Tworzywa Sztuczne

Geneza nazw tworzyw Tworzywa sztuczne to ogólnie przyjęta nazwa materiałów, których podstawowym składnikiem są substancje wielkocząsteczkowe. Ich dawną nazwą jest masa plastyczna, ale i obecnie stosowany plastik jest nieprawidłowy, nie budzi natomiast zastrzeŜeń zestawienie konkretnej grupy tworzyw sztucznych z końcówką -plast np. fenoplasty, aminoplasty, fluoroplasty czy duroplasty.

Definicja tworzywa sztucznego Materiały, których podstawowym składnikiem są naturalne lub syntetyczne polimery; tworzywa sztuczne mogą być otrzymywane z czystego polimeru (Np. polimetakrylan metylu, polistyren, polietylen), z kopolimerów lub z mieszanek polimerów. Często otrzymuje się je z polimerów modyfikowanych metodami chemicznymi (np. przez hydrolizę), fizykochemicznymi (np. przez degradację) lub przez dodatek takich substancji, jak: plastyfikatory, wypełniacze , stabilizatory oraz barwniki i pigmenty. Tworzywa sztuczne są potocznie zwane plastikami lub masami plastycznymi.

Historia tworzyw sztucznych Pierwsze w skali przemysłowej próby chemiczne modyfikowania związków wielkocząsteczkowych rozpoczęto 1850–75. W 1872 w USA otrzymano celuloid, w Niemczech — 1897 uruchomiono produkcję galalitu, a 1904 acetylocelulozy. Pierwszymi syntetycznymi tworzywami sztucznymi były Ŝywice fenolowo-formaldehydowe otrzymane 1872 (A. Baeyer), jednak produkcję ich podjęto dopiero 1909 na podstawie patentu belg. chemika H. Baekelanda. W 1928–31 rozpoczęto produkcję większości tworzyw poliwinylowych. Pierwsze tworzywa poliamidowe wyprodukowano 1937 w USA, polietylen wysokociśnieniowy w 1939 w Wielkiej Brytanii, w USA rozpoczęto produkcję tworzyw poliestrowych w 1942 r, polichlorku winylidenu w 1942 r, silikonów w 1943 r. Dalszy rozwój tworzyw sztucznych był związany z wyprodukowaniem Ŝywic epoksydowych w Szwajcarii, poliformaldehydu w 1946 w USA, w RFN polietylenu niskociśnieniowego w 1956 i poliwęglanów w 1957, polipropylenu w 1957 we Włoszech. W Polsce początek przetwórstwa tworzyw sztucznych nastąpił w 1931 rozpoczęto produkcję folii na opakowania — tomofanu z regenerowanej celulozy, 1934 tworzyw 1

fenolowo-formaldehydowych, galalitu. Szybki rozwój produkcji tworzyw sztucznych w Polsce nastąpił po II wojnie światowej. Są produkowane m.in. tworzywa fenolowoformaldehydowe, tłoczywa mocznikowe i melaminowe, polimetakrylan metylu, polichlorek winylu, polistyren, polikaprolaktam, poliakrylonitryl, poliuretany, Ŝywice poliestrowe, epoksydowe, silikonowe, polietylen i polipropylen.

Podział tworzyw sztucznych W pełni uzasadniony i zgodny z praktyką przemysłową jest podział tworzyw sztucznych oparty na zespole właściwości tych materiałów, kwalifikujących je do jednej z czterech grup, a mianowicie tworzyw sztucznych konstrukcyjnych, włóknotwórczych (włókna chemiczne), błonotwórczych (materiały i wyroby malarskie) i kauczukowych (elastomery, kauczuki syntetyczne i gumy). Podział ten jest elastyczny, większość, bowiem tworzyw sztucznych naleŜy do dwóch, trzech, a nawet i czterech grup. Decyduje główne zastosowanie, np. poliamidy są przede wszystkim materiałami włóknotwórczymi, choć ich znaczenie jako tworzyw sztucznych konstrukcyjnych jest duŜe. Równie pomocny jest podział wg typu reakcji prowadzącej do otrzymywania substancji wielkocząsteczkowej na tworzywa sztuczne polimeryzacyjne, polikondensacyjne i poliaddycyjne. Z przetwórczego punktu widzenia rozróŜnia się tworzyw sztuczne termoplastyczne, termoutwardzalne i chemoutwardzalne. Nieraz określa się tworzywa sztuczne jako syntetyczne i półsyntetyczne. Niektóre materiały małocząsteczkowe słuŜące do otrzymywania substancji wielkocząsteczkowych określa się niekiedy jako tworzywa sztuczne, co nie jest prawidłowe i tylko częściowo uzasadnione tym, Ŝe z materiałów tych w wyniku jednostkowej operacji uzyskuje się wyrób gotowy – tworzywa sztuczne; np. z tłoczywa fenolowo – formaldehydowego, które nie jest jeszcze substancją wielkocząsteczkową, przez prasowanie na gorąco otrzymuje się tworzywa sztuczne – bakelit. Za podstawę klasyfikacji tworzyw sztucznych przyjmuje się zachowanie tworzywa pod wpływem ogrzewania; rozróŜnia się tworzywa termoplast. oraz tworzywa termo- i chemoutwardzalne, tzw. duroplasty .

Cechy tworzyw sztucznych Tworzywa sztuczne są na ogół bardzo lekkie (gęstość najczęściej ok. 1 g/cm3), mają małą przewodność cieplną, większość z nich jest dielektrykami, jednak po dodaniu znacznej ilości (ok. 50%) materiałów przewodzących, np. sadzy lub pyłu metalicznego, przewodzą prąd elektryczny, mogą być przezroczyste lub całkowicie nieprzezroczyste; tworzywa niemodyfikowane, w porównaniu z metalami mają małą wytrzymałość na rozciąganie oraz mały moduł elastyczności; bardzo dobrą wytrzymałość na rozciąganie, duŜy moduł elastyczności mają tworzywa zbrojone np. włóknem szklanym (kompozyt, laminaty); tworzywa sztuczne są najczęściej odporne na czynniki chemiczne, wilgoć, lecz nieodporne na działanie czynników silnie utleniających. Wadą większości tworzywa sztuczne jest ich wraŜliwość na podwyŜszoną temp. (powyŜej 100°C). W czasie II wojny świat. uzyskano silikony, odporne najczęściej na temp. do 250°C, a następnie inne tworzywa, polisulfony, odporne na temp. do 200°C, w 1969 polisiarczek fenylu, odporny na temp. do 170°C. W wyniku dalszych prac otrzymano polimery aromatyczne i metaloorganiczne, odporne na temp. powyŜej 400°C. Zmniejszenie palności tworzyw sztucznych uzyskuje się w wyniku wprowadzenia do tworzyw tzw. antypirenów.

2

Barwienie tworzyw Oprócz związku wielkocząsteczkowego tworzywo sztuczne zawiera zwykle składniki dodatkowe, które nadają mu korzystne właściwości uŜytkowe. Składniami tymi mogą być: ~ Barwniki, substancje naturalne lub syntetyczne, uŜywane do barwienia róŜnorodnych materiałów (tkanin, papieru, skór, drewna, tworzyw sztucznych, Ŝywności, kosmetyków). W cząsteczkach barwników znajdują się ugrupowania chromoforowe, dzięki którym związki te selektywnie absorbują promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie widzialnym, oraz auksochromy, nadające barwnikom powinowactwo do materiałów barwionych. Ze względu na metodę wykonania barwienia barwniki dzieli się na: bezpośrednie, kwasowe, zasadowe, lodowe, kadziowe, zaprawowe. Klasyfikacja chemiczna oparta jest na rodzaju ugrupowania chromoforowego. RozróŜnia się (w nawiasie podano chromofor i przykład barwnika danej grupy): - barwniki azowe (-N=N-, oranŜ metylowy), - barwniki chinoidowe (O=C6H4=O, alizaryna), - barwniki dwufenylometanowe ((Ar) 2C=N, oranŜ akrydynowy NO), - barwniki iminochinoidowe (N=C6H4=O lub N=C6H4=N, błękit indofenolowy), - barwniki azynowe (błękit metylenowy), - indygoidy (indygotyna), - barwniki nitrowe (-NO2, kwas pikrynowy), - barwniki nitrozowe (-NO, trwała zieleń O), - barwniki polienowe ((-C=C-)n, Ŝółcień chinolinowa), - barwniki pironowe (pyronina G), - barwniki trójfenylometanowe ((Ar)2C=Ar, zieleń malachitowa). ~ Pigmenty, substancje barwne, w stanie rozdrobnienia stosowane do wyrobu farb oraz barwienia tworzyw sztucznych, włókien syntetycznych, wyrobów ceramicznych, gumy, papieru. Pigmenty nieorganiczne, zwane mineralnymi, dzieli się na naturalne (farby ziemne) i sztuczne (sole i tlenki metali otrzymywane sztucznie). Do pigmentów nieorganicznych zalicza się takŜe pigmenty otrzymywane z metali nieŜelaznych np. glinu, miedzi i ich stopów. Pigmenty organiczne, równieŜ dzieli się na naturalne i syntetyczne. Naturalne występują w organizmach Ŝywych, np. chlorofil, hemina, sepia, indygo. Natomiast syntetyczne (stanowiące najliczniejszą i najwaŜniejszą grupę pigmentów ze względu na zastosowanie) są najczęściej nierozpuszczalnymi barwnikami: azowymi, antrachinowymi, lakami barwnymi. Do najwaŜniejszych pigmentów nieorganicznych naleŜą: - Pigmenty białe: biel cynkowa (ZnO), biel ołowiana, biel tytanowa. - Pigmenty czarne: sadze. - Pigmenty Ŝółte: Ŝółcień kadmowa (CdS+BaSO4), Ŝółcień chromowa (PbCrO4), Ŝółcień cynkowa (ZnCrO4Zn(OH)2). - Pigmenty czerwone: czerwień kadmowa (CdS+CdSe), cynober, glejta ołowiana, minia ołowiana, czerwień Ŝelazowa (Fe2O3). - Pigmenty zielone: zieleń chromowa (Cr2O3), - zieleń szwajnfurcka (3Cu(AsO2)· Cu(CH3COO)2). - Pigmenty brunatne: ochra, umbra. Pigmentów błękitnych: ultramaryna, lazur miedziowy (2CuCO3Cu(OH)2). Niektóre pigmenty oprócz właściwości barwienia substancji wykazują takŜe inne cechy: świecenie - pigmenty świecące (luminofory) lub zmianę barwy wraz ze zmianą temperatury - pigmenty termoczułe. Mają zastosowanie do produkcji farb świecących i termometrycznych.

3

Wytwarzanie tworzyw sztucznych Technika wytwarzania wyrobów z tworzyw sztucznych; odlewanie tworzyw sztucznych prowadzi się w formach nieruchomych lub obracających się; odlewanie odśrodkowe (obrotowe) — tworzywo sztuczne (ciekłe lub proszek) wprowadza się do podgrzanej formy obracającej się szybko wokół 1 osi lub wokół 2 przecinających się osi obrotu; stosuje się teŜ odlewanie ciśnieniowe i odlewanie podciśnieniowe (tworzywo jest zasysane do formy); odlewanie kształtek z monomeru lub substancji częściowo spolimeryzowanej (z dodatkiem katalizatorów, przyśpieszaczy), której polimeryzacja następuje w formie odlewniczej nosi nazwę odlewania polimeryzacyjnego ; odlewanie tworzyw sztucznych w formach zamkniętych jest stosowane do wytwarzania wyrobów pustych, np. piłek, lalek, głównie z plastycznych poli(chlorku winylu); w celu otrzymania folii stosuje się odlewanie roztworów tworzyw sztucznych (np. pochodnych celulozy), najczęściej wylewając roztwór przez wąską szczelinę ogrzewanego zasobnika na przenośnik taśmowy lub obracający się bęben, gdzie następuje odparowanie rozpuszczalnika; do metod odlewniczych zalicza się teŜ maczanie w upłynnionym tworzywie izolacyjnym, stosowane m.in. do zalewania elementów i zespołów elektronowych i elektrotechnicznych.

Polimeryzacja Charakterystyczną reakcją dla węglowodorów nienasyconych jest reakcja polimeryzacji, polegająca na łączeniu się wielu cząsteczek alkenu w jedną cząsteczkę o bardzo długim łańcych węglowym.Polimeryzacją nazywamy reakcję, w której z monomerów otrzymujemy polimer.Monomer - pojedyncza cząsteczka węglowodoru nienasyconego ulegająca polimeryzacji.

Polimer- produkt reakcji polimeryzacji. np.: monomer-etylen, polimer-polietylen Często spotykamy przedmioty np.: wykładziny, wiadra, rury, wykonane z tworzywa PVC-poli(chlorek winylu) powstaje on w wyniku polimeryzacji chlorku winylu.

Celuloid

Celuloid jest mieszaniną azotanu celulozy (zwanego potocznie, choć niepoprawnie nitrocelulozą) i kamfory. Jest to ciało stałe, 4

elastyczne, przezroczyste (lub sztucznie barwione). śółknie pod wpływem światła. Nie jest odporny na ścieranie,. łatwo daje się zadrapać i zarysować. Celuloid ma właściwości termoplastyczne. Pod obciąŜeniem mechanicznym odkształca się juŜ w temp. 40°C. Temperatura kształtowania w formach wynosi 70-110°C. Jest bardzo łatwo palny. Próbka wprowadzona do płomienia palnika spala się gwałtownie jasnym płomieniem wydzielając duŜo sadzy i brunatne dymy tlenków azotu. Przy spalaniu moŜna wyczuć zapach tlenków azotu i kamfory. Ogrzewany w probówce rozkłada się gwałtownie. Celuloid jest odporny na działanie rozcieńczonych kwasów i zasad (stęŜone roztwory rozkładają go), węglowodorów, smarów, olejów i tłuszczów. Rozpuszcza się w ketonach i estrach. W alkoholach pęcznieje. Typowe zastosowania: zabawki, galanteria, skala przyrządów pomiarowych, przybory kreślarskie, szkło bezodpryskowe (dawniej błony filmowe). Ze względu na łatwopalność wypierany jest przez octan celulozy.

Celuloza

CELULOZA błonnik , strukturalny polisacharyd, zbudowane. z ok. 7000 reszt celobiozy dł. ok. 7 µm Czysta celuloza jest białą, nierozpuszczalną w wodzie substancją odporną na działanie czynników chemicznych. Występuje powszechnie w roślinach, tworząc podstawowy zrąb ściany komórkowej, nadaje tkankom roślinnym wytrzymałość mechaniczną i elastyczność. W komórce występuje z innymi substancjami podporowymi, np. ligniną, pektyną, hemicelulozą. Najwięcej celulozy zawierają włókna bawełny (ok. 92-95%)j na skalę przemysłową otrzymuje się ją z drewna. Ma duŜe znaczenie jako surowiec w przemysłach: włókienniczym. (włókna bawełniane, lniane konopne), papierniczym oraz w produkcji lakierów, materiałów wybuchowych, nitrocelulozy jedwabiu sztucznego, tworzyw sztucznych (celuloidu) zwierzęta roślinoŜerne trawią celulozę za pośrednictwem celulaz.

5

Guma

GUMA produkt wulkanizacji kauczuku naturalnego, kauczuku syntetycznego lub ich mieszanin, odznaczający się zdolnością do duŜych odwracalnych odkształceń (do 1 000%) ; Właściwości g. zaleŜą od rodzaju i ilości składników mieszanki gumowej, zwł. od rodzaju kauczuku; do innych składników mieszanki gumowej naleŜą: 1) środki wulkanizujące, np. siarka, tlenki metali, nadtlenki org. 2) przyspieszacze wulkanizacji, np. sulfonamidy, ditiokarbaminianyj 3) aktywatory przyspieszaczy wulkanizacji, np. tlenek cynku, stearyna 4) wypełniacze -składniki nadające gumie określone właściwości mechaniczne lub obniŜające koszt mieszanki gumowej, np. sadza, krzemionka, kreda; 5) zmiękczacze -składniki ułatwiające przetwórstwo oraz polepszające elastyczność gumy w niskich temperaturach, np. produkty przeróbki ropy naftowej lub węgla kam., niektóre estry; 6) substancje przeciwstarzeniowe i przeciwzmęczeniowe, np. pochodne amin, fenolu, woski ochronne. Przez dobór składników mieszanki gumowej moŜna otrzymać gumę o roŜnych właściwościach, np. gumę do produkcji opon, gumę odporną na niską lub wysoką temperaturę, odporną na działanie olejów, materiałów pędnych, rozpuszczalników itp., trudno palną, odznaczającą się właściwościami wymaganymi od materiałów stosowanych w przemyśle spoŜ., w medycynie itd. Technologia wytwarzania większości wyrobów gumowych polega na: 1) przygotowywaniu surowców; 2) sporządzaniu mieszanek gumowych -tzn. dodawaniu w określonej kolejności do uplastycznionego kauczuku składników danej mieszanki; 3) wytwarzaniu półwyrobów z mieszanki gumowej -wyciąganiu płyt na kalandrze, wytłaczaniu kształtek, gumowaniu tkanin; 4) dęciu półwyrobów na części wchodzące w skład gotowych wyrobów; 5) konfekcjonowaniu (scalaniu) wyrobów z przygotowanych części składowych; 6) wulkanizacji wyrobów, polegającej najczęściej na ich ogrzewaniu w temp 140-200.C pod odpowiednim ciśnieniem przez określony czas; 7) wykańczaniu wyrobów (obcinaniu wylewów, malowaniu itp.) Guma , dzięki duŜej elastyczności, wytrzymałości mech., małej rozpuszczalności, dobrym właściwościom dielektr. jest jednym z najwaŜniejszych materiałów stosowanych w przemyśle samochodowym, lotniczym., maszyn., chem; 6

Poli(alkohol winylu)

PoniewaŜ monomer -alkohol winylowy -nie istnieje (jest związkiem nietrwałym), otrzymywanie polialkoholu winylowego prowadzi się w sposób pośredni przez hydrolizę poliestrów winylowych. Zasadniczą cechą, odróŜniającą polialkohol winylowy od większości polimerów, jest rozpuszczalność w wodzie. Istnieją jednak metody, między innymi hartowanie formaliną, uodporniające go na działanie wody. Polialkohol winylowy jest termoplastem i stanowi materiał konstrukcyjny o bardzo duŜej wytrzymałości mechanicznej. Spala się powoli, Ŝółtym płomieniem przy czym mięknie, nie gaśnie po wyjęciu z płomienia. Spalaniu towarzyszy charakterystyczny zapach. Polialkohol winylowy rozpuszcza się w wodzie (z której moŜe być wytrącony niŜszymi alkoholami) i w wyŜszych alkoholach. Nie rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych. Typowe zastosowania: folia i przewody olejo- i benzyno odporne, materiał włóknotwórczy, składnik klejów i lakierów, w przemyśle farmaceutycznym jako zagęszczacz do kremów.

Poli(chlorek winylu)

Polichlorek winylu otrzymuje się przez polimeryzację chlorku winylu (CH2=CH-Cl). Tworzywo to jest białym proszkiem, który dzięki właściwościom termoplastycznym -moŜe być przemieniony w przedmiot o poŜądanym kształcie. Przed 7

wprowadzeniem do formy dodaje się zmiękczacza i po starannym wymieszaniu ogrzewa w formie w 150-160°C przez godzinę. W zaleŜności od ilości dodanego zmiękczacza otrzymuje się PCV twardy, zwany winidurem (ok. 5% zmiękczacza) lub PCV miękki, zwany igelitem lub skajem (do 50% zmiękczacza). Bez zmiękczacza otrzymuje się przedmiot kruchy, a ponadto nie da się go wyjąć z formy, poniewaŜ przykleja się do kaŜdego metalu. Twardy PCV moŜe być obrabiany mechanicznie za pomocą narzędzi do drewna lub metali. Przy obróbce wydzielają się nieznaczne ilości chlorowodoru, które w obecności wilgoci powodują korozję narzędzi. PCV moŜna polerować ale naleŜy unikać przegrzania powierzchni, gdyŜ wtedy pojawia się zmatowienie. Podczas ogrzewania PCV mięknie przy 60- 70°C, topi się w 140-170°C i wytrzymuje krótkotrwałe ogrzewanie do temp. 200°C bez rozkładu. Wprowadzony do płomienia zapala się po kilku sekundach dając Ŝółty, na brzegach zielonkawy płomień. Jednocześnie wydzielą się chlorowodór. Po wyjęciu z płomienia próbka gaśnie od razu, ale chlorowodór wydziela się jeszcze przez pewien czas. Miękki PCV moŜe się palić dalej i iskrzyć. PCV jest odporny na działanie kwasu solnego i siarkowego, rozcieńczonego azotowego, 20% NaOH i KOH, amoniaku, roztworu sody, olejów mineralnych, alkoholi, benzyny. Rozpuszcza się w ketonach (aceton, cykloheksanon itp.), estrach, tetrahydroOuorenie, dioksanie, pirydynie, toluenie, ksylenie, chlorku etylenu, dwusiarczku węgla i dimetyloformamidzie (nieplastyfikowany tylko w cykloheksanonie i tetrahydrofuranie). W celu sklejenia twardego PCV rozpuszcza się 5 g Ŝywicy PCV w mieszaninie 25 g acetonu i 20 g toluenu. Przed uŜyciem klej naleŜy ogrzać. MoŜna równieŜ rozpuścić 7 g drobno sproszkowanego winiduru w 40 cm3 trichloroetylenu (tri) na 500 łaŜni wodnej stale mieszając. Po ochłodzeniu naleŜy dodać 50 cm3 acetonu i starannie wymieszać. NiezaleŜnie od rodzaju kleju powierzchnie przeznaczone do klejenia naleŜy oczyścić papierem ściernym i odtłuścić benzyną lub acetonem. Bezpośrednio po nałoŜeniu warstwy kleju, powierzchnie naleŜy złączyć i pozostawić pod naciskiem 1- 3 min. Dopiero po 24 godz. spoina nabiera pełnej wytrzymałości. Z twardego PCV produkuje się rury dla przemysłu chemicznego, przewody wodociągowe i kanalizacyjne, rynny, przybory kreślarskie, płyty, opakowania (pudełka), profile budowlane i meblowe, instalacje wentylacyjne, pompy, zbiorniki itp. Z miękkiego PCV produkuje się: węŜe (ogrodnicze, dla przemysłu chemicznego, do izolacji elektrycznej), okładziny poręcz, uszczelki, płyty dachowe i podłogowe, aparaty do przetaczania krwi, folie ubraniowe i galanteryjne, sztuczną skórę.

8

Polietylen

POLIETYLEN polimer , otrzymywany przez polimeryzację etylenu . Polimeryzację etylenu moŜna prowadzić w trojaki sposób: a) pod wysokim ciśnieniem 127-245 MPa , w temp. 150-250.C, w obecności tlenu lub nadtlenków organicznych jako inicjatorów polimeryzacji b) pod ciśn. średnim 2,5-9,8 MPa, w temp. 75-300.C, w obecności katalizatorów molibdenowych lub chromowych c) pod ciśn PoniŜej 1 MPa. w temp. poniŜej 100.C, w obecności metaloorg. katalizatorów Zieglera .i Natty. Polietylen jest tworzywem o doskonałych właściwościach dielektrycznych, znacznej elastyczności i udarności, dobrych właściwościach mechanicznych, duŜej odporności na działanie kwasów, zasad, soli i większości związków organicznych. Właściwości i zastosowanie polietylenu zaleŜą w znacznym stopniu od jego odmiany: PE-LD o gęstości 0,910-0,935 g/cm jest bardziej elastyczny, lecz mniej odporny na wysoką temperaturę oraz działanie czynników chemicznych niŜ PE--HD o gęstości 0,936-0,960 g/cm. Polietylen stosuje się gł. do produkcji folii, powłok kablowych do prądów duŜej częstotliwości, płyt, rur(do wody pitnej, ścieków i dla przemysłu chemicznego), elementów sprzętu gospodarstwa domowego, zabawek oraz uŜywa się go do powlekania papieru.

Polistyren Polistyren otrzymuje się przez polimeryzację styrenu. Jest to tworzywo przezroczyste, przepuszcza 90% światła widzialnego, ale dzięki licznym moŜliwościom barwienia, gotowe wyroby z polistyrenu nie są najczęściej przezroczyste. Ze względu na kruchość i bardzo małe przewodnictwo cieplne polistyrenu, naleŜy unikać obróbki mechanicznej. MoŜliwe jest tylko krótkotrwałe uŜycie bardzo ostrych narzędzi i równoczesne chłodzenie wodą z mydłem. W przypadku rozgrzania i nadtopienia rejonu obróbki, powstają napręŜenia powodujące po pewnym czasie pękanie przedmiotu. Polistyren moŜna polerować, unikając lokalnych przegrzań. Polistyren jest termoplastem, mięknie począwszy od 70°C. W temp. 100- 110°C moŜe być formowany pod warunkiem, Ŝe wytwarzany przedmiot będzie miał niewielkie rozmiary (detale galanteryjne). W większych przedmiotach powstają napręŜenia wewnętrzne, które moŜna usunąć przez ogrzewanie go w temp. 70- 80° w ciągu kilku godzin, potem powolne ochłodzenie do 9

temp. 60°C i bardzo szybkie do 20"C.Polistyren wprowadzony do płomienia palnika zapala się gwałtownie i pali się równieŜ po usunięciu źródła ciepła, Ŝółtopomarańczowym, silnie kopcącym płomieniem. Dymy mają zapach hiacyntów. Polistyren jest odporny na działanie kwasów, zasad, węglowodorów nasyconych, alkoholi, olejów mineralnych i roślinnych. Rozpuszcza się w benzenie, toluenie, styrenie, tetrawodorofuranie, dioksanie, cykloheksanie, dwusiarczku węgla i trichloroetylenie. Z polistyrenu produkuje się materiały elektroizolacyjne, części lodówek, naczynia, pojemniki, zabawki, galanterię itp.

Poliuretan

Poliuretany są produktami poliaddycji dioli z diizocyjanianami. Dobierając odpowiednio substraty moŜna otrzymywać tworzywa o bardzo róŜnorodnych właściwościach od typowych dla mas wtryskowych, poprzez tworzywa piankowe i włókna sztuczne aŜ do klejów i lakierów. Niektóre poliuretany są termoplastyczne, inne -termoutwardzalne. Poliuretany palą się powoli, Ŝółtym płomieniem nie gasnącym po usunięciu palnika. Spalaniu towarzyszy charakterystyczny zapach izocyjanianu. Typowe zastosowania: włókna odzieŜowe, oplot przewodów, detale galanteryjne i elektrotechniczne, zabawki, lakiery do malowania podłóg (utwardzane), guma do opon, podeszwy butów, materiały spienione (izolacje cieplne i akustyczne), elementy nadwozi samochodowych.

10

Silikon

Silikony otrzymuje się drogą polikondensacji siloksanoli. Są to tworzywa ciekłe lub elastyczne. Wykazują duŜą odporność na niskie i wysokie temperatury, odporność na działanie tlenu, wilgoci, kwasów, duŜą hydrofobowość, nieczynność fizjologiczną. Silikony nie ulegają zmianom podczas ogrzewania w probówce lub bezpośrednio w małym płomieniu. W silnym płomicniu palą się bladym płomieniem i gasną po usunięciu palnika. Po spaleniu pozostaje biały popiół. Typowe zastosowanie: oleje hydrauliczne i smarowe, materiały elektroizolacyjne, ciecze do wymienników ciepła i pomp dyfuzyjnych, środki do hydrofobizacji budynków, tkanin, skóry, papieru itp.,środki przeciw pienieniu, kauczuki do wyrobu uszczelek, kabli, węŜy,

11

12