CDFHKLN POSTAWY MŁODZIEŻY WOBEC OSÓB STARSZYCH W ŚRODKACH KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ W WARSZAWIE

PROJEKT BADAWCZY

SPIS TREŚCI

1. Wstęp

s. 3

2. Przedstawienie problemu

s. 4

3. Cel pracy 4. Ustalenia terminologiczne

s. 5 s. 6

4.1. Pojęcie starości / osoba starsza

s. 6

4.2. Młodzież

s. 7

4.3. Środki komunikacji miejskiej

s. 7

4.4. Godziny szczytu

s. 7

4.5. Laska starcza

s. 7

5. EKSPERYMENT

s. 8

5.1. NA CZYM POLEGAŁO BADANIE

s. 8

5.2. GRUPA BADAWCZA

s. 8

5.3. CO BADAŁEM

s. 9

6. Przedstawienie i analiza zebranych informacji

s. 9

7. Odpowiedzi na pytania badawcze

s. 20

8. Zakończenie

s. 21

Bibliografia

s. 22

2

„Jeżeli chcesz stwierdzić, jaki jest poziom kulturalny społeczeństwa albo jednostki, wystarczy zobaczyć jak się zachowuje w stosunku do starych.” Zenta Maurina

1. Wstęp Temat jaki wybrałem wydaje się być ważny zarówno dla młodzieży, jak i dla osób starszych. Relacje międzypokoleniowe, stosunek osób młodych do starszych, to niezwykle ważna sprawa, która w obliczu starzejącego się wciąż społeczeństwa, zyskała na aktualności. Dzisiaj dużo mówi się o problemach, z jakimi muszą borykać się osoby starsze, ale młodzież niewiele myśli o swojej starości, nie ma w świadomości tego, że za te 50 lat, te problemy będą dotyczyć ich osobiście. Polska od wielu lat jest krajem demograficznie starym, w które przekształciła się w ok. 50 lat.1 7,2% populacji - tyle wynosił odsetek osób po 60-tym roku życia w Polsce w 1921 roku, zaś w roku 1992 było to już 15,3%. W 2009 roku przewidywano, że za 20 lat odsetek ten wzrośnie do 25%. Według prognoz demograficznych, w 2030 roku niemal co trzeci Polak będzie miał 60 lub więcej lat.2 Coraz częstsze jest postrzeganie starszych, jako pasożytów, a przecież my też kiedyś osiągniemy wiek starczy. Badania CBOS-u z grudnia 2000 r. „Polacy wobec ludzi starszych i własnej starości” pokazują, że niemal, co piąta osoba w podeszłym wieku (19%) dostrzega u młodzieży niechęć do seniorów. Zwraca też uwagę samokrytycyzm najmłodszych respondentów (uczniów i studentów), spośród których większość (60%) dostrzega obojętność ludzi młodych, a jedna czwarta (26%) niechęć i tylko nieco więcej niż jedna ósma (13%) odnotowuje w postawach młodzieży życzliwość do osób starszych. 3

_________________________________________ 1

Państwo uznaje się za demograficznie stare, gdy odsetek osób po 60-tym roku życia wynosi 12% społeczeństwa lub odsetek osób po 65-tym roku życia wynosi 8% populacji. 2 Por. J. Wawrzyniak, Oblicza Starości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź 2009, s. 13. 3 Badania CBOS-u z grudnia 2000 r. „Polacy wobec ludzi starszych i własnej starości”

3

Uważam, że już na etapie szkoły podstawowej czy gimnazjum należy zwracać uwagę na tak istotne kwestie i budzić wśród młodzieży świadomość nieuniknionej starości i wrażliwości na potrzeby pokolenia naszych dziadków. „Z niepokojem można stwierdzić, że w całym rozbudowanym systemie szkolnym i wychowaniu obywatelskim młodzieży, problem przygotowania do starości własnej, starości rodziców i dziadków nie jest należycie potraktowany. W szkołach i programach nauczania zbyt małą wagę przywiązuje się do uczenia młodych poszanowania dla ludzi starszych; nie tłumaczy się procesu starzenia się społeczeństwa, ani roli, jaką osoby w podeszłym wieku mogą w nim odegrać.”4 W dzisiejszym świecie powszechny jest kult piękna i młodości, do którego nie pasuje wizerunek starszego człowieka. Stawia się na młodość i entuzjazm, co sprawia, że seniorzy mają świadomość, że są marginalizowaną grupą społeczną. Można śmiało stwierdzić, że doprowadziło to do pojawienia się w naszym kraju zjawiska ageizmu, czyli dyskryminacji ze względu na wiek. Zjawisko to widać przede wszystkim w traktowaniu seniorów przez firmy ubezpieczeniowe, urzędy publiczne, służbę zdrowia, a także w środkach komunikacji miejskiej.

2. Przedstawienie problemu

W drugim kwartale 2005 r. Organizacja Forum

50+

przeprowadziła

badania

„Dyskryminacja ze względu na wiek w oczach ludzi starszych” wśród 1252 osób powyżej 50 roku życia. Zapytano respondentów, gdzie najczęściej osoby starsze narażone są na doświadczanie

gorszego

traktowania

w

związku ze swoim wiekiem. Ponad połowa ankietowanych

wskazała

na

komunikację

miejską. 5

________________________________________ 4

http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia116123/130-jesie-ycia/1436-starosc-wyzwaniem-dlawspolczesnosci-paulina-kocimska.html [dostęp - 15 grudnia 2012] 5 B. Tokarz (red.), Stop dyskryminacji ze względu na wiek, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa 2005, s. 94-95.

4

Również przy okazji takich kampanii, jak ostatnio realizowana przez ZTM „Obywatelu powstań”, można przeczytać na różnych forach komentarze, które świadczą o randze tego problemu. „Wszystko ok, ale babciom i emerytom w godzinach szczytu ja po prostu nie będę ustępował miejsca. Babcie zakupy mogą sobie zrobić w południe, gdy mało osób jeździ komunikacją. Chcą się pchać w największy tłok? Niech stoją... „ „Jak się stało pod krzyżem to nóżki jakoś nie bolały, a teraz to inwalidzi.„ „Dlaczego mam ustępować tzw. seniorom? Oni płacą 40 zł za cały rok, albo w ogóle nie płacą za przejazdy. Za takie pieniądze mogą sobie postać, albo mogą nie jechać.”6

3. Cel pracy i pytania badawcze Celem mojej pracy jest pokazanie postaw osób młodych wobec osób starszych w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie. Trudno byłoby przedstawić stosunek młodzieży do seniorów na wielu płaszczyznach życia społecznego, dlatego też zdecydowałem się skupić na środkach komunikacji miejskiej w Warszawie, po pierwsze ze względu na lepszą dostępność przeprowadzenia badania, a po drugie dlatego, że sami seniorzy wskazują środki komunikacji miejskiej, jako sferę gdzie najczęściej dochodzi do ich gorszego traktowania.

PYTANIA BADAWCZE

1)

Jakie zachowania można zaobserwować u młodzieży, która zdecydowała się nie ustępować miejsca siedzącego osobie starszej w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie w popołudniowych godzinach szczytu?

_______________________________________ 6

http://www.tvnwarszawa.pl/informacje,news,ztm-poucza-obywatelu-powstan,64270.html [dostęp - 15 grudnia 2012]

5

2)

Czy na ustąpienie miejsca siedzącego w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie ma wpływ płeć osoby ustępującej i płeć osoby starszej?

3)

Czy na ustąpienie przez młodzież miejsca siedzącego osobie starszej w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie w popołudniowych godzinach szczytu ma wpływ laska starcza?

4)

Czy na ustąpienie przez młodzież miejsca siedzącego osobie starszej w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie w popołudniowych godzinach szczytu ma wpływ poproszenie przez seniora o to miejsce?

4. Ustalenia terminologiczne W tym rozdziale chciałem przybliżyć definicje najważniejszych pojęć użytych w postawionych przeze mnie pytaniach badawczych.

4.1.

Pojęcie starości / osoba starsza

Pojęcie starości jest trudne do zdefiniowania. Okazuje się, że definicja starości zmienia się wraz z wiekiem respondentów. Badacze z Pew Research Center postawili pytanie o próg starości trzem tysiącom osób w wieku 18 - 65 lat i okazało się, że respondenci w wieku poniżej 30 lat uważają, że starość zaczyna się w po sześćdziesiątce. Co więcej, ponad połowa badanych z tej grupy lokuje wiek starszy już przed tym okresem życia. Natomiast zdaniem tych, którzy skończyli 65 lat, starość rozpoczyna się w wieku lat 74.7 Różne stanowiska, na ten temat mają także sami badacze i znawcy tematu. Za próg starości większość badaczy uznaje wiek 60-ciu lub 65 lat. Czasami też stosuje się to wręcz zamiennie z określeniem wieku poprodukcyjnego – w Polsce – mężczyźni 60, 65 lat, kobiety – 55, 60 lat.8 Jest to społeczna granica starości. Na potrzeby tej pracy przyjmijmy, że osoby starsze to ludzie po 65 roku życia.

___________________________________________________ 7

Por. http://www.zycie.senior.pl/147,0,Definicja-starosci-zmienia-sie-wraz-z-8230-wiekiemrespondentow,6705.html [dostęp – 22 grudnia 2012] 8 Por. B. Szatur – Jaworska, Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Oficyna Wydawnicza ASPRA – JR, Warszawa 2000, s. 35.

6

4.2.

Młodzież

Pojęcie młodzieży, tak samo jak starości, jest pojęciem trudnym do zdefiniowania. Młodzież wg Helmuta Schelskiego jest określeniem stanu przejściowego między dzieciństwem i dorosłością, u Friedrich´a H. Tenbruck´a młodzież traktowana jest jako grupa społeczna, która istnieje tylko dlatego, że jej członków łączy pewna wspólnota zachowań, wartości i świadomości. 9 Przedział wiekowy, w jakim można umieścić młodzież, jest tak różny, jak różne są badania, badacze i organizacje, które posługują się tym terminem. Przykładowo, wg definicji ONZ, młodzież to osoby pomiędzy 15 a 24 rokiem życia. 10 Na potrzeby mojej pracy przyjąłem, że młodzież to uczniowie gimnazjów i liceów. Jednak ze względu na specyfikę przeprowadzanego przeze mnie badania istnieje ryzyko, że postawione przeze mnie granice nie będą zachowane, dlatego też założyłem, że młodzież to osoby, których wygląd wskazuje na taki wiek.

4.3.

Środki komunikacji miejskiej

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 4 Ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym, komunikacja miejska to gminne przewozy pasażerskie wykonywane w granicach administracyjnych miasta […]11 Na potrzeby pracy przyjmijmy, że komunikacja miejska to tramwaje, autobusy i metro.

4.4.

Godziny szczytu

Godziny szczytu to pora nasilenia ruchu. 12 Moje badania przeprowadzane były w popołudniowych godzinach szczytu, tj. 15.30 – 19.00.

4.5.

Laska starcza

Laska to przedmiot służący do podpierania się podczas chodzenia. Współcześnie typowa laska ma formę prostego, zwykle drewnianego kija zakończonego półkolistym uchwytem. 13 Z laski korzystają przede wszystkim osoby starsze, stąd jej potoczna nazwa.

____________________________ 9

http://www.czytelniamedyczna.pl/2708,definicje-terminu-mlodziez-przeglad-koncepcji.html [dostęp - 22 grudnia 2012] 10 http://www.unic.un.org.pl/dla_mlodziezy/ [dostęp - 22 grudnia 2012] 11 Dz. U. 2011 nr 5 poz. 13 12 http://definicja.net/definicja/Godziny+szczytu [dostęp 23 grudnia 2012] 13 http://pl.wikipedia.org/wiki/Laska_(kij) [dostęp 23 grudnia 2012]

7

5. EKSPERYMENT W dniach 18-21.12.2012 r. przeprowadziłem eksperyment, który miał na celu uzyskanie odpowiedzi na postawione przeze mnie pytania badawcze.

5.1.

NA CZYM POLEGAŁO BADANIE

Nie bez problemów, namówiłem mojego wujka (lat 73) i moją ciocię (lat 68) do pomocy w przeprowadzeniu mojego eksperymentu. Zgodnie z planem, w dniach 1821.12.2012 r., w godzinach popołudniowych przez 3-4 godz. jeździliśmy po Warszawie kolejno tramwajami, autobusami i metrem, a ostatniego dnia wszystkimi wymienionymi środkami. Ciocia i wujek mieli wsiadać do danego środka komunikacji miejskiej osobno (jeżeli była taka możliwość, to innymi drzwiami) i podchodzić do pierwszej młodej osoby, która zajmowała miejsce siedzące. Następnie wysiadaliśmy i przesiadaliśmy się albo do drugiego wagonu albo do drugiego pojazdu. Eksperyment zakładał, że ciocia i wujek będą zmieniali swój sposób zachowania i użyją laski. Ja i moja kuzynka, która w ostatniej chwili również zgodziła się mi pomóc, obserwowaliśmy (ja osoby do których podchodził wujek, a ona osoby, do których podchodziła ciocia) i zapisywaliśmy w notesach wszystko, co się działo.

5.2.

GRUPA BADAWCZA

Jak wspomniałem wcześniej, ciocia i wujek mieli za zadanie podchodzić do pierwszej młodej osoby, która zajmowała miejsce siedzące. Codziennie było to pierwszych 15 (x2) młodych osób, które zajmowały miejsca siedzące, napotkanych przez ciocię i wujka po wejściu do danego środka komunikacji miejskiej. Plan zakładał, że przebadam w ten sposób 9 (x2) osób codziennie, ale początkowy wstyd i strach u cioci i wujka przerodziły się w entuzjazm i dobrą zabawę, a także czas, jaki zakładałem, że będzie potrzebny na jedną osobę w praktyce bardzo się skrócił, dlatego też postanowiłem dokonać korekty planu. Uznałem, że zmiana ta wpłynie tylko na korzyść badania ze względu na to, że większa liczba przebadanych osób da mi bardziej wiarygodne wyniki dla całej populacji. Podsumowując, moja grupa badawcza to 60 (x2) przypadkowych młodych osób, które zajmują miejsce siedzące w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie. Uważam, że wybór przypadkowych osób i do tego osób młodych, czyli takich, które są najbardziej związane z badanym zjawiskiem a także duża ich liczba pozwoli dość precyzyjnie odpowiedzieć na postawione pytania. 8

5.3.

CO BADAŁEM

Badanie miało na celu zbadanie zachowań młodych ludzi w stosunku do seniorów w środkach komunikacji miejskiej w Warszawie. Mój eksperyment pozwoli mi odpowiedzieć na postawione pytania badawcze związane z ustępowaniem miejsc siedzących seniorom, ponieważ zmiana zachowań cioci i wujka, a także użycie przez nich laski starczej, wpływała na zmianę zachowań młodzieży. Cztery warianty zachowań cioci i wujka, z którymi spotkały się osoby badane to:  ciocia z wujkiem spokojnie stali (A)  ciocia z wujkiem grzecznie prosili o ustąpienie miejsca (B)  ciocia z wujkiem byli natarczywi: rozpychali się, ciężko wzdychali, sapali (C)  ciocia z wujkiem spokojnie stali, ale podpierali się na lasce (D)

6. Przedstawienie i analiza zebranych informacji

18.12.2012 r. Pierwszego dnia eksperymentu zaczęliśmy od autobusów. Jeździliśmy w okolicach Dworca Gdańskiego, Ronda Radosława i Ronda Starzyńskiego. Zgodnie z założeniami przebadaliśmy po 5 (x2) młodych osób dla każdego z pierwszych trzech kryteriów. Wyniki kryterium A dla autobusów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 2 na 4

Dziewczynki ustąpiły: 1 na 6

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 0

Kobieta kobiecie: 0

Kobieta mężczyźnie: 1

Czytanie:1

Inne: 1 (spanie)

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 2

Zajmowanie się telefonem: 3

9

Kategoria A była najmniej czasochłonna i najłatwiejsza do zrealizowania przez moją ciocię i wujka. Były to najbardziej naturalne warunki, z jakimi przychodzi nam się spotykać na co dzień. Wyniki kryterium B dla autobusów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 4 na 5

Dziewczynki ustąpiły: 4 na 5

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 2

Kobieta kobiecie: 2

Kobieta mężczyźnie: 2

Czytanie:0

Inne: 1 (grzeczna odmowa)

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 1

Zajmowanie się telefonem: 0

Tak jak przewidywałem zachowania z kategorii B to najlepszy sposób postępowania, bo wtedy obie strony są zadowolone. O ile w kategorii A, ciocia z wujkiem mogli tylko podziękować za chęć ustąpienia miejsca, to tu musieli usiąść, skoro sami o ustąpienie im miejsca poprosili. Dlatego też czasochłonność w tej kategorii była dużo większa niż w pierwszej. Wyniki kryterium C dla autobusów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 1 na 4

Dziewczynki ustąpiły: 3 na 6

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 0

Mężczyzna mężczyźnie: 1

Kobieta kobiecie: 2

Kobieta mężczyźnie: 1

Czytanie:1

Inne: 1 (zwrócenie uwagi)

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 2

Zajmowanie się telefonem: 2

10

O ile pierwsze dwa kryteria nie sprawiały żadnych problemów, to z trzecim szło trochę gorzej ze względu na stosunek cioci i wujka do takich praktyk. Jak można było przewidywać spotkało się to z najmniej entuzjastyczną reakcją. Co prawda 4 osoby ustąpiły miejsca, ale było widać u nich niechęć do mojego wujostwa.

19.12.2012 r. Drugiego dnia eksperymentu jeździliśmy tramwajami w okolicach Dworca Gdańskiego, Ronda Radosława i Ronda Starzyńskiego. Zgodnie z założeniami przebadaliśmy po 5 (x2) młodych osób dla każdego z pierwszych trzech kryteriów. Wyniki kryterium A dla tramwajów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 1 z 3

Dziewczynki ustąpiły: 4 z 7

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 0

Mężczyzna mężczyźnie: 1

Kobieta kobiecie: 2

Kobieta mężczyźnie: 2

Czytanie:1

Inne: 1 (rozmowa z inną osobą)

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 2

Zajmowanie się telefonem: 1

Wyniki kryterium B dla tramwajów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 3 na 5

Dziewczynki ustąpiły: 4 na 5

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 1

Mężczyzna mężczyźnie: 2

Kobieta kobiecie: 2

Kobieta mężczyźnie: 2

Czytanie:0

Inne: 3 - grzeczna odmowa – 2 - brak reakcji - 1

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca:

Patrzenie w okno: 0

Zajmowanie się telefonem: 0

11

Wyniki kryterium C dla tramwajów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 3 na 6

Dziewczynki ustąpiły: 1 na 4

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 1

Kobieta kobiecie: 0

Kobieta mężczyźnie: 1

Czytanie:2

Inne: 2 - niegrzeczna wypowiedź

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 1

Zajmowanie się telefonem: 1

20.12.2012 r. Trzeciego dnia eksperymentu jeździliśmy metrem od stacji Dworzec Gdański przeważnie do stacji metra Centrum i z powrotem. Zgodnie z założeniami przebadaliśmy po 5 (x2) młodych osób dla każdego z pierwszych trzech kryteriów. Wyniki kryterium A dla metra Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 3 z 4

Dziewczynki ustąpiły: 3 z 6

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 1

Kobieta kobiecie: 2

Kobieta mężczyźnie: 1

Czytanie:3

Inne: 0

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 0

Zajmowanie się telefonem: 1

12

Wyniki kryterium B dla metra Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 1 z 1

Dziewczynki ustąpiły: 5 z 9

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 1

Mężczyzna mężczyźnie: 0

Kobieta kobiecie: 3

Kobieta mężczyźnie: 2

Czytanie:1

Inne: 3 - grzeczna odmowa – 1 - odpowiedź „nie” - 2

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 0

Zajmowanie się telefonem: 0

Wyniki kryterium C dla metra Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 3 z 5

Dziewczynki ustąpiły: 2 z 5

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 1

Kobieta kobiecie: 0

Kobieta mężczyźnie: 2

Czytanie:1

Inne: 1 (rozmowa z inną osobą)

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 0

Zajmowanie się telefonem: 2

21.12.2012 r. Czwartego dnia eksperymentu jeździliśmy autobusem, tramwajem i metrem na tych samych odcinkach, co w dniach poprzednich. Tego dnia wujek i ciocia zabrali ze sobą laski. W związku z tym, że tylko wujek miał własna, to drugą pożyczyłem od mojej sąsiadki. Zgodnie z założeniami przebadaliśmy po 5 (x2) młodych osób dla kryterium D we wszystkich trzech wymienionych środkach komunikacji miejskiej.

13

Wyniki kryterium D dla autobusów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 4 z 7

Dziewczynki ustąpiły: 2 z 3

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 2

Kobieta kobiecie: 1

Kobieta mężczyźnie: 1

Czytanie:1

Inne: 0

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 1

Zajmowanie się telefonem: 2

W autobusie był jeden przypadek, gdzie nie wiedziałem, jak go zakwalifikować. Miejsce siedzące zajmował chłopiec, myślę, że uczeń I lub II klasy gimnazjum, który nic nie mówiąc po prostu wstał. Do przystanku było jeszcze dość daleko, więc uznałem, że miał on dobre chęci, ale zabrakło śmiałości. W zestawieniu końcowym uznałem to za ustąpienie miejsca. Wyniki kryterium D dla tramwajów Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 5 z 8

Dziewczynki ustąpiły: 1 z 2

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 3

Mężczyzna mężczyźnie: 2

Kobieta kobiecie: 0

Kobieta mężczyźnie: 1

Czytanie:0

Inne: 1 (rozmowa z inną osobą)

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Patrzenie w okno: 2

Zajmowanie się telefonem: 1

14

Wyniki kryterium D dla metra Osób: 10 Ustępowanie miejsca siedzącego: Chłopcy ustąpili: 4 z 6

Dziewczynki ustąpiły: 3 z 4

Kto komu ustąpił miejsca: Mężczyzna kobiecie: 2

Mężczyzna mężczyźnie: 2

Kobieta kobiecie: 1

Kobieta mężczyźnie: 2

Czytanie:3

Inne: 0

Zachowania młodzieży, która nie ustąpiła miejsca: Zajmowanie się telefonem: 0

Patrzenie w okno: 0

Analiza informacji W badaniu wzięło udział 120 młodych osób, w tym 58 chłopców i 62 dziewczyny. Sumując wszystkie kategorie, chłopcy ustępowali miejsca siedzącego częściej niż dziewczyny. Chłopcy najczęściej ustępowali miejsca w metrze (aż 69%), a najrzadziej w autobusach (50%). Dziewczęta w każdym środku komunikacji ustępowały miejsca porównywalnie często (54% – 55%). W porównaniu z chłopcami tylko w autobusach dziewczęta wypadły lepiej. Ogólnie, najczęściej ustępowano miejsca w metrze, a najrzadziej w autobusach. Wydaje mi się, że duże znaczenie ma tu układ miejsc w poszczególnych środkach komunikacji. W autobusie miejsca usytuowane są w dwóch kolumnach parami, w tramwaju w dwóch kolumnach pojedynczo, a w metrze w dwu rzędach, co w dużej mierze utrudnia ignorowanie osoby starszej i ułatwia jej dostrzeżenie i ustąpienie miejsca. KTO CZĘŚCIEJ USTĘPUJE MIEJSC SIEDZĄCYCH W ŚRODKACH KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ

100% 80% 60%

40%

53%

59%

20% 0% DZIEWCZYNKI (62)

CHŁOPCY (58)

15

KTO CZĘŚCIEJ USTĘPUJE MIEJSC SIEDZĄCYCH

W POSZCZEGÓLNYCH ŚRODKACH KOMUNIKACJI MIEJSKI 80% 60% 40%

55%

55%

50%

56%

54%

69%

20%

0% AUTOBUS

TRAMWAJ DZIEWCZYNKI

METRO CHŁOPCY

Na podstawie zebranych informacji można również zauważyć, że płeć osoby starszej nie ma dużego znaczenia. Cioci ustąpiono zaledwie raz więcej niż wujkowi, co przy 60 próbach jest niewielką różnicą (1,66%). Natomiast uwagę zwraca fakt, że chętniej ustępowano płci przeciwnej – chłopcy starszej pani (cioci) - 19 razy; dziewczynki wujkowi – 18 razy. Tak samo równo dziewczynki ustępowały cioci, jak i chłopcy wujkowi, ale to o około 5%-7% rzadziej niż drugiej płci.

KOMU CZĘŚCIEJ USTĘPOWANO MIEJSC SIEDZĄCYCH W ŚRODKACH KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ

100% 80% 60% 40%

57%

55%

20% 0%

KOBIECIE (34 OSOBY)

MĘŻCZYŹNIE (33 OSOBY)

16

O ile płeć osób starszych nie ma większego znaczenia, to duże znaczenie ma ich sposób zachowania. Grzeczne poproszenie o ustąpienie miejsca zdecydowanie przynosi najlepsze rezultaty. Z jednej strony uprzejmość jest zawsze mile widziana i to niezależnie od pokolenia, a z drugiej skierowanie prośby do konkretnej osoby nie daje jej możliwości pozostania obojętnym. W tej kategorii miejsca siedzącego ustąpiło aż 70% młodzieży. W porównaniu z kategorią B, kategoria C, gdzie miejsca ustąpiono w 43% wypada bardzo słabo, chociaż i tak ten wynik przerósł moje oczekiwania, bo takie zachowania (sapanie, rozpychanie) nie są akceptowane. Ten i tak wysoki wynik może wynikać z młodego wieku badanych, którzy nie mieli jeszcze dużo doświadczeń tego typu. W kategorii D, gdzie moja ciocia i wujek podpierali się na laskach, uzyskane rezultaty są stosunkowo dobre (63%), ale uważam, że akurat w tej kategorii powinny być lepsze, ponieważ używanie przez kogoś laski (kuli) świadczy o jakiejś jego dysfunkcji (u osób starszych często są to problemy z utrzymaniem równowagi).

17

JAK USTĘPOWANO MIEJSC SIEDZĄCYCH W POSZCZEGÓLNYCH KATEGORIACH WE WSZYSTKICH ŚRODKACH KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ (W LICZBACH) 8

8

6

7

4

2

5

6

7

6 4

3

4

6

5

6

0 Kategoria A (14 osób)

Kategoria B (21 osób) AUTOBUS

Kategoria C (13 osób) TRAMWAJ

Kategoria D (19 osób)

METRO

JAK USTĘPOWANO MIEJSC SIEDZĄCYCH W POSZCZEGÓLNYCH KATEGORIACH (W PROCENTACH) 70%

70%

60%

63%

50% 40%

47%

43%

30%

20% 10%

0% Kategoria A (14 osób)

Kategoria B (21 osób)

Kategoria C (13 osób)

Kategoria D (19 osób)

Kiedy młody człowiek zdecyduje się nie ustępować miejsca osobie starszej, to przeważnie w tym czasie czymś się zajmuje, najczęściej jest to coś do czytania (27%) lub telefon (25%), a jeżeli nie ma nic „pod ręką” to patrzy w okno (21%). Metro sprzyja przede wszystkim czytaniu - 53% badanych zajmowała się właśnie czytaniem. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że w metrze zostało wyeliminowane patrzenie w okno. Myślę, że wynika to z położenia siedzeń w tym środku komunikacji. Być może dlatego też w metrze, po wyeliminowaniu okna, najwięcej osób ustępuje miejsce siedzące. Kategoria badania, oprócz kategorii B, też nie miała większego wpływu na zajęcia młodych ludzi. Specyfika kategorii B, jak pisałem wcześniej, czyli skierowanie prośby do konkretnej osoby nie daje jej możliwości pozostania obojętnym. W tym przypadku patrzenie w okno, czytanie czy zabawa telefonem zostały zredukowane do minimum. W tej kategorii osoby, które nie ustąpiły miejsca najczęściej grzecznie odmawiały. 18

CZYM ZAJMUJE SIĘ MŁODZIEŻ KIEDY NIE USTĄPI MIEJSCA SIEDZĄCEGO OSOBIE STARSZEJ W POSZCZEGÓLNYCH ŚRODKACH KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ 53%

60% 50% 40%

39%

37% 32%

30%

28% 20%

17% 17%

16% 16%

20%

27%

10%

0%

0% AUTOBUS

TRAMWAJ

PATRZENIE W OKNO

METRO

ZAJMOWANIE SIĘ TELEFONEM

CZYTANIE

INNE

CZYM ZAJMUJE SIĘ MŁODZIEŻ KIEDY NIE USTĄPI MIEJSCA SIEDZĄCEGO OSOBIE STARSZEJ

30% 25%

27%

27%

25% 21%

20% 15% 10% 5% 0% PATRZENIE W OKNO

ZAJMOWANIE SIĘ TELEFONEM

CZYTANIE

INNE

CZYM ZAJMUJE SIĘ MŁODZIEŻ KIEDY NIE USTĄPI MIEJSCA SIEDZĄCEGO OSOBIE STARSZEJ W POSZCZEGÓLNYCH KATEGORIACH

78% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

25%

31%

31% 31%

13%

36% 25%25% 27%27%

19% 11%

11%

9%

0% Kategoria A PATRZENIE W OKNO

Kategoria B

Kategoria C

ZAJMOWANIE SIĘ TELEFONEM

Kategoria D CZYTANIE

INNE

19

7. Odpowiedzi na pytania badawcze

Pytanie badawcze nr 1 Młodzież, która zdecydowała się nie ustępować miejsca osobie starszej najczęściej zajmuje się czytaniem lub telefonem komórkowym. W tramwajach i autobusach trzecią najczęstszą czynnością jest patrzenie się w okno. W metrze ta czynność została wyeliminowana, najprawdopodobniej przez układ siedzeń i jazdę pod ziemią.

Pytanie badawcze nr 2 Płeć osoby starszej nie ma żadnego wpływu na to czy zostanie jej ustąpione miejsce siedzące (57% - u kobiet, 55% u mężczyzn). Ma jednak dość duże znaczenie płeć ustępującego chłopcy ustępowali 6% częściej niż dziewczynki.

Pytanie badawcze nr 3 Laska używana przez osobę starszą ma bardzo duży wpływ na to, czy zostanie jej ustąpione miejsce. Spokojnie stojącym osobom bez laski młodzi ludzie ustępują o 16% rzadziej niż tym z laską (47% - bez laski, 63% - z laską).

Pytanie badawcze nr 4 Poproszenie przez osobę starszą o ustąpienie miejsca ma ogromny wpływ na to, czy zostanie jej to miejsce ustąpione. Spokojnie stojącym osobom starszym młodzi ludzie ustępują o 23% rzadziej niż tym, którzy o nie poproszą (47% - spokojne stanie, 70% - poproszenie).

20

8. Zakończenie Praca nad tym projektem zdecydowanie pogłębiła moją wiedzę na temat relacji międzypokoleniowych. Problem nieustępowania miejsc osobom starszym niewątpliwie nie świadczy dobrze o naszym pokoleniu. Mało kto w wieku młodzieńczym zastanawia się dlaczego to miejsce siedzące powinno się ustąpić. Myślę, że już na etapie szkoły podstawowej czy gimnazjum należy zwracać uwagę na tak istotne kwestie i budzić wśród młodzieży świadomość nieuniknionej starości i wrażliwości na potrzeby pokolenia naszych dziadków. Projekt ten zrobiłem na Konkurs Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej, ale wiedza, którą dzięki niej zdobyłem i wiele przemyśleń, jakie poczyniłem przy okazji tej pracy na pewno przyda mi się w życiu.

21

BIBLIGRAFIA

Literatura fachowa: 1. Szatur – Jaworska B., Ludzie starzy i starość w polityce społecznej, Oficyna Wydawnicza ASPRA – JR, Warszawa 2000. 2. Tokarz B. (red.), Stop dyskryminacji ze względu na wiek, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa 2005. 3. Wawrzyniak J., Oblicza Starości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły HumanistycznoEkonomicznej w Łodzi, Łódź 2009.

Strony internetowe: 1. http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia116123/130-jesie-ycia/1436-staroscwyzwaniem-dla-wspolczesnosci-paulina-kocimska.html [dostęp - 15 grudnia 2012] 2. http://www.tvnwarszawa.pl/informacje,news,ztm-poucza-obywatelupowstan,64270.html [dostęp - 15 grudnia 2012] 3. http://www.zycie.senior.pl/147,0,Definicja-starosci-zmienia-sie-wraz-z-8230wiekiem-respondentow,6705.html [dostęp – 22 grudnia 2012] 4. http://www.czytelniamedyczna.pl/2708,definicje-terminu-mlodziez-przegladkoncepcji.html [dostęp - 22 grudnia 2012] 5. http://www.unic.un.org.pl/dla_mlodziezy/ [dostęp - 22 grudnia 2012] 6. http://definicja.net/definicja/Godziny+szczytu [dostęp 23 grudnia 2012] 7. http://pl.wikipedia.org/wiki/Laska_(kij) [dostęp 23 grudnia 2012]

Inne: 1. Badania CBOS-u z grudnia 2000 r. „Polacy wobec ludzi starszych i własnej starości” 2. Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym [Dz. U. 2011 nr 5 poz. 13]

22