YAHYA KEMAL BEYATLI (1884-1958)

 Yahya Kemal Beyatlı 2 Aralık 1884 tarihinde bugün Makedonya sınırları

içerisinde bulunan Üsküp’te dünyaya geldi.  Asıl adı Ahmet Agâh’tır.  Şehsuvar Paşa torunlarından olduğu için Şehsuvar kelimesi ile aynı anlama gelen Beyatlı soyadını aldı.

 Babası Üsküp Belediye Başkanı Niş’li İbrahim Naci Bey, annesi

divan şiirinin üstadlarından Leskofça’lı şair Galip Bey’in yeğeni Nakiye Hanımdır.  İlk öğrenimini Üsküp’te özel Mekteb-i Edep’te tamamladı (1892-1895).  Orta öğrenimini Selanik ve İstanbul Vefa idadilerinde tamamladı.

 19 yaşında Paris’e gitti (1903).

 Paris’te Jön Türklerle yakınlıkları

oldu.  Meaux Koleji’nde yatılı öğrenci olarak bir yıl okudu.  Burada Fransızcasını ilerlettikten sonra Ecole Libre des Sciences Politigues’e (Siyasal Bilgiler Fakültesi) girdi.  Siyasi ve edebî çevrelerle ilişki kurarak devrin bir kısım yazar ve politikacılarını tanıdı. Orada sanat çevrelerinde kendisini yetiştirdi.

 1912 yılında zengin bir sanat ve tarih kültürüyle dokuz yıllık

bir süreden sonra İstanbul’a döndü.  Dârüşşafaka’da tarih ve edebiyat öğretmenliği (1913), Medresetülvâizînde medeniyet tarihi okuttu (1914).  İstanbul Darulfünunun’da medeniyet tarihi, Batı edebiyatı tarihi, Türk edebiyatı tarihi dersleri verdi (1916-1919).

 Tedavi için bir süre Sofya’da

(1921) bulundu.  Milli Mücadele yılarında Ankara’ya gelerek Kurtuluş Savaşı kadrosuna katıldı. Buradaki Hakimiyet-i Milliye Gazetesi’nin baş yazarı oldu.  Lozan’a giden barış delegeler kurulunda müşavir üye olarak görev yaptı (1922).

 Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne II. Dönem Urfa milletvekili    

 

olarak girdi (1923-1927). Türkiye – Suriye sınır tesbit komisyonunda önemli çalışmalar yaptı (1925). Varşova (1926), Madrid (1929), ortaelçiliklerine tayin edildi. Madrid’deki görevine ek olarak Lizbon elçiliği işlerini de yönetti (1931). Yozgat (1933-1935), Tekirdağ (1935-1942) ve İstanbul (19431946) milletvekiliklerinde bulundu. Pakistan büyükelçiliğinden (1947-1948) sonra 1949’da emekliye ayrılarak yurda döndü. 1949 yılında “Hayal Şehir” şiiri ile İnönü Sanat Ödülü’nü aldı.

 Yahya Kemal Beyatlı hiç evlenmedi.  Ömrünün kalan kısmını İstanbul’da Park Otel’in kendisine

ayrılan bir dairesinde dostları ve hayranları arasında geçirdi.  1 Kasım 1958’de Cerrahpaşa Hastanesinde öldü.  Vasiyeti gereğince ve özel izinle ertesi gün Rumelihisarı

Mezarlığı’na gömüldü.  Ölümünden sonra İstanbul’da Yahya Kemal’i Sevenler Derneği

ve Yahya Kemal Enstitüsü kuruldu (1958).  1961’de Yahya Kemal Müzesi açıldı.

YAHYA KEMAL’İN SANAT YAŞAMI  Şiire küçük yaşlardan itibaren ilgi duydu.  İlk gençlik şiirlerinde “Esrar” mahlasını kullandı.  Bu şiirleri daha sonra Âgâh Kemal imzasıyla İrtika (1902 ) ve Ma’lûmat (1903) dergilerinde yayımlandı.

 Bazı şiirleri okul kitaplarında yer aldı.  Yeni mecmuada “Bulunmuş Sahifeler” adı altında çıkan şiirleriyle (1918) daha geniş çevrelerce tanındı.

 Tanzimat Dönemi sorasında gelen şairlerimiz arasında “Öz şiir” anlayışının en güçlü temsilcisi Yahya Kemal Beyatlı’dır.  Şiirde Muallim Naci’yi örnek aldı.

 Servet-i Fünun şiirinden etkilenerek güzel örnekler verdi. Ayrıca Tevfik Fikret ve Cenab Şahabeddin’den etkilendi.

 Jean Morés, Charles Baudelaire, Paul Verlaine gibi sanatçıların

eserlerinde gördüğü ölçü, biçim ve titizliklerinden etkilenerek kişiliğinin gelişmesini sağladı.  Fransız sembolistlerinin “öz şiir” anlayışına uygun “halis şiir”

düşüncesine bağlandı.  “Derunî ahenk” anlayışı üzerinde titizlikle durdu.  Fransız şiiriyle yakın ilişkileri onun Türk şiirine yeni bir bakış

açısı kazandırmasını sağladı.

 Yahya Kemal yazdığı şiirlerinde kelimeleri üstün bir maharet ve ustalıkla kullanan ender şairlerimizdendir.

 Türkçeyi mısralarına birer musiki notası gibi işlemiştir.  Şairliğinin yanında iyi bir düzyazı ustasıdır.  Peyami Gazetesi’nde fıkraları, sohbetleri ve makaleleri Süleyman Sadi veya S.S. imzasıyla yayımlandı.

 Şiirleri ve yazıları İstanbul, Aile, Fotomagazin, İstanbul Haftası gibi dergilerde Akşam, Cumhuriyet, Hürriyet gazetelerinde yayımlandı.  Hece vezni ile yazdığı tek şiiri “Ok” şiiridir.  Şair şiirlerini uzun zaman dilimlerinde Dergâh, Şair, Büyük Mecmua, Tavus, İnci, Nedim, İnsan Akademi ve siyaset adamı olarak kültür, düşünce ve edebiyat hayatına geleneksel kalıplarda değişik bir soluk getirdi.

 ESERLERİ

Yahya Kemal Beyatlı, sağlığında eserlerini kitap olarak bir araya getirememiş, ölümünden sonra gazete ve dergilerde dağınık halde kalan şiir ve yazıları İstanbul’da kurulan Yahya Kemal Enstitüsü tarafından toplanarak kitap halinde yayımlanmıştır. Şiir Kitapları  Kendi Gök Kubbemiz (1961)  Eski Şiirin Rüzgarıyla (1962)  Rubâîler ve Hayyam Rubâîlerini Türkçe Söyleyişi (1963)  Bitmemiş Şiirler (1976)

Nesir Kitapları  Aziz İstanbul (1964)  Eğil Dağlar (1966)  Siyasi Hikayeler (1968)  Siyasi ve Edebi Portreler (1968)  Edebiyata Dair (1971)  Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım (1973)  Târih Musâhabeleri (1975)  Mektuplar – Makaleler (1977)