Nietypowa siedziba Teatru Rozrywki w Chorzowie Teatr Rozrywki w Chorzowie ma nietypowà jak na takà instytucj´ siedzib´. Jest nià by∏y Hotel Graf Reden otwarty 1 stycznia 1900 r. OczywiÊcie ten na ówczas jeden z najnowoczeÊniejszych hoteli w Niemczech posiada∏ sal´ teatralnà z zapleczem mogàcà pomieÊciç jednorazowo nawet 2500 widzów.

Nazwa obiektu: Teatr Rozrywki, Chorzów, ulica Konopnickiej 1 Autorzy: Jerzy Sto˝ek, Studio Sto˝ek & Partnerzy Architektura wn´trz: Jerzy Sto˝ek Szk∏o: Justyna Bonikowska Grafiki: Jan Siuta Konstrukcja: Bogdan Namiota Powierzchnia ca∏kowita: 4040 m2 Kubatura: 17 300 m3 Konkurs (II etapy): 2004 Autorzy: Karolina Mo˝ejko Rogowska, Jerzy Sto˝ek, Krzysztof Strojek Projekt: 2005–2008 Realizacja: 2005–2008 Koszt inwestycji: 21 mln (razem z drogami)

2

Po II wojnie Êwiatowej, kiedy hotel zosta∏ zlikwidowany, ta w∏aÊnie sala wyznaczy∏a dalsze losy budynku. By∏ tu Centralny Dom Hutnika, Klub Fabryczny Huty KoÊciuszko, Dom Kultury Huty KoÊciuszko, Music Hall TVP, a w koƒcu Teatr Rozrywki. W 1984 roku dyrektorem naczelnym zosta∏ Dariusz Mi∏kowski. Data ta wyznacza prawdziwy poczàtek Teatru. W 20-lecie swojego dyrektorowania Mi∏kowski zorganizowa∏ konkurs na przebudow´ i modernizacj´ siedziby Teatru Rozrywki. Konkurs ten mia∏ rozwiàzaç kilka podstawowych dla dalszego funkcjonowania teatru problemów. Ma∏a scena z prawdziwego zdarzenia nie istnia∏a. Foyer i sanitariaty osiàgn´∏y stan kraƒcowego ˝ycia moralnego i fizycznego. Pod∏og´ zalega∏a wyk∏adzina, po której przesz∏o 2 mln widzów. Dawnà hotelowà sal´ restauracyjnà zajmowa∏a Pizza Hut, której umowa najmu w∏aÊnie wygasa∏a. Nadszed∏ czas sanacji. Ingerencja w budynek w zakresie, który wynika∏ z warunków konkursu, i przyj´tego przez szanowne jury rozwiàzania zawartego w pracy konkursowej musia∏a si´ zmierzyç z mo˝liwoÊciami inwestora finansowanego ze Êrodków pochodzàcych z bud˝etu województwa Êlàskiego. Oprócz ograniczeƒ finansowych projekt te˝ musia∏ zmierzyç si´ z fizycznymi mo˝liwoÊciami rozwiàzaƒ konstrukcyjnych oraz faktem, ˝e teatr chcia∏

ARCHIVOLTA 1/2009

przez ca∏y czas remontu graç na du˝ej scenie i jeszcze normalnie funkcjonowaç. Modernizacj´ wyprzedzi∏ remont elewacji. Historyczna elewacja sypiàca ceg∏ami na przechodniów wymaga∏a natychmiastowej interwencji. Zanim rozpocz´to jakiekolwiek prace wewnàtrz budynku, teatr imponowa∏ ju˝ Êwietlanà przywróconà do stanu pierwotnego fasadà, informujàcà mieszkaƒców miasta i kierowców przeje˝d˝ajàcych przez s∏ynnà chorzowskà estakad´, ˝e idzie NOWE. ˚eby to NOWE mog∏o zaistnieç, zdecydowaliÊmy si´ na wzmocnienie konstrukcji budynku rdzeniami ˝elbetowymi wylanymi wewnàtrz istniejàcych murów, które przej´∏y obcià˝enia od nowych stalowych belek, podtrzymujàcych nieobj´te modernizacjà

rzut parteru

rzut pi´tra

przekrój pod∏u˝ny

pi´tra budynku. Rdzenie te by∏y zakotwione w dennej p∏ycie fundamentowej wykonanej na wysokoÊci istniejàcych fundamentów. Po wykonaniu tych konstrukcji wypruto zb´dne konstrukcje noÊne i stropy. Cz´Êç stropów odtworzono jako ˝elbetowe. Ca∏y budynek oprócz tego zabezpieczono metodà ankrowania. Naczelnà ideà i sensem projektu by∏o dwukondygnacyjne rozbudowane przestrzennie i maksymalnie funkcjonalne foyer ∏àczàce obie sceny: du˝à i projektowanà ma∏à, g∏ówne wejÊcia, kasy, szatnie, sanitariaty, kawiarni´ w jednà ca∏oÊç posiadajàcà silny indywidualny charakter, a poprzez swojà otwartoÊç i transparentnoÊç scalajàcà Przestrzeƒ Teatru z Przestrzenià Miasta. DwukondygnacyjnoÊç foyer uwarunkowa∏ fakt,

˝e jedynà mo˝liwoÊcià uzyskania przestrzeni dla ma∏ej sceny (100 widzów) by∏a jej lokalizacja na poziomie I pi´tra w miejscu zabudowanego ju˝ w latach 70. XX wieku by∏ego hotelowego podwórka. Podstawowà trudnoÊcià we w∏aÊciwym funkcjonowaniu ca∏ego za∏o˝enia by∏a lokalizacja nowego wejÊcia dla widzów. Istniejàce historycznie wejÊcie od ulicy Katowickiej sta∏o si´ wejÊciem obs∏ugujàcym g∏ównie administracj´, a szerokoÊç chodnika uniemo˝liwia∏a zapewnienie miejsca dla generowanych potoków pieszego ruchu. Istniejàce od lat 70. XX wieku wejÊcie od ulicy Konopnickiej zak∏óca∏o funkcjonalnoÊç nowego uk∏adu foyer. Problem ten rozwiàzano, lokalizujàc wejÊcie w naro˝niku budynku w miejscu z ka˝dego kierunku czytelnego i wyeksponowanego. Lokalizacja ta oprócz tego pozwala stworzyç stref´ buforowà dla widzów wchodzàcych i wychodzàcych z teatru. Drzwi zlokalizowano w g∏´bi zaprojektowanego ko∏owego podcienia poprzedzonego namiastkà pieszego placyku wygospodarowanego z cz´Êci skrzy˝owania ulicy Konopnickiej z Katowickà. W podcieniu ulokowano równie˝ wejÊcie do kas. Kasy sà integralnà cz´Êcià foyer. Podcieƒ nie niszczy historycznych kompozycji elewacji, której tylko jeden pas mi´dzyokienny przetworzony zosta∏ na stalowy s∏up og∏oszeniowy z logo teatru (realizacja 2009 r.) S∏up ten wyznacza galeri´ plakatów teatralnych klejonych bezpoÊrednio na Êcianie budynku. Z perspektywy ulicy Konopnickiej XIX-wieczne elewacje, które odci´te sà od chodnika plakatami, koƒczy ukoÊne strukturalne przeszklenie zrealizowane na ca∏à wysokoÊç budynku i zakoƒczone pionowà Êcianà – dominantà z logo teatru wiszàcym nad ulicà. Ze Êciany tej wyrasta unoszàca si´ w powietrzu drewniana arka b´dàca faktycznie donicà dla grupy drzew wyrastajàcych na wysokoÊci II pi´tra (realizacja zazielenienia wiosna 2009 r.). Pozosta∏a przebudowana elewacja zosta∏a ukszta∏towana w podzia∏ach i formach kontynuujàcych XIX-wiecznà tektonik´ elewacji. Âcian´ t´ obecnie ju˝ porastajà trójlistne winobluszcze docelowo prowadzàce a˝ do okapu budynku. Stref´ zieleni uzupe∏niajà iglaste krzewy wype∏niajàce meandry strefy pieszej ukszta∏towane przez wykonane z surowego betonu murki wydzielajàce stref´ podjazdu, zieleni i pieszego chodnika. Przewidziano w cz´Êci pieszej miejsce na letni ogródek dla nowej kawiarni. W miejscu tym na poczàtku XX wieku istnia∏a zresztà restauracja na wolnym powietrzu. Wracamy do wejÊcia. Na osi drzwi zlokalizowano szklanà rzeêb´ b∏azna (technika fusingu) autorstwa Justyny Bonikowskiej (w trakcie realizacji). Rzeêba inicjuje dwukondygnacyjnà przestrzeƒ s∏u˝àcà rozdzia∏owi widzów idàcych do du˝ej sceny i poprzez ˝elbetowà kamiennà klatk´ schodowà na pi´tro do strefy ma∏ej sceny. Osià ko∏owego ukszta∏towania Êcian i pod∏óg

ARCHIVOLTA 1/2009

3

przekrój pod∏u˝ny

4

jest cz´Êciowo otwarty szyb windowy. Przeszklona winda ma szklany sufit autorstwa Justyny Bonikowskiej. Kompozycja nosi nazw´ Niebo (realizacja równie˝ w technice fusingu). Pod∏oga windy to kompozycja ze stali czarnej i kwasoodpornej tworzàca wszechobecne logo teatru. Idàc dalej do du˝ej sceny, trafiamy do zatoki szatni wyznaczonej mi´kkimi rafami kamiennych lat. Jej koƒcowà Êcian´ pokryjà abstrakcyjne grafiki Jana Siuty. Z szatni korytarzem „10 drzwi” przeciskamy si´ do galerii otaczajàcych samà scen´. Pi´ç par drzwi nie zawsze ma funkcjonalne przeznaczenie, chocia˝ zlokalizowane sà tu sanitariaty i wejÊcie na zaplecze kawiarni. Mamy nadziej´, ˝e ktoÊ czasem pomyli drzwi i trafi na ukryte za nimi cyklicznie zmieniane niespodzianki. Galerie ukszta∏towane sà w formie podkowy, ta w którà wchodzimy najpierw jest szczególnym miejscem. Przeszklenia zewn´trzne otwierajà jà nie tylko na ulic´, ale równie˝ na tradycyjne nigdy nie widoczne Êlàskie podwórka z czerwonej ceg∏y. Tu widaç miasto, tu miasto spoglàda na widzów, tu zlokalizowano parkiet do taƒca wykorzystywany nie tylko w noworoczne zabawy, miejsce dla orkiestry, barek, wejÊcie do kawiarni i schody do górnej cz´Êci foyer. Bocznà Êcian´ parkietu ozdobi grafika Jana Siuty. Boczne galerie, dojÊcia do wejÊç na scen´ zaprojektowano jako miejsca wystaw i prezentacji. Do górnej cz´Êci foyer wchodzimy po schodach, których ukszta∏towanie przestrzenne zrealizowane zosta∏o jeszcze w latach 70. W cz´Êci tej oprócz wejÊç na du˝à scen´ zlokalizowano sanitariaty, a przez owalny

ARCHIVOLTA 1/2009

Ma∏a scena

Foyer Ma∏ej sceny

pokój wejÊç mo˝na do palarni i saloniku przeznaczonego na konferencj´. Projekt sanitariatów, pomieszczeƒ ukszta∏towanych funkcjami i normatywami kreuje ich inny wymiar. Pod∏oga ze szklanych p∏ytek poprzez Êciany przechodzi w sufit, a wszystkie perspektywy multiplikujà lustrzane Êciany. Nie brak tu z∏oÊliwych kranów, kr´càcych si´ nie w tà co trzeba stron´ i bràzowych, patynowanych kurków dla uj´ç wody dla celów konserwacji powierzchni p∏askich, które bezczelnie wychodzà z najbardziej niespodziewanych momentów Êcian. Ma∏a scena to przestrzeƒ utworzona na I pi´trze w miejsce istniejàcej tu wczeÊniej sali prób. Stary strop wytrzymuje nowe obcià˝enia, ale dach obiektu podniesiony zosta∏ o jednà kondygnacj´. Fakt ten umo˝liwi∏ realizacj´ w przymusowo zaciemnionych pomieszczeniach strefy obs∏ugi sceny. Techniczny pomost obiegajàcy dwa d∏u˝sze boki sceny poszerza jej mo˝liwoÊci eksploracyjne. Âciany i sufit ukszta∏towano optymalnie dla akustyki pomieszczenia. Scena posiada w∏asne foyer w formie galerii wzd∏u˝ elewacji od ulicy Katowickiej. Jest tu szatnia, barek, sanitariaty. D∏ugà oÊ galerii zamyka szklana Êciana palarni. Kolorystyka zewn´trzna bazuje na szarym kolorze Êcian i stolarki aluminiowej dobranej do wyczyszczonej ˝ó∏tawej ceg∏y, którà wy∏o˝ona jest historyczna elewacja. Wszystkie obróbki blaszane dachu i okien, rynny, panele na wie˝y z god∏em teatru zosta∏y wykonane w blasze cynkowo-tytanowej o naturalnej patynie. Wewnàtrz obiektu panuje kolorystycz-

¸azienka

ARCHIVOLTA 1/2009

na triada. Grafit Êcian i sufitów kontrastuje z czerwienià dywanów. Na styku tych barw panuje naturalny kolor wapienia jurajskiego. Przestrzeƒ kawiarni zosta∏a zrealizowana w klasycznej pe∏nej cegle, którà specjalnie na potrzeby tej realizacji zepsu∏a ma∏a, stara cegielnia. W ca∏ej przestrzeni teatru chrz´szczà zardzewia∏e stalowe belki, por´cze, popielnice i meble wykonane z okr´towych blach. Specjalnie na potrzeby teatru zaprojektowano wapienno-stalowe kosze ostentacyjnie umieszczone w nie zawsze typowych miejscach. Wystój wn´trz uzupe∏niajà kanapy i krzes∏a Cello autorstwa Jerzego Langiera zrealizowane dla marki Eljot. Jerzy Sto˝ek fot. Tomasz Zakrzewski focal.pl

Detale por´czy

Jerzy Sto˝ek, rocznik 1957 Dyplom Politechnika Âlàska 1989

Najwa˝niejsze realizacje: • Zespó∏ Fabryczny SPETECH Bielsko-Bia∏a – 1995–2008 • Zespó∏ biurowo-magazynowy CANEA Cieszyn – 2006–2007 • Teatr Rozrywki w Chorzowie – 2005–2008 • Stadion w Cape Coast Ghana – w trakcie realizacji • Zespó∏ biurowo-serwisowy SEW EURO DRIVE – Tychy – w trakcie realizacji Wa˝niejsze konkursy i projekty: • Sàd Rejonowy w Jaworznie – 2004 • Stadion w Kielcach – 2004 • Stra˝ po˝arna w Katowicach – 2004 • Filharmonia w Katowicach – 2007 • Campus Wy˝szej Szko∏y Zarzàdzania i Marketingu w Olkuszu – 2007 • Rozbudowa budynku Wy˝szej Szko∏y Humanitas w Sosnowcu – 2008

6

• Zespó∏ hotelowy w WiÊle – 2008

ARCHIVOLTA 1/2009

Detal ∏azienki