NOCIONES ELEMENTALES DE LOS CASOS Y DE LAS DECLINACIONES LATINAS

NOCIONES ELEMENTALES DE LOS CASOS Y DE LAS DECLINACIONES LATINAS CASOS Y FUNCIONES: Casos Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo Funciones Suj...
32 downloads 0 Views 156KB Size
NOCIONES ELEMENTALES DE LOS CASOS Y DE LAS DECLINACIONES LATINAS CASOS Y FUNCIONES: Casos Nominativo Vocativo Acusativo Genitivo Dativo

Funciones Sujeto y atributo Exclamación (va entre comas) Complemento directo Complemento del nombre Complemento indirecto

Ablativo

Complemento circunstancial

Los sustantivos se enuncian con el Nominativo singular (sirve para conocer los cambios fonéticos habidos y el género de los nombres) y el genitivo singular (sirve para conocer la declinación y el tema del nombre)

1ª DECLINACIÓN: (La mayoría de estos nombres son femeninos, sólo son masculinos los que designan nombres de varones o los que indican ocupaciones realizadas por hombres, y el nombre incola –ae) GENITIVO en -AE

NOM. VOC. AC. GEN. DAT ABL.

Singular -a -a -am -ae -ae -a

Plural -ae -ae -as -arum -is -is

2ª DECLINACIÓN: (La mayoría de los nombres en –us son masculinos, excepto algunos que designan nombres de árboles que son femeninos. Los en –er son todos masculinos y los en –um todos neutros) GENITIVO en -I Mascul y Fem. Singular NOM. -us -er VOC. -e -er AC. -um GEN. -i DAT -o ABL. -o

Plural -i -i -os -orum -is -is

NOM. VOC. AC. GEN. DAT ABL.

Neutro Singular Plural -um -a -um -a -um -a -i -orum -o -is -o -is

3ª DECLINACIÓN: (Hay sustantivos de tema en consonante o imparisílabos cuyo nominativo singular ha sufrido cambios fonéticos que los conocemos por la primera forma de su enunciado. Hay sustantivos de tema en –i- o parisílabos y un pequeño grupo de nombres que han perdido una sílaba en el nominativo singular pero que, a pesar de su apariencia imparisílaba, son sustantivos de tema en –i- ; se llaman falsos imparisílabos y se identifican porque en el nominativo singular acaba en dos o más consonantes) GENITIVO en -IS Podemos distinguir los sustantivos neutros sabiendo que pertenecen a este género los nombres de esta 3ª declinación que hacen el nominativo singular en –us –ur –ut –al –ar –men –e) TEMAS EN -I-

NOM VOC AC GEN DAT ABL

Mascul y Fem. Singular Plural -is -es -is -es -em -es -is -ium -i -ibus -e -ibus

TEMAS EN CONSONANTE Neutro S Plural - -ia e- -ia e- -ia -e -ium -i -ibus -i -ibus i

Mascul y Fem. Singular Plural NOM ---es VOC ---es AC -em -es GEN -is -um DAT -i -ibus ABL -e -ibus

Neutro Singular Plural ---a ---a ---a -is -um -i -ibus -e -ibus

4ª DECLINACIÓN Tema en –u- GENITIVO en -US

NOM VOC AC GEN DAT ABL

Mascul y Fem. Singular Plural -us -us -us -us -um -us -us -uum -ui -ibus -u -ibus

5 ªDECLINACIÓN Tema en –e- GENITIVO en -EI

Neutro Singul. Plural -u -ua -u -ua -u -ua -us -uum -ui -ibus -u -ibus

NOM. VOC. AC. GEN. DAT ABL.

Singular -es -es -em -ei -ei -e

Plural -es -es -es -erum -ebus -ebus

LOS ADJETIVOS: Tienes que tener en cuenta que el adjetivo concierta con el nombre en género, número y caso, por lo que todo adjetivo tiene que tener la posibilidad de los tres géneros, los dos números y los seis casos. No vas a aprender ninguna nueva declinación, se declinan como los nombres que has aprendido hasta ahora. Hay dos tipos de adjetivos en Latín: a) Los de 1ª clase: (Se declinan como los nombres de la 1ª y de la 2ª declinación. El género masculino como la 2ª declinación masculina, el femenino como la 1ª y el neutro como la 2ª declinación neutra. Se enuncian con las tres formas del nominativo singular: Bonus bona bonum Miser misera miserum

Nom Voc Acus Gen Dat Abl.

Masc. Bonus Bone Bonum Boni Bono Bono

Singular Fem. Bona Bona Bonam Bonae Bonae Bona

Neutro Bonum Bonum Bonum Boni Bono Bono

Masc. Boni Boni Bonos Bonorum Bonis Bonis

Singular Nom. Voc. Acus. Gen. Dat. Abl.

Masc. miser miser miserum miseri misero misero

Fem. misera misera miseram miserae miserae misera

Plural Fem. Bonae Bonae Bonas Bonarum Bonis Bonis

Neutro Bona Bona Bona Bonorum Bonis Bonis

Plural Neutro miserum miserum miserum miseri misero misero

Masc. miseri miseri miseros miserorum miseris miseris

Fem. miserae miserae miseras miserarum miseris miseris

Neutro misera misera misera miserorum miseris miseris

b) Los de 2ª clase: (Se declinan como los nombres de la 3ª declinación. Igual que ocurre en los sustantivos, hay adjetivos de tema en consonante o imparisílabos que se enuncian con el nominativo y genitivo de singular ambos comunes a los tres géneros. Hay adjetivos de tema en –i- o parisílabos que se enuncian con las dos formas del nominativo singular, la primera para el masculino y femenino y la segunda para el neutro. Y hay adjetivos de tema en –i- que han perdido una sílaba en el nominativo singular, son los falsos imparisílabos y se identifican porque en el nominativo singular acaba en dos consonantes o –x) TEMAS EN CONSONANTE (Imparisílabos) Singular. Plural Mas. y fem Neutro Mas. y fem Neutro Nom. Vetus Vetus Veteres Vetera Voc. Vetus Vetus Veteres Vetera Acus. Veterem Vetus Veteres Vetera Gen. Veteris Veterum Dat. Veteri Veteribus Abl. Vetere Veteribus

TEMAS EN –I- (Parisílabos) Singular. Mas. y fem Neutro Omnis Omne Omnis Omne Omnem Omne Omnis Omni Omni

N. V. Ac G D Ab

Plural Mas. y fem Neutro Omnes Omnia Omnes Omnia Omnes Omnia Omnium Omnibus Omnibus

N. V. Ac G D Ab

TEMAS EN –I- (Palsos imparisílabos) Singular. Plural Mas. y fem Neutro Mas. y fem Neutro Sapiens Sapiens Sapientes Sapientia Sapiens Sapiens Sapientes Sapientia Sapientem Sapiens Sapientes Sapientia Sapientis Sapientium Sapienti Sapientibus Sapiente / Sapienti Sapientibus

GRADOS DEL ADJETIVO El adjetivo puede presentar tres grados: • El positivo: indica una cualidad • El comparativo: indica una cualidad comparándola • El superlativo: indica una cualidad en grado máximo EL COMPARATIVO: • Comparativo de superioridad. Se construye de dos formas: -Adjetivos de dos sílabas o menos: tema + ior (masc. y fem.), tema + ius Neutro) Ejemplo: BELLUM ODIOSIUS QUAM PAX (“la guerra es más odiosa que la paz”) -Adjetivos de más de dos sílabas: magis + adjetivo en grado positivo + quam Ejemplo: MARIUS EST MAGIS AMABILIS QUAM ANTONIUS (“Mario es más amable que Antonio”) Todos los adjetivos en grado comparativo de superioridad, con los sufijos –ior –ius, se declinan igual sea cual sea su forma en grado positivo. Ejemplo: doctus –a –um:

N. V. Ac G D Ab

ADJETIVO EN GRADO COMPARATIVO Singular. Plural Mas. y fem Neutro Mas. y fem Neutro Doct-ior Doct-ius Doct-ior-es Doct-ior-a Doct-ior Doct-ius Doct-ior-es Doct-ior-a Doct-ior-em Doct-ius Doct-ior-es Doct-ior-a Doct-ior-is Doct-ior-um Doct-ior-i Doct-ior-ibus Doct-ior-e Doct-ior-ibus



Comparativo de inferioridad: minus + adjetivo en grado positivo + quam Ejemplo: MARIUS EST MINUS BONUS QUAM ANTONIUS (“Mario es menos bueno que Antonio”)



Comparativo de igualdad: tam + adjetivo en grado positivo + quam Ejemplo: EGO SUM TAM MISERICORS QUAM VOS (“Yo soy tan compasivo como vosotros”)

EL SUPERLATIVO Se forma añadiendo una terminación al tema del adjetivo. Esta terminación depende de la forma del masculino singular: • En general se añade –issimus –issima –issimum. (altissimus altissima altissimum: “muy alto, el más alto”) • Si el masculino singular acaba en –er se añade –qrrimus –errima –errimum (pulcherrimus pulcherrima pulcherrimum: “muy hermoso, el más hermoso”) • Si el masculino singular acaba en –illis se añade –illimus –illima –illimum (humillimus humillima humillimum: muy humilde, el más humilde”)

COMPARATIVOS Y SUPERLATIVOS IRREGULARES Grado positivo

Grado comparativo

Grado superlativo

Bonus bona bonum (bueno)

melior melius (mejor)

optimus optima optimum (òptimo)

Malus mala malum (malo)

peior peius (peor)

pessimus pessima pessimum (pésimo)

Magnus magna magnum (grande)

maior maius (mayor)

maximus maxima maximum (máximo)

Parvus parva parvum (pequeño)

minor minus (menor)

minimus minima minimum (mínimo)

El complemento del superlativo va, generalmente, en Genitivo Ejemplo: MARCUS DOCTISSIMUS DISCITUPORUM EST: “Marcos es el más alto de los alumnos”

PRONOMBRES PERSONALES Y DETERMINANTES POSESIVOS: 1ª PERSONA

Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

Masculino y Femenino Singular Plural EGO (yo) NOS (nosotros) ME (a mi, me) NOS (a nosotros, nos) MEI (de mi) NOSTRUM, NOSTRI (de nosotros) MIHI (a, para mi; me) NOBIS (a, para nosotros; nos ME, MECUM (a, ante...mi; NOBIS, NOBISCUM (a, ante... nosotros; conmigo) con nosotros)

POSESIVOS:

1 poseedor: MEUS MEA MEUM varios poseedores: NOSTER NOSTRA NOSTRUM ___________________________

2ª PERSONA Masculino y Femenino Singular Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

TU (tú) TE (a ti, te) TUII (de ti) TIBI (a, para ti; te) TE, TECUM (a, ante...ti; contigo)

POSESIVOS:

Plural VOS (vosotros) VOS (a vosotros, os) VESTRUM, VESTRI (de vosotros) VOBIS (a, para vosotros; os VOBIS, VOBISCUM (a, ante... vosotros; con vosotros)

1 poseedor: TUUS TUA TUUM varios poseedores: VESTER VESTRA VESTRUM _____________________________

3ª PERSONA (reflexivo) Masculino y Femenino Singular y plural Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

----SE (a si, se) SUI (de si) SIBI (a, para si; se) SE, SECUM (a, ante...si; consigo)

POSESIVOS:

1 poseedor y varios poseedores: SUUS SUA SUUM

El pronombre personal de 3ª persona es sólo reflexivo. Cuando el latín quiere emplear las formas no reflexivas de pronombre personal (en castellano le, la, los, le....) recurre a los casos del demostrativo IS EA ID, como veremos después. Igualmente, el posesivo de 3ª persona, suus, sua, suum, es sólo reflexivo, es decir, cuando la cosa poseída pertenece al sujeto. Si la cosa poseída pertenece a persona distinta al sujeto, el latín empleará las formas de genitivo del demostrativo IS EA ID, como veremos más tarde DETERMINANTES DEMOSTRATIVOS HIC HAEC HOC (este esta esto)

Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

Masc. hic hunc huius huic hoc

Singular Fem. haec hanc huius huic hac

Neutro hoc hoc huius huic hoc

Masc. hi hos horum his his

Plural Fem. hae has harum his his

Neutro haec haec horum his his

Neutro ista ista istorum istis

ISTE ISTA ISTUD (ese esa eso)

Nom. Acus. Gen. Dat.

Masc. iste istum istius isti

Singular Fem. ista istam istius isti

Abl.

isto

ista

Neutro istud istud istius isti

Masc. isti istos istorum istis

Plural Fem. istae istas istarum istis

isto

istis

istis

istis

ILLE ILLA ILLUD (aquel aquella aquello)

Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

Masc. ille illum illius illi illo

Singular Fem. illa illam illius illi illa

Neutro illud illud illius illi illo

Masc. illi illos illorum illis illis

Plural Fem. illae illas illarm illis illis

Neutro illa illa illorum illis illis

Neutro ID ID EIUS EI EO

Masc. EI (ii) EOS EORUM EIS (iis) EIS (iis)

Plural Fem. EAE EAS EARUM EIS (iis) EIS (iis)

Neutro EA EA EORUM EIS (iis) EIS (iis)

ANAFÓRICO: IS EA ID

Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

Masc. IS EUM EIUS EI EO

Singular Fem. EA EAM EIUS EI EA

VALORES DE IS EA ID: En Nominativo: se traduce por este, ese o aquel (según convenga a la traducción) En Acusativo es el pronombre personal de 3ª persona no reflexivo para C.D.: lo, la, los, las. En Genitivo es el posesivo de 3ª persona no reflexivo: su, sus. En Dativo es el pronombre personal de 3ª persona no reflexivo para C.I.: le, les

DEMOSTRATIVOS DE IDENTIDAD IDEM EADEM IDEM: el mismo, la misma, lo mismo masc. nom. idem acus. eunde m gen. eiusdem dat. abl.

eidem eodem

singular fem. eadem eandem

neutro idem idem

eiusdem eiusdem eidem eadem

eidem eodem

masc. eidem eosdem

plural fem. eaedem easdem

neutro eadem eadem

eorunde earunde eorundem m m eisdem eisdem eisdem eisdem eisdem eisdem

IPSE IPSA IPSUM: él mismo, ella misma, ello mismo masc. nom. ipse acus. ipsum gen. ipsius dat. ipsi abl. ipso

singular fem. ipsa ipsam ipsius ipsi ipsa

neutro ipsum ipsum ipsius ipsi ipso

plural masc. fem. ipsi ipsae ipsos ipsas ipsorum ipsarum ipsis ipsis ipsis ipsis

neutro ipsa ipsa ipsorum ipsis ipsis

PRONOMBRE RELATIVO QUI QUAE QUOD

Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.



• •

Masc. Qui Quem Cuius Cui Quo

Singular Fem. Quae Quam Cuius Cui Qua

Neutro Quod Quod Cuius Cui Quo

Masc. Qui Quos Quorum Quibus Quibus

Plural Fem. Quae Quas Quarum Quibus Quibus

Neutro Quae Quae Quorum Quibus Quibus

Los relativos concuerdan con su antecedente en género y número. El caso en el que aparecen depende de la función sintáctica que realicen dentro de la oración de relativo. Ejemplo: CAESAR HELVETIOS (masc. pl. ac.), QUI (masc. pl. nom.) GALLIAM INVESERANT, VICIT (“César venció a los Helvecios, que habían invadido la Galia” ) Otro relativo es quicumque quaecumque quodcumque (”quienquiera que”). Se declina igual que qui quae quod, pero añadiendo al final –cumque. Los relativos son siempre pronombres.

PRONOMBRES Y DETERMINANTES INTERROGATIVOS Y EXCLAMATIVOS QUI o QUIS, QUAE, QUOD o QUID

Masc. Nom. Acus. Gen. Dat. Abl.

• •



Qui Quis

Quem Cuius Cui Quo

Singular Fem. Quae

Neutro Quod

Masc. Qui

Plural Fem. Quae

Neutro Quae

Quos Quorum Quibus Quibus

Quas Quarum Quibus Quibus

Quae Quorum Quibus Quibus

Quid

Quam Cuius Cui Qua

Quod Cuius Cui Quo

Las formas qui y quod del nominativo singular se usan cuando funcionan como determinativo, mientras que quis y quid se usan cuando funcionan como pronombres Otros interrogativos y exclamativos son: UTER UTRA UTRUM (“¿cuál de los dos?”) QUISNAM QUAENAM QUODNAM (“¿quién?”) QUALIS QUALE (“¿cuál?”) QUANTUS QUANTA QUANTUM (“¿cuánto?”) QUOT (“¿cuántos”?) Los interrogativos y exclamativos pueden funcionar como determinativos y como pronombres.