Struktury rynku

Plan prezentacji 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Rynek i struktura rynku Wskaźniki koncentracji Konkurencja doskonała Konkurencja monopolistyczna Bariery wejścia Oligopol (Model Cournota, Oligopol – współpraca) 7. Monopol (siła monopolu, monopol prywatny, róŜnicowanie cen) 2

Rynek Rynek - to mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców, uczestniczących w procesie wymiany dóbr i usług. Wolny rynek umoŜliwia ustalanie się cen wyłącznie w wyniku gry podaŜy i popytu. Rynek, na którym występuje kontrola cen przez państwo, nie jest rynkiem wolnym.

3

Konkurencja na rynku Konkurencja to podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej. Producenci i handlowcy konkurują między sobą o klientów, konsumenci o towary, przedsiębiorcy o moŜliwość obniŜenia kosztów i poprawy jakości produkcji, a pracownicy o miejsca pracy. Kiedy mechanizm konkurencji działa sprawnie reguluje w pełni wymianę towarów i usług. Konkurencja prowadzi zatem do osiągnięcia równowagi w gospodarce. 4

Co to jest struktura rynku? Struktura rynku to określona konfiguracja sprzedawców i nabywców oraz odpowiadające jej prawa zachowań. RozróŜniamy następujące struktury rynku: • Konkurencja doskonała • Konkurencja niedoskonała: – Konkurencja monopolistyczna – Oligopol – Monopol 5

Charakterystyka KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA Rodzaj rynku

KONKURENCJA DOSKONAŁA

Konkurencja monopolistyczna

Oligopol

Monopol

Liczba przedsiębiorstw

Wiele

Wiele

Kilka

Jedno

Produkt

Jednorodny

ZróŜnicowany

Standardowy

Unikatowy

Wpływ na cenę

Brak

Ograniczony

Średni

Znaczny

Bariery wejścia

Brak

Brak

Występują

Bardzo silne

Przykład

Stragan z owocami

Sklep na rogu ulicy

Samochody

Poczta

6

Struktura rynku

7

Wskaźniki koncentracji rynku

• Współczynnik koncentracji (CR, WK) • Indeks Herfindahla-Hirschmana (HHI) • Indeks Lernera (IL)

8

Współczynnik koncentracji (CR) Przedstawia odsetek sprzedaŜy kilku największych przedsiębiorstw działających na rynku – CR(N). CR(N) moŜna przedstawić jako: N

CR ( N ) = ∑ xi i =1

gdzie x oznacza procentowy udział przedsiębiorstwa w produkcji lub sprzedaŜy na rynku, a N – to liczba przedsiębiorstw. 9

Współczynnik koncentracji (CR) Współczynnik koncentracji CR: •

CR(1) > 90 – efektywny monopol – koncentracja produkcji jednej firmy ponad 90%,

•

CR(4) > 60 – ścisły oligopol,

•

40 ≤ CR(4) ≤ 60 – luźny oligopol,

•

CR(4) < 40 – rynek konkurencyjny.

10

Współczynnik koncentracji (CR) [%] 100 90 80 70 60 50 40 30 Produkcja energii elektrycznej 20 10 0 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Liczba podmiotów

11

Wskaźniki koncentracji

12

Indeks Herfindahla-Hirschmana (HHI) Jest sumą kwadratów procentowych udziałów w rynku wszystkich N firm: N

HHI = ∑ xi2 i =1

gdzie x oznacza procentowy udział przedsiębiorstwa HHI przyjmuje wartości z przedziału od 10000 dla czystego monopolu (jego udział w rynku wynosi 100%) do 0 dla rynku z nieskończenie wieloma bardzo małymi przedsiębiorstwami (ich udziały w rynku dąŜą do zera). 13

Indeks Herfindahla-Hirschmana (HHI) Wskaźnik HHI - właściwości: • uwzględnia on udziały wszystkich firm w rynku, • im bardziej nierównomierny jest podział rynku między poszczególne przedsiębiorstwa, tym większa jest wartość wskaźnika, • im więcej podmiotów działa na rynku, tym mniejsza jest wartość wskaźnika.

14

Indeks Herfindahla-Hirschmana (HHI) Nie ma zgody co do wielkości granicznej tego wskaźnika. MoŜna podać róŜne przykłady granicznych wielkości: • poziom 1000 zalecany przez Departament Sprawiedliwości (DOJ), • poziom 1800 rekomendowany przez Federalną Komisje Regulacji Energii (FERC), • poziom 2000 zalecany przez Australijski Komitet Konkurencji i Konsumenta (ACCC). 15

Indeks Lernera (IL) Wzór do wyznaczenia tego indeksu ma postać:

IL =

P(q) − MC (q) 1 =− ε P(q)

Zawiera się w przedziale (0, 1) • Rynku doskonale konkurencyjnego – IL = 0 ( P(q)– MC(q)=0, gdyŜ P=MC(q)) • Monopol - indeks IL jest bliski jedności. 16

Zysk czy strata?

17

Konkurencja doskonała Konkurencja doskonała (nazywana takŜe wolną konkurencją) jest modelem teoretycznym opisującym jedną z form konkurencji na rynku. Cechą charakterystyczną konkurencji doskonałej jest przekonanie zarówno kupujących jak i sprzedających, Ŝe ich indywidualne decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową. Rynek, na którym panuje konkurencja doskonała zapewnia optymalny przodział zasobów.

18

Konkurencja doskonała ZałoŜenia: • DuŜa liczba sprzedających i kupujących - kaŜdy podmiot ma bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej podaŜy, a pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę; • Jednorodność produktu - produkty poszczególnych producentów są identyczne, nabywcom jest wszystko jedno od kogo kupią produkt; • Doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający posiadają pełną informację o produkcie i jego cenie; • Swoboda wejścia i wyjścia do branŜy - producenci zwiększają lub zmniejszają podaŜ w zaleŜności od popytu. 19

Konkurencja doskonała Dodatkowe załoŜenia: • Brak interwencji państwa - wyłącznie mechanizm rynkowy ma wpływ na relacje między kupującymi a sprzedającymi, w tym na cenę; • Zerowe koszty transakcji - podmioty nie ponoszą dodatkowych kosztów związanych z zawarciem umowy kupna sprzedaŜy, jak np. uprzednie rozeznanie rynku; • Produkt posiada bliskie substytuty - nabywcy mogą łatwo zastąpić produkt innym, gdyby jego podaŜ była niewystarczająca.

20

Konkurencja doskonała

21

Konkurencja doskonała

22

Konkurencja doskonała Przedsiębiorstwo na rynku konkurencji doskonałej nie ma praktycznie Ŝadnego wpływu na cenę produktu. MoŜe sprzedać w kaŜdej chwili dowolną ilość produktu po danej cenie rynkowej. Przykład: targowisko z duŜą ilością producentów sprzedających ziemniaki (idealnie jednorodny produkt)

23

Konkurencja doskonała

PodaŜ przedsiębiorstwa w krótkim i długim okresie 24

Konkurencja monopolistyczna Konkurencja monopolistyczna – to rynek, na którym działa wielu producentów i konsumentów, nie ma barier wejścia, a produkt jest niejednorodny. Konkurencja monopolistyczna stanowi mieszankę konkurencji doskonałej i monopolu. Przedsiębiorstwa mają nadwyŜkę zdolności produkcyjnych (jak w konkurencji doskonałej) z drugiej strony maja siłę monopolistyczną ze względu na szczególne cechy swojego produktu, czy usługi.

25

Konkurencja monopolistyczna ZałoŜenia: • DuŜa liczba producentów i konsumentów - ograniczona lecz stosunkowo duŜa liczba producentów i konsumentów, • Produkt jest niejednorodny – produkty są bliskimi substytutami, dostawcy próbują się odróŜniać i wytwarzają zróŜnicowane (choć podobne) produkty, • Brak barier wejścia na rynek - jednak wejście na rynek moŜe być utrudnione. 26

Konkurencja monopolistyczna Dostawcy kontrolują podaŜ swojego specyficznego produktu, toteŜ mają ograniczony wpływ na cenę. Krzywe popytu są wysoce elastyczne, więc zmiana rozmiarów produkcji ma wpływ na poziom ceny. Doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający posiadają pełną informację o produkcie i jego cenie. W długim okresie liczba producentów w gałęzi wzrasta, poniewaŜ nie ma barier wejścia a firmy nie osiągają zysków nadzwyczajnych. 27

Konkurencja monopolistyczna

28

Konkurencja monopolistyczna Równowaga długookresowa w punkcie styczności: • Przedsiębiorstwo nie produkuje przy minimalnych kosztach przeciętnych (MES), ma nadwyŜkę moŜliwości produkcyjnych; • Przedsiębiorstwo zachowuje pewna siłę monopolistyczną, ze względu na szczególne cechy swojego produktu (cena przewyŜsza koszty krańcowe – por. indeks Lernera).

29

Konkurencja monopolistyczna Powszechnie występująca forma rynku, wyróŜniona ze względu na moŜliwość kształtowania ceny przy jednoczesnej duŜej liczbie podmiotów na rynku i gdzie producenci próbują odróŜniać się od swoich konkurentów. Przykład: rynek usług fryzjerskich w duŜym mieście, sklepy spoŜywcze, pizzerie, restauracje.

30

Konkurencja monopolistyczna W konkurencji monopolistycznej mamy do czynienia z konkurencją niecenową, która jest sposobem na zachowanie zysków nadzwyczajnych przedsiębiorstw. Celem jest zmniejszenie liczby substytutów własnego wyrobu i zachowanie siły monopolistycznej. KaŜdy produkt ma określone cechy, których nie ma inny. Producent ma ograniczoną kontrolę nad ceną.

31

Konkurencja monopolistyczna Konkurencja odbywa się głównie na poziomie: • reklamy i promocji, • przez doskonalenie wyrobów, • róŜnicowanie wyglądu, • sprawność obsługi i napraw. Celem reklamy jest doprowadzenie do powstania lojalności nabywców. Rola reklamy jest dwojaka: 1. informacyjna, 2. róŜnicowanie produktu. 32

Charakterystyka KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA Rodzaj rynku

KONKURENCJA DOSKONAŁA

Konkurencja monopolistyczna

Oligopol

Monopol

Liczba przedsiębiorstw

Wiele

Wiele

Kilka

Jedno

Produkt

Jednorodny

ZróŜnicowany

Standardowy

Unikatowy

Wpływ na cenę

Brak

Ograniczony

Średni

Znaczny

Bariery wejścia

Brak

Brak

Występują

Bardzo silne

Przykład

Stragan z owocami

Sklep na rogu ulicy

Samochody

Poczta

33

Oligopol Oligopol to forma pośrednia między konkurencją monopolistyczną a monopolem. Przedsiębiorstwa mają znaczny wpływ na podaŜ gałęzi, a zatem i na cenę rynkową. Dominującą cechą tego rynku jest współzaleŜność.

34

Oligopol ZałoŜenia: • Kilkoro sprzedających, • Produkt jest jednorodny lub zróŜnicowany, • Istnieją bariery wejścia na rynek, • WspółzaleŜność sprzedających, • Sprzedający ustalają ceny, • Niedoskonała informacja rynkowa - sprzedający nie posiadają pełnej informacji o produktach konkurencji.

35

Oligopol Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej miedzy uczestnikami tego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (obniŜka kosztów, zróŜnicowanie produktu, jakość, reklama, usługi dodatkowe, itp.). Zachowania uczestników oligopolu próbuje się tłumaczyć przy uŜyciu teorii gier.

36

Oligopol Porozumienia przedsiębiorstw – zyski nadzwyczajne. Porozumienia nie są stabilne. Dylemat więźnia – przykłady Kooperacja bardziej opłaca się od walki. Co zapewnia trwałość porozumienia oligopolistów? • Jedna partia a gra wieloetapowa • Wiarygodność gróźb (Arabia Saudyjska, Sycylia)

37

Oligopol

38

Oligopol

39

Oligopol - modele

Model Sweezy’ego – model złamanej krzywej popytu

40

Oligopol - modele Modele oligopolu: • Model Cournota • Model Bertranda • Model Chamberlina • Model Sweezy’ego • Model Stackelberga

41

Oligopol Na rynku zostało jedynie kilka firm, a swoboda wejścia nowych konkurentów na rynek została ograniczona. Produkty są niezróŜnicowane lub róŜnią się między sobą jedynie w niewielkim stopniu, za to producenci mają duŜy wpływ na cenę. Reakcja konsumentów na cenę jest stosunkowo nieelastyczna. Przykład: rynek cukrowni, telefonii komórkowych, dealerów samochodów

42

Oligopol Duopol - Szczególny przypadek oligopolu przedstawiający rynek, na którym działają jedynie dwaj producenci oferujący ten sam produkt. ZaleŜność między dwoma firmami oparta jest na mechanizmach dotyczących wielkości produkcji lub wyznaczeniu poziomu cen sprzedaŜy. W zrozumieniu powyŜszego problemu pomoŜe analiza modelu Cournota.

43

Model A. Cournota Podstawowe załoŜenia: • KaŜda z firm traktuje wielkość produkcji konkurenta jako daną. • Przedsiębiorstwa mają te same koszty krańcowe. • Produkują jednakowe dobra i stosują tę samą cenę.

44

Model A. Cournota Dana jest funkcja popytu D= 90 – P Gdy przychód marginalny jest równy zero MR = 0, to wielkość produkcji odpowiada połowie popytu rynkowego dla ceny równej zero, ½ Q 0 dla P= 0 Całkowita produkcja rynkowa firmy 1 i 2 Q= Q1 + Q2= 90- P

45

Model A. Cournota Firma 1 wyznaczyła wielkość produkcji na poziomie Q1. Popyt na produkty Firmy 2 wynosi: Q2= (90- Q1)- P Uwzględniając popyt Q2 Firma 2 wyznaczyła wielkość produkcji maksymalizując zysk:

Q

2

=

90 − Q

1

2

PowyŜsza zaleŜność jest funkcją reakcji firmy 2 na decyzje o wielkości produkcji jaką podjęła firma 1. 46

Model A. Cournota Funkcje reakcji firm 1 i 2 Reakcja firmy 1

Firma 2

Reakcja firmy 2

90 Równowaga Cournota 45 30

0

30

45

90

Firma 1 47

Model A. Cournota Równowaga Cournota- Punkt przecięcia funkcji reakcji firm 1 i 2 na poczynania konkurentów. Jest równieŜ punktem, w którym Ŝadnemu z przedsiębiorstw nie opłaca się zmieniać osiągniętej produkcji.

48

Oligopol - współpraca Oligopoliści stają przed dylematem czy przyjąć strategię współdziałania, porozumieć się i realizować wspólne cele, czy walczyć z konkurencją o zagarnięcie jak największej części rynku tylko dla siebie. Formy współpracy w oligopolu: • fuzja przedsiębiorstw działających na tym samym lub innym rynku, • porozumienie kartelowe (legalne i jawne), • zmowa (nielegalna i tajna), • przywództwo cenowe. 49

Oligopol - współpraca • Syndykat – forma zjednoczenia monopolistycznego ograniczająca samodzielność handlową naleŜących do niego firm, ale pozostawiająca ich samodzielność prawną i wytwórczą. • Trust – najwyŜsza forma zjednoczenia monopolistycznego. Powstała z połączenia firm pod wspólnym zarządem i radą nadzorczą. Firmy tracą całkowicie swą samodzielność pod względem handlowym, wytwórczym i prawnym. Natomiast właściciele firm stają się udziałowcami trustu. • Koncern – zjednoczenie wielkich firm, róŜnych gałęzi przemysłu, firm handlowych i banków.

50

Oligopol - współpraca W przypadku zawarcia efektywnego porozumienia (kartelu) oligopol zachowuje się podobnie jak wielozakładowy monopol — stara się maksymalizować łączny zysk całej grupy. Kartel – to grupa przedsiębiorstw, które zmówiły się w celu:
kontrolowania ceny,
kontrolowania wielkości podaŜy,
zapewnienia sobie zysku monopolowego. OPEC [Organizacja Krajów Eksporterów Ropy Naftowej]

51

Oligopol - współpraca Zmowa – to tajne porozumienie między przedsiębiorstwami, które ma na celu uniknięcie wzajemnej konkurencji. MoŜe dotyczyć m. in.: • ustalania cen, • wielkości produkcji i sprzedaŜy, • podziału rynków zbytu i zaopatrzenia, • wspólnej akcji tworzenia barier wejścia dla nowych konkurentów rzeczywistych bądź potencjalnych. 4,5 mln zł PKN Orlen i 1 mln zł Grupa Lotos – kary nałoŜone przez UOKiK za zmowę, by wspólnie wycofac ze sprzedaŜy benzynę U-95.

52

Oligopol - współpraca Przywództwo cenowe – występuje, gdy jedno z przedsiębiorstw działających w branŜy dominuje nad innymi i pozostałe firmy naśladują jego decyzje cenowe. Producent moŜe osiągnąć przywództwo • gdy ma najniŜsze koszty produkcji. • gdy ma największą wielkość produkcji. Konkurencja będzie musiała się dopasować albo wypadnie z rynku. 53

Bariery wejścia na rynek Bariery wejścia to czynniki ograniczające podjęcie działalności gospodarczej oraz konkurencję na danym rynku. Podział na trzy grupy (w zaleŜności od ich pochodzenia): 1. Prawne 2. Strukturalne 3. Strategiczne 54

Bariery wejścia na rynek Naturalne bariery wejścia – powstają samoistnie, mogą wynikać z korzyści skali lub z absolutnej przewagi kosztownej juŜ istniejących przedsiębiorstw. Sztuczne bariery wejścia – powstają w zaciszu gabinetów; są wynikiem wiąŜących zobowiązań samoograniczających, podejmowanych aby stawić opór ewentualnym nowym konkurentom. 55

Bariery wejścia na rynek Źródła barier: • osiąganie korzyści skali, • zróŜnicowanie produktów, • potrzeby kapitałowe, • koszty zmiany dostawców, • dostęp do kanałów dystrybucji, • gorsza pozycja kosztowa, • bariery prawne – polityka Państwa, 56

Bariery wejścia na rynek Źródła barier: • lojalność konsumenta, • integracja pionowa lub pozioma, • posiadanie rzadkich zasobów lub specjalistycznego know-how, • brak doświadczenia i umiejętności, • brak komponentów, surowców, • koncentracja na wybranym segmencie rynku. 57

Monopol Monopol - to przypadek, kiedy na rynku pozostał jeden producent. Nie ma on Ŝadnych konkurentów. Bariery wejścia na rynek nowych konkurentów są tak silne, Ŝe praktycznie niemoŜliwe jest pojawienie się nowych producentów. Firma - monopolista moŜe swobodnie kształtować poziom cen, poniewaŜ jest na rynku jedynym podmiotem oferującym dany towar czy usługę. 58

Monopol ZałoŜenia: • Jeden sprzedający – jeden podmiot ma wyłączność produkcji i zbytu na danym rynku, (jeden kupujący – monopson); • Monopolista jest dawcą ceny – ustala on ceny jednocześnie zmniejszając produkcję; • Jednorodność produktu - produkt jest szczególny, unikalny; • Bariery wejścia i wyjścia z branŜy są bardzo silne. Czasem wejście jest niemoŜliwe; • Monopolista ma doskonałą informację o rynku.

59

Monopol Krzywa utargu krańcowego monopolisty MR leŜy tym niŜej pod krzywą popytu im mniej elastyczny jest popyt i im większa jest dotychczasowa produkcja. TR=P·Q MR=TR‘(Q)

=>indeks Lernera (im mniej elastyczny popyt tym mocniejsza pozycja monopolisty, bo większa jest róŜnica między ceną i kosztem marginalnym). 60

Monopol

61

Monopol • • • • • • • •

Poczta Polska, Polskie Koleje Państwowe, Telekomunikacja Polska (telefonia i Internet), Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej, MPK, Energia elektryczna, Microsoft 62

Monopol Monopol a gałąź wolnokonkurencyjna Monopol wielozakładowy … Monopol produkuje mniej i sprzedaje droŜej niŜ gałąź wonokonkurencyjna.

63

Monopol Monopol a gałąź wolnokonkurencyjna Monopol jednozakładowy czyli naturalny

64

Monopol • monopol państwowy – Państwo przy pomocy prawa pozwala świadczyć określone usługi i sprzedawać towary tylko jednemu podmiotowi, • monopol wymuszony – jeden z producentów osiąga taka pozycję na rynku, Ŝe pozostali producenci bankrutują, • monopol naturalny – wynika z natury danego towaru, gdy ze względów technicznych konkurencja jest niemoŜliwa. 65

Monopol Monopol państwowy - chroniony prawem • Regulacje prawne wydawane przez Państwo ustalają bariery wejścia na rynek innych, przedsiębiorstw konkurencyjnych. • Obywatele są zmuszani przez Państwo do korzystania z produktów monopolistów. Dzięki temu zabiegowi Państwo zapewnia sobie przychody do budŜetu. • Poprzez utrzymywanie monopolu przez Państwo, społeczeństwo jest naraŜone na przymusowe korzystanie z usług i produktów niŜszej jakości przy zachowaniu skrajnie wysokich cen.

66

Monopol Czy monopol jest potrzebny? • Jest to zabezpieczenie społeczeństwa przed omijaniem sprawiedliwości np. sądownictwo, więziennictwo, • Państwo chce uchronić rodzimy rynek przez wpływami zagranicznych przedsiębiorców oferujących ten sam towar tylko po niŜszej cenie i o wyŜszej jakości, • Państwo chce zachować pełną kontrolę nad daną gałęzią przemysłu w ten sposób kontrolować ceny oraz jakość usług/produktów 67

Monopol Monopol prywatny • jedyny właściciel np. strategicznego zasobu, • prawo wyłączności na sprzedaŜ danego produktu, • opanowana produkcja na wielką skalę, która powoduje, ze inni nie umieszczą się na rynku, • nadzwyczaj duŜe zasoby finansowe, potrzebne do uruchomienia produkcji, • jedyny właściciel patentu, • jedyny posiadający prawo do znaku firmowego. 68

RóŜnicowanie cen RóŜnicowanie cen występuje wtedy, gdy producent sprzedaje swój wyrób róŜnym nabywcom po róŜnych cenach. RóŜnicowanie cen • I stopnia – róŜnicowanie doskonałe • II stopnia – róŜnicowanie ilościowe • III stopnia 69

RóŜnicowanie cen

70

RóŜnicowanie cen ZałoŜenia: • Producent zawiera transakcje odrębnie z kaŜdym kupującym; najczęściej podzielenie rynku na odmienne segmenty (oddzielenie jednej grupy odbiorców od drugiej); • Kupujący muszą róŜnić się między sobą pod względem skłonności do zapłacenia określonej ceny; nabywcy muszą dzielić się na grupy o róŜnej elastyczności popytu, wywołanej preferencjami, dochodami i róŜnym dostępem do substytutów; • Nabywcy, którzy zakupili towar nie mogą go odsprzedać. 71

RóŜnicowanie cen RóŜnicowanie cen I stopnia - kupujący płacą róŜne ceny za kolejne jednostki towaru. Monopolista zna maksymalną sumę, którą kaŜdy nabywca zapłaci za kaŜdą ilość dobra. DąŜąc do maksymalizacji zysku, ustala dla kaŜdego najwyŜszą cenę, jaką jest on skłonny zapłacić. Przykład: • opłata za instalację kolejnego gniazdka internetowego. 72

RóŜnicowanie cen P MC

Pe

D=d=MR 0

Qe

Q

73

RóŜnicowanie cen RóŜnicowanie cen II stopnia - nabywcy płacą róŜne ceny w zaleŜności od wielkości konsumpcji a w określonych przedziałach ceny są stałe. Przykład: • sprzedaŜ hurtowa, • uŜycie produktów czy korzystanie z usług w róŜnym czasie (np. taryfy dzienne i nocne), • opłaty za połączenia telefonicznie, które róŜnicuje się ze względu na długość rozmowy i porę połączenia.

74

RóŜnicowanie cen P

P1 MC P2 P3

D

0

q1

q2

q3

Q

75

RóŜnicowanie cen RóŜnicowanie cen III stopnia - dla kaŜdej grupy nabywców ustalana jest odrębna cena. KaŜda z nich ma swoją krzywą popytu o róŜnej elastyczności. Przykłady: • ulgowe bilety do kina, na autobus, • droŜsze bilety na dyskoteki dla studentów niŜ dla studentek, • bilety lotnicze klasa biznes. 76

RóŜnicowanie cen P Segment II

Segment I

P1

P2 MC

D2

MR1

MR2 Q1

D1 77

Q2

Charakterystyka KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA Rodzaj rynku

KONKURENCJA DOSKONAŁA

Konkurencja monopolistyczna

Oligopol

Monopol

Liczba przedsiębiorstw

Wiele

Wiele

Kilka

Jedno

Produkt

Jednorodny

ZróŜnicowany

Standardowy

Unikatowy

Wpływ na cenę

Brak

Ograniczony

Średni

Znaczny

Bariery wejścia

Brak

Brak

Występują

Bardzo silne

Przykład

Stragan z owocami

Sklep na rogu ulicy

Samochody

Poczta

78