aminokwasy i białka – analiza ilościowa i jakościowa. 2. Izolacja białek na przykładzie katalizy. 3. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na aktywność katalizy. 4. Kinetyka reakcji enzymatycznych. 5. Dystrybucja tkankowa amidohydrolazy. 6. Fosfatazy osocza krwi. 7. Leki jako inhibitory enzymów. 8. Wolne kwasy tłuszczowe surowicy krwi. Metody organizacji pracy: • wykłady: wykład poparty prezentacją multimedialną; zajęcia odbywają się 2 razy w tygodniu i trwają 2 godziny (7,5 tygodnia); • seminaria: forum dyskusyjne poparte prezentacjami multimedialnymi; zajęcia dla każdej grupy seminaryjnej odbywają się 1 raz w tygodniu i trwają 2 godziny (7 tygodni) + 1 godzina (1 tydzień); • ćwiczenia: ćwiczenia manualne prowadzone z wykorzystaniem materiału biologicznego w oparciu o dostępne odczynniki chemiczne i sprzęt laboratoryjny; zajęcia dla każdej grupy seminaryjnej odbywają się 1 raz w tygodniu i trwają 5 godzin (8 tygodni). Formy kontroli i ocena wyników nauczania: Ocena postępów nauczania studenta z zakresu biochemii ogólnej odbywa się systemem punktowym obejmującym punkty uzyskiwane w trakcie seminariów, ćwiczeń laboratoryjnych, 6

kartkówek oraz kolokwiów. Warunkiem zaliczenia zajęć i dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie co najmniej 60 pkt, w tym nie mniej niż 33 pkt z kolokwiów i nie mniej niż 12 pkt z ćwiczeń. Seminaria punktowane są w skali 0-3 pkt (maksymalnie 21 pkt). Trzy ćwiczenia wykonywane w grupach około dziesięcioosobowych punktowane są od 0 pkt do 3 pkt, za kolejne cztery ćwiczenia, wykonywane w grupach pięcioosobowych można otrzymać maksymalnie 2 pkt. Zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych obejmuje: praktyczne wykonanie ćwiczenia, przygotowanie i złożenie asystentowi opisu ćwiczenia. Warunkiem zaliczenia całości ćwiczeń laboratoryjnych jest uzyskanie minimum 12 punktów (maksymalnie 17 pkt). Kartkówki są oceniane w skali 0-2,0 pkt (maksymalnie 8 pkt). Warunkiem zaliczenia kartkówki jest uzyskanie minimum 1,5 pkt. Podstawową metodą sprawdzania stopnia opanowania materiału dydaktycznego są kolokwia. Student jest zobowiązany zdać 3 kolokwia. Każde kolokwium można zdawać tylko w terminie uzgodnionym z Radą Pedagogiczną III roku. Do zaliczenia każdego kolokwium wymagane jest uzyskanie co najmniej 11 pkt. Student, który nie uzyska tego minimum otrzymuje 0 pkt z kolokwium. Uzyskanie minimum 33 pkt z  kolokwiów jest warunkiem zaliczenia zajęć z  biochemii (maksymalnie 54 pkt). Kolokwia poprawkowe będą oceniane systemem punktowym, a liczba punktów będzie dodana do liczby punktów uzyskanych z innych kolokwiów. Student może uzyskać tylko 1 termin każdego kolokwium poprawkowego. Dodatkową możliwością zaliczenia zajęć z biochemii jest ustne kolokwium wyjściowe, odbywające się przed 3-osobową Komisją. Egzamin testowy z biochemii ogólnej odbywa się w zimowej sesji egzaminacyjnej. Do egzaminu mogą przystąpić studenci, którzy zaliczyli zajęcia z biochemii do końca semestru i  zostali dopuszczeni przez Dziekana do zimowej sesji egzaminacyjnej. Do egzaminu w  sesji poprawkowej mogą przystąpić studenci, którzy nie zdali egzaminu w  sesji zimowej oraz studenci, którzy zaliczyli kolokwium wyjściowe. Piśmiennictwo obowiązkowe: 1. Murray R.K., Granner D.K., Mayers P.A., Rodwell V.W.: Biochemia Harpera. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012. 2. Stryer L.: Biochemia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011. 3. Hades B.D., Hooper N.M, Houghton J.D.: Krótkie wykłady Biochemia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. Piśmiennictwo zalecane: 1. Węgleński P.: Genetyka molekularna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012. 2. Tuner P.C., McLennau A.G., Bates A.D., White M.R.H.: Biologia Molekularna. Krótkie wykłady. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013. 3. Bańkowski E.: Biochemia. Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2009.

7

Biologia molekularna ZAKŁAD BIOLOGII MOLEKULARNEJ KATEDRY FARMACJI STOSOWANEJ I BIOINŻYNIERII 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel/fax 022 5720 978 www.farmacjamolekularna.wum.edu.pl e-mail: [email protected] Kierownik Katedry: prof. dr hab. Maciej Małecki Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Agnieszka Zajkowska. Godziny przyjęć w  sprawach studenckich: ustalane i  podane do wiadomości studentów na pierwszym wykładzie. Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 30 godzin wykłady – 15 godz. ćwiczenia– 15 godz. Miejsce wykładów: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego. Miejsce seminariów i ćwiczeń: sale ćwiczeniowe Katedry Farmacji Stosowanej i Bioinżynierii. Liczba punktów ECTS: 2 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem prowadzenia kursu jest zapoznanie studentów z molekularnymi podstawami biologii komórki głównie w zakresie funkcjonowania genów oraz białek. Przekazywane informacje dotyczą biologii komórek prawidłowych, jak i nowotworowych. W sposób szczególny omawiane są zagadnienia związane z molekularnymi podstawami cyklu komórkowego, apoptozy, nowotworzenia. Kurs biologii molekularnej obejmuje również zapoznanie studentów ze współczesnymi osiągnięciami dyscyplin biomedycznych w zakresie metod, technik i technologii – omówienia innowacyjnych metod terapii chorób – terapii genowej, oraz metod wykorzystywanych w diagnostyce molekularnej. W zakresie ćwiczeń laboratoryjnych kurs biologii molekularnej uczy studentów wybranych metod molekularnych związanych z DNA, RNA oraz białkiem – izolacja, ocena ilościowa, jakościowa, identyfikacja, amplifikacja. PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów: 1. Genomy, transkryptomy, proteomy 2. Niekodujące cząsteczki RNA 3. Molekularne podstawy cyklu komórkowego 4. Molekularne podstawy kancerogenezy 5. Terapia genowa 6. Metody biologii molekularnej w farmacji i diagnostyce medycznej.

8

Tematy ćwiczeń: 1. DNA – izolacja z materiału biologicznego, ocena jakości, ilości, amplifikacja wybranych sekwencji metodą PCR, analiza elektroforetyczna uzyskanych produktów 2. RNA – izolacja z materiału biologicznego, ocena jakości, ilości, analiza elektroforetyczna 3. Białka – izolacja z materiału biologicznego, ocena ilości, analiza elektroforetyczna, barwienie białek w żelach poliakrylamidowych. METODY ORGANIZACJI PRACY

Wykłady odbywają się w  semestrze letnim w  wymiarze 3-4 godzin tygodniowo. Ćwiczenia – blok ćwiczeniowy: 3 ćwiczenia x 5 godz. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA 1. Wykonanie i zaliczenie trzech ćwiczeń laboratoryjnych. 2. Zaliczenie pisemnego testu końcowego 0 – 30 pkt; minimum zaliczeniowe – 60%. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest: zaliczenie trzech ćwiczeń laboratoryjnych oraz pisemnego testu końcowego w zakresie co najmniej 60%.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA 1. Węgleński P.: Genetyka molekularna, PWN, 2012. 2. Turner P.C, McLennan A.G., Bates A.D., White M.R.H.: Biologia molekularna. Krótkie wykłady. Wydanie trzecie. Wydawnictwo naukowe PWN, 2013 (copyright 2011). LITERATURA ZALECANA 1. Brown T.A.: Genomy, PWN, 2012. 2. Krzakowski M.: Onkologia Kliniczna tom I i II. Borgis Wydawnictwo Medyczne, Warszawa 2006.

9

Chemia leków ZAKŁAD CHEMII LEKÓW ul. S. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 022 57 20 630. Kierownik Katedry – dr hab. n. farm. T. Pawiński Godziny przyjęć w  sprawach studenckich – codziennie godz. 9.00-14.00 oraz w  godzinach ćwiczeń. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę – dr hab. n. farm. T.Pawiński dr n. farm. E. Pirianowicz-Chaber Roczny wymiar wykładów i  ćwiczeń – 255 (liczba godzin przeznaczona na wykłady – 75, na ćwiczenia – 180, w tym 36 godz. na seminaria) Miejsce wykładów i ćwiczeń – gmachy Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. S. Banacha 1 (sale wykładowe i seminaryjne Wydziału Farmaceutycznego oraz sale ćwiczeniowe i biblioteka Zakładu) Liczba punktów ECTS 19 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania jest zapoznanie studentów z chemizmem środków leczniczych, tj. ich budową chemiczną, nazewnictwem (nazwy międzynarodowe, zastrzeżone, chemiczne), zapoznanie z klasyfikacją leków w układzie farmakologiczno-chemicznym, zależnością aktywności biologicznej od budowy chemicznej, metabolizmem leków, chemicznymi aspektami mechanizmów ich działania oraz zapoznanie z  metodami poszukiwania nowych, potencjalnych środków leczniczych. Celem jest również zapoznanie studentów z  różnymi metodami analizy chemicznej substancji leczniczych (metody analizy jakościowej i ilościowej, metody klasyczne, fizykochemiczne z  weryfikacją ich użyteczności) oraz z  metodami oceny jakości środków leczniczych zgodnie z wymogami farmakopealnymi. Po zakończeniu ćwiczeń i wykładów z Chemii Leków przeprowadzamy wewnętrzną ocenę procesu dydaktycznego (ankieta studencka) Przy Zakładzie działa Studenckie Koło Naukowe „LEK” i prowadzone są prace magisterskie. Opiekunem SKN jest dr Paweł Żero ([email protected]). PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów 1. Mechanizmy działania leków ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmu receptorowego oraz metabolizmu 2. Zasady klasyfikacji substancji czynnych według kodu ATC 3. Układ nerwowy – schemat budowy i działania 4. Neuroprzekaźniki – powstawanie, mechanizmy działania 5. Leki przeciwdrgawkowe 6. Lit 7. Leki przeciwdepresyjne 8. Środki znieczulenia ogólnego 10

9. Neuroleptyki (leki antypsychotyczne) 10. Anksjolityki 11. Leki nootropowe 12. Analeptyki 13. Leki poprawiające ukrwienie mózgu 14. Leki stosowane w chorobie Alzheimera 15. Leki stosowane w chorobie Parkinsona 16. Narkotyczne leki przeciwbólowe i ich antagoniści 17. Nieopioidowe leki przeciwzapalne 18. Niesteroidowe leki przeciwzapalne 19. Środki przeciwartretyczne 20. Leki miejscowo znieczulające. 21. Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe 22. Leki pobudzające receptory cholinergiczne. 23. Leki hamujące receptory cholinergiczne 24. Leki pobudzające receptory adrenergiczne 25. Leki hamujące receptory adrenergiczne 26. Leki stosowane w  niewydolności mięśnia sercowego 27. Leki antyarytmiczne 28. Leki obniżające ciśnienie krwi 29. Leki podwyższające ciśnienie krwi 30. Leki stosowane w  chorobie naczyń wieńcowych 31. Leki hypolipemiczne 32. Leki – inhibitory i antagoniści hormonalnego systemu regulacji ciśnienia krwi 33. Leki moczopędne 34. Histamina i leki przeciwhistaminowe, serotonina, agoniści i antagoniści receptorów serotoninowych 35. Leki stosowane w astmie oskrzelowej 36. Leki przeciwkaszlowe 37. Leki wykrztuśne 38. Leki wpływające na homeostazę krwi 39. Preparaty krwiozastępcze 40. Leki stosowane w skazie moczanowej 41. Prostaglandyny 42. Środki zakwaszające i środki zobojętniające 43. Leki stosowane w chorobie wrzodowej żołądka 44. Leki żółciotwórcze i żółciopędne 45. Leki przeczyszczające 46. Leki przeciwwymiotne 47. Leki przeciwpierwotniakowe 48. Leki przeciwrobacze 49. Środki przeciw owadom pasożytniczym 50. Leki przeciwgruźlicze i przeciwtrądowe 51. Środki i leki przeciwgrzybicze 11

52. Środki dezynfekcyjne i antyseptyczne 53. Sulfonamidy bakteriostatyczne 54. Antybiotyki 55. Chinolony 56. Leki stosowane w zakażeniach dróg moczowych 57. Choroba nowotworowa i leki przeciwnowotworowe. 58. Leki przeciwwirusowe. 59. AIDS i leki antyretrowirusowe 60. Układ odpornościowy i środki immunoaktywne 61. Hormony podwzgórza 62. Hormony przysadki mózgowej 63. Hormony trzustki i doustne środki przeciwcukrzycowe 64. Hormony tarczycy i leki przeciwtarczycowe 65. Analiza leków jedno i wieloskładnikowych 66. Hormony kory nadnercza 67. Hormony płciowe 68. Witaminy 69. Enzymy stosowane w lecznictwie 70. Środki przeciwpromienne 71. Środki stosowane w chorobach autoimmunizacyjnych, leki antysensowne 72. Leki oryginalne i odtwórcze 73. Nanotechnologie 74. Nowe środki w terapii genowej i komórkowej 75. Nazewnictwo substancji czynnych Tematy ćwiczeń Program ćwiczeń z  Chemii Leków obejmuje zagadnienia związane z  oceną chemiczną środków leczniczych tj. potwierdzenie tożsamości, badanie czystości, identyfikacje, oraz analizę ilościową przy zastosowaniu metod chemicznych i instrumentalnych. Analiza jakościowa 1. Potwierdzenie tożsamości dwóch środków leczniczych na podstawie Farmakopei 2. Badanie czystości jednego środka leczniczego (zanieczyszczenia specyficzne i niespecyficzne – chlorki, siarczany, metale ciężkie i inne) wg FP przewidzianych dla danego leku. 3. Wykonanie 12 identyfikacji środków leczniczych z różnych grup farmakologicznych i chemicznych w  oparciu o  Farmakopeę, dostępne podręczniki oraz materiały dydaktyczne opracowane w Zakładzie. Po zidentyfikowaniu związku student odpowiada z przebiegu przeprowadzonej identyfikacji. 4. Identyfikacja jednego związku na podstawie widm IR Wykonywane zadania (jakościowe i ilościowe) są potwierdzane pełnym sprawozdaniem z przebiegu pracy (w formie pisemnej).

12

Analiza ilościowa Student wykonuje 11 oznaczeń ilościowych: w tym 9 oznaczeń pojedynczych substancji leczniczych (wyniki jednego z tych oznaczeń są poddane ocenie statystycznej), 1 oznaczenie leku kilkuskładnikowego dostępnego w  lecznictwie otwartym (w postaci tabletki, drażetki, kapsułki lub iniekcji) i 1 oznaczenie środków leczniczych metodą HPLC (zajęcie w grupie). Zestaw zadań ilościowych student otrzymuje na początku zajęć z  Chemii Leków. W  ramach ćwiczeń student zobowiązany jest do zaliczenia teoretycznego (odpowiedź ustna przed przystąpieniem do oznaczenia ilościowego) i  wykonania praktycznego zadania oraz przedstawienia go w formie pisemnego sprawozdania. Oznaczenia ilościowe podlegają ocenie pod kątem dokładności wykonania. Zadania tak są dobierane, aby obejmowały jak najwięcej grup farmakologicznych i metod analitycznych, są wykonywane kolejno wg następującego podziału farmakologicznego: I Środki lecznicze działające na ośrodkowy układ nerwowy z następujących grup farmakologicznych: 1. Leki uspokajające i nasenne 2. Leki przeciwpadaczkowe 3. Środki znieczulające ogólnie 4. Leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne • Narkotyczne leki przeciwbólowe i ich antagoniści • Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne 5. Leki psychotropowe • Leki o działaniu przeciwlękowym (anksjolityki) • Leki o działaniu neuroleptycznym • Leki przeciwdepresyjne (tymoleptyki) • Leki o działaniu psychostymulującym (psychoanaleptyki) 6. Środki lecznicze o działaniu cucącym (analeptyki) II Środki lecznicze działające na obwodowy układ nerwowy. 1. Leki znieczulające miejscowo 2. Leki zwiotczające mięśnie szkieletowe 3. Środki lecznicze działające na autonomiczny układ nerwowy • Środki lecznicze działające na układ sympatyczny • Środki lecznicze działające na układ parasympatyczny. III Histamina i leki przeciwhistaminowe IV Leki układu krążenia i leki moczopędne (diuretyczne) V Leki stosowane w chorobach układu oddechowego. VI Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego. VII Środki lecznicze działające na drobnoustroje chorobotwórcze: środki antyseptyczne i dezynfekujące. VIII Chemioterapeutyki. Substancje lecznicze w w/w grupach farmakologicznych podzielone są wg budowy chemicznej. Oznaczenia ilościowe wykonywane są następującymi metodami: alkalimetryczną w środowisku wodnym i bezwodnym, acydymetryczną w środowisku wodnym i bezwodnym, azotynometryczną, jodometryczną, bromianometryczną, argentometryczną i kompleksometryczną. Z metod instrumentalnych stosowane są: potencjometria, fotokolorymetria, spektrofotometria, wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC) – wyniki wybranych oznaczeń są walidowane. Podczas ćwiczeń praktycznych prowadzone są seminaria, których celem jest 13

ułatwienie studentom systematycznego przyswajania zagadnień z  chemii leków i  przygotowanie do kolokwiów i egzaminu. Do wszystkich kolokwiów obowiązuje: budowa chemiczna, nomenklatura, metody, oznaczania w oparciu o budowę i charakter chemiczny, reakcje jakościowe, zarys farmakologii i biotransformacji. Tematy seminariów 1. Leki uspokajające i nasenne. Leki przeciwpadaczkowe. Środki znieczulające ogólnie. 2. Leki psychotropowe. 3. Narkotyczne leki przeciwbólowe i ich antagoniści. 4. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne 5. Leki znieczulające miejscowo. 6. Leki działające na układ krążenia. Leki moczopędne (diuretyczne). 7. Leki działające na układ współczulny. 8. Leki działające na układ przywspółczulny. 9. Histamina i leki przeciwhistaminowe. 10. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego. 11. Leki stosowane w chorobach przewodu pokarmowego. 12. Leki działające na drobnoustroje chorobotwórcze: środki dezynfekujące i odkażające. 13. Chemioterapeutyki. 14. Identyfikacja środków leczniczych. Leki kilkuskładnikowe. METODY ORGANIZACJI PRACY Zakład Chemii Leków jest kierowany przez dr hab. n. farm. Tomasza Pawińskiego organizującego pracę zarówno dydaktyczną jak i naukową. W Katedrze zatrudnieni są: 1 profesor, 1  adiunkt z  tytułem doktora habilitowanego nauk farmaceutycznych, 5  adiunktów ze stopniem doktora nauk farmaceutycznych, 4 starszych wykładowców ze stopniem doktora nauk farmaceutycznych, 1 doktor nauk farmaceutycznych na etacie specjalisty, 2 magistrów chemii, 1 magister farmacji. Jest też zatrudnionych 2 techników laborantów. Zakład prowadzi również studia doktoranckie (8 osób). FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Zasady i metody oceny wyników nauczania Do zaliczenia ćwiczeń studentów obowiązuje: ‒‒ potwierdzenie tożsamości 2 środków leczniczych ‒‒ zbadanie czystości 1  środka leczniczego (poprzedzone zaliczeniem wiadomości z tego zakresu) ‒‒ zdanie kartkówki z nomenklatury chemicznej ‒‒ wykonanie 10 zadań ilościowych (w tym zadań instrumentalnych) poprzedzone zaliczeniem wiadomości z tego zakresu ‒‒ zidentyfikowanie 12 związków (w tym identyfikacja jednego związku na podstawie widma IR). Każda identyfikacja, po wykonaniu, podlega zaliczeniu – odpowiedź ustna ‒‒ wykonanie 1 zadania z HPLC ‒‒ wykonanie 1  zadania z  walidacji metod analitycznych (poprzedzone zaliczeniem wiadomości z tego zakresu) ‒‒ opracowanie metody ilościowej leku/substancji czynnej ‒‒ zdanie 4 kolokwiów. Na ocenę z  ćwiczeń składają się oceny z: części praktycznej (zakończonej egzaminem praktycznym), czterech kolokwiów i seminariów. Egzamin teoretyczny (w formie testu) odbywa się po roku nauczania w sesji letniej. 14

PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZKOWE 1. Analiza iloościowa środków leczniczych. Skrypt do ćwiczeń z Chemii Leków: T. Pawiński i wsp., WUM 2015. 2. Analiza jakościowa środków leczniczych. Skrypt do ćwiczeń z Chemii Leków: T. Pawiński i wsp., WUM 2014. 3. D. Marszałek; Badanie czystości środków leczniczych, WUM, W-wa 2015. 4. Chemia leków: A. Zejc, M. Gorczyca, PZWL W-wa 2009. 5. Chemia leków – krótkie wykłady: G. Patrick, PWN W-wa 2009. 6. Chemia leków: M. Zając, E. Pawełczyk, A. Jelińska: AM Poznań 2006. 7. Chemiczne mechanizmy działania leków: E. Pawełczyk i wsp., AM Poznań 1995. 8. B. Fitak: Podstawowe metody badania tożsamości substancji farmaceutycznych; AM, Warszawa 1999. 9. Nomenklatura związków organicznych: PTCh, W-wa 1994. 10. Farmakopea Polska V – X. PIŚMIENNICTWO UZUPEŁNIAJĄCE 1. R.Paruszewski wsp.: Analiza ilościowa środków leczniczych, WUM 2012. 2. D. Kealey, P.J. Haines: Chemia analityczna – krótkie wykłady; PWN, W-wa 2009. 3. J. Minczewski, Z. Marczenko: Chemia analityczna; PWN, 2005. 4. R. Kocjan: Chemia analityczna; PZWL, 2002. 5. D. Steinhilber, M. Schubert-Zsilavecz, H. J. Roth: Chemia Medyczna; MedPharm Polska 2012. 6. W. Kwapiszewski, J.Krężel: Podstawy nazewnictwa leków; AM, Łódź 1996. 7. L. Patrick: Chemia organiczna – krótkie wykłady; PWN, W-wa 2008. 8. Z. Witkiewicz: Podstawy chromatografii; WNT 2005. 9. W. Szczepaniak: Metody instrumentalne w analizie chemicznej; PWN, W-wa 2007. 10. M. Zając, A. Jelińska: Ocena jakości substancji i produktów Leczniczych; UM, Poznań 2010. 11. A. Cygański: Metody spektroskopowe w chemii analitycznej; WNT 2010. 12. W. Kostowski, P. Kulikowski: Farmakologia; PZWL 2010. 13. W. Kostowski, Z.S. Herman: Farmakologia; PZWL 2005. 14. European Pharmacopoeia 2005 – 2013. 15. G.L. Patrick: Chemia medyczna; WNT 2003. 16. R.B. Silverman: Chemia organiczna w projektowaniu leków; WNT 2004. 17. L. Piela: Idee chemii kwantowej; PWN 2005. 18. Skrypt z  chemii leków. Chemiczna analiza środków leczniczych (leki proste): R. Kasprzykowska, A.S. Kołodziejczyk: Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2010. 19. M. Zając, A. Jelińska, I. Muszalska, M. Nogowska, B. Stanisz: Ocena jakości substancji leczniczych i  preparatów farmaceutycznych według wymagań farmakopealnych i  ICH; Wydawnictwo Kontekst, Poznań 2000.

15

Farmakognozja KATEDRA FARMAKOGNOZJI I MOLEKULARNYCH PODSTAW FITOTERAPII 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax 22 5720985, tel. 22 5720942 http://farmakognozja.wum.edu.pl/ Kierownik: prof. dr hab. Marek Naruszewicz godziny przyjęć w sprawach studenckich: 1100-1400 Osoba odpowiedzialna za dydaktykę (III rok): dr Andrzej Parzonko Roczny wymiar zajęć:

wykłady – 45 godz. seminaria – 15 godz. ćwiczenia – 90 godz.

Miejsce wykładów: sale wykładowe w budynku Wydziału Farmaceutycznego. Miejsce ćwiczeń: ćwiczenia mikroskopowe (V semestr): sala ćwiczeniowa Zakładu Biologii i Botaniki Farmaceutycznej; ćwiczenia fitochemiczne (VI semestr): sala ćwiczeniowa Katedry Farmakognozji i Molekularnych Podstaw Fitoterapii. Miejsce seminariów: sala seminaryjna Katedry Farmakognozji i Molekularnych Podstaw Fitoterapii. Liczba punktów ECTS – 11 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Wśród celów nauczania przedmiotu należy wymienić następujące umiejętności: - posługiwania się polskimi i łacińskimi nazwami substancji roślinnych, - zastosowania metod makroskopowych, mikroskopowych i fitochemicznych do badania tożsamości i jakości substancji roślinnych, - wyjaśniania wpływu różnych czynników na zawartość substancji czynnych w substancjach roślinnych, - charakteryzowania ważniejszych substancji czynnych roślin pod względem cech fizykochemicznych i właściwości farmakologicznych, - wyjaśniania działania i wskazań do stosowania substancji roślinnych, - oceniania wpływu substancji roślinnych na organizm człowieka w  zależności od składu jakościowego, ilościowego, drogi podawania i sposobu dawkowania, - wskazania skutków ubocznych i niepożądanych działań substancji roślinnych oraz przeciwwskazań do ich stosowania. PROGRAM NAUCZANIA - tematy wykładów przedmiot i  zakres farmakognozji; pierwotne i  wtórne substancje roślinne; węglowodany; biooleje; ogólne wiadomości nt. glikozydów; glikozydy fenolowe; antranoidy; fenolokwasy i depsydy; podział garbników, garbniki hydrolizujące; procyjanidyny i antocyjany; fenylopropanoidy; flawonoidy; flawonolignany, izoflawony, kawalaktony; kumaryny; irydoidy; laktony seskwiterpenowe; diterpeny; triterpeny, saponiny triterpenowe; sterole, saponiny steroidowe; kardenolidy; witaminy; aminy; alkaloidy; olejki eteryczne; związki siarki; lignany; wydzieliny pochodzenia roślinnego.

16

- tematy ćwiczeń ćwiczenia mikroskopowe (V semestr): 4 identyfikacje substancji roślinnych stabilizowanych etanolem; 3 identyfikacje mieszanek ziołowych; identyfikacja substancji roślinnej sproszkowanej; 2 identyfikacje leku zawierającego substancję roślinną sproszkowaną (saszetka, tabletka, kapsułka); potwierdzenie tożsamości substancji roślinnej sproszkowanej; potwierdzenie tożsamości substancji roślinnej metodą chromatografii cienkowarstwowej (TLC); ćwiczenia kończą się sprawdzeniem (ustnym) wiedzy odnośnie do kilkudziesięciu substancji roślinnych omawianych na wykładach, ich systematyki, chemizmu, działania i zastosowania ćwiczenia fitochemiczne (VI semestr): oznaczanie zawartości glikozydów kardenolidowych w substancjach roślinnych metodą kolorymetryczną; oznaczanie zawartości związków flawonoidowych metodą Christa-Müllera (met. kolorymetryczna); badania metodą TLC obecności związków antranoidowych w preparatach rynkowych; oznaczanie zawartości związków irydoidowych metodą FP VI (met. kolorymetryczna) oraz badania jakościowe (TLC) substancji roślinnych; oznaczanie zawartości olejku w substancjach roślinnych metodą FP IX, badania obecności i  zawartości związków w olejkach (TLC, GC); oznaczanie zawartości alkaloidów tropanowych w substancjach roślinnych metodą HPLC. - tematy seminariów: komórkowe mechanizmy działania leków roślinnych; leki roślinne mające zastosowanie w kardiologii (semestr VI). METODY ORGANIZACJI PRACY Na ćwiczeniach mikroskopowych studenci podzieleni są na 8-10 osobowe grupy prowadzone przez jednego asystenta. Prowadzący grupę sprawdza również kolokwia w semestrze V, oraz wiedzę dotyczącą surowców omawianych na wykładzie. Na ćwiczeniach fitochemicznych studenci również podzieleni są na ok. 10-osobowe grupy, jednak mają zajęcia z różnymi asystentami w zależności od tematyki przerabianego ćwiczenia. Kolokwia w VI semestrze sprawdza zespół asystentów prowadzących ćwiczenia. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Ćwiczenia mikroskopowe rozpoczyna test sprawdzający wiedzę z botaniki farmaceutycznej. Ćwiczenia kończą się sprawdzianem (ustnym) wiedzy odnośnie kilkudziesięciu surowców omawianych na wykładach, ich systematyki, chemizmu, działania i zastosowania. Ćwiczenia fitochemiczne – każde ćwiczenie zakończone jest testem obejmującym zakres materiału przerabianego na ćwiczeniu. W trakcie ćwiczeń studenci pracują indywidualnie, wykonując kolejne zadania, niewykonanie któregokolwiek skutkuje niezaliczeniem ćwiczenia. Aby zaliczyć pracownię student musi mieć zaliczone wszystkie zadania. W trakcie roku akademickiego przewidziane są 4 kolokwia, po 2 w każdym semestrze. Aby zaliczyć przedmiot wszystkie kolokwia muszą być zaliczone. Przedmiot kończy się egzaminem testowym w sesji letniej. PODRĘCZNIKI I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE Obowiązkowe: - aktualne wykłady. - Kohlmünzer S.; Farmakognozja – podręcznik dla studentów farmacji; PZWL, Warszawa 2003. - Matławska I.; Farmakognozja; AM Poznań, Poznań 2008. - Strzelecka H., Kamińska J., Kowalski J., Malinowski J., Walewska E.; Chemiczne metody badań roślinnych surowców leczniczych; PZWL, Warszawa 1987. - Strzelecka H. (red.); Klucz do oznaczania sproszkowanych surowców roślinnych; Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2009. 17

Zalecane: - Strzelecka H., Kowalski J. (red.); Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa; PWN, Warszawa 2000. - Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.; Fitoterapia i leki roślinne: PZWL, Warszawa 2007. - Borkowski B.; Zarys farmakognozji; PZWL, Warszawa 1974. - Deryng J.; Atlas sproszkowanych roślinnych surowców leczniczych; PZWL, Warszawa 1961. - Farmakopea Polska. Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa. - Bruneton J.; Pharmacognosy, Phytochemistry, Medicinal Plants. 2nd edition, Lavoisier Publishing Inc., Intercept Ltd., TEC&DOC Londres, Paris, New York 1999.

18

Immunologia ZAKŁAD IMMUNOLOGII, CENTRUM BIOSTRUKTURY ul. Banacha 1a, blok F, Warszawa, tel.: 0-22-599-21-99, e-mail: [email protected] Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jakub Gołąb Godziny przyjęć w sprawach studenckich: dni powszednie godz.: 900-1530 Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: jak wyżej Roczny wymiar wykładów i seminariów: 10 seminariów po 1,5 godziny 10 wykładów po 1 godzinie Semestr zimowy. Miejsce wykładów i seminariów: Budynek Wydziału Farmacji Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz Centrum Dydaktyczne WUM, ul. Trojdena 2a oraz Centrum Biblioteczno-Informacyjne Punkty ECTS – 2 Cel nauczania i zakres przedmiotu: Celem nauczania immunologii jest zapoznanie studentów z funkcją układu odpornościowego, mechanizmami odpowiedzi immunologicznej i zastosowaniem zdobyczy nowoczesnej immunologii w celach diagnostycznych i terapeutycznych. Program nauczania: Tematy wykładów: 1. Najważniejsze funkcje i rola układu odpornościowego. 2. Krążenie limfocytów. 3. Prezentacja antygenów. 4. Zjawiska immunologiczne zachodzące w błonach śluzowych. 5. Mechanizmy nadwrażliwości typu I. 6. Postępy transplantologii. 7. Immunoterapia nowotworów. 8. Odporność przeciwzakaźna. 9. Kliniczne zastosowania cytokin i przeciwciał. 10. HIV i AIDS. Tematy seminariów:

1. Definicje podstawowe. Budowa narządów limfatycznych. Budowa przeciwciał i receptorów limfocytów T rozpoznających antygen. 2. Źródła różnorodności przeciwciał i  receptorów limfocytów T rozpoznających antygen. Zastosowanie przeciwciał monoklonalnych i ich pochodnych. 3. Główny układ zgodności tkankowej. Prezentacja antygenów limfocytom T. Typy odpowiedzi immunologicznej. 19

4. Populacji i subpopulacje limfocytów. Cytokiny i ich receptory. Rola cytokin i cząsteczek powierzchniowych w aktywacji, proliferacji i różnicowaniu limfocytów. Regulacja odpowiedzi immunologicznej humoralnej i komórkowej. Zastosowanie cytokin w medycynie. 5. Odpowiedź nieswoista. Funkcja układu dopełniacza. Interferony. Funkcje makrofagów i granulocytów. Cytotoksyczność naturalna i zależna od przeciwciał. Mechanizmy cytotoksyczności limfocytów. 6. Immunologia transplantacyjna. Mechanizmy odrzucania przeszczepów alogenicznych. Charakterystyk przeszczepów różnych narządów. Indukcja tolerancji transplantacyjnej. 7. Nadwrażliwość. Typy nadwrażliwości ze szczególnym uwzględnieniem nadwrażliwości typu I. immunoterapia alergenem. 8. Tolerancja immunologiczna i  autotolerancja. Naturalne mechanizmy zabezpieczające przed autoagresją. Niektóre mechanizmy indukujące autoagresję. 9. Immunologia nowotworów. Ułatwienie immunologiczne. Odpowiedź przeciwnowotworowa układu odpornościowego. 10. Pierwotne i wtórne niedobory odporności. Diagnostyka niedoborów odporności. Terapia genowa. Metody organizacji pracy: Kurs składa się z 10 wykładów i 10 seminariów. Na wykładach przedstawiane są najnowsze osiągnięcia w wybranych dziedzinach immunologii. Studenci proszeni są o wcześniejsze zapoznanie się z tematami poszczególnych seminariów. Szczegółowy plan seminariów dostępny jest w gablotach w Zakładzie Immunologii i w budynku Wydziału Farmacji oraz na stronie internetowej Zakładu Immunologii (www.immunologia.wum.edu.pl). Na seminariach studenci zachęcani są do aktywnej dyskusji z prowadzącym zajęcia. Formy kontroli i ocena wyników nauczania: Podstawą zaliczenia przedmiotu Immunologia jest aktywna obecność na zajęciach oraz zdany egzamin (pisemny w formie testowej) w sesji zimowej. Aby zostać dopuszczonym do egzaminu, należy być obecnym i mieć zaliczone minimum 8 z 10 seminariów. Podczas seminariów mogą być przeprowadzane testy cząstkowe obejmujące zagadnienia z danego seminarium i sprawdzające przygotowanie do zajęć. Literatura obowiązkowa: 1. „Immunologia” pod redakcją J. Gołąba, M. Jakóbisiaka, W. Laska i T. Stokłosy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012 r. Literatura zalecana: 1. „Immunologia – podstawowe zagadnienia i aktualności”, autor: W. Lasek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 r. 2. „Kuby Immunology”, autorzy: Richard A. Goldsby, Thomas J. Kindt and Barbara A. Osborne, Sixth Edition, 2007. 3. “Basic Immunology” autorzy: Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman, Third Edition, 2008.

20

Patobiochemia KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Medycznej ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax: (22) 5720735 Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: Prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz Miejsce i wymiar zajęć: Kurs patobiochemii obejmuje: 30 godz. wykładów 15 godz. seminariów. Zajęcia odbywają się: w semestrze letnim w Katedrze Biochemii i Chemii Klinicznej. Punkty ECTS – 3 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania patobiochemii jest poznanie mechanizmów patogenezy chorób na poziomie molekularnym. Znajomość tych mechanizmów umożliwi zrozumienie mechanizmów działania leków, efektów niepożądanych a także modelowania substancji leczniczych. Zakres przedmiotu obejmuje przede wszystkim choroby cywilizacyjne a także podstawowe zagadnienia medycyny laboratoryjnej. Nabycie umiejętności dyskusji dotyczącej zaburzeń patobiochemicznych różnych narządów a  także na temat możliwości diagnostycznych i  terapeutycznych, oraz podejmowania dyskusji na temat omawianych przypadków klinicznych, dotyczących zaburzeń wielonarządowych a także wyników obserwacji i prowadzonych badań laboratoryjnych, popartych argumentacją merytoryczną z zakresu nabytej wiedzy. Tematyka wykładów: • Biochemia śródbłonka naczyniowego. • Biochemia hemostazy naczyniowej. • Biochemia stanu zapalnego. • Lipoproteiny osocza; dyslipidemie, mechanizmy plejotropowego działania statyn. • Patogeneza miażdżycy. • Patogeneza ostrych zespołów wieńcowych. • Mechanizmy niewydolności serca i krążenia. • Nadciśnienie tętnicze. • Zaburzenia metabolizmu węglowodanów; patogeneza cukrzycy, zjawisko insulino oporności. • Homeostaza energetyczna organizmu; otyłość i zespól metaboliczny. • Biochemia mięśni. • Biochemia tkanki kostnej; osteoporoza, menopauza. • Molekularne mechanizmy alergii. • Biochemia nowotworów. • Biochemia kliniczna nerek. • Biochemia kliniczna wątroby. • Biochemia starzenia się ustroju. 21

Tematyka seminariów (Forum dyskusyjne) • Choroby układu krążenia; czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, zasady prewencji pierwotnej i wtórnej. • Choroby alergiczne: diagnostyka i postępowanie z pacjentem. • Choroby wątroby: diagnostyka i postępowanie z pacjentem. • Choroby nerek: diagnostyka i postępowanie z pacjentem. • Zaburzenia gospodarki węglowodanowej: diagnostyka i postępowanie z pacjentem. • Równowaga wodna i homeostaza elektrolitowa. Metody oceny pracy studenta Ocena postępów nauczania studenta z zakresu patobiochemii odbywa się na podstawie aktywnego uczestnictwa w wykładach i seminariach w trakcie całego semestru oraz testowego sprawdzianu zaliczeniowego. Test z patobiochemii odbywa się w letniej sesji egzaminacyjnej. Do egzaminu z patobiochemii mogą przystąpić studenci, którzy aktywnie uczestniczyli w seminariach semestru letniego i zostali dopuszczeni przez Dziekana do letniej sesji egzaminacyjnej. Do egzaminu w sesji poprawkowej mogą przystąpić studenci, którzy nie byli obecni na wszystkich seminariach z patobiochemii w semestrze letnim. Zalecane piśmiennictwo 1. Murray R.K., Granner D.K., Mayers P.A., Rodwell V.W.: Biochemia Harpera. PZWL, Warszawa. 2. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna Wydawnictwo PERSEUSZ, Sopot. 3. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa. 4. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Elsevier Urban&Partner, Wrocław.

22

Metabolizm leków ZAKŁAD BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ KATEDRY BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax (22) 5720735 Kierownik Katedry: prof. dr hab. Grażyna Nowicka Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Jacek Łukaszkiewicz Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek-piątek godz. 1000-1400. Zespół dydaktyczny: prof. dr hab. Jacek Łukaszkiewicz dr Grażyna Kubiak-Tomaszewska dr Piotr Tomaszewski mgr Jadwiga Piwowarska. Liczba godzin: wykładów:..8... seminariów:..2... ćwiczeń:..5... ogółem:..15... Miejsce realizacji zajęć: wykłady: sala wykładowa, ćwiczenia: sala ćwiczeń Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa. Liczba punktów ECTS – 1 Cel nauczania i zakres przedmiotu: Celem nauczania metabolizmu leków jest zapoznanie studentów z mechanizmami biochemicznym i  podłożem molekularnym procesów metabolizmu leków oraz systemami regulacji tych przemian, w zakresie który pozwoli na zrozumienie, w toku dalszych studiów zagadnień: – farmakokinetyki i biodostępności leków; – interakcji leków; – populacyjnego i osobniczego zróżnicowania efektywności farmakoterapii; – współczesnych strategii opracowywania nowych leków oraz profilów farmakoterapeutycznych. Program nauczania: Tematyka wykładów 1. Biochemiczne mechanizmy biotransformacji ksenobiotyków. Regulacja procesów metabolizmu leków. 2. Cytochrom P-450: budowa, kinetyka i mechanizm reakcji enzymatycznej, funkcje, polimorfizm genetyczny. 3. Procesy metabolizmu ksenobiotyków a interakcje lek-lek, lek-metabolit etc., lek – składniki żywności, lek-toksyny środowiskowe. 4. Znaczenie badań nad metabolizmem ksenobiotyków dla strategii opracowywania nowych leków. 5. Kliniczne znaczenie metabolizmu leków. Tematyka seminariów 1. Lokalizacja ustrojowa i znaczenie procesów metabolizmu leków. 2. Reakcje I i II fazy metabolizmu leków. 3. Udział mikrosomalnych monooksygenaz w metabolizmie leków. 4. Formy molekularne cytochromu P-450: polimorfizm genetyczny, znaczenie metaboliczne. 23

5. Regulacja procesów metabolizmu leków. 6. Indukcja enzymów metabolizujących leki: czynniki indukujące, znaczenie metaboliczne i farmakokinetyczne. 7. Procesy metabolizmu leków a ich biodostępność. 8. Metaboliczne podłoże interakcji leków. 9. Wiedza o metabolizmie ksenobiotyków podstawą strategii opracowywania nowych leków. Tematyka ćwiczeń Analiza metabolitów leków przeciwdepresyjnych z zastosowaniem metod wysokosprawnej chromatografii cieczowej. Metody organizacji pracy: – wykłady poparte prezentacjami multimedialnymi z elementami forum dyskusyjnego, – seminaria w postaci forum dyskusyjnego, – ćwiczenia laboratoryjne obejmujące: wprowadzenie merytoryczne i metodyczne poparte prezentacją multimedialną, realizację zadań praktycznych na podstawie udostępnionych przewodników metodycznych z użyciem powierzonego sprzętu i przygotowanych odczynników; bieżący komentarz do realizacji zadań praktycznych oraz weryfikację prawidłowości ich wykonania przez pracowników naukowo-dydaktycznych; analizę wyników realizacji zadań praktycznych w systemie forum dyskusyjnego. Formy kontroli i ocena wyników nauczania: Bieżąca kontrola postępów nauczania studenta dokonywana jest poprzez ocenę aktywności na seminariach i  ćwiczeniach. Końcowa ocena wiedzy studenta ma postać zaliczenia testowego. Zaliczenie przedmiotu następuje na podstawie wyników zaliczenia pisemnego i/lub testowego. Literatura obowiązkowa: 1. Pachecka J., Tomaszewski P., Kubiak-Tomaszewska G.: Od biotransformacji leków do farmakogenetyki – 45 lat badań nad cytochromem P450; rozdział w: Jelińska A., Marciniec B. [red.]: Osiągnięcia w chemii leków; Wydawnictwo Kontekst, Poznań 2007: str. 131-158. 2. Pachecka J., Rytka J., Skonieczna-Maruchin M., Kuczyńska J., Suchocka Z., Suliński A., Żołądek T., Soliło-Mierzejewska A., Kubiak-Tomaszewska G., Tomaszewski P., Zielińska A., Interewicz E.: Przewodnik dydaktyczny do zajęć z biochemii i metabolizmu leków dla studentów III roku Wydziału Farmaceutycznego. Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Warszawa 2013. Literatura zalecana: 1. Pachecka J., Tomaszewski P., Kubiak-Tomaszewska G.: Cytochrome P450 polymorphism molecular, metabolic and pharmacogenetic aspects. I. Mechanisms of activity of cytochrome P450 monooxygenases; Acta Pol Pharm 2008, 65 (3): 303-306. 2. Tomaszewski P., Kubiak-Tomaszewska G., Pachecka J.: Cytochrome P450 polymorphism – molecular, metabolic and pharmacogenetic aspects. II. Participation of CYP isoenzymes in the metabolism of endogenous substances and drugs; Acta Pol Pharm 2008, 65 (3): 307-318. 3. Tomaszewski P., Kubiak-Tomaszewska G., Łukaszkiewicz J., Pachecka J.: Cytochrome P450 polymorphism – molecular, metabolic and pharmacogenetic aspects. III. Influence of CYP genetic polymorphism on population differentiation of drug metabolism phenotype; Acta Pol Pharm 2008, 65 (3): 319-329. 4. Jarosz M: Biochemia. Interakcje leków z żywnością i alkoholem. Wydawnictwo Medyczne Borgis Warszawa 2004. 5. Zachwieja Z.: Leki i pożywienie – interakcje. MedPharm Wrocław 2008. 24

Kwalifikowana pierwsza pomoc Zajęcia dobywają się w 2 ośrodkach: I Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii, ul. Lindleya 4 Kierownik: dr hab. n. med. Tomasz Łazowski II Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii, ul. Banacha 1 a Kierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Kański Wymiar godzin: – 45 godz. /w tym 24 godz. wykładów i 21 godz. ćwiczeń/ Liczba punktów ECTS – 2 TEMATY WYKŁADÓW ◆◆ Historia resuscytacji, definicje (np. resuscytacja, reanimacja, śmierć kliniczna, śmierć mózgu), „złota godzina”, łańcuch przeżycia, algorytmy zabiegów resuscytacyjnych. ◆◆ Rozpoznawanie stanów nagłych i podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych. ◆◆ Krążeniowe oddechowe, metaboliczne i neurologiczne stany zagrożenia życia. ◆◆ Etyczne i prawne aspekty resuscytacji. ◆◆ Postępowanie w urazach, nagłych wypadkach i zatruciach. ◆◆ Zdania i organizacja Oddziałów Ratunkowych i OIT. ◆◆ Nagłe zatrzymanie krążenia w sytuacjach szczególnych (hipotermia, podtopienie, zatrucie, ciąża, porażenie prądem, reakcja anafilaktyczna, astma, uraz). ◆◆ Rozpoznawanie stanów nagłych i podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci. ◆◆ Farmakologia w stanach zagrożenia życia i drogi podawania leków. TEMATY ĆWICZEŃ ◆◆ Doraźna pomoc. Elementy prawne. Przyczyny zatrzymania krążenia. ◆◆ Pacjent nieprzytomny – postępowanie. Metody udrażniania dróg oddechowych. ◆◆ BLS u dorosłych. ◆◆ Złamania i krwotoki – zasady zaopatrzenia, Wyposażenie podstawowe apteczki. Wypadek – kolejność czynności ratowniczych. ◆◆ Ból w klatce piersiowej. Duszność. Zagrożenia środowiskowe. ◆◆ Resuscytacja u dzieci. Automatyczna defibrylacja zewnętrzna. ◆◆ Algorytmy postępowania w doraźnej pomocy – podsumowanie. Forma zakończenia zajęć – Zaliczenie.

25

Mikrobiologia ZAKŁAD MIKROBIOLOGII FARMACEUTYCZNEJ 02-007 Warszawa, ul. Oczki 3, tel. (22) 628-08-22, http://zmf.wum.edu.pl Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Stefan Tyski Godziny przyjęć w sprawach studenckich: po wykładach lub w Zakładzie, godziny dyżurów Profesora i asystentów są podane na stronie internetowej Zakładu. Odpowiedzialni za dydaktykę: prof. dr hab. Stefan Tyski dr Joanna Stefańska Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 90 godzin (wykłady 30h, ćwiczenia 50h, seminaria 10h). Miejsce wykładów – sale wykładowe w gmachu Wydziału Farmaceutycznego ul. Banacha 1 Ćwiczenia laboratoryjne – sala ćwiczeń Zakładu, ul. Oczki 3 (parter). Liczba punktów ETCS: 6 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Cel nauczania i zakres przedmiotu: Celem nauczania jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami mikrobiologii ogólnej (z elementami diagnostyki molekularnej), mikrobiologii lekarskiej i na tej podstawie z zagadnieniami mikrobiologii farmaceutycznej, zarówno w zakresie wiedzy teoretycznej jak i w zakresie pracy praktycznej. Wykłady prowadzone są przez cały rok akademicki, ćwiczenia laboratoryjne i seminaria – w II semestrze. Bieżące informacje o prowadzonych zajęciach, terminach kolokwiów i egzaminów są podawane na stronie internetowej Zakładu. PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów z mikrobiologii – prof. S. Tyski Mikrobiologia ogólna 1. Historia mikrobiologii, podstawy taksonomii bakterii. 2. Organizmy eukariotyczne a prokariotyczne. 3. Budowa komórki bakteryjnej, formy wegetatywne i przetrwalnikowe, formy planktonowe i biofilm. 4. Biochemia drobnoustrojów oraz materiał genetyczny. Mikrobiologia lekarska 1. Rodzaje bakterii istotnych klinicznie – charakterystyka, choroby, leczenie. 2. Czynniki i mechanizmy chorobotwórczości. 3. Antybiotyki i  chemioterapeutyki przeciwdrobnoustrojowe – podział, przykłady związków, mechanizm działania, mechanizmy oporności. 4. Zakażenia szpitalne i odlekowe. 5. Rodzaje grzybów istotnych klinicznie – charakterystyka, choroby, leczenie. 6. Wirusy chorobotwórcze – charakterystyka, choroby, leczenie; bakteriofagi. 7. Surowice i szczepionki; program szczepień ochronnych. 8. Probiotyki i prebiotyki. 26

Mikrobiologia farmaceutyczna 1. Europejskie i krajowe instytucje związane z opracowywaniem i dopuszczaniem leków do obrotu, Farmakopea. 2. Dobra Praktyka Wytwarzania leków jałowych oraz niejałowych – aspekty mikrobiologiczne, ograniczanie skażenia. 3. Metody sterylizacji i ich kontrola. 4. Higiena produkcji – dezynfekcja i antyseptyka -zakres, związki czynne, metody badania preparatów, normy PN i EN. 5. Wymagania farmakopealne dotyczące mikrobiologicznych metod badania produktów leczniczych i ich kategoryzacja. 6. Woda do celów farmaceutycznych. 7. Klasyczne i alternatywne farmakopealne metody mikrobiologiczne. Tematy ćwiczeń: Mikrobiologia ogólna 1. Zasady BHP w  laboratorium mikrobiologicznym. Podstawowe pojęcia mikrobiologiczne.  Tok identyfikacyjny nieznanego drobnoustroju. Rodzaje mikroskopów stosowanych w mikrobiologii i metody barwienia preparatów mikrobiologicznych. Techniki posiewów drobnoustrojów na podłoża stałe i płynne. 2. Rodzaje pożywek bakteriologicznych i metody hodowli drobnoustrojów. Metody sterylizacji szkła laboratoryjnego, plastików i pożywek. 3. Określanie właściwości fizjologicznych drobnoustrojów.  Metody serologiczne stosowane w diagnostyce mikrobiologicznej. 4. Metody i cele oznaczania lekowrażliwości drobnoustrojów. Genetyka 1. Rodzaje i znaczenie plazmidów naturalnie występujących w bakteriach. Analiza wzorów plazmidowych. PCR i jej odmiany. 2. Metody molekularne w epidemiologii: RAPD, RFLP, PFGE, rybotypowanie. Diagnostyka drobnoustrojów trudnych w hodowli z wykorzystaniem metod molekularnych. Mikrobiologia lekarska 1. Ziarenkowce Gram-dodatnie z  rodzajów: Staphylococcus, Streptococcus i  Enterococcus – właściwości, metody hodowli i diagnostyki. Corynebacterium diphteriae oraz bakterie beztlenowe z rodzaju Clostridium – chorobotwórczość. 2. Bakterie z rodziny Enterobacteriaceae oraz Gram-ujemne pałeczki niefermentujące – właściwości, metody hodowli i identyfikacji. 3. Grzyby chorobotwórcze dla ludzi (grzyby pleśniowe, drożdżopodobne i  dermatofity) -właściwości, metody hodowli i metody diagnostyczne. 4. Prątki kwasooporne – gruźlica i inne mykobakteriozy. Drobnoustroje wywołujące choroby przenoszone drogą płciową. Mikrobiologia farmaceutyczna 1. Badanie czystości mikrobiologicznej preparatów farmaceutycznych metodą posiewu bezpośredniego. Sprawdzanie właściwości podłoży stosowanych w badaniach czystości mikrobiologicznej. 2. Badanie jałowości preparatów farmaceutycznych. Badanie czystości mikrobiologicznej powietrza i powierzchni. Biologiczna kontrola procesów sterylizacji 3. Badania aktywności bakteriobójczej wybranego środka dezynfekcyjnego metodą rozcieńczania-neutralizacji oraz metodą   filtracji. Oznaczanie aktywności antybiotyków metodą dyfuzyjną. 27

4. Higieniczna dezynfekcja rąk metodą wcierania – ćwiczenie praktyczne z użyciem lampy UV.  Badanie preparatów probiotycznych:  ocena ilościowa oraz ocena właściwości antagonistycznych, oporność na antybiotyki, na żółć i niskie pH wybranych szczepów drobnoustrojów stosowanych do produkcji probiotyków – preparatów farmaceutycznych. Tematy seminariów 1. Budowa i  mechanizmy działania leków przeciwdrobnoustrojowych oraz najważniejsze mechanizmy oporności. 2. Wykorzystanie wybranych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych w produkcji preparatów farmaceutycznych. 3. Szczepionki swoiste i nieswoiste: mechanizm działania, skład, sposoby przechowywania. 4. Metody oznaczania pirogenów, ze szczególnym uwzględnieniem endotoksyn bakteryjnych w produktach leczniczych. METODY ORGANIZACJI PRACY Ćwiczenia laboratoryjne odbywają się 2 razy w tygodniu dla każdej grupy ćwiczeniowej. Zwykle wyniki prób diagnostycznych, posiewów wykonanych na jednych ćwiczeniach odczytywane są na ćwiczeniach następnych. Przed rozpoczęciem ćwiczeń studenci powinni zapoznać się z zasadami BHP obowiązującymi w laboratorium mikrobiologicznym oraz ze szczegółowym regulaminem zajęć. Uwaga: już na pierwszych ćwiczeniach studenci muszą posiadać fartuchy ochronne, które przez czas trwania ćwiczeń pozostają w Zakładzie. Studenci prowadzą zapisy dotyczące odbytych ćwiczeń, dokumentujące uzyskane wyniki. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest zdanie 3 obowiązujących kolokwiów testowych: I – z mikrobiologii ogólnej i podstawowej wiedzy o antybiotykach; II – z mikrobiologii lekarskiej z elementami diagnostyki molekularnej III – z mikrobiologii farmaceutycznej oraz wykonanie wszystkich ćwiczeń przewidzianych w programie. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest zaliczenie ćwiczeń oraz zdanie pisemnego egzaminu końcowego. Piśmiennictwo obowiązkowe: 1. Farmakopea Polska X, tom I i II – odpowiednie monografie. Wyd. Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego 2014. 2. Gromadecki J., Wróbel R.: Składniki aktywne występujące w preparatach dezynfekcyjnych i antyseptycznych. Zakażenia 1; 29-36 (2010). 3. Heczko P.B., Wróblewska M., Pietrzyk A. [red.]: Mikrobiologia lekarska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014. 4. Hryniewicz W., Mészáros J. [red]: Antybiotyki w  profilaktyce i  leczeniu zakażeń. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2001. 5. Hugo and Russell’s Pharmaceutical Microbiology, Edited by S. P. Denyer, N. A. Hodges, S. P. Gorman, 7th edition, Blackwell Science, 2005. 6. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej. I. Nowe antybiotyki i chemioterapeutyki dopuszczone do obrotu. 7. Przegląd Epidemiologiczny 66: 567-573, 2012. 8. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej. II. Badania kliniczne i nowe antybiotyki β-laktamowe i inhibitory β-laktamaz. Przegląd Epidemiologiczny 67: 135-140, 2013. 28

9. Karpiniuk I., Tyski S.: Poszukiwanie nowych preparatów do terapii przeciwbakteryjnej. III. Nowe chemioterapeutyki przeciwbakteryjne z grupy chinologów w badaniach klinicznych. Przegląd Epidemiologiczny 67: 567-561, 2013. Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów www.korld.edu.pl – rekomendacje dotyczące oznaczania lekowrażliwości poszczególnych grup drobnoustrojów. 1. Maciąg I. E., Starościak B. J. [red.]: Mikrobiologia praktyczna. Materiały do ćwiczeń dla studentów Wydziału Farmaceutycznego i  Oddziału Analityki Medycznej. Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2008. 2. Tyski S.: Zakres prac normalizacyjnych komisji technicznych ds. dezynfekcji i antyseptyki PKN i CEN. Część I – Informacje ogólne, normy fazy I oraz normy obszaru medycznego. Laboratorium Przegląd Ogólnopolski 10/2006, 10-15 (2006). 3. Wolinowska R.: Metody molekularne w diagnostyce mikrobiologicznej. Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa, 2009 oraz dodatkowy rozdział tego skryptu „Rybotypowanie”. Piśmiennictwo uzupełniające: 1. Baj J., Markiewicz Z [red.]: Biologia molekularna bakterii. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2006. 2. Collier L., Oxford J.: Wirusologia. Podręcznik dla studentów medycyny, stomatologii i mikrobiologii. Wyd. II., Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2003. 3. Dzierżanowska D.: Antybiotykoterapia praktyczna. α-medica press, Bielsko-Biała 2008. 4. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T. [red]: Immunologia. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012. 5. Grzybowska W., Bocian E., Tyski S.: Glukoprotamina – badania fazy 1 i 2 aktywności bakteriobójczej. Zakażenia 1; 7-12 (2010). 6. Grzybowski J.: Zagrożenia infekcyjne, z suplementem: Trafny E.A., Grzybowski J.: Identyfikacja zagrożeń infekcyjnych – najnowsze metody diagnostyczne. Instytut Problemów Ochrony Zdrowia, Warszawa 2008. 7. Grzybowski J., Zaborowski P.: Teoretyczne i praktyczne podstawy infekcjologii. Atlas. Instytut Problemów Ochrony Zdrowia, Warszawa 2007. 8. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. [red.]: Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka. – medica press Bielsko Biała 2007. 9. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. [red]: Wakcynologia. Wyd.II. α-medica press, Bielsko-Biała 2007. 10. Markiewicz Z., Kwiatkowski Z. A.: Bakterie, antybiotyki, lekooporność. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012. 11. Medigan M. T., Martinko J. M., Parker J.: Brock Biology of Microorganisms 10-th ed. Pearson Education Int., Prentice Hall, Upper Saddle River (USA) 2003. 12. Murray P. R., Rosenthal K. S., Pfaller M. A.: Mikrobiologia. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011. 13. Nicklin J., Graeme-Cook K., Killington R. Mikrobiologia. Krótkie wykłady. Wyd. II, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2004. 14. Piekarowicz A: Podstawy wirusologii molekularnej. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004. 15. Szewczyk E. [red]: Diagnostyka bakteriologiczna. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2013. 16. Węgleński P [red.]: Genetyka molekularna. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012.

29

Dla zainteresowanych Artykuły poglądowe w czasopismach: Farmacja Polska, Postępy Mikrobiologii, Zakażenia, Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia, Przegląd Epidemiologiczny oraz referaty na posiedzeniach towarzystw naukowych: Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów, Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego (ogłoszenia znajdują się w gablocie na terenie Zakładu). Uwaga: W Zakładzie działa Studenckie Koło Naukowe, w którego pracach mogą brać udział studenci po zaliczeniu przedmiotu Mikrobiologia po III roku studiów.

30

Technologia postaci leku I ZAKŁAD FARMACJI STOSOWANEJ KATEDRY FARMACJI STOSOWANEJ I BIOINŻYNIERII 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax (22) 5720 978 www.farmacjamolekularna.wum.edu.pl e-mail: [email protected] Kierownik Katedry: prof. dr hab. Maciej Małecki Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Barbara Chałasińska Godziny przyjęć w sprawach studenckich: piątek godz. 12.00 – 13.00 Roczny wymiar wykładów, seminariów i ćwiczeń: 135 godzin (semestr VI) wykłady – 15 godz. seminaria – 10 godz. ćwiczenia– 110 godz. Miejsce wykładów: sale wykładowe Wydziału Farmaceutycznego Miejsce seminariów i ćwiczeń: sale ćwiczeniowe Katedry Farmacji Stosowanej i Bioinżynierii Liczba punktów ECTS: 7 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania technologii postaci leku na roku III jest zapoznanie studentów z: • funkcjami apteki, • podstawowymi pojęciami używanymi w praktyce farmaceutycznej, • rodzajami recept i ich obiegiem w aptece, • zasadami wytwarzania różnych postaci leku recepturowego, w tym postaci sporządzanych w warunkach aseptycznych, • wymaganiami farmakopealnymi stawianymi tym postaciom, • podstawowymi niezgodnościami w postaciach leku recepturowego, • zasadami sporządzania leku roślinnego. PROGRAM NAUCZANIA Tematy wykładów: 1. Wprowadzenie do technologii postaci leku, 2. Technologia płynnych postaci leku, 3. Dwufazowe układy rozproszone: emulsje i zawiesiny, 4. Technologia półstałych postaci leku: maści, past, kremów, 5. Technologia doodbytniczych i dopochwowych postaci leku, 6. Niezgodności w płynnych i stałych postaciach leku, 7. Leki roślinne, metody sporządzania i kontrola jakości.

31

Tematy seminariów: 1. Ogólne zasady sporządzania leków recepturowych i realizacji recept. Wymagania jałowości i czystości mikrobiologicznej dla różnych grup leków. 2. Recepturowe leki płynne: roztwory do użytku wewnętrznego i  zewnętrznego, roztwory zapasowe, krople do użytku wewnętrznego i zewnętrznego, mieszanki, odwary, maceracje, niezgodności w płynnych postaciach leku. 3. Recepturowe płynne postacie leku w formie dwufazowych układów rozproszonych: emulsje i zawiesiny do użytku wewnętrznego, pudry płynne, mazidła. 4. Recepturowe leki półstałe: maści, pasty, kremy. 5. Recepturowe leki stałe: proszki dzielone, niedzielone, mianowane, rozcieńczane, czopki doodbytnicze, gałki dopochwowe, pręciki, niezgodności w stałych postaciach leku. 6. Preparaty roślinne: nalewki, wyciągi, intrakty oraz metody kontroli jakości. Tematy ćwiczeń: 1. Recepturowe płynne postacie leku: roztwory lecznicze do użytku wewnętrznego i  zewnętrznego, roztwory zapasowe, krople do użytku wewnętrznego i  zewnętrznego, mieszanki, odwary, maceracje, emulsje i zawiesiny do użytku wewnętrznego i zewnętrznego oraz niezgodności w płynnych postaciach leku. 2. Recepturowe półstałe postacie leku: maści, pasty, kremy. 3. Recepturowe stałe postacie leku: proszki proste, złożone, dzielone i  niedzielone, czopki doodbytnicze, gałki dopochwowe, pręciki oraz niezgodności w stałych postaciach leku 4. Receptura antybiotyków. 5. Leki roślinne: preparaty sporządzane z suchych roślin (nalewki, wyciągi) oraz badanie ich jakości. METODY ORGANIZACJI PRACY Ćwiczenia z technologii postaci leku recepturowego odbywają się w salach ćwiczeń Katedry Farmacji Stosowanej i Bioinżynierii. Studenci wykonują leki recepturowe, leki apteczne, preparaty galenowe, leki roślinne (nalewki i wyciągi). FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Warunkiem dopuszczenia studentów do praktycznego wykonywania poszczególnych postaci leku wchodzących w  zakres każdego z  działów jest wykazanie się podstawowymi wiadomościami dotyczącymi danej postaci leku i  stosowanych substancji pomocniczych. Sprawdzian w postaci seminarium przeprowadzany jest grupowo przed rozpoczęciem danego działu. Opisane i wykonane preparaty są zaliczane przez asystenta prowadzącego grupę. Studenci zobowiązani są wykazać się znajomością budowy chemicznej, nazw synonimowych, działania farmakologicznego oraz dawek maksymalnych substancji leczniczych wchodzących w skład recepty. Studenci zdają trzy kolokwia z zakresu wiadomości teoretycznych i praktycznych podanych w programie seminariów i ćwiczeń. Kolokwia obejmują materiał z technologii: płynnych postaci leku recepturowego, półstałych i stałych postaci leku recepturowego i leków roślinnych. Pod koniec semestru odbywa się zaliczenie praktyczne z  recepturowych postaci leku oraz przygotowanie do praktyki wakacyjnej po III r. w aptece szkoleniowej. W letniej sesji egzaminacyjnej odbywa się pisemne zaliczenie przedmiotu obejmujące materiał wykładowy, seminaryjny i ćwiczeniowy. 32

LITERATURA OBOWIĄZKOWA 1. Farmakopea Polska IV, V, VI, PZWL, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 1965, 1993, 2002. 2. Farmakopea Polska VII, VIII, IX, X, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Warszawa 2006, 2008, 2011, 2014. 3. Janicki S., Fiebig A.: Farmacja stosowana, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1996. 4. Janicki S., Fiebig A., Sznitowska M.: Farmacja stosowana, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003. 5. Bauer K.H., Fromming K.H., Fuhrer C.: Technologia postaci leku z elementami biofarmacji, MedPharm. Polska, Wrocław 2012. 6. Jachowicz R.: Receptura apteczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, 2008, 2015. 7. Krówczyński L., Jachowicz R.: Ćwiczenia z receptury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000. 8. Chałasińska B., Rostek A., Miodek D., Krajewska-Brzywczy G., Sieradzki E.: Technologia postaci leku recepturowego. Półstałe postacie leku. Skrypt do ćwiczeń dla studentów III r., Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2006, 2008. 9. Siedlecka E., Starosta B., Zdzieborska M., Żmudzin U., Krajewska-Brzywczy G., Sieradzki E.: Technologia postaci leku recepturowego. Wstęp do receptury. Skrypt do ćwiczeń dla studentów III r., Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2006, 2014. 10. Siedlecka E., Zdzieborska M., Karpińska J., Chałasińska B., Sieradzki E.: Technologia postaci leku recepturowego. Płynne postacie leku. Skrypt do ćwiczeń dla studentów III r., Oficyna Wydawnicza WUM, Warszawa 2008. LITERATURA ZALECANA 1. Podlewski J.K., Chwalibogowska- Podlewska A.: Leki współczesnej terapii, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010. 2. Pharmindex. Kompendium Leków, CMP Medica Poland, Warszawa 2011, 2013.

33