Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce BADANIE NA REPREZENT ATYWNEJ GRUPIE POLEK/POLAKÓW

Badanie realizowane w ramach projekru „Społeczne Forum Polityki Mieszkaniowej” współfinansowanego z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji

Warszawa, dn. 17 czerwca 2015

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 2

NOTA METODOLOGICZNA Badanie zostało zrealizowane na reprezentatywnej grupie Polek/ Polaków w wieku powyżej 16 roku życia na zlecenie Fundacji Habitat for Humanity przez firmę Realizacja Sp. z o.o. Konsultacja metodologiczna została wykonana przez firmę Millward Brown S.A. Metodą zastosowaną w badanu były bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe realizowane przy użyciu komputera (CAPI). Wielkość próby wyniosła N=806 wywiadów. Badanie zrealizowano w dniach 28.05.2015 – 04.06.2015 Celem badania było przeanalizowanie sytuacji mieszkaniowej Polek/ Polaków. Rozkład próby przedstawiała się zgodnie z poniższymi rozkładami. Wykres 1. Podział próby ze względu na płeć

mężczyzna

49%

51%

kobieta

Wykres 2. Podział próby ze względu na klasę miejscowości

11% 38%

17%

wieś miasta do 100 tys. miasta 100-499 tys. miasta ponad 500 tys.

34% Wykres 3.Podział próby ze względu na wiek

20%

15% 15-24 lata 25-39 lat 40-59 lat

32% 33%

60 lub więcej

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 3

NAJWAŻNIEJSZE WNIOSK I Z BADANIA Problemy mieszkaniowe są w opinii respondentów jednym z ważniejszych problemów polskich rodzin, przy czym przy porównaniu do wyników oceny własnej sytuacji mieszkaniowej można zauważyć, że dotyczą one percepcji sytuacji innych osób niż swojej. Ważnym czynnikiem oceny sytuacji mieszkaniowej wokół nas jest miejsce zamieszkania. Mieszkańcy wsi w tej kwestii oceniają sytuację najlepiej, a mieszkańcy dużych miast najgorzej. W opinii badanych sytuacja mieszkaniowa wpływa na osoby z ich otoczenia, większość badanych wskazuje, że zna osoby, które zmieniają plany o posiadaniu dziecka lub emigrują w wyniku sytuacji mieszkaniowej. Taka perspektywa otoczenia wpływa na negatywną ocenę działań rządu w tym aspekcie – 2/3 wypowiada się o nim źle w tym kontekście. 65% badanych wskazuje na jakiekolwiek problemy mieszkaniowe. Częściej dotyczą one remontu lub zmiany na lepsze (po 30%), ale nadal 15% badanych nie może się usamodzielnić, a co najmniej 15% ma problem z regularną spłatą zobowiązań związanych z mieszkaniem.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 4

WYNIKI BADANIA Brak mieszkania i perspektyw na rozwiązanie tego zostało uznane przez 52% badanych za jeden z trzech najważniejszych problemów polskich rodzin. Ważniejszymi problemami dla Polek i Polaków od kwestii mieszkaniowych jest wyłącznie kwestia niskich zarobków (wskazało na ten problem 84% badanych) oraz bezrobocie (ten problem zaznaczyło 77% ankietowanych). Kwestia braku mieszkania została zaznaczona jako istotniejsza niż brak odpowiedniej służby zdrowia (33%) oraz brak poczucia bezpieczeństwa obywateli (11%).

Wykres 4. Z podanej listy proszę wybrać trzy problemy, które – Pana(i) zdaniem - są najważniejsze dla polskich rodzin (dane wyrażone w %)

77 %

84 %

90 80 70 60

52 %

50 40

33 %

30

7%

20

11 %

10

5% Niszczenie środowiska

Brak żłobków i przedszkoli

0 Brak poczucia bezpieczeństwa obywateli

Brak Brak mieszkania i odpowiedniej perspektyw na służby zdrowia rozwiązanie tego

Bezrobocie

Niskie zarobki

Aspekt braku mieszkania i perspektyw na jego uzyskanie jest problemem charakterystycznym dla dużych miast (powyżej 500 tysięcy mieszkańców), gdzie jest wymieniany przez 74% (jako drugi najważniejszy problem po niskich zarobkach (86%). Odsetek wskazań na ten aspekt spada wraz z wielkością miejscowości i najniższą wartość osiąga na wsi – tam wymieniany jest przez 45% badanych.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 5 Wykres 5. Czy wśród Pana(i) bliskich i znajomych są osoby, które opóźniają decyzję o posiadaniu dziecka ze względu na sytuację mieszkaniową?

40 35% 35 30 25

26% Znam wiele takich osób

21%

Znam kilka takich osób

20

17%

Znam 1-2 takie osoby

15

Nie znam takich osób

10 5 0 Niemal 2/3 badanych (65%) zna kogoś, kto odkłada decyzję o posiadaniu dziecka ze względu na sytuację mieszkaniową, z czego 21% zna wiele takich osób, 26% kilka, a 17% 1-2 takie osoby. Mieszkańcy wsi rzadziej znają osoby z odkładające taką decyzję - 42%, natomiast w przypadku mieszkańców dużych miast (powyżej 500 tysięcy mieszkańców) brak znajomości osób odkładających taką decyzję deklaruje jedynie 18% badanych.

Wykres 6. Czy wśród Pana(i) bliskich i znajomych są osoby, dla których sytuacja mieszkaniowa była jednym z powodów wyjazdu za granicę?

50 45 40 Znam wiele takich osób

35

32 %

28 %

30 25 20

24 %

Znam kilka takich osób Znam 1-2 takie osoby Nie znam takich osób

16 %

15 10 5 0 Niemal ¾ badanych (72%) zna osoby, dla których sytuacja mieszkaniowa była jednym z powodów wyjazdu za granicę. Niemal ¼ wszystkich badanych zna wiele takich osób (24%), 32% kilka, a 16% 1-2 takie osoby. Mieszkańcy największych miast częściej znają przynajmniej jedną osobą, która wyjechała m.in. z powodu sytuacji mieszkaniowej.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 6 Wykres 7. Znajomość osób dla których sytuacja mieszkaniowa była jednym z powodów wyjazdu za granicę, a wiek respondentów

60 lub więcej

18 %

40-59 lat

28 %

25 %

18 %

36 %

35 %

13 %

Znam wiele takich osób

27 %

Znam kilka takich osób 25-39 lat

29 %

30 %

17 %

Znam 1-2 takie osoby

24 %

Nie znam takich osób 15-24 lata

19 % 0%

35 % 20%

40%

17 % 60%

29 % 80%

100%

Zgodnie z przewidywaniem największa znajomość osób, które decydują się na emigrację ze względu na sytuację mieszkaniową znajduje się wśród osób w wieku 25-39 lat. Blisko 76 % respondentów w tym wieku zna osoby, które decydują się na wyjazd z tego powodu. Nieznacznie mniejszą znajomość takich osób deklarują osoby w wieku 40-59 (73% badanych) oraz osoby w wieku 15-24 (71% respondentów). Wśród badanych znających osoby, które odkładają decyzję o posiadaniu dziecka ze względu na sytuację mieszkaniową 94% zna także ludzi, dla których jednym z powodów emigracji była sytuacja mieszkaniowa.

Wykres 8. Jak Pan(i) ocenia działania rządu w rozwiązywaniu problemu braku mieszkań dla osób ubogich i nisko zarabiających?

40 34 %

35

31 %

30

26 %

Bardzo dobrze

25

Dobrze

20

Ani dobrze ani źle

15

Źle 8%

10 5

Bardzo źle

0%

0

Respondenci pytani o ocenę działania rządu w rozwiązywaniu problemu braku mieszkań dla osób ubogich i nisko zarabiających wypowiadają się bardzo krytycznie. Bardzo źle lub źle ocenia je 2/3 badanych (65%), zaś jedynie 9% wystawia im ocenę dobrą lub bardzo dobrą. Najmniej krytyczni są mieszkańcy wsi (60%), a najbardziej mieszkańcy miast do 100 tysięcy mieszkańców (73%). Sami zainteresowani, czyli osoby oceniające swoją sytuację materialną lub mieszkaniową jako złą lub bardzo złą oceniają te działania bardziej krytycznie, niż ogół badanych (odpowiednio: 88% i 92%). Wiek, wykształcenie nie różnicują poglądów na ta kwestię.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 7 Wykres 9. Które z wymienionych problemów mieszkaniowych dotyczą Pana(i) gospodarstwa domowego? Proszę wybrać maksymalnie 3 problemy.

Brak możliwości terminowego opłacania kosztów wody, ogrzewania, gazu itp.

10 %

Brak możliwości terminowego spłacania rat kredytu za mieszkanie\ dom

14 %

Brak możliwości samodzielnego zamieszkania w wynajmowanym lub własnym mieszkaniu\ domu

15 %

Brak możliwości terminowego opłacania czynszu lub innych opłat za mieszkanie

15 %

Brak możliwości zmiany mieszkania\ domu na lepsze(-y), bardziej odpowiednie do potrzeb

29 %

Brak możliwości przeprowadzenia remontu mieszkania\ domu

29 % 0

5

10

15

20

25

30

35

Respondenci pytani o wybrane problemy mieszkaniowe dotyczące ich własnego gospodarstwa domowego (maksymalnie do wskazania 3) wskazują na: 



brak możliwości przeprowadzenia remontu mieszkania\ domu – 29%. Odpowiedź ta jest skorelowana z wykształceniem oraz z dochodem – im wyższe dochody lub wykształcenie tym odpowiedź ta wskazywana jest zdecydowanie rzadziej; brak możliwości zmiany mieszkania\ domu na lepsze(-y), bardziej odpowiednie do potrzeb – 29%.

Natomiast co najmniej 15% wskazało na przynajmniej jeden z poważnych problemów z regulowaniem płatności:    

na brak możliwości usamodzielnienia się wskazuje 15% badanych (brak możliwości samodzielnego zamieszkania w wynajmowanym lub własnym mieszkaniu\ domu); brak możliwości terminowego opłacania czynszu lub innych opłat za mieszkanie – 15%; brak możliwości terminowego spłacania rat kredytu za mieszkanie\ dom – 14%; brak możliwości terminowego opłacania kosztów wody, ogrzewania, gazu itp. – 10%.

Warto zaznaczyć, że jedynie 35% badanych nie wskazało któregokolwiek z wymienionych problemów. Występowanie każdego z tych problemów jest skorelowane z sytuacja materialną badanych. Dodatkowo występuje relacja z wielkością miejscowości: 



mieszkańcy wsi rzadziej wymieniają brak możliwości zmiany mieszkania\ domu na lepsze(-y), bardziej odpowiednie do potrzeb (21%); brak możliwości terminowego opłacania czynszu lub innych opłat za mieszkanie (11%) oraz brak możliwości samodzielnego zamieszkania w wynajmowanym lub własnym mieszkaniu\ domu (11%); natomiast mieszkańcy największych miast (500 tyś +) częściej wymieniają jako problem: brak możliwości zmiany mieszkania\ domu na lepsze(-y), bardziej odpowiednie do potrzeb (44%) oraz brak możliwości terminowego opłacania kosztów wody, ogrzewania, gazu itp. (17%).

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 8

Wykres 10. Jak Pan(i) ocenia własną sytuację materialną?

60 50 % 50

Bardzo dobrze {5}

40

Dobrze {4} Ani dobrze ani źle {3}

30

24 %

Źle {2} 17 %

20 10

Bardzo źle {1} 7%

2%

0

Samoocena własnej sytuacji materialnej badanych pokazuje zróżnicowany obraz: dobrze lub bardzo dobrze ocenia ją 26% badanych, natomiast źle lub bardzo źle 24%. Samoocena sytuacji materialnej jest skorelowana z wykształceniem, im wyższe tym ocena lepsza 22% osób z wykształceniem podstawowym ocenia ją dobrze, natomiast w przypadku osób z wykształceniem wyższym jest to 41% badanych. Pozytywnie swoją sytuację zawodową ocenia 30% osób pracujących oraz 22% osób niepracujących. Natomiast negatywnie ocenia ją 20% zatrudnionych badanych oraz 28% osób bez pracy.

Wykres 11. Ocena sytuacji materialnej a wielkość gospodarstwa domowego

22%

1-osobowe

36% 29%

2-osobowe

20% Dobrze lub bardzo dobrze Źle lub bardzo źle

29%

3-osobowe

18% 25%

4 lub więcej osób

23% 0%

10%

20%

30%

40%

Najgorzej swoją sytuację materialną oceniają osoby z jednoosobowych gospodarstw domowych. Ponad 1/5 badanych z takich gospodarstw ocenia swoją sytuację materialną dobrze lub bardzo dobrze, a aż 36% ocenia ją negatywnie. Najlepiej swoją sytuację materialną oceniają osoby z dwu- i trzyosobowych gospodarstw domowych. W przypadku gospodarstw domowych liczących powyżej 3 osób widoczny jest trend wskazujący na to, że im większa liczebność gospodarstwa domowego tym bardziej negatywna ocena warunków mieszkaniowych.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 9 Wykres 12. Ocena sytuacji materialnej a miesięczny dochód gospodarstwa domowego

17%

do 2000 PLN

41% 18%

2001-2500 PLN

35% 20% 20%

2501-3000 PLN

22% 21%

3001-3500 zł

Dobrze lub bardzo dobrze Źle lub bardzo źle

26% 22%

3501-4000 zł

37%

4001-5000 zł

13% 49%

Ponad 5000 PLN

11% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Analizując sytuację materialną w stosunku do dochodu gospodarstwa domowego widać wyraźnie trend, ze wraz z spadkiem miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego spada wyraźnie ocena własnej sytuacji materialnej. Jedynie 17% respondentów, którzy mają miesięczny dochód gospodarstwa domowego poniżej 2000 złotych, ocenia swoją sytuacje materialną pozytywnie, a aż 41% ocenia ją negatywnie. Natomiast blisko połowa badanych osiągających przychód powyżej 5000 złotych ocenia swoją sytuację materialną dobrze lub bardzo dobrze. Wykres 13. Jak Pan(i) ocenia własną sytuację mieszkaniową?

45

41 %

40

38 % Bardzo dobrze

35 30

Dobrze

25

Ani dobrze ani źle

20

Źle

15 10

Bardzo źle

10 % 5%

6%

5 0 Samoocena sytuacji mieszkaniowej jest bardziej pozytywna niż ocena sytuacji materialnej. Bardzo dobrze i dobrze ocenia ją 46% badanych, natomiast źle i bardzo źle 16%. Nieco lepiej swoją sytuację mieszkaniową oceniają osoby w wieku 60 lat + (57%) w porównaniu do osób w wieku 25-39 lat (43% badanych). Podobnie jak w przypadku sytuacji materialnej ocena tak jest skorelowana z wykształceniem: 41% z wykształceniem podstawowym ocenia ją dobrze lub bardzo dobrze, natomiast w przypadku osób z wyższym wykształceniem odsetek ten rośnie do 59%.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 10 Wykres 14. Ocena warunków mieszkaniowych a miesięczny dochód gospodarstwa domowego

38%

do 2000 PLN

22% 34%

2001-2500 PLN

22% 48%

2501-3000 PLN

13% 44%

3001-3500 zł

Dobrze lub bardzo dobrze

12%

Źle lub bardzo źle 45%

3501-4000 zł

19% 55%

4001-5000 zł

13% 60%

Ponad 5000 PLN

8% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Zgodnie z otrzymanymi wynikami badania im niższy miesięczny dochód gospodarstw domowych tym niższa ocena warunków mieszkaniowych. Wśród respondentów, których ten dochód nie przekracza 2500 złotych 22% ocenia swoje warunki mieszkaniowe źle lub bardzo źle. Dla porównania, takie deklaracje złożyło jedynie 8% badanych, których miesięczny dochód gospodarstwa domowego przekracza 5000 złotych. Wykres 15. Ocena warunków mieszkaniowych a wielkość gospodarstwa domowego

18%

4 lub więcej osób

47% 12%

3-osobowe

47% Źle lub bardzo źle Dobrze lub bardzo dobrze

11%

2-osobowe

51% 26%

1-osobowe

38% 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

Najgorzej swoje warunki mieszkaniowe oceniają osoby żyjące w jednoosobowych gospodarstwach domowych. Ponad ¼ takich osób ocenia swoje warunki mieszkaniowe negatywnie, a jedynie 38% pozytywnie. Najlepiej warunki mieszkaniowe oceniają osoby z rodzin dwu- lub trzyosobowych (odpowiednio 51% Polek/ Polaków oraz 47% z takich gospodarstw domowych ocenia swoje warunki mieszkaniowe dobrze lub bardzo dobrze). Analizując sytuację gospodarstw domowych liczących powyżej 4 osób zauważalny jest spadek oceny własnych warunków mieszkaniowych wraz ze wzrost liczby osób w gospodarstwie domowym.

Badanie na temat mieszkalnictwa w Polsce | 11 Jednocześnie wyniki badania pokazują, że płeć jest zmienną, która w niewielkim stopniu wpływa na sytuację mieszkaniową Polek/ Polaków. Z punktu widzenia kryterium płci nie ma istotnych statystycznie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami - obie grupy mają te same wyzwania, postrzegają podobnie badane zjawiska i wystawiają zbieżne oceny w zakresie mieszkalnictwa.