Przegląd Antropologiczny ■ 1987, tom 53, z. 1-2, s.: 163-170, Poznali 1989

Wybiórczość pokarmowa pawianów masąjskich (Papio cynocephalus) w warunkach wrocławskiego ogrodu zoologicznego Barbara Zaborowska

FOOD SELECTIVITY BY PAPIO CYNOCEPHALUS IN THE CONDITIONS OF WROCLAW ZOO. Observâtions of feeding behaviour of Papio cynocephalus carried out for 420 hours permitted to determine the preferences of these animals in relation to the food served to them.

Wstęp Pawian masajski (Papio cynocephalus) jest jednym z pięciu gatunków rodzaju Papio [B e r g m a n 1969]. Gatunek ten za­ mieszkuje ‘ tereny Afryki środkowej i wschodniej prowadząc zasadniczo naziem­ ny tryb życia o dziennej aktywnośi i H a r d i n g [1980] prowadząc obser wacjt na wolno żyjących grupach pawianów w Rift Valley w Kenii stwierdził, że z dziennej aktywności tych zwierząt (pomiędzy godzi-/ ną 6.30 a 18.30) 10,4% czasu przypada na behawior socjalny, 50,3% na odżywianie, 21,7% na lokomocję i 17,6% na brak aktywności. Tak znaczna część czasu przy­ padająca na odżywianie jest związana z poszukiwaniem5odpowiedniego pokarmu, mimo że pawiany są zwierzętami wszystkożernymi.1' • ''' Zakład A ntropologii UJ, ul. Karasia 6,30-060 Kraków

i

i'

\ -

Pokarmy wchodzące w skład diety pa­ wianów można podzielić na dwie grupy, z których’ pierwsza obejmuje; pokarmy roś­ linne, ‘druga posarmy pochodzenia zwie­ rzęcego. Na podstawie wieloletnich obser­ wacji prowadzonych w Kaplandzie (Afryka) stwierdzono, że zwierzęta te zja­ dają 94 gatunki roślin [J a n t s c h k k 1980]. Zainteresowaniem pawianów' cieszą się: trawa, turzyca, zioła, rośliny cebulkowe i strączkowe, bulwy, kwiaty, pąki, korzenie i gałązki (szczególnie akacji), z których zja­ dają liście; młocie miękkie pędy oraz zie­ loną korę. [ R h i n e i in: 1985]. D ^podsta-' wowych pokarmów1należą* owoce: banany, cytrusy, figi, jagody leśne oraz dzikie wino­ grona. Pawiany ■szczególnie intensywnie poszukują nasion; Oprócz pokarmów roś­ linnych zwierzęta te zjadają: bezkręgowce,; plaży, ptaki i jaja ptasie - stanowiące ich' przysmak - praż ssaki [ R h i n e , W ę s t l u n i t

164

?•'31

B.'Zaborowska •

!*;v

1978]. Badania prowadzone na kilku sta* młode samice (ur. w 1977 r.), osie^fl dach pawianów w parku narodowym osobników młodych (ur. w latach 19h H Gombe Stream w Tanzanii [ J a k t s c h k e 1982) i sześć najmłodszych paw iana! 1980] wykazały, że w skład pokarmu liczących mniej niż 1 rok.życia. JB wchodzą liczne pajęczaki i różne owady Zwierzęta miały do dyspozycji skalnjB (cykady, muchy, szarańcza, :mrówki). W wybieg o powierzchni około 173 okresie l niedoboru'pokarm u roślinnego Średnia powierzchnia przypadająca njfl pawiany mogą^ zabijać i zjadać większe . jednego osobnika (zagęszczenie) wynosił« ssaki, takie jak: zające, gazele, koczkoda- 7,52 'm 2 1 ny,; jagnięta, koźlęta, antylopyl i młode W celu ustalenia' wybiórczości noto* I świnie. Pierwszym prymatologiem, który wano przez okres 118 dni produkty wcho-|| opisał techniki polowań pawianów był dzące w skład diety dziennej oraz dwiel Robert Harding [STRUM 1975]. Zabijanie . właściwości charakteryzujące każdego! i zjadanie różnych zwierząt jest związane członka stada: 1 z instynktownym zapotrzebowaniem na 1) zjadanie łub brak zjadania produktu wij białko zwierzęce, niezbędne do prawidło- danym dniu; 1 wego funkcjonowania organizmu j [ D a r t ; . 2) kolejność w jakiej;produkt był spo-1 1963]. *^ ^ ii-; !. żywany (jakó pierwszy, drugi czy kolejny 1 Informacje dotyczące sposobu odży- z podanej dziennej racji żywienio-1 wiania się pawianów w ich naturalnym wej). : środowisku skłoniły do podjęcia obserwaSuma wszystkich dni obserwacji dała > cji stad pawianów żyjących w warunkach średnią częstość i kolejność spożycia ogrodu;,, zoologicznego. Badania te mają poszczególnych pokarmów przez badane* naceluwykazaniepodobieństwiróżnic, w go osobnika. Aby1 określić przybliżoną śtóśuirięu Bo z v t e ^ t ^ ą < y c h w i e l k o ś ć preferencji 4 starych samic, zsuyrc^ędem preferencji w wyborze różnych mowanó częstości zjadania ¿pokarmów składników pożywienia.. p r z e z k a ż d ą z :nich.>,Podobną'-metodę Ln * zastosowano w «przypadkuj 3 młodych . samic. Osobniki młode, w-liczbie’8, ujęto ; ' > .. .\ •> w jedną gnipę wiekową. Ustalając wybiór... M a te r ia ł, i m e to d y czość młodzieży stada w stosunku do .......,< , danego pokąrmu.brano pod uwagę zjada•. v . -i : u -nfc; go;fMf^;¥rięcej ;^;5(^vc»obników Badania preferencji pokarmowej stada młodych w danym dniu. Sumując częstopawianów, prowadzono na terenie ;Wro-, ści spożyciai obliczone dlakażdegoosocławskiego Ogrodu Zoologicznego, przez, bnika otrzymano 'Tśrednl^,ćzęstość/^adąr. 420 gofón,,od 1 króetiria do ^w nB eśńń. nia , produktu, -przez stado . pawianów. 1983 r. Obserwacji poddano stado pawiaOtrzymane wielkości zostały wyrażone.w nów ińasajskichf (Papio ¿cynoceptialus), procentach. :.,7;i . 1. Procentowy udział owoców, nabiału, przetworów zbożowych, warzyw i mięsa gotowanego w diecie badanych pawianów

Tabela X Ojitofcl podawania produktów w okroić 118 dni obaerwacji preferencji pokannowej

■ Rodzaj pokanna (odział w diecie * )

Częttoić podania (w %)

Nabiał (8,7) zupa mleczna

67,8

Mika

13,2

•er biały

«,7

Owoce (15,8) Jabłka

90^2

.................. 39fi

porzeczki z kompotu . czerefaie . orzechy

' śliwki

..

,v,v

.

-v‘ ■ >-.•

3,4

■

• ■i

.

■71, 2

i: marebew :

‘

słonecznik

'

70,3

'



363

. ■ Mięso gotowane

23,9

51,9

gruszki

piątki owsiane

114,1,

4,1

t

11,4

’

,

113

53

83

. -

-

273 ^25,4

213

113

03

13

. 23,4

16,1 26,7

18,7 . 7i2-

173

. 13,4

,5 3

IW

13,4

20,9

13,1

23

3.6

204

28,6

40,4

25,4

323

0,4

*2,4

403

,

43 43

4,4 '

1«,1

4.1

53

-1 7 3 - ~ 4,4

3,9

0,8

w .;.

,

_ ''

.d * ,) -w- . • . f ,i?>i -■ * -^ - ■

słonecznik

82,1

V. : 33,7

29,6

I7-7

113

33

2,8

0,1

03

pomidoiy

713

•35,1

27,6

153

12,6

43

2,1

-

23

kukuiydza

70,8

173

263

193

213

7,1

33

23

0,1

poty

6S,9

123

183

19,4

14,4

33

0,4

marchew

47,7

4,8

J 8-2 133

12,7

20,1

22,7

19,7

8,9

7,1

ii

03

ogórki zielone

46,9

193

253

15,6

103

123

10,0

4,6

1,?

0,7

21,9

¡13

1.7

_.u

:

i 17-7

113

16,8

2,9

-

173

19,4

24,7

15,6

3,3

9,7

25,4 : 25,8

19,7

9,7

4,6

^53

-293

' 20,7

21,9 ; 223

|l9 3

7.«

9,4

; 3,9

seler

273

«3

13

293

: 17,0

243

123

izodkiew

26,9

5,0

11,4

14,4

i 333

«3

5-9

sałata zielona

43,7

pietruszka

36,8

«3

kalarepa

363

kapusta

cebula groszek konserwowy sałatka warzywna bunkl" '

1

9,9

24,4

*3

23,6

143

20,7

. • 19,7

4,9

143

19,0

36,0

•

-

10,4

9,1

10,0 "V1 4,3

10

9

,-n.

483

jabłka

;■, ■

-

22,6

(1«J

-

0,8

;h ?

-■ 16,6

7,1

-

\y . ;«3

20,8

' P-3 ^ •

-

2,4

: 6,i i 7,4

8.1 - 103 -

-

123

w

-

.!•

1,0 • -

3,6 -

123

1,0

.

Wybiórczość pokarmowa pawianów masajskich...

Pokarmem wydzielonym z diety pawia1 nówbyłomięsogotowane.któregoczęstość zjadania wynosiła 40,4%. W większości przypadkówbyło ono spożywane jako drugi pokarm z dziennej racji żywnościowej. Ostatnią i najliczniejszą grupą pokarmów były warzywa. Częstości ich zjadania -były silnie zróżnicowane, od 4,3% dla buraków czerwonych do:82,02% dla słonecznika. Średnia częstość spożycia warzyw wynosiła 40,31%. Pawiany; chętnie zjadały słonecznik,'pomidory, kukurydzę, pory, marchew, ogórki/zielone; sałatę zie- ; ioną i pietruszkę, natomiast pozostałe warzywa nie cieszyły się większym zainteresowaniem, zwierząt. Kolejności zjadania warzyw przez stado pawianów przedstawiają się następująco. Jako pierwsze spożywane były najczęściej pomidory i słoneczmk, jako dhigi pokarm - cebula, sałata zielona, kukurydza, ogórki zielone, jako trzeci - seler, kalarepa, buraki czerwone, kapusta,' jako czwarty pokarm - groszek, rzodkiew,'marchew i jako piąty-pietruszka : i pory. ,:

_

.

169

zupa mleczna, ser biały, czereśnie/ jajka, płatki^owsiane,śliwki/ marchew, ogórki zielone,-;’mięso gotowane.: Częstości ich zjadania zawarte śą w prżedziale od 40,4% ;do'82^02%'/i ! Ż griipy h a b itu stado pawianów preferuje w najwyżi^m stopniu jajka, będące ich przysmakiem oraz ser biały. Spośród owoców najczęściej zjadane były orzechy, czereśnie oraz jabłka, natomiast gruszki i "porzeczki należą do pokarmów mało atrakcyjnych. Z grupy przetworów zbożowych zwierzęta wybierałynajchętniej płatki ow­ siane. Spośród warzyw (do których zaliczońo tu również słonecznik i kukurydzę) pawiany zjadały najczęściej ziarna słonecznika i kukurydzy, pomidory, pory, marchew, ogórki zielone i sałatę zieloną, znacznie rzadziej kapustę, , seler, rzodkiew i «cebulę,1natomiast sporadycznie' groszek, ; sałatkę warzywną i buraki czerwone. ' Pawiany żyjące w naturalnym środowisku zjadają dużą ilość pokarmów roślinnych: [Jantśchke 1980],* 'zostało to :pótwierdzone wysoką częstością spożycia owoców i warzyw. Wielokrotnie podkreś­ la n o w literaturze zainteresówanie tych zwierząt różnymi rodzajami ziarna, co jest D y s k u s ja zgodne z wysoką preferencją badanego stada w stosunku do słonecznika i kukury" dzy. Wzbogacanie diety pawianów o ziarno W diecie pawianów masajskich, obejmu- . ... zbóż, wydaje się wskazane, natomiast takie jącej 31;produktów, można wyróżnić, -ńali. ¿warzywa jakigroszek, sałatka warzywna i podstawie częstości zjadania, pokarmy o • ( buraki czerwone można podawać rzadziej ' malej i-dużej atrakcyjności dla zwierząt, lub zupełnie wyeliminować. Pokarmy o małej atrakcyjności to: buraki Pomimo dużego żaipotrzebowania każczerwone, sałatka warzywna, porzeczki, dego organizmu • na węglowodany, nie idastka, pieczywo, groszek konserwowy, . stwierdzono u pawianów wysokiej częstocebula, marchew, selen kapusta, ryż goto- ści zjadania przetworów zbożowych. Może wany, kalarepa, gruszki, pietruszka^ bulki1 to być związane ze zjadaniem ziarna słonesłodkie. Ich częstość zjadania waha się w cznika i kukurydzy oraz z dokarmianiem granicach od 4,3% do 37,7%. Do pokar- zwierząt przez osoby zwiedzające ogród mów o dużej atrakcyjności należą: słonecz- zoologiczny. Badania dotyczące częstości nik, jabłka,, pomidory, , kukurydza, pory, dokarmiania pawianów przeprowadzone

B. Zaborowska

170

przez P o r a d o w sk ie g o [1962] ujawniły, ż e ,c o .piąty; zwiedzający rzuca, na ,wybieg \ cukierka, co ,tr^dziesty jabłko jub;bulkę. ; W sezonie jest wiele dni, kiedy przez ogród przewija się około 5000^ osób i ¡wszyscy odwiedzają skalny wybieg pawianów. W . takim dniu stado mało otrzymuje, około 1000 cukierkow i 166 bułek lub jabłek. Średnio więc na każde odżywiające >się samodzielnie . zwierzę przypada ponad 50 cukierków, 9 bulek ityjeżjab łek . Niski stopień preferencji zwierząt w stosunku do ■przetworów zbożowych może wynikać z zaspokojenia- potrzeb na węglowodany przez spożywanie słodyczy i bułek.

Pawiany zamieszkujące, naturalne śro­ dowiskafibardzo, chętnie zjadają, mięso, natomiast w badanym stadzie stwierdzono niską częstość spożycia mięsa gotowanego. . Tak małe zainteresowanie może.wynikać z faktu, że pawiany otrzymują duże , ilości n a b ia łu ^ zupy mlecznej, jajek oraz sera . białego. Wydaje się, że zwiększenie często­ ści zjadania mięsa można by uzyskać poda­ jąc je .w stanie surowym,f podobnie jak zjadają je zwierzęta żyjące na wolności. ' - Spośród -pokarmów nabiałowych, .słu­ sznie podawanych, pawianom w. dużych ilościach, najatrakcyjniejsze dla nich są

; , •

.

, .

jajka co jest zgodne z danymi zaczerpnię..tymi z literatury dotyczącej rodzaju pokar­ mów spożywanych przez pawiany żyjące na wolności. >

Piśmiennictwo BERGMAN P., 1969.0systematyce rodzaju Papio, Przegląd , •/ Zoologiczny. 13.227-232. _ V . .^ 1 DART R. A .,1963, The carnivorous propensity of Baboons, > [w:] ThePrimates, London’ 49-57. HARDING R.;.' 1980, Agonism, ranking/ and the social ; behavior of adult, male Baboons,. Am. J. Phys, Anthrop., 53, 203-216.;. 1 " JANTSCHKE F., 1980,' Sind 3 Paviane ‘gar' nicht so ~ gef'dhrlich ?, Das T ier,6,10-13. ■< I PORADOWSKI S., 1962, Niektóre obserwacje nad'spra. i wnością fizyczną pawiana zielonego (Papio cynoce• phałus) ’ Ucieczkipawianów, Przegląd Zoologiczny, 6, 1 87-95. ; RHINE R. J, B. J./W ESTLU N D ,; 1978, The nature of a

■... primary feeding habit in different age-sex classes of yellow . Baboons (Papio cynocephalus), Folia "• PrimatoK, 30, 64-79. ^ R h i n e R.= J.,f G. w . N o r t o n , g .-M* w y n n , r . d . WYNN, 1985, Weaning of free-ranging infant Baboons

(Papio cynocephaius) as indicated by One-Zero and instantaneous sampling of feeding, International - Journal of Primatology, 6, 491-499. • ' STRUM S. C., 1975, Life with Pumphouse Gang, National Geographic, 5, 673-691. Maszynopis nadesłano w lutym 1987 r.

S u m m a ry

The aim -of this work was to depict food selectivity" Of the artificially created yellow baboon'troop (Pi?)» • cynocephalus) aiid to compare" the result obtained from the observation of this troop with the data taken from the [tliterature.concem ing'the kind of food consumed by the animals.in. their natural environm ent.: It is possible to distinguish five groups of food in the diet of the yellow baboons: diary products, fruit, vegetables, com-products and, meat. Among diary products, the animals prefer eggs and cottage cheese; among fruit: nuts, ' cherries and apples. The most attractive among vegetables are maize com, sunflower corn, tomatoes, leeks, carrots, cucumbers and lettuce. Porridge is favoured much more than other corn products. High frequency of fruit and vegetable consumption by the troop under observation confirmes the vegetable character of the djet of baboons which.live in the ¡natural environment. ,• , s -■ '■¿•."'¡LY'iSfi„ The low consumption of meat niay result from the fact that the diary products, the baboons eat, satisfy their demand for animal protein which is available for the baboons in the natural environment by means of killing and eating other animals.