Wykład 4

R.T.T Forman, D. Sperling, J. Bissonette, A.P. Clevenger, C. Cutshall, V. Dale, L. Fahrig, R. France, C. Goldman, K. Heanue, J. Jones, F. Swanson, T. Turrentine, T. Winter

Mapy Polski

Rozwój dróg 

 



Drogi ekspresowe i autostrady są priorytetem rozwoju gospodarczego Polski Budowa przejść dla zwierząt Szerszy kontekst: hydrologia, erozja, transport rumowiska Wielowątkowość = liczny zespół ekspertów

Pobocza 

Perspektywa kierowcy



Perspektywa pasażera



 

Rząd niskich, drobnych roślin w granicach od 0,5 do 1 metra od skraju drogi. Zróżnicowane, różnobarwne pobocze. Płaty dzikich kwiatów, wyraźnie oddzielone, obejmujące jeden lub dwa gatunki w czasie kwitnienia.

Czytanie pobocza

Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza

Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza

Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza

Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza

Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza 





Podłużne zagłębienia na zewnętrznej części pobocza. W otoczeniu drogi intensywnie uprawiane pola lub tereny zabudowane. Wybujały wzrost roślin w pobliżu drogi w suchym krajobrazie.

Typy roślin/sukcesja 

Gatunki generalistyczne niż wyspecjalizowane



Gatunki intodukowane, egzotyczne, obce



Naturalne zbiorowiska



Pasy gołej ziemi



Erozja



Drobne rozety tuż nad powierzchnią gleby



Zmiana zróżnicowania liczby gatunków wraz z upływem czasu



Pojawienie się gatunków wieloletnich



Zmiana tempa sukcesji w poszczególnych jej stadiach

Zwierzęta w sukcesji Roznoszenie nasion Zapylanie kwiatów Zgryzanie roślin Gatunki „smaczne wyjadane” wybiórczo Efekty sukcesji – liczba gatunków na poboczach

Gatunki rodzime i obce

Ryc. Różnorodność rodzimych i nierodzimych gatunków roślin w habitatach pasa drogowego. Gatunki rzadkie = odnotowane jednorazowo; W oparciu o Ullmann et al. (1998).

Zdolność do rozprzestrzeniania

Ryc. 1.4. Pochodzenie siewek i gatunków roślin pobranych z miejskiej myjni samochodowej w Canberze, w Australii. Nasiona pobierano z przefiltrowanej wody spływającej z myjni przez 26 miesięcy i następnie sadzono w glebie szkółki. Siewki rejestrowano w tym okresie oraz przez 9 późniejszych miesięcy. Według Wace (1977), zmienione.

Zwierzęta na poboczach Pobocza w wielkiej Brytanii: zamieszkuje od 20 do 50 gatunków (40%) brytyjskiej fauny ssaków; również 20% z 200 gatunków ptaków, 100% z 6 gatunków węży, 83% z 6 gatunków płazów, 42% z 60 gatunków motyli i 32% z 25 gatunków trzmieli

Z:Forman et al. 2003

Utrzymanie poboczy • Zmniejszyć koszty. • Zwiększyć do maksimum bezpieczeństwo użytkowników samochodów. • Poprawić jakość widzenia, przy utrzymaniu korzyści ekologicznych. • Zmniejszyć erozję i spływ rumowiska. • Kontrolować gatunki nierodzime.

Utrzymanie poboczy • Sprzyjać bioróżnorodności. • Sprzyjać wysokim zagęszczeniom dzikich zwierząt i redukować efekt bariery, aby pomoc zwierzętom w przekraczaniu drogi. • Zmniejszyć zagęszczenia dzikich zwierząt i potęgować efekt bariery, aby zmniejszyć liczbę zwierząt zabitych na drodze i ilość wypadków z udziałem zwierząt. • Ustanowić szeroki wachlarz celów społecznych.

Śmiertelność zwierząt na drogach Różne metody szacowanie Potencjalne zaniżanie udziału małych zwierząt Stały wzrost śmiertelności – przyczyny Potencjalne źródła śmiertelności Natężenie zjawiska Znaczenie zjawiska

Czynniki wpływające na śmiertelność 1 Wpływ otoczenia (drogi, ruchu drogowego, krajobrazu); 2 Zachowanie danego gatunku i jego ekologia

Ryc. Cechy charakterystyczne narażające gatunek na trzy podstawowe typy oddziaływania dróg. Z: Forman et al. 2003

Zmiana ilości/jakości siedlisk Utrata siedlisk Obniżona jakość siedliska Podwyższona jakość siedliska

Ryc. Utrata siedlisk wnętrza lasu w rezultacie budowy drogi i zabudowy zwartej. Ciemne zacieniowanie = wnętrze lasu, jasne zacieniowanie = obszar skraju lasu, białe = zabudowa. Powierzchnia biała jest równa na obu rycinach. (a) Drogi w lesie, gdzie zachowane pozostaje 66% pierwotnego siedliska wnętrza lasu, podzielone na 5 osobnych części; (b) Zwarta zabudowa w lesie, gdzie zachowane pozostaje 84% pierwotnego siedliska wnętrza lasu w postaci jednego, dużego i ciągłego obszaru. Z:Forman 2003

Oddziaływanie na spójność krajobrazu Spójność krajobrazu jest pojęciem określającym, w jakim stopniu krajobraz ułatwia przemieszczanie się zwierząt oraz innego rodzaju przepływy ekologiczne.

Oddziaływanie na spójność krajobrazu

Ryc. Oddziaływania sieci drogowej na osobniki i populacje dzikich zwierząt. Z: Forman et al. 2003

Oddziaływania dróg Efekty skumulowane: gęstość dróg

Ryc. Cztery rodzaje ekologicznego oddziaływania dróg na populacje zwierząt oraz opóźnienie czasowe efektu skumulowanego. Cztery następujące po sobie, ale pokrywające się częściowo oddziaływania drogi są oznaczone zacienieniem. Po opóźnieniu czasowym liczebność populacji jest zwykle mniejsza i wykazuje relatywnie większe fluktuacje w czasie. Z: Forman et al. 2003

Podsumowując Planiści i budowniczowie dróg oraz działacze ekologiczni powinni brać pod uwagę szeroki pas krajobrazu, a nie tylko wąski, jednowymiarowy korytarz drogowy. Śmiertelność zwierząt na drogach zależy od związków pomiędzy zachowaniem kierowcy, zwyczajami zwierzęcia w czasie przemieszczeń, strukturą drogi oraz strukturą otaczającego krajobrazu. Aby populacje zwierząt były żywotne i miały perspektywę długiej egzystencji, zwierzęta muszą mieć możliwość przemieszczania się w krajobrazie, przemieszczania pomiędzy populacjami, rozprzestrzeniania się bez ograniczeń i możliwości powtórnej kolonizacji utraconych miejsc. Skutki oddziaływania śmiertelności drogowej na populacje dzikich zwierząt są widoczne w jedno lub dwa pokolenia po powstaniu drogi, podczas gdy skutki oddziaływania drogi jako bariery będą prawdopodobnie możliwe do zaobserwowania po upływie kilku pokoleń dzikich zwierząt.

Łagodzenie skutków oddziaływania dróg Zmniejszenie liczby wypadków: ogrodzenia, przejścia dla zwierząt. Zwiększanie świadomości kierowców. Zmniejszanie atrakcyjności poboczy, nasadzenia/usuwanie roślin. Zmniejszenie prędkości (55km/h). Poprawa pola widzenia kierowców. Ograniczanie ruchu kołowego w krytycznych momentach

Ryc. Skuteczne przejście dolne pod wielopasmową autostradą, przeznaczone dla dużych drapieżników i roślinożerców. Duży prześwit otwierający widok na roślinność po drugiej stronie. Przejście ma 11 m (39 stóp) szerokości, 3 m wysokości i 40 m długości (od jednej krawędzi autostrady do drugiej) i usytuowane jest pod czteropasmową autostradą. Zdjęcie A.P. Clevenger

Z: Forman et al. 2003

Z: Forman et al. 2003