CENAZE H‹ZMETLER‹ REHBER‹

A

D‹YANET ‹LER‹ BAKANLII YAYINLARI

Diyanet ‹leri Bakanl›¤› Yay›nlar› / 714 Cep Kitaplar› / 76

Proje Din Hizmetleri Dairesi Bakanl›¤› Grafik&Tasar›m Hasan Y›ld›r›m Tashih Ömer ÇET‹NKAYA Din ‹leri Yüksek Kurulu Karar› 21.02.2008 /16

2008-06-Y-0003-714 ISBN: 978-975-19-4265-4 Bask› Ostim Meslekî E¤itim Merkezi Müdürlü¤ü Tel: (0.312) 354 34 55 © Diyanet ‹leri Bakanl›¤› ‹letiim Din Hizmetleri Dairesi Bakanl›¤› Eskiehir Yolu 9. km. Çankaya/ ANKARA Tel: (0.312) 295 81 10 Fax: (0.312) 284 60 36 e-posta: [email protected]

CENAZE H‹ZMETLER‹ REHBER‹

ANKARA - 2008

Q

4

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Vatandalar›m›z›n her yerden ücretsiz olarak aray›p cenaze hizmetleri ile ilgili yard›m alacaklar› telefon numaras›: Alo 188 Cenaze

‹Ç‹NDEK‹LER SUNU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 G‹R‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 I. BÖLÜM CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ D‹N‹ ‹LEMLER 1- CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ TER‹MLER . . . . . . . . . . . .19 2- ÖLÜM ANI

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

3- ÖLÜM ESNASINDA YAPILACAK ‹LEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 4- ÖLÜM HABER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 5- ÖLÜM SONRASINDA YAPILACAK ‹LEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 6- CENAZEN‹N TEÇH‹Z VE TEKF‹N ‹LEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

a. Ölünün Y›kanmas› . . . . . . . . . . . . . . . .26 b. Ölünün Kefenlenmesi . . . . . . . . . . . . . .30 7- CENAZE NAMAZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

a. Cenaze Namaz›n›n K›l›n›› . . . . . . . . . . .33 b. Kimlerin Cenaze Namaz› K›l›n›r? . . . . . .36 c. Cenaze Namaz› ‹le ‹lgili Baz› Meseleler . .37 8- CENAZE MERAS‹M‹NDE D‹KKAT ED‹LMES‹ GEREKEN HUSUSLAR . . . . . . . . . . . .40

a. Cenazeye Sayg› Gösterilmelidir . . . . . . .41 b. Cenaze Merasiminde Baz› Temel Kurallara Riayet Edilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 c. Cenaze ‹çin Faydal› Olabilecek Aktivitelere Yer Verilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 d. Alk›, Cenaze Merasiminde Bulunmas› Gereken Sükuneti Bozmaktad›r . . . . . . . . .44 e. Cenaze Namaz›n›n K›l›nmas› Tevik Edilmelidir . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45

f. Cenaze Namaz›nda Tertip ve Kad›nlar›n Konumuna Dikkat Edilmelidir . . . . . . . . . .46 9- CENAZEN‹N KABRE TAINMASI VE DEF‹N ‹LEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

a. Cenazenin Kabre Ta›nmas› . . . . . . . . . .47 b. Defin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 10- KUR'AN-I KER‹M OKUMA ve TELK‹N . . . . . . .51

a. Kur’an-› Kerim Okuma . . . . . . . . . . . . .51 b. Telkin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 11- ISKAT VE DEV‹R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 12- CENAZE YAKINLARINA KARI GÖREVLER‹M‹Z: TAZ‹YE/BASALII . . . . . . . .58 13- KAB‹R Z‹YARET‹ VE ADABI . . . . . . . . . . . . .59

a. Kabir Ziyareti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 b. Ziyaret Adab› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 14- KAB‹R Z‹YARET‹NDE OKUNACAK SURE VE DUALAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 15- KABR‹N YAPIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 16- MEZAR TAINA FOTORAF YAPITIRMAK .62 17- MEZARLIKLARIN BAKIMI . . . . . . . . . . . . . . .62

II. BÖLÜM CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ ‹DAR‹ ‹LEMLER 1- BELED‹YELERCE YAPILAN ‹LEMLER . . . . . . .65 2- CENAZE SAH‹B‹N‹N YAPACAI ‹LEMLER . . .68 3- CENAZELER‹N DEF‹N ‹LEMLER‹ . . . . . . . . . .72

a. Cenaze Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . .72 b. Cenaze arac› temini ve ücretler . . . . . . .72 4- MEZAR YER‹ TAHS‹S‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73 5- CENAZELER‹N NAKL‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

6- MEZARLIKLARIN BAKIMI, TEM‹ZL‹‹, ÇEVRE DÜZENLEMES‹ VE MUHAFAZASI . . . . . .76 7- SALIK BAKANLIINCA YAPILAN ‹LEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77

1- Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 2- Defin Ruhsat›n›n Düzenlenmesi . . . . . . . .79 3- Ölü Defin Ruhsatlar› Hakk›ndaki 2000/41 Say›l› Genelge . . . . . . . . . . . . . . .80 4- Mezarl›klarda Bulunmas› Gereken Özellikler73 5- Ölüm ve Organ Nakli . . . . . . . . . . . . . . .86 a. Ölüm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86 b. Organ nakli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86 III. BÖLÜM YURT DII CENAZE ‹LEMLER‹ 1- BERL‹N BÜYÜKELÇ‹L‹‹ . . . . . . . . . . . . . . . .95

a. Almanya’da Genel Durum . . . . . . . . . .95 b. Ölüm An›nda Yap›lmas› Gerekenler . . . .97 c. ‹lemler ‹çin Gerekli Belgeler . . . . . . . . .98 d. Alman Makamlar›nda ve Belediyelerdeki ‹lemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 e. Türkiye Bakonsolosluklar›nca Yap›lmas› Gereken ‹ ve ‹lemler . . . . . . .100 f. Almanya’daki Dini ‹lemler . . . . . . . . . .103 g. Cenazenin Türkiye’ye Nakli . . . . . . . . .103 h. Almanya’daki Mezarl›klar . . . . . . . . . . .104 i. Mezar Çeitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 k. Cenazenin Defnedilmesinden Sonra Cenaze Yak›nlar› Taraf›ndan Yap›lmas› Gerekenler .106 l. Türkiye’de Yap›lmas› Gereken ‹lemler . . .106 m. Almanya’da Yap›lmas› Gereken ‹lemler .106

2- WASH‹NGTON BÜYÜKELÇ‹L‹‹ . . . . . . . . . . . .107

a. Cenazenin ABD’de Defnedilmesi Hâlinde Gereken Bilgi ve Belgeler . . . . . . . . . . . . . .107 b. Cenazenin Ülke D››na Ç›kmas› Durumunda Gereken Belgeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108 3- KANBERRA BÜYÜKELÇ‹L‹‹ . . . . . . . . . . . . .109

1. Avustralya Makamlar›nca Yap›lan ‹lemler . .109 2- Bakonsolosluklar›m›zca Yap›lan ‹lemler . . .109 4- R‹YAD BÜYÜKELÇ‹L‹‹ . . . . . . . . . . . . . . . . .111

a. Vekaletname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 b. T›bbî Rapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112 c. Ölüm Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112 d. Polis Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 e. Adli Rapor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 f. Emirlik Müsaadesi . . . . . . . . . . . . . . . . .113 g. Defin ‹zni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 h. Tahnit Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113 i. Konsolosuk ubesi/ Bakonsoloslu¤a Son Aamada ‹braz Edilmesi Zorunlu Olan Belgeler 113 k. Gerekli Telefonlar . . . . . . . . . . . . . . . .115 IV. BÖLÜM EH‹TL‹K 1- ehit Kavram›n›n Tan›m› . . . . . . . . . . . . .117 2- ehit Cenaze Törenleri . . . . . . . . . . . . . . .119 3- ehitlikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

V. BÖLÜM HUKUK‹ ‹LEMLER 1- OTOPS‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123

a. Tan›m› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Otopsi Nerede, Niçin ve Nas›l Yap›l›r? . . c. Otopsi ‹çin Mezar Aç›lmas› (Feth-i Kabir) d. Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.123 .123 .126 .126

2- NÜFUS ‹LEMLER‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127 3- VERASET ‹LAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

EKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Ek-1: Taziyede Yap›lacak Örnek Konuma Metni131 Ek-2: Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örne¤i . . . . .133 Ek-3: Ölüm Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 Ek-4: Ücretsiz Defin Talebi Dilekçesi . . . . . . . .135 Ek-5: Cenaze Bilgi Formu . . . . . . . . . . . . . . .136 Ek-6: ehir Mezarl›¤› Defin Ücret ‹rsaliyesi . . . .137 Ek-7: Sa¤l›k Müdürlü¤ü Cenaze Kay›t Belgesi . .138 Ek-8: Defin Ruhsat› . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139 Ek-9: Savc›l›k Ölüm Nedeni Tespit Talep Dilekçesi Örne¤i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141 Ek-10: Cenaze Nakil ve Tabut Mühürleme ‹zin Dilekçesi Örne¤i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142 Ek-11: ‹çileri Bakanl›¤› Mernis Ölüm Formu . .143 Ek-12: Cenaze Nakil ‹zin Dilekçesi Örne¤i . . . .144 Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144

SUNU Günümüzde toplumlar h›zl› bir de¤iim geçirmekte ve bu de¤iim süreci hayat›n bütün alanlar›n› etkisi alt›na almaktad›r. De¤ien dünyada insanlar›n yaam alanlar›yla birlikte, ihtiyaçlar› ve ihtiyaçlar›n› giderme biçimleri de de¤iime u¤ramaktad›r. Geçmi dönemlerde insanlar, ihtiyaçlar›n› büyük ölçüde ikili diyaloglar›n egemen oldu¤u, sosyal hareketliliklerin az yaand›¤›, birbirlerini tan›yan kimselerin kurdu¤u küçük ölçekli sosyal dayan›ma birimleriyle gideriyorlard›. Nitekim sanayileme ile birlikte köyden kente, ülkeleraras› ve hatta k›talararas› yap›lan göçler sebebiyle hayat artlar›nda büyük de¤iimler meydana geldi. ‹çinde yaad›¤›m›z bilgi ça¤›nda ise, iletiim alan›nda yaanan h›zl› gelimeler, birey ve toplum hayat›n› bir yönüyle kolaylat›r›rken, baz› aç›lardan da bireyin üstesinden gelemeyece¤i ölçüde hayat artlar›nda zorluklara neden olmutur. Memleketinden uzak ehir ve ülkelerde yaayan insanlar, kalabal›klar içinde yaln›zl›¤› yaamaya balam›, böylece ihtiyaçlar›n› tek ba›na kar›layamaz duruma gelmitir. Bu aamada söz konusu ihtiyaçlar, devletin birbiriyle koordineli olarak çal›an ilgili kurumlar› ve yerel yönetimler taraf›ndan kar›lanmaktad›r. Cenaze Hizmetleri Rehberi de bunun en somut örneklerinden biridir. Vatan-

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

dalar›m›zdan gelen yo¤un talepler neticesi, cenaze hizmetleri konusunda sistematik bir bilgilendirmeye ihtiyaç oldu¤u düüncesiyle böyle bir rehberin haz›rlanmas›na karar verilmitir. Rehberin dinî boyutu Bakanl›¤›m›z Din ‹leri Yüksek Kurulu’nca haz›rlanm› olup ana hatlar›yla bir cenaze için bilinmesi gereken temel dinî bilgilere yer verilmitir. Belediyeler taraf›ndan haz›rlanan idarî k›s›mda ise bir cenaze için yerel yönetimlerin neler yapmas› gerekti¤i ve bu durumda halk›m›z›n düzenli bir hizmet alabilmesi için nas›l bir yol takip etmesi gerekti¤ine dair bilgiler yer alm›t›r. Bir cenazeye ilikin olarak Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n verece¤i hizmetlerin özetle anlat›ld›¤› bölüm, Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n ilgili birimleri taraf›ndan düzenlenmitir. Yurtd››nda yaayan vatandalar›m›z›n cenazelerini gerek bulunduklar› yerlerde defnedebilmeleri, gerekse ülkemize getirmeleri konusunda nas›l bir prosedür takip etmeleri gerekti¤i ile ilgili bilgiler D›ileri Bakanl›¤› taraf›ndan haz›rlanm›t›r. Yüce dinimizin temel kaynaklar›nda önemle vurgulanan ve anl› tarihimizde pratikte büyük bir önemi haiz olan ehitlik konusu, rehberimizde Genel Kurmay Bakanl›¤›’n›n katk›lar›yla yerini alm›t›r. Rehberimizin otopsi ve nüfus ilemlerini ihtiva eden hukukî boyutu da, Adalet Bakanl›¤›’n›n katk›lar›yla haz›rlanm›t›r.

13

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Belirtilen kurum ve kurululardan gelen bilgiler, Diyanet ‹leri Bakanl›¤› Din Hizmetleri Dairesi Bakanl›¤›’nca düzenlenerek bir rehber haline getirilmitir. Rehberin sonuna, halk›m›z›n yak›nlar›n› son yolculuklar›na en iyi ekilde u¤urlamalar›n› sa¤lamak amac›yla birçok aç›dan ilerini kolaylat›raca¤› düünülen bilgi, belge, dilekçe örne¤i gibi bir tak›m ekler konulmutur. Söz konusu eklerin, cenaze hizmetlerinde verimlili¤i artt›raca¤› ve ilerin daha sa¤l›kl› ve süratli yürümesine katk› sa¤layaca¤› düünülmektedir. “Cenaze Hizmetleri Rehberi”, adl› elinizdeki bu kitapç›k, birden fazla kurumun, kendi birimlerini ilgilendiren boyutuyla, cenaze hizmetleri gibi toplumsal bir görevin icras›na birlikte katk› sa¤layarak, günümüzde giderek önem kazanan kurumlar aras› bir çal›ma anlay››yla, Diyanet ‹leri Bakanl›¤› Din Hizmetleri Dairesi’nin koordinatörlü¤ünde haz›rlanm›t›r. Burada rehbere katk› sa¤layan kurum ve kurulular›n k›ymetli temsilcileri ile eme¤i geçenlere teekkür ediyoruz. Vatandalar›m›z›n hayat›n önemli bir olgusu olan ölüm ve cenaze ile ilgili ilemler konusunda ayd›nlat›lmas›na katk› sa¤layaca¤› düünülerek haz›rlanan bu rehberin, faydal› olmas›n› ümit ediyoruz. D‹YANET ‹LER‹ BAKANLII

14

G‹R‹ Hayat›n, çocukluk, gençlik, olgunluk ve ihtiyarl›k gibi aamalar›n› yaayan insanlar, kendilerine takdir edilen ömür sona erdi¤inde, ahirete göç etmektedir. “Her nefis ölümü tadacakt›r…” (Âl-i ‹mran, 3/185) ayeti bu gerçe¤i aç›kça ifade etmektedir. Bu konuda insanlar aras›ndaki en belirgin fark, sadece dünya misafirhanesinde ikamet müddetinin azl›k veya çoklu¤u konusundad›r. Sonuç itibariyle dünyada insanlara verilen hayat süresi ne kadar uzun olursa olsun, insan ömrü s›n›rl› sürelerle kay›tl›d›r. Saatin saniye göstergesinin her vuruu, bu süreden bir parça koparmaktad›r. Att›¤›m›z her ad›mla ölüme do¤ru yol almaktay›z. Ald›¤›m›z her nefes, teneffüs etmemiz gereken nefes say›s›n› azaltmaktad›r. Ölüm insanlar için mukadder oldu¤una göre, dinlerin ölüme bak›› ve insan›n ölüm kar›s›ndaki tavr› önem kazanmaktad›r.

16

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

‹lahi ve ilahi olmayan bütün dinler, insan›n mahiyeti ve sorumluluklar› üzerinde durmutur. Dinler, hitap ettikleri toplumlar›n medeni ve fikrî seviyesine uygun hükümler ortaya koymu ve onlara uygun inanç esaslar› getirmitir. Bilindi¤i gibi ‹slam inanc›n›n alt› temel esas›ndan biri, ölüm sonras› yeniden dirilie ve ahiret hayat›na inanmakt›r. Buna göre insanlar vefat ettiklerinde, önce kabirde sorguya çekilecektir. Kii, dünya hayat›ndaki iman ve amellerine göre kendisine yöneltilen sorulara cevap verecektir. K›yametin kopmas›ndan sonra yeniden dirilie kadar berzah âleminde kal›nacakt›r. Burada insanlar, dünyadaki yap›p ettiklerine göre muamele görecektir. K›yamet, hair, muhasebe, mizan, s›rat eklinde devam edecek olan ölüm ötesi hayat, kiinin dünyadaki eylemlerine göre cehennem veya cennet ile son bulacakt›r. Dini inanc›m›za göre Allah’a kar› görev ve sorumluluklar›n› yerine getiren ve kul haklar›na riayet eden bir mümin ölümden korkmaz. Çünkü ölüm, dostun Dost’a kavumas›, müminin ebedi mutlulu¤a erimesidir. Allah’a kar› sevgi ve sayg›s› olmayan, yarat›lm›lara efkat ve merhamet göstermeyenler için elbette ölümle beraber kabir hayat› ve ahiretin s›k›nt›lar› balayacakt›r.

17

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Ölüm olgusu kar›s›nda yap›lmas› gereken en önemli ey, Yüce Rabbimizin sevgisini kazanacak salih ameller ileyerek yaamakt›r. Nitekim “(Allah), hanginizin daha güzel amel yapaca¤›n› s›namak için ölümü ve hayat› yaratand›r. O, mutlak güç sahibidir, çok ba¤›layand›r.” (Mülk, 67/2) ayetinde, hayat›n ve ölümün yarat›l› gayesi bildirilmektedir. Bu hakikate iman edildi¤i takdirde, ölüm korkulacak bir olgu olmaktan ç›kar ve büyük bir mutlulukla Allah’a kavumaya vesile olacak bir yolculu¤a dönüür. Her gelecek yak›nd›r. Ölüm bizlere uzak gibi görünse de asl›nda her an bizimledir. ‹nsan›n ne zaman, nerede ve nas›l ölece¤i bilinmedi¤ine göre, kii her an ölüme haz›r olmal›d›r. Kur’an-› Kerim’de s›k s›k dünya hayat›n›n geçicili¤ine iaret edilmektedir. “Dünya hayat› ancak bir oyun ve e¤lencedir. Elbette ki ahiret yurdu Allah’a kar› gelmekten sak›nanlar için daha hay›rl›d›r. Hala ak›llanmayacak m›s›n›z?” (En’am, 6/32) ayetinde, Allah’a derin sayg› duyan müminlere/Müslümanlara, as›l ebedi yurdun ahiret oldu¤u aç›kça hat›rlat›lmaktad›r. Böylesi bir uurla hareket edebilen bir Müslüman›n, ahiret yurdunu unutmas› düünülemez. “Nereden geldik ve nereye gidiyoruz?” sorula-

18

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

r›n› kendine soran, düünen ve tefekkür eden her Müslüman dünyada onurlu bir ekilde yaarken ahiret hayat› için de haz›rl›k yapmal›d›r. üphesiz günah ile yüz yüze olan insan, her f›rsatta Yüce Mevla’dan tevbe ve ba¤›lanma talep etmelidir. Çünkü kii, ba¤›lanmaya vesile oluturdu¤u ve samimi bir tevbe yapt›¤› sürece Cenab-› Hakk’›n engin rahmetinden istifade edebilece¤inin fark›nda olmal›d›r. Sonuç itibariyle insan için önemli olan, kendisine verilen zaman dilimini ahiret hayat›nda kazançl› ç›kacak ekilde de¤erlendirmektir. Bu durum, hayat›n dünya için de en yararl› ekilde de¤erlendirilmesi anlam›na gelmektedir.

19

I. BÖLÜM

g g

CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ D‹N‹ ‹LEMLER

Vefat eden insanlar, ölüm ötesi hayata balamaktad›r. Geride kalanlar›n, vefat eden yak›nlar›na ve din kardelerine kar›, -özellikle ‹slam Dini’nin getirdi¤i esaslar›n ve ‹slam kültürünün etkisiyle oluan-, baz› sorumluluklar› vard›r. Burada söz konusu sorumluluklardan söz edilecektir. Önce cenaze ile ilgili belli bal› terimlere gözatal›m: 1. CENAZE ‹LG‹L‹ TER‹MLER Muhtazar: Son nefesine yaklam› ve ölmek üzere olan kii. Meyyit: Son nefesini vererek ruhunu teslim etmi kii. Meyyit kelimesinin kad›nlar için kullan›m› meyyite, ço¤ulu da emvât’t›r.

20

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Teçhiz: Ölen kii için genel olarak yap›lmas› gereken haz›rl›klar. Uygun bir y›kama yerinin bulunmas›, y›kama esnas›nda kullan›lacak malzemelerin temin edilmesi, kabrin kaz›lmas›, nakil ve benzeri haz›rl›klar teçhiz olarak adland›r›labilir. Gasil: Sözlükte y›kama anlam›na gelen gasil kelimesi, dini terminolojide daha çok cenazenin y›kanmas› anlam›nda kullan›lmaktad›r. Ölen bir Müslüman› y›kamak, di¤er Müslümanlar için farz-› kifayedir. Tekfin: Ölünün y›kand›ktan sonra kefenlenmesi.

Teyi: Cenaze y›kand›ktan sonra tabuta konulup namaz›n›n k›l›naca¤› yere ve daha sonra kabrine ta›nmas›. Defin: Ölünün kabre gömülmesi. Telkin: Son nefesine yaklam›, ölmek üzere olan kiinin yan›nda kelime-i tevhid ve kelime-i ehâdet okunmas›. Cenaze kabre konulup bütün ilemler tamamland›ktan ve cenaze merasimine kat›lanlar›n mezar›n ba›ndan ayr›ld›ktan sonra, bir kimse taraf›ndan kabrin ba›nda yüksek sesle ve ölüye hitaben yap›lan ve iman esaslar›n›n hat›rlat›lmas›ndan ibaret olan faaliyet de telkin olarak bilinmektedir.

21

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Taziye: Cenaze merasiminden sonra ölünün yak›nlar›na teselli ve basa¤l›¤›nda bulunma taziye olarak isimlendirilmektedir. 1- ÖLÜM ANI Ölüm an›, dünya hayat›n›n sonu ve ahiret hayat›n›n balang›c›d›r. Bu aç›dan ölüm döe¤indeki hastan›n, ebedi yolculu¤a ruhen haz›rlanmas›na yard›mc› olunmal›d›r. Zira hastaya gösterilen sevgi, sayg› ve hogörü eksenli yakla›m tarz› dinimizce sevap kazand›r›c› eylemlerden say›lmaktad›r. Ayr›ca hastaya söylenecek sözlere dikkat edilmeli, ümitsizli¤e düürücü, gönül k›r›c› sözlerden kesinlikle kaç›n›lmal›d›r. Allah’›n rahmetinden, aff›ndan, ba¤›lamas›ndan bahsedilmeli ve mümkün oldu¤u kadar ona dua edilmelidir. Sonuç itibariyle ölüm döe¤indeki hastan›n son yolculu¤unda moralinin yüksek olmas› sa¤lanmaya çal››lmal›d›r. 2- ÖLÜM ESNASINDA YAPILACAK ‹LEMLER Ölmek üzere olan kii, mümkünse yüzü k›bleye gelecek ekilde sa¤ yan›na çevrilir. Bu mümkün de¤ilse, ba› hafifçe yükseltilip ayaklar› k›bleye do¤ru uzat›larak s›rt üstü yat›r›l›r. E¤er bu ekilde de mümkün de¤ilse s›k›nt› verilmeyecek ekilde en uygun konumda yat›r›l›r.

22

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

‹nsan için en zor durum olan can verme esnas›nda, ölüm döe¤indeki hastan›n a¤z› genellikle susuzluktan kurur. Hastan›n hizmetinde bulunanlar az miktarda suyla s›k s›k onun a¤z›n› ›satmal› ve hararetini gidermelidir. Ayn› ekilde hastan›n yan›nda onun duyaca¤› bir ses tonuyla Kelime-i Tevhid ile Kelime-i ehadet telaffuz edilerek hat›rlat›lmal›d›r. Zira Peygamberimiz, “Siz ölmekte olana “Kelime-i Tevhid”i telkin edin, hat›rlat›n” buyurmutur (Müslim, “Cenaiz”, 1). Bu hat›rlatma s›ras›nda hasta asla zorlanmamal›d›r. ayet kendisi söyleyebiliyorsa, hat›rlatmaya da gerek yoktur. Bilindi¤i gibi Kelime-i Tevhid “La ilahe illallah”; Kelime-i ehadet “Ehedü enlâilâhe illallah ve ehedü enne Muhammeden abdühü ve rasûlüh” cümlelerinden olumaktad›r. Hastan›n yan›nda Kur’an da okunabilir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), “Ölülerinizin (ölmek üzere olan hastalar›n›z›n yan›nda Yâ Sin (suresini) okuyunuz” buyurmutur (‹bn Mace, “Cenaiz”, 4).

Kur’an okumak, özellikle hastan›n ve etraf›ndakilerin üzüntüsünün azalmas›na neden olur. Samimi bir kalp ile okunan ve huu içinde dinlenen Kur’an, kalpleri Allah’a yöneltir ve ‹slam’›n inanç esaslar›n› yeniden hat›rlat›r. Bununla birlikte hasta, ölüm an› yaklat›kça yan›nda bulu-

23

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

nanlar› tan›makta zorlanabilir, hatta birtak›m s›k›nt›lar da çekebilir. Ölüm an›nda çekilen bütün s›k›nt›lar, kiinin günahlar›na kefaret, manevi derecesinin yükselmesine ve günahlar›n›n affedilmesine vesile olacakt›r. Ayr›ca kiinin ölüm an›nda ac› çekip çekmemesi durumundan hareketle, halk aras›nda “falan›n ölümü kolay oldu, falan çok zor can verdi. Filan›n yüzü nurland›” vb. sözlerle ölünün iyi veya kötü insan oldu¤u hakk›nda baz› yorumlar yap›ld›¤› görülmektedir. Ölüm an›nda yaananlar dikkate al›narak buna benzer yorumlar isabetli de¤ildir. Bu sözlerle ölünün yak›nlar› rencide edilmekte ve insanlar›n gönüllerine kuku düürülmektedir. Çünkü ölünün ak›beti hakk›ndaki do¤ru ve kesin bilgiyi Allah (c.c.)’tan baka hiç kimse bilemez.

Ölüm an›nda kiinin yüz ifadeleri de¤iebilir ve tam olarak anla›lamayan sözler söyleyebilir. Bütün bunlar hastal›¤›n etkisiyle olabilece¤i gibi, kiinin dünyada iledi¤i amellerle ilgili de olabilir. Bu durum, insanlar›n kesin hükme varamayacaklar› bir konu oldu¤undan, hastan›n kötülü¤üne yorumlanmamal›d›r. Çünkü hasta psikolojik, biyolojik vb. birçok faktörden etkilenece¤inden dolay›, ölüm an›nda yaad›klar›, kiinin iyili¤ine ve kötülü¤üne kesin bir delil olarak kabul edilemez.

24

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

4- ÖLÜM HABER‹ Ölüm döe¤indeki kiinin yak›n akrabalar›na haber verilerek helallemelerine imkân verilmelidir. Ayr›ca hastan›n yak›n akrabalar› ve sevdi¤i kiilerin yan›nda bulunmalar› hastan›n öz güvenini art›rabilir ve ölüm korkusunu azaltabilir. Kii vefat ettikten sonra ise, cenaze ile ilgili hizmetlerin görülmesi ve dini görevlerin yerine getirilmesi için e, dost, akraba ve arkadalar›na uygun bir ekilde ölüm haberi ulat›r›lmal›d›r. Ölüm haberi, cami minaresi ve belediye hoparlörü vb. vas›talarla yap›labilece¤i gibi gazete ve internet gibi iletiim araçlar›yla da yap›labilir. 5- ÖLÜM SONRASINDA YAPILACAK ‹LEMLER a- Ölünün Üzerindeki Elbise ve Ziynet Eyalar›n›n Ç›kar›lmas›: Vefat hadisesinden sonra cenaze so¤umadan üzerindeki elbiseler ve varsa ziynet eyalar› ç›kar›l›r.

b- Çenenin Ba¤lanmas›: Kii vefat edince a¤z› aç›ksa kapat›l›r. Bir bez ile çenesi ba›ndan ba¤lan›r. Gözleri kapat›l›r. c- Ellerin Yana Uzat›lmas›: Cenaze so¤uduktan sonra düzeltmek mümkün olmayaca¤› için cenaze düzgün bir ekilde yat›r›larak eller yan taraf›na uzat›l›r. d- Ayaklar›n Uzat›lmas›: Ayn› ekilde cena-

25

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

zenin düzgün ekle getirilmesi için ayaklar uzat›l›p ba parmaklardan birbirine ba¤lan›r. Bu ilemler yap›l›rken u dua okunabilir:

"Bismillâhi ve alâ milleti rasulillâh. Allahümme yessir aleyhi emrahu ve sehhil aleyhi mâ ba'dehû ve es'id bi likâike vec'al mâ harace ileyhi hayran minmâ harace anhu." Manas›: "Allah'›n ismiyle ve Rasûlullah'›n dini üzerinde olsun. Allah'›m, onun iini kolaylat›r, bundan sonras›n› ona kolay eyle, onu seni görmekle mutlu eyle. Gitmi oldu¤u yeri ç›kt›¤› yerden hay›rl› eyle." Sonra ölünün üstüne bir örtü çekilir. Ölü y›kan›ncaya kadar yan›nda Kur’an okumak mekruhtur. Kaza ve afet sonucu ölenler için sözü edilen ilemlerin hepsinin yap›lmas› mümkün olmayabilir. Bu durumda mevcut imkanlar kullan›lmal›d›r. Cenazenin defni geciktirilmemelidir. Hz. Peygamber (s.a.s.), “Ölülerinizi defnetmede acele ediniz” (Tirmizî, “Cenâiz”, 30) buyurmaktad›r. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bu emri, cesedin günlerce bekletilmemesi içindir. Cenazenin bozulmas›ndan endie duyulmuyorsa veya cenazenin bozulmadan morglarda korunmas› sa¤lanabiliyorsa, velisi veyahut akraba ve

26

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

dostlar›n›n cenaze merasimine kat›l›mlar›n›n sa¤lanmas› için cenaze birkaç gün bekletilebilir. 6- CENAZEN‹N TEÇH‹Z VE TEKF‹N ‹LEMLER‹ a. Ölünün Y›kanmas› Cenazenin y›kanmas› farz-› kifayedir. Bu konuda ölen kiinin çocuk veya yetikin olmas›nda bir farkl›l›k söz konusu de¤ildir. Yaln›z savata ehit düenlerin y›kanmas› mecburiyeti bulunmamaktad›r. Yanan veya suda bo¤ulan kiilerin y›kand›klar› takdirde vücutlar›n›n parçalanmas› söz konusu ise y›kanmay›p, üzerlerine sadece su dökülür. Su kullan›lamad›¤› takdirde uygun görülürse teyemmüm ettirilir. ‹slam kültüründe, hangi cenazenin kim taraf›ndan y›kanaca¤› konusunda da bir genel kabul olumutur. Buna göre, erkek ölüyü erkek, kad›n ölüyü de kad›n y›kamal›d›r. Genel ilke böyle olmas›na ra¤men, bunun istisnalar› da olabilmektedir. öyle ki; bir kad›n vefat eden kocas›n› y›kayabilir. Çünkü kad›n iddet bekleyecektir. Söz konusu iddet müddeti, bitmedikçe evlili¤in devam etti¤ine hükmedilir. Ancak koca, ölmü han›m›n› y›kayamaz. Çünkü erkekler için iddet bekleme gibi bir durum söz konusu de¤ildir. Dolay›s›yla han›m› vefat

27

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

eden bir erke¤in evlilik ve nikah ba¤› tamamen ortadan kalkm› olur. Ancak y›kayacak kimse bulunmad›¤› takdirde, koca han›m›na teyemmüm verebilir. Yine erkekler aras›nda ölmü bulunan bir kad›n›n orada bir mahremi varsa, mahremi kendisine teyemmüm verdirebilir. Vefat eden kad›n›n mahremi bulunmamas› durumunda, yabanc› bir erkek eline bir bez alarak vücuduna bakmadan kad›na teyemmüm ettirebilir. Henüz bulû¤ ça¤›na yaklamam› küçük k›z çocu¤unu gerekti¤inde erkek y›kayabilir. Ayn› durumdaki erkek çocu¤unu da bir kad›n y›kayabilir. Cinsel organ› kesilmi veya yumurtalar› al›nm› erkek de erkek y›kay›c› taraf›ndan y›kan›r. Erkek mi kad›n m› oldu¤u anla›lmayan ve bu bak›mdan kendisine hünsâ-i mükil denilen kimse ölünce y›kanmaz, sadece teyemmüm ettirilir. Kefenleme hususunda kad›n statüsünde de¤erlendirilir ve kad›n gibi kefenlenir. Suda bo¤ulmu olan bir kimse, y›kamak niyetiyle üç defa suda hareket ettirilerek y›kan›r. Yaln›z su içinde kalm› olmas›yla y›kama farz› yerine gelmi olmaz. Düük neticesinde ölü do¤an çocuk, bir bez parças›na sar›larak defnedilir, y›kanmas› gerekmez.

28

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Ölmü bir Müslüman›n ba› ile beraber vücudunun ço¤u bulunuyorsa y›kan›r, kefenlenir ve namaz› k›l›n›r. Fakat bas›z olarak yaln›z vücudun yar›s› bulunsa veya gövdesinin ço¤u kaybolmusa y›kanmaz, kefenlenmez ve üzerine namaz k›l›nmaz. Bir beze sar›larak defnedilir. Kefene sar›ld›ktan sonra ölüden ç›kacak bir s›v› veya benzeri eyler tekrar y›kamay› gerektirmez ve o haliyle defnedilir. Cenazenin y›kanaca¤› yerin kapal› olmas› ve cenazeyi y›kayan ile yard›mc›lar›ndan bakas›n›n bulunmamas› tavsiye edilmektedir. Cenazeyi en yak›n akrabas› veya onun görevlendirece¤i ehil bir kiinin y›kamas› uygun görülmektedir. Ancak büyük ilçe ve ehirler ile köyden kente veya ülkeler aras› göçlerin yaand›¤› günümüzde cenaze genelde mahalli idarelerin oluturdu¤u özel birimler taraf›ndan y›kanarak defne haz›r hâle getirilmektedir. Cenazenin y›kanmas›, kefenlenip haz›rlanmas› ve defnedilmesi hususunda mümkün oldu¤u kadar acele edilmesi müstehapt›r. Cenazeyi y›kamak için önce teneir denilen yüksekçe bir yere, ayaklar› k›bleye gelecek ekilde s›rt üstü yat›r›l›r. Teneirin çevresi güzel kokulu bir eyle üç, be veya yedi defa tütsülenir. Göbe¤inden diz alt›na kadar olan avret yeri

29

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

bir örtü ile örtülür ve daha önce ç›kar›lmam›sa elbisesi ç›kar›l›r. Cenaze y›kayan erkek veya kad›n, farz olan y›kama görevini yerine getirmeye niyet etmeli ve besmele ile balamal›d›r. Y›kama bitinceye kadar da “Gufrâneke yâ rahmân” (Art›k senin af ve ma¤firetinle ba baa, sen onu ba¤›la ey Rahmân olan Allah’›m!) demelidir. Y›kay›c› eline bir bez alarak örtünün alt›ndan ölünün avret yerlerini temizler. Sonra abdest ald›rmaya balar. Abdest ald›rma ileminde, önce cenazenin yüzü y›kan›r. A¤za ve burna su verilmez. Sadece dudaklar›n içi ve d››, burun delikleri, göbek çukuru parmakla veya parma¤a sar›lan bir bezle mümkün mertebe silinir. Daha sonra elleri, kollar› y›kan›r. Sahih olan görüe göre ba›na da mesh edilir ve ayaklar geciktirilmeksizin bir an önce y›kan›r. Böylece ölüye abdest ald›r›lma ilemi tamamlanm› olur. Namaz ile mükellef olmadan, küçük yata ölen çocu¤a abdest ald›r›lmas›na gerek yoktur. Abdest ald›rma ilemi tamamland›ktan sonra, cenazenin üzerine ›l›k su dökülür. Varsa hatmî denilen güzel kokulu bir ot ile yoksa sabun ile y›kan›r. Sonra sol taraf›na çevrilerek, sa¤ taraf› bir defa y›kan›r. Böylece sa¤ ve sol

30

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

taraflar› üçer defa y›kan›r. Cenaze y›kan›rken pamuk kullan›lmamal›d›r. Ölü y›kand›ktan sonra bir bezle kurulanmal›d›r. Y›kama esnas›nda gereksiz yere su israf edilmemelidir. Sonra ölü oturur duruma getirilerek karn›na hafifçe bast›r›l›r. E¤er ölüden bir ey ç›karsa y›kan›p giderilir, yeniden y›kanmas› ve abdest ald›r›lmas› gerekmez. Ölünün saç› ve sakal› taranmaz. Saçlar› ve t›rnaklar› kesilmez. Sünnetsiz bir ekilde vefat etmise, sünnet edilmez. Ölünün temizlenmesinin farkl› bir anlam› vard›r. Yukar›da anlat›ld›¤› gibi ölü belli usullerle y›kan›p abdest ald›r›l›r. Bu ilem cenazenin sadece maddi kirlerden ar›nd›r›lmas› anlam›na gelmez. Ayn› zamanda bu temizleme ilemi ile ölü, adeta yeni do¤mu gibi y›kanm› olur. Temizleme ilemi, bir yönüyle yeniden do¤uu sembolize etmektedir. Baka bir aç›dan, fani yolculuk olan dünya hayat›n›n ölü üzerinde b›rakt›¤› manevi kirlerin temizlenmesini temsil etmektedir. b. Ölünün Kefenlenmesi Ölünün kefenlenmesi farz-› kifayedir. Bulunamamas› gibi bir zaruret olmad›kça, kefen için beyaz renkli kuma tercih edilir. ‹slam’da israf›n ho görülmemesi nedeniyle, kefenin çok pahal› kumatan seçilmesi uygun de¤ildir.

31

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Bu nedenle kefen, cenazenin sosyal ve ekonomik durumuna göre uygun bir de¤erde olmal›d›r. Kefen; sünnet, kifâyet ve zarûret miktarlar›nda olmak üzere üçe ayr›l›r.

Sünnet miktar› kefen: Erkek için; izâr (vücudu tepeden t›rna¤a saran parça), kamîs (gömlek) ve lifafe (sarg›)den ibarettir. Kad›n için ise; izâr, baörtüsü, sarg› ve gö¤üsleriyle karn›n› ba¤lamak için kullan›lan bir ba¤ ve gömlek olmak üzere be parçadan olumaktad›r. Kifayet miktar› kefen: Erkek için kefenin yetecek en az miktar›, izâr ve sarg› olmak üzere iki parçad›r. Çünkü erke¤in sa¤l›¤›nda giydi¤i asgari ölçüdeki elbise izar ve sarg›ya kar›l›k gelir. Tek parça elbise ile namaz k›lman›n mekruh oldu¤una k›yasla, tek parçal› kefenin de mekruh oldu¤una hükmedilmitir. Kad›n›n kefeni ise iki elbise ile bir baörtüsüdür. Zarûret miktar› kefen: Erkek ve kad›n için zarûret halinde kefenin en az ölçüsü, bütün bedeni örtecek kadar olmas›d›r. “Ancak zaruretler kendi miktarlar›nca takdir olunur” kaidesi gere¤ince, özellikle k›tl›k, sava ve yayg›n bula›c› hastal›k gibi sebeplerle ortaya ç›kan toplu ölümlerde, bütün bedeni örtecek miktarda kefen bulunamayabilir. Bu durumlarda söz konusu prensip dikkate al›narak, kefe-

32

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

nin zaruret miktar› eldeki mevcut imkanlara göre belirlenebilir. b1) Erkekler ‹çin Kefenleme ekli Müslümanlar aras›ndaki yayg›n uygulamaya göre kefenler, cenazeye sar›lmadan önce birkaç defa güzel kokulu maddelerle tütsülenir. Önce lifâfe tabut içine veya has›r ya da kilim gibi bir ey üzerine en d›ta olacak ekilde yay›l›r, onun üzerine izâr serilir, sonra da ölü, kefen gömle¤i giydirilmi olarak izâr›n üstüne konur. Ölü erkeklerin, izâr önce soluna, sonra da sa¤›na getirilerek sar›l›r, sonra lifâfe de ayn› ekilde sar›l›r. Aç›lmas› ihtimaline kar›l›k, kefen bir kuak ile de ba¤lanabilir. b2) Kad›nlar ‹çin Kefenleme ekli Ayn› ekilde kefen güzel kokulu maddelerle tütsülenir. Önce lifâfe en alta yay›l›r, onun üzerine izâr serilir, sonra da ölü, kefen gömle¤i içinde izâr›n üstüne konur. Ölü kad›nlar›n, saçlar› ikiye ayr›larak kefen gömle¤i üzerinden gö¤sü üzerine konulur ve üstüne, yüzünü de örtecek ekilde baörtüsü konur. Sonra üzerine izâr sar›l›r ve izâr›n üzerinden gö¤üs örtüsü ba¤lan›r. Daha sonra lifâfe sar›l›r. Gö¤üs örtüsü lifâfeden sonra da ba¤lanabilir.

33

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Kefen konusunda bulu¤ ça¤›na yaklam› çocuklar, büyükler hükmündedir. Bulu¤ ya›na ulamam› çocuklar›n kefenleri sadece izâr ve lifâfeden olumaktad›r. 7- CENAZE NAMAZI a. Cenaze Namaz›n›n K›l›n›› Cenaze namaz› için bir araya gelen cemaat, musalla ta›na konulan cenaze cemaatin önünde olacak ekilde, k›bleye do¤ru saf tutar. Böylece saf düzenine geçildikten sonra cenaze namaz› k›l›nmas› için niyet edilir. ‹mam olan kii, Allah Teâlâ’n›n r›zas› için orada bulunan cenazenin namaz›n› k›lmaya ve o cenaze için dua etmeye niyet ederek namaza balar. Cemaat ise, Allah r›zas› için o cenaze namaz›n› k›l›p onun için dua etmeye ve imama uymaya niyet eder. ‹mam niyette ölünün erkek veya kad›n, k›z veya erkek çocu¤u oldu¤unu belirtmelidir. Di¤er namazlarda, cemaat içinde kad›n bulunmas› durumunda imam›n, kad›nlar için de imaml›¤a niyet etmesi gerekli oldu¤u halde, bu namazda kad›nlar için ayr›ca niyet etmesi gerekmez. Namaz›n niyet sonras› aamalar› öyle özetlenebilir: ‹mam “Allahüekber” diyerek tekbir al›p ellerini namazda oldu¤u gibi ba¤lar. Cemaat de gizlice tekbir alarak ellerini ba¤lar. Bu

34

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

tekbirin arkas›ndan hem imam hem cemaat "ve celle senâüke" ile birlikte içlerinden "Sübhâneke"yi okurlar. Sonra imam elleri kald›rmadan “Allahüekber” diye aç›ktan tekbir al›r. Cemaat de ellerini kald›rmadan gizlice tekbir al›r. Bundan sonra hepsi içlerinden “Allahümme salli” ve “Allahümme bârik” dualar›n› okur. Tekrar ayn› ekilde “Allahüekber” diye tekbir al›n›r. Bu tekbirden sonra ölüye ve di¤er müminlere niyetle cenaze duas› okunur. Cenaze namaz› esas itibariyle bir duadan ibaret oldu¤u için, bu dualar› Arapça okumak art de¤ildir. ‹steyen bu ekliyle Arapça okuyabilir, benzer anlamda baka dualar da yapabilir. Her ikisini yapma imkân›na sahip olamayanlar ise bu dualar›n kendi dilindeki anlamlar›n› okuyabilece¤i gibi, ölüye rahmet dile¤ini içeren ifadelerle dua yapabilir. Bu duadan sonra yine “Allahüekber” denilip tekbir al›n›r ve arkas›ndan önce sa¤a sonra sola imam yüksek sesle, cemaat alçak sesle selam verir. Böylece namaz tamamlanm› olur. a1) Erkek Cenaze ‹çin Dua:

“Allâhümma'¤fir lihayyinâ ve meyyitinâ ve âhidinâ ve gaibinâ ve zekerinâ ve ünsânâ ve sagîrinâ ve kebîrinâ. Allâhümme men ahyeytehû minnâ fe ahyihî ale'l-islâm ve men tevef-

35

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

feytehû minnâ fe teveffehû ale'l-îmân. Ve hussa hâze'l-meyyite bi'r-ravhi ve'r-râhati ve'lma¤fireti ve'r-r›dvân. Allâhümme in kâne muhsinen fe zid fî ihsânihî ve in kâne müsîen fe tecâvez anhü ve lakkihi'l-emne ve'l-bürâ ve'l-kerâmete ve'z-zülfâ, bi rahmetike yâ erhame'r-râhimîn”. Manas›: “Allah’›m! Dirimizi, ölümüzü, burada bulunanlar›m›z› bulunmayanlar›m›z›, erke¤imizi kad›n›m›z›, küçü¤ümüzü büyü¤ümüzü ma¤firet buyur, ba¤›la. Allah’›m! Aram›zdan yaatacaklar›n› ‹slâm üzere yaat, öldüreceklerini iman üzere öldür. urada duran ölüye, kolayl›k ve rahatl›k ver, onu ba¤›la. Bu kii, iyi bir kimse idiyse sen onun iyili¤ini art›r; e¤er kötü davranm› günahkâr bir kimse idiyse, sen rahmet ve merhametinle onlar› ho gör. Ey merhamet edenlerin en merhametlisi olan Allah’›m! Ona güven, müjde, ikram ve yak›nl›k ile mukabele et.” a2) Kad›n Cenaze ‹çin Dua: Ölen kii kad›n ise, erkekler için okunan duan›n ana metni ve anlam› ayn› kalmak üzere, duadaki “…ve hussa…” kelimesinden sonraki zamirler kad›n yerini tutacak ekilde öyle de¤itirilir:

36

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

“Ve hussa hâzihi'l-meyyite bi'r-ravhi ve'r-râhati ve'l-ma¤fireti ve'r-r›dvân. Allâhümme in kânet muhsineten fe zid fî ihsânihâ ve in kânet müsîeten fe tecâvez anhâ ve lakkiha'l-emne…” eklinde devam edilir. Bu dualar› bilmeyenler, bildikleri baka uygun dualar okuyabilir. "Rabbenâ âtinâ" duas› bu dualardan biridir. "Allah›m beni, bu ölüyü ve bütün müminleri ba¤›la" eklinde dua da edebilir. Bununla birlikte dua niyetiyle Fatiha Suresi de okunabilir. a3) Sorumlu/Mükellef Olmayan Kimseler ‹çin Dua: Ölen kii çocuk veya mükellef olmayan bir kimse ise, duadaki “ve men teveffeytehû minnâ fe teveffehû ale'l-îmân (öldüreceklerini iman üzere öldür) cümlesi yerine “Allâhümme'c‘alhü lenâ feratan, Allâhümme'c‘alhü lenâ ecran ve zuhran, Allâhümme'c‘alhü lenâ âfi‘an müeffe‘an”. “Allah›m! Sen onu bizim için önden gönderilmi bir sevap vesilesi yap, ecir vesilesi ve âhiret az›¤› eyle, onu bize efaati kabul edilen bir efaatçi eyle!” diye dua edilir. b. Kimlerin Cenaze Namaz› K›l›n›r? Bu konuyu iki kategoride de¤erlendirmek mümkündür:

37

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

1- Müslüman Olma art›: Müslüman oldu¤u bilinen herkesin cenaze namaz› k›l›n›r. Müslüman olanlarla Müslüman olmayanlar›n cenazeleri kar›acak olsa, ay›rt etme imkan› varsa ay›rt edilerek Müslümanlar›n cenaze namaz› k›l›n›r. Ay›rma imkan› olmamas› durumunda cenazelerin hepsi y›kan›r ve Müslümanlara niyet edilerek hepsinin cenaze namaz› k›l›n›r. 2- Yeni Do¤an Çocuklar: Canl› olarak do¤du¤u bilinen bir çocu¤un, y›kan›p cenaze namaz› k›l›n›r. Çocuk ölü olarak do¤arsa, y›kan›r ancak cenaze namaz› k›l›nmaz. c. Cenaze Namaz› ‹le ‹lgili Baz› Meseleler 1) Niyet: Cenaze namaz›na niyet artt›r. Bu niyetle ölünün kad›n veya erkek, k›z çocuk veya erkek çocuk oldu¤u belirlenir. Cenazenin kad›n, erkek, k›z veya erkek çocu¤u oldu¤unu bilmeyen kii “üzerine imam›n namaz k›ld›¤› kii” diye niyet edebilir. 2) K›ble: K›ble yönü arat›r›l›p namaz k›l›nd›ktan sonra hataya düüldü¤ü anla›l›rsa, namaz yeniden k›l›n›r. Fakat namazdan sonra cemaatin abdestsiz oldu¤u anla›l›rsa namaz iade edilmez; çünkü cenaze namaz› farz-› kifaye oldu-

38

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

¤undan, imam›n namaz› sahih olunca, cenaze namaz›n›n farziyeti yerine gelmi olur. 3) Gaib Ölünün Namaz›: Hanefî ve Mâlikî fakihleri, k›ble yönünde sapma meydana gelece¤i gerekçesiyle, gaip yani orada bulunmayan bir cenaze üzerine namaz k›lmay› caiz görmemilerdir. Fakat âfiîler’e göre gaip üzerine cenaze namaz› k›l›nabilir. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s.), Necâî’nin namaz›n› bu ekilde k›lm›t›r. Hanbelîlere göre de aradan bir ay geçmedikçe, gaip üzerine cenaze namaz› k›l›nabilir. 4) Vakit: Genel olarak namaz k›lman›n mekruh say›ld›¤› vakitlerde yani günein do¤mas› veya batmas› veya zevale yaklamas› hallerinde cenaze namaz› k›lmak da mekruhtur. Fakat bu vakitlerde k›l›nm› olan cenaze namaz›n›n iade edilmesi yani yeniden k›l›nmas› gerekmez. Bu vakitlerde cenazenin defnedilmesi ise mekruh de¤ildir. 5) Namaz› K›l›nmadan Defnedilen Cenazenin Namaz›: Namaz› k›l›nmayarak defnedilmi olan bir cenazenin henüz da¤›lmam› oldu¤u ihtimal dahilinde ise, cenazeye kar› sorumlulu¤u yerine getirmek için, ölünün kabri üzerine namaz k›l›n›r.

39

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

6) Y›kanmadan Kefenlenen Cenaze: Bir ölü y›kanmadan kefenlenmise veya ölünün bir uzvunun y›kanmas› unutulmusa, kefen aç›l›r ve y›kanmas› tamamlan›r. E¤er namaz› k›l›nd›ktan sonra, y›kanmadan kefenlendi¤i anla›l›rsa, cenazenin kefeni aç›l›r ve eksik kalan uzuvlar y›kand›ktan sonra namaz› yeniden k›l›n›r. Kabre konulup üzeri toprakla örtülmedi¤i sürece hüküm böyledir. Ancak kabre konulup üzeri toprakla örtüldükten sonra ölünün kabirden ç›kar›lmas› uygun de¤ildir. Ölü hiç y›kanmam› bile olsa art›k defnedildi¤i haliyle kalmal›d›r. ayet cenaze namaz› k›l›nmam›sa, tercih edilen görüe göre, ölünün kabri ba›nda namaz› k›l›nabilir. Ölünün kefensiz olarak defnedilmesi durumunda da kabir aç›lmaz. 7) Müslüman Bir Erkek ile Evli Olan H›ristiyan veya Yahudi Kad›n›n Durumu: Bir Müslüman ile evli bulunan H›ristiyan veya Yahudi kad›n›n hangi mezarl›¤a gömülece¤i hususunda farkl› görüler ileri sürülmütür. Bu durumda kad›n›n kendisinin bir vasiyetinin olup olmamas› arat›r›l›r. Kad›n›n vasiyeti varsa, vasiyetine göre gere¤i yerine getirilmelidir. ayet vasiyeti yoksa kad›n›n ailesinin iste¤ine b›rak›l›r.

40

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

8 - CENAZE MERAS‹M‹NDE D‹KKAT ED‹LMES‹ GEREKEN HUSUSLAR Do¤um ve ölüm olgusu, insanlar için son derece önemlidir. Yeni do¤an bir çocu¤un dünyaya gelii büyük bir mutlulu¤a ve heyecana neden olmaktad›r. Vefat eden insan›n ayr›l›¤› da geride b›rakt›¤› yak›nlar›n› ve sevdiklerini büyük bir ac› ve kedere sevk etmektedir. üphesiz henüz ad› bile konulmam› yepyeni bir insan›n dünya hayat›na kat›l›m›, büyümesi ve olgunluk devresine ulamas› kolay olmamaktad›r. ‹nsan çocuk, karde, abi, abla, anne, baba, amca, day›, hala, teyze, nine ve dede… olarak dünyada bir konum elde etmektedir. Yine insan evliliklerle akrabal›klar, birlikte yaad›¤› çevrede komuluklar ve çal›t›¤› i kollar›nda da güçlü arkadal›k ve dostluk ba¤lar› kurmaktad›r. Bu aç›dan kiinin ölümü, kendisiyle ortak noktalar› olan kimseleri yak›nl›k derecesine göre ac› ve mateme sevk etmektedir. Geride kalanlar, bu ac› ve kederi için için yudumlamak, ilahi yazg›ya boyun e¤mek ve ölümü büyük bir sab›rla içselletirmek zorundad›r. ‹nsan, bütün ac› ve mutsuzluk duygular›na ra¤men, ölen yak›nlar›na kar› son görevini yapmak durumundad›r. Bu görev büyük bir özen ve özveriyle yap›lmal›d›r. Acaba bugün bizler

41

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

fert ve toplum olarak cenazelerimize yapt›¤›m›z son görevde, olmas› gereken standard›n neresindeyiz? ‹te bu soru ba¤lam›nda baz› noktalara aç›kl›k getirilmesinin faydal› olaca¤›na inan›yoruz. De¤ien dünyada insanlar›n hadiseleri alg›lama ve yorumlamalar›nda farkl›l›klar yaanmaktad›r. Bu ba¤lamda birçok konuda oldu¤u gibi cenaze törenleri de bugün baz› noktalardan tenkit edilebilmektedir. Ölülere sayg›y› önceleyen Hz. Peygamber’in buyruk ve uygulamalar›n› anlamada baz› olumsuzluklar›n yaand›¤› müahede edilmektedir. Vefat eden insanlar›n ebedi mekan›na en iyi ekilde yerletirilmeleri, Müslümanlar üzerine bir görev olarak anla›lmal›d›r. Bu çerçevede cenazeye ilikin baz› meselelere k›saca temas edilmesinin faydal› olaca¤› düünülmektedir. a. Cenazeye Sayg› Gösterilmelidir Bilindi¤i gibi insan yeryüzünün en k›ymetli varl›¤›d›r. Bu aç›dan da hürmet edilmeye lay›k bir konumdad›r. ‹nsan hayatta iken de¤erli oldu¤u gibi ölünce de de¤erlidir. Nitekim, Hz. Peygamber, huzurundan geçen cenazeyi gördü¤ünde aya¤a kalkarak sayg› göstermitir. Hatta Hz. Peygamber’in aya¤a kalkt›¤› cenazenin gayr› müslim bir kiiye ait oldu¤u kendisine hat›rlat›l›nca; “Bu da bir insan de¤il

42

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

mi?“ “(Müslim, “Cenaiz”, 78) eklindeki cevab›, insana s›rf insan oldu¤u için sayg› gösterilmesi gerekti¤inin fiili bir örne¤idir. Ölülere sayg› göstermek, yaayanlara kar› sayg›l› olman›n baka bir ifadesidir. b. Cenaze Merasiminde Baz› Temel Kurallara Riayet Edilmelidir Gerek dinî gerekse resmî nitelikte icra edilen törenlerde dikkat edilmesi gereken baz› kurallar vard›r. Bu kurallar, törenin mahiyetine uygun olarak icra edilmesinde belirleyici bir öneme sahiptir. Söz konusu kurallara riayet edilmemesi, en bata ölüye kar› bir sayg›s›zl›kt›r. Ayr›ca dinî ve insanî görevini yerine getirmek üzere törene kat›lan kiileri küçük düürücü bir davran›t›r. Bütün boyutlar›yla düünüldü¤ünde merasimlerde uyulmas› gereken kurallar›n önemli oldu¤u anla›lmaktad›r. Allah’›n yaratt›klar› aras›nda seçkin bir yeri olan insan›n vefat› söz konusu olunca, insan› ebedi yolculu¤una u¤urlamak gerçekten üzerinde ciddi olarak durulmas› gereken bir konudur. Bu ba¤lamda bir cenaze merasiminde riayet edilmesi gereken temel kurallar›n neler oldu¤u hususunu hat›rlatmak faydal› olacakt›r: 1- Ölülerin iyilikleri dile getirilmelidir. Hz. Peygamber, ölülerin hay›rla an›lmas›n› tavsiye etmektedir. (Tirmizi, “Cenaiz”, 34) Merasim

43

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

an›nda ve sonras›nda vefat eden kiinin iyilikleri hat›rlanmal› ve kii hay›rla an›lmal›d›r. 2- Cenaze merasimlerinde insanlar giyim ve kuamlar›na özen göstermelidir. Giyilen k›yafetler bir bayram havas›n› hat›rlatmamal›d›r. Bu konuda öteden beri devam eden gelene¤in göstergesi olarak, cenaze merasiminde giyilmesi gereken k›yafetler konusunda kültürel bir birikim mevcuttur. 3- Cenaze merasiminde ortalama bir matem havas› olmal›d›r. Cenaze merasiminde Allah’a isyan anlam›n› içerecek ekilde dövünülmemeli, saç ba yolunmamal› ve yersiz sözler söylenmemelidir. ‹nsanlar konumalar›na dikkat etmeli, sessiz ve sakin olmal›, tav›r ve davran›lar›yla kimseyi rahats›z etmemelidir. Cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n› azaltacak ve onlar› teselli edecek konumalar yap›lmal›, tav›r ve davran›larla cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n›n payla›ld›¤› hissettirilmelidir. 4- Cenaze merasimlerinin yap›ld›¤› cami avlular›, olabildi¤ince temiz ve düzenli olmal›d›r. Söz konusu alanda gelenlerin, rahatl›kla giri ç›k››n› sa¤layan genilikte kap›lar yer almal›d›r. Gerekti¤inde ya¤murlu ve so¤uk havalarda cemaati koruyacak kapal› mekanlar tesis edilmelidir.

44

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

5- Cenazelerin ta›nd›¤› araçlar›n temizli¤i ve bak›m› iyi yap›lmal›d›r. Ayr›ca araçlar cenaze hizmetinin gerektirdi¤i ilevler bak›m›ndan belli bir düzeyde olmal›d›r. Bu durum, israf olarak alg›lanmamal›, bilakis cenazelerimize gösterdi¤imiz derin sayg› ve hürmetin bir ifadesi olarak anla›lmal›d›r. c. Cenaze ‹çin Faydal› Olan Aktivitelere Yer Verilmelidir Cenaze merasimlerinde, çiçek ve çelenk gibi ölüye fayda sa¤lamayan etkinliklerde a›r›ya kaç›lmamas›, hatta bu al›kanl›klar›n en aza indirilmesi gerekir. Bu tür aktiviteler, ölüye fayda sa¤lamad›¤› gibi, çok say›daki çiçek ve çelenkler de¤erlendirilemedi¤i için israfa neden olabilmektedir. Bunlar›n yerine ölü için faydal› olabilecek etkinliklere yer verilmesi daha isabetli olacakt›r. Kur’an okuma ve Allah (c.c.)’›n kendisini affetmesi ve günahlar›n› ba¤›lanmas› için dua etmek bata olmak üzere, ölü ad›na yap›lacak her türlü hay›r ve yard›mlar, onu ebedi âlemde rahatlatabilecek etkinliklerdir. d. Alk›, Cenaze Merasiminde Bulunmas› Gereken Sükuneti Bozmaktad›r Baz› cenaze törenlerinde, cenazenin alk›lanmas› geleneksel ritüellerimizle ba¤dama-

45

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

maktad›r. Böyle bir ritüelin yayg›n hâle gelmesi, toplumda alk›› hak eden veya etmeyen cenaze ayr›m› yapma gibi baz› yanl› anla›lmalara sebep olmaktad›r. Bu da kimin alk›lanmay› hak etti¤i, kimin de hak etmedi¤i yorumlar›na neden olacakt›r ki, böyle bir anlay› hiçbir ekilde do¤ru de¤ildir. Cenazelerin alk›lanmas› ve slogan at›lmas› gibi nümayilerin, belli tarihten itibaren meydana gelen siyasi cinayetler vb. ölümlerle balayan uygulamalar›n bir yans›mas› olarak gündeme geldi¤i görülmektedir. Kukusuz slogan, alk›, ›sl›k gibi nümayiler, hem cenazeye kar›, hem son görev olan ibadete kar›, hem de son görevin ifa edildi¤i mekâna kar› olumsuzluklar içermektedir. Söz konusu nümayiler, sessizlik atmosferini bozmaktad›r. e. Cenaze Namaz›n›n K›l›nmas› Tevik Edilmelidir Müslüman›n di¤er Müslüman kardei üzerindeki haklar›ndan birisi de cenazesine itirak etmesi ve namaz›n› k›lmas›d›r. Bunun hem ahsi hem de toplumsal hayata faydalar› söz konusudur. ‹nsanlar bu vesileyle ölümü hat›rlar, nefis muhasebesi yaparak hayata ve insanlara kar› daha yumuak ve mant›kl› yaklamaya balar. Her an ölebilece¤i düüncesi-

46

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

ni haf›zas›nda canl› tutan bir Müslüman daha affedici olur. Kiinin bu olumlu tutum ve davran›lar›, toplumsal hayata da olumlu bir ekilde yans›r ve böylece toplumsal bar› ve huzurun tesis edilmesine katk› sa¤lanm› olur. f. Cenaze Namaz›nda Tertip ve Kad›nlar›n Konumuna Dikkat Edilmelidir Bilindi¤i gibi cenaze namaz› farz-› kifayedir. Cenaze namaz›n›n cemaatle k›l›nmas› art olmad›¤› gibi ister erkek, ister kad›n olsun tek bir Müslüman›n k›lmas›yla farz-› kifaye yerine getirilmi olur. Mükellefiyet ve hüküm bak›m›ndan cenaze namaz›nda kad›n ile erkek aras›nda hiç bir fark yoktur. Cuma, bayram, be vakit namaz ve cenaze namazlar› olmak üzere cemaatle k›l›nan bütün namazlarda, erkeklerle birlikte namaz k›ld›klar› takdirde, kad›nlar›n erkeklerden ayr›, uygun bir yerde namaz için saf oluturmalar› gerekir. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.), namaz saflar›n› önce erkekler, sonra erkek çocuklar daha sonra da kad›nlar eklinde düzenlemitir.

“Namazda erkek saflar›n›n en faziletlisi en önde olan›, fazileti en az olan› ise en arkada bulunan›d›r. Kad›n saflar›n›n en faziletlisi, en arkada kalan›, en az faziletlisi ise en önde olan›d›r.” (Müslim, “Salat”, 132; Ebu Davud, “Salat”, 97; Tirmizi, “Mevak›t”, 52) hadisi, cemaatle k›l›nan bir namazda kad›n ve erkeklerin saf düze-

47

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

ninin nas›l olmas› gerekti¤ine aç›kl›k getirmektedir. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in sünnetine uygun olan saflar›n yukar›da ifade edildi¤i gibi olmas›d›r. Hz. Peygamber (s.a.s.)’in uygulamas›na uyulmamas› halinde bir tak›m mahzurlar ortaya ç›kabilecektir. Hanefi mezhebine göre, kad›nlar›n cemaatle k›l›nan bir namazda, erkek saflar› aras›na kar›arak imama uymalar› halinde, rüku ve secdeli namazlarda kad›nlar›n arkas›nda ve hizas›nda kalan erkeklerin namazlar› fasit olur. Bu durum, rüku ve secdesi bulunmayan cenaze namaz›nda meydana gelirse, erkeklerin namaz› fasit olmazsa da, sünnete dolay›s›yla Hz. Peygamber (s.a.s.)’in uygulamas›na ayk›r› hareket edildi¤i için mekruh olur. 9- CENAZEN‹N KABRE TAINMASI VE DEF‹N ‹LEMLER‹ a. Cenazenin Kabre Ta›nmas› Defnedilmek için haz›rlanan cenazenin bekletilmemesi gerekir. Sözgelimi, cuma günü sabahleyin haz›rlanan cenazenin, cemaati daha çok olsun diye, cuma namaz› sonras›na bekletilmesi mekruhtur. Cenazeyi teyi etmek, yani arkas›ndan mezara kadar gitmek sünnettir. Özellikle akraba veya komulardan olup iyi haliyle bilinmi kiilerin cenazesini teyî etmenin nafile namaz-

48

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

dan daha faziletli oldu¤u ile ilgili ba¤lay›c› olmayan baz› de¤erlendirmeler yap›lm›t›r. Cenazenin, dört kiinin birer taraftan tutmas› eklinde ta›nmas› sünnete uygundur. Cenazenin her bir taraf›ndan tutularak onar ad›m, dört taraftan toplam k›rk ad›m ta›nmas› müstehapt›r. Cenaze önce ön taraftan sa¤ omuza, sonra ayak taraf›ndan sa¤ omuza al›n›r. Sonra yine ön taraftan bu defa sol omuza, sonra arka taraftan sol omuza al›r. Her bir omuzlamada onar ad›m yürünür. Cenazenin, omuzlara al›narak kabre götürülmesi, cenazeye hürmet ve sayg› anlam› ta›maktad›r. Bir insan› ahiret yurdunun kap›s›na eya ta›r gibi götürmek insan›n eref ve onurunu rencide eder. Bunun için de bir zaruret olmad›kça cenazeyi s›rtlamak, hayvan veya arabaya yüklemek mekruh görülmütür. Ülkemizin köy ve kasabalar›nda büyük oranda cenazeler insanlar›n omuzlar›yla ta›nmaktad›r. Ancak büyük ehir ve metropollerde, mezarl›klar›n ehir d››nda ve uzak yerlerde olmas› halinde, cenazenin arabayla ta›nmas› mekruh olmaz. Günümüzde söz konusu yerlerde cenazeler daha çok mahalli idarelerce tahsis edilen özel araçlarla ta›nmaktad›r. Cenazeyi takip edenlerin, cenazenin arkas›ndan yürümeleri daha faziletli olmakla birlikte,

49

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

önden yürümelerinde de bir kerahet yoktur. Cenazeyi yaya olarak takip etmek binitli olarak takipten daha faziletlidir. E¤er binitli olarak takip edilecekse, cemaati rahats›z etmemek için ya en önden gitmek ya da cemaatin arkas›ndan gelmek uygundur. Cenaze ve matem havas›na uygun davran›lmal›, gereksiz yere konuulmamal›d›r. Yap›lacak en do¤ru ve faydal› i, cenazeye günahlar›n›n aff› için dua etmek ve bir gün kendimizin de ölece¤ini hat›rlamak, dünya ile irtibat›m›z› ve dini hayat›m›z› sorgulayarak tefekkür etmektir. b. Defin Cenaze kabre götürülüp omuzlardan indirilince, oturmalar› için bir engel yoksa cemaatin cenazeye sayg›n›n bir ifadesi olarak oturmas› uygundur. Cenaze omuzdan inmeden oturmalar› mekruh oldu¤u gibi cenaze yere indikten sonra ayakta durmalar› da mekruhtur. Kabrin bir insan boyu kadar derin olmas› yeterlidir. Kabirlerde lahit yapmak faziletlidir. Lahit, kabrin içinde k›ble taraf›n›n oyulmas›yla yap›l›r ve ölü, yüzü k›ble taraf›na gelecek ekilde sa¤ taraf› üzere buraya yerletirilir.Lahitin önüne tahta, kerpiç veya kam› gibi malzemeler konulur. Böylece at›lan toprak ölünün üstüne de¤il, bu malzemelerin üstüne gelmi olur. Bu ölüye sayg›n›n bir gere¤idir. Kabrin

50

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

kaz›ld›¤› yer lahit yap›lamayacak derecede yumuak veya ›slak ise, bu durumda, dere gibi bir çukur kaz›l›r ki buna ak (yarma) denir.Gerekirse bunun iki yan› kerpiç veya tu¤la gibi maddelerle örülür. Sonra ölü bunlar›n aras›na konur ve ölüye dokunmayacak ekilde tahta, kerpiç vb. maddelerle üzeri örtülür. Kabrin dibi ›slak veya yumuak oldu¤u durum-larda cenaze tabut ile birlikte gömülebilir. Fakat gerekmedikçe tabut ile gömmek mekruh say›lm›t›r. Kabir temininde güçlük çekildi¤i takdirde, daha önce defin yap›lm› bir kabre, önceki ölünün çürüyüp sadece kemiklerinin kalaca¤› bir sürenin geçmesinden sonra ikinci bir cenaze defnedilebilir. Bu süre iklim, bölge ve toprak özelliklerine göre de¤iiklik gösterebilir. ‹kinci defin önceki ölünün kemikleri dikkatlice bir kenara topland›ktan sonra yap›labilir. Kabir haz›rland›ktan sonra cenaze kabre indirilir. Bundan sonraki aama öyle gerçekleir: Cenaze k›ble taraf›ndan kabre indirilir, sa¤ yan› üzerine k›bleye döndürülür ve kefen üzerinde ba¤› varsa çözülür. Cenazeyi kabre koyan kiiler “Bismillâhi ve alâ milleti resûlillâh” (Allah'›n ad›yla ve elçisinin dini üzere) derler. Cenazeyi kabre koyacak kiilerin say›s› ihtiyaca göre de¤iir. Kad›nlar› kabre koyacak kim-

51

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

selerin ölüye akrabal›k yönünden mahrem olmalar› daha uygundur. Kad›nlar kabre yerletirilinceye kadar kabirleri üzerine bir perde çekilir. Definde bulunan kiilerin kabir üzerine üç avuç toprak atarak birinci defada "Sizi bundan (topraktan) yaratt›k", ikincisinde "Sizi tekrar topra¤a iade edece¤iz", üçüncüsünde de "Sizi bir kez daha topraktan ç›karaca¤›z" demeleri müstehapt›r. Kabrin topraktan bir iki kar› yükseltilip, deve hörgücü gibi yap›lmas› menduptur. Kabir üzerine su serpmede -gerekli olmamakla beraber- bir sak›nca yoktur. 10- KUR'AN-I KER‹M OKUMA VE TELK‹N

a. Kur’an-› Kerim Okuma Cenaze defnedildikten k›sa bir süre sonra, orada Kur’an okunmas› bir gelenek haline gelmitir. Özellikle Yasin, Mülk, Vâk›a, ‹hlâs, Felak ve Nâs sureleri ile Fâtiha ve Bakara suresinin ilk be ayeti okunur. Sevab› da cenazenin ve di¤er müminlerin ruhlar›na ba¤›lan›r. Ölünün günahlar›n›n ba¤›lanmas› için dua edildikten sonra cemaat yava yava mezar›n yan›ndan ayr›l›r. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) cenaze defnedildikten sonra bir müddet cenazenin mezar› ba›nda bekler ve cemaate öyle buyururdu:

52

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

“Kardeiniz için Yüce Allah'tan ma¤firet isteyiniz ve kendisine sükûnet vermesini dileyiniz. O imdi sorguya çekilmektedir” (Ebû Dâvud, “Cenâiz”, 67-69).

Ölünün yak›nlar›, ölünün hayr›na olabilecek ve onu ölüm ötesi hayatta rahatlatacak maddi ve manevi baz› etkinliklerde bulunabilir. Bu çerçevede fakirlere sadaka verme, cami, okul yapt›rma gibi toplumun istifadesine sunulabilecek baz› tesisler ina edilebilir. Çünkü bu müesseselerin vesile oldu¤u her türlü hay›rl› i ve hizmet, kiiye sevap olarak gidecektir. b. Telkin Telkin, cenaze kabre konulup Kur’an okunduktan sonra geride kalan bir kimsenin kabrin ba›nda yüksek sesle ve ölüye hitaben iman esaslar›n› hat›rlatmas› ileminin ad›d›r. Peygam-beri-miz-in "Ölülerinize ‘lâ ilâhe illallah’ telkin ediniz." (Müslim, Cenâiz, 1) sözündeki “ölüleriniz” kelimesi, ‹slam alimlerinin ço¤unlu¤u taraf›ndan, “ölmek üzere olanlar›n›z” eklinde anla›lm›t›r. ‹slam alimlerinin bir k›sm›, telkinin sadece ölüm döe¤indeki hasta için geçerli oldu¤unu, definden sonraki telkinin meru olmad›¤›n› söylemilerdir. Baz› Hanefi alimleri ise bu konuda aç›k bir hüküm bulunmad›¤›n›, ölü defnedildikten sonra telkin vermenin

53

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

tavsiye edilmedi¤i gibi yasaklanmad›¤›n› da ileri sürmülerdir. Malikiler’e göre telkin, ölüm döe¤inde iken verilir, cenaze defnedildikten sonra telkin vermek mekruhtur. Bir k›s›m Hanefi alimlerince, sorumluluk ya›na girdikten sonra ölen kimsenin mezar› ba›nda telkin verilmesi meru görülmütür. afii ve bir k›s›m Hanbeli f›k›hç›lara göre de telkin yap›lmas› müstehapt›r. Hadis kaynaklar›nda yer almayan, ancak yayg›n olarak halk nezdinde tatbik edilen, cenazenin defninden sonra kabirdeki bir müslümana u sözlerle telkin verilebilir: “Üzküril-‘ahdellezî harecte ‘aleyhi mine’ddünyâ. ...ehâdeti en-lâ ilâhe illallâhü vahdehû lâ erîke lehû ve enne Muhammeden ‘abduhû ve Rasûlühû. Ve enne’s-sâ’ate âtiyetün lâ raybe fîhâ Ve enne’l-lâhe yeb-’asü men fi’l-kubûr. Kul radîtü billâhi Rabben ve bil-‹slâmi dînen ve bi Muhammedin sallâllâhü aleyhi ve selleme nebiyyen ve bi’l-Ka’beti k›bleten ve bi’lKur’âni imâmen ve bi’l-Müslimîne ihvânen.” Rabbiyellâhü lâ ilâhe illâ hû. Ve hüve Rabbu’l-ari’l-azîm.

54

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

...Anlam›: "(Ey Falan o¤lu falan). Dünya hayat›ndan ayr›l›rken üzerinde bulundu¤un ‘Lâ ‹lâhe illâllahu vahdehu la erîke lehu ve enne Muhammeden abdühu ve Resûlühu (Allah’tan baka bir ilâh yoktur; yaln›z O vard›r, orta¤› yoktur; Muhammed O’nun kuludur ve O’nun Peygamberidir)’ K›yamet gelecektir, onda üphe yoktur. Allah, kabirlerde olan kimseleri diriltecektir, ahdini hat›rla. De ki; Rab olarak Allah’a, din olarak ‹slâm’a, peygamber olarak Muhammed (s.a.s.)’e, k›ble olarak Kâbe’ye, imam olarak Kur’ân’a ve karde olarak Müslümanlara r›za gösterdim. Rabbim, kendisinden baka ilâh olmayan Allah’t›r. O, büyük Ar’›n Rabbidir. (Nevevi, elEzkar, 194)

“Ey Allah’›n kulu! De ki: Allah' tan baka ilâh yoktur. De ki Rabbim Allah't›r. Dinim ‹slâm'd›r. Peygamberim Muhammed Aleyhisselâm'd›r. Ya Rabbi! Bu ölüyü yaln›z b›rakma. Sen varislerin en hay›rl›s›s›n.”

55

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

11- ISKAT VE DEV‹R Iskat; namaz, oruç, kurban, adak, kefâret gibi ibadet ve borçlar› ifa etmeden vefat eden bir kimseyi bu borçlar›ndan kurtarmak için fakirlere fidye ödenmesi ilemini ifade eder. Fidyeden maksat söz konusu ibadetlerin yerine geçmesi amac›yla yap›lan nakdî veya aynî ödemelerdir. Bu ba¤lamda ›skat-› salât, bir kimsenin sa¤l›¤›nda eda veya kaza edemedi¤i namaz borçlar›n› uhdesinden düürebilmek için ölümünden sonra fidye ödenmesi ilemini, devir de bu fidye ödemek için gelitirilen bir yöntemi ifade eder. Hz. Peygamber, sahabe, tâbiîn ve tebeu’t-tâbiîn dönemlerinde yukar›daki anlamda ›skat söz konusu olmad›¤›ndan, ›skat-› salât ve ›skat-› savm anlay› ve uygulamas›n›n Kitap, Sünnet ve sahâbe fetvalar›ndan delillendirilmesi mümkün de¤ildir. ‹badetler ve bu nitelikteki kefaretler “Allah hakk›” grubunda yer ald›¤› için kural olarak ›skat kabul etmez. Dinî mükellefiyetlerin ifas›nda mükellefin niyeti ve ibadetin Allah r›zas› için yap›lmas› ibadetin özünü, ekil artlar› ise maddi unsurunu tekil edece¤inden, ibadetler ancak Yüce Yarat›c›’n›n belirledi¤i sebeplere ba¤l› olarak ve O’nun emretti¤i tarzda yerine getirilirse ifa edilmi say›l›r. ‹badetlerin dinin kullu¤u

56

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

ve teslimiyeti sembolletiren hükümlerinin en ba›nda yer almas›n›n da anlam› budur. Bu itibarla, ayette sadece oruç tutmaya gücü yetmeyen sürekli mazeret sahibi kimselerin fidye vermesinin emredildi¤i, bunun d››ndaki ›skat-› savm›n ayette yer almad›¤›, ›skat-› salât›n ve devir ileminin ise Kur’an veya Sünnet’ten herhangi bir delile veya f›khi hüküm elde etmede kullan›lan bir usule dayanmad›¤› aç›kt›r. Zaten bedeni ibadetler ruhun Allah’a yükseliini sembolize etti¤i, kiinin kendini gelitirip e¤itmesine yard›mc› oldu¤u ve tabii olarak mükellef aç›s›ndan birçok manevi ve deruni yararlar ta›d›¤› için bunlar›n s›radan bir borç-alacak ilikisi çerçevesinde mütalaa edilmesi ve neticede ›skat usulünün alternatif ifa olarak görülmesi bu ibadetlerin ruh ve amac›na ayk›r›d›r. Ancak vefat eden kimsenin yak›nlar›n›n, kiinin ölüm ötesi hayatta sorumluluklar›n› azaltacak bir eyler yapabilme yönündeki iyi niyeti ve gayreti, ›skat ve devrin ‹slam toplumunda h›zla yayg›nlamas›n›n temel nedeni olmutur.

Mazeretsiz olarak tutulmayan ve kaza edilmeyen oruçlar için ›skat-› savm’›n, bütünüyle ›skat-› salât›n ve devrin cevaz› yönünde Kur’an’da, Sünnet’te veya sahabenin ve müçtehit imamlar›n fetvalar›nda hiçbir aç›klama yoktur. Buna ra¤men ›skat ve devrin uy-

57

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

gulamada giderek yayg›nlamas›, bunun ‹slam’›n öngördü¤ü veya cevaz verdi¤i bir usul olarak alg›lanmas›na, insanlar›n sa¤l›klar›nda ibadetleri ifada tembellik etmesine veya ihmalkâr davranmas›na, ‹slam’›n bu adeti sebebiyle yanl› anla›lmas›na ve haks›z ithamlara maruz kalmas›na yol açmaktad›r. uras› kesin olarak bilinmelidir ki, belli bir miktar paran›n fakire verilmesi ve onun da güya hamiyetli davranarak, ald›¤› paray› veren kiiye hibe etmesi ve ödenmesi gereken mebla¤ tamamlan›ncaya kadar bu kabul ve hibe iinin devam› demek olan “devir” uygulamas›n›n aklî ve dinî hiçbir dayana¤› yoktur. Bunun Müslümanlar aras›nda yayg›nlam› olmas› üzücüdür. Din ad›na yap›lan bu tür yanl› uygulamalar› önlemenin belki de en etkili yolu, ‹slam’›n temel esaslar›yla ba¤damayan uygulamalara yer vermemek, hatta verenleri ikaz etmektir. Geride kalanlar, ölenlerin namaz ve oruç borcu için para ödememelidir. Bu konuda yapacaklar› en do¤ru ey, kendi ibadetlerini düzenli ekilde yerine getirmek, dünyada iyi bir Müslüman olarak yaamak ve ölen yak›nlar› için, sevab›n› onlara ba¤›lamak üzere hay›r, eser, iyilik, ibadet ve dua yapmak oldu¤u bilincine ermeleridir.

58

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Sonuç olarak, imkanlar dâhilinde fakirlere sadaka vermek, hay›r kurumlar›na yard›mda bulunmak, geride kalanlar›n ölüler için yapabilecekleri davran›lardan baz›lar› olarak say›labilir. Ancak bunlar yap›l›rken ölenin varisleri aras›nda fakirler, yetimler, ihtiyaç sahibi e ve çocuklar›n bulunmas› halinde ölenin vasiyeti d››nda geride kalanlar›n kendi mallar›ndan harcama yap›larak ma¤dur edilmeleri de kesinlikle caiz de¤ildir. 12- CENAZE YAKINLARINA KARI GÖREVLER‹M‹Z: TAZ‹YE/BASALII Taziye, cenaze yak›nlar›n› teselli edici sözler söyleyerek üzüntülerinin payla›ld›¤›n› göstermek ve hissettirmektir. Taziye için ço¤unlukla "Allah size güzel sab›rlar ihsan etsin ve mükâfat›n› da versin”, "Ba›n›z sa¤ olsun! Allah geride kalanlara ömür versin!" gibi sözler söylenir. Taziye süresinin, ayn› yerde yaayanlar için üç gün içinde yap›lmas›n›n müstehap oldu¤u, daha sonraki günlerde ve haftalarda yap›lmas›n›n mekruh oldu¤u eklinde bir kanaat olsa da, taziyenin üç gün ile s›n›rl› tutulmas›na do¤rudan ››k tutan bir nas bulunmamaktad›r. Cenaze yak›nlar›n›n ac›lar›n› tazelememek için taziye süresi k›sa tutulmal›d›r. Din görev-

59

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

lilerine bir fikir vermesi aç›s›ndan, taziye esnas›nda yap›lacak örnek bir konuma metnine rehberimizin ekler bölümünde yer verilmitir. 13- KAB‹R Z‹YARET‹ VE ADABI a. Kabir Ziyareti Kabir ziyareti erkek ve kad›n her Müslüman için menduptur. Hz. Peygamber, toplumun ölüleriyle övünmesi gibi cahiliye al›kanl›klar›n›n devam etti¤i dönemde kabir ziyaretini bir ara yasaklam›, ancak bunu daha sonra serbest b›rakm›t›r. Hadiste öyle buyrulur: “Size kabir ziyaretini yasaklam›t›m. Art›k kabirleri ziyaret edebilirsiniz.” (Müslim, “Cenâiz”, 106) Hz. Peygamber (s.a.v), “Kabirleri ziyaret ediniz. Çünkü kabirleri ziyaret, size ahireti hat›rlat›r.” (‹bn Mâce, “Cenâiz”, 47) buyurmutur. Mezarl›klar›n ziyaret edilmesi, ölümün hat›rlanmas› ve dünyada ahreti unutmadan yaamak için ibret al›nmas› ba¤lam›nda dinimizin tavsiye etti¤i hususlardand›r. Kabir ve türbe ziyaretlerinde ‹slam’›n özüne ve tevhid anlay››na ters düen, itikadî bak›mdan zararl› tutum ve davran›lardan uzak durmak gerekir. Türbelerde yatan kiileri beer üstü varl›klar olarak görmek, bir k›s›m ihtiyaç ve dilekleri onlara arz etmek, kendilerinden medet beklemek ve yard›m dilemek tevhid dini olan ‹slam ile ba¤damaz. Kabir ziyaretinde bulunan kii, ahireti

60

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

hat›rlamal›, dünyan›n geçici oldu¤unu ve bir gün kendisinin de ölece¤ini düünmelidir. Kabirlerin haftada bir gün, özellikle cuma veya cumartesi günleri, ayr›ca arefe ve bayram günleri ziyaret edilmesi yayg›n bir gelenek olmutur. Zira Hz. Peygamber’in genellikle bu günlerde kabir ziyaretinde bulundu¤una dair rivayetler vard›r. b. Ziyaret Adab› Kabir ziyaretinin belli usulleri vard›r. K›saca öyle özetlenebilir: K›bleye kar› dönülerek “es-Selâmu aleyküm yâ ehle’l-kubûr. Ve innâ inâallahu biküm lâhikûn” (Ey kabir halk›! Allah’›n selâm› üzerinize olsun. ‹naallah biz de size (bir gün) kavuaca¤›z.) ifadeleriyle ölüler selamlan›r. Sevab› ölülere ba¤›lanmak üzere Kur’an-› Kerim okunur. Ölüler ve hayatta olanlar için dua edilir. Kabrin ba›nda yüksek sesle a¤lay›p gürültü yapmak, kabrin demirlik ve talar›n› öpmek, sar›l›p a¤lamak, bez ba¤lamak, mum yakmak gibi ‹slam’›n temel esaslar›na ters düen eylemler ziyaret adab›yla ba¤damaz. Kabirlerin üstüne bas›lmaz, oturulmaz ve yat›lmaz. Kabirlere kar› namaz k›l›nmaz ve ölülere adakta bulunulmaz.

61

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

14- KAB‹R Z‹YARET‹NDE OKUNACAK SURE VE DUALAR Ölüm nedeniyle Kur’an okuman›n, hem okuyana hem de kendisi için okunana sevaba vesile olaca¤› ümit edilir. Bunun bakas›na para ile yapt›r›lmas› ve Kur’an okuyanlar›n da Allah r›zas›n› de¤il, maddi bir beklentiye girmeleri durumunda, o fiilin ibadet olma niteli¤ini ortadan kald›rmaktad›r. Ölünün yedinci, k›rk›nc›, elli ikinci gecesi gibi belli gün ve gecelere tahsis edilerek icra edilen hatim ve mevlid merasimleri hakk›nda da Kur’an ve sünnete dayal› bir bilgi veya tavsiye mevcut de¤ildir. Kabir ziyaretlerinde genellikle Yasin, Mülk, Vak›a, ‹hlâs, Felak ve Nâs sureleri, sonra Fâtiha ile Bakara sûresinin ilk be âyeti okunabilir. Sevab› da cenazenin ve di¤er müminlerin ruhlar›na ba¤›lanabilir. 15- KABR‹N YAPIMI Dinimiz temel prensip olarak bütün çeitleriyle israf› haram k›lm›t›r. Bu nedenle mezarlara israf say›labilecek ve dinen tasvip edilemeyecek türden harcamalar›n yap›lmas› do¤ru de¤ildir. Mezar›n kime ait oldu¤unu gösterecek nitelikte ta veya levhalar yeterli iken, mezarlar›n çok lüks mermer veya di¤er k›ymetli talarla kaplanmas›, kabirlerin yükseltilmesi, üzerine kubbeli binalar yap›lmas›, ta›na övücü veya kaderden ikâyet edici sözler yaz›lmas› uygun de¤ildir.

62

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

16- MEZAR YAPITIRMAK

Q

TAINA

FOTORAF

Mezar ta›na foto¤raf yap›t›r›lmas›, çeitli heykel veya figürlerin ilenmesi gibi adetler genellikle ‹slam d›› dinlerin etkisiyle ortaya ç›kan uygulamalard›r. Müslümanlar›n bu tür uygulamalardan uzak durmalar› gerekir. ‹slam’da esas olan mezar ve kabirlerin sade ve mütevaz› olmas›d›r. Bata hükümdarlar olmak üzere, büyük bilginler, veli olarak bilinen ahsiyetler, mehur komutanlar ve ehitlerin unutulmay›p sürekli an›lmalar› için yaad›klar› devirlere özel mimari tekni¤i ile an›t-mezarlar yap›lm›t›r ki, bu yap›tlar türbe olarak bilinmektedir. Gerçek u ki, Anadolu’nun Türk-‹slam yurdu olmas›nda, üzerinde yaad›¤›m›z topraklar›n vatana dönümesinde önemli hizmetlerde bulunmu olan bu ahsiyetlerin tan›nmas›nda, tarihî ve millî uurun canl› tutulmas›nda türbeler önemli bir rol oynam›t›r. 17- MEZARLIKLARIN BAKIMI Kabirleri ve kabristanlar›/mezarl›klar› korumak, temiz tutmak ve a¤açlarla süslemek, hayatta olanlar için bir görevdir. Kabirler özellikle ziyaret edenlerin huzuru aç›s›ndan temiz, bak›ml›, a¤açland›r›lm›, yeilliklerle bezenmi bir bahçe görünümünde olmal›d›r. Kabirlerin

63

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

kirli veya bak›ms›z olmas›n›n, orada medfun bulunan kimselere herhangi bir zarar› olmasa bile, böyle bir davran› ziyarete gelenlere bir sayg›s›zl›k say›l›r. Bu nedenle kabirlerin çevrelerini kirletmek, a¤açlar›n› ve otlar›n› kesip koparmak mekruhtur. Örfümüzde her mevsim yeil kalabilen selvi benzeri a¤açlar›n mezarl›klara dikilmesi âdet haline gelmitir.

64

II. BÖLÜM

g g

CENAZE ‹LE ‹LG‹L‹ ‹DAR‹ ‹LEMLER

1- BELED‹YELERCE YAPILAN ‹LEMLER

Türk Hukuk sisteminde mezarl›klar, cenazelerin defnedilmesi ve nakli ileri kamu sa¤l›¤›n› ilgilendirmekte olup 1593 say›l› “Umumi H›fz›s›hha Kanunu”nda düzenlenmitir. Bu kanundan sonra s›ras›yla Bakanlar Kurulu taraf›ndan “Mezarl›klar Hakk›ndaki Nizamname”, Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan “Ölülerin Bir Yerden Di¤er Bir Yere Nakline Dair Talimatname” ve Belediye Mezarl›klar›n›n Kurulma Düzenlenme ve Süslenmesini konu alan “Mezarl›k Nizamnamesi”nin 8. maddesinin birinci f›kras› mucibince haz›rlanan talimatname yürürlü¤e konulmutur. 13/06/1994 tarihli ve 21959 say›l› Resmi Gazete’de yay›nlanan

66

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

3998 say›l› mezarl›klar›n korunmas› hakk›nda kanun ile umumi mezarl›klar›n mülkiyet durumu, korunmas›, inas›, bak›m ve onar›m› konular› düzenlenmitir. 1393 say›l› Umumi H›fz›s›hha Kanunu, Mezarl›klar Hakk›nda Nizamname ve Ölülerin Bir Yerden Di¤er Bir Yere Nakline Dair Talimatname de konuyla ilgili bilgiler içermektedir. Yasa, tüzük, yönetmelik ve genelge hükümleri konu bal›klar› alt›nda s›ralanmakla birlikte, cenazesi olan vatandalar›m›z›n yapaca¤› ilemler mevzuat çerçevesinde aa¤›da özetlenmi, daha sonra konuyla ilgili yasa, tüzük, yönetmelik ve genelgeler s›ralanm›t›r. Buna göre: a) 5393 say›l› Belediye Kanunu ile 5216 say›l› Büyükehir Belediye Kanunu’nda mezarl›klar›n düzenlenmesi ve cenaze defin ilemleri belediyelerin görevleri aras›nda say›lm›t›r. b) Mezarl›k alanlar›n›n tespiti, düzenlenmesi, iletilmesi, cenazelerin gömülmesi ve nakledilmesi görevi belediyelere aittir. Mezarl›k kabul edilen mekanlardan baka yerlere ölü defnedilmesi yasakt›r. c) Büyükehir statüsünde bulunan ehirlerde mezarl›klar›n kurulmas›, iletilmesi ve bak›m› Büyükehir Belediyelerinin görevi aras›ndad›r.

67

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

d) Defin ruhsat› al›nmad›kça hiç bir cenaze gömülemez. e) Ölü muayene edenler veya defin ruhsat› verenler, ölüm sebebinin kazaen veya bula›c› bir hastal›k neticesi oldu¤una dair üphelendikleri takdirde, ilgili makam› haberdar etmeden defin ruhsatiyesi veremezler. Bu makam Cumhuriyet Savc›l›¤› olabilece¤i gibi bula›c› hastal›kla ilgili Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ait kurumlar da olabilir. f) Büyükehir statüsündeki ehirlerde defin ile ilgili hizmetler hem Büyükehir Belediyesi’nin hem de ilçe ve ilk kademe belediyelerinin görevleri aras›nda say›lm›t›r. Yani cenazelerin defni ile ilgili hizmetler Büyükehir statüsündeki ehirlerdeki bütün belediyelerin görev ve sorumlulu¤u alt›nda bulunmaktad›r. Uygulamada defin ruhsatlar›n›n düzenlenmesi, cenaze nakil ilemleri ilçe ve ilk kademe belediyeleri taraf›ndan, mezarl›klardaki ilemler ise Büyükehir belediyesi taraf›ndan yerine getirilmektedir. g) Ölülerin y›kanmas›, kefenlenmesi, mezarl›¤a kadar nakli ve defin görevi belediyelere aittir. Bu hususta gerekli olan tesisat belediyelerce yap›lmak zorundad›r. Ölülerin belediyece y›kanmas›, kefenlenmesi, mezarl›¤a kadar

68

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

götürülmesi, mezar aç›lmas› ve kapanmas› için gereken ücret belediye taraf›ndan bir tarifeyle düzenlenir. Fakir ve kimsesi olmayan ölüler belediyece paras›z kald›r›l›r, y›kan›r ve defnedilir. h) Belediyelerce cenazelerin kolayca ve usulüne uygun olarak nakline nezaret edilmesi, nakil için gerekli tüm araçlar›n haz›r halde bulundurulmas›, genel nakil araçlar› ile cenaze nakli ve cenaze nakline ayr›lm› araçlar›n cenaze nakli d››nda di¤er hususlara ayr›lmas› ve kullan›m›n›n önlenmesi gerekir. 2- CENAZE SAH‹B‹N‹N YAPACAI ‹LEMLER Cenaze sahibinin de yapaca¤› belli bal› ilemler vard›r: a) Cenaze hangi ilçe belediyesi s›n›rlar›nda ise o ilçenin Sa¤l›k ‹leri birimlerine bavurularak ölüm raporu al›n›r. b) Ölüm raporu ile birlikte ayn› belediyenin cenaze memurluklar›na müracaat edilir. c) Cenaze ilemlerini yürüten memurlara ölünün nüfus cüzdan› ve ölüm raporunun bir fotokopisi verilerek nüfus kayd›ndan düümü için ilgili ilçe Nüfus Müdürlü¤ü’ne gönderilmesi temin edilir.

69

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

d) Belediyenin cenaze memurlu¤u veznesine masraflar yat›r›l›r. Bu masraflar, cenaze ve defin ilemleri için yap›lan harcamalar›n kar›l›¤› olarak al›nmaktad›r. Cenaze nakil araçlar› ayn› ilçenin cenaze memurluklar› taraf›ndan temin edilir. e) Cenaze il d››na nakledilecekse, ilçe belediyeleri Sa¤l›k ‹leri birimlerinden izin al›n›r. Ayn› birimler taraf›ndan cenazeler mühürlenerek ve yol belgeleri düzenlenerek ilgililere teslim edilir. f) Cenaze sahibi mezar yeri tahsisini talep eder. Mezar yeri tahsisi, Mezarl›klar ube Müdürlü¤ü taraf›ndan, miktar› her y›l Belediye Meclisi taraf›ndan belirlenen ücretler kar›l›¤›nda yap›l›r. g) Cenaze, bulundu¤u ehirde defnedilecekse defin ruhsat› verilir. Cenaze yak›nlar›n›n ilgili belediyeye telefon ile veya bizzat gelerek müracaat etmeleri halinde Sa¤l›k ‹leri Müdürlü¤ü Cenaze Hizmetleri biriminde görevli elemanlar ile Belediye doktoru ölüm nedeninin tespiti ve muayene için cenaze evine giderler. Cenaze evinde ölen kiinin gerekli muayenesi yap›larak ölüm nedeni belirlenir. Herhangi olumsuz bir durum yok ise ölüm raporu tanzim edilir. Cena-

70

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

zenin muayenesinde üpheli bir durum ortaya ç›km›sa, ilgili makam› haberdar etmeden defin ruhsat› verilmez. h) Cenaze baka bir ehirde defnedilecekse yol izin ruhsat› al›n›r. i) Cenaze yak›nlar›n›n talebine göre, cenaze bulundu¤u yerden belediye cenaze arac› ile belediyenin gasilhanesine getirilir ve yak›nlar›n›n da refakatinde görevli gassallar/cenaze y›kay›c›lar› taraf›ndan temiz bir ortamda itina ile y›kan›r ve kefenlenir. k) Fakir olan veya imkân› olmayan cenazeler için, yak›nlar›n›n talebi ile kefen ve benzeri malzemeler belediyece kar›lanmaktad›r. Cenaze, sahibinin iste¤i do¤rultusunda uygun görülen mezarl›¤a defin ilemleri için götürülür. l) Cenaze arac›, talep olmas› halinde ehir içine ücretsiz, ehir d››na meclis karar› gere¤i kilometre ba›na ücret al›narak gönderilmektedir. Cenaze yak›nlar›n› mezarl›¤a götürmek üzere otobüs ehir içine ücretsiz tahsis edilir. m) Ölüm hastanede gerçeklemi ise, Ölüm Raporu ve Defin Ruhsat› (Gömme ‹zin Ka¤›d›) ile birlikte Belediye Cenaze ‹leri Servisi’ne bavuran cenaze sahibinin verece¤i bilgiye göre ilem yap›l›r.

71

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

n) Ölüm evde gerçeklemi ise belediye doktoru, ölüm gerçekleme saatinden uygun bir süre geçtikten sonra belirtilen adrese intikal edip, cenazeyi muayene ederek ölüm raporunu kendisi düzenler veya üpheli bir durum görürse adli t›pa bildirerek inceleme talep eder. o) Ölüm ikamet d››nda gerçeklemi ise, evde gerçekleen ölüm ile ilgili ilemler titizlikle uygulan›r. p) Cenaze, yak›nlar›n›n verece¤i bilgiye (yurtiçi-yurtd››, ehir içi-ehir d››) göre ilem görür. ehir d››na ç›kacaksa yol belgesi verilerek, yurtd››na ç›kacaksa yol belgesi ile birlikte tabut mühürleme ilemi yap›larak gönderilir. Nüfus cüzdan›n›n asl› nüfus düüm ilemleri yap›lmak üzere Nüfus Müdürlü¤ü’ne gönderilir. r) Cenaze fakir ve kimsesiz ise, muhtarl›ktan al›nan Fakirlik Belgesi ile Belediye Cenaze ‹leri Servisi’nin Mezarl›klar Müdürlü¤ü ile yapm› oldu¤u yaz›ma neticesinde veya Mezarl›klar Müdürünün takdiriyle ücretsiz mezarlara defin ilemi yap›l›r. s) Cenaze yurtd››ndan gelmi ise, ilgili havaalan› doktorunca düzenlenen Ölüm Raporu ile birlikte cenaze ilemleri yap›l›r.

72

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

3- CENAZELER‹N DEF‹N ‹LEMLER‹ a. Cenaze Hizmetleri Ölüm raporu düzenlenmesi, ölüm vakas›n›n nüfus müdürlü¤üne bildirilmesi, il d››na götürüleceklere yol belgesi düzenlenmesi, mezar yeri tahsis edilmesi, defin ruhsat› verilmesi, cenaze arac› temin edilmesi, yurt d››na götürülecekse yol belgesi ve tabut mühürleme gibi ilemler belediyelerce yap›l›r. Cenazelerin y›kanmas›, kefenlenmesi, mezarl›¤a nakli ve defnedilmesi ile mezarl›klar›n bak›m, temizlik çevre düzenlemesi ve muhafazas› görevi de belediyelere aittir. Her belediyede, belediye olmayan yerlerde de defin ruhsat› veren birimlerde ölümlerin kay›t ve zapt›na mahsus bir defter bulundurulur. Bu deftere ölünün ismi, adresi, ölüm tarihi, belli ise ölüme neden olan hastal›¤› ve defin ruhsatiyesi verenin ismi kaydedilir. Bu bilgiler her ay sonunda toplanarak bir sonraki ay›n on beine kadar en yak›n hükümet tabibi ve sa¤l›k müdürlü¤üne bildirilir ve sa¤l›k daireleri taraf›ndan da mahalli nüfus idarelerine haber verilir. b. Cenaze arac› temini ve ücretler Cenaze arac›, belediyeler taraf›ndan ücretsiz olarak temin edilir. Cenaze ilemleri (me-

73

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

zar ücreti, mezar açma kapama ücreti, gasil, morg, tesis vb.) ücret kar›l›¤› yap›l›r. Ücret kar›l›¤›nda özel ambulans hizmeti veren kurulular da vard›r. 4- MEZAR YER‹ TAHS‹S‹ Mezarl›k alanlar›n›n tespiti, düzenlenmesi, iletilmesi, cenazelerin defnedilmesi ve nakledilmesi görevi belediyelere aittir. Mezarl›k olarak tahsis edilen alanlar›n d››ndaki herhangi bir yere cenaze defnedilmesi yasakt›r. Ancak ola¤anüstü hallerde ve sa¤l›k bak›m›ndan sak›nca bulunmad›¤› takdirde Bakanlar Kurulu karar› ile mezarl›klar d››nda defin yap›lmas›na izin verilebilir. Büyükehir statüsünde bulunan ehirlerde mezarl›klar›n kurulmas›, iletilmesi ve bak›m› Büyükehir Belediyelerinin görevleri aras›ndad›r. Köyler için tahsis edilecek mezarl›k alanlar›, köylerin ba¤l› oldu¤u ilçe kaymakamlar›nca hükümet tabiplerinin görüü al›narak tespit edilir. Birden fazla ve birbirine komu köyler için bir mezarl›k alan› oluturulabilir. Köy mezarl›klar›n›n mülkiyeti köy tüzel kiiliklerine aittir.

74

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

5- CENAZELER‹N NAKL‹ Ceset tamamen çürümeden önce mezar›n aç›larak ölünün ç›kar›labilmesi için ilgili belediyenin izninin al›nmas› zorunludur. Adli otopsiler için izin al›nmas› gerekmez. Ancak otopsi yap›lmas› ve mezar›n aç›lmas› hususu ilgili belediyeye bildirilmelidir. Cenazenin gömülmesinden önce veya sonra bir ehirden di¤erine nakli için ilgili belediyenin izninin al›nmas› gerekir. Bu belgenin al›nmas› için ölü henüz gömülmemi ise gömülmesine ruhsat verildi¤ini gösteren belgenin belediyeye sunulmas› gerekir. Defnedilmi cenazeler için belediyede bulunan ölüm özel defterindeki kay›tlar›n bir sureti ç›kar›l›r. Her iki durumda da ölünün nakledilmesi, sa¤l›k bak›m›ndan bir sak›nca do¤mayaca¤›na dair bir doktor onay›na ba¤l›d›r. Kolera, veba, çiçek, arbon, cüzzam, ruam, tifüs, AIDS ve bildirimi zorunlu di¤er hastal›klardan ölenlerin nakli yasakt›r. Bu hastal›klardan ölenler vefat ettikleri yerde gömülür. Defnin üzerinden bir sene geçmedikçe bu ölülerin mezardan ç›kar›larak baka bir yere nakilleri de yasakt›r. Bir ehirden di¤erine nakledilecek ölülerin “Ölülerin Bir Yerden Di¤er Bir Yere Nakline Dair Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak tabutlanmas› gerekir. Aksi takdirde nakline

75

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

izin verilmez. Nakledilecek ölü mutlaka belediye doktoru, belediye doktoru bulunmayan yerlerde sa¤l›k oca¤› doktoru veya sa¤l›k memurlar› huzurunda tabutlanacakt›r. Mezarl›ktan ç›kar›lan cesetler veya kal›nt›lar›, mezarl›k odas›nda -oda bulunmamas› durumunda- mezar yak›n›nda tabutlan›r. Mezara defnedilmeden önce nakledilecek ölüler, ailelerinin gösterece¤i yerde tabutlan›r. Nakledilecek ceset veya kal›nt›lar› kefene sar›l› oldu¤u halde çinko veya kurundan yap›lm› madeni bir tabut içerisine konur. Tabutta bo kalan yerler antiseptik-mikrop gideren- s›v› içerisinde iyice ›slat›lm› bir talala doldurulur. Madeni tabut bu ekilde doldurulduktan sonra her taraf› hiçbir s›v› s›zmayacak derecede ve dikkatle lehimlenir. Madeni tabut tamamen lehimlendikten sonra bir tahta tabut içerisine konulur. Bu ikinci tabut da haz›rland›ktan sonra ambalaj sand›¤› tahtas›ndan yap›lm› bir sand›k içerisine konulur ve çivilenir. S›cak mevsimlerde ve mevsim ne olursa olsun on iki saatten fazla devam edecek nakillerde ölünün mutlaka ilaçlanmas› gerekti¤i unutulmamal›d›r. Sand›¤›n d› taraf› belediye doktoru veya sa¤l›k oca¤›n›n resmi mührüyle mühürlenir.

76

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Tabutu sevk edenlere tabutlama esnas›nda nezaret eden memur taraf›ndan tabutlanman›n yönetmeli¤e uygun olarak yap›lm› oldu¤u ve naklinde sak›nca olmad›¤›n› gösteren bir belge verilir. 6- MEZARLIKLARIN BAKIMI, TEM‹ZL‹‹, ÇEVRE DÜZENLEMES‹ VE MUHAFAZASI Devlet mezarl›¤›, Vak›flar Genel Müdürlü¤ü yönetimindeki tarihi mezarl›klar ile ehitlikler ve vak›f vb. tüzel kiili¤e ait özel statüsü bulunan mezarl›klar hariç, umumi mezarl›klar›n mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere, köylerde köy tüzel kiiliklerine aittir. Bu yerler sat›lamaz ve kazand›r›c› zamana›m› zilyedli¤i yolu ile iktisap edilemez. ehitlikler ve mezarl›klardaki mezarlar bozulamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez. Bu yerler imar mevzuat› veya herhangi bir ekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk park›, yeil alan gibi sahalar olarak ayr›lamaz ve asli gayesi d››nda hiç bir amaç için kullan›lamaz. Yol geçme zorunlulu¤u bulundu¤u ‹çileri Bakanl›¤›nca kabul edilen mezarl›klar veya bölümleri bu hükmün d››ndad›r. Belediyeler ve köy muhtarl›klar›, mezarl›klar›n etraf›n› duvarla çevirmek, a¤açland›r›p çi-

77

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

çeklendirmek ve gerekli her türlü bak›m ve onar›m› yaparak korumak zorundad›r. 7- SALIK BAKANLIINCA YAPILAN ‹LEMLER Cenaze hizmetlerinde Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ait kurumlar› ilgilendiren bir dizi ilem bulunmaktad›r. imdi bu ilemlerin neler oldu¤u ile ilgili bilgilere yer verilecektir: 1- Defin Ruhsat› Bilindi¤i gibi ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlar›n›n verilmesi, fert, toplum ve çevre sa¤l›¤› aç›s›ndan önem arz etmektedir. Yetkili memurlar taraf›ndan verilmi defin ruhsat› al›nmad›kça ve ibraz edilmedikçe mezarl›¤a hiçbir cenaze kabul edilemez ve defnedilemez. Defin ruhsatnamesi olmadan cenaze defneden mezar bekçileri ve ölü sahiplerine bir yapt›r›m uygulanabilir. Defin ruhsat›nda, ölünün ad›, soyad›, ya›, kimlik bilgileri, adresi, ölümün gerçekleti¤i yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruhsat verildi¤i bilgiler yer al›r. -Kendine ait özel mezarl›¤› olan müesseselerdeki ölülerin ismi ve hüviyeti, ölüm sebebiyle birlikte yirmi dört saat içinde ba¤l› bulundu¤u belediyenin ilgili dairesine bildirilir. -Defin ruhsat›, belediye doktoru taraf›ndan

78

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

ölünün muayene edilmesinden sonra verilir. Belediye doktoru bulunmad›¤› takdirde defin ruhsat› sa¤l›k oca¤› doktoru taraf›ndan, belediye doktoru ve sa¤l›k oca¤› doktoru bulunmayan beldelerde, valiliklerin belirledi¤i görevlilerce muayene edilerek verilir. Her ehir, kasaba ve köyde ölü muayenesi yapacak ve defin ruhsat› verecekler, en yetkili mülki amir taraf›ndan tayin edilir. -Ölüyü muayene edenler veya defin ruhsatnamesi verenler, ölüm sebebinin kazaen veya bula›c› bir hastal›k sonucunda oldu¤una dair bir üphe ile kar›la›rlarsa, bu durumda ilgili makam› haberdar etmeden defin ruhsat› veremezler. Tabip olmayan yerlerde bula›c› hastal›k üphesi ile ölenler için defin ruhsat› verilip hadisenin hemen sonras›nda ilgili makama bilgi verilir. -Hükümet veya belediye doktorlar›, ölüm sebeplerini belirlemeye esas olmak üzere tedavi eden doktorun raporunu talep edebilir. Tedavi eden doktorlar, lüzumu halinde bu raporu vermeye mecburdur. -Ölümüne sebep olan hastal›k esnas›nda tedavi eden tabibin verdi¤i ruhsatname, resmi tabipler taraf›ndan tasdik edilmek art›yla geçerli olur.

79

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

-Bula›c› ve salg›n bir hastal›ktan öldü¤ü üphe edilen kiiler üzerinde, ilgili tabip taraf›ndan gerekli görülürse bula›c› ve salg›n bir hastal›k bulgusu amac›yla otopsi yap›labilir. -Bula›c› ve salg›n hastal›¤›n mevcut oldu¤u veya tehdit etti¤i mahallerde Bakanl›kça bütün cenazelerin defninden önce bir tabip taraf›ndan muayene mecburiyeti ilan edilebilir. Ek Madde 3’de, Medud Suçlar›n Muhakeme Usulü Kanunu kapsam›na giren ve genel sa¤l›¤a ilikin davalara, mahkemelerce, Medud Suçlar›n Muhakeme Usulü Kanunu’nun 1. maddesindeki yer ve 4. maddesindeki zaman kayd›na bak›lmaks›z›n suçüstü hükümlerine göre bak›laca¤› ve hükümler kesinletikten sonra bunlar›n birer örne¤inin Cumhuriyet Savc›l›klar›nca do¤rudan do¤ruya Sa¤l›k Bakanl›¤›na gönderilece¤ine ilikin hükümlere yer verilmitir. 2- Defin Ruhsat›n›n Düzenlenmesi Hastane ve di¤er sa¤l›k kurulular›nda ölenlere ait defin ruhsatlar›, o sa¤l›k kuruluunun müdür ve bahekimi taraf›ndan verilir ve resmi görevli doktorlar taraf›ndan onaylan›r. Defin ruhsat›, köylerde sa¤l›k oca¤› doktorlar› taraf›ndan, sa¤l›k oca¤› yoksa valilikçe görevlendirilmi kiiler taraf›ndan verilir. Görevli olma-

80

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

mas› durumunda da köy muhtar› veya jandarma karakol komutan› taraf›ndan verilir. 3- Sa¤l›k Bakanl›¤› Temel Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü’nün Ölü Defin Ruhsatlar› Hakk›ndaki 2000/41 Say›l› Genelgesine Göre Cenaze ile ‹lgili Olarak Yap›lacak ‹lemler: Fert, toplum ve çevre sa¤l›¤›n›n korunmas› ve gelitirilmesi çerçevesinde; -Defin ruhsat› al›nmad›kça ve ibraz edilmedikçe, hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nakledilmemesi, mezarl›klara kabul edilmemesi, -Defin ruhsatnamelerinde, ölünün ad›, soyad›, ya›, hüviyeti, adresi, ölümün vuku buldu¤u yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, defnine ruhsat verildi¤inin aç›kl›kla kaydedilmesi, -Belediye ve sa¤l›k oca¤› tabibi bulunmayan belde ve köylerde hangi görevlilerce ölülerin muayenesinin yap›larak defin ruhsat› verilece¤inin valiliklerce belirlenmesi, ölü muayenesi yapacak ve defin ruhsat› verecek olanlar›n ilan›, belirleme ve ilan ileminin her y›l yenilenmesi, -Belediye tabipleri olan yerlerde belediye tabiplerince, belediye tabiplerinin bulunmad›¤› yerlerde sa¤l›k oca¤› tabiplerince, belediye tabibi ve sa¤l›k oca¤› tabibi bulunmayan beldelerde ve köylerde valiliklerce belirlenmi ve

81

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

ilan olunmu görevlilerce, ölülerin muayenesi sonras› defin ruhsatlar› verilmesi, -Hastane ve di¤er sa¤l›k müesseselerinde ölenlere ait defin ruhsatlar›n›n o müessesenin müdür ve batabibi taraf›ndan verilmesi, usulüne uygun olarak resmi tabipler taraf›ndan tasdik edilmesi, -Ölüme sebep olan hastal›k esnas›nda tedavi eden tabibin verdi¤i ruhsatnamenin resmi tabipler taraf›ndan tasdik edilmesi, -Resmi tabipler taraf›ndan tasdik edilmeden hastane ve di¤er sa¤l›k müesseseleri müdür ve batabibince, ölüme sebep olan hastal›k esnas›nda tedavi eden tabibin verdi¤i, resmi tabip taraf›ndan tasdik edilmeyen defin ruhsatlar› ile hiçbir cenazenin defnedilmemesi, nakledilmemesi, mezarl›klara kabul edilmemesi, -Ölülerin muayenesinde ölüm nedeni hakk›nda yeterli verilerin elde edilmesi ve ölüm nedeninin belirlenmesinde, gerekirse kiiyi tedavi eden tabibin raporunun talep edilmesi, tedavi eden tabiplerin talep vukuunda bu raporlar› vermeleri, -Ölülerin muayenesinde, çal›anlar›n sa¤l›¤› ile ilgili gerekli tedbirlerin al›nmas›, -Kendine ait özel mezarl›¤› olan sa¤l›k müesseselerindeki ölülerin ismi ve hüviyetinin yir-

82

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

mi dört saat içinde belediyenin ilgili dairesine bildirilmesi, -Defin ruhsat› veren kurum ve kiilerin yan›nda ölümlerin kay›t ve zapt›na mahsus bir defter bulundurulmas›, -Bu defterlerde ölünün ad›, soyad›, ya›, hüviyeti, adresi, ölümün vuku buldu¤u yer, ölüm tarihi, ölüm sebebi, belli ise ölüme neden olan hastal›k ve defin ruhsat›n› verenin ad›, soyad›, unvan› ve mesle¤inin aç›kl›kla kaydedilmesi, -Bu bilgilerin her ay sonunda toplanarak takip eden ay›n on beine kadar en yak›n ‹lçe Sa¤l›k Grup Bakanl›¤› ve ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤üne bildirilmesi, -‹lçe Sa¤l›k Grup Bakanl›klar› ve ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ünce mahalli nüfus idarelerine gerekli bilgilerin rutin olarak verilmesi, -Defin ruhsat› veren kimselerin, Valiliklerce ilgili kurum ve kurulularla ibirli¤i ve koordinasyon içerisinde gerekli e¤itimlere rutin ve periyodik olarak tabi tutulmas›, -Ölüm istatistiklerinde gerekli özen ve hassasiyetin gösterilmesi, aksamalara sebebiyet verilmemesi, -Konuya ilikin Valiliklerce sürekli ve periyodik kontrol ve denetimlerin yap›lmas›,

83

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

-Kontrol ve denetim sonuçlar›na göre, kusurlar› görülenler hakk›nda, Valiliklerce ilgili mevzuat do¤rultusunda gerekli her türlü ilemin yap›lmas›, -Ölülerin muayenesi ve defin ruhsatlar›n›n verilmesine ilikin, Valiliklerce gerekli her türlü tedbirin al›nmas› hususlar›ndaki hükümler, Kaymakaml›klar, Belediye Bakanl›klar›, ‹l ve ‹lçe Umumi H›fz›ss›hha Meclisleri, ‹l Kamuoyu, ilgili birimlere duyurulacakt›r. 3- Mezarl›klarda Bulunmas› Gereken Özellikler

12 Mart 1942 gün ve 5055 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan Mezarl›k Nizamnamesi’nin 8. maddesinin Birinci F›kras› Mucibince Haz›rlanan Talimatnameye göre: 1- Mezarl›klar; ehir ve kasabalar›n mesken veya di¤er maksatlarla bina yap›lan sahalar› hududundan, mezarl›k hududuna en aa¤› 500 metre mesafede tesis edilecektir. S›hhi veya di¤er sebeplerle görülecek lüzum üzerine ve mahalli artlara göre bu mesafe daha fazla uzat›labilir. 2- Mezarl›k olarak seçilecek alan, hakim rüzgarlar›n ehir ve kasabalardan gitti¤i istikamette, çukur veya batakl›klardan, su cereyan-

84

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

lar› ve birikintilerden uzak ve ula›m› kolay yap›labilir yerlerde olmal›d›r. Bu hususta hafif meyilli düzlükler tercih edilir. 3- Mezarl›k sahas› yeralt› suyundan mümkün oldu¤u kadar uzak olmal›d›r. Mezarl›k s›n›r›ndan itibaren 250 metrelik bir mesafe dahilindeki kuyu ve menba gibi yeralt› sular› hiçbir maksatla kullan›lamaz. 4- Topra¤›n jeolojik özellikleri, gömülecek cesetlerin tahribine müsait jeolojik artlar› temin etmek üzere su ve havan›n geçmesine uygun ve küçük taneli olmal›d›r. Kumlu ve kireçle kar››k topraklar daha uygundur. 5- Mezarl›k alan›; aile ve ah›slara mahsus sabit mezar yerleri ile yollar, memur ve müstahdemlere veya mezarl›¤a ait di¤er tesisat yerleri hariç olmak üzere ehir ve kasaban›n senelik ortalama ölüm miktar›na göre ve topra¤›n cesetleri tam tahrip müddetine göre hesap edilir. 6- ehir ve kasabalarda halen mevcut olup gerek meskun sahalara yak›nl›k ve gerekse toprak ve tesisat›ndaki kifayetsizlik bak›m›ndan s›hhi mahzurlar› görülen mezarl›klar Umumi H›fz›ss›hha Kanunu’nun 214. maddesi mucibince terk olunacakt›r.

85

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Bu sahalar terk edilmesinden en aa¤› 10 sene geçtikten sonra ve mahalli sa¤l›k memurlar›n›n verecekleri rapor üzerine di¤er maksatlarla kullan›labilir.

7- Her ehir ve kasaba belediyesi ölülerin y›kan›p kefenlenmesi için nüfus yo¤unlu¤una göre lüzumlu olan adette cenaze haz›rlama yerleri yapmaya mecburdur. Bu yerler her taraf› kargir olarak yap›lacakt›r. Ayr›ca gelen cenazelerin bekleme yeri, y›kama ve kefenleme yeri, haz›rlanm› cenazelerin bekleme yeri, olmak üzere en az üç k›sma ayr›lacakt›r. Bu yerlerin dahili tesisleri ve ihtiva edecekleri dezenfeksiyon tertipleri, memur ve müstahdemlere ait yerlerle cenazelerin haz›rlama yerlerine ve mezarl›klara nas›l nakledilece¤i hakk›nda Umumi H›fz›ss›hha Kanunu’nun 22 ve Belediye Kanunu’nun 15. maddesinin 5. f›kras› mucibince mahalli belediyece bir talimatname haz›rlanm› olacakt›r. 8- Mezarl›klar›n di¤er tesisat› ve mezar yerleri, yap›lmas›, yol ve caddelerin tanzimi, ölü gömme ve nakil ileri ve mezarl›¤›n idaresine ait di¤er hususlar Umumi H›fz›ss›hha Kanunu ile Mezarl›klar Nizamnamesi’ndeki hükümlere göre yap›l›r.

86

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

4- Ölüm ve Organ Nakli a. Ölüm a1) T›bbî Aç›dan Ölüm (Beyin Ölümü) Beyin ölümü; beyin fonksiyonlar›n›n geri dönüümsüz olarak kaybolmas›d›r. Beyin ölümü gerçekleen kiide; solunum ve dola›m ancak yo¤un bak›m koullar›nda ventilatör gibi solunum destek makineleriyle sürdürülebilir. Kalp at›mlar› ve solunum, yapay olarak sürdürülebilirken beyin fonksiyonlar› yapay olarak sürdürülemez. Bu nedenle kii, beyni öldü¤ü zaman t›bben ölü kabul edilir. Yo¤un bak›m ünitelerinde beyin ölümü saptanan hastalarda, verilen tüm t›bbî deste¤e ra¤men ortalama 24-36 saat sonra beyin d››ndaki organlar da fonksiyonlar›n› kaybederler. Beyin ölümü tan›s› alm› kiilerin hayata dönmesi mümkün de¤ildir. Beyin ölümü gerçeklemeden kadavradan organ nakli yap›lamaz. Beyin ölümünün gerçeklemesinden sonra bu kiiler kadavra donör aday› olarak adland›r›l›r. Bu donör adaylar›n›n organlar› ba¤›lan›rsa, organlar hayati fonksiyonlar›n› kaybetmeden en k›sa sürede al›narak bekleyen hastalara nakledilmelidir.

87

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

a2) Hukukî Bak›mdan Ölüm ‹nsan hayat›n›n tamamen tükenmesi olan ölümle hukuki ahsiyet sona erer. Ölen kimse herhangi bir borç alt›na giremez ve hak sahibi olamaz. Ölen kimseye kar› veya onun ad›na dava aç›lamaz. Usul olarak ölümün ispat›, nüfus sicilindeki kay›tlarla yap›l›r. Bir kimse nüfus sicilinde ölü görünüyorsa, bunu ileri süren taraf›n s›rf bu kay›tlar› delil olarak göstermesini adlî makamlar yeterli görür. Aksini iddia eden kimse çeitli delillerle iddias›n› ispat etme hakk›na da sahiptir. Ölüm sicilleri nüfus memurluklar›nca tutulur. Ölen her kimsenin ölüm sicilinin tutulmas› için en geç on gün içinde nüfus memurlu¤una bildirilmesi laz›md›r. Bundan baka hakim taraf›ndan gaip karar› verilmi veya ölme ihtimali çok yüksek bir tehlike içinde kaybolan ve ölüsü bulunmayan kimse de mahallin en büyük mülkiye amirinin emriyle, ölüm siciline ölü olarak kaydedilir. a3) Dinî Anlamda Ölüm T›bben ölü oldu¤una hükmedilen, baka bir ifadeyle, beyin ölümü gerçekleen kii, yeniden hayata dönme imkan› bulunmad›¤›ndan dolay› dinen de ölü say›l›r.

88

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

b. Organ Nakli Tedavisi mümkün olmayan hastal›klar nedeniyle görev yapamayacak derecede hasta ve hatta vücuda zararl› hale gelen bir organ›n yerine, canl› veya ölüden/kadavradan al›nan sa¤lam bir organ›n konularak hastan›n tedavi edilmesine organ nakli denir. Bu ilem t›pta organ transplantasyonu olarak adland›r›l›r. Organ ve doku nakli, canl›dan ve kadavradan olmak üzere iki ekilde yap›labilmektedir. b1) Kadavra Donör/Beyin Ölümü Gerçekleen Verici Trafik kazas›, kurunlanma, beyin kanamas›, a¤›r travma vb. nedenlerle yo¤un bak›mda tedavisi devam ederken, beyin ölümü denilen geri dönüümsüz beyin hasar› gelimi hastan›n organlar› ba¤›land›¤› takdirde bunlar kadavra donör olarak adland›r›lmaktad›r. Böbrek, karaci¤er, pankreas, kalp, kalp kapaklar›, kornea kadavradan nakillerde kullan›lmaktad›r. b2) Canl› Donör/Canl› Verici Organ nakli gereken hastan›n ei, çocuklar›, anne- babas› veya dördüncü dereceye kadar yak›n akrabalar›, doku ve kan grubu gibi uyumlar›n varl›¤›na ba¤l› olarak organ ba¤››nda bulunabilmektedir. Bunlar canl› donör

89

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

olarak tan›mlanmaktad›r. Böbrek ve karaci¤er canl›dan nakil yap›lan organlard›r. b3) Organ Nakli ile ‹lgili Dini Hükümler Kur’an ve Sünnet’te, organ ve doku nakli konusunda aç›k bir hüküm bulunmamaktad›r. ‹lk müçtehit ve fakihler, kendi devirlerinde böyle bir problem söz konusu olmad›¤› için organ naklinin hükmünü geni bir ekilde aç›klamam›t›r. Ancak ‹slam’da Kur’an ve Sünnet’in delaletlerinden ç›kar›lm› umumî hükümler ve kaideler de vard›r. Kitap ve Sünnet’te aç›k hükmü bulunmayan ve her devirde kar›la›lan yeni meselelerin hükümleri, fakihler taraf›ndan bu umumi kaideler ile hükmü bilinen benzer meselelere k›yas edilerek ç›kar›lm›, hiçbir mesele cevaps›z b›rak›lmam›t›r. Organ ve doku naklinin hükmünü tayinde de ayn› yola bavurulmas› uygun olacakt›r. Bilindi¤i üzere insan mükerrem bir varl›kt›r. Yarat›lanlar içinde Allah insan› seçkin k›lm›t›r. Bu itibarla normal durumlarda ölü ve diri kimselerden al›nan parça ve organlardan faydalan›lmas›, insan›n hürmet ve kerametine ayk›r› görüldü¤ünden, fakihlerce caiz görülmemitir. Ancak zaruret durumunda, zaruretin mahiyet ve miktar›na göre bu hüküm de¤imektedir.

90

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Fakihler, zaruretlerin bir ölçüde dinen yasaklanm› eyleri mübah k›ld›¤› ve zaruret halinde sadece ayetlerde aç›klanan yasaklar›n de¤il, zaruret halinin giderilmesi için yap›lmas› zorunlu ve baka bir çare olmayan bütün yasaklar›n zaruret miktar›nca ilenmesinin caiz ve mübah oldu¤u sonucuna varm›lard›r. O halde, ölmü kimselerden tedavi maksad›yla organ ve doku alma ve bunlar› hasta veya yaral› kimselere nakletme konusunda bir hükme ulaabilmek için; -Zarurete binaen, cesedin kesilmesi, organ ve dokular›ndan bir k›sm›n›n al›nmas›n›n caiz olup olmad›¤›n›n, -Hastal›¤›n tedavisinin zaruret say›l›p say›lmayaca¤›n›n/haram ile tedavinin hükmü, -Organ ve doku nakli caiz ise hangi artlarla caiz oldu¤unun bilinmesi gerekmektedir. -Fakihler, karn›nda canl› halde bulunan çocu¤un kurtar›lmas› için ölü annenin karn›n›n yar›lmas›na, -Baka yoldan tedavileri mümkün olmayan kimselerin k›r›lm› kemiklerinin yerine, baka kemiklerin nakline, -Bilinmeyen hastal›klar›n ö¤renilmesi ve hayatta bulunmalar› sebebiyle ölülere nispetle daha çok ayan-› ihtiram olan hastalar›n tedavilerinin sa¤lanabilmesi için, yak›nlar›n›n r›zas›

91

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

al›nmak suretiyle, ölüler üzerinde otopsi yap›lmas›n›n caiz olaca¤›na fetva vermiler. Canl› bir kimseyi kurtarmak için ölünün bir parças›n› itlaf etmeyi caiz görmülerdir. Nitekim Müavere ve Dini Eserleri ‹nceleme Kurulu’nun 16.4.1952 tarih ve 211 say›l› karar›nda özetle; “...âmmenin menfaat ve maslahat› göz önünde tutularak, bilinmeyen bir hastal›¤›n bilinir hale gelmesi, hastal›¤›n bilinmemesinden do¤acak âmme zarar›n›n önlenmesi, hayatta bulunmalar› sebebiyle daha ayan-› ihtiram olan hastalar›n tedavilerinin sa¤lanmas› gibi maslahat ve er’î hikmetlerin meydana gelmesini temin için yak›nlar›n›n r›zas› al›narak, ölüler üzerinde otopsi yapman›n caiz olaca¤› ve bu gibi sebepler dolay›s›yla ölüye gösterilmesi gereken hürmet ve tekrimin zevaline katlanman›n, ‹slami hükümlerin bir gere¤i oldu¤u...” ifade olunmutur.

Fakihler, açl›k ve susuzluk gibi, hastal›¤› da haram› mübah k›lan bir zaruret saym›t›r. Baka yoldan tedavileri mümkün olmayan hastalar›n haram ilaç ve maddelerle tedavilerini caiz görmülerdir. Günümüzde kan, doku ve organ nakli ile tedavi yap›labilmektedir. O halde, hayat› veya hayatî bir uzvu kurtarmak için baka çare olmad›¤›nda, kan, doku ve organ nakli yolu ile de baz› artlara uyularak, tedavinin caiz olmas› gerekir.

92

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Nitekim Müavere ve Dinî Eserleri ‹nceleme Kurulu’nun 25.10.1960 tarih ve 492 say›l› karar›nda “tedavileri için kan nakline zaruret bulunan hasta ve yaral›lara baka kimselerden kan naklinin, baka kimselerden al›nacak parçalar›n tak›lmas›yla görmeleri mümkün oldu¤u takdirde, hayat›nda buna izin vermi olan kimselerin, ölümlerinden sonra gözlerinden al›nacak parçalar›n bu durumdaki kimselere tak›lmalar›n›n caiz olaca¤›...” beyan edilmitir. Din ‹leri Yüksek Kurulu’nun 19.01.1968 gün ve 3 say›l› gerekçeli karar›nda ise “yaln›z hayat› kurtarmak için de¤il, bir organ› tedavi etmek, hastal›¤›n tedavisini çabuklat›rmak için de kan naklinin caiz oldu¤u, t›bbî ve hukukî kaidelere riayet edilmek art›yla kalp naklinin de caiz olaca¤›...” ifade olunmutur. Yurdumuz d››nda, çeitli ‹slâm ülkelerinin yetkili kiilerince de ayn› yolda fetvalar verildi¤i bilinmektedir. Din

‹leri

Yüksek

Kurulumuzca

03.03.1980 tarihli kararla da aa¤›daki artlara uyularak yap›lacak organ ve doku naklinin caiz olaca¤› sonucuna var›lm›t›r:

93

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

1. Zaruret halinin bulunmas›, yani hastan›n hayat›n› veya hayatî bir uzvunu kurtarmak için, bundan baka çaresi olmad›¤›n›n, meslekî ehliyet ve dürüstlü¤üne güvenilen bir tabip taraf›ndan tespit edilmesi, 2. Hastal›¤›n bu yoldan tedavi edilebilece¤ine tabibin zann-› galibinin bulunmas›, 3. Organ veya dokusu al›nan kiinin, bu ilemin yap›ld›¤› esnada ölmü olmas›, 4. Toplumun huzur ve düzeninin bozulmamas› bak›m›ndan organ veya dokusu al›nacak kiinin sa¤l›¤›nda (ölmeden önce) buna izin vermi olmas› veya hayatta iken aksine bir beyan› olmamak art›yla, yak›nlar›n›n r›zas›n›n sa¤lanmas›, 5. Al›nacak organ veya doku kar›l›¤›nda hiçbir ekilde ücret al›nmamas›, 6. Tedavisi yap›lacak hastan›n da kendisine yap›lacak bu nakle raz› olmas› gerekir.

94

III. BÖLÜM

g g

YURT DII CENAZE ‹LEMLER‹

Cenaze Hizmetleri Rehberi’nin yurtd››ndaki ölümlerde yap›lacak ilemler bölümünde özellikle vatandalar›m›z›n yo¤un olarak bulunduklar› ülkelerdeki ilemlerin yer almas›n›n uygun olaca¤› düünülmektedir. Bu itibarla, Berlin, Washington, Kanberra ve Riyad Büyükelçiliklerimizce haz›rlanan bilgi notlar› aa¤›da sunulmaktad›r: 1- BERL‹N BÜYÜKELÇ‹L‹‹ a. Almanya’da Genel Durum Almanya’da yaayan Türkiye Cumhuriyeti vatanda› veya çeitli nedenlerle izinli olarak Alman Vatandal›¤›n› tercih eden vatandalar›m›z›n vefat› halinde, aile yak›nlar› genelde cenazelerinin Türkiye’ye naklini tercih etmektedir.

96

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Bu nakil ilemlerinin büyük ço¤unlu¤u, vatandalar›m›z›n Almanya genelinde de¤iik isimler alt›nda yard›mlama vb. amaçlarla oluturulan “Cenaze Yard›mlama Fonu” gibi kurulular kanal›yla gerçekletirilmektedir. Almanya’daki vatandalar›m›z›n vefatlar› halinde Türk ve Alman makamlar›ndaki gerekli ilemlerin tamamlanmas›, defin için gerekli dini vecibelerin yerine getirilmesi (cenazenin y›kanmas› ve kefenlenmesi), memleketlerine götürülmesindeki zorluklar ve bu hizmeti veren uzman Türk Firmalar›n›n azl›¤› sebebiyle, Diyanet ‹leri Türk ‹slam Birli¤i’nin organizesinde 1991 y›l›n›n Aral›k ay›nda Almanya’da kurulan ve Cenaze Yard›mlama Fonlar›’ndan ço¤unlu¤a hitap eden D‹T‹B-Cenaze Fonu, bugün için D‹T‹B-Sosyal Dayan›ma Merkezi ad› alt›nda hizmetlerine devam etmektedir. Konu ile ilgili ayr›nt›l› bilgilere www.cenazefonu.de internet adresinden ve + 49-221-8699797 numaral› telefondan ula›labilir. Bu hizmetler, Almanya genelinde D‹T‹B-Sosyal Dayan›ma Merkezi’nin kurdu¤u “D‹T‹BZsu GmbH Cenaze Firmas›” ve de¤iik bölgelerde, konusunda uzman firmalarca gerçekletirilmektedir. Cenaze Fonu, o kiinin Türk ve Alman ma-

97

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

kamlar›ndaki yürütülmesi gerekli ilemlerin tamamlanmas›, y›kanmas›, kefenlenmesi, cenaze namaz›n›n k›l›nmas›, tabutlanmas›, Türkiye’deki bir havaliman›na uçak ile nakli, oradan da defnedilece¤i yere kadar Diyanet Vakf›’n›n ambulans ve araçlar› ile ta›nmas› ve cenazenin yan›nda giden bir yak›n›n›n uçak biletinin kar›lanmas› gibi hizmetleri üstlenmektedir. Almanya’da yürürlükte olan “Defin Kanunu”na göre cenaze ile ilgili ilemlerin görevlendirilecek “Cenaze Firmas›”nca yerine getirilmesi gerekmektedir. b. Ölüm An›nda Yap›lmas› Gerekenler Ölümün meydana geldi¤i yere göre yap›lmas› gereken ilk ilemler farkl›l›k göstermektedir. b1) Evde Meydana Gelen Ölümler Evde meydana gelen ölümlerde “Ölüm tespit raporu” (Todesbescheinigung) düzenlenmesi için mümkünse vefat edenin kendi aile doktoruna (Hausarzt), bu mümkün de¤ilse nöbetçi doktora (Notarzt) haber verilmesi gerekir.

b2) Hastanede Meydana Gelen Ölümler Hastanelerde meydana gelen ölümlerde hastane taraf›ndan haz›rlanan “Ölüm tespit raporu” al›narak ilemlere balan›r.

98

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

b3) Huzurevi, Bak›mevi vb. Yerlerde Meydana Gelen Ölümler Huzurevi, bak›mevi gibi yerlerde meydana gelen ölümlerde “Ölüm tespit raporu” varsa doktor taraf›ndan, yoksa ça¤›r›lacak nöbetçi doktor taraf›ndan verilir. b4) Yolda, Sokakta Meydana Gelen Ölümler Ev ve hastane d››nda meydana gelen ölümlerde genelde cenazeye savc›l›kça el konur ve cenaze incelemeye al›n›r. b5) Trafik Kazas›, ‹ntihar, Cinayet vb. Adlî Ölüm Olarak S›n›fland›r›lan Ölümler Bu tür ölümlerde yine savc›l›k taraf›ndan cenazeye el konularak Adli T›p Kurumu’na sevk edilir. c. ‹lemler ‹çin Gerekli Belgeler - Vefat edenin pasaportu, - Vefat edenin nüfus cüzdan›, - Vefat eden evli ise, uluslararas› evlenme cüzdan›, evlenme cüzdan› uluslararas› de¤il ise, Almanca tercümesi, - Vefat evde vuku buldu ise ev doktoru veya nöbetçi doktor taraf›ndan düzenlenen ölüm raporu. d. Alman Makamlar› ve Belediyelerindeki ‹lemler Hastane vb. yerlerde vefat eden kiinin cenazesi, görevlendirilen cenaze firmas›nca

99

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

“Ölüm tespit raporu” (Todesbescheingung) ile birlikte teslim al›n›r. Ev veya hastanede meydana gelen ölümlerde doktor muayenesi sonucu “üpheli ölüm” tespiti yap›lan, trafik kazas›, cinayet vb. adli olaylarla, ev veya hastane d››nda meydana gelen üpheli ölümlerde cenazeye savc›l›k taraf›ndan el konulur. Bu durumda Adli T›p yoluyla otopsi vb. ekilde incelenmesi tamamlanan cenaze için verilecek olan “Serbestlik Belgesi (Freigabebescheinigung)” olmadan, görevli nakil firmas› cenazeyi teslim alamaz ve ilemlere balayamaz. Ayr›ca Almanya’n›n baz› eyaletlerinde yurtd››na ç›kar›lacak cenazelerin ikinci kez doktor kontrolünden geçirilmesi gerekmektedir. Bu ilem görevlendirilen cenaze firmas›nca yerine getirilir. Görevlendirilen firma taraf›ndan teslim al›nan cenaze için Kamu Düzeni Dairesi (Standesamt)’nden cenaze Almanya’da defnedilecek ise “Defin ‹zni” (Bestattungserlaubnis), Türkiye’ye nakledilerek defnedilecek ise Türkiye'ye götürülen cenazelerin s›n›rdan girii ve ç›kart›lmas› s›ras›nda cenazenin ta›nmas›na izin verildi¤ini ve ta›nmas›nda sa¤l›k yönünden sak›nca bulunmad›¤›n› belgelemek amac›yla Kamu Düzeni Dairesi (Standesamt)’den “Ölü Nakil Belgesi (Leichenpass)” talep edilir.

100

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

e. Türkiye Cumhuriyeti Bakonsolosluklar›nca Yap›lmas› Gereken ‹ ve ‹lemler Vefat eden kiinin cenazesi, ölümün vuku buldu¤u Almanya’da defnedilecek ise, 1587 say›l› Nüfus Kanunu’nun 41.maddesi uyar›nca, vefat eden Türk vatanda›n›n ölümünün yak›nlar› taraf›ndan otuz (30) gün içerisinde kay›tl› bulundu¤u Nüfus Müdürlü¤ü’ne bildirilmesi gerekmektedir. Ayn› kanunun 169. maddesi uyar›nca, yurt d››nda vefat eden Türk vatandalar›n›n ölüm olaylar›, ilgili yerel makamlardan al›nan belgelerin Türk Konsolosluklar›na verilmesi suretiyle bildirilir. ‹lem kiisel bavuru veya posta ile yap›labilir. Yurt d››nda vefatlarla ilgili yerel makamlar taraf›ndan düzenlenen belgelerin Türkçe tercümelerinin Konsolosluklarca onaylanmas› gerekir. e1) Almanya’da Defnedilecek Cenazelerin Bildirilmesi ‹çin Gerekli Belgeler -Ölümün tescilini isteyen, ölenin yak›n›nca yaz›lm› form dilekçe, -Dilekçeyi yazan›n nüfus cüzdan› fotokopisi, -Ölüm zaman›, ölüm nedeni, hastal›k ad› ile bu bilgileri tespit eden kurumun ad› bulunan “Ölüm Tespit Raporu (Todesbescheinigung)” veya “Serbestlik Belgesi (Freigabebescheinigung)”, -Vefat edenin pasaportu,

101

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

-Vefat edenin nüfus cüzdan›.

-Vefat eden kiinin cenazesi, ölümün vuku buldu¤u Almanya’dan Türkiye’ye veya herhangi bir baka ülkeye nakledilecek ise Türk Konsoloslu¤u’ndan cenazenin naklinde, topraklar› üzerinden geçece¤i bütün devletlerin, serbest geçi müsaadesi verilmesini belirten “Müruriye” al›n›r. “Müruriye’nin al›nmas› ile 1587 say›l› Nüfus Kanunu’nun 41.maddesi uyar›nca, vefat eden Türk vatanda›n›n ölümünün yak›nlar› taraf›ndan otuz (30) gün içerisinde kay›tl› bulundu¤u Nüfus Müdürlü¤ü’ne bildirilmesi art› gerçekletirilmi olur.” e2) Türkiye’ye nakledilecek cenazeler için gerekli belgeler -“Ölüm Tespit Raporu” (Todesbescheinigung) veya “Serbestlik Belgesi” (Freigabebescheinigung), - Kamu Düzeni Dairesi (Standesamt)’nden al›nan “Ölü Nakil Belgesi” (Leichenpass), - Vefat edenin pasaportu, - Vefat edenin nüfus cüzdan›, - Vefat eden evli ise, uluslararas› evlenme cüzdan›, - Evlenme cüzdan› uluslararas› de¤il ise, Almanca tercümesi,

102

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

-Vefat evde vuku buldu ise ev doktoru veya nöbetçi doktor taraf›ndan düzenlenen ölüm raporu, - Uçak nakli ile ilgili bilgi, Türkiye'de defnedilece¤i mezarl›k ismi ve adresi. e3) Bakonsolosluklar›m›zca sa¤lanan hizmetler a) Kimsesi olmayan vatandalar›m›z›n ölümü halinde, Türkiye’deki ailesine veya yak›nlar›na haber verilerek cenazenin Türkiye’ye ald›r›lmas›na imkân sa¤lanmas›, b) Vefat edenin pasaportunun iptali, c) Nüfus cüzdan›n›n iptal ve imha edilmek üzere T.C. ‹lçe Nüfus Müdürlü¤ü’ne gönderilmesi, d) Cenaze Nakil Belgesinin onayl› Türkçe çevirisi, e) Ölüm sebebi tespit eden belgelerin dosyaya eklenmesi sebebiyle adli olaylarda mahalli Savc›l›klardan ölüm veya kaza raporlar›n›n temini, f) Kay›tl› bulundu¤u T.C. ‹lçe Nüfus Müdürlü¤ü’ne mernis ölüm bildirimi gönderilerek ölüm tescilinin sa¤lanmas›, g) Yabanc› uyruklu ein ölümü halinde, vatanda›m›z›n kay›tl› bulundu¤u T.C. ‹lçe Nüfus Müdürlü¤ü’ne ölüm bildirimi yap›lmas›,

103

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

h) Miras konusunda vatandalar›m›za bilgi verilmesi. f. Almanya’daki Dinî ‹lemler Cenazenin Alman makamlar›ndaki formalitelerinin görevli firma taraf›ndan tamamlanmas›ndan sonra cenaze sahiplerinin iste¤i do¤rultusunda cenaze en yak›n gasilhanede ‹slami usul ve kaidelere göre y›kanarak kefenlenir. Cenaze kefenlendikten sonra nakil için kullan›lan uluslararas› standartlara uygun bir tabuta konularak cenaze yak›nlar›n›n r›zas› dâhilinde en yak›n camide namaz› k›l›n›r. g. Cenazenin Türkiye’ye Nakli Alman makamlar›nda ve Bakonsolosluktaki resmi ve dinî ilemleri tamamlanan cenazenin vefat etti¤i yere en yak›n havaalan›ndan, defnedilece¤i yere en yak›n havaliman›na uygun uçu program› haz›rlan›r. Tabut Kargo irketi arac›l›¤› ile uçakta yük olarak yüklenir ve AWB-Nr olarak adland›r›lan kargo numaras› kayd› yap›l›r. Cenaze havaliman›n Kargo bölümüne götürülerek tart›l›r ve teslim edilir. Gümrük ilemleri yap›larak al›c› ismi de belirtilerek ilgili uçak irketine evraklar teslim edilir. Vefat eden kii Cenaze Fonuna üye ise, indi¤i havaliman›ndan fonun anlamal› olarak çal›t›¤› firma taraf›ndan kar›lanarak, cenaze

104

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

sahiplerinin daha önceden bildirdikleri adrese teslim edilir. Vefat eden kii, herhangi bir Cenaze Fonuna üye de¤ilse, cenaze yak›nlar› taraf›ndan bizzat ilgili havaliman›nda teslim al›n›r. Cenazelerin nakli 10.02.1937 tarihli Cenazelerin Nakline Mahsus Beynelmilel ‹tilafname ve 26.10.1973 tarihli Cenazelerin Nakli Anlamas› hükümlerine göre gerçekletirilir. h. Almanya’daki Mezarl›klar Almanya’da sembolik olan Berlin ehitlik mezarl›¤›ndan baka özel Müslüman mezarl›¤› yoktur. Mezarl›k iletmek için resmi kurum olma art› vard›r (Körperschaft des Öffentlichen Rechts). Mezarl›¤› ileten resmi kurum bak›m, güvence, personel, yat›r›m, defin ilemleri gibi tüm sorumlulu¤u üstlenmelidir. Almanya’da Müslüman defin say›s›n›n az olmas› sebebiyle Müslüman kurum veya kurulular bu ekilde talepte bulunmamaktad›r. Belediyelere veya resmi kurumlara ait mezarl›klarda Müslümanlara ayr›lm›, K›bleye yönlendirilmi parseller bulunmaktad›r. Belediyeler genelde bu konularda Diyanet ‹leri Türk ‹slam Birli¤i (D‹T‹B)’nden de bilgi edine-

105

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

rek, mezarl›k ve defin ile ilgili düzenlemeleri gerçekletirmektedir. Almanya’da mezarlar belirli süreler için kiralan›r. Ebedi defin mümkün de¤ildir. Kira süresi biten mezarlar belediyelerce kald›r›labilir. Kira ücretleri belediyeden belediyeye de¤iiklik göstermektedir. i. Mezar Çeitleri

Seçme mezar: Yöreye göre 20–25 y›l kiralan›r ve süresi dolduktan sonra tekrar 20-25 y›l uzat›labilir. Ebedi defin gibi olur, kira paras› ödenmez ise, anlama fesh edilir. Genelde belediyeler, Müslümanlar›n uzun süreli mezarl›k iste¤inden dolay› Müslüman parsellerine seçme mezar imkan› sa¤larlar. S›ra mezar: Yöreye göre 15-20 y›l kiralan›r ve süresi dolduktan sonra uzatma imkan› olmaz, süresi dolan mezar kald›r›labilir. Ölü do¤um ve bebek defini için özel parseller: Yöreye göre 10–15 y›l kiralan›r ve bir defa uzatma imkan› olur, daha sonra mezar kald›r›l›r. E¤er ölü do¤um ve bebek mezar› istenmiyorsa, birinci veya ikinci alternatif kullan›labilir. Baz› belediyelerce mezarl›klarda cenaze y›kama ve namaz›n› k›lma imkân› sa¤lan›r.

106

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

k. Cenazenin Defnedilmesinden Sonra Cenaze Yak›nlar› Taraf›ndan Yap›lmas› Gerekenler l. Türkiye’de Yap›lmas› Gereken ‹lemler 1) Veraset ‹lam›n›n Ç›kart›lmas› Veraset ilam›, ölen bir kimsenin mirasç›lar›n› gösteren ve mahkemelerce verilen bir belgedir. Vefat eden kiinin menkul ve gayrimenkullerinin yak›nlar›na intikali için önce veraset ilam›n›n mahkemeye müracaat edilerek ç›kart›lmas› gerekmektedir. 2) Evlenme Kay›t Örne¤i Al›nmas› Özellikle vefat eden evli ise ve Almanya’daki ilemler s›ras›nda uluslararas› evlenme cüzdan› veya tercümesi teslim edilemedi ise mutlaka Türkiye’den “Evlenme Kay›t Örne¤i”nin al›nmas› ve Kamu Düzeni Dairesi (Standesamt)’ne teslim edilmesi gerekmektedir. m. Almanya’da Yap›lmas› Gereken ‹lemler -Vefat edenin ba¤l› oldu¤u emekli sand›¤›na en k›sa sürede bildirimin yap›lmas›, -Vefat edenin Sa¤l›k Sigortas›’na bildirimin yap›lmas›, -Vefat edenin ba¤l› oldu¤u muhtarl›¤a bildirimin yap›lmas›, -Vefat edenin bankas›na bildirimin yap›lmas›,

107

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Özellikle, vefat edenin evde bulunan evraklar› ile ad›na gelen mektuplar›n incelenerek üye oldu¤u sigorta, otomobil kulübü vb. kurum ve kurululara da ölüm bildiriminin yap›lmas› gerekmektedir. 2- WASH‹NGTON BÜYÜKELÇ‹L‹‹ a. Cenazenin ABD’de Defnedilmesi Halinde Gereken Bilgi ve Belgeler Son y›llarda göçmenlik, e¤itim, çal›ma vb. amaçlarla ABD'ye gelen ve yerleen vatandalar›m›z›n say›s› giderek artmaktad›r. Ölüm vakalar› da buna ba¤l› olarak giderek yükselmektedir. -ABD'de cenaze hizmetleri, bir ticari kurulu olan Cenaze Evleri (Funeral Home) taraf›ndan ücret kar›l›¤› yerine getirilmektedir. -ABD'de defin yap›lmas› durumunda, cenaze masraflar›n› ödeyecek kiinin öncelikle ödemeyi yapmas› veya taahhüt etmesi gerekmektedir. -Baz› büyük ehirlerdeki mezarl›klarda Müslümanlara ayr›lm› bölümler de bulunabilmektedir. -Ölenin kimsesiz olmas› veya defin masraflar›n› yüklenecek kii veya kurum olmamas› durumunda cenaze yak›lmaktad›r.

108

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

b. Cenazenin Ülke D››na Ç›kmas› Durumunda Gereken Belgeler - Ölüm Belgesi - Tahnit Belgesi ve Tasdikli Çevirisi - Ölüde Bula›c› Hastal›k Bulunmad›¤›n› Belirten Rapor ve Tercümesi - Cenaze Nakil Belgesi ve Tasdikli Tercümesi - Ölen Kiinin Nüfus Cüzdan› ve Pasaportu - Mernis Ölüm Tutana¤› ABD'de yap›lacak en ucuz defin hizmetinin maliyeti mezarl›k ücreti dahil 4.000 Dolar cenaze evine ve 4.000 Dolar da mezar masraflar› olmak üzere yakla›k 8.000 Dolar civar›ndad›r. Cenazenin Türkiye'ye gönderilmesi durumunda cenaze irketine 6.000 Dolar, nakliye için de yakla›k 2.000 Dolar civar›nda ödeme yap›lmas› gerekmektedir. Avrupa'daki vatandalar›m›z›n kendi aralar›nda kurduklar› ve iyi hizmet verdi¤i bilinen Cenaze Fonu veya Sand›¤› gibi örgütlenmelerin ABD'deki vatandalar›m›z aras›nda henüz kurulmam› olmas› önemli bir eksikliktir. Bu nedenle ABD'de öncelikle de New York'ta Avrupa’da oldu¤u gibi cenaze hizmetlerini düzenleyen bir birimin bir an önce kurulmas› imkanlar›n›n arat›r›lmas› uygun olacakt›r.

109

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

3- KANBERRA BÜYÜKELÇ‹L‹‹ 1- Avustralya Makamlar›nca Yap›lan ‹lemler

a. Cenaze Avustralya'da Defnedilecekse - Doktor veya Adli T›p Raporu al›nmas›, - Mezarl›ktan yer ay›rtma ilemlerinin yap›lmas›, - Births, Deaths and Marriages Registration Ofisine ölüm bildirimi yap›lmas› ve buradan Ölüm Sertifikas› al›nmas› (Death Certificate) gerekir. b. Cenaze Türkiye'ye Gönderilecekse -Doktor veya Adli T›p Raporu al›nmas›, -‹laçlama Raporu (Embalming Certificate) al›nmas› (The Australian Institute of Embalming Office'den), -Births, Deaths and Marriages Registration Ofisine ölüm bildirimi yap›lmas› ve buradan Ölüm Sertifikas› al›nmas›, -Eyalet Sa¤l›k Bakanl›¤›’ndan cenazenin yurtd››na ç›k››na ilikin belgenin al›nmas›, - Havayolu seyahat acentalar›ndan kargo nakil ilemlerinin yap›lmas› gerekir. 2- Bakonsolosluklar›m›zca Yap›lan ‹lemler a. Cenaze Avustralya'da Defnedilecekse Cenazenin bir yak›n› ölünün nüfus kütü¤ünde kayd›n›n kapat›lmas› amac›yla aa¤›daki belgelerle Bakonsoloslu¤umuza bavurur:

110

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

- Ölüm Sertifikas› (Death Certificate), - Ölünün Nüfus Cüzdan›, - Ölünün Pasaportu. Söz konusu belgelere dayanarak ölü için Mernis Ölüm Formu düzenlenir ve ba¤l› bulundu¤u Nüfus Müdürlü¤ü'ne gönderilir. b. Cenaze Türkiye'ye Gönderilecekse Cenaze yak›nlar›n›n veya nakil irketi görevlisinin, cenazenin Türkiye'ye naklini gerçekletirmek için yukar›da belirtilen belgelerle birlikte Bakonsoloslu¤umuza bavurmas› halinde Nakil Belgesi (Laissez-Passer for Corpse) düzenlenir. Ayn› zamanda Mernis Ölüm Formu da düzenlenerek ba¤l› bulundu¤u Nüfus Müdürlü¤üne gönderilir. Vatandalar›m›z›n yo¤un olarak bulundu¤u Sidney ve Melburn'da, cenaze hizmetlerini yürüten Türk kurulular› bulunmaktad›r. Söz konusu kurulular›n telefon, fax ve adresleri unlard›r: NSW ‹slami Cenaze ve Yard›m Fonu: Tel: 00 61 2 97 49 23 01 Bakan Emin Alk›n: Tel: 00 61 411 78 20 90.

Broadmeadows Türk-‹slam ve Kültür Merkezi bünyesinde kurulan "Australian Islamic Funeral Services-AFI"

111

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

Adres: Australian Islamic Funeral Services 4555 King Street, Broadmeadows Vic., 3047 - Tel: 00 61 3 93 59 00 54 / 00 61 3 93 05 26 72 - Faks: 00 61 3 93 57 12 13

Avustralya'da turist olarak bulunan vatandalar›m›z için söz konusu ilemlerde bir farkl›l›k bulunmamaktad›r. 4- R‹YAD BÜYÜKELÇ‹L‹‹ Suudi Arabistan'dan Türkiye'ye cenaze nakline ilikin ilemler ve bu kapsamda gerekli olan belgeler unlard›r: a. Vekaletname ‹lk ad›m olarak, cenaze ilemlerini Suudi Arabistan'da takip edecek ahsa, vefat eden kiinin Türkiye'deki yak›nlar› (e, baba, anne veya rüt ça¤›nda bulunan çocuklar) taraf›ndan Noterden tasdikli vekaletname düzenlenmelidir. Söz konusu vekaletname görev bölgesine göre, Riyad Büyükelçili¤i Konsolosluk ubesi veya Cidde Bakonsoloslu¤u'na faks ile ulat›¤›nda, nakil ilemlerini takip edecek ahs› Suudi Arabistan makamlar› nezdinde yetkilendiren ve cenazenin Türkiye'ye gönderilmesinde sak›nca bulunmad›¤›n› gösteren iki ayr› belge düzenlenir.

Vekaletnamesinin Arapça'ya tercümesi yap›ld›ktan sonra, Konsolosluk ubesi veya Bakonsolosluk taraf›ndan tasdik edilir ve Riyad'daki

112

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

D›ileri Bakanl›¤›'ndan veya bu Bakanl›¤›n Mekke Bölgesi Müdürlü¤ü'nden onaylat›l›r.

Önemli bir hat›rlatma: Vefat eden kii ile ilgili bir alacak-verecek, tazminat vb. durum söz konusu ise veya vefat eden kiiye ait yüklü miktarda para ve/veya de¤erli eyan›n da naklinin yap›laca¤› durumlarda, Konsolosluk ubesi/Bakonsolosluk taraf›ndan yap›lan vekaletname tasdikleri Suudi makamlar›nca kabul edilmeyebilir. Bu durumda, Türkiye'de düzenlenen vekaletnamenin yeminli bir tercüman taraf›ndan yap›lacak ve Noter taraf›ndan tasdik edilecek Arapça'ya tercümesinin D›ileri Bakanl›¤›m›zdan ve sonra da Suudi Arabistan'›n Ankara Büyükelçili¤i Konsolosluk ubesi veya ‹stanbul Bakonsoloslu¤u'ndan onaylat›lmas› gerekmektedir.) b. T›bbî Rapor Vefat›n meydana geldi¤i veya cenazenin nakledildi¤i hastaneden temin edilir. c. Ölüm Belgesi Müteveffan›n bulundu¤u hastaneden "Vefat Tebligat Formu" al›n›r. Bu form ile bavurulan Nüfus Dairesi, ölüm belgesini düzenler. (Bu belgenin Konsolosluk ubesi veya Bakonsoloslukta yap›lacak son ilemler için ibraz edilmesi gereklidir).

113

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

d. Polis Raporu Ölümün meydana geldi¤i mahallin polis karakolundan, cenazenin Türkiye'ye gönderilmesinde sak›nca olmad›¤› yönünde yaz› al›n›r. e. Adlî Rapor Adli rapor, sadece ölüm olay›nda cinayet üphesi olmas› halinde gereklidir. f. Emirlik Müsaadesi Cenazenin Türkiye'ye gitmesi için vefat eden kiinin ba¤l› bulundu¤u Emirlik'ten al›n›r. (Cenazenin nakledilece¤i uçuun bilgilerini içeren yaz›, ilgili havayolunun kargo servisinden al›narak Emirlik'e bavuru s›ras›nda ibraz edilir). g. Defin ‹zni Gömülme iznidir. Hastane morgundan verilir. h. Tahnit Belgesi Cesedin sevkinden önce gerekli ilaçlaman›n yap›ld›¤›n› gösteren belgedir. Hastane morgundan verilir ve tabut ilgili hastane taraf›nda mühürlenir. i. Konsolosluk ubesi/Bakonsoloslu¤a Son Aamada ‹braz Edilmesi Zorunlu Olan Belgeler - Ölüm Belgesi, - Vefat eden kiiye ait nüfus cüzdan›n›n ön ve arka sayfalar›n›n fotokopisi,

114

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

- Pasaport Dairesi'nden (Cevazat) vefat eden kii için al›nan ç›k› (final/exit) vizesini ta›yan pasaport. - Yukar›da belirtilen belgelerden Arapça olanlar›n, yetkili bir tercüman taraf›ndan Türkçe'ye tercüme edilerek, alt›ar nüsha halinde Konsolosluk ubesi/Bakonsolosluk taraf›ndan tasdik edilmesi (Tercümanlara ait irtibat bilgileri Konsolosluk ubesi/Bakonsolosluktan temin edilebilir). Ayr›ca ilgili makamlar›m›za iletilmek üzere ölüm tutana¤› düzenlenir. - Tasdik olunan tüm belgelerin, cenaze nakli ilemi için ilgili havayolunun kargo bölümüne ibraz edilmesi - Yukar›da s›ralanan tüm ilemlerin tamamlanarak cenazenin Türkiye'ye naklinin tamamlanma süresi Ölümün meydana geldi¤i tarihten itibaren 20 gün içinde, cenazenin nakli ya da Suudi Arabistan'da defni konusunda Suudi makamlar›na Konsolosluk ubesi/Bakonsolosluk taraf›ndan bildirimde bulunulmad›¤› takdirde, cenazenin orada defnedilmesi yönünde Suudi Arabistan makamlar›nca karar al›nabilir.

115

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

k. Gerekli Telefonlar T.C. Riyad Büyükelçili¤i: Tel: 00966-1-482 01 01 Faks: 00966-1-488 78 23 T.C. Cidde Bakonsoloslu¤u: Tel: 00966-2660 16 07 / 665 48 73 Faks: 00966-2-665 22 80 THY Riyad: 00966-1- 463 16 00 / 464 26 67 - THY Cidde: 00966-2- 660 01 27.

116

IV. BÖLÜM

g g EH‹TL‹K

1- ehit Kavram›n›n Tan›m› Askerlik görevinde, disiplinsizlik ve ihmali görülenlerin d››nda vefat edenlerin hepsi ehit olarak de¤erlendirilir. ehitlik statüsü verilen ölüm ekilleri unlard›r: -Harpte fiilen ate alt›nda ölenler veya tedavisi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiri ile ölenler veya geride bulunup da düman silahlar›n›n tesiriyle ölenler ya da yaralan›p tedavi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler, -‹ç güvenlik görevlerinde (disiplinsizlik ve ihmali görülenler hariç) veya terör ve anari ile mücadelede ölenler ya da yaralan›p tedavi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler,

118

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

-E¤itim, at›, tatbikat, manevra gibi görevleri yapan asker kiilerden; görev yapt›klar› s›rada veya yetkili makamlarca görevlendirilmeleri nedeniyle, sabit görev yerlerinden ayr›ld›ktan sonra, vuku bulan bir olayda ölenler veya yaralan›p da sonradan bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler, -Kaçakç›l›¤›n men ve takibinde fiilen çat›ma s›ras›nda ölenler ya da yaralan›p tedavi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler, -Hudut emniyet hizmetlerinde iken silahl› çat›ma s›ras›nda veya hudut emniyet hizmetlerinin ifas›na yönelik di¤er faaliyetler s›ras›nda kaza ve olaylarda ölenler ya da yaralan›p tedavi s›ras›nda bu yaran›n sebep ve tesiriyle ölenler (disiplinsizlik ve ihmali görülenler hariç), -TSK mensubu veya TSK’dan ayr›lanlardan (emekli, istifa vb.) daha önce TSK mensubu olmalar› gerekçesiyle terör eylemlerine muhatap olarak ölenler, -Herhangi bir askeri tesis, k›la ve binan›n vs. yang›n, sel, deprem, heyelan, 盤 gibi do¤al afetlere maruz kalmas› nedeniyle ölenler, -Hangi meslek s›n›f›ndan olursa olsun, vazifeli olarak askeri uçak ve askeri maksatla kullan›lan uçak, helikopter, gemi ve denizalt›n›n herhangi bir sebep ve etkiyle dümesi, batma-

119

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

s›, infilak etmesi sonucu bu vas›talarda bulunanlardan ölenler (disiplinsizlik ve ihmali görülenler hariç), -Yurtd››nda sürekli görev veya her türlü geçici görev nedeniyle bulunan Türk Silahl› Kuvvetleri personelinden, bu görevlerinden dolay› (görevleri sona ermi olsa bile) maruz kald›klar› tedhi veya u¤rad›klar› suikast sonucu ölenler, T.C. Anayasas›’n›n 92. Maddesi veya Türkiye’nin taraf oldu¤u antlamalar uyar›nca ya da 926 Say›l› Türk Silahl› Kuvvetleri Personel Kanunu’nun ek-10. maddesi gere¤ince görevlendirilenler ve yabanc› ülkelerde veya uluslararas› sahalarda yap›lan görev, e¤itim, tatbikat, manevra veya hareket s›ras›nda bu faaliyetlerin sebep ve tesiriyle ölenler (ölüm olay› do¤rudan kendi kusuru sonucu meydana gelenler hariç), ehit olarak tan›mlan›r ve ehitli¤e gömülür. Ölen personelin ehitli¤e defnedilip defnedilmemesi ilgili komutanl›k/kurumlar taraf›ndan belirlenir.

2- ehit Cenaze Törenleri Ülke savunmas›, vatan›n bölünmez bütünlü¤ü ve milletin huzuru için ölümü göze alarak çarp›an ve can›n› feda eden aziz ehitlerimizin, Türk Silahl› Kuvvetleri’nin birlik ve bütünlü¤ünü, çeliklemi iradesini, kararl›l›¤›n› ve ehitlere sayg›s›n› gösterecek törenlerle

120

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

u¤urlanmalar› esas al›n›r. Bu maksatla normal cenaze törenlerine ilave olarak aa¤›daki belirtilen esaslar uygulan›r: ehit general ve amirallere uygulanacak esaslar, normal cenaze törenleri için belirtilenlere benzer ekilde icra edilir. ehit subay, astsubay, sivil memur, uzman erba, uzman jandarma ile erba ve erlerin cenaze törenleri için iki tak›ml› bir bölük, bando ve top arabas›ndan müteekkil bir tören birli¤i görevlendirilir. Top arabas› temin edilemedi¤i hallerde cenaze arac› görevlendirilir. ehitler, ehit dütükleri bölgeden defnedilecekleri bölgeye törenle u¤urlan›r. U¤urlama törenine bir tören mangas›, Garnizon Komutan› veya temsilcisi ile uygun görülecek personel kat›l›r. Nakil mümkün oldu¤u takdirde uçakla yap›l›r. Karayolundan geçilerde polis ve jandarma taraf›ndan yol emniyeti ve eskort hizmetinin sa¤lanmas› koordine edilir. ehit cenaze töreni, defnedilecek mahallin köy gibi küçük bir yer olmas› ve bu nedenle geni bir kat›l›m sa¤lanamamas› ihtimali kar›s›nda, ayet ailesi de muvafakat ederse en yak›n daha büyük meskun yerde yap›l›r.

121

EK-I

Birden fazla ve birbirine yak›n bölgeden ehit olan personelin merkezi bir garnizonda cenaze törenini icras› halinde, ehidin köylerinden kat›lmak isteyenlere gidi-dönüleri için iki arac› geçmemek üzere araç kiralanabilir. ehit, merkezi bir yerde yap›lan töreni müteakip defnedilece¤i yere uygun bir araçla sevk edilir. Ayr› ayr› yerlere defnedilecek bir cenaze için defin yerinde ayr› bir manga görevlendirilir.

Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine mensup birliklerin bulunmad›¤› ve tören birli¤inin sevkinin mümkün olmad›¤› küçük yerleim birimlerinde yap›lacak defin törenlerine, jandarma birliklerinden bir manga görevlendirilir ve sayg› at›› bu manga taraf›ndan yap›l›r. ehitlerin tabutu üzerine sar›lan bayrak, y›ld›z› üste gelecek ekilde katlan›r, ailesinin talebi halinde ei, en büyük erkek evlad›ndan balayarak çocuklar›, baba veya annesi s›ras›na göre kanuni mirasç›lar›na k›rm›z› kadife kapl› kutu içine konularak verilir. Bakentte icra edilecek olan ehit cenaze törenlerinin ehitlik veya mezarl›kta icra edilecek olan defin safhas›na, Merkez Komutan›, cenaze için görevlendirilen k›t’a ve personel ile ehidin ba¤l› bulundu¤u Kuvvet Komutanl›¤› veya Jandarma Genel Komutanl›¤›’ndan yeterli say›da personelin kat›l›m› sa¤lan›r.

122

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

3- ehitlikler Askerlik görevini ifa ederken vefat eden ve ehitlik makam›na ulaan birçok ehidimiz vard›r. Bu ehitlerin bir k›sm›, vatan savunmas› için can›n› seve seve feda eden kimselerdir. Onlar›n sayesinde içinde yaad›¤›m›z ülkemizde huzur ve bar› içerisinde yaama imkân› bulmaktay›z. Bir k›sm› da, farkl› ülkelerde meydana gelen savalara gönderilen ve dünya bar››na katk› sa¤lamak için can›n› feda eden ehitlerimizdir. Gerek vatan savunmas› için ehit olanlar, gerekse dünya bar››na katk› için ülke d››nda can›n› feda eden ehitlerimiz için ehitlikler tesis edilmitir. Kur’an-› Kerim ve Hadis-i eriflerde büyük bir övgüyle övülen ve üstün bir makama kavutuklar› belirtilen ehitlerimizin medfun bulundu¤u ehitliklerin ziyaret edilmesi, hem bir vatandal›k görevi hem de büyük bir vefa örne¤i olacakt›r. Bu aç›dan f›rsat buldukça ehitliklerin ziyaret edilmesi, özellikle genç nesillere bu al›kanl›¤›n kazand›r›lmas› konusunda gayret edilmesi gerekir.

123

V. BÖLÜM

g g

HUKUK‹ ‹LEMLER

1- OTOPS‹ a. Tan›m›

Otopsi, ölen kiinin ölüm nedenini saptamak amac›yla cesedinin tüm boluklar›n›n aç›l›p, bütün sistem ve organlar›n›n eldeki yöntemlerle incelenmesi ilemidir. b. Otopsi Nerede, Niçin ve Nas›l Yap›l›r? Otopsi, t›bbî ve adlî olmak üzere iki çeittir. T›bbî otopsi, hastal›k ve ölüm nedenlerinin tespiti amac›yla ölünün yak›nlar›n›n talebi üzerine hekimler taraf›ndan yap›lan otopsidir. Adlî otopsi ise adlî vaka hallerinde Cumhuriyet savc›s›n›n talebi üzerine yap›lan otopsidir. Otopsinin temel amac›, cesedin niçin ve nas›l öldü¤üne ya da nas›l öldürüldü¤üne ilikin

124

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

sorulara kar›l›k bulmakt›r. Trafik kazas›, yaralanma, zehirlenme, adam öldürme, intihar gibi bilinen adlî vakalarda ya da üpheli ölüm olaylar›nda olay› ayd›nlatmak amac›yla mutlaka adlî otopsi yap›lmas› gerekir. Bu gibi hâllerde otopsi iste¤i ilgili Cumhuriyet savc›s› taraf›ndan yap›l›r. Adlî otopsi için Cumhuriyet savc›s› d››nda herhangi bir makam›n ya da cenaze yak›nlar›n›n iznine gerek yoktur. Bir ölümün do¤al nedenlerden meydana gelmedi¤i üphesini do¤uracak bir durumun varl›¤› veya ölünün kimli¤inin belirlenememesi halinde kolluk görevlisi, köy muhtar› ya da sa¤l›k veya cenaze ileriyle görevli kiiler, durumu derhal Cumhuriyet Basavc›l›¤›na bildirmekle yükümlüdür. Bu halde ölünün gömülmesi ancak Cumhuriyet savc›s› taraf›ndan verilecek yaz›l› izne ba¤l›d›r. ‹zinsiz olarak cenaze nakledenler ile defnedenlerin cezaland›r›laca¤› Umumi H›fz›s›hha Kanunu’nun 299 ve 301. maddelerinde aç›kça belirtilmitir. Adli vakalara dair otopsiler CMK’nun 87. maddesine göre, Cumhuriyet savc›s›n›n huzurunda biri adlî t›p, di¤eri patoloji uzman› veya di¤er dallardan birisinin mensubu veya biri pra-

125

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

tisyen iki hekim taraf›ndan yap›l›r. Zorunluluk bulundu¤unda otopsi ilemi bir hekim taraf›ndan da yap›labilir. Bu durum otopsi raporunda aç›kça belirtilir. Otopsi, cesedin durumu imkan verdi¤i takdirde, mutlaka ba, gö¤üs ve karn›n aç›lmas›n› gerektirir. Otopsi bittikten sonra aç›lan boluklar usulüne uygun dikilerek kapat›l›r. Bu dikiler normal bir cerrahî dikie göre daha kaba görünseler de hastan›n yüzünün ve vücudunun genel görünüünde otopsi nedeniyle belirgin bir bozulma olmas› söz konusu de¤ildir. Otopsi, ölene zarar vermez.

Cesetlerin adlî ölü muayenesi, olay yerinde bulundu¤u ortamlarda veya hastanelerde otopsi salonlar›nda yap›labilir. Otopsi ileminden sonra otopsi tutana¤›n›n bir sureti ile birlikte varsa cesede ait kimlik belgesi, nüfustan düüm ileminin yap›lmas› amac›yla Nüfus Müdürlü¤üne gönderilir. Yurt d››ndan Türkiye’ye getirilecek cenazeler için Konsolosluklarda düzenlenecek Cenaze Nakil Belgelerinde ölüm nedeni ile adlî vaka sonucu ölümlerde otopsi yap›l›p yap›lmad›¤› belirtilir. Yurt d››ndaki adli vaka sonucu ölümlerde, yerel makamlar taraf›ndan gerek görülmemi olsa dahi Türkiye’ye girite Cumhuriyet Savc›s› taraf›ndan otopsi yap›lmas› talep edilebilir.

126

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

c. Otopsi ‹çin Mezar Aç›lmas› (Feth-i Kabir) Umumi H›fz›s›hha Kanunu’nun 227. maddesine göre, adlî otopsi için cesedin mezardan ç›kart›lmas› hali hariç olmak üzere, cesetlerin tamam›yla tahallül ve tefessühünden önce mezar aç›larak ölünün ç›kar›lmas› için öncelikle belediyeden izin al›nmal›d›r. Üzerinde otopsi ilemi yap›lmadan ya da eksik yap›larak gömülen bir ceset, ölüm nedenini saptamak amac›yla otopsi yap›lmas› için mezardan ç›kar›labilir. Bu husustaki karar, soruturma evresinde Cumhuriyet savc›s›, kovuturma evresinde mahkeme taraf›ndan verilir. Mezardan ç›karma karar›, arat›rman›n amac›n› tehlikeye düürmeyecekse ve ula›lmas› da zor de¤ilse, ölünün bir yak›n›na derhal bildirilir. Otopsi yap›l›rken, cesedin görüntüleri kayda al›n›r. d. Defin Ruhsat› Adli vakalarda, defin ruhsat› otopsi ileminden sonra Cumhuriyet savc›s› taraf›ndan düzenlenerek ölü yak›nlar›na ya da kimlik tan›¤›na verilir. Cenazeyi ta›ma ve gömme ilemleri bu belgeye göre yap›l›r.

127

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

2- NÜFUS ‹LEMLER‹

a. Ölüm Olay›n›n Nüfus Müdürlü¤üne Bildirim Süresi ve Yükümlü Olanlar Ölüm olay›n›n Nüfus Müdürlü¤ü’ne bildirim süresi ile bu konuda kimlerin veya hangi makamlar›n yükümlü oldu¤u 5490 Say›l› Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 31. maddesinde ayr›nt›l› olarak düzenlenmitir. Buna göre; a) ehir ve kasabalarda 24/4/1930 tarihli ve 1593 say›l› Umumi H›fz›ss›hha Kanunu gere¤ince defin ruhsat› vermeye yetkili olanlar, b) Köylerde, varsa resmi tabip veya sa¤l›k kuruluu yetkilileri, yoksa köy muhtarlar›, c) Hastane ve bak›m evi gibi sa¤l›k kurumlar›nda kurum amirlikleri, ç) Askerî birliklerde tabipler veya iç hizmet mevzuat›na göre k›ta komutanl›klar›nca görevlendirilmi olanlar ve askerlik ubeleri, d) Do¤al afetlerde mülki idare amirlerince görevlendirilecek memurlar, e) Adlî olaylarda ve kazalarda ilgili Cumhuriyet savc›l›klar›, olay›n meydana geldi¤i tarihten itibaren, d› temsilcilikler ise olaydan haberdar olduklar› tarihten itibaren on gün içerisinde Nüfus Genel Müdürlü¤ü’ne ya da Nüfus Müdürlü¤üne bildirmekle yükümlüdürler. Kanuni süre geçtikten sonra Nüfus Müdürlüklerine gelen ölümlere ait tutanaklar resmi

128

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

sa¤l›k kurumlar› kay›tlar›na veya di¤er resmi belgelere dayan›larak düzenlenmi ise Nüfus Müdürlüklerince kabul edilip ileme al›n›r. Yurt içinde meydana gelen ölümlerde, ölüm nerede meydana gelmise o yerin Nüfus Müdürlü¤üne, ölüm yerinin tespit edilememesi hâlinde ceset nerede bulunmusa o yerin, ölüm bir ta›t içinde olmusa bu ta›ttan ç›kar›ld›¤› yerin Nüfus Müdürlü¤üne bildirilir. Ölenin kayd› yoksa yap›lacak soruturma sonunda Türk vatandal›¤› ve ailesi tespit edildi¤i takdirde do¤um tutana¤› düzenlenerek aile kütü¤üne önce do¤um, sonra ölüm olay› ilenir.

b. Ölüm Olay›n›n Nüfus Müdürlü¤üne Süresinde Bildirilmemesinin Yapt›r›m› Nüfus olaylar›n› bildirmekle görevli olup, bu görevlerini Nüfus Kanunu’nda belirtilen süreler içinde yerine getirmeyen kamu görevlilerine idari para cezas› verilece¤i ayn› kanunun 68. maddesinde aç›kça düzenlenmitir. 3- VERASET ‹LAMI Veraset belgesi, miras b›rakan›n mirasç›lar› ile bunlar›n miras paylar›n› gösteren mahkemece verilmi, aksi sabit oluncaya kadar geçerli hukuki bir belgedir. Veraset ilam› ç›karmak için gerekli belgeler unlard›r: 1. Sulh Hukuk Mahkemesine yaz›lacak talep dilekçesi,

129

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

2. Miras b›rakan ile murisleri gösteren aile nüfus kayd›, Yukar›da say›lan belgelerle birlikte talep dilekçesi mahkemeye sunulur. Bu ilem bir avukat kanal› ile yap›labilece¤i gibi mirasç›lardan biri vas›tas› ile de yap›labilir. Mahkeme duruma günü verir. Mahkeme gerek görürse duruma günü tan›k da dinlenebilir. Davac›n›n ölenin mirasç›s› oldu¤u konusunda bir sorun ç›kmaz ise veraset ilam› karar› verilir. Veraset ilam› ald›ktan sonra ölen kiiden kalan gayrimenkul varsa bunlarla ilgili ba¤l› bulundu¤u belediyeye emlak beyan› verilir. Ayr›ca maliyede veraset intikal vergisiyle ilgili ilemler yap›l›r. Veraset ilam› al›nmas› her zaman mümkün olup belli bir süreye tabi de¤ildir. Varisler veya varislerden birisi, diledi¤i yerdeki Sulh Hukuk Mahkemesi’ne müracaat ederek, veraset ilam› talebinde bulunabilir.

130

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

EKLER: Ek-1: Taziyede Yap›lacak Örnek Konuma Metni Ek-2: Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örne¤i Ek-3: Ölüm Raporu Ek-4: Ücretsiz Defin Talebi Dilekçesi Ek-5: Cenaze Bilgi Formu Ek-6: ehir Mezarl›¤› Defin Ücret ‹rsaliyesi Ek-7: Sa¤l›k Müdürlü¤ü Cenaze Kay›t Belgesi EK-8: Defin Ruhsat› Ek-9: ‹çileri Bakanl›¤› Mernis Ölüm Formu Ek-10: Savc›l›k Ölüm Nedeni Tespit Talep Dilekçesi Örne¤i Ek-11: Cenaze Nakil ve Tabut Mühürleme ‹zin Dilekçesi Örne¤i Ek-12: Cenaze Nakil izin Dilekçesi Örne¤i

131

EK-I

TAZ‹YEDE YAPILACAK ÖRNEK KONUMA “Ölüm güzel ey budur perde arkas›ndan haber, Hiç güzel olmasayd› ölür müydü Peygamber” Necip Faz›l KISAKÜREK K›ymetli han›mefendiler-beyefendiler, Kardeimiz, “Her nefis ölümü tad›c›d›r…” ve “Biz Allah’tan geldik ve O’na dönece¤iz …” ayetleriyle ifade edilen ilahi ferman gere¤i aram›zdan ayr›lm›t›r. Her canl› varl›k gibi insan da bir gün ölmek üzere do¤ar. ‹nsan Yüce Mevla’n›n kendisine takdir etti¤i hayat süresince yaar ve zaman› geldi¤inde dünya hayat›na veda eder. Kiinin sahip oldu¤u mal›, mülkü, makam› ve itibar›, ölümüne mani olamaz. Hayat›n sahibi olan Allah (c.c.), diledi¤i zaman o hayat› geri al›r. Nitekim “Senden önce hiçbir beere ölümsüzlü¤ü vermedik. imdi sen ölürsen onlar ölümsüz mü kalacaklar?” (Enbiya, 34) ayetinde, ölümün insanl›¤›n de¤imez kaderi oldu¤u aç›kça vurgulanmaktad›r. De¤erli kardelerim, Ölüm bir yok olu de¤ildir. Ölüm, as›l ebedi ahiret hayat›n›n balang›c›d›r. Ölüme her an haz›r olmal›y›z. Allah (c.c.)’a kar› kulluk vazifemizi en iyi ekilde yapmal›y›z. Dünya hayat› bir imtihand›r. Bu imtihanda baar›l› olanlar›n mükâfat› cennettir. Kiinin cenneti elde etmesi için Allah’›n emirlerine s›ms›k› sar›lmas› ve yasaklar›ndan da kaç›nmas› gerekir. Çünkü Allah insanlar› sadece kendisine kulluk etmeleri için yaratm›t›r. (Zariyat, 56)

132

Q

Cenaze Hizmetleri Rehberi

Q

K›ymetli Müslümanlar! Sevdiklerimizin ölümü, bizler için büyük bir ac› ve ›st›rap vesilesidir. Ancak s›k›nt›lara katlanmak, Yüce Mevla’ya tevekkül ederek O’ndan gelen ac› ve tatl› her eyi büyük bir sab›rla kar›lamak zorunday›z. Nitekim Peygamber Efendimiz (s.a.s.), ölüm ac›lar›n›n en büyü¤ünü yaam›t›r. Dünyay› ereflendirdi¤inde babas›, sonra biricik annesi, daha sonra dedesi ve amcas› ebediyete göç etmiler. Kendisine en çok ihtiyac› oldu¤u bir anda da sevgili ei Hz. Hatice validemizi kaybetmitir. Kâinat›n Efendisi (s.a.s.) bütün bu ac›lar› büyük bir sab›rla kar›lam› ve biz ümmetine her konuda oldu¤u gibi bu konuda da en güzel örnek olmutur. De¤erli kardelerim, Kardeimizin vefat›, dünyan›n geçici oldu¤unu bize yeniden hat›rlatmaktad›r. Peygamberimiz (s.a.s.), “Ben dünyada bir yolcuyum. Yola devam ederken dünyada bir a¤ac›n gölgesinde bir süre dinlendim ve sonra yoluma devam ettim” ifadeleriyle dünya hayat›n›n geçici oldu¤una iaret ederek as›l hayat›n ahiret hayat› oldu¤unu ilan etmektedir. Her birimiz bu dünyadaki misafirli¤imizin bir gün mutlaka sona erece¤inin daima uurunda olmal›y›z. Gelip geçici heveslerle vaktimizi harcamadan baki olan alem için haz›rl›¤›m›z› yapmal› ve bizden önce oraya giden dostlar›m›z›, sevdiklerimizi daima hay›rla yad etmeliyiz. Vefat eden yak›nlar›n›z› fatihas›z ve duas›z b›rakmamal›y›z. Hepinizin ba› sa¤ olsun. Cenab-› Hakk bütün ölmülerimizin taksirat›n› afetsin. Makamlar›n› cennet eylesin. Not: Cenaze evinin durumuna göre konuman›n süresi iyi ayarlanmal›, mümkünse k›sa tutulmal›d›r.

133

EK-II

Veraset ‹lam› Talep Dilekçe Örne¤i:

……… SULH HUKUK MAHKEMES‹NE

Davac›: (Veraset ilam› almak için müracaat edenin ad›, soyad› ve adres bilgileri yaz›l›r.) Daval›: Has›ms›z Dava Konusu: Veraset ilam› istemi. Dava Tarihi: …./…../20.…. (Dilekçe tarihi yaz›lacak) Aç›klamalar: Miras b›rakan………………….. n›n mirasç›s› bulunmaktay›m. Miras b›rakan …/…./ 20….. tarihinde vefat etmitir. Geride mirasç› olarak ekte sunulan nüfus aile kay›t tablosundaki kiiler kalm›t›r. Hukukî Nedenler: MK, HUMK vs. deliller. Deliller: Nüfus aile kay›t tablosu, tan›k vs. deliller. Sonuç ve ‹stem: Taraf›m›za miras b›rakan›n mirasç›lar›n› gösterir Veraset ‹lam› verilmesini sayg›lar›mla arz ve talep ederim. Davac› Ad› ve Soyad›

134

EK-III

‹mza

ÖLÜM RAPORU Ölenin : Ad› . . . . . . . . . . . . . . Soyad› . . . . . . . . . . . . Baba Ad› . . . . . . . . . . Ana Ad› . . . . . . . . . . . Do¤um Tarihi . . . . . . . Do¤um Yeri . . . . . . . . Ölüm Tarihi . . . . . . . . Ölüm Saati . . . . . . . . . Muhtemel Ölüm Nedeni Ölüm Adresi . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

NOT : Darp ve Cebir izine rastlanmam›t›r. Ölümü Tesbit Eden Tabip

135

EK-IV

T.C. BÜYÜKEH‹R BELED‹YE BAKANLII Mezarl›klar ube Müdürlü¤ü ------------------Ü.No H.No Lef . Özü : ……………………… BÜYÜKEH‹R BELED‹YE BAKANLIINA

.......................tarihinde……….…hanesine ………………......hastal›¤›ndan ölen …………..ilçesine................................……… ……………………köy................................./ mahalle’den…………………do¤umlu … … … … … … … … … . k › z › / o ¤ l u ………..……’n›n fakir oldu¤u hastanenin iliik yaz›s›ndan anla›ld›¤›ndan ehir Mezarl›¤›nda paras›z olarak gömülmesi dile¤iyle sunulur. Sa¤l›k ‹leri Müdürü Onay .../.../2008 Belediye Bakan›

136

EK-V

……………… BELED‹YES‹ SALIK ‹LER‹ MÜDÜRLÜÜ CENAZE B‹LG‹ FORMU CENAZE ‹LEM NO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENAZEN‹N B‹LD‹R‹LD‹‹ TAR‹H . . . . . . . . . . . CENAZE B‹LD‹R‹M‹N‹ ALAN GÖREVL‹N‹N ADI:. . CENAZE B‹LD‹R‹M‹ YAPANIN ADI: . . . . . . . . . . CENAZE B‹LD‹R‹M‹ YAPANIN TELEFONU:. ÖLEN‹N ADI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENAZEN‹N BULUNDUU YER‹N ADRES‹: . . . . CENAZEN‹N BULUNDUU YER‹N TELEFONU: . CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSU TALEB‹ VAR MI: . . CENAZE EV‹NE VARI SAAT‹: . . . . . . . . . . . . . CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN ADI:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN TLF: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M ALANIN ‹MZASI : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M EDEN‹N ADI:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CENAZE ‹HT‹YAÇ KUTUSUNU TESL‹M EDEN‹N ‹MZASI : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

..... ..... ..... ..... .....

Yukar›da belirtilen bilgilerin do¤ru oldu¤unu kabul ve beyan ediyorum. BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ ADI: . . . . . . . . . . . . BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ TELEFONU: . . . . . . BEYAN SAH‹B‹ CENAZE YAKININ ‹MZASI: . . . . . . . . .

137

EK-VI

……………………… BELED‹YES‹ (EH‹R) Mezarl›¤›na gömülecek ölüler için al›nacak paraya ait irsaliyedir. Hizmetin Nev’i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yedi Ya›na kadar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lira Yedi Ya›ndan yukar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lira (1) Mezarl›kta gasil (y›kama) ücreti . . . . . . . . . . . . . (2) Mezarl›kta kefen ücreti (kaput bezi) . . . . . . . . . . . (3) Mezarl›kta kefen ücreti (patiska) . . . . . . . . . . . . . (4) Mezar tahtas› ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (5) Tabut ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (6) Yaln›z mezar açma ve kapama ücreti . . . . . . . . . (7) Lahitsiz tek mezar ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . (8) Beton lahitli tek mezar ücreti . . . . . . . . . . . . . . . (9) Aile makberi ücreti (ahitsiz) . . . . . . . . . . . . . . . . (11) Ev Mâbede, oradan mezarl›¤a otomobille getirilmesi ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (12) Evden mezar› mâbede, tekrar mezar› otomobille getirilmesi ücreti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... (13) Tesis kar›l›¤› ücreti (amortisman) . . . . . . . . . . . TOPLAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HESAP ‹LER‹ MÜDÜRLÜÜNE Yukar›da müfredat› iaret olunan …………..……. Liran›n …………………………… den al›narak irad kaydedilmesini ve irsaliyenin iadesi rica olunur. . . . . . . …/…./200 Mezarl›k Md. MEZARLIK MÜDÜRLÜÜNE Lira al›nm› ve mukabilinde …………. numaral› makbuz verilmitir. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .../.../20… Ölüm Beyannamesinin..Tarih.............No: Cenazenin ismi soyad›:… Kabir alan›n ismi soyad› adresi

138

EK-VII ….……….BELED‹YES‹............. : .../.../20 Cilt No:...... SALIK MÜDÜRLÜÜ.............: S›ra No:..... CENAZE MEMURLUU............: (1) Baba Ad›, Ad› Soyad› (2) Anas›n›n Ad› (3) Do¤um Tarihi (veya ya› ve do¤um y.) (4) Evlimi, Evli ise kimin kar›s› veya kocas› (5) Milliyet, Tabiiyeti ve Dini (6) Ölüm Tarihi (7) Öldü¤ü Yer (8) Ölünün vefat etti¤i veya oturdu¤u mahalle ve mahallenin mensup oldu¤u muhtarl›k (9) Nüfus kütü¤ünde ‹li >> >> ‹lçesi >> >> Buca¤› ve Mahallesi >> >> Hane No (10) Ölüm Sebebi (11) Gömme ‹zin kayd›n›n tarih ve numaras› ve izin verenin adresi (12) A- Y›kama (A)………………………… B- Teçhiz, tekfin (B)………………………… C- Aç›p Kapama (C)………………………… D- Mezar Tahtas› (D)………………………… E- Tabut (E)………………………… Ücretli ………………………… Ücretsiz fakir ………………………… Hastane veya ailesi taraf›ndan (13 ‹rsaliye tarih ve nosu: (14) Nakil A- Bulundu¤u yerdeki mezarl›¤a (A)………………………… B- >> >> mabet mezarl›¤a (B)………………………… C- >> >> gasilhaneye (C)………………………… Mabet ve mezarl›¤a dönü ................................ (15) Lahidli, Lahidsiz, umumi mezarlarla aile makberlerinden hangisine gömülmesi arzu olundu¤u (16) Otobüs (17) Çelenk Cenaze Kay›t Memuru

139

Cenaze Sahibinin adresi, imza ve telefonu

EK-VIII

140

EK - 8 ‹LE ‹LG‹L‹ AÇIKLAMALAR Formun do¤ru bir ekilde doldurulmas›na ilikin aç›klamalar Okunakl› bir ekilde, büyük harf ve kal›c› siyah mürekkep kullan›larak veya daktilo ile doldurulmu olmal›d›r; T›bbî terimlerin k›saltmalar›n› içermemelidir; Bölüm I’in (a) sat›r›na ölüm eklini içermeyen bir giri yap›lmal›d›r; Bölüm I’de durumlar, nedensel s›ralaman›n yükselen düzenine göre numaraland›r›lmal›d›r; Bölüm I’de her zaman ölüme yol açan temel s›ralamay› göstermelidir; Hiçbir zaman bölüm II’de esas neden gösterilmemelidir; Süre ile ilgili giriler doldurulmal›d›r; 2.4.1.1 Bölüm I (a) Sat›r – Do¤rudan ölüme sebep olan hastal›k ya da durum Sat›r I (a)’ya en yak›n ölüm nedenini kaydedin, örne¤in do¤rudan ölümden önce gerçekleen veya komplikasyon. Sat›r I (a)’da her zaman bir kay›t olmal›d›r: Bu durum, yaln›zca en yak›n ölüm nedeninden önce meydana gelen herhangi bir hastal›k veya yaralanmadan kaynaklanm›yorsa ya da bunlar›n bir sonucu olarak ortaya ç›kmad›ysa, belgenin I’inci bölümünde rapor edilmi tek durum olabilir (örne¤in “viral miyokardit” söz konusuysa).

141

EK-IX

T.C. ……………… BELED‹YE BAKANLII SALIK ‹LER‹ MÜDÜRLÜÜ …../…./2008 CUMHUR‹YET SAVCILIINA …………….

…./…./…...do¤umlu,.........................o¤lu/k›z›.....................................’n›n ………………………………………………… …………/……….. adresinde yap›lan ölü muayenesinde, kesin ölüm nedeni tespit edilemedi¤inden, kesin ölüm nedeninin tespiti için gere¤ini arz ve rica ederim. Sayg›lar›mla Dr. …………………….

142

EK-X

T.C. ……………… BELED‹YE BAKANLII SALIK ‹LER‹ MÜDÜRLÜÜ

SAYI: 16-01/ KONU: Cenaze Nakil Hk.

‹lçemizde..…….........…………………...neticesi, vefat eden………………….’nin tabutu usulüne uygun ekilde mühürlenerek nakline müsade edilmitir. Gere¤ini arz ve rica ederim.

SALIK ‹LER‹ MÜDÜRÜ

143

EK-XI

144

EK-XII

T.C. ……………… BELED‹YE BAKANLII SALIK ‹LER‹ MÜDÜRLÜÜNE ………………günü vefat eden ………........ isimli cenazemi ……………………………ne götürece¤imden gereken ilemin yap›lmas›n› arz ederim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . …. /... / 20.. CENAZE SAH‹B‹N‹N ADRES‹ : . . . . . . . . Cenaze Sahibinin ADI VE SOYADI

KAYNAKÇA 1- TDV. ‹slam ‹lmihali, I-II, Ankara, 2007 2- Büyük ‹slâm ‹lmihali, D‹B Yay›nlar›, Ankara, 2007 3- Mehmet ener, “Cenaze”, D‹A, VII, 354-357. 4-Muhammed Nâsuriddin el- Elbânî, Ahkâmü’l-Cenâiz ve Bide’uha, Beyrut, 1969. 5- www.e-konsolosluk.net 6. www.cenazefonu.de 7. ‹lgili Kamu Kurum ve Kurulular›n›n Mevzuat›

145