T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2904 AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1861

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Yazarlar Prof.Dr. Özkan TÜTÜNCÜ (Ünite 1, 5-8) Yrd.Doç.Dr. Mehmet Han ERGÜVEN (Ünite 2-4)

Editör Prof.Dr. Nazmi KOZAK

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir. “Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r. ‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz. Copyright © 2013 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University.

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹ Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Genel Koordinatör Yard›mc›s› Yrd.Doç.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n Ö¤retim Tasar›mc›lar› Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Yrd.Doç.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n Grafik Tasar›m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Ö¤r.Gör. Nilgün Salur Dil Yaz›m Dan›flman› Hatice Çal›flkan Grafiker Ayflegül Dibek Kitap Koordinasyon Birimi Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Dizgi Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi Termal ve SPA Hizmetleri ISBN 978-975-06-1565-8 2. Bask› Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 1.000 adet bas›lm›flt›r. ESK‹fiEH‹R, Ocak 2014

iii

‹çindekiler

‹çindekiler Önsöz ............................................................................................................

ix

Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam ................................................

2

G‹R‹fi .............................................................................................................. REKREASYONDA TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ ...................................... SA⁄LIKLI YAfiAM ......................................................................................... Fiziksel Sa¤l›k ............................................................................................... Duygusal Sa¤l›k............................................................................................. Entelektüel Sa¤l›k.......................................................................................... Ruhsal Sa¤l›k ................................................................................................. Çevresel Sa¤l›k .............................................................................................. Sosyal Sa¤l›k .................................................................................................. MOT‹VASYON ............................................................................................... STRES ............................................................................................................. Stres Aflamalar› .............................................................................................. Alarm Aflamas›......................................................................................... Direnç Aflamas›........................................................................................ Tükenme Aflamas› ................................................................................... Stres Düzeyini Etkileyen Faktörler ............................................................... Kiflilik ....................................................................................................... Yafl ........................................................................................................... Cinsiyet .................................................................................................... MOT‹VASYON VE STRESTE REKREASYONUN ROLÜ ............................... Özet................................................................................................................ Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... Okuma Parças› .............................................................................................. Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar..................................................................................

3 3 4 5 5 5 6 6 6 6 9 10 10 10 11 11 11 12 12 12 13 14 15 15 16 16

Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›................................ 18 G‹R‹fi .............................................................................................................. TERMAL VE SPA KAVRAMLARI .................................................................. Termal ........................................................................................................... SPA ................................................................................................................ Kapl›ca .......................................................................................................... Termalizm ..................................................................................................... Jeotermal Kaynaklar ..................................................................................... SPA H‹ZMETLER‹ VE SINIFLAMASI ............................................................ Kulüp SPA...................................................................................................... Kruvaziyer SPA ............................................................................................. Günlük SPA (Day SPA) ...............................................................................

19 19 21 21 22 23 24 25 25 25 25

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE

iv

‹çindekiler

Destinasyon SPA .......................................................................................... Medikal SPA ................................................................................................. Termal SPA ................................................................................................... Mineral SPA .................................................................................................. Resort SPA .................................................................................................... TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER ................................................................................................... Özet ............................................................................................................... Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... Okuma Parças› ........................................................................................... .. Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. Yararlan›lan ‹nternet Adresleri .....................................................................

3. ÜN‹TE

27 27 28 28 28 29 31 32 33 34 34 35 35 36

Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi ................... 38 G‹R‹fi .............................................................................................................. TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ KAVRAMLARI .................................................. Termal ve SPA Turizmi ................................................................................ Termalin Tarihi Geliflim Süreci ................................................................... TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER Bireyselleflme ............................................................................................... Uzun Yaflama ......................................................................................... “Han›mlaflma” - Kad›nlar›n Yeni Rolü .................................................. “‹fl’in” Anlam De¤iflikli¤i ........................................................................ Yeni “Sa¤l›k” Anlay›fl› ............................................................................ Termal ve SPA Turist Tipleri ....................................................................... AVRUPA VE TÜRK‹YE’DE TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ ............................. Avrupa’da Termal ve SPA Turizmi .............................................................. Almanya ........................................................................................................ Macaristan ..................................................................................................... ‹spanya ......................................................................................................... Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi ............................................................. Özet ............................................................................................................... Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... Okuma Parças› ........................................................................................... .. Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. Yararlan›lan ‹nternet Adresleri ....................................................................

39 39 39 40 42 42 43 43 43 44 44 45 45 46 47 48 48 52 53 53 54 55 55 55 55

v

‹çindekiler

Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi... 58 G‹R‹fi .............................................................................................................. Sa¤l›k Turizmi .............................................................................................. Sa¤l›k Turizminin ‹çeri¤i ............................................................................. Termal Turizmi ............................................................................................. Wellness ve SPA Turizmi ............................................................................. Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi ........................... Tur Operatörleri ........................................................................................... Konaklama Sektöründe SPA ........................................................................ Termal ve SPA Hizmetlerinin Gelecekteki Geliflme Potansiyeli ............... Özet................................................................................................................ Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ Okuma Parças› .............................................................................................. Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. Yararlan›lan ‹nternet Adresleri .....................................................................

59 59 60 62 63 64 65 66 68 70 71 72 72 73 73 74 75

Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi.................................... 76 G‹R‹fi .............................................................................................................. TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE YÖNET‹M FONKS‹YONLARI ............ Planlama ........................................................................................................ Plan Çeflitleri............................................................................................ Planlama Süreci ....................................................................................... Örgütleme ...................................................................................................... Örgütleme Süreci .................................................................................... Örgütlemenin ‹lkeleri.............................................................................. Yöneltme........................................................................................................ Yöneltmenin Unsurlar›............................................................................ Denetim ......................................................................................................... Denetim Süreci ........................................................................................ Denetimin ‹lkeleri ................................................................................... TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE KAL‹TE ............................................... TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE GÜVENL‹K ......................................... Fiziksel Özellikler.......................................................................................... ‹nsan Kaynaklar›............................................................................................ ‹letiflim............................................................................................................ Tak›m Çal›flmas› ............................................................................................ Müflteri ‹htiyaç ve Beklentileri...................................................................... Özet ............................................................................................................... Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................

4. ÜN‹TE

77 77 77 78 78 79 80 80 81 82 83 83 85 85 86 87 87 88 88 88 89 90 91 91

5. ÜN‹TE

vi

‹çindekiler

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar..................................................................................

6. ÜN‹TE

Termal ve SPA Terapileri .................. ................................... 94 G‹R‹fi .............................................................................................................. TERAP‹ KAVRAMI ......................................................................................... TALASSOTERAP‹ .......................................................................................... Deniz Suyu ile Gerçeklefltirilen Uygulamalar.............................................. Deniz Tuzu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlar.................................................... Deniz Yosunu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlar ............................................... KL‹MATERAP‹ .............................................................................................. Klimaterapik Kürler....................................................................................... BALNEOTERAP‹ ............................................................................................ Banyolar......................................................................................................... ‹çmeler ........................................................................................................... Soluma (‹nhalasyon) ..................................................................................... Çamurlar (Peloid) .......................................................................................... H‹DROTERAP‹............................................................................................... AROMATERAP‹.............................................................................................. Aromaterapi Uygulama Yöntemleri.............................................................. F‹ZYOTERAP‹ ................................................................................................ Özet ............................................................................................................... Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar..................................................................................

7. ÜN‹TE

92 92

95 95 96 96 97 97 97 97 98 98 100 100 100 101 103 103 104 105 106 107 107 107 108

Termal ve SPA Uygulamalar› ................................................ 110 G‹R‹fi .............................................................................................................. BANYOLAR.................................................................................................... S›cak Banyo ................................................................................................... So¤uk Banyo ................................................................................................. Kontrast (Z›t) Termal Banyolar ................................................................... Buhar Banyosu .............................................................................................. Bitkisel Banyolar ........................................................................................... Gaz Banyosu ................................................................................................. Çamur Banyosu ............................................................................................ Lokal Banyolar ............................................................................................. TÜRK HAMAMI ............................................................................................. Türk Hamam›n›n Bölümleri.......................................................................... Hamamda Gerçeklefltirilen Uygulamalar ..................................................... SAUNA ........................................................................................................... Fin Saunas› ................................................................................................... Laconium .......................................................................................................

111 111 111 112 112 112 112 112 113 113 113 114 115 115 116 116

vii

‹çindekiler

Infrared (K›z›l Ifl›k) Saunas› .......................................................................... Kaldarium ...................................................................................................... DUfi ................................................................................................................ S›cak/So¤uk Dufllar ....................................................................................... Afüzyon Dufl.................................................................................................. Jet Dufl ........................................................................................................... Hortum........................................................................................................... VÜCUT SARMA UYGULAMALARI................................................................ Bitkisel Sarma Uygulamalar› ......................................................................... Çamur Sarma Uygulamalar› .......................................................................... Özet................................................................................................................ Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Yararlan›lan Kaynaklar..................................................................................

117 117 117 117 117 118 118 118 118 118 119 120 121 121 122 122

Masaj Uygulamalar› ve Türleri............................................... 124 G‹R‹fi .............................................................................................................. MASAJ UYGULAMALARI............................................................................... SH‹ATSU ....................................................................................................... Shiatsu Uygulamas› ....................................................................................... Shiatsunun Yararlar› ...................................................................................... RE‹K‹ .............................................................................................................. Reikinin Uygulanmas› ................................................................................... Reikinin Yararlar›........................................................................................... REFLEKSOLOJ‹ MASAJI................................................................................. Ayak Bölgeleri ............................................................................................... Refleksoloji Uygulamas› ............................................................................... Refleksolojinin Yararlar›................................................................................ SICAK TAfi MASAJI ....................................................................................... S›cak Tafl Masaj› Uygulamas› ....................................................................... S›cak Tafl Masaj› Yararlar› ............................................................................. LENF DRENAJ MASAJI .................................................................................. Lenf Drenaj Uygulamas› .............................................................................. Lenf Drenaj›n Yararlar›.................................................................................. THA‹ MASAJI ................................................................................................ Thai Masaj› Uygulamas› ............................................................................... Thai Masaj›n›n Yararlar› ................................................................................ LOM‹ LOM‹ MASAJI ...................................................................................... Lomi Lomi Masaj› Uygulamas› .................................................................... Lomi Lomi Masaj› Yaralar› ............................................................................ AROMATERAP‹ MASAJI ................................................................................ Aromaterapi Masaj›n›n Yararlar› ................................................................... Özet ...............................................................................................................

125 126 126 127 128 128 129 129 129 130 130 130 131 131 131 131 132 132 132 133 133 133 134 135 135 135 136

8. ÜN‹TE

viii

‹çindekiler

Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. Okuma Parças› ........................................................................................... .. Yararlan›lan Kaynaklar..................................................................................

137 138 138 138 140

Sözlük ................................................................................... 141

Önsöz

Önsöz Geçti¤imiz yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan itibaren dünya nüfusunun art›fl›, ortalama insan ömrünün uzamas›, sanayi ve hizmet sektörlerinin çal›flma koflullar›ndan ortaya ç›kan nedenler dolay›s›yla dinlenme, zindeleflme ve stresten s›yr›lma ihtiyac› artm›flt›r. Suyun bireylerin ruh ve beden sa¤l›¤›na getirmifl oldu¤u olumlu katk› bu ba¤lamda daha fazla de¤erlendirilmeye bafllanm›flt›r. Her ne kadar özellikle jeotermal sular›n sa¤l›k, dinlenme ve zindeleflme amac›yla kullan›m›n›n geçmifli tarihin bilinen ilk dönemlerine kadar gitse de, yayg›n ve modern t›bbi uygulamalar› destekler nitelikte kullan›lmaya bafllamas› yenidir. Esas›na bak›ld›¤›nda termal ve spa hizmetleri olarak nitelendirdi¤imiz hizmetler Do¤u toplumlar›na özgüdür ve bu toplumlarda yayg›nd›r. Bununla birlikte son y›llarda dünyan›n genelinde spa hizmetleri kapsam›ndaki uygulamalar görülmeye bafllanm›flt›r. Turizm sektöründe ürün gelifltirmenin bir arac› olarak termal ve spa hizmetleri en fazla dikkati çeken hususu oluflturmaktad›r. Özellikle, resort diye isimlendirilen konaklama iflletmelerinde spa hizmetleri sezon d›fl› dönemlerin en önemli ürünü olarak sunulmaya bafllanm›flt›r. Tatil yörelerinde faaliyet gösteren pek çok konaklama iflletmesinin isminin önüne veya arkas›na “spa” kelimesini ilifltirdi¤ini görmekteyiz. Yukar›da da de¤inildi¤i üzere jeotermal sular›n sa¤l›k, dinlence ve zindeleflme amac›yla de¤erlendirilmesinin geçmifli çok eski olsa da, spa hizmetlerinde jeotermal sular›n kullan›m› son 50 y›lda yayg›nlaflm›flt›r. Nas›l ki Türklerin hamam al›flkanl›¤› ile termal uygulamalar›n bir araya gelerek farkl› bir konsept oluflturmufl ve yayg›nlaflm›flsa, spa hizmetleri de termal alanlarda yayg›nlaflmas› ile birlikte farkl› ürünler ortaya ç›kmaya bafllam›flt›r. Önümüzdeki y›llarda gerek Türk toplumunun yaflam süresinin artmas› ve gerekse jeotermal sular›n sa¤l›k ve modern t›bbi uygulamalar› desteklemek amac›yla daha fazla kullan›lmas›yla bu tür hizmetleri sunan iflletmelerin say›s› daha da artacakt›r. Elinizdeki kitap, ülkemizde bu içerikte haz›rlanan ilk ders kitab› olma özelli¤ini tafl›maktad›r. Ayn› flekilde lisans düzeyindeki turizm programlar›nda bu isim alt›ndaki ilk ders olma özelli¤ine de sahiptir. Öyle umuyoruz ki, bundan sonra bu içerikteki kitaplar›n say›s› artacak, termal ve spa hizmetleri akademik düzeylerde daha kapsaml› olarak incelenmeye bafllanacakt›r. Kitab›n haz›rlanmas›ndaki özverili katk›lar›ndan dolay› yazarlar Prof.Dr. Özkan TÜTÜNCÜ ve Yrd.Doç.Dr. Mehmet Han ERGÜVEN’e çok teflekkür ederim. Kitab›n haz›rl›k aflamalar›ndaki katk›lar›ndan dolay› ayr›ca ‹pek K‹REM‹TÇ‹ AYDIN, Yrd.Doç.Dr. Ça¤›l Hale ÖZEL ve Dr. Deniz KARAGÖZ YÜNCÜ’ye de çok teflekkür ederim.

Editör Prof.Dr. Nazmi KOZAK

ix

1

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Rekreasyonda termal ve SPA hizmetlerinin yerini ve önemini aç›klayabilecek, Sa¤l›kl› yaflam› aç›klayabilecek, Motivasyonu tan›mlayabilecek, Stres, stresin aflamalar› ve stres düzeyini etkileyen faktörleri aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • Rekreasyon • Sa¤l›kl› Yaflam

• Motivasyon • Stres

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam

• G‹R‹fi • REKREASYONDA TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ • SA⁄LIKLI YAfiAM • MOT‹VASYON • STRES • MOT‹VASYON VE STRESTE REKREASYONUN ROLÜ

Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam G‹R‹fi ‹nsanlar hayata gelmelerinden itibaren sa¤l›klar›n› korumak ve sürdürmek amac›yla çeflitli faaliyetlerde bulunmaktad›r. Bunun temel amac› sa¤l›kl› bir yaflam sürdürmektir. Sa¤l›kl› yaflam sürdürmek amac›yla gerçeklefltirilen birçok faaliyet rekreasyonel faaliyetler kapsam›nda de¤erlendirilebilir. Bu do¤rultuda, rekreasyonel faaliyetler bireyleri fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden rahatlatabilir. Bunun yan›nda, stres ve stres yönetimi günümüz flartlar›nda oldukça önemli konular aras›ndad›r. Gerçeklefltirece¤imiz rekreasyonel faaliyetler bireysel stres yönetimi aç›s›ndan oldukça etkili olabilmektedir. Bu do¤rultuda; termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda rekreasyonda termal ve SPA hizmetlerinin yeri ve önemi, sa¤l›kl› yaflam psikolojisi, motivasyon ve stres konular›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir.

REKREASYONDA TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹ Günümüzde geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerin sanayileflme ve kentleflme sonucu karfl› karfl›ya kald›klar› çevre sorunlar› insan sa¤l›¤›n› bozan, ifl gücü kayb› yaratan ve ifl gücü verimini azaltan bir yaflam ortam› oluflturmufltur. Bu ortamlardan uzaklaflmak, sa¤l›kl› kalmak ve dinlenmek amac› ile termal ve SPA hizmetleri sunan iflletmelere giden insanlar temelde suya dayal› bir faaliyet sürdürmekte ve termal tesislerden yo¤un bir flekilde yararlanmaya çal›flmaktad›r (Bastem, 1997). Gerek bozulan sa¤l›¤› geri kazanmak gerekse de sa¤l›¤› gelifltirmek amac›yla gerçeklefltirilen bu faaliyetleri rekreatif faaliyetler olarak de¤erlendirebiliriz. Olumsuz ortamlar›n ve koflullar›n oluflmas› insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilemektedir. Bireyler sa¤l›klar›na kavuflmak amac›yla hem fiziksel hem ruhsal hem de sosyal yönden iyi olmalar› gerekmektedir. Günümüzde de insanlar, termal kaynak yönünden de¤er tafl›yan alanlara giderek rahats›zl›klar›na çare aramaktad›r (Kozak vd., 2001). Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmetleri bireylerin sa¤l›klar›n› gelifltirmek amac›yla kulland›klar› yerlerdir. Termal ve SPA hizmetleri düzenli olarak gerçeklefltirildi¤inde insan sa¤l›¤›n› koruyucu etkisi oldu¤u bilinmektedir. Bunun yan›nda termal merkezlerde hekim kontrolünde çeflitli rahats›zl›klar›n tedavisi gerçeklefltirilebilmektedir. Kimi bireyler de bu merkezlerde hekim kontrolünde rehabilitasyon faaliyetlerine kat›lmaktad›r. Bu ba¤lamda, termal tesisler ve bu tesislerde mevcut olan ve flifal› oldu¤u kan›tlanm›fl termal sular hem sa¤l›¤›n korunmas›nda hem iyilefltirilmesinde hem rehabilite edilmesinde hem de gelifltirilmesinde kullan›lmaktad›r.

Termal tesisler ve bu tesislerde mevcut olan ve flifal› oldu¤u kan›tlanm›fl termal sular hem sa¤l›¤›n korunmas›nda hem iyilefltirilmesinde hem rehabilite edilmesinde hem de gelifltirilmesinde kullan›lmaktad›r.

4

Termal ve SPA Hizmetleri

Termal ve SPA hizmetlerini hem turizm hem de sa¤l›k hizmetleri olarak de¤erlendirmek mümkündür.

Genel olarak bak›ld›¤›nda termal tesisler veya oteller turistik tesislerdir. Bu tesislerin baz›lar›nda konaklama hizmeti sunuldu¤u gibi baz›lar›nda da yaln›zca günübirlik hizmet sunulmaktad›r. Bu kapsamda termal ve SPA hizmetlerini hem turizm hem de sa¤l›k hizmetleri olarak de¤erlendirmek mümkündür. Bu kapsamda, sundu¤u hizmet yönünden oldukça çeflitli olan bu tesislerde mevcut personelin çeflidi de oldukça fazlad›r. Bir konaklama iflletmesinde görev yapan personele ek olarak, hekim, hemflire, fizyoterapist, masör-masöz, tellak-nat›r, güzellik uzman› gibi meslek gruplar›n› da bünyesinde bar›nd›rmaktad›r. Rekreasyon hizmetleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda termal ve SPA hizmetleri hem bireylerin bofl zamanlar›n› geçirebilecekleri hem de sa¤l›klar›n› gelifltirebilecekleri hizmetler olmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Termal hizmetler, bir konaklama iflletmesinde sunuldu¤u gibi bu hizmeti sunmak amac›yla kurulmufl özel bir yerde de sunulabilmektedir. Bireyler özellikle tatillerini termal otelde gerçeklefltirdiklerinde hem tatil yapm›fl olmakta hem de sunulan termal hizmetlerden yararlanmaktad›r.

Termal ve SPA hizmetleri hem bireylerin bofl zamanlar›n› geçirebilecekleri hem de sa¤l›klar›n› gelifltirebilecekleri hizmetler olmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir.

SIRA S‹ZDE

1

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

Termal ve SPA hizmetlerinin rekreasyon aç›s›ndan önemini belirtiniz. SIRA S‹ZDE Termal turizm faaliyeti bir rekreatif faaliyet olmas›n›n yan›nda, termal turizminD Ü fi Ü N E L ‹ rekreatif M de gerçeklefltirilen faaliyetler önem kazanmaktad›r. Bu faaliyetlerin önem kazanmas›n›n nedenleri (Çevirgen, 1996): 1. Termal bir özelli¤i olarak kür sürelerinin 15-21 gün gibi uzun bir S Oturizminin R U süreyi kapsamas›, turistlerin tedavi d›fl›ndaki bofl zamanlar›nda rekreatif faaliyetlerden faydalanmak istemelerine neden olmaktad›r. D‹KKAT 2. Rekreatif faaliyetler, termal tesiste uygulanan tedavileri tamamlayan ve kiflileri fiziki ve ruhsal aç›dan motive eden etkinliklerdir. Örne¤in tedavi gören SIRAbu S‹ZDE bir kifli faaliyetlerle kafas›ndaki hastal›k psikozunu atarak daha çabuk moral ve s›hhat bulacakt›r. 3. ‹flletmeler rekreatif faaliyetlerle hizmet çeflitlili¤i yaratarak doluluk oranlar›AMAÇLARIMIZ Özellikle d›fl turizme aç›labilme aç›s›ndan bu faaliyetlerin n› artt›rabilirler. müflterilere sunulabilmesi önemlidir. 4. Rekreatif faaliyetler iflletme için ek gelir sa¤layan üniteler olmaktad›r. ÖzelK ‹ T A P likle rekreatif faaliyetlerden yararlanan günübirlikçiler tesise büyük gelir sa¤lamaktad›r. 5. Termal turizm; golf, da¤, kongre, av turizmi gibi di¤er turizm türleri ile koT E Luyum E V ‹ Z Y Osa¤layabilece¤inden, N layca termal tesislerde rekreatif imkânlar›n da sunulmas› büyük önem tafl›maktad›r. 6. Rekreatif faaliyetler günümüz yaflam koflullar›nda bir ihtiyaç hâline gelmifltir. ‹nsanlar turizm türlerinde oldu¤u gibi termal turizminde de bu fa‹ N T E R N E di¤er T aliyetlerden faydalanmak istemektedir.

N N

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

SA⁄LIKLI YAfiAM Sa¤l›kl› Yaflam› Etkileyen Faktörler: • Fiziksel Sa¤l›k • Duygusal Sa¤l›k • Entelektüel Sa¤l›k • Ruhsal Sa¤l›k • Çevresel Sa¤l›k • Sosyal Sa¤l›k

Sa¤l›kl› yaflam kavram› için öncelikli olarak, düflünülen durum kiflinin herhangi bir hastal›k durumunun olmay›fl›d›r. Ancak sa¤l›kl› yaflam kavram› için bu tan›mlama oldukça k›s›tl›d›r. Bunun nedeni sa¤l›¤›n hem fiziksel hem duygusal hem de ruhsal durumla ilgili olmas›d›r. Bir kifli düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak, beslenmesine dikkat ederek, sa¤l›ks›z davran›fllardan uzak durarak, duygusal ve ruhsal yönden kendini iyi hissetmesini sa¤layarak sa¤l›kl› bir yaflam sürdürebilir. Bu do¤rultuda sa¤l›kl› yaflam›n etkilendi¤i birden fazla faktörün oldu¤unu söylemek mümkündür. Bu faktörler (Powers ve Dodd, 2009); fiziksel sa¤l›k, duygusal sa¤l›k, entelektüel sa¤l›k, ruhsal sa¤l›k, çevresel sa¤l›k ve sosyal sa¤l›k olarak s›n›fland›r›labilirler.

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

1. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam S O R U

S O R U

Rekreatif faaliyetler hem sa¤l›¤› korumak hem de bozulan sa¤l›¤› kazanmak D ‹ K K A T amac›yla oldukça etkilidir. Sizce bir insan›n sa¤l›¤›n›n bozulmas›nda neler etkili olabilir?

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZ D Ü fi Ü N E L ‹ M

Fiziksel Sa¤l›k

D‹KKAT

N N

2

SA⁄LIKLI YAfiAM

‹NTERNET AMAÇLARIMIZ

Entellektüel Sa¤l›k

Çevresel Sa¤l›k Ruhsal Sa¤l›k

AMAÇLARIMIZ

Sa¤l›kl› Yaflam› Etkileyen Faktörler K S‹ OT R AU P

K S‹ OT RA U P

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

Ü fi Ü N E L ‹ M fiekilD1.1

D‹KKAT TELEV‹ZYON

Duygusal D ‹ K K A T Sa¤l›kT E L E V ‹ Z Y O N

Sosyal Sa¤l›k

5

N N

SIRA S‹ZDE ‹NTERNET AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON

Fiziksel Sa¤l›k Fiziksel sa¤l›k, vücut sa¤l›¤›m›z›n sürdürülebilmesi ve bozulmamas› ile ilgili davraT E R N E T konu fizikn›fllar› ifade etmektedir. Bu faktörde öncelikli olarak üzerinde‹ Ndurulan sel faaliyetlerin gerçeklefltirilmesidir. Sa¤l›kl› yaflamda, fiziksel faaliyetler hastal›klara yakalanma riskini azaltmak ve yaflam kalitesini yükseltmek gibi pozitif etkileri bulunmaktad›r. Dengeli beslenme, kiflisel güvenlik önlemlerine dikkat etme, sigara kullanmama di¤er önemli fiziksel sa¤l›k davran›fllar› aras›ndad›r.

Fiziksel sa¤l›k, vücut sa¤l›¤›m›z›n ‹ N T E R N E T sürdürülebilmesi ve bozulmamas› ile ilgili davran›fllar› ifade etmektedir.

Duygusal Sa¤l›k Duygular insan›n kendisini nas›l hissetti¤i ve baflkalar›n› nas›l hissettirdi¤i ile do¤rudan ilgilidir. Duygusal sa¤l›k, sosyal yetenekler ve kifliler aras› iliflkileri kapsamaktad›r. Günlük hayat›n stresine dayanabilme kabiliyeti de duygusal sa¤l›¤›n bir parças›d›r. Duygusal sabitlik duygusal zekân›n en önemli konusudur. Duygusal sabitlik kifliler aras› iliflkiden ve fiziksel çevreden do¤an günlük stres ile ne kadar iyi bir flekilde bafl edebilindi¤i ile iliflkilidir. Birçok insan hayat›ndaki inifl ve ç›k›fllarla çok güzel bafl edebildi¤ini düflünmektedir. Ancak, bu inifl ç›k›fllar günlük olarak yafland›¤›nda kiflinin duygusal sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyip depresyona varan rahats›zl›klara neden olabilmektedir.

Duygusal sa¤l›k, sosyal yetenekler ve kifliler aras› iliflkileri kapsamaktad›r.

Entelektüel Sa¤l›k Entelektüel sa¤l›k, hayat boyu ö¤renme kapsam›nda beyinin sürekli faaliyette olmas› fleklinde aç›klanabilmekledir. Özellikle okullar sa¤l›kl› yaflam›n bu bilefleni gelifltirmek aç›s›ndan oldukça önemlidir çünkü yaflamla ilgili yeni düflünce ve fikirler bu süreçte flekillenmektedir. Okumak, arkadafllarla vakit geçirmek, ö¤retmenlerle farkl› konular üzerinde fikir al›flverifli yapmak entektüel zekân›n gelifltiri-

Entelektüel sa¤l›k, hayat boyu ö¤renme kapsam›nda beyinin sürekli faaliyette olmas› fleklinde aç›klanabilmektedir.

6

Termal ve SPA Hizmetleri

lebilmesi için önemli örneklerdir. Geliflmifl bir entelektüel sa¤l›¤a sahip olmak, problemlerin tan›mlanmas› ve çözümü kabiliyetini gelifltirmekte, sürekli ö¤renme ve düflünme kiflinin kendisini iyi hissetmesini sa¤lamaktad›r.

Ruhsal Sa¤l›k Ruhsal sa¤l›k, ruhsal aç›dan insan›n kendini iyi hissetmesi olarak tan›mlanabilmektedir.

Ruhsal sa¤l›k kavram› farkl› insanlar için farkl› anlamlar ifade edebilmektedir. Genel olarak ruhsal sa¤l›k, ruhsal aç›dan insan›n kendini iyi hissetmesi olarak tan›mlanabilmektedir. Ruhsal sa¤l›k kapsam›nda genellikle dinsel inan›fllar ele al›nmaktad›r. Ruhsal sa¤l›kta dinsel inan›fllar›n büyük bir önemi vard›r ancak sadece din ile s›n›rland›rmak do¤ru de¤ildir. Baflkalar›na yard›mc› olmak, do¤an›n güzelliklerini tad›n› ç›kartmak gibi faaliyetler de bireylerin ruhsal sa¤l›klar›n› gelifltirici faaliyetler olabilir. Olmas› istenen ruhsal sa¤l›k; yaflamda temel amaçlar› anlama kabiliyeti; sevgi, e¤lence, ac›, özgürlük ve keder hislerinin yaflanmas› ve yaflayan tüm canl›lara sayg› duyulmas› gibi faaliyetleri içermektedir.

Çevresel Sa¤l›k Çevresel sa¤l›k, çevrenin insan sa¤l›¤› ve bunun yan›nda çevresel durumlardan etkilenen davran›fllar› üzerindeki etkisi ile ilgilidir.

Çevresel sa¤l›k, çevrenin insan sa¤l›¤› ve bunun yan›nda çevresel durumlardan etkilenen davran›fllar› üzerindeki etkisi ile ilgilidir. Çevremizde, sa¤l›kl› bir yaflam sürdürmemizi etkileyebilecek olumlu ve olumsuz çeflitli faktörler bulunmaktad›r. Hava ve su kirlili¤i fiziksel sa¤l›¤›m›za zarar verebilecek iki önemli örnektir. Soludu¤umuz havan›n bileflenlerinde insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyebilecek maddelerin bulunmas› ya da içti¤imiz suda sa¤l›¤›m›z› tehlikeye sokacak bakterilerin varl›¤› hastal›klara yakalanma riskini art›rabilir. ‹çinde bulundu¤umuz çevrenin sa¤l›kl› yaflama olumlu etkileri de bulunmaktad›r. Örne¤in, güvenli bir çevrede kifli kendini rahat ve güvende hissetmekte bu da duygusal sa¤l›¤›m›z› olumlu yönde etkilemektedir.

Sosyal Sa¤l›k Sosyal sa¤l›k kifliler aras› anlaml› iliflkilerin kurulmas› ve sürdürülebilmesi ile ilgili bir kavramd›r. Arkadafllar ve aile ile kurulan iliflkilerin anlaml›l›¤› sosyal sa¤l›¤›n bir sonucudur.

Sosyal sa¤l›k kifliler aras› anlaml› iliflkilerin kurulmas› ve sürdürülebilmesi ile ilgili bir kavramd›r. Arkadafllar ve aile ile kurulan iliflkilerin anlaml›l›¤› sosyal sa¤l›¤›n bir sonucudur. ‹yi oluflturulan sosyal sa¤l›k, bireyin sosyal iliflkilerinde kendini güvenli hissetmesine yard›mc› olmakta ve duygusal yönden güvenli bir ortamda bulunmas›n› sa¤lamaktad›r. Burada sahip olunan arkadafll›klar›n say›s› de¤il, iliflkilerin kalitesi oldukça önemlidir. Özellikle son dönemlerde sosyal medya kapsam›nda oldukça s›kl›kla kullan›lan facebook ve twitter gibi web siteleri arkadafll›k say›s›n›n oldukça fazla oldu¤u ancak kimi zaman iliflkinin arkadafll›k kurmadan öteye gidemedi¤i sanal ortamlard›r. Özellikle rekreasyon faaliyetlerinin sanal ortamlardan do¤al ortamlara tafl›nmas› gerekmektedir. Bu do¤rultuda, sosyal sa¤l›k kapsam›nda hem arkadafll›k iliflkileri gelifltirmek hem de bu iliflkileri sürdürmek ön plandad›r. Güçlü iletiflim yeteneklerinin gelifltirilmesi güçlü sosyal a¤lar›n oluflturulmas› aç›s›ndan da oldukça önemlidir.

MOT‹VASYON Motivasyon bir insan› belirli bir amaç için harekete geçiren güç anlam›na gelmektedir.

SIRA S‹ZDE

3

Rekreasyonel alanda motivasyon, bireylerin bu faaliyetlerine kat›l›m›n› etkileyen ve k›s›tlayan faktörler çerçevesinde de¤erlendirilmektedir. Bireyin yaflad›¤› ortam, kaynaklar›n yetersizli¤i, olanaklar›n bilinmemesi gibi nedenler bireyin motivasyonunu etkilemektedir. Motivasyon bir insan› belirli bir amaç için harekete geçiren güç anlam›na gelmektedir (Eren, 2001). Ancak yaflad›¤› toplum itibar›yla, bir insan›n rekreatif faaliyetlerin varl›¤›ndan bile haberi olmayabilir, bu da bireyi motive etmede olumsuzluk yaflatmaktad›r. SIRAfaaliyetine S‹ZDE Bir rekreasyon kat›lma veya kat›lmama karar›n›z› neler etkileyebilir?

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

S O R U

S O R U

7

1. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam

Serbest zaman k›s›tlamalar teorisi, araflt›rmac›lar taraf›ndan varsay›lan ve/ya da bireyler taraf›ndan alg›lanan ya da tecrübe edilen bireylerin rekreatif etkinliklere kat›l›mlar›n› engelleyen/k›s›tlayan etmenlerin araflt›r›lmas›yla ilgilenir. Crawford vd. (1991) taraf›ndan gelifltirilen teori, bireylerin rekreatif etkinliklere kat›l›mlar›n› k›s›tlayan üç ana boyuttaki k›s›tlamalar›; içsel, kifliler aras› ve yap›sal oldu¤unu belirtmifltir. ‹çsel k›s›tlamalara örnek olarak “ilgi eksikli¤i, stres, depresyon, endifle, öz-yeterlilik vb.” kavramlar› örnek gösterilebilir. Kifliler aras› k›s›tlamalarda ise bireyin rekreatif etkinliklere kat›l›m› için gerekli “di¤er kiflilerin yoklu¤u ya da bireyin tek bafl›na kat›lmak istememesi” yer almaktad›r. Yap›sal k›s›tlamalarsa “parasal yetersizlik, zamansal yetersizlik, kötü hava, bilgi ve ulafl›m eksikli¤i, sosyo-kültürel yap›lar vb.” olarak say›labilir (Nyaupane ve Andereck, 2008). Rekreasyonel motivasyonlar›n belirlenmesi ve bunlar›n do¤rultusunda uygun planlama, tasar›m ya da yönetim kararlar›n›n al›nmas› ile rekreasyonel anlamda alandan en iyi flekilde fayda sa¤lanabilir. Ayr›ca bu konuyla ilgili olarak çok eski y›llardan beri çeflitli çal›flmalar›n yap›ld›¤› söylenebilir. Gerçeklefltirilen di¤er çal›flmalarda da rekreasyon motivasyonlar› dört grupta toplanm›flt›r (Murray ve Nakaj›ma, 1999). Bunlar; entelektüellik (ö¤renme, keflfetmek, incelemek, hayallerini gerçeklefltirmek), sosyalleflme (arkadafll›k ve kifliler aras› iliflkiler), yetenek - beceri ve kaç›flt›r. Tütüncü ve di¤erleri (2011) taraf›ndan ülkemizde gerçeklefltirilen çal›flmada rekreatif faaliyetlere kat›l›m› etkileyen faktörlerin yedi bafll›k alt›nda topland›¤› görülmektedir. Bu faktörler; fizyolojik özellikler, rekreasyon alanlar›, negatif içsel deneyimler (amotivasyon), ekonomik durum, yan nedenler, organizasyonel unsurlar, ruhsal nedenler olarak belirlenmifltir.

Rekreasyon Faaliyetlerine Kat›l›m› Etkileyen Faktörler: • Fizyolojik Özellikler • Rekreasyon Alanlar› • Negatif ‹çsel Deneyimler (Amotivasyon) • Ekonomik Durum • Yan Nedenler • Organizasyonel Unsurlar • Ruhsal Nedenler

fiekil 1.2

Fizyolojik Özellikler

Ruhsal Nedenler

Organizasyonel Unsurlar

Rekreasyon Alanlar›

REKREAT‹F FAAL‹YETLERE KATILIMI ETK‹LEYEN UNSURLAR

Rekreasyon Faaliyetlerine Kat›l›m› Etkileyen Faktörler

Negatif ‹çsel Deneyimler (Amotivasyon)

Ekonomik Durum Yan Nedenler

Fizyolojik Özellikler: Bu faktörde bireyin fiziksel olarak kendini sa¤l›kl› hissetmesi, herhangi bir fiziksel sorun yaflamamas›, kendini enerjik hissetmesi ve fiziksel olarak kendini yetkin hissetmesi bu kapsamda de¤erlendirilebilir. Sa¤l›¤› bozulmufl olan birinin öncelikli ihtiyac› sa¤l›¤›n› düzeltmektir. Bunun yan›nda hekim taraf›ndan tavsiye edilen ve hekim taraf›ndan kontrollü bir flekilde gerçeklefltirilen rekratif faaliyetlerin insan sa¤l›¤›n› olumlu etkiledi¤i de söylenebilmektedir. Örne¤in kilo sorunu

Fizyolojik özellikler insan sa¤l›¤› ile ilgili özellikleri ifade etmektedir.

8

Alanlar›n durum faktörü, alanlar›n fiziksel özelliklerini ve bireylerin fiziksel özellikler nedeniyle rekreatif faaliyetlere kat›lma tercihleri ile ilgilidir.

Negatif içsel deneyimler, genellikle bireylerin kendi ile ilgili olumsuz düflüncelerini veya geçmifl deneyimlerini kapsamaktad›r.

Ekonomik durum, rekreatif faaliyete kat›l›mda dolayl› yönden etkili bir faktördür. rekreasyon faaliyetlerinin pahal› olmas›, donan›mlar›n pahal› olmas› ve ekonomik yetersizlikler ekonomik durum kapsam›nda de¤erlendirilebilmektedir.

Yan nedenler, daha çok bireyin rekreatif faaliyete kat›l›m›n› kesin olarak etkilememekte ancak önüne engel olarak ç›kabilen faaliyetlerdir.

Organizasyonel unsurlar, rekreatif faaliyetlere kat›l›mda hem bireyin kendi sosyal çevresinin hem de yaflad›¤› çevrede organize edilen faaliyetlerin etkili bir flekilde duyurulmamas›, planlanmamas›, faaliyet s›ras›nda yaflanan s›k›nt›l›larla ilgilidir.

Termal ve SPA Hizmetleri

yaflayan bir bireyin, kilolar›ndan kurtulmak için bir rekreatif faaliyet olan spor yapmas› hem sa¤l›¤›na kavuflmas›n› hem de rekreatif bir faaliyete kat›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Bu do¤rultuda, bireylerin rekreatif faaliyete kat›lmak için motive olmalar› hem onlar›n sa¤l›klar›n›n iyi olmas›yla hem de bozulan sa¤l›klar› ile ilgili olabilmektedir. Rekreasyon Alanlar›: Rekreasyonel alanlar›n uygun olmamas›, rekreasyon alanlar›n›n say›ca yetersiz olmas›, say›ca yetersizlikten dolay› insan kalabal›¤›n›n olmas›, bu alanlarda hijyenik özelliklere dikkat edilmemesi ya da rekreasyonel alanlarda sadece bayanlara veya erkeklere yönelik faaliyetlerin gerçeklefltirilmesi bireylerin bu faaliyetlere kat›l›m›n› olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Alanlarla ilgili bu tür fiziksel özellikler tercih etme aç›s›ndan oldukça önemlidir. Örne¤in, pazar günü ailece pikni¤e gitmek hem ruhsal hem de sosyal aç›dan iyi bir rekreatif faaliyet olabilir. Ancak gidilen piknik alan›n›n kirli ya da kalabal›k olmas› bu faaliyete kat›l›m› olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Negatif ‹çsel Deneyimler: Bu faktörler genellikle bireylerin kendi ile ilgili olumsuz düflüncelerini veya geçmifl deneyimlerini kapsamaktad›r. Bireyin geçmiflte baflar›s›zl›kla sonuçlanan bir spor yar›flmas›, di¤er insanlar›n önünde küçük düflme düflüncesi rekreatif faaliyetlere kat›l›m› olumsuz yönde etkileyebilir. Bu kapsamda, bireyin kendine güvenmemesi, bu faaliyetlere kat›lmaktan çekinmesi, yetenekli olmad›¤›n› hissetmesi ve eksi tecrübelerinin olumsuz olmas› negatif içsel deneyimler veya amotivasyon faktörü kapsam›nda de¤erlendirilebilir. Ekonomik Durum: Rekreatif faaliyetlerin kimi ücretsiz olarak gerçeklefltirilebilirken bir k›sm› da ücretli olarak gerçeklefltirilebilmektedir. Ekonomik durum rekreatif faaliyete kat›l›mda dolayl› veya do¤rudan yönden etkili bir faktördür. Günümüzde ücretsiz olarak gerçeklefltirilebilecek rekreatif faaliyetler oldukça azd›r. Yürüyüfl yapmak, yüzmek, resim yapmak ücretsiz olarak kendi kendimize gerçeklefltirebilece¤imiz rekreatif faaliyetlerdir. Ancak bunlar da tamamen ücretsiz de¤ildir. Örne¤in resim yapmak isteyen biri boya tak›mlar›, tuvali veya f›rçalar› olmadan resim yapamaz. Bunun yan›nda, tamamen ekonomik durumun iyi olmas› durumunda gerçeklefltirilebilecek rekreatif faaliyetler de bulunmaktad›r. Bunlara ata binmek, golf oynamak, yelken yapmak örnek olarak gösterilebilir. Birey ekonomik durumu iyi olmad›¤› hâlde bu faaliyetleri gerçeklefltirmeyi güdülüyorsa ve gerçeklefltiremiyorsa motivasyonu olumsuz yönde etkilenmektedir. Sonuç olarak; rekreasyon faaliyetlerinin pahal› olmas›, donan›mlar›n pahal› olmas› ve ekonomik yetersizlikler ekonomik durum kapsam›nda de¤erlendirilebilmektedir. Yan Nedenler: Rekreatif faaliyetlere kat›l›m› etkileyen unsurlardan yan nedenler daha çok bireyin rekreatif faaliyete kat›l›m›n› kesin olarak etkilememekte ancak önüne engel olarak ç›kabilen faaliyetlerdir. Bunlar; rekratif faaliyetin gerçeklefltirilece¤i alan›n uzak olmas›, bu faaliyete zaman ay›rmada yaflanan zorluklar, fazla ifl yükü dolay›s›yla faaliyetlere kat›lamama ve ulafl›m olanaklar›n›n k›s›tl› olmas› fleklinde s›ralanabilir. Kapasite yoksunlu¤u bu kapsamda de¤erlendirilebilir. ‹nsanlar›n çal›flma saatlerinin çok olmas› rekreasyona ay›racak vakitlerini k›s›tlayabilir (Güven ve Tafldeviren, 2012). Organizasyonel Unsurlar: Bu faktör rekreatif faaliyetlere kat›l›mda hem bireyin kendi sosyal çevresinin hem de yaflad›¤› çevrede gerek belediye taraf›ndan gerekse de birlikler, dernekler taraf›ndan organize edilen faaliyetlerin etkili bir flekilde duyurulmamas›, planlanmamas›, faaliyet s›ras›nda yaflanan s›k›nt›l›larla ilgilidir. Organizasyonel unsurlar; arkadafllar taraf›ndan haber verilmemesi, planlamada yaflanan çeflitli s›k›nt›lar, faaliyetlerin nerede yap›laca¤›n›n net olmamas›, uygun yerlerden ve faaliyetlerden haberdar olmamak fleklinde s›ralanabilir. D›flsal motivasyon kapsam›nda ele al›nabilir.

9

1. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam

Ruhsal Nedenler: Bu nedenler tamamen bireyin kendisi ile ilgili özelliklerinden oluflmaktad›r. Bireyin bir rekreatif faaliyete kat›lmadaki isteksizli¤i, ilgilenmeSIRA S‹ZDE mesi veya tercih etmemesi onun motive olup olmamas›nda oldukça ilgilidir. Rekreatif faaliyete ilgi duymayan biri bu faaliyete kat›lmak istemeyecektir. ‹çsel moticasyon kapsam›nda de¤erlendirilebilir. D Ü fi Ü N E L ‹ M

Ruhsal nedenler, bireyin bir rekreatif faaliyete kat›lmadaki isteksizli¤i, S‹ZDE ilgilenmemesiSIRA veya tercih etmemesi onun motive olup olmamas›nda oldukça ilgilidir. D Ü fi Ü N E L ‹ M

STRES

R U Özellikle bugünlerde birçok insan oldukça yo¤un strese maruzS Okalmakta ve stresin olumsuz etkilerini hem ruhen hem de bedenen hissetmektedir. Stres kavram› ilk olarak Selye (1974) taraf›ndan vücudun herhangi bir d›fl talebe özel olD ‹ K Kverdi¤i AT mayan tepkisi fleklinde tan›mlanm›flt›r. Bir baflka ifade ile genelde olumsuz bir durum olarak alg›lanan stres, bireyin tehdit edici çevre özelliklerine karfl› gösterdi¤i SIRA S‹ZDE bir tepki olarak tan›mlanmaktad›r (Steers,1981). Bunun yan›nda, Werther ve Davis (1999) ise stresi; psikolojik, fiziksel ve davran›flsal sonuçlar yaratan koflullar ve uyar›c›lara verilen bir cevap olarak tan›mlamaktad›r. Tan›mlardan da görüldü¤ü giAMAÇLARIMIZ bi stresin bir etki tepki konusu oldu¤u aç›kt›r.

O R U ve Stres; psikolojik,S fiziksel davran›flsal sonuçlar yaratan koflullar ve uyar›c›lara verilen D ‹ bir KKAT cevapt›r.

Stres ve sa¤l›kl› yaflam ile ilgili daha detayl› bilgiyi Michael Olphin ve K Margie ‹ T A P Hesson taraf›ndan yaz›lan Stress Management for Life: A Research-Based Experiential Approach (Belmont: Wadsworth Publishing, 2012) adl› kitapta bulabilirsiniz.

K ‹ T A P

N N

TELEV‹ZYON

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Optimal P E R F O Düflük R M A N S Çok Düflük

K›r›lma Noktas› Yap›c› Stres

S O R U

Y›k›c› Stres Düflük

Y›k›c› Stres Optimal STRES

Strese neden olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z, hayat›m›z ve sa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuz yönde ‹NTERNET etkilenebilmektedir.

4

AMAÇLARIMIZ

Yüksek

SIRA S‹ZDE

Ü fi Ü N E L ‹ M fiekilD1.3

Stres ve Performans S O R U ‹liflkisi D‹KKAT

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

TELEV‹ZYON

Birey stresli oldu¤u dönemlerde, insan vücudu, zihinsel ve fiziksel olarak gerilim yaflamakta ve vücut sistemi zarar görmektedir. Stres bir veya birden fazla stres yarat›c› faktörün ortaya ç›kmas›yla oluflmaktad›r. Bu durumlarda insan vücudu psi‹NTERNET kolojik yönden de kendini zorlanm›fl hissetmekte ve gerilim yaflamaktad›r. Vücudumuz stresten zarar görmemek amac›yla strese karfl› çeflitli tepkiler gelifltirmektedir. Buna stres tepkileri de denebilmektedir. Bireyler günlük yaflam için hem say›sal olarak çok hem de birbirinden farkl› türde stres yarat›c› faktörle karfl› karfl›ya gelmektedirler. Strese neden olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z, hayat›m›z ve sa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Stresli oldu¤unuzda kendinizi nas›l hissedersiniz?

SIRA S‹ZDE

N N

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

‹NTERNET

10

Termal ve SPA Hizmetleri

Stres çeflitlileri: • Anl›k Stres • Kümülatif Stres • Kronik Stres

Stres yarat›c› bu faktörler di¤er bir ifade ile stres kaynaklar› çeflitli biçimlerde s›n›fland›r›labilir. Stres faktörleri ölüm ya da aflk gibi bir anda ortaya ç›kabilir, üst üste gelmifl birçok stres faktörü kümülatif olarak hissedilebilir veya sürekli stresli bir hayatta kronik stres içinde olunabilir. Kronik veya çok afl›r› dozda stresin yaflanmas› insan sa¤l›¤› aç›s›ndan olumsuz bir durumdur ancak optimal düzeyde stresin performans› art›rd›¤› da bilinmektedir. Optimal düzeydeki stres bireyi motive etmekte ve enerji vermektedir. ‹nsan vücuduna olumlu etkisi olan ve performans› yükselten strese yap›c› stres denilmektedir. Optimal düzeyde stresin varl›¤› yararl› ve istenen bir durum olmas›na ra¤men, çok stres veya iyi yönetilemeyen stresin de sa¤l›k üzerinde olumsuz etkisi oldu¤u, düflük performansa ve karar verme kabiliyetinde s›k›nt›lar›n yaflanmas›na neden oldu¤u bilinmektedir. Stresin afl›r› yükselmesinin insan bedenine, zihnine ve ruhuna olumsuz etkileri olabilir. Bireylerin sa¤l›klar›n› ve yaflamlar›n› olumsuz yönde etkileyen strese ise y›k›c› stres denilmektedir.

Optimal düzeyde stres performans› art›rabilmektedir.

Stres Aflamalar› Stres Aflamalar› • Alarm Aflamas› • Direnç Aflamas› • Tükenme Aflamas›

Stres üç dönemli bir süreç olarak ortaya ç›kmaktad›r. Herkesin stresi karfl›lama, yaflama ve atlatma biçimleri farkl› flekillerde ve sürelerde olabilmektedir. Stres yaflayan birey öncelikli olarak alarm aflamas›ndan, daha sonra direnç aflamas›ndan ve hâlâ stresi devam ediyorsa ve karfl› koyma gücünü yitirmiflse tükenme aflamas›ndan geçmektedir.

fiekil 1.4 Stres Aflamalar› Kaynak: Selye, 1974

Normal Direnç Düzeyi

Alarm Aflamas›

Direnç Aflamas›

Tükenme Aflamas›

Alarm Aflamas› ‹nsan vücudunun dengesi bozulmakta, s›k›nt› içine girmektedir. Vücut, yaflanan bu s›k›nt›ya uyum süreçleri bafllamaktad›r

‹lk dönem, alarm aflamas›d›r. Alarm aflamas›n›n iki basama¤› vard›r. ‹lk basamakta insan vücudunun dengesi bozulmakta, s›k›nt› içine girmektedir. Vücudun dengesinin bozulmas›nda çeflitli stres kaynaklar› etkilidir. (Cücelo¤lu, 1992; Okutan ve Tengilimo¤lu, 2002). Bu aflamada insan vücudunda stres karfl›s›nda savaflma ya da stresten kaç›nma davran›fllar›n› belirleyecek kimyasal de¤iflimler gerçekleflmektedir. ‹kinci basamakta ise yaflanan bu s›k›nt›ya uyum süreçleri bafllamaktad›r (fiahin,1998). Bu dönemde vücuttaki sinir sistemi çok iyi ifllemektedir. Her duruma karfl› haz›r olmaya çal›flan vücut çeflitli uyar›c›larla uyar›lmaktad›r.

Direnç Aflamas› Stres kayna¤› olan uyar›c› ya da ortam›n devam etmesi durumunda direnç aflamas› ortaya ç›kmaktad›r.

Stres kayna¤› olan uyar›c› ya da ortam›n devam etmesi durumunda direnç aflamas› ortaya ç›kmaktad›r. Bu dönemde, vücudun alarm aflamas›nda vermifl oldu¤u tepkiler ortadan kalkmaktad›r. Baflka bir de¤iflle vücut stresli ortama art›k al›flm›fl durumdad›r ve tepki vermemektedir. Bu dönemde vücudun direnci normalin üzerindedir. Vücut, stres verici durumdan kaçmak veya ona uyum sa¤lamak zorunda

1. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam

11

oldu¤undan baflka stres kaynaklar›na karfl› direnci düflmektedir. Bu süreçte insan normal bir flekilde hayat›n› sürdürüyormufl gibi görünse de karfl› karfl›ya oldu¤u bu direnç vücudu yormaktad›r. Bu sürecin uzun olmas› veya bireyin dayanma gücüne ba¤l› olarak direnç kaybedilmektedir.

Tükenme Aflamas› Tükenme aflamas› stresin üçüncü ve son aflamas›d›r. Bu aflamada birey davran›flsal bozukluklar›n yan›nda fiziksel rahats›zl›klar ve bozukluklar da gösterebilmektedir. ‹nsan vücudu, art›k stresin bask›s›na dayanamayarak, direncini kaybetmekte ve alarm evresinde yaflad›¤› belirtiler tekrar gözlenmektedir. Ancak bu süreçte vücudun direnci kayboldu¤undan strese dayanma gücü kalmam›flt›r ve sonuçta bireyde stres kaynakl› farkl› rahats›zl›klar ve hatta ölümler bile görülebilmektedir. Stres verici durum çok ciddi ise ve uzun sürerse, vücut için tükenme aflamas›na gelinir (Cücelo¤lu, 1992; Okutan ve Tengilimo¤lu, 2002). Sonuç olarak, afl›r› düzeyde hissedilen stres tükenme aflamas›na gelindi¤inde bireyin fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden çöküflüne neden olmakta ve bununla birlikte birçok hastal›¤›n oluflmas›na da neden olmaktad›r.

Tükenme aflamas›nda birey davran›flsal bozukluklar›n yan›nda fiziksel rahats›zl›klar ve bozukluklar da gösterebilmektedir.

Stres Düzeyini Etkileyen Faktörler Yaflananlar, herkesi ayn› flekilde etkilememektedir. Herkes stresi farkl› biçimde hissetmekte ve hayat›nda yaflamaktad›r. Kiflilik özellikleri, geçmifl deneyimler, yafl, cinsiyet gibi faktörler olaylar› nas›l alg›lad›¤›m›z ve hayat›m›z üzerinde ne gibi etkileri oldu¤unu etkilemektedir.

Kiflilik Bireyler karfl›laflt›klar› ayn› stresli durumlarda farkl› tepkiler verebilmektedir; bunun bir nedeni de kiflilik özellikleridir. ‹nsan kiflilikleri ve davran›fllar› farkl› flekillerde tan›mlanmaktad›r. Kiflilik, bireyin kendi aç›s›ndan, fiziksel, zihinsel ve ruhsal özellikleri ile ilgili bilgilerinin tümüdür (Eren, 2001). Bireyin fiziksel görüntüsü, toplumdaki rolü ve görevi, yetenek ve zeka düzeyi, içinde yaflad›¤› ve benimsedi¤i toplumsal özellikler bireyin kiflili¤inde önemli bir rol oynamaktad›r. Stres ve di¤er çeflitli sa¤l›k sorunlar›yla bafl edebilmede, bireyin içe veya d›fla dönük olmas› veya A tipi ve B tipi kiflilik gibi farkl› davran›fl özelliklerine sahip olmak gibi kiflilik özellikleri önemli rol oynamaktad›r. A tipi kiflilik: Bu kiflilik tipinde birey zamana karfl› devaml› bir yar›fl hâlindedir. Bu kiflilik tipinde olanlar k›sa zaman diliminde çok fazla ifl yapmaya çal›flmaktad›r. Bu kiflilik özellikleri fiziksel özelliklerine de yans›m›flt›r. Örne¤in, h›zl› yürümekte h›zl› konuflmakta ve h›zl› yemek yemektedirler. Zamana karfl› sürdürdükleri yar›fl›n yan›nda di¤er insanlara karfl› da yar›fl içindedirler. Bu da rekabeti beraberinde getirmektedir. Kaybetmeyi kolay kabul etmeyen, zaman zaman sald›rgan, mücadeleci, çok fazla hareketli kiflilerdir. Bu kiflilik tipinde bireyler hem h›zl› hem de çok aceleci olduklar›ndan dolay› karfl›laflt›klar› stresli olaylar›n say›s› ve çeflidi de fazla olmaktad›r. B tipi kiflilik: Bu kiflilik tipinde bireyler, son derece sakin, her fleyin kolay›na kaçan, acele etmeyen, baflkalar›yla rekabet içerisine girmeyen bireylerdir. Bu kiflilik tipinde olanlar daha çok kaderci olmakta ve her fleyi oluruna b›rakmaktad›r. Kiflisel ve sosyal yaflant›ya çok rahat zaman ay›rmaktad›r. Onlar için rahatlama insan›n verim elde etmesinde çok önemlidir. Rahatlaman›n daha büyük verim sa¤lad›¤›na inan›rlar. Daha az kayg› ve öfke duyarlar.

Kiflilik, bireyin kendi aç›s›ndan, fiziksel, zihinsel ve ruhsal özellikleri ile ilgili bilgilerinin tümüdür

12

Termal ve SPA Hizmetleri

Stres aç›s›ndan bak›ld›¤›nda kiflilik tiplerini A ve B tipi olarak ay›rmak mümkündür. Ancak A ve B tipleri birbirine z›t iki farkl› kiflilik tipidir ve bireyleri bu flekilde ay›rmak mümkün de¤ildir. Bu kapsamda gerçeklefltirilecek testlerle kiflinin hangi tipe ne ölçüde yatk›n oldu¤unu belirlemek gerekmektedir (Eren, 2001).

Yafl Bireyler yafllar› ilerledikçe çevresinde karfl›laflt›klar› stresli durumlar› alg›lamalar› ve onlara verdikleri tepkiler de¤iflmektedir.

Strese etki eden önemli bir bireysel faktör de yaflt›r. Bireyler yafllar› ilerledikçe çevresinde karfl›laflt›klar› stresli durumlar› alg›lamalar› ve onlara verdikleri tepkiler de¤iflmektedir. Bu nedenle, hayat›n her döneminde birey üzerinde strese neden olan faktörler farkl›l›k göstermektedir. Bu do¤rultuda insan hayat›; çocukluk, gençlik, orta yafll›l›k ve yafll›l›k dönemleri olarak s›n›fland›r›labilmektedir. Bireyler aç›s›ndan strese neden olan yaflla ilgili sorunlar›n genellikle yafl›n ilerledi¤i orta yafll›l›k ve yafll›l›k dönemlerinde yo¤unlaflt›¤› görülmektedir. Bu dönemde bireylerde fiziksel ve zihinsel yönden gerilemeye neden olan ve bir daha yerine gelemeyecek bireysel de¤iflimler yaflanmaktad›r.

Cinsiyet Stresin insan› nas›l etkiledi¤i ve stres kayna¤›na nas›l tepki verildi¤i ile ilgili cinsiyete göre farkl›l›klar gözlenebilir.

Strese etki eden ve bireylerin stresli olaylar› farkl› alg›lamas›n› ve bu olaylara farkl› tepki vermesini sa¤layan di¤er bir özellik de cinsiyettir. Cinsiyete göre psikolojik olarak stresin karfl›lanmas›nda bir fark yoktur. Ancak stresin insan› nas›l etkiledi¤i ve stres kayna¤›na nas›l tepki verildi¤i ile ilgili cinsiyete göre farkl›l›klar gözlenebilir. Kad›nlar daha duygusal olmalar›ndan dolay› stres karfl›s›ndaki tepkilerini daha rahatl›kla gösterebilirken, erkekler stresi içlerinde yaflamakta ve belki de stresin zararlar›n› daha fazla yaflamaktad›r (Power ve Dodd, 2009).

MOT‹VASYON VE STRESTE REKREASYONUN ROLÜ Her canl›n›n temel amac› hayatta kalmakt›r. Yaflam süresini uzatmak ve yaflad›¤› süreci iyi bir ruh hâliyle mutlu ve konforlu geçirmek en do¤al isteklerinden biridir. Bu kapsamda, hem stresini azaltmak hem de motivasyonunu yükseltmek amac›yla insanlar bofl zamanlar›nda rekreatif faaliyetlere yönelmektedir. ‹nsan›n do¤ufl süreci dikkate al›nd›¤›nda anne karn›nda bir su kütlesinin içerisinde hayata bafllamaktad›r. Do¤al olarak her canl›n›n hayatta kalabilmesi için birinci ihtiyac› sudur. Hem yaflama gelme sürecinde hem hayatta kalmas›nda suyun rolü büyüktür. Tüm bunlara ek olarak su, rekreatif faaliyetlerde önemli bir tedavi edici ve mutluluk kayna¤› olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Resim 1.1 Calista Luxury Resort Callos SPA

1. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam

13

Özet

N A M A Ç

1

N A M A Ç

2

Rekreasyonda termal ve SPA hizmetlerinin yerini ve önemini aç›klamak Olumsuz ortamlar›n ve koflullar›n oluflmas› insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilemektedir. Bireylerin sa¤l›klar›na kavuflmak amac›yla hem fiziksel hem ruhsal hem de sosyal yönden iyi olmalar› gerekmektedir. Termal ve SPA hizmetleri bireylerin sa¤l›klar›n› gelifltirmek amac›yla kulland›klar› yerlerdir. Rekreasyon hizmetleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda termal ve SPA hizmetleri, bireylerin bofl zamanlar›n› geçirebilecekleri hem de sa¤l›klar›n› gelifltirebilecekleri hizmetler olmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Termal hizmetler, bir konaklama iflletmesinde sunuldu¤u gibi bu hizmeti sunmak amac›yla kurulmufl özel bir yerde de sunulabilmektedir. Bireyler özellikle tatillerini termal otelde gerçeklefltirdiklerinde hem tatil yapm›fl olmakta hem de sunulan termal hizmetlerden yararlanmaktad›r. Sa¤l›kl› yaflam› aç›klamak Sa¤l›kl› yaflam kavram› için öncelikli olarak düflünülen durum kiflinin herhangi bir hastal›k durumunun olmay›fl›d›r. Ancak sa¤l›kl› yaflam kavram› için bu tan›mlama oldukça k›s›tl›d›r. Bunun nedeni sa¤l›¤›n hem fiziksel hem duygusal hem de ruhsal durumla alakal› olmas›d›r. Bir kifli düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak, beslenmesine dikkat ederek, sa¤l›ks›z davran›fllardan uzak durarak, duygusal ve ruhsal yönden kendini iyi hissetmesini sa¤layarak sa¤l›kl› bir yaflam sürdürebilir. Bu do¤rultuda sa¤l›kl› yaflam›n etkilendi¤i birden fazla faktörün oldu¤unu söylemek mümkündür. Bu faktörler; fiziksel sa¤l›k, duygusal sa¤l›k, entelektüel sa¤l›k, ruhsal sa¤l›k, çevresel sa¤l›k ve sosyal sa¤l›k olarak s›n›fland›r›labilirler.

N A M A Ç

3

N A M A Ç

4

Motivasyonu tan›mlamak Rekreasyonel alanda motivasyon, bireylerin faaliyetlere kat›l›m›n› etkileyen ve k›s›tlayan faktörler çerçevesinde de¤erlendirilmektedir. Yaflad›¤› ortam, kaynaklar›n yetersizli¤i, olanaklar›n bilinmemesi gibi nedenler bireyin motivasyonunu etkilemektedir. Rekreatif faaliyetlere kat›l›m› etkileyen faktörlerin yedi bafll›k alt›nda topland›¤› görülmektedir. Bu faktörler; fizyolojik özellikler, rekreasyon alanlar›, negatif içsel deneyimler, ekonomik durum, yan nedenler, organizasyonel unsurlar, ruhsal nedenler olarak belirlenmifltir. Stres, stresin aflamalar› ve stres düzeyini etkileyen faktörleri aç›klamak Stres; psikolojik, fiziksel ve davran›flsal sonuçlar yaratan koflullar ve uyar›c›lara verilen bir cevapt›r. Birey stresli oldu¤u dönemlerde, insan vücudu, zihinsel ve fiziksel olarak gerilim yaflamakta ve vücut sistemi zarar görmektedir. Stres bir veya birden fazla stres yarat›c› faktörün ortaya ç›kmas›yla oluflmaktad›r. Bu durumlarda insan vücudu psikolojik yönden de kendini zorlanm›fl hissetmekte ve gerilim yaflamaktad›r. Vücudumuz stresten zarar görmemek amac›yla strese karfl› çeflitli tepkiler gelifltirmektedir. Strese neden olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z, hayat›m›z ve sa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Stres üç dönemli bir süreç olarak ortaya ç›kmaktad›r. Herkesin stresi karfl›lama, yaflama ve atlatma biçimleri farkl› flekillerde ve sürelerde olabilmektedir. Stres yaflayan birey öncelikli olarak alarm aflamas›ndan, daha sonra direnç aflamas›ndan ve hâlâ stresi devam ediyorsa ve karfl› koyma gücünü yitirmiflse tükenme aflamas›ndan geçmektedir. Yaflananlar, herkesi ayn› flekilde etkilememektedir. Herkes stresi farkl› biçimde hissetmekte ve hayat›nda yaflamaktad›r. Kiflilik özellikleri, geçmifl deneyimler, yafl, cinsiyet gibi faktörler olaylar› nas›l alg›lad›¤›m›z ve hayat›m›z üzerinde ne gibi etkileri oldu¤unu etkilemektedir.

14

Termal ve SPA Hizmetleri

Kendimizi S›nayal›m 1. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›kl› yaflam› etkileyen faktörlerden biri de¤ildir? a. Kültürel Sa¤l›k b. Duygusal Sa¤l›k c. Entelektüel Sa¤l›k d. Ruhsal Sa¤l›k e. Çevresel Sa¤l›k 2. Afla¤›dakilerden hangisi vücut sa¤l›¤›m›z›n sürdürülebilmesi ve bozulmamas› ile ilgili davran›fllar› ifade eden sa¤l›kl› yaflam faktörüdür? a. Duygusal Sa¤l›k b. Fiziksel Sa¤l›k c. Çevresel Sa¤l›k d. Entelektüel Sa¤l›k e. Ruhsal Sa¤l›k 3. “Hayat boyu ö¤renme kapsam›nda beyinin sürekli faaliyette olmas›” fleklinde tan›mlanan sa¤l›kl› yaflam faktörü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Çevresel Sa¤l›k b. Sosyal Sa¤l›k c. Entelektüel Sa¤l›k d. Duygusal Sa¤l›k e. Ruhsal Sa¤l›k 4. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›kl› yaflam faktörlerinden kifliler aras› anlaml› iliflkilerin kurulmas› ve sürdürülebilmesini ifade etmektedir? a. Çevresel Sa¤l›k b. Entelektüel Sa¤l›k c. Duygusal Sa¤l›k d. Sosyal Sa¤l›k e. Ruhsal Sa¤l›k 5. Afla¤›dakilerden hangisi rekreasyon faaliyetlerine kat›l›m› etkileyen faktörlerden biri de¤ildir? a. Fizyolojik Özellikler b. Alanlar›n Durumu c. Negatif ‹çsel Deneyimler d. Ekonomik Durum e. D›flsal Nedenler

6. Afla¤›dakilerden hangisi rekreasyon faaliyetlerine kat›l›m› etkileyen, bireyin fiziksel olarak kendini sa¤l›kl› hissetmesi, herhangi bir fiziksel sorun yaflamamas›, kendini enerjik hissetmesi ve fiziksel olarak kendini yetkin hissetmesini içeren faktördür? a. Fizyolojik Özellikler b. Negatif ‹çsel Deneyimler c. Ekonomik Durum d. Organizasyonel Unsurlar e. Ruhsal Nedenler 7. Afla¤›dakilerden hangisi bireylerin kendileri ile ilgili olumsuz düflüncelerini veya geçmifl deneyimlerini kapsayan rekreasyon faaliyetlerine kat›l›m› etkileyen faktördür? a. Ekonomik Durum b. Negatif ‹çsel Deneyimler c. Organizasyonel Unsurlar d. Ruhsal Nedenler e. Fizyolojik Özellikler 8. Ölüm ya da aflk gibi bir anda ortaya ç›kan stres türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Kümülatif Stres b. Kronik Stres c. Anl›k Stres d. Sürekli Stres e. Artan Stres 9. Afla¤›dakilerden hangisi stresin alarm aflamas›n›n özelliklerinden biridir? a. Vücut stresli ortama art›k al›flm›fl durumdad›r. b. Vücudun direnci normalin üzerindedir. c. Fiziksel rahats›zl›klar ortaya ç›kmaktad›r. d. Vücut stres karfl›s›nda savaflmaktad›r. e. Bu süreçte ölümler görülebilir. 10. Afla¤›dakilerden hangisi stresin tükenme aflamas›n›n özelliklerinden biri de¤ildir? a. Stres aflamalar›ndan sonuncusudur. b. Birey davran›flsal bozukluklar yaflamaktad›r. c. Fiziksel rahats›zl›klar ve bozukluklar yaflamaktad›r. d. Vücudun strese dayanma gücü kalmam›flt›r. e. S›k›nt›ya uyum süreci bafllam›flt›r.

1. Ünite - Rekreasyon ve Sa¤l›kl› Yaflam

15

Okuma Parças›

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

Minik Sporcular, Annelerini Sa¤l›kl› Yaflama Davet Etti Gençlik Hizmetleri ve Spor ‹l Müdürlü¤ü bünyesinde çeflitli branfllarda e¤itim gören minik ö¤renciler, Anneler Günü’nde annelerini sa¤l›kl› yaflam için yürüyüfle davet etti. Gençlik Hizmetleri ve Spor ‹l Müdürlü¤ü bünyesinde çeflitli branfllarda e¤itim gören minik ö¤renciler, Anneler Günü’nde annelerini sa¤l›kl› yaflam için yürüyüfle davet etti. Gençlik Hizmetleri ve Spor ‹l Müdürlü¤ü taraf›ndan Gazi Stadyumunda organize edilen Anneler Günü kutlama program›nda ilk öncelikle anneler, önceden haz›rlanan yafl pastay› kestiler. Davetlilere ikram edilen pastan›n ard›ndan çeflitli branfllarda e¤itim gören minik sporcular, annelerinin ellerinden tutarak stadyum çevresinde yürümelerini istedi. Çocuklar›yla birlikte yürüyen annelere ça¤r›da bulunan Spor ve Tesisler fiube Müdürü Adem Kelo¤lu, Anneler Günü dolay›s›yla minik ö¤rencilerin annelerine yönelik sürpriz bir program düzenlediklerini belirterek, bundan sonrada bu tür önemli günlerde bu flekilde etkinlilerin devam edece¤ini kaydetti. Amaçlar›n›n vatandafllar› sa¤l›kl› yaflama davet etmek oldu¤unu vurgulayan Kelo¤lu, bu tür ak›lda kalacak etkinliklerle bunu genifl bir çevreye yaymay› hedeflediklerini söyledi.

1. a

Kaynak: http://www.haberler.com/minik-sporcularannelerini-saglikli-yasama-davet-3617791-haberi/ (Eriflim tarihi: 02.06.212)

2. b 3. c 4. d 5. e 6. a 7. b 8. c 9. d 10. e

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›kl› Yaflam” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Motivasyon” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Motivasyon” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Motivasyon” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Stres” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Stres” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Stres” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

16

Termal ve SPA Hizmetleri

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Yararlan›lan Kaynaklar

S›ra Sizde 1 Rekreasyon hizmetleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda termal ve SPA hizmetleri, bireylerin bofl zamanlar›n› geçirebilecekleri hem de sa¤l›klar›n› gelifltirebilecekleri hizmetler olmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Termal hizmetler, bir konaklama iflletmesinde sunuldu¤u gibi bu hizmeti sunmak amac›yla kurulmufl özel bir yerde de sunulabilmektedir. Bireyler özellikle tatillerini termal otelde gerçeklefltirdiklerinde hem tatil yapm›fl olmakta hem de sunulan termal hizmetlerden yararlanmaktad›r.

Bastem, S. (1997). Termal Turizmi ve Erzurum’un Termal Turizm Potansiyeli. Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Crawford, D. W ve Jackson, E. L, Godbey G. (1991). A Hierarchical Model of Leisure Constraints, Leisure Sciences, 13, 309-320. Cücelo¤lu, D. (1992). ‹nsan ve Davran›fl›. ‹stanbul: Remzi Kitabevi Çevirgen, A. (1996). Termal Kür Merkezlerinin Rekreatif Amaçl› Geliflimi ve Örnek Bir Uygulama, Bal›kesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm ‹flletmecili¤i ve Otelcilik Anabilim Dal› Yüksek Lisans Tezi, Bal›kesir. Eren, E. (2001). Örgütsel Davran›fl ve Yönetim Psikolojisi. ‹stanbul: Beta Bas›m Yay›m. Güven, A. G. ve Tafldeviren, G. (2012). Çal›flma Saatleri ve Kapasite Yoksunlu¤u Perspektifinden Rekreasyon. I. Rekreasyon Araflt›rmalar› Kongresi Bildiri Kitab›, 392-408. Kozak, N., Kozak, M., Kozak (2001). Genel Turizm: ‹lkeler-Kavramlar. Ankara: Detay Yay›nc›l›k Murray, C. ve Nakajima, I. (1999). The Leisure Motivation of Japanese Managers: A Research Note on Scale Development, Leisure Studies, 18(1), 57-65. Nyaupane, G. P ve Andereck, K. L. (2008). Understanding Travel Constraints: Application and Extension of A Leisure Constraints Model, Journal of Travel Research, 46, 433-439. Okutan, M. ve Tengilimo¤lu D. (2002). ‹fl Ortam›nda Stres ve Stresle Bafla Ç›kma Yöntemleri, G.Ü. ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(3), 15-42. Powers, S. K. ve Dodd, S.L. (2009). Total Fitness and Wellness. (5. Bask›). San Fansisco: Pearson Education, Inc. Selye, H. (1974). Stress without Distress. New York: Lippencott. Steers, R. (1981). Introduction to Organizatonal Behaviour. Glenview, Illinois: Scott, Foresman And Company. fiahin, N. H. (1995). Stresle Bafla Ç›kma. Olumlu Bir Yaklafl›m. ‹stanbul: Sistem Yay›nc›l›k. Tütüncü, Ö., Ayd›n, ‹., Küçükusta, D., Avc›, N., Tafl, ‹. (2011). Üniversite Ö¤rencilerinin Rekreasyon Faaliyetlerine Kat›l›m›n› Etkileyen Unsurlar›n Analizi, Spor Bilimleri Dergisi, 22 (2), 69-83. Werther, W. B. ve Davis, K. (1985). Personel Management and Human Resources. (2.Bask›). New York: McGraw-Hill Book Co.

S›ra Sizde 2 Sa¤l›kl› yaflam kavram› için öncelikli olarak, düflünülen durum kiflinin herhangi bir hastal›k durumunun olmay›fl›d›r. Ancak sa¤l›kl› yaflam kavram› için bu tan›mlama oldukça k›s›tl›d›r. Bunun nedeni sa¤l›¤›n hem fiziksel hem duygusal hem de ruhsal durumla alakal› olmas›d›r. Bir kifli düzenli olarak fiziksel aktivite yaparak, beslenmesine dikkat ederek, sa¤l›ks›z davran›fllardan uzak durarak ve duygusal ve ruhsal yönden kendinin iyi hissetmesini sa¤layarak sa¤l›kl› bir yaflam sürdürebilir. Bu do¤rultuda sa¤l›kl› yaflam›n etkilendi¤i birden fazla faktörün oldu¤unu söylemek mümkündür. Bireyin içinde yaflad›¤› çevre, al›flkanl›klar›, yaflam tarz›, kal›tsal özellikleri, ülkedeki sa¤l›k politikalar› insan sa¤l›¤›n›n bozulmas›nda veya daha iyi olmas›nda etkilidir. S›ra Sizde 3 Motivasyon bir insan› belirli bir amaç için harekete geçiren güç anlam›na gelmektedir. Ancak yaflad›¤› toplum itibar›yla, bir insan›n rekreatif faaliyetlerin varl›¤›ndan bile haberi olmayabilir, bu da bireyi motive etmede olumsuzluk yaflatmaktad›r. Rekreasyon alan›na ulafl›m›n zor olmas› veya uzak olmas›, ekonomik olarak yaflanan s›k›nt›lar veya bireyin kendinden kaynaklanan özellikler bir rekreasyon faaliyetine kat›lma veya kat›lmama kâr›na etki edebilir. S›ra Sizde 4 Özellikle bugünlerde birçok insan oldukça yo¤un strese maruz kalmakta ve stresin olumsuz etkilerini hem ruhen hem de bedenen hissetmektedir. Birey stresli oldu¤u dönemlerde, insan vücudu, zihinsel ve fiziksel olarak gerilim yaflamakta ve vücut sistemi zarar görmektedir. Strese neden olan faktörler karfl›s›nda, davran›fllar›m›z, hayat›m›z ve sa¤l›¤›m›z olumlu ya da olumsuz yönde etkilenebilmektedir. Bu durumlarda insan vücudu psikolojik yönden de kendini zorlanm›fl hissetmekte ve gerilim yaflamaktad›r.

2

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Termal ve SPA kavramlar›n› aç›klayabilecek, SPA çeflitlerini s›ralayabilecek, Bir günlük SPA hizmet al›m sürecindeki hizmetler hakk›nda bilgi verebilecek, SPA’n›n gelifliminin arkas›ndaki nedenleri aç›klayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • Termal • SPA • Kulüp SPA

• Kruvaziyer SPA • Günlük SPA (Günlük SPA)

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

• • • • •

G‹R‹fi TERMAL VE SPA KAVRAMLARI SPA SPA H‹ZMETLER‹ VE SINIFLAMASI TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER

Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam› G‹R‹fi De¤iflen çal›flma flartlar› ve de¤er yarg›lar› insanlar›n hem ifle hem de bofl zamana bak›fl aç›lar›n› de¤ifltirmektedir. Günümüzden 10-15 sene öncesine kadar çal›flmak için yaflan›rken art›k yaflamak için çal›fl›lmaktad›r. Bu süreçte sa¤l›k kavram›na bak›fl aç›s›ndaki de¤iflimi göz ard› etmemek gerekmektedir. Sa¤l›k kavram›n›n anlam› de¤iflirken sa¤l›¤a bak›fl aç›s› da bir yenilenme göstermektedir. Bu yenilenme sa¤l›¤› korumak için at›lan ad›mlarda gözlemlenebilir: Hasta olmadan doktora gitme, dengeli ve sa¤l›kl› beslenme, sa¤l›kl› uyuma, meditasyon ya da yoga yapma veya termal ve SPA’ya gitme gibi. Termal ve SPA bu süreçte önceden kür ile anlamdafl veya yak›n anlaml› olarak görülürken son birkaç y›lda özellikle bofl zaman ve turizm endüstrilerinin bu alana girmeleriyle bunlar “hastal›k ile iliflkili sa¤l›k” kavram›ndan uzaklaflmaya bafllam›fllard›r. Birçok farkl› SPA çeflidinin ortaya ç›kmas› bu geliflmeyi desteklemektedir. Termal sözcü¤ü daha dar kapsaml› kullan›lmakla birlikte SPA içerdi¤i olumlu anlamlardan dolay› daha genifl bir çerçevede karfl›m›za ç›kmaktad›r. Sonuçta bu alanlar›n geniflli¤ini ve farkl› SPA türlerini bu alanda faaliyet gösteren iflletmeler ile bu SPA’lar›n sundu¤u hizmetleri talep eden kitlelerin beklentisi ve süreklili¤i belirlemektedir.

TERMAL VE SPA KAVRAMLARI Termal ve SPA kavramlar›, Türkçe’deki kapl›ca kavram› ile anlamdafl olarak kullan›lmaktad›r (Karagülle 2007: 6, Swan, 2007: 6) görüflü savunulsa da son birkaç y›lda özellikle SPA kavram› büyük bir anlam ve içerik de¤iflimi göstermifltir ve kullan›m alan› giderek yayg›nlaflm›flt›r. ‹fl ve özel yaflamdaki de¤iflmelerin ve turizm sektörünün bu geliflmeye olumlu etkileri olmufltur (Bkz. Bölüm 3). Termal ve SPA kavramlar› bazen anlam ve içerik bak›m›ndan benzerlik gösterse de birbirinden ayr›ld›¤› yönleri vard›r. Bu farkl›l›klar ileriki sayfalarda ve Bölüm 3 ve 4’te aç›klanacakt›r. “Termal ve SPA” hizmetleri sa¤l›k turizminin “koruyucu sa¤l›k turizmi” alt›nda sunulmaktad›r. Afla¤›daki flekilde yer alan sa¤l›k turizmi s›n›fland›rmas› Bölüm 2, 3 ve 4 için ç›k›fl noktas›n› oluflturacakt›r.

20

Termal ve SPA Hizmetleri

fiekil 2.1 TUR‹ZM

Sa¤l›k Turizmi ve Alt Dallar› Kaynak: Ziegler, 2011: 9.

Günübirlik Gezi Turizmi

Sa¤l›k Turizmi

‹fl Turizmi

Hasta Birey

Sa¤l›kl› Birey

Kür / Rehabilitasyon Turizmi

Koruyucu Sa¤l›k Turizmi

T›bbi Hizmetler

Özel Koruyucu Sa¤l›k Önlemler

Özel Koruyucu Sa¤l›k Önlemler

Özel Sa¤l›k Hizmetleri

Wellness Hizmetleri

Di¤erleri

Termal ve SPA Hizmetleri Bireysel Sorumluluk

Wellness; well-being ve fitness kavramlar›n›n birlefltirilmesinden oluflmufl olup “beden, ruh ve zihin esenliklerini dengede tutarak üst seviyeye ç›karmakt›r” (Ergüven ve Ergüven, 2012: 4).

Burada ele al›nan k›s›m “sa¤l›kl›” bir hedef kitlesidir. Hareket noktas›nda rahats›zl›klar› tedavi de¤il, sa¤l›¤› koruma ve artt›rma vard›r. Bu nedenle bu hedef/talep gruplar› ayr›m› yap›l›rken “sa¤l›kl›” ve “hasta”y› kesin s›n›rlarla ay›rma güçlü¤ü de ortadad›r. Travis’in haz›rlam›fl oldu¤u afla¤›daki modelde bu “Hastal›k-Wellness (sa¤l›k) Süreci” konunun iç içe girmiflli¤ine örnek teflkil edebilir. Bu modelde “tedavi” nötr noktaya kadar bir süreç olufltururken “Wellness modeli” daha uzun bir süreç izlemektedir. Bu bölümdeki termal ve SPA hizmetleri, nötr olan noktadan “Yüksek seviyede Wellness” olan noktaya kadarki süreci kapsamaktad›r.

fiekil 2.2 Hastal›k/Wellness Süreci Kaynak: Travis 1970 (Travis, 2001: 14)/ Nahrstedt, 2008: 79

Welness Modeli Erken Ölüm Hastal›k ac› belirti Tedavi Modeli

Yüksek Seviyede

Wellness Tan›ma ö¤renme geliflme

Nötr Nokta (Hastal›k ya da Wellness belirtisi yok)

21

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

Termal “Thermae” - termaller kavram› - halka aç›k büyük havuzlar/hamamlar M.S. 1. yüzy›lda Yunanca θερµóνλοντρóν (thermonloutron “s›cak banyo”, Yunanca θερµóςthermos “s›cak”) tan gelmekteydi ve daha eski ifade olan “balneum”un (griechisch βα− λανε~ιονtbalaneion “banyo”, Latincelefltirilen balineum, balneum, balnea) yerini alm›flt›r (http://de.wikipedia.org/wiki/Thermen). Burada da görüldü¤ü gibi, termalden bahsedebilmek için bir termal kayna¤›n mevcut olmas› gerekmektedir. Termal kaynak, s›cak suyun yeryüzüne ç›kmas›d›r ve bu su çevredeki yer alt› sular›ndan daha yüksek bir ›s› derecesine sahiptir. Termal su ise ç›kt›¤› yerde 20 santigrat derece s›cakl›ktan fazla olan sudur. Bu sular›n içerdi¤i minerallerden dolay› iyilefltirici etkisi vard›r. Termal su, içerdi¤i yüksek orandaki natriyum klorit (bu ayn› zamanda yemek tuzu olarak da bilinir) ve iz elementleri magnezyum ve kalsiyum gibi minerallerden dolay› tedavilerde kullan›l›r. Bu bir süreç olarak düflünülecek olunursa yüksek su s›cakl›¤› hem toksinlerin at›lmas›n› sa¤lar hem de kan dolafl›m›n› h›zland›r›r. Bunun sonucunda kaslar gevfler. S›cak ve termal suda yap›lan bir banyo özellikle eklem ve kas rahats›zl›klar›nda a¤r›lar› azalt›c› etki yapmaktad›r. Baz› dil ve kültürlere bak›ld›¤›nda, örnek olarak Almanya’da termal sular›n kullan›ld›¤› tesislere “Thermalbad” denmekle birlikte k›saca “Therme” ad› da verilmektedir. “Therme” sözcü¤ü kapsam olarak daralm›fl olup sadece bununla termal havuzlar kastedilmektedir. Alman dili co¤rafyas›nda, Almanya, Avusturya ve ‹sviçre’de ise termal kaynaklara sahip yerleflkelerin isimlerinin önüne “Bad” eki getirilmektedir: Bad Endorf, Bad Reichenhal, Bad Füssing, Bad Aibling vb. Bu yerleflim birimlerinde ise Bad Birnbach’daki “Rottal Therme”, Bad Reichenhall’deki “Rupertus Therme”, Bad Füssing’deki “Therme Eins” gibi termaller bulunabilmektedir. ‹talyancaya bak›ld›¤›nda, “terme” kelimesinin Türkçedeki yaz›l›fl flekliyle s›kça kullan›ld›¤› görülmektedir: Abano Terme, Acqui Terme, Casciana Terme, Chianciano Terme, Terme di Fiuggi, Terme di Ischia, Montecatini Terme, Terme di Saturnia vb. Bu örnekler bize, termal suyun kullan›m›n›n, bunu Anadolu’ya bir kültür olarak getiren Roma ‹mparatorlu¤u’na kadar uzand›¤›n› göstermektedir. ‹talya’daki örneklere bak›ld›¤›nda “terme”, termal hizmetlerin yan›nda konaklama, gastronomi, al›flverifl, sa¤l›k hizmetlerinin de verildi¤i bir kür yerleflkesidir. Form olarak de¤iflmifl olsa da günümüz ‹talya’s› “termal su kullan›m›n›” bir kültür hâline getiren Roma ‹mparatorlu¤u’nun gelene¤ini devam ettirmektedir. Sizce, ‹talya’daki “terme” hangi hizmetleri sunmaktad›r?

SIRA S‹ZDE

1

Türkçe’deki “termal” Almanca’daki Thermal ile efl anlamda kullan›lmaktad›r. D Ü fi Ü N E L ‹ M Di¤er taraftan Türkiye co¤rafyas›na bak›ld›¤›nda “Terme” adl› yerleflim yerleri mevcuttur ve bunlardan bir tanesi ayn› zamanda termal kaynaklara da sahiptir: K›rflehir / Terme (http://www.kirsehir.web.tr/syf/kaplicalar.htm). S O R U

SPA

Bad: Devlet taraf›ndan tescillenmifl do¤al flifal› sulara sahip bir kür yerleflkesidir (Schroeder, 2002: 35).

D Ü fiyerleflmifl ÜNEL‹M Dilimize önceden olan “termal” kelimesi özellikle 2000’li y›llardan sonra daha s›k Skullan›lmaya O R U bafllanm›flt›r.

D‹KKAT

Spa, Belçika’da bulunan küçük bir kür yerleflkesinin ad›d›r. Buran›n termal kaynaklar› 16. yüzy›ldan beri Britanyal›lar taraf›ndan ziyaret edilmekteydi. Spa terimi SIRA S‹ZDE 17. yüzy›lda Britanya Adalar›’na yay›larak buradaki termal kaynaklar› ifade etmek için kullan›lmaya bafllanm›flt›r. 20. yüzy›l›n ortalar›ndan sonra, Amerikan ‹ngilizcesinde kapl›ca kürleri için kullan›lmaya gidilmifltir. AMAÇLARIMIZ

SIRA S‹ZDE

N N

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON

22

Termal ve SPA Hizmetleri

Kür köken olarak Latince “cura”dan gelmekte ve bak›m ve tedarik etme anlamlar›n› içermektedir. “Die Kur” = kür Almanca bir kelime olmakla birlikte Almanca co¤rafyas›na komflu ülkelerde de yayg›nlaflm›flt›r. Uluslararas› alanda ise kür kelimesi ‹ngilizcedeki “Spa” kelimesiyle rekabet etmektedir. II. Dünya Savafl›’na kadar Almancadaki kür ile ‹ngilizce Spa ayn› hizmetleri içermekteydi. Günümüzde ise SPA art›k uluslararas› alanda t›bbi olmayan uygulamalar› içermekle birlikte, güzellik salonlar›n›, otellerin ›slak bölümlerini ve kozmetik bölümlerini içermektedir (Rulle, 2008: 21). Bu çal›flmada ise SPA Belçika’daki yerleflimin ad› olmay›p Latince kökenli “Sanus per aquam” sözcüklerinin bafl harflerinden oluflmakla birlikte “suyla gelen sa¤l›k” anlam›ndad›r ve günümüzdeki SPA sektörü bu anlay›fl üzerine kurulmufltur. Eski Roma’da geliflmifl bir banyo kültürünün varl›¤› ile modern kür ve wellness tesislerinde suyun çok yönlü iyilefltirici özelli¤inin kullan›lmakta oluflu, bu düflünceyi desteklemektedir (http://www.w-h-d.de/de/wellness-lexikon). Bundan dolay› SPA sa¤l›k turizminde “sa¤l›k” k›sm›ndan yola ç›kmakta (Bkz. fiekil 2.1) ve kürden uzak bir kullan›ma sahip olmaktad›r. SPA’da “do¤al mineralli ya da termal mineral suyun yerini bazen çeflme suyu ve bazen de bu suya kar›flt›r›lan mineral tuzlar ya da aromatik esanslar alm›flt›r” (Karagülle, 2007: 6). Tesis olarak ise SPA’dan, bireylerin beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› bütüncül olarak sürdürülebilir bir flekilde art›rabilmek amac›yla kalifiye personel taraf›ndan (flifal›) su yard›m›yla sunulan uygulamalar›n gerçeklefltirilebilmesi için özel haz›rlanm›fl mekân anlafl›lmal›d›r. SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

2

Sizce kür veSIRA SPA S‹ZDE II. Dünya Savafl›’na kadar nas›l bir geliflme göstermifllerdir? Yukar›da Bad m›? SPA m›? Termal mi? Kavramlar› üzerinde tart›fl›lmakla birlikte, D Ü fi Ü N E L ‹ M zaman içerisinde baz› kavramlar daha farkl› ve SPA’da görüldü¤ü gibi daha olumlu anlamlar içerebilmekte ve bir kullan›m alan› de¤iflikli¤ine gidilebilmektedir. Bu, o S O R U kavramlara yüklenilen yeni anlamlarla iliflkilidir. SPA kür anlam içeri¤inden s›yr›larak yeni ve daha olumlu mesajlar içeren bir sözcü¤e dönüflmüfltür. Bu dönüflüm kendili¤inden olup toplumsal bir süreç fleklinde düflünülmelidir. D ‹ Kgerçekleflmemifl KAT Özellikle 1990’l› y›llardan sonra yeni turizm ürünleri aray›fl›na giren Avrupal› büyük tur operatörleri, öncelikle bir nifl ürünü olarak gördükleri genelde sa¤l›k ve özelde SIRA S‹ZDE de “Wellness” turizmini keflfetmifller, destinasyonlar›n ve konaklama tesislerinin de deste¤iyle bunu önemli bir turizm ürün çeflidi olarak flekillendirmifllerdir. Bu ba¤lamda Almanca konuflulan co¤rafyada SPA, wellnessin bir ögesi olarak, termal ve AMAÇLARIMIZ lüks konaklama tesislerinin ›slak alanlar› fleklinde anlafl›lmaktad›r. Bir moda ak›m› gibi geliflerek kürün hakim oldu¤u co¤rafyaya da girifl yapan SPA, özellikle K ‹ t›bbi T A Polmayan uygulamalar› içermekle birlikte, h›zl› bir geliflim sürecinde bulundu¤u için art›k “medikal SPA”lar da kurulmaya bafllanm›flt›r. Farkl› co¤rafyalara de¤iflik flekillerde girifl yapan SPA, konaklama sektörünü de etkilemifltir. Bu de¤iflimi T E Ltesislerin E V ‹ Z Y O N isimlerinde görmek mümkündür: Ambassador Hotel & SPA, Hellidon Lakes Golf &Spa Hotel, Panorama Resort & SPA, Adlon Day SPA gibi. Bu kavramlar, Amerika Birleflik Devletleri’nden (ABD) Avrupa ve Uzak Do¤u’daki tesislere kadar ulaflarak, özellikle su ve suya dayal› uygulamalar›n birer hizmet ola‹ N T E R N Egöstermektedir. T rak sunuldu¤unu

N N

Kapl›ca Termalizm kavram›n›n yan› s›ra Türk sa¤l›k kültüründe kapl›ca ve ›l›ca kavramlar› da önemli bir yere sahiptir. Kapl›ca ve ›l›calardaki yer yüzeyinde topraktan kaynayan ve

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

çeflitli hastal›klar›n tedavisinde yararlan›lan kaynak sular ‘flifal› sular’ olarak tan›mlan›r (fiimflek, 2003: 27). Il›ca, üzeri aç›k olan ve banyo yapmak üzere faydalan›lan flifal› s›cak sulara denilir. Kapl›ca ise “fiifal› sulardan yararlanmak üzere, kaynarcalar›n çevresinde kurulan hamam ve tesisler, genel olarak kapl›ca olarak adland›r›l›r” ve kapal›-›l›ca, üzeri örtülmüfl ›l›ca anlam›na gelmektedir (http://kapl›cahaber.com/kaplica-nedir.html [‹ndirme Tarihi: 03.02.2012]). Uygulamada ise “›l›ca kapl›calar›” fleklinde kullan›m vard›r ve ›l›ca bir yerleflkenin ad› da olabilmektedir. SPA m›, kapl›ca m›? Kafll›’n›n yapm›fl oldu¤u çal›flmada, International SPA Association’n›n ISPA - Uluslararas› SPA Birli¤i) 2001’deki verilerine at›fta bulunurken de¤iflik ülkelerdeki “kapl›ca gecelemeleri” hakk›nda baz› rakamlar vermektedir. Örnek olarak 2001 y›l›nda Almanya’da 105 milyon ve Fransa’da 10 milyon 200 bin vb. “kapl›ca gecelemeleri” gerçeklefltirildi¤ini belirtmektedir (Kafll›, 2006: 265). ISPA = “Avrupa Kapl›ca Birli¤i” fleklinde tercüme edilirse, burada SPA’dan kür anlafl›ld›¤› görülür. ISPA daha çok hedonik unsurlar› yani modern anlamda SPA tan›m›n› temel alan bir kurulufltur. Avrupa ölçe¤indeki kapl›caya yönelik çal›flan kurulufl EuropeSPA’d›r. Konaklama rakamlar›n›n sadece “kapl›ca gecelemeleri” fleklinde verilmesi anlafl›lma güçlü¤ünü beraberinde getirmektedir. Yalova ve di¤er birçok örnekte de görülece¤i üzere “termal kapl›ca” fleklinde bir kullanma yönüne gidilmektedir (http://www.yalovatermal.com/). Burada termal ve kapl›ca birlikte kullan›lmakta, pratikte (sektörde) bu tutum ola¤an hâle gelmektedir. Kapl›ca kavram›, ülkemizde termal sulara sahip destinasyonlar için daha s›k kullan›lmaktad›r: Haymana Kapl›calar›, K›z›lcahamam Kapl›calar›, Afyon Kapl›calar› vb. Termal kavram›n›n ise özellikle son zamanlarda kendisini sa¤l›k turizmi pazar›nda konumland›rmaya çal›flan tesisler taraf›ndan tercih edildi¤i görülmektedir: Asya Termal, Güral Harlek Thermal Resort SPA gibi. Baz› tesisler ise termal ve SPA’y› birlikte kullanma yoluna gitmektedir: Umut Thermal Hotel Clinic & SPA ve Korel Termal Resort Clinic SPA örneklerinde oldu¤u gibi birçok yabanc› dildeki fleklinin bir arada kullan›lmas› ve hizmetin birlikte sunulmas› söz konusudur.

23

Destinasyon: Turistin gidece¤i yer olarak seçti¤i ve genellikle orada konaklad›¤› co¤rafik olarak s›n›rlar› çizilebilen ve kendi içinde bir bütünlük arz eden (flehir, bölge, alan, ada, ülke...) destinasyon olarak adland›r›l›r. Destinasyon konaklama için gerekli olan geceleme, yeme-içme ve e¤lence gibi altyap› ögelerini içinde bar›nd›rmaktad›r. Incoming turizm için rekabet bütünlü¤ü içinde ba¤›ms›z bir iflletme olarak kollektif yönetilen rekabetçi bir birliktir (http://wirtschaftslexikon.ga bler.de/Definition/destinatio n.html, ‹ndirme Tarihi: 03.03.2012. Türkçedeki “kapl›ca” Almanca “Bad”, ‹ngilizce “Spa” ve ‹talyanca’daki “terme” ile benzer bir anlam içermektedir.

Termalizm Yerkürenin iç kesimlerine s›zarak oradan tekrar bas›nç, hararet ve madeni zenginlik kazand›ktan sonra jeolojik çatlaklardan yeryüzüne ç›kan su ve buhar kar›fl›m›; günümüzde jeotermal olarak elektrik üretiminden serac›l›¤a, bor, kükürt vb. madenlerin elde edilmesinden turistik otellerin ve flehirlerin ›s›t›lmas›na kadar çok genifl bir alanda kullan›lmaktad›r. Ancak ›l›ca, kaynarca, kapl›ca, içme, maden suyu vb. isimlerle de an›lan bu termal kaynak sular›n en eski ve en önemli kullan›m flekli sa¤l›k ve tedavi amaçl› olan termalizmdir. “Is›lar› 20 derecenin üstünde olan ve bileflimlerinde daha az erimifl maden ve tuzlar bulunan flifal› sulara ‘termalsu’ ad› verilir”. Termal sözcü¤ü hem s›cak kapl›ca sular› için hem de bu sulardan yararlanma imkan› sunan tesisler için kullan›l›r (fiimflek, 2003: 33). Termal sular özel balneolojik sular fleklinde bir s›n›fland›rmaya gidilmektedir. Bunlar baz› özel mineralleri belirli en az (eflik) de¤erlerin üzerinde içeren sulard›r: • Karbondioksitli Sular: 1 g/lt üzerinde çözünmüfl serbest karbondioksit içeren sular. • Kükürtlü Sular: 1 mg/lt üzerinde -2 de¤erli kükürt içeren sular, • Radonlu Sular: 666 Bq/lt üzerinde radon ›fl›n›m› içeren sular, • Tuzlalar: 14 g/lt üzerinde NaCl içeren sular,

Balneoterapi: “termomineral sular, peloidler ve gazlar gibi do¤al tedavi unsurlar›n›n banyo, içme ve inhalasyon (soluma) yöntemleri ile kür tarz›nda tedavi amaçl› kullan›m›n›” ifade eder (http://www.saglik.gov.tr/TR /belge/1-520/kaplicalaryonetmeligi.html).

24

Termal ve SPA Hizmetleri

• ‹yotlu Sular: 1 mg/lt üzerinde iyot içeren sular • Florlü Sular: 1 mg/lt üzerinde florür içeren sular (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43571/termal-sularin-siniflandirilmasi.html).

Jeotermal Kaynaklar Jeotermal kaynak k›saca yer ›s›s› olup yerkabu¤unun çeflitli derinliklerinde birikmifl ›s›n›n oluflturdu¤u, kimyasallar içeren s›cak su, buhar ve gazlard›r. Jeotermal enerji ise jeotermal kaynaklardan do¤rudan veya dolayl› her türlü faydalanmay› kapsamaktad›r (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/). Dünya standartlar›na göre jeotermal kaynaklar; 150 °C’nin üstünde yüksek s›cakl›k, 150-70 °C aras›nda orta s›cakl›k ve 70 °C’nin alt›nda düflük s›cakl›k kaynaklar› olarak s›n›fland›r›lmaktad›r (http://jeotermal.balikesir.edu.tr/jeotermal6.php, [‹ndirme Tarihi: 02.02.2012]). Birçok aç›dan alternatif bir kullan›m olana¤› sunan jeotermal kaynaklar›n oluflumu, süreç olarak flu flekilde gerçekleflmektedir: Ya¤mur sular›n›n yeralt› suyuna dönüflmesi ve yeralt› sular›n›n magma ya da k›zg›n kayalara yak›n geçerek ›s›nmas› sonucu oluflur. Jeotermal kaynaklar “çevresindeki sulara göre daha fazla miktarda erimifl madde ve gaz içerebilen, do¤al olarak ç›kan veya ç›kar›lan su, buhar ve gazlar ile yeralt›na insan düzenlemeleri vas›tas›yla gönderilerek yerkabu¤u veya k›zg›n kuru kayalar›n ›s›s› ile ›s›t›larak su, buhar ve gazlar›n elde edildi¤i yerleri [...] ifade eder” (http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27680.html, 02.30.2012). Jeotermal kaynaklar ayn› zamanda bir enerji kayna¤›d›r ve çok yönlü bir kullan›m imkan› sunmaktad›r: Konut, sera ve termal tesis ›s›tma yan›nda, endüstriyel uygulamalar, termal turizm tedavileri ve kültür bal›kç›l›¤› üretimi vb. (http://jeotermal.balikesir.edu.tr/jeotermal6.php, [‹ndirme Tarihi: 02.02.2012]). Türkiye’de bilinen 1000 dolay›nda s›cak su ve mineralli su kayna¤› ile jeotermal kuyu mevcuttur. S›cakl›¤› 40°C’nin üzerinde olan jeotermal sahalar›n say›s› ise 170’dir (Kaymakç›o¤lu ve Çirkin, 22.02.2012). Bunlar›n 11 tanesi yüksek s›cakl› saha olup konvansiyonel olarak elektrik üretimine uygundur [Ayd›n-Germencik (232 °C), Manisa-Salihli-Göbekli (182 °C), Çanakkale-Tuzla (174 ° C), Ayd›n-Salavatl› (171 °C), Kütahya-Simav (162 °C), ‹zmir-Seferihisar (153 °C), Manisa-SalihliCaferbey (150 °C), Ayd›n-Y›lmazköy (142 °C) ‹zmir-Balçova (136 °C) ‹zmir-Dikili (130 °C) (http://.edu.tr/jenarum/index.php/turkyede-jeotermal]. Harita 2.1 Türkiye Jeotermal Kaynaklar Haritas›

Kaynak: http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html

D‹KKAT

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

N N

2. Ünite - Termal ve AMAÇLARIMIZ SPA Hizmetlerinin Kapsam›

SPA’n›n geliflim süreci ve SPA çeflitleri konusunda ayr›nt›l› bilgiKiçin Han Er‹ T Mehmet A P güven’in Bir Turizm Ürünü Olarak “SPA”: Geçmiflten Gelece¤e Geliflim Süreci (Yönetim ve Ekonomi Bilimleri Konferans›, 24-25 Eylül 2009, ‹zmir, cilt 3, 287-296) kitab›na bakabilirsiniz. TELEV‹ZYON

SIRA S‹ZDE

25 AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

SPA H‹ZMETLER‹ VE SINIFLAMASI SPA hizmetleri ço¤unlukla kapal› mekânda sunuldu¤u için, Deutscher Tourismus‹NTERNET verband E.V. 2001 y›l› çal›fltay›ndaki bir cümlesi, SPA hizmetlerinin kapsam›n› özetlemektedir: “Yaz mevsimini ocaktan aral›¤a kadar uzatmay› baflaramay›z fakat d›flar›da hava güzel de¤ilse içeride bundan dolay› daha güzel olmak zorundad›r” (Deutscher Tourismusverband E.V. 2001: 23). Güzellefltirilen iç mekânlarda sunulan SPA hizmet yelpazesi, SPA’dan SPA’ya farkl›l›klar göstermekle birlikte, ›slak SIRA S‹ZDE alanlar (banyolar), saunalar, kozmetik, masaj, fitness, beslenme dan›flmanl›¤›, solaryum vb. hizmetler vermektedir. Baz› SPA’lar bu hizmetlerin hepsini bir arada verirken bir k›s›m SPA’lar ise daha dar bir hizmet yelpazesine yo¤unlaflma D Ü fi Ü N E L ‹ M yoluna gitmektedir. Bu ba¤lamda afla¤›da da görülece¤i gibi içeriden kas›t sadece konaklama tesislerin iç k›sm› olmamakta, ayn› zamanda bir kruvaziyer geminin iç k›sm› da S O R U kastedilebilmektedir. Afla¤›da belli bafll› SPA çeflitleri aç›klanmaktad›r: D ‹ K Kbirlikte, AT Afla¤›daki SPA s›n›fland›rmalar› literatürde bulunan SPA türleri olmakla özellikle ‹sviçre’de “Design SPA” fleklinde de baz› SPA’lar s›n›fland›r›lmaktad›r. Bunlar tasar›m›n öne ç›kard›¤› SPA’lard›r (http://www.myswitzerland.com/de/design-spa.html). SIRA S‹ZDE

Kulüp SPA

‹NTERNET

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

N N

AMAÇLARIMIZ Kulüp, girifl s›n›rlamas› oldu¤unu vurgulamaktad›r. SPA altyap›s›n›, sadece o kulübün üyeleri kullanabilir. Kulüp SPA’lar hedef kitlesini s›n›rl› tutmak için genellikle referans ile yeni üyeler alma yoluna gitmektedir. Farkl› üyelik flekilleri ve üyelik K ‹ TKulüp A P SPA’lar›n kartlar› fleklinde özendirmeler söz konusudur (Illing, 2009: 29). Kuzey Amerika’daki hizmet yelpazesine bak›ld›¤›nda, fitness faktörü öne ç›kan kulüplerin yan› s›ra masaj, sauna ve donan›ma göre yüzme havuzlar› da bulunmakTELEV‹ZYON tad›r (O’Fallon ve Rutherfor, 2011: 46).

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

Kruvaziyer SPA Yolcu gemisinde bulunan SPA kastedilmektedir (Illing, 2009: ‹ 29). ‹nsanlar›n günNTERNET lük yaflamda da artarak ald›¤› SPA ürün ve hizmetleri daha genç ve gelir düzeyi yüksek hedef kitlelerine ulaflmak için düflünülen bir pazarlama stratejisi olarak kabul edilebilir. Bu ba¤lamda, deniz-kum-günefl turizmi ve kara ba¤lant›l› destinasyonlardaki SPA, geliflmesini takip amaçl› ve rekabet flans›n› art›rmaya yönelik bir çal›flma olarak görülebilir. Kruvaziyer gemilerinde seyahat esnas›nda a¤›rl›kl› olarak sunulan animasyon programlar›n›n yerine hem de alternatif olarak sa¤l›k için bir fleyler katacak ürün ve hizmetler sunulmaktad›r.

Günlük SPA (Day SPA) Günlük ve haftal›k çal›flma sürelerinin azalmas›yla alternatif bofl zaman faaliyetleri giderek art›fl göstermektedir. Buna paralel olarak bireyin kendisi yani sa¤l›¤› için bir fleyler yapmak istemesi ve bunun için de para harcamay› düflünmesi özellikle büyük flehirlerde bazen lüks bir konaklama tesisi bünyesinde bazen ise ba¤›ms›z bir iflletme olarak günlük SPA’lar›n geliflmesine katk›da bulunmufltur.

Almanya’da denizafl›r› ‹NTERNET kruvaziyer turizmine kat›lanlar›n %50’sinden fazlas›n›n yafl ortalamas› 41-65 aras›d›r. Nehir kruvaziyer turistlerinin büyük ço¤unlu¤u ise 56 yafl›n üzerindedir (http://dipbt.bundestag.de/ dip21/btd/15/059/1505948. pdf).

26

Termal ve SPA Hizmetleri

SIRA S‹ZDE

3

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

Sizce, flehir SIRA merkezlerinde günlük SPA’lar›n geliflme nedenleri nelerdir? S‹ZDE Günlük SPA, “farkl› SPA uygulamalar›n›n müflterilere profesyonelce günübirlik Ü fi Ü mekand›r.” NEL‹M sunuldu¤uDbir (http://www.destinationSPA.com/SPA_FAQ.htm [‹ndirme Tarihi: 18.05.2009]). S O R da U anlafl›laca¤› üzere, ayn› binada konaklama, söz konusu de¤ilBu tan›mdan dir. Böyle temel bir fark olmas›na ra¤men, bir günlük SPA’n›n tan›m›nda yine de farkl› görüfller ortaya at›lmaktad›r: D‹KKAT • En asgari alt yap› olarak: ‹ki tane yüz ve iki tane vücut bak›m kabinleri, bir masaj kabini, dinlenme, dan›flma odalar› ve çay bar› bulunmal›d›r. SIRA S‹ZDE sauna, yüzme havuzu belki fitness odas› içerebilirler. Bu durum• Büyük tesisler da kolayca bir günlük SPA’n›n büyüklü¤ü 400 metrekareye ulaflabilmektedir. GünlükAMAÇLARIMIZ SPA’lar için böyle bir ayr›m söz konusu olurken, Almanya’da yay›mlanan “SPA Inside” dergisi, SPA metropolleri konulu olarak Hamburg, ‹stanbul, Münih, New York ve Viyana gibi flehir destinasyonlar›n›, SPA metropolleri ad› alt›nda okuyucular›na Otel-SPA’lar›n›n tan›t›m› yap›l›rken üst kategorideki K ‹ Ttan›tmaktad›r. A P zincir otellerin günlük SPA gibi d›flar›dan gelecek talebe hem aç›k olduklar› hem de pazarlama stratejilerinde buna önem verdiklerinin alt› çizilmektedir.

N N

K ‹ T A P

T E L E Vfiekil ‹ Z Y O N2.3

Bir günlük SPA’da Hizmet Al›m Zinciri

‹NTERNET

TELEV‹ZYON Ön Bilgilenme

Hizmet Al›m Süreci

Girifl

Ç›k›fl

De¤erlendirme

Tekrar Gelme ya da Gelmeme

‹NTERNET

Günlük SPA’da “hizmet al›m süreci” ise afla¤›daki flekilde detayland›r›labilir. fiekil 2.4 Bir günlük SPA’da Hizmet Al›m Sürecindeki Hizmet Çeflitleri

Masajlar Yaflam Koçlu¤u

Cilt Bak›m›

Masajlar

Fitness Hizmet Al›m Süreci

Saunalar

Al›flverifl

Islak Alanlar

Beslenme

Günlük yaflan›lan mekandan ziyaret edilen günlük SPA hizmetleri fitnessten saunaya, yüz ve vücut bak›m›ndan ayurveda ve talossoya kadar uzanmakla birlikte

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

27

konaklama içermemektedir. Günlük-SPAlar güzellik konusuna yo¤unlaflmakta ve bütün vücut pilingi, vücut masaj›, sauna, manikür, pedikür, yüz bak›m›, makyaj dan›flmanl›¤› yapmaktad›rlar. Almanya’daki birçok günlük SPA, gün geçtikçe artan bir da¤›l›mla medikal SPA’ya yönelmektedir. Bunlar, sa¤l›k personeli çal›flt›rmakta, checkuplar ve sa¤l›k uygulamalar› sunmaktad›rlar. Gelecekte daha fazla medikal günlük SPA’n›n olmas› beklenebilir. Bu durumda, olas› bir medical günlük SPA’da, k›r›fl›klara karfl› i¤ne, difl bak›m›, lazer uygulamalar› yan›nda akupunktur ve beslenme dan›flmanl›¤› tamamlayabilir.

Destinasyon SPA Destinasyon SPA’n›n iyi anlafl›lmas› aç›s›ndan günlük SPA ile karfl›laflt›rmakta yarar vard›r. Bir günlük SPA gevfleme, banyolar, sauna ve kozmetik hizmetlerinin günübirlik sunuldu¤u bir mekân olurken Destinasyon SPA’da bu hizmetlerin yan›nda ayn› binada konaklama söz konusudur ve afla¤›daki flekilde tan›mlan›r: “Destinasyon SPA, (flifal›) su yard›m›yla ve kalifiye personel taraf›ndan, bütüncül olarak beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› sürdürülebilir bir flekilde art›rabilmek için uygulamalar›n sunuldu¤u otel(ler)i bar›nd›ran bir yerleflkedir” (Illing, 2009: 29). Rulle SPA destinasyonunun tan›m›n› yaparken bunu kür destinasyonuyla karfl›laflt›rmakta ve SPA misafirinin bir kür hastas›na göre daha az süre konaklad›¤›n› ve tesis içinde daha çok zaman geçirdi¤ini vurgulamaktad›r (Rulle, 2008: 43). SPA-Destinasyonu tan›mlan›rken SPA-otel ve otel-SPA kavramlar›n›n farkl› alg›lanmas› gerekmektedir: • SPA-otel tan›m›nda SPA, otelin temel ürünü olarak anlafl›l›rken, • Otel-SPA’da böyle bir temel anlam öne ç›kmamaktad›r. Yukar›da verilen tan›mlarda bir ay›r›ma gidilse de günlük SPA ve SPA destinasyonu, kesin s›n›rlarla ayr›labilecek iki farkl› ürün olmay›p birbirine geçifllerin oldu¤u ve bir ürünün farkl› parçalar› olarak karfl›m›za ç›kmaktad›rlar. Özellikle flehir destinasyonlar›nda bu örtüflme daha belirginleflmektedir.

Medikal SPA Bir medikal SPA bir sa¤l›k klini¤i ile bir günlük SPA’n›n birleflimidir ve bir doktor gözetiminde çal›fl›r. Öncelikle t›bbi uygulamalar›n a¤›rl›kl› olarak sunuldu¤u SPA’lar kastedilmektedir. Medikal SPA, öncelikli amac› hastal›klar› azaltma ve iyilefltirme olan sa¤l›k, kendini iyi hissetme ve vücut flekillendirmenin sunuldu¤u, tamam› t›bbi gözetim alt›nda sa¤l›kl› olmay› ve yaflam kalitesini yükseltmeyi kendine görev sayan ürün ve hizmetlerin sunuldu¤u mekânlard›r. Modern bir klinik alt yap›s› yan›nda lüks kategorideki bir otel konforunu da misafir müflterilerine sunarlar. Statü olarak hastane/klinik ve muayehane/ameliyathane aras›nda bir geçifl özelli¤i gösterirler. Müflterinin memnuniyeti noktas›ndan hareket edilir, bireysel ihtiyaçlar› ciddiye al›n›r. Medikal SPA sa¤l›k ve güzelli¤i birlefltiren ve SPA pazar›n›n oldukça yeni ve h›zl› geliflen bir konseptidir. Medical SPA ya da mediSPA’lar, duruma göre doktor ve hemflirelerin de bulundu¤u bir klinik ortam›na sahip olup lazer merkezi ve bir k›sm› hastane altyap›s›na sahip olabilir. Medikal SPA’larda estetisyenler, masörler ve beslenme uzmanlar› bulunabilir (Illing, 2009: 29-34). MedikalSPA’larda akupunktur, plastik cerrahi yan›nda cilt bak›m hizmetleri ya da difl tedavisi, botoks, saç ektirme vb. hizmetler sunulabilir. Baz› medikal SPA’lar bu hizmetlerden sadece biri ya da bir kaç›na yo¤unlafl›rken baz› medikal SPA’lar ise daha genifl bir hizmet yelpazesine sahip olabilirler.

Richmond Nua Wellness-SPA kendisini Türkiye’nin ilk ve tek “Destinasyon SPA”s› olarak adland›rmaktad›r (http://www.richmondnua.co m/content.php?p=nua_hakk inda#).

28

Termal ve SPA Hizmetleri

Bu SPA’lar a¤›rl›kl› olarak ambulans (ayakta sa¤l›k hizmeti) t›bbi uygulamalara yo¤unlaflm›flt›r. Medikal SPA’lar›n bulundu¤u destinasyonlar önemli flehir turizm merkezleri, Berlin, Münih ve ‹stanbul gibi yerler olabilece¤i gibi, geleneksel do¤a turizm destinasyonlar› olan Almanya’da Kara Ormanlar bölgesi gibi do¤al cazibeye sahip mekânlar da tercih edilebilmektedir. Ulafl›labilirlik faktörü burada çok önemli bir etkendir.

Termal SPA Therme Erding, Münih’e arabayla 30 dakikal›k bir mesafede bulunmakta ve ayn› çat› alt›nda Galaxy (su kayd›raklar› gezegeni), Vital Oase (zindelik vahas›), Thermen Paradies (termal cenneti), Royal Day SPA, Sauna Paradies (sauna cenneti) fleklinde birçok hizmeti vermektedir (http://www.thermeerding.de/).

Ç›k›fl yerinde do¤al olarak s›cakl›¤› 20 dereceden fazla olan sulara termal ya da termal kaynak ad› verilir. Alman Kapl›calar Derne¤i’nin tan›m›na göre; boru suyu ›s›t›larak sunulsa dahi termal su olarak kabul edilmemektedir. Orta Avrupa ülkelerindeki tan›ma göre; termal suyun kullan›ld›¤› “termal bir havuz (SPA)” ve spor, e¤lence, aile sa¤l›¤› ve bunlar›n yan›nda kürü kapsamaktad›r (Illing, 2009: 39-40). Termal SPA’lar Therme Erding örne¤inde oldu¤u gibi büyük çapl› bofl zaman iflletmelerinin ürün çeflitlendirmesine giderken genifl ›slak alanlar yan›nda daha farkl› bir müflteri kitlesine hitap etmek için SPA bölümlerini de oluflturdu¤u görülmektedir. Bu tarz iflletme yöntemlerini tesis içindeki alanlar›n kullan›m›nda da görmek mümkündür. SPA bölümü kullan›c›lar› için de ço¤unlukla bir yafl s›n›r› getirilmektedir. Islak alanlarda e¤lence boyutu öne ç›karken SPA bölümünde ise dinlenme, gevfleme ve fl›mart›lma ögeleri öne ç›kmaktad›r.

Mineral SPA Genel olarak s›cak sulara, termal sular ve so¤uk sulara da mineral sular denir. Mineral SPA’dan mineralli suyun kullan›ld›¤› SPA anlafl›lmaktad›r. Su, terapi uygulamalar›nda kullan›lma imkân›n› belirtmektedir (Illing, 2009: 29). Türkiye’deki tan›mlara bak›ld›¤›nda: Do¤al mineralli su: “Yerkabug_unun farkl› derinliklerinde, uygun jeolojik flartlarda do¤al olarak oluflan bir veya daha fazla kaynaktan yeryüzüne kendili¤inden ç›kan ya da ç›kart›lan, mineral içeri¤i ve di¤er bileflenleri ile tan›mlanan; tedavi, flifa amaçlar›yla da kullan›lan içmece suyu, flifal› su ve benzeri adlarla an›lan so¤uk ve s›cak do¤al sular›”[...] ifade eder (http://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5686/Jeotermal Kaynaklar ve Dogal Mineralli Sular Kanunu Uygulama Yonetmeligi.pdf). Mineralli Sular: “Do¤al veya sondaj yoluyla yeryüzüne ç›kar›lan, litresinde en az 1 gram çözünmüfl mineral içeren, bakteriyolojik ve kimyasal kirlenmeye u¤ramam›fl olan, fizyolojik ve tedavi edici etkinli¤i bilimsel olarak kan›tlanm›fl sular›” [...] ifade eder (http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-520/kaplicalar-yonetmeligi.html). Enerji Bakanl›¤›n›n tan›m›nda “so¤uk ve s›cak sular” fleklinde ifade edilirken Sa¤l›k Bakanl›¤›n›n tan›m›nda ise su ›s›s›na vurgu yap›lmam›fl fakat “litresinde en az 1 gram çözünmüfl mineral içeren [...] sular” fleklinde ifade edilmefltir. Burada kurumlar aras›nda tan›m farkl›l›klar› yaflanmaktad›r.

Resort SPA Deutscher Wellness Verband’a (DWV - Alman Wellness Derne¤i) göre SPA oteli ve Resort SPA, ABD kökenli olup bir otelin çevresinde kozmetik ve Wellness uygulamalar› yan›nda, bir k›s›m Avrupa ç›k›fll› terapi yöntemlerini de sunan tesislerdir. ABD’de Almanya’dakine benzer bir kür ve banyo sistemi yoktur. Birkaç y›l önce SPA kavram› Almanya’ya girerek Amerikan patentli kavramlar olan günlük SPA ve Resort SPA’n›n yayg›nlaflmas›na yol açm›flt›r. Bunlar ço¤unlukla flehirlerde bulunan, vücut bak›m› ve sa¤l›k için düzenlenmifl, günübirlik ya da konaklama imkân›

29

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

da içeren hizmetler sunan mekânlard›r. Benzer bir kullan›m da Do¤u Asya bölgesinde ayn› alandaki tesisler için de vard›r (http://www.wellnessverband.de/infodienste/lexikon/s/spa.php, 20.11.2011). Resort SPA bir tatil yerleflkesinde bulunan bir tesis olmakla birlikte beden, ruh ve zihin için yap›lan uygulamalar› içeren; golf, tenis, ata binme, kayak kayma ve su sporlar› gibi di¤er tatil faaliyetlerini tamamlay›c› bir üründür (O’Fallon ve Rutherford, 2011: 44). H›zl› ve dinamik bir süreç olan modern insan yaflam› yukar›da görüldü¤ü gibi birçok yeni SPA çeflidini ortaya ç›kartm›flt›r. Bunlar›n d›fl›nda ‹ngilizcede olup bir k›sm› daha Türkiye’ye henüz girmemifl baz› SPA türleri de mevcuttur: Adventure SPA, Casino SPA, Urban SPA, CosMediSPA, Coporate SPA, Cultural SPA, Dental SPA, Eco SPA, Family SPA, Holistic SPA, Hospital SPA, Airport SPA, Inn SPA, Maternity SPA, Mobile SPA, Residental SPA, Retreat SPA, Seaside SPA, Weightloss SPA, Yoga SPA, Wellness SPA vb. (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 35-39). Bu SPA çeflitleri ‹ngilizcedeki flekilleriyle buraya al›nm›fllard›r. Sizce birçok SPA çeflidinin ortaya ç›kmas›ndaki temel neden nedir? SIRA S‹ZDE

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N D Ü fi Ü N E L ‹ M ARKASINDAK‹ NEDENLER Artan bofl zaman, esnek çal›flma saatleri ve sosyal devletin kendisini sa¤l›k sektöründen ve hizmetlerinden çekmesi sonucunda bireylerin hem tatile S O R Uhem de sa¤l›¤a bak›fllar›ndan baz› de¤ifliklikler meydana gelmifltir. Bofl zamanda sa¤l›¤› art›r›c› faaliyetler art›fl göstermifltir. Bu art›fl› bir flans gibi gören turizm ve özellikle konakD‹KKAT lama tesisleri yeni hedef kitlelerini çekmek için çal›flmalar bafllatm›fllard›r. Bu ilklere yüzme havuzlar›, oteller ve kür merkezleri girmifltir. S‹ZDEbir tüketim “Tipik” ve ekonomik olarak en enteresan SPA müflterileri,SIRA sa¤l›kl› bilincine sahip olanlard›r. Bunlar sigortalar›n masraflar› karfl›layaca¤› bir sa¤l›k turizm faaliyetine kat›lacak kadar hasta olmayan fakat ifl ve özel hayat›n yapm›fl olAMAÇLARIMIZ du¤u bask› sonucunda sa¤l›klar›n› korumak için, sa¤l›k hizmetlerini tüketmeyi düflünen ve bunun için para harcamaya haz›r olan kitlelerdir. Bunlar 30-40 yafllar› aras›ndaki özellikle kad›nlar, 50 yafl›n üzerindeki kad›n ve erkeklerdir. K ‹ T A PBunlar yüksek gelir grubundan gelmektedir - ayl›k ortalama gelirleri 2000 avronun üzerindedir. Ço¤unlukla lise veya yüksek okul mezunudurlar. 60 yafl›n üzerindeki ve kür tecrübesi olan kad›nlar da SPA turistlerinin büyük bir kesimini oluflturmaktad›r. TELEV‹ZYON SPA’ya artan ilgi çekici di¤er nedenler aras›nda, bireylerin sa¤l›k anlay›fllar›ndaki, t›p ve alternatif t›bba bak›fllar›ndaki de¤iflme vard›r. Ayr›ca sa¤l›k politikas›ndaki de¤iflmeler yan›nda, sa¤l›k sigortalar›n›n tasarruf tedbir uygulamalar› da s›rala‹NTERNET nabilir. Müflterinin bireysel ve somut motivasyonu SPA talebinde önemli rol oynayan faktörlerdendir. Di¤er faktörler ise flunlard›r: • S›cak ve masaj yapan elin vermifl oldu¤u haza paralel olarak, birinin ilgilenmesi ve biri taraf›ndan fl›mart›lma en genifl çaptad›r. • Sessizlik ve sakinlik yan›nda strese karfl›, gevfleme ürünlerine duyulan ihtiyac›n yan› s›ra tükenmifllik sendromu (burn-out) karfl›n t›bbi müdahalelere olan talebi de art›rmaktad›r. • Vücudu flekillendirmeye olan ilgi, güzel ve genç olma iste¤i olarak ortaya ç›kmakta ve bütüncül kozmetik tüketimi ya da güzellik ameliyatlar› olarak talep görmektedir.

Baz› konaklama tesis adlar›nda “Resort& SPA”, “SPA Resort” gibi eklerle de karfl›laflabilir.

4

N N

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

30

Termal ve SPA Hizmetleri

• Özellikle yönetici kademelerinde ve +60 kufla¤›nda bulunanlar için ifl ve özel hayatta daha baflar›l› olma iste¤i oldukça artmakta ve seminer, yaflam koçlu¤u ve dan›flmanl›¤› gibi, bilginin ve yeterlili¤in sunuldu¤u alanlara ilgi ve talep artmaktad›r. • “Anlam” motivasyon olarak inançla ilgili ihtiyaçlara, yani bireyin yaflam›ndaki anlamla ilgili sorulara cevap aramas›n› beraberinde getirmektedir. Burada tatmin olma, bilincin gelifltirilmesi ve derinlefltirilmesine yard›mc› olan hizmetlerle karfl›lanmaya çal›fl›lmaktad›r. • Bireyin korkulardan ar›nm›fl flekilde kendi bedenine kendisi karar vererek ve güven içinde yaflamas›na yo¤unlaflmas›d›r. Bu t›p odakl› motivasyon için diyagnoz, profesyonel dan›flmanl›k ve t›bbi dan›flmanl›k gerekmektedir (Nahrstedt, 2008: 57). Güncel hayatta farkl› ölçülerde bir araya gelen yukar›da say›lan faktörler toplumun geçirdi¤i de¤iflimlerin bir yans›mas› olarak kabul edilmektedir. Birden fazla isim alt›nda karfl›m›za ç›kan özellikle SPA’lar hem önemli bir ekonomik hacime ulaflmaktad›r hem de günümüz insan›n›n bofl zaman faaliyeti ve turizm çeflidi olarak geliflmesine devam etmektedir. Görünen flu ki, insanlar›n ifl ve özel yaflamlar›ndaki de¤iflimler termal ve SPA hizmetlerinin kapsam›nda da yenilikleri beraberinde getirecektir.

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

Özet

N A M A Ç

1

N AM A Ç

2

Termal ve SPA kavramlar›n› aç›klamak. “Thermae” - termaller kavram› - halka aç›k büyük havuzlar/hamamlar M.S. 1. yüzy›lda Yunanca thermos yani s›cak anlam›na gelmekteydi ve daha eski ifade olan balneum sözcü¤ünün yerini alm›flt›r. Termal, su ç›kt›¤› yerdeki yer alt› sular›ndan daha yüksek ›s› derecesine sahip ve 20 santigrat derece s›cakl›ktan fazla olan sudur. Termal ayn› zamanda k›saca bir “termal tesisi” de ifade edebilir. SPA köken olarak Latince “sanusperaquam” sözcüklerinin bafl harflerinden oluflmakta ve “suyla gelen sa¤l›k” anlam›na gelmektedir. Tesis olarak ise SPA’dan, bireylerin beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› bütüncül olarak sürdürülebilir bir flekilde art›rabilmek amac›yla kalifiye personel taraf›ndan (flifal›) su yard›m›yla sunulan uygulamalar›n gerçeklefltirilebilmesi için özel haz›rlanm›fl mekân anlafl›lmaktad›r. SPA çeflitlerini s›ralamak. Belli bafll› SPA çeflitleri kulüp SPA, kruvaziyer SPA, günlük SPA (day SPA), destinasyon SPA, medikal SPA, termal SPA, mineral SPA ve resort SPA.

N AM A Ç

3

N A M A Ç

4

31

Bir günlük SPA hizmet al›m süreci hakk›nda bilgi vermek. Bir günlük SPA hizmet al›m sürecindeki hizmetler; masajlar, cilt bak›m›, fitness, al›flverifl, beslenme, ›slak alanlar, saunalar, masajlar, yaflam koçlu¤undan oluflmaktad›r. SPA’n›n gelifliminin arkas›ndaki nedenleri aç›klamak. Artan bofl zaman, esnek çal›flma saatleri ve sosyal devletin kendisini sa¤l›k sektöründen ve hizmetlerinden çekmeye bafllamas› bireye hem genifl bir hareket alan› sunmakta hem de yaflam›yla ilgili daha fazla sorumluluk yüklemektedir. Bu ba¤lamda birey, yaflamdan daha fazla haz alarak sa¤l›kl› yaflamay› istemekte ve gerekti¤inde bunun için para harcamamaktad›r. Ayr›ca tur operatörleri, konaklama tesisleri ve destinasyon gibi turizm sektöründeki birçok aktör, bu ihtiyaç ve arzu yelpazesini bir turizm ürününe dönüfltürerek yeni bir pazar oluflturmufl ve bu geliflmeleri hem desteklemekte hem de yönlendirmektedir.

32

Termal ve SPA Hizmetleri

Kendimizi S›nayal›m 1. Afla¤›dakilerden hangisi bu bölümde bahsedilen sa¤l›¤› korumak için at›lan ad›mlardan de¤ildir? a. Sa¤l›kl› beslenme b. Sa¤l›kl› uyuma c. Meditasyon d. Termal ve SPA’ya gitme e. Kan inceltici kullanma

6. Afla¤›dakilerden hangisi Ziegler’in “Sa¤l›k Turizmi ve Alt Dallar›” ele al›nan hedef kitlesidir? a. Sa¤l›kl› b. E¤itim düzeyi yüksek c. Bak›ml› d. Gelir düzeyi yüksek e. Seyahat etme oran› yüksek

2. Hangi branfllar›n etkisi alt›nda termal ve SPA “hastal›k ile iliflkili sa¤l›k” kavram›ndan uzaklaflmaya bafllam›flt›r? a. T›p ve ekonomi b. Turizm ve bofl zaman c. Fizyoloji ve fizyoterapi d. Balneoloji ve klimatoloji e. Astroloji ve klimatoloji

7. Termalden bahsedebilmek için temel flart nedir? a. Kür merkezi b. Rehber c. Konaklama tesisi d. Termal kaynak e. Tesis binas›

3. Termal ve SPA hizmetleri sa¤l›k turizminin hangi bölümü alt›nda sunulmaktad›r? a. T›p turizmi b. Kür turizmi c. Günübirlik gezi turizmi d. Koruyucu sa¤l›k turizmi e. Rehabilitasyon turizmi 4. Afla¤›dakilerden hangisi Hastal›k/Wellness Sürecinde nötr noktan›n anlam›d›r? a. Hastal›k bafllang›c› b. Sa¤l›k bafllang›c› c. Hastal›¤›n bitifli sa¤l›¤›n bafllang›c› d. Rahats›zl›k belirtisi e. Hastal›k ya da wellness belirtisi yok 5. Afla¤›daki kavramlardan hangisi Kapl›ca kavram› ile anlamdafl olarak kullan›lmaktad›r? a. Kür b. Wellness c. Balneoloji d. Kimatoloji e. Termal ve SPA

8. Almanya’da Bad ve Thermal aras›ndaki anlam ve kullan›m fark› nedir? a. ‹kisinin de kür merkezi olmas› b. Klimatoloji içerisinde olmalar› c. Bad yerleflke termal ise tesis d. Rehabilitasyon merkezleri olmalar› e. Senatoryumun bir parças› olmalar› 9. SPA 17. yüzy›lda hangi ülkedeki termal kaynaklar› ifade etmek için kullan›lmaktayd›? a. Almanya b. Avusturya c. Büyük Britanya d. ‹talya e. Hollanda 10. Afla¤›daki sulardan hangisi balneolojik sulardan de¤ildir? a. Karbondioksitli sular b. Kükürtlü sular c. ‹yotlu sular d. Florlü sular e. Aromal› sular

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

“

33

Yaflam›n ‹çinden Spa Partisi: Davetiye ve Planlar Her kad›n ara s›ra fl›mart›lmay› hak eder ve bir spa partisi vermenin amac› da budur: siz ve arkadafllar›n›z birlikte dinlenirsiniz, hoflsohbetin tad›n› ç›kar›rs›n›z, ilginç dedikodular yapars›n›z ve cilt, t›rnak ve saçlar›n›za özen gösterirsiniz. Bunu yapabilece¤iniz çeflitli yollar vard›r ve bu parti deneyiminizi ›fl›k y›l› ötelere götürür. ‹lk olarak partinizi dikkatlice planlamal›s›n›z ve ilk sorunuz “nerede?” olmal›d›r. Pek çok günlük spa en az belirli konuk say›s›n› belirtti¤iniz ve önceden yer ay›rtt›¤›n›z sürece size bir spa partisi vermekten mutlu olacakt›r. Kimin pedikür istedi¤ini, kimin çamur banyosuna ihtiyac› oldu¤unu ve kimin masaj isteyece¤ini bilmeleri gerekir, böylece kaç tane spa uzman›n›n haz›r bulunmas› gerekti¤ini bilirler. Bu tür bir spa partisi düzenlemesi en zor olan›d›r, çünkü muhtemelen davetiye göndermek zorunda kalacaks›n›z, tercih edilen spa tedavilerini detayland›racaks›n›z ve spa gününden önce planlar yapmak zorunda kalacaks›n›z. Ayr›ca en pahal›s› olacakt›r, çünkü herkesin bak›m›n› karfl›layacaks›n›z. E¤er herkes kendisi öderse bu gerçek bir parti olmaz, de¤il mi? Ba¤›ms›z olarak zengin olmayanlar için daha gerçekçi bir seçenek spa partinizi evde yapman›zd›r. Bu seçene¤in tad›n› ç›karacak çeflitli alt seçenekler vard›r ve özellikle daha genifl spa partilerinde uygulan›r. Derhal tedavi için flahsi spa uzmanlar› tutabilir ya da size gelecek bir gezici spa kiralayabilirsiniz. Gezici spa servisleri pek çok yerde mevcuttur ve aromaterapi mumlar›ndan spa bezlerine kadar her fleyi sunarlar. ‹sterseniz kendi oturma odan›zda masaj ya da banyonuzda vücut bak›m› yapt›rabilirsiniz. Konfor aç›s›ndan nas›l? Gezici bir spa bulman›z zor olabilir, o yüzden çevrenize sorun ve sar› sayfalar› araflt›r›n. Gezici spa ya da spa uzmanlar›ndan yararlanmaya karar verdiyseniz en az üç hafta önceden yer ay›rtmay› ihmal etmeyin. Partiden birkaç gün önce geleceklerini do¤rulay›n. En temel ve en ucuz spa partisi siz ve konuklar›n›z›n her fleyi kendiniz yapt›¤›n›z partidir. Elbette mum, müzik, ev kokular›, ticari spa setleri, havlu ve aktivite program›n› siz yapacaks›n›z. Bu di¤er spa partilerinden daha klasik bir partidir. Siz ve arkadafllar›n›z bak›m al›flverifli yapabilirsiniz; siz birine yüz bak›m› yaparken di¤eri sizin için daha sonra pedikür yapabilir. Kabul edilmelidir ki, bu her fleyi sizin için profesyonellerin yapmas› kadar konforlu bir yöntem de¤ildir, fakat yine de harika vakit

geçirebilirsiniz ve paradan tasarruf sa¤layabilirsiniz. Partinizin temel fleklini planlad›¤›n›zda s›ra spa partisi davetiyelerinizi göndermeye gelecektir. Bunun seyrek bir olay oldu¤unu ve bir daha tekrar edilmesinin pek muhtemel olmad›¤›n› göz önünde bulundurursak, davetiyeleriniz de özel olmal›d›r. Mesele ne kadar abart›l› olmas›n› istedi¤inizdir. özel bas›lm›fl kabartmal›, güzel el yaz›s›yla yaz›lm›fl ya da tamamen sizin yarat›c›l›¤›n›za kalm›fl e¤lenceli davetiyeler kullanabilirsiniz. Sade bir elektronik posta yeterli olmayacakt›r. Baz› flirketler isterseniz kullanabilece¤iniz haz›r bas›lm›fl davetiyeler yapmaktad›rlar, fakat kifliselli¤i yetersiz olacakt›r. Bilgisayar tebrik kart› programlar›n›n gelmesiyle birlikte davetiyeniz için her yolu deneyebilirsiniz. Ka¤›t da özel olmal›d›r ve baz› bilgeler çim yapraklar ya da rafya gibi göz al›c› fleyler eklemenizi önerirler. E¤er bu sizin için çok afl›r›ysa süslü harflerle parflömen ya da tirfle ka¤›d›na yazmay› deneyebilirsiniz. Neyi seçerseniz seçin, her spa partisinde gerekli olan belli fleyler vard›r. E¤er parti özellikle bir spa merkezinde verilecekse cevap k›sm›na yer verilmelidir, o zaman konuklar›n listesi ve almak istedikleri bak›m›n bir listesini yapmal›s›n›z ve böylece her fleyi önceden haz›rlayabilirsiniz. Spa merkezindeki bir parti için davetiyeleri en az bir önceden yollamal›s›n›z, böylece her fleyi 2 -3 hafta önceden planlayabilirsiniz. Gezici bir spa ya da profesyonel bir uzman ça¤›rd›¤›n›zda da ayn›s› geçerlidir. Tamamen evde yap›lacak bir parti için uzun bir zaman ay›rmak o kadar gerekli de¤ildir, fakat bu davetiyeler en az iki hafta önceden gönderilmelidir, böylece partiye haz›rlanmak için bolca zaman›n›z olacakt›r.

”

Kaynak: Çi¤dem Engin, Anlayana.com, (http://www.esteSPA.com/haberler/spa_partisi.asp, 09.04.2012).

34

Termal ve SPA Hizmetleri

Okuma Parças›

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

fiu SPA dedikleri Y›llard›r yazd›k, çizdik, hep spa merkezlerinden bahsettik. Sadece biz de¤il, bütün gazetelerin, dergilerin güzellik, sa¤l›k bölümünde ifllenen bafll›ca konulardan birisi “spa” ve “spa bak›mlar›” oldu. Peki, gerçekten spa nedir, ne de¤ildir? Bunu iflin uzmanlar›na sorduk, tarihçesinden, çeflitlerine spa hakk›nda bilmek istedi¤iniz her fleyi derledik. Son y›llar›n trendi Spa merkezlerinde olmak, buralarda çeflitli bak›mlar yapt›rarak vakit geçirmek çok moda. Ço¤umuz gidiyoruz da peki spa nedir gerçekten de biliyor muyuz? Bu sorunun yan›t›n› do¤al terapiler uzman› ‹pek Çaldemir’e sorduk. Do¤al terapiler konusunda ‹ngiltere’nin önde gelen okullar›nda e¤itim gören ve aromaterapiden, lenf drenaj masaj›na, s›cak tafl terapisinden Hint bafl masaj›na pek çok konuda diploma ve sertifikaya sahip olan Çaldemir, spalarla ilgili tüm sorular›m›z› yan›tlad›. Eski Y›llarda SPA Y›llar boyu, do¤al kaynak sular› pek çok hastal›¤› iyilefltirmek için, dahili ve harici olarak kullan›ld›. Eski ça¤larda da flifal› sular mistik yönden büyük anlamlar tafl›yor, bu sularla, iyileflme ve rehabilitasyon merkezlerinde, doktor denetiminde hidroterapi yap›l›yordu. Bu ortamlar sadece tedavi aç›fl›ndan de¤il ayn› zamanda sosyal birliktelik ve e¤lenme aç›s›ndan da önem tafl›yordu. M›s›r, Asur ve Mezopotamya medeniyetlerinde kaynak sular›n›n iyilefltirici özelli¤inin spiritüel yani do¤a üstü bir güç oldu¤una inan›l›rd›. Japon, Çin, Yunan ve Roma medeniyetlerinde de s›cak su yorgunluk gidermek, yaralar›n daha h›zl› iyileflmesi ve enerji kayb›n›n giderilmesi için kullan›l›yordu. Sularla tedavide, fiziksel ve zihinsel iliflkinin varl›¤›n› kabul eden ilk medeniyet olan Eski Yunanl›lar, kaynak sular›n›n çevresine suyla iyileflme ve yenilenme merkezleri kurdular. Romal›larsa banyo kültürünü gelifltirerek tedaviden çok bunu bir yaflam tarz›na dönüfltürdüler.

1. e

Kaynak: Formsante, http://www.esteSPA.com/haberler/formsante_spa_dedikleri.asp, 09.04.2012.

2. b 3. d 4. e 5. e 6. a 7. d 8. c 9. c 10. e

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Kavramlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “SPA” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalizm” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. Ünite - Termal ve SPA Hizmetlerinin Kapsam›

35

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Yararlan›lan Kaynaklar

S›ra Sizde 1 ‹talya’daki “terme”ler termal hizmetlerin yan›nda konaklama, gastronomi, al›flverifl, sa¤l›k hizmetlerini sunmaktad›r.

Erfurt-Cooper, Patricia ve Cooper, Malcolm (2009). Health and Wellness Tourism. Spas and Hot Springs. Bristol, Buffalo, Toronto: Channel View Public. Ergüven, Ahmet Tar›k ve Ergüven, Mehmet Han (2012). Ad›m Ad›m Wellness. An› Yafla, Haz Al, Esen Kal. ‹stanbul: Epsilon. Ergüven, Mehmet Han (2009). Bir Turizm Ürünü Olarak “Spa”: Geçmiflten Gelece¤e Geliflim Süreci (Yönetim ve Ekonomi Bilimleri Konferans›), (Ed.: Coflkun Can Aktan), 24.-25. Eylül 2009, ‹zmir, Cilt 3, s. 287-296. Illing, Kai-Torsten (2009). Gesundheitstourismus und SPA-Management. Oldenbourg: Wissenschaftsverlag GmgH. Karagülle, M. Zeki (2007). “SPA ve Termal Kaynaklar Hakk›nda,” Türkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kaynaklar›, SPAs& Hot Springs of Turkey, Suzanne Swan. ‹stanbul: Boyut, s. 6-7. Kafll›, Mehmet (2006). “Yerli Turistlerin Kapl›ca Merkezlerini Ziyaret Nedenleri ve Beklentileri Üzerine Gönen’de bir Araflt›rma”. II. Bal›kesir Ulusal Turizm Kongresi, T.C. Bal›kesir Üniversitesi Turizm ‹flletmecili¤i Yüksekokulu, Bal›kesir Belediyesi, 20-22 Nisan 2006, s. 265-279. Kaymakç›o¤lu, Fatih ve Çirkin, Tamer. (2012). Jeotermal Enerjinin De¤erlendirilmesi ve Elektrik Üretimi h t t p : / / w w w . e m o . o r g . t r / e k ler/2b127307a606eff_ek.pdf. Nahrstedt, Wolfgang (2009). Von Medical Wellness zu Cultural Wellness. Wellnessbildung als neue Herausforderung für Freizeitwirtschaft, Tourismuspolitik und Gesundheitswissenschaft: Zur Optimierung der Lebensqualität diesseits und jenseits der Märkte”, Handbuch Gesundheitstourismus. Grundlagen in Freizeit, Gesundheit und Tourismus, s. 19-48. Nahrstedt, Wolfgang (2008). Wellnessbildung. Gesundheitssteigerung in der Wohlfühlgesellschaft. Berlin: Erich Schmidt Verlag. O’Fallon, Michael J. ve Rutherford, Denney G. (2011). Hotel Management and Operations. Hoboken, New Jersey: John Wiley&Sons, Inc. Rulle, Monika (2008). Der Gesundheitstourismus in Europa - Entwicklungstendenzen und Diversifikationsstrategien, 2. Auflage. München: Profil Verlag.

S›ra Sizde 2 II. Dünya Savafl›’na kadar Almanca kür ile ‹ngilizce Spa ayn› hizmetleri içermekteydi ve paralel bir geliflme söz konusuydu. S›ra Sizde 3 Bireylerin artan günlük ve haftal›k bofl zaman sürelerinde sa¤l›klar› için bir fleyler yapmak istemesi ve bunun için harcama yapmaya haz›r olmas› özellikle büyük flehirlerde günlük SPA’lar›n geliflmesini olumlu etkilemektedir. S›ra Sizde 4 Modern insan yaflam›n›n h›zl› ve dinamik bir süreç olmas›d›r.

36

Termal ve SPA Hizmetleri

Yararlan›lan ‹nternet Adresleri Scheftschick, Axel (2005). “Wellnesslernen: Anforderungen an eine Freizeitdidaktik in der Gesundheitsbildung unter dem Aspekt der Nachhaltigkeit”, Sprektrum Freizeit: Forum für Wissenschaft und Politik, Halbjahresschrift, Heft 27, s. 116-129. Schoereder, Günter, Schoereder (2002). Lexikon der Tourismuswirtschaft, 4. Überarbeitete und erweiterte Auflage. Hamburg: TourCon Hannelore Niedecken GmbH. fiimflek, Mehmet (2003). fiifal› Sulara Yolculuk. Kapl›calar- ‹çmeler, Geniflletilmifl 2. Bask›. ‹stanbul: ‹nk›lap Yay›n Sanayi ve Tic. A.fi. Ziegler, Sandra (2011). Qualitätsmanagement im Wellness- und Gesundheitstourismus. Das Gut Gesundheit im Wandel der Zeit. Hanburg: Diplomica Verlag. Tourismusverband E.V. (2001). “Von der Wohlstands - zur Wohlfühlgesellschaft - Grundlagen und Chacen für Wellnessangebote im Deutschlandtourismus”. Deutscher Tourismustag vom 7. Bis 9. November 2001 im Land Fleesensee. Heft 4. Bonn: Tourismusverband E.V.

http://jeotermal.balikesir.edu.tr/jeotermal6.php, Jeotermal Enerjinin Kullan›m fiartlar›. http://www.jeotermaldernegi.org.tr/ http://wirtschaftslexikon.gabler.de/Definition/destination.html ‹çmeler, Kapl›calarveTermalOteller, http://www.kirsehir.web.tr/syf/kaplicalar.htm Termal Sular›n S›n›fland›r›lmas›, http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43571/termal-sularin-siniflandirilmasi.html http://www.wellnessverband.de/infodienste/lexikon/s/spa.php, 20.11.2011. http://www.myswitzerland.com/de/design-spa.html http://www.enerji.gov.tr/mevzuat/5686/Jeotermal_Kaynaklar_ve_Dogal_Mineralli_Sular_Kanunu_Uygulama_Yonetmeligi.pdf http://www.therme-erding.de/ http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-520/kaplicalaryonetmeligi.html http://web.deu.edu.tr/jenarum/index.php/turkyedejeotermal h t t p : / / d i p b t . b u n d e s tag.de/dip21/btd/15/059/1505948.pdf http://www.richmondnua.com/content.php?p=nua_hakkinda# http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/27680.html http://www.yalovatermal.com/ Thermen, http://de.wikipedia.org/wiki/Thermen http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/144101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html, Türkiye’de Sa¤l›k ve Termal Turizm. Das WellnessLexikon - der Wellness Hotels, http://www.w-h-d.de/de/wellness-lexikon http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/143571/termal-sularin-siniflandirilmasi.htm

3

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Avrupa’da termal ve SPA turizminin tarihsel geliflimini aç›klayabilecek, Termal ve SPA turizminin geliflmesinin arkas›ndaki nedenleri s›ralayabilecek, Avrupa’da yer alan belli bafll› termal ve SPA turizmi destinasyonlar› hakk›nda bilgi verebilecek, Türkiye’de termal ve SPA turizminin durumunu aç›klayabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • Avrupa • Türkiye • Turizm

• Sa¤l›k Turizmi • Termal • SPA

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

• G‹R‹fi • TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ KAVRAMLARI • TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER • AVRUPA VE TÜRK‹YE’DE TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹

Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi G‹R‹fi Bafllang›çta bir nifl ve alternatif turizm ürünü olarak görülen fakat artan talep do¤rultusunda temel bir turizm ürün çeflidine dönüflen genelde sa¤l›k ve özelde termal ve SPA turizmi birçok tur operatörü, destinasyon, konaklama ve bofl zaman tesislerinin sundu¤u bir temel ya da yan ürün olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Turizmde sezonu uzatmak, gelirleri art›rmak, istihdam sa¤lamak ve sürdürülebilirlik için birçok destinasyon, kendisini sa¤l›k turizmi pazar›nda konumland›rmaya çal›flmaktad›r. Bunlar aras›nda geleneksel sa¤l›k turizmi destinasyonlar› ve yeni pazara ç›kan sa¤l›k turizmi destinasyonlar› vard›r. Geleneksel destinasyonlar hem pazardaki imajlar›n› yenilemeye gitmekte hem de kendilerini pazara yeni ç›kan destinasyonlar karfl›s›nda ispat etmek durumunda kalmaktad›r. Türkiye de sa¤l›k turizminin birçok alan›na girerek turizm pastas›ndan ald›¤› pay› art›rmaya çal›flmaktad›r. Termal ve SPA turizmi bunlardan biridir. Termal ve SPA turizmi bu ba¤lamda yeniden keflfedilen ve ortaya ç›kan bir turizm çeflidi olarak görülmesinin yan›s›ra katma de¤er oran› yüksek olan bir turizm ürün çeflididir.

TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ KAVRAMLARI Termal ve SPA Turizmi Termal ve SPA turizmi sa¤l›k turizminin bir alt dal›n› oluflturmaktad›r. 22.02.2012 tarihinde Google arama motoruna “thermal tourism” sözcükleri verildi¤inde 526.000 sonuç ç›kmakta ve ilk s›ralarda Türkiye ile ilgili sonuçlar›n a¤›rl›kta oldu¤u görülmektedir. Bu, Türkiye’nin son zamanlarda harekete geçirdi¤i termal turizm faaliyetlerini yurtd›fl›na duyurma gayretinin sonuçlar› fleklinde yorumlanabilir. Afla¤›da görülece¤i üzere uzun bir geçmifle sahip olan termal su kullan›m› günümüzde “termal turizm” ad› alt›nda yayg›n bir kullan›m imkân› sunmaktad›r. Termal turizm Kültür ve Turizm Bakanl›¤› taraf›ndan afla¤›daki flekilde yap›lmaktad›r: “Termomineral su banyosu, içme, inhalasyon, çamur banyosu gibi çeflitli türdeki yöntemlerin yan›nda iklim kürü, fizik tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, psikoterapi, diyet gibi destek tedavilerinin birlefltirilmesi ile yap›lan kür (tedavi) uygulamalar› yan› s›ra termal sular›n e¤lence ve rekreasyon amaçl› kullan›m› ile meydana gelen turizm türüdür” (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-43566/genel-tanimlar.html). Bu çal›flma için yukar›daki tan›m benimsenmekle birlikte yap›lan tan›m içerik bak›m›ndan oldukça genifl tutulmufltur. ‹klim kürü, flifal› sularla

40

Termal ve SPA Hizmetleri

gerçeklefltirilen kürden daha farkl› co¤rafik özellikteki yerlerde yap›labilmektedir. Örnek olarak Almanya’da termal ve mineral kürler yan›nda iklim kür merkezleri de vard›r. Bu gibi geliflmifl bir kür gelene¤ine sahip olan ülkelerde (flifal›) su kürü ve iklim kürü yerleflkeleri için ayr› ayr› bir belgelendirme ve farkl› kriterler geçerlidir (http://www.die-neue-kur.de/kurorte-heilbaeder-deutschland/heilklimatischerluftkurort-deutschland.html). Fakat bu farkl› kürlerin ayn› alanda sunulmayaca¤› anlam›na da gelmemektedir. Termal turizm için bir termal kaynak zorunlu olmakla birlikte Bölüm 2’de görüldü¤ü üzere bir SPA için böyle bir zorunluluk bulunmamaktad›r. Bu ba¤lamda SPA turizmi için Rulle’den (2008) yola ç›karak flu tan›m gelifltirilmifltir: “Birinci amac› turistlerin egzersizler, masajlar, terapi ve sa¤l›kl› beslenme ile kendilerini beden, ruh ve zihin bak›m›ndan bütüncül olarak iyi hissetmelerine katk›da bulunmak için SPA’lara ve destinasyonlara yap›lan seyahatlerdir (Rulle, 2008, s. 20). Ziegler sa¤l›k turizmini “hastal›kl› birey” ve “sa¤l›kl› birey” olmak üzere iki temel alt bölüme ay›rmaktad›r (Bkz. Bölüm 2, fiekil 2.1). Giderek önemi artan termal ve SPA turizmi “sa¤l›kl› birey”i hedef kitlesi olarak görmektedir. Sa¤l›kl› bireye hitap etmekten yola ç›kan termal ve SPA turizmi destinasyon seviyesinde iç içe giren turizm ürünleri olabilmektedir ve kesin çizgilerle ayr›ma gidilmesi güçtür. Rulle’ye göre turizm iflletmecileri aç›s›ndan bir destinasyonun s›n›rlar› kesin olarak çizilirken turistler için bir destinasyonun s›n›rlar› net de¤ildir. Yani yaflan›lan bir destinasyonun s›n›rlar› iflletmeciler taraf›ndan de¤il, daha çok talep kitlesinin alg›lar› taraf›ndan belirlenmektedir (Rulle, 2008: 43). Bölüm 2’de aç›kland›¤› gibi SPA yeni bir anlam ve içeri¤e sahip olarak k›sa bir süre önce sadece olumlu mesajlar içeren bir sözcük olarak tekrar karfl›m›za ç›kmakla birlikte termal uzun bir geçmifle sahiptir.

Termalin Tarihi Geliflim Süreci

Balneoloji: Banyo bilimi anlamana gelmektedir. De¤iflik s›cak sularla kapl›calar, termaller, SPA ve kürlerde uygulanan tedavi fleklidir. Banyo d›fl›nda su içme fleklinde de yap›lmaktad›r (http://www.medicaldictionary.cc/whatdoes/balneology-mean).

Termal su ile tedavi uzun bir tarihsel geçmifle sahiptir. Termalin geliflim süreci asl›nda sa¤l›k seyahatlerinin geliflim süreci anlam›na da gelmektedir. M.Ö. 2000 y›l›nda Babil dilinde doktorun anlam› “suyu tan›yan kifli”yi ifade etmekteydi (Rulle, 2008: 45). Termal ve mineral kaynaklar›n kullan›m› sadece bir k›ta ile s›n›rl› kalmam›fl binlerce y›l öncesinde Asya k›tas›nda Çin, Hindistan ve Japonya’n›n yan› s›ra Asya Pasifik bölgesinde Yeni Zelanda gibi ülkelerdeki yerli halk taraf›ndan da kullan›lm›flt›r (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 3). Bilinen en eski termal Sicilya’n›n kuzeyindeki Lipari Adalar›’nda bulunmufltur. Bu termal M. Ö. 18.-16. yüzy›lda infla edilmifl ve yak›nlardaki bir jeotermal kaynaktan suyunu alm›flt›r (Rulle, 2008: 45). Lee ise termal su ile tedaviyi M.Ö. 3000’li y›llara, Bronz Devri’ne, kadar götürmektedir (Lee, 2004: 36). Eski Yunanl›lar›n su ile tedaviye katk›lar› günümüze kadar ulaflm›flt›r. Suyun kullan›fl›yla ilgili birçok kavram örne¤in “Thermae” (s›cak kaynak) ya da Balneoloji (Yunanca balaneíon = banyo) gibi Yunancadan gelmektedir (Rulle, 2008: 45). Modern SPA anlay›fl›na Antik Ça¤’da en çok yaklaflan sa¤l›k düflüncesi ise Roma ‹mparatorlu¤u’nda kurulan termallerde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bu termaller, SPA felsefesinin en özgün yafland›¤›, su ile gelen sa¤l›¤›n bilimsel hâle getirildi¤i ve tedavilerin uyguland›¤› merkezler hHaline getirilmifllerdi. Roma sa¤l›k felsefesi, halk t›bb›n›n ve Yunan terapistlerinin bilgisinin harmanlanmas›ndan ortaya ç›km›flt›. Özellikle eski Yunanistan’dan gelen doktorlar›n, Bergama’dan gelen doktor Galen gibi, sa¤l›k anlay›fllar› bir bütüncül sa¤l›k felsefesini temsil etmekteydi. Bu anlay›fl, ölçülü egzersizleri, dengeli beslenmeyi ve fizyoterapiler yan›nda banyo yapmay›, farkl› masajlar› ve genifl bir flifal› bitki t›bb›n› kapsamaktayd› (Langbein ve Bardehle, 2007: 160-164).

41

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

Is›tma sistemlerinin geliflmesiyle jeotermal kaynaklar›n uza¤›nda da banyolar infla edilmifltir. M.S. 1. yüzy›lda sadece Roma’da 170 tane halka aç›k banyonun oldu¤u bildirilmektedir. Üç yüzy›l sonra bu say›n›n 867’e ulaflt›¤› belirtilmektedir (Weber, 1996: 51). Bu geliflme sadece Roma kentiyle s›n›rl› kalmam›fl, Romal›lar banyo kültürünü Avrupa K›tas›’na, Orta Do¤u’ya ve Kuzey Afrika’ya kadar yaym›fllard›r (Langbein & Bardehle, 2007: 18). Bunlar aras›nda Bath (Büyük Britanya), Baden-Baden (Almanya), Karlovy Vary (Çek Cumhuriyeti), Bagno di Romangna (‹talya), Kyustendil (Bulgaristan), Budapeflte (Macaristan), Archena (‹spanya), Vichy (Fransa) ve Chavez (Portekiz) say›labilir (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 60). Sizce modern anlamda SPA anlay›fl›na Antik Ça¤’da en çok yaklaflan SIRA anlay›fl›n S‹ZDERoma ‹mparatorlu¤u’nda geliflmesinin nedenleri neler olabilir?

1

D Ü fi Ü N ERoma L ‹ M ‹mparaBanyolar› toplumsal ve birlikte kullanma aç›s›ndan bak›ld›¤›nda torlu¤u günümüzdeki geliflmelere öncülük etmifltir. Bu banyolar yaln›zca temizlenilen ve t›bbi terapilerin gerçeklefltirildi¤i mekânlar de¤i,l ayn› Szamanda iletiflimin O R U ve ticaretin de yap›ld›¤› mekânlard›. Termallerin Roma ‹mparatorlu¤u döneminde sosyal yaflamdaki fonksiyonlar› Avrupa’da 14. ve 16. yüzy›lda kendisini göstermifl D‹KKAT ve flifal› sular etraf›nda yap›lanan kür merkezlerini ziyaret etmek bu dönemde “sosyete” için bir zorunluluk hâline gelmiflti (Lee, 2004: 36). SIRA S‹ZDE Roma ‹mparatorlu¤u’nun geleneksel banyo kültürü, Müslüman co¤rafyas›nda devam etmifltir. Balneoloji terapisi sonraki yüzy›llarda Arap doktorlar taraf›ndan sürdürülmüfltür. “Banyo kültürü” Eski Yunanl›lar›n bir gelene¤i olarak görülmekle AMAÇLARIMIZ birlikte Arap filozof doktorlar taraf›ndan devam ettirilmifl ve Orta Ça¤’da Avrupa’n›n bütün üniversitelerine girifl yapm›flt›r (Sonnenschein, 2009: 62) 16. yüzy›lda Belçika’n›n SPA kenti, termal sularla beslenen kür banyolar›yla dünya‹ T A P ca tan›narak doru¤a ulaflm›fl ve dünyan›n birçok yerinden insanlarK rahats›zl›klar›n›n tedavisi ve koruyucu sa¤l›k önlemleri için SPA’ya gelmiflleridir (Hank-Haase ve Illing, 2005: 6). SPA’da bafllayan bu geliflme giderek modern anlamdaki küre dönüflmüfl ve T E L E V ‹devam Z Y O N etmifltir. K›ta Avrupas›’ndan 18. yüzy›l ortalar›nda Büyük Britanya’ya geçerek Aristokratlar taraf›ndan ziyaret edilen banyolar aras›nda Bath ve Cheltenham vard›r. Bu banyolarda rahats›zl›klar›n terapisi yan›nda toplumsal boyut da önemlidir. Tarihi, görkemli ve iyi bir alt yap›ya sahip olan kür merkezleri halka aç›k yollar, parklar, içme ve ‹NTERNET gezinti hâli (holü), havuzlar, kafeler, oteller, pansiyonlar yan›nda tiyatro ve kumarhaneler gibi alt yap›lar o dönemdeki sa¤l›k turizminin toplumsal boyutunu göstermektedir. Almanya’daki Bad Füssing ad› geçen alt yap›ya sahip örnek bir kür kentidir. 19. yüzy›l ortalar›na gelindi¤inde sa¤l›k turizmi bir iç turizm ürünü (Büyük Britanya örne¤inde) olmaktan ç›k›p uluslararas› bir turizm çeflidine dönüflme sürecine girmifltir. A¤›rl›kl› olarak Almanya, Fransa ve Avusturya-Macaristan tercih edilmifltir. Bu dönemde Orta Avrupa’n›n ve Rusya’n›n aristokrat tabakas› yan› s›ra tüccar ve orta kesimde K›ta Avrupas›’n›n banyolar›n› ziyaret etmifllerdir. Bu ülkelerde kür merkezlerinin iflletmesi devlet taraf›ndan yürütüldü¤ü ve kurallar belirlendi¤i için, bu uygulamalar konaklama tesislerinin ve di¤er tesislerin kaliteli olmas›n› da beraberinde getirmifltir. Genel olarak kamu taraf›ndan düzenlenen planlama kentsel geliflmeye de olumlu bir etki yapm›flt›r. Planl› bir flehircilik anlay›fl›yla kür yerleflkeleri flekillenmifl ve buralar› günümüzde de yaflam kalitesine önem verenlerin yaflamak için tercih ettikleri alanlara dönüflmüfltür.(Rulle, 2008: 47-49)

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

N N

SIRA S‹ZDE Avrupa’daki sa¤l›k turizminin talep kitlesi 19. yüzy›l ortalar›nda kimlerden oluflmaktayd›?

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

2

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

S O R U

S O R U

D‹KKAT

D‹KKAT

42

Termal ve SPA Hizmetleri

Sosyal sigortalar sisteminin yayg›nlaflmas› kürlerin demokratikleflmesini sa¤lam›flt›r.

Birinci Dünya Savafl›’na kadar kür hem sa¤l›k hem de sosyokültürel boyutuyla cazibesini korurken savafltan sonra uluslararas› sa¤l›k turizmi duraklam›flt›r. Ancak her ülkede bir iç turizm hareketi olarak devam etmifltir. ‹kinci Dünya Savafl›’ndan sonra sosyal sigortalar sisteminin hayata geçirilmesiyle gelir düzeyi düflük olan halk kitleleri de kürlerden yararlanma imkân› bulmufllard›r. ‹nsanlar›n geldikleri sosyal tabaka yan›nda kürlere gelenlerin yafl yap›s› da de¤ifliklik göstermifltir. Kürlerde, 19. yüzy›lda bütün yafl gruplar› bulunurken art›k ço¤unlukla üst yafl grubundakiler, kronik hastalar ve rehabilitasyona ihtiyac› olanlar vard› (Rulle, 2008: 50). Bu flekilde talep kitlesinde bir kayma yafland›. Ayn› zamanda kür destinasyonlar›ndaki alt yap›da ve kür tesislerinde çal›flan personelde de farkl›laflmalar gözlenmeye baflland›. T›bbi bilgisi ve e¤itimi olan personele talep artt›.

TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹N‹N GEL‹fiMES‹N‹N ARKASINDAK‹ NEDENLER ‹nsanlar›n giderek daha iyi, daha uzun ve daha sa¤l›kl› yaflamak isteme bilinçlerinin artmas›, onlar› yeni aray›fllara sürüklemektedir. Onlar›n h›zla de¤iflen istek ve beklentileri, tatil yaflant›lar›na da yans›yarak, giderek uzun tatiller yan›nda k›sa k›sa ama daha s›k molalara ra¤bet etmelerini do¤urmaktad›r. Bu de¤iflim, özelikle günlük SPA ziyaretlerinin ve hafta sonu tatillerinin artmas›na yol açmaktad›r. Daha k›sa zamanda daha h›zl› dinlenme anlay›fl›, Wellness/SPA tatil/molalar›n›n ç›k›fl noktas› olmaktad›r. SPA da Wellness gibi ça¤r›flt›rd›¤› olumlu sembollerle en önce ve en çok kad›nlar olmak üzere, Bat› toplumunda büyük kesimlere ulaflmay› baflarmaktad›r (Jansen, 2006: 8; Feldmann, 2001: 56). Koruyucu sa¤l›k tedbirlerinin turizmdeki anlam art›fl›, bir devasa ak›m (Megatrend) olarak kabul edilebilir. Mega trendi destekleyen toplumsal geliflmeler bak›ld›¤›nda bunlar aras›nda nüfus yap›s›ndaki de¤iflim, ifl ve bofl zamandaki dönüflüm, sa¤l›k anlay›fl›n›n yan› s›ra ve bireysellik anlay›fl› yan›nda artan çevre bilinci ve toplumda yükselen sa¤l›k bilinci, bütüncül ve alternatif t›bba önem verilmesi, sa¤l›k sigortalar›n›n hizmetlerinde azalma ve sa¤l›k hizmetleri ücretlerini ödemeye yönelik iste¤in artmas› say›labilir (Sonnenschein, 2009: 93).

Bireyselleflme Bireyselleflme toplumdaki profesyonelleflmeyle ortaya ç›kan bir oluflumdur. Sanayileflme, liberalleflme ve küreselleflme gibi ekonomik geliflmeler bireylerin al›fl›k olduklar› toplumsal yap›dan kopmalar›na yol açm›flt›r. Bu, kendisini geleneksel sosyalleflme ve de¤erler üreten, aile, okul, kilise (Bat› toplumlar› için) ve devlet gibi kurumlar›n anlamlar›n› kaybetmesinde göstermektedir. Bu geliflmenin d›fl iflaretlerini ev yaflam tarz›n›n bireyselleflmesi ve bunlar›n yan›nda yeni ve farkl› aile yap›lar›nda (“Patchwork-Family”) görmek mümkündür. Genel olarak ise sosyal, ekonomik ve ahlak alanlar›nda yo¤un bir “hareketlilik” gözlemlenmektedir. D›fl bask›lar›n ve sosyal kontrolün azalmas› sonucunda bireysel seçme olanaklar› en üst düzeye ç›ksa da bunun bedeli kiflinin yönünü bulmas›nda ve kararlar vermesi aflamas›nda bireysel sorumlulu¤unun artmas›n› da beraberinde getirmektedir: Ben kimim, nereye gidiyorum ve nas›l yafl›yorum, ne yapabilirim? Bu sorulara karfl› Wellness yaflam felsefesi yeni, bütüncül bir de¤er, yaflam ve anlam konsepti sunabilmektedir (Schwaiger, 2007: 70). SIRA S‹ZDE

3

Sizce hangi SIRA ekonomik S‹ZDE geliflmeler bireylerin al›fl›k olduklar› toplumsal yap›dan kopmalar›na yol açm›fl olabilir?

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

S O R U

S O R U

43

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

Uzun Yaflama Bat›l› toplumlarda do¤urganl›k oran› gerilerken yaflam süreleri giderek yükselmektedir. OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development - Ekonomik Kalk›nma ve ‹flbirli¤i Örgütü) ülkelerinde 2020’de toplumun üçte biri 60 yafl›n›n üzerinde olacakt›r. Bununla, uzun yaflamak toplumsal bir gerçek hâline gelecek ve toplumun bu kesimi (“50+”, “60+”) tüketim mallar› ve turizm sanayisi için hedef kitlesi olarak artan bir öneme sahip olacakt›r. “Genç kalanlar” olarak da adland›r›lan bu grup bofl zaman ve para zengini olarak kabul edilmektedir. Emekliler hedonik (haz alarak) yaflam›n öncüsü olarak görülmektedir. Böyle bir yaflam tarz›n›n temeli ise mümkün oldu¤u kadar sa¤l›kl›, dinç, güzel ve dayan›kl› kalabilmektir. Bu beklentileri yerine getirmek de SPA sektörüne düflmektedir (Nahrstedt, 2008: 65).

“Han›mlaflma” - Kad›nlar›n Yeni Rolü Erkekler, ifl hayat›nda bask›n cinsiyeti olufltursalar da artarak kad›nlar›n rekabetiyle karfl›laflmaktad›rlar. OECD içerisinde, ifl hayat›ndaki kad›nlar›n oran› 1977’de %31 olan oran 1997’de %36’ya yükselmifltir. Günümüzde kad›nlar›n %20’si kocalar›ndan daha fazla para kazanmaktad›r. E¤itim alan›nda da say›lar› erkekleri geçmektedir. Yavafl da olsa siyasette ve yönetici kademelerindeki kad›nlar›n say›lar› da artmaktad›r. Sonuç olarak, kad›nlar›n neleri nas›l tüketilece¤i konusunda a¤›rl›klar› kendini hissettirmektedir. As›l farkl› olan, kad›nlar›n erkeklere nazaran daha de¤iflik bir sa¤l›k anlay›fl›na sahip olmalar›d›r. Kad›nlar, erkeklerden daha çok sa¤l›k kontrollerini yapt›rmaktad›r. Sa¤l›¤› koruma ve art›rmaya kad›nlar daha çok önem vermektedir. Kad›nlar›n büyüyen bu toplumsal etkisi Wellness’e ve sa¤l›¤› art›c› ürün ve hizmetlere olan ilgiyi olumlu etkilemektedir (Bodens, 2003: 35) Sizce, erkelerle kad›nlar›n sa¤l›¤a bak›fl aç›lar› aras›nda nas›l bir fark SIRAvard›r? S‹ZDE

“‹fl’in” Anlam De¤iflikli¤i

4

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Modern yaflamdaki insan bantta çal›fl›rken postmodern insan›n ifl hayat› bilgisayar taraf›ndan yönlendirilmektedir. Önceden güvenirilik, dayan›kl›l›k ve süreklilik ifl O R U yaflam›n›n de¤erlerini belirlemekteydi. Günümüzde esneklik veS yenilikçi üreticilik bireyleri zorunlu olarak yaflam boyu ö¤renmeye zorlamaktad›r. Esneklik sadece “ifl’in” yöntemini ve içeri¤ini etkilimemekte, bilakis ifl pazar›n›n D‹KKAT yap›s›n› da de¤ifltirmektedir. Artan liberalleflme ve küreselleflme, çal›flanlar›n (stajyer kuflaklar) çal›flma ortamlar›n›n sürekli de¤iflimini beraberinde getirmektedir. ‹fl S‹ZDE verenlerin çal›flanlar›na karfl› artan sadakatsizli¤i, çal›flanlar› “iflSIRA göçebeleri” hâline getirmektedir. Kafalar›yla çal›flan bireyler bu yap› de¤iflikli¤ini artan bir fiziksel ve ruhsal AMAÇLARIMIZ bask› olarak alg›lamaktad›r. Afl›r› psikolojik yorgunluklar kendini dinlemeye ç›k›fllar veya rapor almalar olarak göstermektedir. 1997 ve 2004 y›llar› içinde bu tarz rahats›zl›klar›n oran› %70 artm›flt›r. Psikolojik rahats›zl›klardan K ‹ T Aolan P burn-out veya depresyonlar çok s›k rastlanan ve en masrafl› rahats›zl›klar aras›nda yer almaktad›r. Alerji, beslenme bozukluklar› yan›nda stres ve psikolojik y›pranmalar, 21. yüzy›l toplumunun medeniyet hastal›klar› aras›na girmektedir. ürün T E L E V ‹ ZWellness YON ve hizmetleri, müflterilere ifl ve özel yaflam aras›ndaki dengeyi kurmalar› için bu durumlara girme riskini azaltmaya yard›m edebilmelidir. Wellness konsepti içerisinde bu “kendini yönetebilme kabiliyetini” kazand›rma olarak adland›r›lmak‹NTERNET tad›r (Freidl, 2004: 45).

N N

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

44

Termal ve SPA Hizmetleri

Yeni “Sa¤l›k” Anlay›fl› “Do¤ay› koruma”, “e¤lence” ve “maceral› yaflant›” uzun bir süre Almanlar›n en üst s›radaki de¤erleri olarak kabul edilmekteydi. “Sa¤l›k” flu anda en üst s›raya yükselmifltir. Halk aras›nda, “yaflam kalitesi” yeniden tan›mlanmakta ve kendisini pasiften aktif olan bir sa¤l›k anlay›fl›ndaki de¤iflimde göstermektedir. Bu yeni bilinçlenme büyüyen bireysel sorumluluk duygusu ile aktif ve genifl kapsaml› olarak bireyin kendi yaflam›n› flekillendirmesini beraberinde getirmektedir (Nahrstedt, 2008: 35). Hastalar›n davran›fllar›nda da bu de¤iflimin izlerini görmek mümkündür. Doktorlar karfl›s›ndaki ezilmifllik, yerini elefltiren ve kendinden emin müflterilere b›rakmaktad›r. Bu geliflme, bilgiye daha kolay ulaflabiliyor olmas›yla (internet gibi) ve ayn› zamanda sa¤l›k sigortalar›n›n eskisi gibi rahatl›kla her tedaviyi ödemek istememeleriyle de alakal›d›r. Bu, insanlar›n önleyici ve koruyucu sa¤l›k düflüncesinde ve sa¤l›¤› art›r›c› ürünlerin tüketiminde artarak kendini göstermektedir. Özellikle (k›sa) tatiller sa¤l›¤a aktif olarak yap›lan yat›r›mlara dönüflmektedir. K›s›tl› olan zaman›, kendi sa¤l›¤›n› en iyi flekilde art›rmaya kullanmak için sa¤l›k antrenörleri, beslenme uzmanlar› ve yaflam dan›flmanlar›na olan talep giderek artacakt›r. ABD’de 1950’lerden sonra “wellness” kavram› ad› alt›nda yeni bir sa¤l›k anlay›fl› geliflmeye bafllad›. Bu düflünce ABD’de 1970’lerde yayg›nlaflmas›na karfl›n Almanya’da ancak 1990’l› y›llarda tan›nmaya baflland›. Sonraki y›llarda Wellness bir pazar olarak büyümeye bafllad› ve Wellness turizmi bu pazarda önemli bir unsur olarak öne ç›kt›.

Sa¤l›k alan›ndaki geliflmeler baz› ülkelerde görülmekle birlikte küresel bir geliflme de¤ildir.

Termal ve SPA Turist Tipleri Avrupa’daki sa¤l›k turizmi k›saca özetlenecek olunursa heterojen bir yap›ya sahiptir. 1990’l› y›llardan beri Avrupa’da kür turizmi güçlü yap›sal de¤ifliklikler geçirmektedir. Bunun nedenleri aras›nda dünya genelindeki geliflmeler, her bir ülkedeki sosyal politik yap›lar ve koruyucu sa¤l›k turizminin modern SPA ürünleriyle gelifltirilmesidir. Geleneksel kür turizmine rakip olarak sa¤l›¤› koruyucu modern ürün ve hizmetler SPA alan›ndan gelmektedir (Rulle, 2008: 91). Sa¤l›k turizmi bak›m›ndan turistler ele al›¤›nda afla¤›daki flekil ortaya ç›kmaktad›r: fiekil 3.1 Turist Tipleri

1

2

Salt turist

Sa¤l›kl› turist

3

Normal sa¤l›k turisti

4

5

Turist hasta

Salt hasta

Kaynak: Cohen; 2006: 89, içinde Türksoy ve Türksoy, 2010: 704; Sonnenschein 2009: 45 (de¤ifltirildi).

1. Tam turist: Bunlar tatilleri esnas›nda bir turizm destinasyonunda hiçbir sa¤l›k hizmetinden yararlanmayanlard›r. 2. Sa¤l›kl› turist: Bunlar sa¤l›k hizmetlerinden tesadüf olarak ya da tatili flekillendiren olanaklardan biri olarak faydalan›rlar. Bunlar önceden sa¤l›k ürün ve hizmetlerini almay› düflünmemelerine ra¤men transit turistler ya da bir sa¤l›k bölgesi veya destinasyonunda tatillerini geçirenlerdir. 3. Normal sa¤l›k turisti: Bunlar sa¤l›klar›n› (bedensel, fiziksel ve sosyal yönden kendini iyi hissetme hâli olarak) korumak, sabitlefltirmek ve tekrar yenile-

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

mek için tatillerini sürekli ikamet ettikleri yerin d›fl›nda seyahat ettikleri baflka bir yerde geçirirler. Bunlar tatilde veya tatile gittikleri yerde sa¤l›k hizmetlerini talep ettikleri için giderler. 4. Turist hasta: Bunlar sürekli ikamet ettikleri yerin d›fl›ndaki bir yeri - yurt d›fl› da olabilir - t›bbi uygulamalardan dolay› ziyaret etmekte ve t›bb› uygulamalardan önce ve sonra turistik hizmetleri kullan›rlar. 5. Tam hasta: Bunlar yabanc› bir klinik/hastaneye giderek orada tedavilerini yapt›rmakta fakat hiçbir flekilde turistik ürün ve hizmetleri talep etmemektedirler. Turist tiplemelerinde görüldü¤ü ve termal ve SPA turizminde aç›kland›¤› gibi 1. gruba girenler çok do¤al olarak deniz-kum-günefl tatilleri esnas›nda konaklama tesisinin SPA bölümünü kullanabilirler. Çevreye düzenlenen turlar, örnek olarak Pamukkale’ye, yine birinci ve ikinci gruptakiler buradaki termal havuzlarda yüzebilirler. Termal ve SPA hizmetlerinden yararlanacak turist tipleri 1., 2. ve 3. turist tipleridir. 4. ve 5. turist tipleri medikal turizme girer ki bunlar bu çal›flman›n kapsam›na girmemektedir.

AVRUPA VE TÜRK‹YE’DE TERMAL VE SPA TUR‹ZM‹ Avrupa’da Termal ve SPA Turizmi Termal turizm amaçl› olarak Almanya ve Macaristan’a 10 milyon kifli, Rusya’ya 8 milyon kifli, Fransa’ya yaklafl›k 700 bin, ‹sviçre’ye 800 Bin ve ‹spanya’ya 400 bin kifli gitmektedir (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/). 1973 y›l›ndaki petrol krizinden sonra Bat› Avrupa’da birçok devlet OPEC’ten ba¤›ms›z olabilmek için petrol kuyular› açmaya bafllam›flt›r. Özellikle Avusturya (Bad Radkersburg, Bad Waltersdorf ya da Bad Blumau gibi) ve Almanya’da (Bad Birnbach ya da Bad Griesbach gibi) petrol yerine termal kaynaklar bulunmufl ve bu kaynaklar modern alt yap›lar› sayesinde ekonomik olarak baflar›l› birer iflletmeye dönüfltürülmüfltür (Rulle, 2008: 51). Almanya’n›n Bavyera eyaletindeki Erding flehrindeki Therme Erding 145.000 m2 ile Avrupa’n›n en büyük termali ve günlük olarak 4.000 kifli taraf›ndan ziyaret edilmektedir. Böylece y›ll›k ortalama bir buçuk milyon ziyaretçiye ulafl›lmaktad›r (http://de.wikipedia.org/wiki/Therme_Erding, 05.02.2012). Therme Erding’in kulland›¤› kaynak da yine ayn› zaman dilimindeki petrol sondajlar› s›ras›nda rastlan›lan bir termal sudur. Avrupa Birli¤i’nin (AB) genifllemesiyle özellikle eski Do¤u Bloku ülkeleri sa¤l›k turizmi pazar›na girmifller ve geleneksel Bat› Avrupa sa¤l›k turizmi destinasyonlar›n› zorlamaya bafllam›fllard›r. Bu ülkeler fiyat-ürün iliflkisi bak›m›ndan Bat› Avrupal› ülkelere nazaran daha caziptir ve Almanya ve Avusturya’y› önemli birer kaynak ülke olarak görmektedirler. Avrupa’daki sa¤l›k destinasyonlar› iki gruba ay›rarak ele al›nabilir. Birinci gruptakiler de “geliflmifl olanlar” ve “yeniden geliflenler” fleklinde iki alt gruba bölünebilir: 1. Geleneksel kür destinasyonlar›: Almanya, Avusturya, Belçika, Büyük Britanya, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Macaristan vb. a. Geliflmifl olanlar: Almanya, Avusturya, Büyük Britanya, Fransa vb. b. Yeniden Geliflenler: Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Romanya vb. 2. Geleneksel bir kür destinasyonu olmayan ülkeler: ‹spanya, Portekiz vb.

45

46

Termal ve SPA Hizmetleri

Almanya Almanya’n›n Köln flehrinde bulunan Agrippabad, klasik yüzme havuzundan bir bofl zaman havuzuna dönüflüme güzel bir örnek teflkil etmektedir.

Uzun bir termal geçmifle sahip olan Almanya’da bu gelene¤i sürdüren Aachen (Aix-la-Chapelle = su flehri), Baden-Baden ve Wiesbaden vard›r. Romal›lardan sonra 15. yüzy›lda termaller tekrar önem kazanm›fl ve özellikle Wiesbaden zengin halk kesimlerinin bulufltu¤u bir kente dönüflmüfltür (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 67). 2005’te Almanya’da toplam 350 kür merkezi bulunmaktad›r. Ayr›ca 1.400 iklim kür merkezi vard›r. 450.000 çal›flan direkt ya da dolayl› olarak kür iflletmelerine ba¤l›d›r. Ziyaretçi geliflmesine bak›ld›¤›nda 1990’l› y›llar›n sonuna do¤ru bir gerileme görülmeye bafllanm›fl, kürlere giden hastalar›n say›lar› gerilerken kür sürelerinde de belirgin bir düflüfl meydana gelmifltir. 1992’de 27,5 gün olan konaklama/tedavi süresi 1997’de 21,3 gün olarak gerçekleflmifltir. 1990’l› y›llarda sa¤l›k sigortalar› taraf›ndan finanse edilen kürlerin kesintiye u¤ramas› ve uluslar aras› yeni rakiplerin ortaya ç›kmas› Alman kür merkezlerini kendilerini yenilemeye itmifltir (Sonnenschein, 2009: 148). Almanya kür merkezlerini ziyaret eden yabanc›lar oran› toplam ziyaretçi say›s›n›n sadece %8,3’lük k›sm›n› oluflturmakta ve geceleme oranlar› ise daha da düflük bir flekilde %3,7’lerde seyretmektedir (Rulle, 2008: 62). Kürlerin alt yap›s›n› oluflturan termal sular›n öneminden dolay› yukar›da bu rakamlar verilmifltir. Almanya’da yeni dönem sa¤l›k turizmi ülkenin belli bafll› kesimlerine yo¤unlaflmaktad›r. Bu bölgeler özellikle Alp Da¤lar›’na komflu olan bölgeler Bavyera ve Baden-Württenberg eyaletleridir. Bu iki bölge farkl› konseptler ad› alt›nda kendilerini pazarda konumland›rmaya çal›flmaktad›r. Bavyera Wellvital (http://www.bayern.by/wellnessurlaub-in-bayern-wellvital) ve Baden-Württenberg ise “Wellness Stars” markas› alt›nda Wellness ve medikal wellness (http://www.wellness-stars.de/) hizmetlerini tan›tma ve pazarlamaya çal›flmaktad›r. Almanya’da bir taraftan geleneksel kür destinasyonlar› kendilerini de¤iflen müflteri beklentileri yönünde yenilerken di¤er taraftan ise termaller kendilerini “bofl zaman havuzlar›” fleklinde yeniden konumland›rmaktad›r. K›sa bir süre öncesine kadar Almanya’da yayg›n olan ve flehirlerdeki her semtte bulunan kapal› yüzme havuzlar›, de¤iflen müflteri beklentilerine cevap veremeyince kapat›lmaya bafllanm›fl bunlar›n yerlerini bir taraftan içerisinde sekiz veya ona kadar farkl› saunaya sahip bofl zaman havuzlar› alm›flt›r. Bu tesisler ayn› zamanda su kayd›raklar› gibi ilaveler yaparak e¤lence faktörünü de ihmal etmemifllerdir. Sa¤l›k ve e¤lence motifli bir bofl zaman faaliyeti olarak görülen termal ziyaretleri termallere olan ilgiyi art›r›rken 320’nin üzerindeki termaller Almanya’da günübirlik dinlenmeler için genifl bir alt yap› sunmaktad›r (http://www.thermen-deutschland.de/index2.htm). Baflar›l› bir konseptle faaliyet gösteren Therme Erding yeni dönem tesisler için bir örnek oluflturabilir. A¤›rl›kl› olarak ailelere hitap eden Therme Erding su kayd›ra¤› uzunlu¤unu 2750 metreye ç›karm›flt›r. Therme’nin bu bölümü “Kayd›raklar dünyas› Galaxy Erding” olarak adland›rmaktad›r. Bu yat›r›mlarla Therme Erding Avrupa’daki liderlik pozisyonunu sabitlefltirmeyi hedeflemektedir. Therme Erding bir taraftan ailelere yönelik olarak e¤lence faktörünü öne ç›kart›rken Münih gibi büyük bir flehre yak›nl›¤›ndan dolay› ürün çeflitlili¤ini ihmal etmemektedir (http://www.therme-erding.de/de/100683/101346/galaxy_2_0.html). Therme Erding modelinde oldu¤u gibi ve Bölüm 4’te verilecek rakamlarda da görülece¤i üzere özellikle Termal ve SPA (Wellness) tatillerindeki art›fl›n 2001-

47

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

2003 zaman aral›¤›nda beklenene yak›n (potansiyel) bir geliflme kaydedildi¤i görülmektedir. 2011-2013 zaman dilimi için öngörülen rakamlara da Wellness tatil pazar›n›n geliflmesindeki dinamiklikten yola ç›k›larak ulafl›laca¤› düflünülmektedir (Bkz. Tablo 3.1). Yapanlar 1998-2000

Potansiyel 2008-2010

Halk›n %’si

2001-2003

2011-2013

Oldukça Emin Olabilir Oldukça Emin

Olabilir

Sa¤l›k Tatili

8,1

7,0

6,7

11,8

6,9

13,7

Tatilde Kür

3,8

5,1

3,3

10,7

5,2

11,2

Fitnes Tatili

3,3

3,0

2,6

7,3

2,3

7,2

Wellness Tatili

1,7

6,4

1,9

7,9

6,4

15,9

Kaynak: http://www.innovativer-gesundheitstourismus.de/fileadmin/user_upload/pdf/Leitfaden_Gesundheitstourismus.pdf

Burada “yapanlar” belirtilen üç y›ll›k zaman diliminde ad› geçen tatil türünü yapanlar› ve “potansiyel” ise bu üç y›ll›k zaman diliminde ad› geçen tatili yapaca¤›ndan “oldukça emin” olanlar› ifade etmektedir.

Macaristan Macaristan toplamda 1289 termal kayna¤a ve uzun bir termal kültüre sahip bir ülkedir. Roma, Osmanl› ve Avusturya-Macaristan ‹mparatorluklar›’nda devam ettirilen ve o dönemlerden kalan termal kültürlerin üzerine günümüzdeki Macaristan termal turizmi kurulmufltur. Bu üç imparatorluk dönemi Macaristan termallerinin alt›n y›llar›n› oluflturmaktad›r. Romal›lar Dönemi’nden kalma 21 tesis günümüzde sadece harabe durumunda olsa da Osmanl› ve Avusturya-Macaristan Dönemleri’nden kalma tesisler hâlâ ayaktad›r ve turistlere tarihi çekicilik yan›nda termal imkânlarda sunmaktad›r. Özellikle 19. yüzy›lda balneolojinin bir bilim hâline gelmesiyle termalleri ziyaretler daha h›zl› bir geliflme göstermifltir (Hall, Smith ve Marciszweska, 2006: 122). Özellikle Budapeflte’deki termaller ve hamamlar kent yaflam›n›n önemli bir parças› olmakla beraber günümüz yaflam›na da olumlu katk›lar sa¤lamaktad›r. Gellert Oteli’nin termal tesisi Budapeflte’nin bir sembolü hâline gelmifl ve uluslararas› turistler için bir cazibe unsuru oluflturmaktad›r. Macaristan, günümüzdeki termal destinasyonlardaki tan›nm›fll›¤›n› özellikle 18. yüzy›lda imparatorlar ve krallar›n termalleri ziyaretine borçludur (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 82). Macaristan Turizm Müdürlü¤ü’nün ‹nternet sitesinde say›lar› 1000’nin üzerinde olan s›cak su kaynaklar›, ülkenin en önemli yeralt› zenginli¤i olarak belirtilmekte ve “Macaristan bir Wellness cennetidir!” slogan› kullan›lmaktad›r. Macaristan Wellness tatilleri için klasik kapl›ca alt yap›s›na sahip olan bir s›ra kür destinasyonunu öne ç›karmaktad›r: Hévíz, Bükfürdó, Harkány oder Hajdúszoboszló. Macaristan kendisini bir sa¤l›k/Wellness turizmi destinasyonu olarak konumland›r›rken özellikle tesislerin çeflitlili¤inin alt›n› çizmektedir: Kendisine ait Wellness bölümü olan lüks konaklama tesislerinden tatil evlerine, pansiyondan kamplara kadar. “Metropolde Wellness!” slogan›yla da özellikle baflkent Budapeflte’deki termal saraylar öne ç›kart›lmaktad›r. Macarisan Wellness turizmini di¤er farkl› turizm ürün çeflitleri olan “aktif” ya da “gurme” tatilleriyle sinerji oluflturarak

Tablo 3.1 Almanya’da Sa¤l›k ‹çerikli Tatillere Yönelik Talep Durumu (14+ yafl›ndakiler aras›nda yap›lan araflt›rma sonuçlar›na göre)

48

Termal ve SPA Hizmetleri

sunmaktad›r (http://www.ungarn-tourismus.de/kur-gesundheit-wellness.html). Wellness temas›n› öne ç›karmak için Macaristan Bad Bük, Bad Sarvar, Heviz ve Zalaskaros’tan oluflan “Bat› Macaristan Kapl›calar Yolu” isimli bir de ürün gelifltirerek (http://www.westungarische-baederstrasse.ungarn-tourismus.de/index.html) pazardaki konumunu güçlendirmek istemektedir.

‹spanya ‹spanya’daki termal gelene¤i Romal›lar ve Araplar’›n etkisinde bir geliflme göstermifltir (http://www.spain.info/de/reportajes/spas_alternativa_para_un_turismo_de_calidad.html). Örne¤in Archena’n›n kuruluflu M.Ö. 5. yüzy›la kadar uzanmakla birlikte ‹spanya, genellikle deniz-kum-günefl (d-k-g) turizmiyle ba¤daflt›r›lmaktad›r. Sa¤l›k turizmi geri plana itilmifltir. Son dönemde d-k-g turizmine alternatif oluflturmak ve sezonluktan kurtulmak için ‹spanya sa¤l›k turizmine yönelmektedir. ‹spanya’n›n sa¤l›k turizmine yönelmesinde bir imaj tazeleme ve yenileme çal›flmalar›n›n ipuçlar›n› görmek mümkündür. D-k-g turizminden s›yr›larak yeni ve katma de¤eri daha yüksek turizm ürün çeflitlerine yönelmek istemektedir. Bu ba¤lamda ‹spanyol Ulusal Turizm Organizasyonu, Wellness turizmini güçlendirmeyi planlamaktad›r. Wellness turizmi ad› alt›nda, daha çok termal ve talasso terapi anlafl›lmaktad›r. ‹spanya’da turistik alt yap›ya sahip 128 termal tesis vard›r (2001). Bu çabalar sonucunda ‹spanya, sadece e¤lenilen ve günefllenilen bir destinasyon imaj›ndan kurtulup ayn› zamanda kaliteli sa¤l›k ve Wellness hizmetlerinin verildi¤i bir destinasyona dönüflmeye çal›flmaktad›r (Berg, 2008: 122-123). Ülkedeki kapl›calar ise geleneksel sa¤l›k turizmi destinasyonlar› için tipik de¤ildir. Geleneksel sa¤l›k turizmi destinasyonlar›nda üst yap›da bir çeflitlenme söz konusu iken ‹spanya’da termal kaynaklar cazip bir do¤an›n içerisinde bulunur fakat bir yerleflim yerine sahip olmayabilir. 2000 y›l›nda ‹spanya’da 450.000 civar›nda kifli, kür merkezlerinde sa¤l›k hizmeti al›rken bunlar›n ancak %5’ni yurt d›fl›ndan gelenler oluflturmufltur. Önemli kaynak ülkeleri Almanya ve ‹ngiltere oluflturmaktad›r. Ürün-fiyat iliflkisine bak›ld›¤›nda fiyatlar ‹spanya’da Kuzey Avrupa’dan daha uygundur. Geliflmelere ›l›man iklim yan›nda ‹spanya’n›n turizm destinasyonu olarak olumlu bir imaja sahip olmas› da katk›da bulunmaktad›r (Rulle, 2008: 53). ‹spanya’y› yaln›zca K›ta Avrupas›’ndaki k›sm›yla ele almak sak›ncal› olacakt›r. Örnek olarak Kanarya Adalar›’ndan olan Gran Canaria gerçeklefltirmifl oldu¤u alt yap› ve imaj çal›flmalar›yla bir sa¤l›k turizmi destinasyonu olarak pazarda kendisini konumland›rmaya çal›flmaktad›r. Örnek bir çal›flma olarak görülebilecek bir giriflimi markalaflma aç›s›ndan “Gran Canaria SPA, Wellness & Health” oluflturmaktad›r. Bu çat› kuruluflu, iki alandan en “seçkin” tesisleri First-Class-Otellerden Wellness alan›ndan 12 SPA- und Talasso tedavi merkezi yan›nda ba¤›ms›z bir talasso tedavi merkezini ve t›p ve sa¤l›k alan›nda güvenilir iki tane sa¤l›k flirketini çat›s› alt›nda toplam›flt›r (http://www.grancanariawellness.com/de/willkommen-hotelsgran-canaria.html). Gran Canaria’n›n yapt›¤› çal›flmalar destinasyon pazarlamas› ve destinasyon yönetimine örnek teflkil edebilir.

Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi Anadolu co¤rafyas› M.Ö. 1680’lere Hititler zaman›na kadar uzanan bir termalizm geçmifline sahiptir (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 65). ‹zmir ili Bergama ilçesi s›n›rlar› içinde bulunan Allianoi kapl›cas› ortalama 2000 y›l önce Roma Dönemi’nde kurulmufl ve 9.700 metrekare büyüklü¤e sahip bir termal tesis idi (Gezi, Türkiye

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

49

Tatil Rehberi, 2008: 246). Anadolu’daki termal gelene¤i daha sonra Bizans ve Osmanl› ‹mparatorlu¤u zaman›nda devam ederek birçok flehirde hâlen yaflamakta ve termallerde, merkezi sistemle ›s›t›lan hamamlarda devam ettirilmektedir. Hamam ve y›kanma çok özel sosyal ve kültürel de¤erini korur. Bu özelli¤inden dolay› Erfurt-Cooper ve Cooper, Türkiye’yi Japonya ile k›yaslamaktad›r (Erfurt-Cooper ve Cooper, 2009: 65; Yegül, 2006: 15). Anadolu’daki Antik Ça¤’daki termaller ister Efes, ister Hierapolis ya da ister Milet olsun s›radan ve basit birer tesis olmay›p yüksek standartlara sahiptiler. Özellikle “mens sana in corpore sano” (sa¤lam kafa sa¤lam vücutta bulunur) yerine getirmek için büyük bir spor alan› bulunmaktayd›. Buradaki egzersizleri antik vazolar›n üzerindeki resimlerde görmek mümkündür (Vollmer ve Riebensahm, 2000: 9). Cumhuriyet’in kuruluflunu takiben Atarürk’ün direkftifleri do¤rultusunda ‹stanbul Üniversitesi T›p Fakültesi bünyesinde Hidroklimatoloji kürsüsü kurulmufl ise de bu yayg›nlaflt›r›lamam›flt›r. Türkiye’de özellikle 20. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda egemen olan t›p anlay›fl›, kapl›ca tedavisi kullan›m›n› Almanya ya da Avusturya örneklerinde oldu¤u gibi desteklemedi¤i için kapl›calar›n ve kapl›ca merkezlerinin geliflimi s›n›rl› kalm›flt›r (Karagülle, 2007: 6). Buna ra¤men günümüz Anadolu co¤rafyas›ndaki say›lar› 1300’e ulaflan kapl›calarda sistematik olmayan bir flekilde halk bu gelene¤i canl› tutmufltur. Türkiye’de y›lda ortalama 10 milyon kifli kapl›calara gitmektedir (http://web.deu.edu.tr/jenarum/index.php/saglk). Türkiye, Alpin-Orojenik genç da¤ zinciri ve bunun sonucunda da bir jeotermal kuflak üzerinde yer almaktad›r. Bu flartlar, ülkeye 1500’ün üzerinde kaynaktan termal su elde etme imkân› sunmaktad›r. Kaynaklar›n s›cakl›klar› 20 - 110 oC aras›nda, debileri ise 2 - 500 lt/sn aras›nda de¤iflmektedir. Bunlar gerek debi ve s›cakl›klar gerekse çeflitli fiziksel ve kimyasal özellikleri ile üstün niteliklere sahiptir. Türkiye jeotermal kaynaklar bak›m›ndan kaynak zenginli¤i ve potansiyeli aç›s›ndan dünyada ilk yedi Avrupa’da ise kaynak potansiyeli aç›s›ndan birinci s›rada bulunmaktad›r (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglikve-termal-turizm.html). Güçlü Yanlar

Zay›f Yanlar

Zengin Termal Kaynaklar Kaliteli Termal Tesisler Rekabetçi Fiyatlar Ulafl›labilirlik Devam Eden Yat›r›mlar Kamunun Destekleri Yerel Yönetimlerin Destekleri

Pazarlama ve Tan›t›m Eksi¤i Dil Problemleri Kalifiye Personel Eksikli¤i Tesis Odakl› Yat›r›mlar›n Yap›lmas› Tesis D›fl› Altyap›n›n (yürüyüfl yollar› vb.) Zay›f Olmas› Akredite Olmufl Termal kentlerin Olmamas› Deniz-Kum-Günefl Turizmindeki Yanl›fllar›n Tekrar Edilmesi

F›rsatlar

Tehditler

Jeotermal Kaynaklar Aç›s›ndan Avrupa’da 1. Dünyada 7.s›rada Türkiye’deki Yabanc› Yat›r›mlar

Sivil ve Do¤al Afetler Komflu Ülkelerdeki Gerginlikler Do¤u Avrupa Ülkelerinin Pazara Girmesi Avrupa Birli¤i’nin Birlik ‹çindeki Turizmi Teflvik Etmesi ve Desteklemesi

Tablo 3.2 Türkiye’deki Termal ve SPA Turizmine Avrupa Talebinin Analizi

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

50

Termal ve SPA Hizmetleri D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

Türkiye, GZFT analizinde de görüldü¤ü üzere zengin termal kaynaklara sahipS O R U tir fakat bu kaynaklar›n› modern yaflam›n müflteri beklentileri do¤rultusunda yeteri kadar de¤erlendirmekten uzakt›r. Termal ve SPA turizmi temelde tesis odakl› tan›mlanmas›na ra¤men, do¤al çevre bu turizm ürün çeflidinin en D ‹ Kve K A düflünülmesine T temel kriterlerinden birisini oluflturmaktad›r. Türkiye’nin Avrupa destinasyonlar›yla rekabetinde en büyük eksi¤i “kür park›, kür merkezi ve konaklama tesisi bütünSIRA S‹ZDE lü¤ü sa¤layan tesislerin nicelik ve nitelik yönünden yetersizli¤i, uluslar aras› standartlarda ve akredite olmufl termal tesislere sahip termal kent niteli¤indeki destinasyonlar›n” oluflturulamamas›d›r (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belAMAÇLARIMIZ ge/1-44100/dunyada-saglik-ve-termal-turizm.html).

N N

K ‹ T A P

Türkiye’de SPA kaynaklar› gibi konularda ayr›nt›l› bilgi için Suzanne Swan’›n K ‹ TveAtermal P Türkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kaynaklar›. SPAs & Hot Springs of Turkey (‹stanbul: Boyut, 2007) kitab›na bakabilirsiniz.

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

Tablo 3.3 Türkiye’deki Termal Turizm Tesisleri ve Yatak Kapasiteleri

TELEV‹ZYON

Türkiye’de flu andaki geliflim sürecine bak›ld›¤›nda asl›nda birbirine paralel birçok geliflmeyi gözlemek mümkündür. Bir taraftan baz› Il›ca/Kapl›ca belediyeleri kendilerini birer sa¤l›k turizm destinasyonu olarak planl›/plans›z flekilde konumTERNET land›r›rken‹ Ndi¤er taraftan bu destinasyonlarda yat›r›m yapan yerli veya yabanc› giriflimciler, h›zl› bir geliflme sürecini bafllatm›fl bulunmaktad›rlar. Bunu, en çok yeni kurulan termal tesislerde görmek mümkündür. Termal turizmdeki tesis ve yatak kapasitesinin geliflimi afla¤›daki tabloda görülmektedir. Termal Turizm Tesisleri

2006

2010

Tesis Say›s›

Yatak Kapasitesi

Tesis Say›s›

Yatak Kapasitesi

Turizm ‹flletme Belgeli

37

9.736

50

15.796

Turizm Yat›r›m Belgeli

8

2.438

15

7.757

Belediye Belgeli

33

5.593

35

6.174

Toplam

78

17.767

100

29.727

Kaynak: http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-44101/turkiyede-saglik-ve-termalturizm.html

Tesis say›s› ve yatak kapasitesi art›fl›na bak›ld›¤›nda 2006-2010 y›llar› aras›nda turizm belgeli ve belediye belgeli olmak üzere tesis say›s› 78’den 100’e, yatak kapasitesi ise 17.767’den 29.727’e ulaflm›flt›r. K›sa bir zaman dilimindeki bu art›fl Termal Turizm Master Plan›’n›n k›sa dönem hedefi olarak belirlenen 50.000 yatak kapasitesine ulafl›labilece¤ini göstermektir. Tablo 3.4 Yabanc› Ziyaretçilerin Gelifl Nedenlerine Göre Da¤›l›m›nda “Sa¤l›k”›n Toplam ‹çindeki Pay› %

Sa¤l›k

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

0.97

0.74

0,86

0.92

1,0

0,9

0,8

0,7

Kaynak: http://www.tursab.org.tr/tr/istatistikler/yabanci-ziyaretcilerin-profili

Yukar›daki tabloya bak›ld›¤›nda ise tesis ve yatak kapasite art›fl›n›n sa¤l›k motifli turist say›s›na yans›mad›¤› görülmektedir. Bunun temel nedenlerinden birisini Bölüm 4’te görülece¤i gibi termal ve SPA turizmine kat›lanlar›n a¤›rl›kl› olarak ta-

51

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

tillerini ülke içinde ya da komflu ülkelerde geçirdikleri ve genellikle de k›sa tatiller fleklinde planlamalar›nda aramak gerekmektedir. GZFT analizinde Türkiye sa¤l›k turizmi geliflimi önündeki zay›fl›klardan birisi olan “termal kentlerin olmamas›”n› “güçlü”ye çevirmek için Bakanl›k Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve Eylem Plan› 2007-2013 ana kararlar› kapsam›nda haz›rlanan Termal Turizm Master Plan›’n› birinci etab› çerçevesinde 4 bölge oluflturulmufl ve bu bölgelerde Kültür ve Turizm Koruma ve Geliflim Bölgeleri ve Turizm Merkezleri ilan edilmifltir. Bu alanlar›n 1/25 000 ölçekli Çevre Düzeni Planlar› hâlihaz›rda Bakanl›kça onaylanm›fl ve ilan edilmifl 4 adet Kültür ve Turizm Koruma ve Geliflim Bölgesi (KTKGB) ve 70 adet Termal Turizm Merkezi (TM) bulunmaktad›r (http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-97124/termal-kultur-ve-turizmkoruma-ve-gelisim-bolgeleri-ile-.html). Afla¤›da Harita2’de KTKGB ve TM’lerin a¤›rl›kl› olarak ‹ç ve Bat› Anadolu’da yani Bölüm 2’de Harita 1’deki Türkiye’nin jeotermal kaynaklar›n bulundu¤u alanlara yo¤unlaflt›¤› görülmektedir. Harita 3.1 Termal KTKGB ve TM’ler

Kaynak: http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/1-97124/termal-kultur-ve-turizm-korumave-gelisim-bolgeleri-ile-.html

08.11.2009 tarihi itibariyle Türkiye genelinde 2 bin 500 adet SPA ve benzeri termal merkez bulundu¤u ve Türkiye’de o gün için iflletmede olan otellerden 385’inde SPAWellness hizmeti sundu¤u belirtilmektedir (Cengiz Bilgin 08.11.2009, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]). 2115 SPA tesisinin ise oteller d›fl›nda ya da otellerden ba¤›ms›z hizmet sundu¤u anlam› ç›kmaktad›r. Ortalama iki y›l sonra 26.07.2011’e gelindi¤inde “Türkiye’de son dönemlerde üst kategorideki (4 y›ld›z ve üzeri) konaklama tesislerde yayg›nlaflan toplamda 4 bin SPA merkezi bulunmaktad›r” (Baylan,02.03.2012). Buradaki veriler bize SPA sektörünün h›zl› bir geliflim sürecinde bulundu¤unu göstermekle birlikte bunlar›n ço¤unlukla nicelik aç›s›ndan de¤erlendirilmesi gerekti¤ini ve nitelik olarak ise daha detayl› verilere ihtiyaç oldu¤unu göstermektedir.

Türkiye’de Sa¤l›k ve Termal Turizm için bkz. http://www.ktbyatirimisletm eler.gov.tr/belge/144101/turkiyede-saglik-vetermal-turizm.html

52

Termal ve SPA Hizmetleri

Özet

N A M A Ç

1

N AM A Ç

2

N

Avrupa’da Termal ve SPA turizminin tarihsel geliflimini aç›klamak. Kuruluflu M.Ö. 18.-16. yüzy›la kadar uzanan ilk termaller Eski Yunanistan ve daha sonra Roma ‹mparatorlu¤u’nda giderek yayg›nlaflm›flt›r. Bu gelenek Müslüman Arap doktorlar taraf›ndan yaflat›lm›fl ve Orta Ça¤’da Avrupa’n›n bütün üniversitelerine girifl yapm›flt›r. 16. yüzy›lda Belçika’da SPA’da yeniden canlanan termal ziyaretleri, 18. yüzy›lda Büyük Britanya’da da yayg›nlaflm›flt›r. Bir çeflit sa¤l›k turizmi olan termal turizm, I. Dünya Savafl›’yla kesintiye u¤ram›fl ve II. Dünya Savafl›’ndan sonra artarak yayg›nlaflm›flt›r. Termal ve SPA turizminin geliflmesinin arkas›ndaki nedenleri s›ralamak. Bireyselleflme, uzun yaflama, han›mlaflma - kad›nlar›n yeni rolü, iflin anlam de¤iflikli¤i ve yeni sa¤l›k anlay›fl›.

Avrupa’da yer alan belli bafll› termal ve SPA turizmi destinasyonlar› hakk›nda bilgi vermek. 3 Avrupa’daki termal ve SPA turizm destinasyonlar›n› afla¤›daki flekilde ay›rmak mümkündür: 1. Geleneksel kür destinasyonlar›: Almanya, Avusturya, Belçika, Büyük Britanya, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Macaristan vb. a. Geliflmifl olanlar: Almanya, Avusturya, Büyük Britanya, Fransa vb. b. Yeniden Geliflenler: Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Romanya vb. 2. Geleneksel bir kür destinasyonu olmayan ülkeler: ‹spanya, Portekiz vb. Yukar›daki ay›r›ma bak›ld›¤›nda hâlihaz›rdaki rekabet ortam› giderek k›z›flacakt›r. Bu ba¤lamda rekabet önümüzdeki y›llarda daha çok kalite ve ürün-fiyat iliflkisi üzerinden yap›lacakt›r.

A M A Ç

N A M A Ç

4

Türkiye’de termal ve SPA turizminin durumunu aç›klamak. Hititlere (günümüzden 3500 y›l öncesine) kadar dayanan bir termal geçmifle sahip olan Anadolu co¤rafyas› bu gelene¤i sürdürülebilir bir flekilde yaflatamamakla birlikte özellikle son 10-15 y›ll›k zaman diliminde ülkenin birçok bölgesinde eskilerin yenilenerek ve yenilerinin faaliyete geçirilerek iflletmeye aç›ld›¤› bir termal turizm hareketi gözlemlenmektedir. Bu geliflmelere özellikle turizmde çeflitlendirmeye giden Kültür ve Turizm Bakanl›¤›n›n çal›flmalar› ve destekleri de önemli katk›da bulunmufltur. Tesisler bir taraftan nicelik olarak art›fl gösterirken di¤er taraftan nitelik olarak da h›zl› bir geliflim sürecine girmifllerdir.

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

53

Kendimizi S›nayal›m 1. Afla¤›daki hangi tesis türü Termal ve SPA hizmetlerini bir temel ya da yan ürün olarak sunmamaktad›r? a. Tur operatörü b. Destinasyon c. Konaklama tesisi d. Bofl zaman tesisi e. Klinik

6. “Thermae” ve Balneoloji kavramlar› hangi dilden gelmektedir? a. Eski Yunanca b. Asurca c. Babilce d. Hititçe e. Arapça

2. Termal ve SPA turizmi hangi turizm çeflidinin bir alt dal›d›r? a. Golf turizmi b. Kültür turizmi c. Sa¤l›k turizmi d. ‹fl turizmi e. Eko turizmi

7. Antik Ça¤da bütüncül bir sa¤l›k anlay›fl›n› uygulayan doktor Galen hangi kentten gelmekteydi? a. Efes b. Milet c. Hattuflafl d. Bergama e. Sard

3. Rulle’nin yapm›fl oldu¤u SPA turizmi tan›m› afla¤›daki hizmetlerden hangisini içermemektedir? a. Egzersizler b. Terapi c. Sa¤l›kl› beslenme d. Masajlar e. Cerrahi müdahale

8. Romal›lardan banyo kültürünü hangi milletten olan doktorlar devir alarak sürdürmüfl ve daha sonra Avrupa’daki üniversitelere girifl yapt›rm›flt›r? a. Araplar b. Yunanl›lar c. Türkler d. Bizansl›lar e. Bulgarlar

4. Rulle’ye göre yaflan›lan bir destinasyonun s›n›rlar› kim taraf›ndan belirlenir? a. Tur operatörleri b. Seyahat acenteleri c. Konaklama tesisleri d. Turistler e. Ulaflt›rma flirketleri 5. Bilinen en eski termal nerede bulunmufltur? a. Lipari adas›nda b. Sicilya adas›nda c. Malta adas›nda d. Korsika adas›nda e. Girit adas›nda

9. Sa¤l›k turizmi bak›m›ndan turistler ele al›nd›¤›nda afla¤›dakilerden hangisi bu turist tiplerinden de¤ildir? a. Macera turisti b. Salt turist c. Sa¤l›kl› turist d. Turist hasta e. Salt hasta 10. Anadolu’nun termal geçmifli hangi antik devlete kadar uzanmaktad›r? a. Urartu b. ‹yonya c. Hitit d. Karya e. Pers

54

“

Termal ve SPA Hizmetleri

Yaflam›n ‹çinden Masaj yapt›rmak istiyor muyum? Korkar›m ben de bir SPA insan›y›m. Bilmeyenler için SPA’lar› kabaca tariflersek; hani flu bir girdiniz mi ç›kmak bilmedi¤iniz, saunal›, masajl›, buhar odal›, cilt bak›m›-vücut bak›m› gibi bak›mlar yap›lan, metre kare bafl›na yirmi befl mumun yand›¤› yerler. fiimdi ben üzerinize afiyet, detoks kamp›nday›m da... (Dedim size SPA insan›y›m diye inanmad›n›z!) Eh, taaa buralara gelmifl, detokslan›yorken (lafa bak!) de bünye SPA hadisesine kaynamak istedi tabii. Çocukken bana “Ez k›z›m ez ez” yakar›fllar›yla s›rt›n› çi¤neten babam utans›n valla. Randevuyu Kapt›m Neyse, SPA dünyas› kural 1; Randevu alacaks›n! Öyle kebapç›ya gider gibi (ayy kebap m› dedim) elini kolunu sallaya sallaya gidemezsin SPA’ya. Hemen telefonla arad›m tabii... Off, programlar› da pek yo¤unmufl. “fiimdiiii flimdi, yar›n olmaz flimdi, hemen flimdi flimdi” diye tutturuyorum. Sonunda randevuyu kapt›m. Tam vaktinde SPA’ya girifl yapt›m. Fonda sizi transa geçirdi geçirecek bir müzik, personel melek misali beyazlar içinde ve herkes gülüyor. Karfl›laflaca¤›n›z ilk soru; “Masaj›n›z› nas›l al›rs›n›z?” Yahu bu Starbucks’ta kahve mi? Ovun iflte deyip geçemezsiniz! Çünkü SPA’da masaj dedi¤in binbir çeflit; yorgun bacaklara özel masaj var, kan dolafl›m›n› h›zland›ran var, enerji veren var, selülit masaj› var. Sonrac›¤›ma volkanik tafllarla yap›lan var, aromatik var, var o¤lu var. Garibini Seçerim Bana sorarsan›z, en iyisi ‘gelenekseldir’ çünkü garantidir. Masöz uslu uslu koluna baca¤›n›, s›rt›n› ovar. Sen sa¤ ben selamet. Ay bir keresinde, k›rk y›l›n bafl› masaja gitmiflim, de¤iflik bir fley seçesim tuttu. Zaten ne zaman de¤ifliklik istesem gider en garibini seçerim. Özellikle restoranlarda! Neyse, bakt›m listede böyle tafll› mafll› bir masaj var; seçiverdim. Amaaan, altm›fl dakika çekti¤im ›st›rab› ne siz sorun ne ben söyleyeyim. Tam rahatlam›fl›m, kad›n tak baca¤›m› havaya dikiyor, sonra ters çeviriyor, acayip acayip ya¤lar sürüyor. On dakikada bir dufl ald›rmas› da ayr› ceza. Dufl bitiyor kad›n sularla y›k›yor falan. Nas›l dondum nas›l dondum, sormay›n. Geriliyor muyuz? O yüzden tereddütsüz ‘Geleneksel Bali Masaj›’n› seçtim. Bornozumu giydim, Bali’den gelen 1.55 boyunda, her fleye gülen çok fleker masöz beni karfl›lad›. fiimdi sözüm ona masaj çok rahatlat›c›, keyifli bir fley de¤il mi? Siz öyle zannedin. ‹çin için insan öyle bir geriliyor

ki. Tan›mad›¤›n biri vücuduna dokunacak. Bacaklar›n›, kollar›n›, karn›n›, kalçan› elleyecek duygusundan kurtulmak çok zor. Bir erkek arkadafl›m “Kad›na masaj yapt›rmak bir dert, erke¤e yapt›rmak daha da dert. Beni erke¤in ellemesi fikri çok tuhaf geliyor, kas›l›p kal›yorum” demiflti. Acaba hakl› olabilir mi? Bizi dinlendirmesi gereken fley, asl›nda geriyor olabilir mi? Sonuçta dikkat ettim de, bornozu ç›kard›¤›m anda alttan alta tedirginim. Sonra masaj bafllad›. Tad›n› Ç›karsana! Asl›nda keyif almam gerekti¤ini, masaj›n çok rahatlat›c› bir fley oldu¤unu biliyorum. Gelin görün ki, gerginlikten kurtulam›yorum. Üstüne bir de her zamanki an› yaflayamama problemim biniyor. ‹fli düflünüyorum, yaz›y› düflünüyorum, akflam yeme¤ini düflünüyorum, kim aram›flt›r acaba diye düflünüyorum. Off be kad›n masaj›n tad›n› ç›karsana! Yoook ancak masaj›n son befl dakikas›nda masaj› yaflayabiliyorum. Peki ya siz? Masaja gitti¤inizde gerçekten dinlenebiliyor musunuz? Hani evinize her hafta gelen Ayfle Abla, Fatma Abla’y› kast etmiyorum. Ne dersiniz?

”

Kaynak: Sabah Gazetesi, Ayfle Özy›lmazel http://www.estespa.com/haberler/sabah_masaj_spa.asp, 09.04.2012).

Okuma Parças› Hem ruhunuz hem bedeniniz yenilensin Stresten kaç›p yenilenmek isteyenlerin baflvurdu¤u sa¤l›kl› yaflam merkezleri ‘SPA’lar›n say›s› gün geçtikçe art›yor. SPA’lar bir nevi ‘modern kapl›ca’. Yo¤un ifl temposu, stres, zamans›zl›k gibi sorunlarla bo¤uflan ça¤›m›z insan›, son y›llarda kaç›fl› “SPA” diye adland›r›lan sa¤l›kl› yaflam merkezlerinde ar›yor. Özellikle ruhuna, bedenine özen gösteren ve hayattan mola almak isteyenler tercih ediyor bu merkezleri. SPA’lar, insanlar›n yorgunluklar›n› üzerlerinden atmas›na, beyinlerinin rahatlamas›na, daha genç görünmelerine, k›sacas› kendilerini yenilemelerine yard›mc› oluyor. Süt banyolar›ndan masaja, s›cak-so¤uk tafl terapilerinden aromaterapilere kadar birbirinden etkileyici bak›mlar›n yap›ld›¤› bu modern kapl›calar tüm dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de büyük ilgi görüyor. Kaynak: Sabah Gazetesi (http://www.estespa.com/haberler/sabah_ruhunuz_yenilensin.asp, 09.04.2012).

3. Ünite - Avrupa ve Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi

55

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

Yararlan›lan Kaynaklar

1. e

Baylan, Emre. (2012). SPA’da ‘uyum süreci’ bitti 4 bin merkez alarma geçti, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr /goster/ShowNew.aspx?id=18338227. Berg, Waldermar (2008). Gesundheitstourismus und Wellnesstourismus. München: Oldenbourg Wissenschaftsverlag. Bodens, Carolin (2003). Kritische Analyse der gesellschaftlichen Hintergründe des Wellnesstrends und die Reaktionen des deutschen Touristikmarktes,” Trends-Forschung-Konzepte im Strategischen Tourismusmanagement, Band 18. Trier: Forschungskreis Tourismus Management e.V. (Eigenverlag). Cengiz Bilgin, Demet. (2012). Türkiye’de 20 bin el masaj yap›yor SPA pazar› 500 milyon dolara kofluyor, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=12887685. Erfurt-Cooper, Patricia ve Cooper, Malcolm (2009). Health and Wellness Tourism. SPAs and Hot Springs. Bristol, Buffalo, Toronto: Channel View Public. Freidl, Claudia (2004). Wellnessboom, Erholung oder zu viel des Guten. Berlin: VDM Verlag Dr. Müller. Feldmann, Lars (2001). Gesundheitskonsum. Gesundheit als Konsumgut - Folgen für Kunden, Anbieter, Produkte und Märkte, GDI-Report. Rüschlikon / Zürich, die Schweiz: Gottlieb Duttweiler Institut. Hank-Haase, Gisela ve Kai Illing (2005). Wirtschaftlichkeit und Rentabilität von Wellnessbereichen in Hotels. Wiesbaden: ghh consult GmbH. Hall, D; Smith, M. ve Marciszweska, B. (2006). Tourism in the New Europe. The Challenges and Opportunities of EU Enlargement. Oxfordshire: CABI Publishing, London. Jansen, Uta (2006). Top Wellness Oasen: Ausgesuchte Hotels, Thermen und Schönheitsfarmen in Deutschland und Europa. Offenbach: Glabal Verlag. Karagülle, M. Zeki (2007). SPA ve Termal Kaynaklar Hakk›nda, Türkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kaynaklar›, SPAs & Hot Springs of Turkey, Suzanne Swan. ‹stanbul: Boyut, s. 6-7. Langbein, Kurt ve Bardehle, Peter (2007). Entdecker der Wellness. Gesundheitskünste im alten China, Indien und Rom. Wien: Ueberreuter.

2. c 3. e 4. d 5. a 6. a 7. d 8. a 9. a 10. c

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalin Tarihi Geliflim Süreci” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalin Tarihi Geliflim Süreci” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalin Tarihi Geliflim Süreci” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termalin Tarihi Geliflim Süreci” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve SPA Turist Tipleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Türkiye’de Termal ve SPA Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› S›ra Sizde 1 Modern SPA anlay›fl›na Antik Ça¤’da en çok yaklaflan sa¤l›k düflüncesi Roma ‹mparatorlu¤u’nda kurulan termallerde karfl›m›za ç›kmaktad›r. Çünkü SPA felsefesi buralarda özgün bir flekilde yaflanmakta, su ile gelen sa¤l›k bilimsel hâle getirilmekte ve tedaviler uygulanmaktayd›. S›ra Sizde 2 19. yüzy›l ortalar›na Orta Avrupa’n›n ve Rusya’n›n aristokrat tabakas› yan ›s›ra tüccar ve orta kesim de K›ta Avrupas›’n›n banyolar›n› ziyaret etmifllerdir. S›ra Sizde 3 Sanayileflme, liberalleflme ve küreselleflme gibi ekonomik geliflmeler bireylerin al›fl›k olduklar› toplumsal yap›dan kopmalar›na yol açm›flt›r. S›ra Sizde 4 Kad›nlar erkeklerden daha s›k sa¤l›k kontrolleri yapt›rmakta ve sa¤l›¤› korumaya ve art›rmaya daha çok önem vermektedir.

56

Termal ve SPA Hizmetleri

Yararlan›lan ‹nternet Adresleri Lee, Ginger (2004). SPA & Wellness in Europa. Hotels, Anwendungen, Rezepte. München: Christian Verlag. Nahrstedt, Wolfgang (2008). Wellnessbildung. Gesundheitssteigerung in der Wohlfühlgesellschaft. Berlin: Erich Schmidt Verlag. Rulle, Monika (2008). Der Gesundheitstourismus in Europa - Entwicklungstendenzen und Diversifikationsstrategien, 2. Auflage. München: Profil Verlag GmbH. Schwaiger, Jürgen (2007). Megatrend Gesundheitstourismus. Abgrenzung und Entwicklung. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. Sonnenschein, Meike (2009). Medical Wellness & Co. Der Gesundheitsvorsorgetourismus in Deutschland. Angebot und Nachfrage im Wandel. Berlin: Pro Business. Swan, Suzanne (2007). Türkiye’nin SPA’lar› ve Termal Kaynaklar›. SPAs & Hot Springs of Turkey. ‹stanbul: Boyut. Türksoy, Adnan ve Türksoy, Selcen Seda (2010). Termal Turizmin Gelifltirilmesi Kapsam›ndan Çeflme ‹lçesi Termal Kaynaklar›n›n De¤erlendirilmesi,” Ege Akademik Bak›fl / Ege Academic Review 10 (1): 699-725. Vollmer, Helga & Riebensahm, Heike (2000). Das große Buch der Wellness. “Gut drauf sein” - ein Leben lang. Marburg: Verlag im Kilian. Weber, Marga (1996). Antike Badekultur. München: Verlag C.H. Beck. Yegül, Fikret (2006). Antik Ça¤’da Hamamlar ve Y›kanma. ‹stanbul: Homer Kitabevi. Ziegler, Sandra (2011). Qualitätsmanagement im Wellness- und Gesundheitstourismus. Das Gut Gesundheit im Wandel der Zeit. Hanburg: Diplomica Verlag. Gezi Türkiye Tatil Rehberi (2008). Allianoi, ‹stanbul.

h t t p: //de. w i ki pedi a . org/w i ki /T herm e_Erdi ng, 05.02.2012 http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/143566/genel-tanimlar.html http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/144100/dunyada-saglik-ve-termal-turizm.html http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/144101/turkiyede-saglik-ve-termal-turizm.html http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/197124/termal-kultur-ve-turizm-koruma-ve-gelisimbolgeleri-ile-.html http://www.tursab.org.tr/tr/istatistikler/yabanci-ziyaretcilerin-profili http://www.bayern.by/wellnessurlaub-in-bayern-wellvital http://www.wellness-stars.de/ http://www.medical-dictionary.cc/what-does/balneology-mean http://www.die-neue-kur.de/kurorte-heilbaeder-deutschland/heilklimatischer-luftkurort-deutschland.html, Heilklimatische Orte. http://www.spain.info/de/reportajes/spas_alternativa_para_un_turismo_de_calidad.html, SPAs, die Alternative für einen qualitativ hochwertigen Tourismus http://www.thermen-deutschland.de/index2.htm http://www.therme-erding.de/de/100683/101346/galaxy_2_0.html http://www.innovativer-gesundheitstourismus.de/fileadmin/user_upload/pdf/Leitfaden_Gesundheitstourismus.pdf http://www.ungarn-tourismus.de/kur-gesundheit-wellness.html http://www.westungarische-baederstrasse.ungarn-tourismus.de/index.html http://www.grancanariawellness.com/de/willkommenhotels-gran-canaria.html http://web.deu.edu.tr/jenarum/index.php/saglk http://www.die-neue-kur.de/kurorte-heilbaeder-deutschland/heilklimatischer-luftkurort-deutschland.html. http://www.jeotermaldernegi.org.tr/

4

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Wellness ve sa¤l›k alan›ndaki tesis çeflitlerini s›ralayabilecek, Tipik Wellness turistinin özelliklerini s›ralayabilecek, Termal ve SPA hizmetlerinin turizm iflletmeleri için rolünü aç›klayabilecek, SPA hizmetlerinin konaklama iflletmeleri için önemini anlatabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • Termal • SPA

• Ürün Çeflitlendirme • Konaklama Tesisi Gelirleri

‹çindekiler Termal ve SPA Hizmetleri

Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

• G‹R‹fi

Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi G‹R‹fi Dinamik bir yap›ya sahip olan turizm sektörünün amac› insanlar› mutlu etmektir. ‹nsanlar turizm faaliyetinde bulunduklar› yani tatillerini geçirdikleri zaman dilimine “y›l›n en güzel günleri” ad›n› vermektedir. Klasik deniz-kum-günefl tatillerine bak›fl aç›s› böyledir. Yeni bir turizm ürün çeflidi olan termal ve SPA turizmi insanlar›n mutlu olma yan›nda sa¤l›klar›n› da art›rmak istedikleri hizmetleri ald›klar› bir özelli¤e sahiptir. Di¤er taraftan turizm sektörünün belli bafll› aktörleri olan tur operatörleri, konaklama tesisleri ve destinasyonlar ise termal ve SPA hizmetlerinin önemini kavram›fl olmakla birlikte bu turizm ürününü flekillendirmekte ve geliflimini yönlendirmektedirler. Termal ve SPA hizmetleri bu ba¤lamda giderek uzun yaz tatillerinde ve k›sa ya da uzat›lm›fl hafta sonlar› fleklinde geçirilen tatillerde önem kazanmaya bafllam›flt›r. Tatilin temel motifi ya da amac› olarak öne ç›kabilmektedir. Bu ba¤lamda üst kategorideki konaklama tesisleri, kruvaziyer gemilerinin yan› s›ra hava alanlar› da art›k SPA merkezlerine yat›r›m yapmaktad›r.

Sa¤l›k Turizmi Toplumda sa¤l›k ve hastal›¤a bak›fltaki dönüflümden dolay› turist sa¤l›¤› veya sa¤l›k turisti gibi kavramlar s›kça kullan›lmaktad›r. Sa¤l›k, Alman toplumunda güvenlik ve bozulmam›fl çevreden daha öne ç›karak bir süredir en önemli de¤er konumuna yükselmifltir. Sa¤l›kl› olma kendini iyi hissetme ve gençlik ile özdefllefltirilmekle birlikte (Mühlhausen, 2000: 5)World Health Organisation’un (WHO - Dünya Sa¤l›k Örgüt -DSÖ) 1946 y›l›nda yapt›¤› sa¤l›k tan›m› flöyledir: “Sa¤l›k sadece hastal›k ve sakatl›¤›n olmay›fl› de¤il, bedence, ruhça ve sosyal yönden tam esenlik hâlidir”. Bu tan›m, bireyin iç ve d›fl çevre aras›ndaki uyumlu yaflama yetene¤ine iflaret etmekle birlikte, onun sürekli gayret göstermesini de öngörmektedir (Scheftschick, 2003: 34-40; Illing, 2009: 7). Bu ba¤lamda bireyler sa¤l›kl› günlük bir yaflam› tatille de birlefltirme yoluna gitmektedir (Krauße, 2007: 13). Turizmin bir alt dal› olarak görülen sa¤l›k turizmini World Tourism Organisation (UNWTO = Dünya Turizm Örgütü) afla¤›daki flekilde tan›mlamaktad›r: “As›l amac› fiziksel egzersiz ve diyet terapisi, kontrollü beslenme ve sa¤l›k durumuna uygun t›bbi hizmetler yoluyla, turistlerin fiziksel durumlar›n› gelifltirmek için sa¤l›k SPA’lar› ya da destinasyonlara yap›lan seyahatlerdir” (Rulle, 2004: 20) http://www.yepat.uni-greifswald.de/geo/uploads/media/MischkeMedicalWellness.pdf.

60

Termal ve SPA Hizmetleri

New York’taki pazar araflt›rma kuruluflu Frost and Soullivana göre; h›zl› bir geliflme gösteren sa¤l›k turizminin (t›p turizmi) küresel cirosunun 100 milyar Amerikan dolar›na 2012 y›l›nda ulaflmas› beklenmektedir. Araflt›rmaya göre küresel sa¤l›k turizmi y›ll›k %20-30 aras›nda büyüme kaydederek dinlenme ve ifl turizmini geride b›rakmaktad›r. 2010 y›l›nda küresel olarak üç milyon sa¤l›k turistinin seyahat etmifl olmas› beklenmektedir. 2010 y›l› küresel ciro ise 78,5 milyar Amerikan dolar› olarak tahmin edilmektedir. Sa¤l›k turizminde Almanya, Avusturya ve ‹sviçre gibi Avrupal› destinasyonlar Tayland, Hindistan ve Malezya gibi Asyal› ülkelerle rekabet etmektedir. Bu ülkelerdeki standartlar kabul edilebilir olsalar da fiyatlar oldukça düflük seyretmektedir (http://www.urlaub-im-web.de/news-einzeln/1/dezember/201000002318/globaler-gesundheitstourismus-boom.html, 16. 12. 2010 [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012) .

Sa¤l›k Turizminin ‹çeri¤i Salutogenez:“‹nsan›n kendi olanaklar›n› ve çevresindeki olanaklar› en yarat›c› biçimde ele al›p de¤erlendirerek kullanmas› yoluyla sa¤l›kl› kalabilmeyi baflarmas›d›r.” (Sald›, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]).

Hastal›klar› tedavi ettirmek ve sa¤l›kl› hâle gelmek, sa¤l›¤› korumak ya da art›rmak gibi birçok farkl› motivasyon ile ç›k›lan seyahatler genel olarak sa¤l›k turizmi kapsam›na girmektedir. Bedensel ve ruhsal yetiler yan›nda do¤an›n, insani çevrenin ve kendi iç çevresinin günlük beklentilerine denge kurarak ulaflmak amaçlanmaktad›r. Bu amaca götüren metotlar› ise salutogenez, t›bbi ve tamamlay›c› t›p yan›nda günlük yaflam mekân›n›n d›fl›nda sunulan, orada çal›flan personelin kalifiyesi ve tesisin fiziksel donan›m› ile do¤al çevre belirlemektedir (Illing, 2009: 49). Afla¤›daki flekilde sa¤l›k turizmi içerik olarak somutlaflt›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r.

fiekil 4.1 Sa¤l›k Turizmi Ö¤elerinin Turizm Bölümü Olarak Ay›r›lmas› TUR‹ZM

Günübirlik Gezi Turizmi

Kültür Turizmi

SIRA S‹ZDE

Sa¤l›k Turizmi

‹fl Turizmi

Tatilde Kür

Kür ve Tedavi Turizmi

Di¤erleri

SIRA S‹ZDE

Dinlenme Turizmi

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Spor Turizmi

Tatilde Sa¤l›k

Termal ve SPA Turizmi

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Kaynak: Nahrstedt 2008: 36 (uyarland›). S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

S O R U

Termal ve SPA D ‹ turizmi K K A T burada “Wellness” turizmi olarak görülmektedir. Almanlar için sa¤l›k bir tatil motifi olarak önemli bir yere sahipken “sadece sa¤SIRA S‹ZDE l›k tatili” çok az kifliye cazip gelmektedir. 2008-2010 aras›nda halk›n %7’si bir sa¤l›k tatili yaparken %6’s› Wellness ve %5’i de tatilde kür yapm›fllard›r. Di¤er taraftan ise di¤er tatil çeflitlerinden olan sa¤l›k tatili, Wellness tatili ve tatilde kür için büyüAMAÇLARIMIZ me potansiyeli vard›r. Ocak 2011’de halk›n %22’si gelecek üç y›l içerisinde bir Wellness tatilini yapabilece¤ini, %21’i bir sa¤l›k tatili ve %16’s› ise tatilde kürle il‹ T A P gilendi¤iniK belirtmifltir (http://b2b.tourismus-bw.de/Marktforschung/Themenspezifische-Studien/Reiseanalyse-2011-Kurzurlaubsreisen-und-Gesundheit-und-Urla-

N N

TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

‹NTERNET

61

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

ub). Her üç tatil çeflidi sa¤l›k turizmi çat›s› alt›nda yer almas›na ra¤men bunlar›n aralar›nda belirgin farklar da bulunmaktad›r (Bkz. Tablo 4.1). Sa¤l›k Tatili

Wellness tatili (termal ve SPA Tatili)

Kür tatili

Hizmet içeri¤i

Hizmet ‹çeri¤i

Hizmet ‹çeri¤i

- Sa¤l›kl› yeme ve içme - Sa¤l›kl› iklim - Do¤ada spor yapma ve hareket etme imkân› Tercihler - Tatilin en temel nedeni - Paket tur - Özel otellerde

- Islak alanlar/Saunalar - fi›mart›lma hizmetleri - Kozmetik / güzellik uygulamalar› - Dinlenme/gevfleme hizmetleri Tercihler - “Normal” bir tatilin parças› - Paket tur - Özel otellerde

- Klasik kür uygulamalar› - T›bbi hizmetler - Check up - Sa¤l›kl› yeme ve içme

Tablo 4.1 Sa¤l›k ‹çerikli Tatillerden Beklentiler ve Hizmetler Aras›ndaki Farklar

Tercihler - Genellikle seyahatin temel amac› - Paket tur

Kaynak: http://www.ramsau.com/assets/files/gesundheit_und_urlaub.pdf, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012].

Bu tabloya “medikal (turizm) tatil” adl› bir 4. Boyut eklenebilmekle beraber Bölüm 2 ve 3 için fiekil 2.1 ç›k›fl noktas› olarak örnek al›nd›¤›ndan dolay› burada de¤inilmemekle beraber; tesis baz›nda sa¤l›k turizmi ele al›nacak olunursa afla¤›daki tablo yol gösterici olacakt›r. Resort Otel + Wellness

Sa¤l›k resort

Klinik otel

Wellness otel

Medikal SPA resort

Otel standart›nda (özel) klinik

Otel

—

—

Sa¤l›k Tesisi

Yukar›daki tabloda alt› farkl› Wellness ve sa¤l›k tesis çeflidi olmakla birlikte Oruço¤lu Thermal Resort örne¤inde oldu¤u gibi sunulan hizmetlerden dolay› bir karma tesis modeli ortaya ç›kabilmektedir: “SPA ve Wellness Center çat›s› alt›nda, sa¤l›k, gençlik ve güzellik da¤›tan merkezde oksijenli ve normal cilt bak›mlar›, çamur banyosu, bitki banyosu, Kleopatra süt banyosu, k›r›fl›kl›k bak›m›, maskeler, saç bak›m›, total-lokal-selülit masajlar›, tedavi masaj›, us alt› masaj›, tafl masaj›, zay›flama programlar›, solaryum, Türk hamamlar›, buhar banyolar›, jakuzili ve saunal› özel aile banyolar›, uzman doktor ve fizyoterapistlerin denetiminde eksiksiz hizmet veren son derece kapsaml› bir fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezi [...]. [...] ayr›ca Biorezonans Sigara B›rakma Tedavi Ünitesi [...]. SPA & Wellness Center’da ayr›ca kemik mineral yo¤unlu¤u ölçümü yap›lmakta ve kemik erimesi “Osteoporoz” erken teflhisi [...] (Özgen 2007: 22). Bu tesiste SPA ve Wellness Center bölümünde sunulan hizmetler medikal alan›na giren hizmetleri de kapsamaktad›r. Di¤er taraftan Barut Otelleri sahiplerinden Ahmet Barut ise SPA ve Wellness’e Oruço¤lu Thermal Resort’dan farkl› olarak SPA ve Wellness hizmetlerinin hedonik anlay›fl›na uygun bir yaklafl›m sergilemektedir: “SPA ve Wellness yat›r›mlar›n›n amac›, hasta misafirleri iyilefltirmek de¤il, sa¤l›kl› misafirlerin daha formda olmalar› ve kendilerini fit hissetmeleridir” (Barut, 2007: 25).

Yukar›daki tablo örnek al›narak Türkiye’deki termal ve SPA turizmi incelenebilir.

Tablo 4.2 Wellness ve Sa¤l›k Alan›ndaki Tesis Çeflitleri Kaynak: Kohl 2010

62

Termal ve SPA Hizmetleri

SIRA S‹ZDE

1

Ü fi Ü N E L ‹ M TermalDTurizmi

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Termal turizm, Wellness yaflam tarz›n›n bir sonucu olarak ve bir bofl zaman faaliyeti fleklindeS sa¤l›¤› O R U art›r›c› bir fonksiyona sahiptir. Mütevazi havuz ve basit konaklama tesislerinin yerini lüks kategorideki termal ve konaklama tesisleri almaya bafllam›flt›r. Bazen termal ve konaklama tesisi ayr› ayr› fakat birbirinin parças› gibi baD‹KKAT zen ise bir çat› alt›nda toplanan genifl bir ürün ve hizmetler yelpazesi fleklindedir. Bu, termal turizm destinasyonlar›n› iç ve d›fl turizmin yöneldi¤i önemli çekim merSIRA S‹ZDE kezlerine dönüfltürmüfltür (Do¤anay, 1992: 77). Sa¤l›k turizminin bir alt dal› olan termal turizm “içeriklerinde erimifl mineral bulunan maden sular›n›n dinlenme, zindeleflme, tedavi vb. amaçlar›na dönük olarak AMAÇLARIMIZ kullan›m›ndan do¤an bir dizi iliflkiden kaynaklanmaktad›r” (Kozak vd., 2010: 19). Termal sular içerdikleri eriyik maddelerin sonucunda bedensel ve ruhsal birçok rahats›zl›¤›n tedavisinde kullan›labilmektedir. Termal kaynaklar “vücudun eski zinK ‹ T A P delik ve gücüne kavuflmas›nda” t›bbi olarak kabul görmektedir. Termalizm modern t›bb› tamamlay›c› ve di¤er tedavi imkânlar› ile bütünleflmifl olarak günden güne önemini art›rmaktad›r. Sa¤l›k turizmi, klasik sa¤l›k turizmi denilen ve ço¤unlukTELEV‹ZYON la kür turizmi fleklinde anlafl›lan boyuttan s›yr›larak termal turizme do¤ru bir geliflme göstermifltir.

S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

N N

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹ N T E RS‹ZDE NET SIRA

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

Sizce SPA veSIRA Wellness S‹ZDE merkezlerinde sunulan hizmetler her yerde ayn› m›d›r yoksa tesisten tesise farkl›l›k gösterebilir mi?

2

‹SIRA N T E RS‹ZDE Nöneminin ET Sizce termalizmin artmas›n›n arkas›ndaki belli bafll› nedenler neler olabilir?

Turizm sektörü sa¤l›k turizmini içerik olarak yenilemifl ve yeni yat›r›mlarla tuÜ fi Ü N E L ‹ M ristik ürün Dçeflitlendirmesine gitmifltir. Özellikle termal turizm alan›nda sa¤l›k turizmi sadece hastalar›n kat›ld›¤› de¤il, sa¤l›kl› insanlar›n da artarak kat›ld›¤› bir turizm çeflidine dönüflmüfltür (Çavufl, 1994: 50). Bu dönüflümü klasik kür turizminin yayS O R U g›n oldu¤u Almanya ve Avusturya gibi ülkelerde gözlemlemek mümkündür. Termal kaynaklara sahip kür merkezleri “hasta” destinasyonlar› imaj›ndan kurtularak D‹KKAT “sa¤l›k” ve Wellness destinasyonlar›na geçifl yapmaktad›r. Almanya’da, özellikle 1990’l› y›llar›n ortalar›nda birçok tesis ve destinasyon SIRA yat›r›mlar S‹ZDE yüksek bütçeli yaparak ve inisiyatif alarak aktif, fitness ve Wellness tatillerine olan talebi karfl›lamaya çal›flm›fllard›r. fiekil 6’da görülece¤i gibi 2005 y›l›nda Wellness turizminde bir doygunluk oluflmufltur. Özellikle d›fl turizm talebini art›rAMAÇLARIMIZ mak için tan›t›m ata¤›na geçen Deutsche Zentrale für Tourimus (DZT = Almanya Turizm Merkezi) 2006 y›l›nda ülkedeki 300’ü aflk›n kür ve kapl›ca yerleflkesini kapsayacak flekilde “ Kendini iyi hissetmek için Almanya” slogan› ile Wellness broflürK ‹ T A P leri haz›rlam›flt›r. Talepteki bu geliflmeyi otellerinin, resortlar›n›n, kür yerleflkelerinin ve kapl›calar›n›n kür, wellness ve güzellik alanlar›nda sunduklar› hizmet yelpazesinin geniflli¤i karfl›lamaktad›r. Efl zamanl› yürütülen çal›flmalar›n di¤er bir boTELEV‹ZYON yutunu ise Deutscher Heilbaederverband (DHV = Almanya Kapl›calar Birli¤i) kullanmaya bafllad›¤› “Wellness im Kurort - kür yerleflkesinde wellness” sertifikas› oluflturmufltu. Almanya “Wellnessland Deutschland - Wellness ülkesi Almanya” T E R Nalt›nda ET kampanyas›‹ N ad› flehir ve otellerinin “rahatlama” programlar›n› da tan›t›mda aktif olarak kullanmaktad›r (http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/Publikationen/tourismuspolitischer-bericht-der-bundesregierung,property=pdf,bereich=bmwi,sprache=de,rwb=true.pdf, 2008, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]).

N N

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

Almanya’da 2000 y›l›nda 10 milyon kifli, 69 milyon gün, kapl›calarda yatakl› kurumlarda tedavi görmüfl ve giderleri büyük ölçüde sa¤l›k sigortalar› taraf›ndan karfl›lanm›flt›r. Türkiye’de ise 1990 y›l›nda 6.5 milyon kifli kapl›calara gitmifl, bunlar›n ancak %5’i Sigorta ve Emekli Sand›¤›nca k›smen karfl›lanm›flt›r. Ülkemiz için ilginç olan bir özellik de bu hastalar›n %60’dan fazlas›n›n kendi kararlar›yla, t›bbi bir kontrolden geçmeden, kapl›calara gitmeleridir. Bat› Avrupa’daki geleneksek kür merkezlerine sahip ülkelerde modern t›pla desteklenen bir kapl›ca kültürü yerine halk›m›z›n uygulad›¤› daha çok bir kapl›ca ziyaretinin gelenekleflmesi ve motif ise ço¤unlukla ortam de¤iflimi veya seyahat etmektir (M. Zeki Karagülle, http://www.spaturkey.com/spa-turkey.asp?id=1, [‹ndirme Tarihri: 03.02.2012]).

Wellness ve SPA Turizmi Wellness ve SPA turizmi sa¤l›k turizmi içerisinde de¤erlendirilmektedir. “Wellness” kavram› do¤du¤u Amerika Birleflik Devletleri’nde, bütüncül ve sürekli geliflen ve de¤iflen bir sa¤l›k anlay›fl›n› ifade etmektedir. Temelinde beden, ruh ve zihin sa¤l›klar› aras›ndaki dengeyi sa¤layarak art›rma düflüncesi yatmaktad›r. Dr. Halbert Luis Dunn (1959) taraf›ndan gelifltirilen modelde, birey, sa¤l›¤›n› gelifltirmekten ve korumaktan kendisi sorumludur. Bu aç›dan Wellness yaflam tarz› DSÖ’nün yukarda yapm›fl oldu¤u sa¤l›k tan›m›yla örtüflmektedir. Wellness, Bat› Avrupa ve Alman dilinin konufluldu¤u co¤rafyada daha çok hedonik (haz alarak yaflama) bir tüketim anlay›fl› ve buna ba¤l› olan bir Wellness yaflam felsefesi fleklinde anlafl›lmaktad›r. Bu bilgiler ›fl›¤›nda bak›ld›¤›nda Avrupa turizm sektörünün etkisinde flekillenen Wellness giderek ABD’nin bireysel sorumluluk anlay›fl› ve Avrupa’n›n hedonik tüketim düflüncesi aras›nda bir yol izlenmektedir. Bu ba¤lamda Wellness turizmi beden, ruh ve zihin sa¤l›klar›n› canland›r›c› ve gevfletici tedbirlerin özel haz›rlanm›fl ortamlarda ve tesislerde bütüncül olarak sunulmas› olarak tan›mlanabilir. Bu flekilde tan›mlanan Wellness turizmine kat›lan “tipik” Wellness turistinin genel özellikleri ise flöyle s›ralanabilir: • Sa¤l›¤› art›r›c› hizmetleri pasif olarak kullanmaktad›r, • T›bbi olmayan yöntemleri tercih etmektedir, • Öncelikli olarak esenli¤i art›rmay› hedeflemektedir, • ‹nanç, spirituel esenlikte aranmaktad›r, • Konaklamalar› kendisi ödemektedir, • K›sa konaklamalar› tercih etmekte ve • Otelde gecelemektedir. Wellness tatilleri k›sa sürelidir ve ço¤unlukla uzat›lm›fl hafta sonlar› fleklinde geçirilmekle birlikte ortalama 2,6 gün sürmektedir. Wellness tatilleri ço¤unlukla ülke içinde ya da komflu ülkede geçirilmektedir (Mahr, 26.06.2008). Bölüm 3’de aç›kland›¤› gibi, termal ve SPA hizmetlerinin geliflmesinin arkas›ndaki ifl ve özel yaflamdaki koflullar insanlar› s›k fakat k›sa tatiller yapmaya yönlendirmektedir. Wellness turistleri k›sa zamanda h›zl› dinlenme anlay›fl› ile Wellness ve SPA tatillerine ç›kmaktad›r. SPA’da Wellness gibi ça¤r›flt›rd›¤› olumlu sembollerle en önce ve en çok kad›nlar olmak üzere, Bat› toplumunda büyük kesimlere ulaflmay› baflarm›flt›r. Destinasyon SPA’lar bu ba¤lamda talep art›fl› kaydetmektedir (Jansen, 2006: 8). Özellikle tek ya da aile otelleri bahsedilen toplumsal de¤iflimi gözlemlemeyi bilmifl ve esnek olduklar› için Wellness ak›m›n›n Bat› Avrupa’daki öncülü¤ünü yapm›fllard›r. Bireysellikleri ve özgünlükleriyle bu tesisler Wellness ak›m›n› güçlendirmifllerdir.

63

64

Termal ve SPA Hizmetleri

Günümüze geldi¤imizde ise afla¤› yukar› bütün uluslararas› otel zincirleri Wellness ya da SPA konseptlerine sahiptirler. Bunlar aras›nda Mariott, Hyatt International, Fairmont ve Hilton yan›nda Asyal› lüks otel gruplar› Raffles, Mandarin Oriental und Amandari say›labilir. Konaklama tesisleri d›fl›nda Center Parcs gibi bofl zaman parklar› iflletmecileri de Wellness bölümleri eklemektedir. Center Parcs bu bölümü markalaflt›rmaya giderek “Aqua Sana” ad› verirken, Steigenberger Hotels & Resorts Wellness & Beauty katalo¤u ç›kartarak ayn› zamanda tur operatörü olarak da sektörde kendisini konumland›rmay› hedeflemektedir (Rulle, 2008: 114). Ülke baz›nda ise Wellness otel rehberi Relax-Guide bak›ld›¤›nda Avusturya’daki 4 ve 5 y›ld›zl› 2.000 otelden 956’s› Wellness oteli kavram›yla iliflkilendirilmektedir. Bu da akla “Her iki otelden birinin Wellness oteli mi?” sorusunu getirmektedir (Kohl, 23.08.2010). SIRA S‹ZDE

3

D ÜSPA’lar fi Ü N E Lfuar ‹ M ya da Day kongre turistleri taraf›ndan kullan›labilmektedir. S O R U

Sizce, insanlar› SIRAartarak S‹ZDE s›k fakat k›sa tatil yapmaya yönlendiren nedenler nelerdir? Uzun tatilleri ya da uzat›lm›fl hafta sonlar›n› bekleyemeyenler için ise ço¤unlukD Ü fi Ü N E L ‹ M bulunan ve bireyin günlük yaflamda sa¤l›¤›n› art›rmas› için la kent merkezlerinde bir alternatif sunan günlük SPA’lar vard›r. Sa¤l›¤› art›rma için günübirlik talep art›fl› Tablo 4.3’te gibi günlük SPA tarz› tesislerin oranlar›n›n toplam SPA’lar S Ogörülece¤i R U içerisindeki pay›n›n art›fl›n› sa¤lam›flt›r. D‹KKAT

D‹KKAT

Tablo 4.3 Dünyadaki SPA Çeflitlerinin SIRA S‹ZDE Oran›

AMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDE

SPA Türü

N N

K ‹ T A P D Ü fi Ü N E L ‹ M

SPA Türleri Toplam SPA SPA’larda içindeki oran› (%) gelirlerindeki oran› (%) çal›flanlar›n oran› (%)

SIRA S‹ZDE

Day/Klüp/Salon SPA

63

45

Otel/Resort SPA16

27

22

54

AMAÇLARIMIZ Di¤er SPAlar

13

5

11

Medikal SIRA SPA S‹ZDE

6

10

4

Destnasyon K/ sa¤l›k ‹ T A P Resort D Ü fi Ü N E L ‹ M

2

13

9

100

100

100

Toplam T ESL EOVR‹ ZUY O N

Kaynak: http://www.raisondetrespas.com/news/articles/Global%20Spa%20Economy%20reT ESL EOVR‹ ZUY O N port.pdf, 2007, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012].

D‹KKAT ‹NTERNET

Tablo 4.3’teki Bölüm 2’deki s›n›fland›rmayla birebir örtüflmemekle D ‹ SPA K K A s›n›fland›rmas› T N T E R N Ekonusunda T birlikte SPA‹ pazar› genel bir bilgi verilmesi aç›s›ndan yararl› görülmüfltür.

SIRA S‹ZDE

N N

“Alpine Wellness” termal ve SPA turizm ürününün AMAÇLARIMIZ bölgesel kalk›nmaya entegrasyonu konusunda baflar›l› bir konsepttir.

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

SIRA S‹ZDE

Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

Termal ve SPA hizmetleri turizmde giderek artan bir öneme sahiptir. Termal ve SPA hizmetleri bir taraftan eski destinasyonlar›n ve tesislerin kendilerini pazarda AMAÇLARIMIZ yeniden konumland›rmalar›na yard›mc› olurken di¤er taraftan özelikle termal kaynaklara sahip olan ve çok dar bir çekim alan›na sahip olan yerleflkelerin birer sa¤‹ T A P l›k turizmi Kdestinasyonuna dönüflmesine olanak vermektedir. Bu yap›l›rken bir destinasyon yönetimi anlay›fl›ndan hareket edilerek termal ve SPA hizmetleri tesis yan›nda çevredeki birçok cazibe unsuruyla bütünlefltirilmektedir. T E L E V ‹ termal Z Y O N turizm amaçl› olarak Almanya ve Macaristan’a 10 milyon ki2004 y›l›nda fli, Rusya’ya 8 milyon kifli, Fransa’ya yaklafl›k 700 bin, ‹sviçre’ye 800 bin ve ‹spanya’ya 400 bin kifli gitmektedir. 126 milyon nüfuslu Japonya’n›n sadece Beppu flehrine 12-13 milyon kifli termal turizm amaçl› olarak gelmektedir. Japonya’da 1500 ‹NTERNET

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M 4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi S O R U ise 240 adet adet kapl›cada 100 milyon kifli termal turizm yapmaktad›r. Türkiye’de kapl›cadan y›lda 10 milyon kifli birçok hastal›¤›n tedavisinde, rehabilitasyon ve dinlenme (tatil) amaçl› olarak faydalanmaktad›r (Çetin, 2011: 880; D ‹ Khttp://www.jeoKAT termaldernegi.org.tr/, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]). Yeni model termallere Bölüm 2’de de¤inildi¤i gibi Therme Erding örnek olarak SIRA S‹ZDE gösterilebilir. Özel bir flirket taraf›ndan iflletilen bu termal y›ll›k ortalama 1,5 milyon ziyaretçi say›s›yla Münih yak›nlar›nda bofl zaman amaçl› gidilen ve kârl›l›¤› yüksek olan bir iflletmedir (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/, [‹ndirme Tarihi: AMAÇLARIMIZ 02.03.2012]).

D Ü fi Ü N E L ‹ M

65

S O R U

D‹KKAT

N N

Turizmde termal ve SPA hizmetlerinin yeri ve önemini daha iyi anlafl›lmas› K ‹ T A veP ayr›nt›l› bilgi için Mehmet Han Ergüven’in Wellness Turizmi ve ‘Alpine Wellness’ Örne¤i. Türk Wellness Turizmi ‹çin Öneriler (V. Lisansüstü Turizm Ö¤rencileri Araflt›rma Kongresi, 27.-30. May›s 2010, Nevflehir, ss. 328-341) kitab›na bakabilirsiniz. TELEV‹ZYON Therme Erding tesis baz›nda bir örnek teflkil ederken Bad Füssing ise kür kenti olarak baflar›l› bir konsept sergilemektedir. Bad Füssing 2,6 milyon gece‹ N T E R N E Tziyaretçi ile leme say›s›na ulaflm›flt›r. 279.000 geceleme turisti ve 1,5 günübirlik Avrupa’n›n en fazla gecelenen kapl›cas› konumundad›r. Bu baflar›daki önemli bir faktör misafirlerin %85’nin “sürekli” kategorisine girmesidir (http://www.badfuessing.de/pdf/Presse_2012/Pressemappe_Januar_2012.pdf, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]). ‹ster Therme Erding ister Bad Füssing olsun bunlar termal yan›nda SPA hizmeti vermektedir ve bir SPA altyap›s›na sahiptirler. SPA hizmetlerinin turizmdeki yeri ve önemine bak›ld›¤›nda; sunulan SPA ürünlerinin ve mekânlar›n›n çeflitlili¤ine ba¤l› olarak dünya SPA ekonomisi ortalama 255 milyar Amerikan dolar› büyüklü¤üne ulaflmaktad›r. SPA uygulamalar› için harcanan para ise ortalama 47 milyar Amerikan dolar›d›r (Tablo 4.4). Sektör, dünya çap›nda ortalama 71,600’den fazla SPA’da 1,2 milyon kifliye ifl imkân› sa¤lamakla birlikte, bunlar›n önemli bir k›sm› konaklama sektöründe istihdam edilmektedir (http://www.raisondetrespas.com/news/articles/Global%20Spa%20Economy%20report.pdf). SPA sektörü Türkiye’de ise 2011 y›l›nda 20 bin kiflinin istihdam edildi¤i ve 500 milyon dolarl›k ciroya sahip bir sektör seviyesine gelmifltir (Baylan, 02.03.2012). SPA e¤itimi

0.13

SPA dan›flmanl›¤›

0.07

SPA odakl› konaklama ve turizm

106.1

SPA gayri menkulleri

88.3

SPA faaliyetleri

46.8

SPA Ekonomisi = ana ve yan sektörler

254.7

Tur Operatörleri Tur operatörleri aras›nda artan ulusal ve uluslararas› rekabet onlar› rakiplerinden farkl› k›lacak turistik ürün aray›fl›na sürüklemifltir. Bu ba¤lamda Wellness turizmi önce bir nifl ürünü olarak görülmüfl fakat k›sa bir süre sonra temel bir turizm ürün çeflidi olarak kabul edilmifltir. Tur operatörleri Wellness tatilleri özel kataloglar› ç›-

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

Tablo 4.4 Dünya SPA Ekonomisi (milyar $) Kaynak: Ellis 12.03.2009.

66

Termal ve SPA Hizmetleri

Yukar›da say›lan tur operatörleri Wellness turizm hareketlerini gelifltirme ve yönlendirme aç›s›ndan önemli bir güce sahiptir.

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

Ülkeden ülkeye ya da SPA bölümü fleklinde kavramlar kullan›labilmektedir. SPA D ‹ KWellness KAT konaklama tesislerinin ço¤unlukla “›slak” alanlar›n› içerirken, Wellness SPA’dan daha genifl içerikli bir kavram olarak otelin tamam›n› kapsayabilmektedir. SIRA S‹ZDE

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

karmaya bafllam›fllard›r. Örne¤in Almanya’da TUI”TUI V‹TAL”ve “airtours Wellness” kataloglar›, Neckermann “Care”, Thomas Cookise 2002-2003’de Wellness & Fitness, 2007-2008’de Wellness & Care, 2009-2010’da Wellness & Mehr fleklinde Wellness kataloglar› ç›karm›fl ve ç›karmaktad›rlar. Di¤er büyük bir tur operatörü olan REWE Touristik’in alt markalar›ndan biri olan DERTOUR “Wellnesswelten” katalo¤u ile pazara girmifltir. Yukar›da ad› geçen tur operatörleri sa¤l›k turizminin “sa¤l›kl› birey” k›sm›yla ilgilenmektedir. Bunlar tan›t›mda ve kataloglar›nda hastal›¤›n karfl›t› oldu¤u için “sa¤l›k” sözcü¤ünü kullanmamaktad›r. “Wellness”, “kendini fl›martma”, “kendini iyi hissetme”, “esenlik” gibi kavramlar›n kullan›lmas› tercih edilmektedir. Kataloglar›n haz›rlan›fl› ve içeri¤i tur operatörlerinin hedef kitlesini de belirlemektedir. Büyük tur operatörleri a¤›rl›kl› olarak genç kesime hitap etmektedirler. Bu hedef kitlesi içerisinde de yine bir pazar bölümlendirmesine gidilerek TUI gibi büyük tur operatörleri iki farkl› katalogla farkl› hedef kitlelerine ulaflmaya çal›flmaktad›rlar: TUI V‹TAL katalo¤uyla orta gelir düzeyindekilere, airtours Wellness ile yüksek gelir düzeyindekilere (Rulle 2008: 157). Kataloglar›n hedef gruplar›na göre tercih ediSIRA S‹ZDE len destinasyonlar ve konaklama tesisleri de de¤ifliklik göstermektedir. TUI V‹TAL katalo¤u daha çok orta mesafe destinasyonlar› içerirken airtours Wellness ise egzotik ve uzak destinasyonlara öncelik vermektedir. Tur operatörleri haz›rlad›klar› D Ü fi Ü N E L ‹ M Wellness kataloglar›na özel isimler vererek kendilerini k›zg›n rekabetin oldu¤u ve doyuma ulaflan pazarda net bir flekilde konumland›rmak için markalaflmaya gitO R U mektedirler S(Kreisel 2004: 79).

N N

Konaklama Sektöründe SPA

AMAÇLARIMIZ

Lüks kategoride - 4 y›ld›z ve üzeri - otel arayan müflterilerin %80’ninden fazlas› koAMAÇLARIMIZ naklad›klar› tesis seçiminde, sunulan Wellness ve SPA hizmetlerine bakarak tercih yapmaktad›rlar (Barth ve Werner, 2005: 118; Loh 12.03.2009). Bunu yapan müflteK ‹ T A P 2004 y›l›nda 5 milyona ulaflm›fl ve bu konaklama tesisleri için ri say›s› Almanya’da 20 milyon geceleme, 2,75 milyar avro gelir ve tam zamanl› 50.000 ifl sahas› demektir. Ayn› y›lda Almanya’da 500’ün üzerinde tesis kendisini Wellness oteli olarak adT E L(Hank-Haase EV‹ZYON land›rm›flt›r ve Illing 2005: 5). A¤ustos 2009’a gelindi¤inde ortalama 1200 konaklama tesisi kendisini “wellness oteli” fleklinde tan›mlamaktad›r (http://www.merian.de/magazin/deutschland-die-besten-wellness-hotels.html, 03.01.2012). Europäisches Prüfinstitut Wellness & SPA e.V.’e (Avrupa Wellness ve ‹NTERNET SPA Denetleme Enstitüsüne) göre, 2011 y›l›nda Avrupa ve Akdeniz k›y›lar›nda 6.500 otel Wellnes misafirleri için rekabet etmektedir (http://www.wellness-audits.eu/cms/front_content.php?idcat=10). Bu da özellikle üst kategorideki konaklama tesislerinin art›k SPA bölümleri olmadan ayakta duramayaca¤›n› göstermektedir (Horx ve Wenzel, 2003: 36). SPA bu ba¤lamda ekstra bir hizmet olarak de¤il bilakis oteli tamamlay›c› ya da temel ürün olarak kabul edilmektedir (van Daalen, 2002: 130).

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

SIRA S‹ZDE

4

Sizce lüks kategorideki SIRA S‹ZDE konaklama tesisleri neden artarak Wellness ve SPA hizmetleri sunma ihtiyac› hissetmektedir?

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

S O R U

S O R U

D‹KKAT

D‹KKAT

67

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

Turizmde ve özelikle konaklama tesisleri aç›s›ndan Wellness turizminin ve Wellness bölümünün önemine bak›lacak olunursa 3-5 y›ld›z kategorisindeki Almanya’daki bütün oteller %58’lik bir dolulu¤a sahip iken Wellness bölümü olan tesisler az bir farkla %60’l›k bir doluluk sa¤lam›fllard›r. Wellness otelleri ise %63’lük bir doluluk hedeflerken araflt›r›lan Wellness otellerinin %50’si %72’lik bir doluluk oran›na ulaflm›fllard›r (Hank-Haase ve Illing, 2005: 21). Wellness otellerinde doluluk oran› artarken di¤er taraftan normal turist bir gece konaklama için ortalama 99 avro ödeyebilece¤ini belirtirken sa¤l›k ve Wellness turistleri bir gecelik konaklama için ortalama 154 avro vermeye haz›r olduklar›n› belirtmifllerdir (http://www.focus.de/reisen/urlaubstipps/tourismus-gesundheitsurlaub-interessiert-deutschlandtouristen_aid_702123.html, 12.01.2012[‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]). SPA ürününün ekonomik de¤eri, sa¤lam›fl oldu¤u katma de¤erle alakal›d›r. ArabellaSheraton’un ürün gelifltirme müdürü Walter Neumann bir otelin gelirinin %30’unun SPA’dan karfl›lanabilece¤ini gerçekçi bulmaktad›r (Neumann, 2002: 35). Ayn› görüflü Fairmont SPAS genel müdürü Ann McCall de desteklemektedir (Richter ve Pütz-Willems, 2002: 31). Gelecek için hedeflenen rakam %30 olurken 2002 y›l›nda uluslararas› birçok otel zinciri toplam kazançlar›n›n %18’lik k›sm›n› otel SPA’lar›ndan elde etmifllerdir (Kroehl, 2002: 136). Türkiye’de ise 2007 y›l›nda SPA merkezlerinin elde etti¤i ciro, otel gelirlerinin %23’ünü oluflturmufl ve bunun %39’u tek bafl›na masajlardan elde edilmiflti (Y›lmaz 2008 [indirme Tarihi: 02.03.2012). 2009 rakamlar›na göre araflt›rmaya kat›lan tesislerin yar›s› oda bafl› ortalama gelirlerinin artmas›n›, %67’si ise misafir say›lar›ndaki art›fl› tesiste SPA merkezi bulunmas›na ba¤lamaktad›r. ‹yi pazarlama yöntemleri uygulanan tesislerde misafirlerin %20 SPA merkezini ziyaret ederken baflar›l› bir SPA konsepti olan otellerin cirosu %20-25 oran›nda SPA’lardan elde edilebilmektedir (http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=12887685, 08.11.2009, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]). Bu da 2002 y›l›nda uluslararas› otel zincirlerinin SPA bölümlerinden elde ettikleri gelirin Türkiye’deki tesislerde daha üst düzeyde seyretti¤i fakat yine de öngörülen %30’lardan uzak oldu¤unu göstermektedir. Eski tesisler kapsaml› renovasyon yap›larak yenileri ise tamam›na yak›n› SPA bölümü tasarlanarak infla edilmektedir. Gelinen bu aflamada konaklama sektörü SPA hizmetleriyle bir yenilenmeye ve imaj de¤iflimine gitmekte ve yaflam tarz› hizmetleri sunmaktad›r (Bkz. Tablo 4.5).

Millenyum öncesinde fitness merkezli otel modeli

Yeni milenyumda terapi de¤eri olan bütüncül wellness uygulamalar›n›n sunuldu¤u mekanlar

Jimnastik

Yüksek enerji fitnessi bütüncül egzersizler

Havuz

Su uygulamalar› SPA uygulama servisi

Kuru sauna

Islak alan uygulamalar› özel programlar

Ayrobik

Beslenme dan›flmanl›¤› Spa ürünleri

Tenis/skuaç

Yaflam tarz› ürünleri eflsiz dizayna sahip mimari

Otel markas›ndan ba¤›ms›z olarak sunulan art› bir katma de¤er sa¤lamayan yat›r›mlard›r

Otel markas›na do¤rudan ba¤›ml› ve otelin temel ürünlerinden biri olman›n yan›nda katma de¤erin birçok yönden art›r›lmas›n› sa¤lamaktad›r

Tablo 4.5 Otel Zincirlerinde SPA Merkezli Ürün De¤iflimi Kaynak: Loh 12.03.2009.

68

Termal ve SPA Hizmetleri

Uluslararas› otel zincirlerinin SPA’y› keflfetmeleriyle de sektör daha genifl bir çapa ulaflm›fl, artarak standartlaflmaya gidilmektedir. Burada büyük tesisler genifl bir ürün ve hizmet yelpazesi sunarken tek bafl›na olan tesisler s›n›rl› SPA ürün ve hizmetlerine yo¤unlaflmaktad›rlar. Bu ba¤lamda bu tür tesisler büyük ölçekli tesislere nazaran ailelere de¤il daha çok belli ve s›n›rl› hedef gruplar›na hizmet verebilmektedir (Rulle, 2008: 112). Uluslararas› otel zincirleri günümüzde, SPA’y› bir hizmet ürününden ziyade, bir felsefe ve yaflam tarz› olarak pazara sunarak rekabet flanslar›n› art›rmaya çal›flmaktad›rlar. SPA’larda, donan›m yan›nda insan kaynaklar› da öne ç›kart›larak hizmette özgünlü¤e gidilmektedir. Konaklama tesisleri as›l markas›ndan ayr› olarak yeni bir marka ile Wellness ve SPA pazar›nda kendilerini konumland›rmaya gitmektedirler (Pfleger, 2008: 21). Örne¤in: Rixos Royal SPA, Kempinski The SPA, Hyatt SPAS, The ‹stanbul Edition ESPA vb. Konaklama tesisleri, yukar›da tur operatörlerinin tatilin “rüya” karakterini güçlendirmek için baflvurduklar› markalaflma çal›flmalar›n› destekler nitelikte, SPA bölümlerini adland›rmaya yönelmifllerdir (Kreisel, 2004: 79).

Termal ve SPA Hizmetlerinin Gelecekteki Geliflme Potansiyeli Genelde turizm, özelde ise termal ve özellikle SPA hizmetlerinde bir dinamiklik oldu¤u görülmektedir. “Termal” suya (kayna¤a) ba¤›ml›l›k göstermektedir. SPA ise köken olarak “su”ya dayal› olsa da hem içerik olarak hem de mekân olarak daha yayg›n flekilde ve esnek bir kullan›ma sahiptir. Bu SPA’n›n bir termal su kayna¤›ndan ba¤›ms›z olmas›yla ilgilidir. Baz› SPA çeflitlerinde suya dayal› ürün ve hizmetleri sunma zorunlulu¤u dahi yoktur. SPA ça¤r›flt›rd›¤› olumlu sembollerden dolay› genifl bir kullan›ma ve kitleye ulaflm›flt›r. SPA kavram› giderek suland›r›lm›fl ve SPA ad› alt›nda mumdan dufl flampuan›na veya havluya kadar birçok ürün sat›lmaktad›r. Afla¤›daki flekilde s›raland›¤› gibi termal ve SPA hizmetleri “Termal ve SPA hizmetleri” fleklinde birlikte bir kullan›ma gidilmesine karfl›n SPA daha yayg›n ve esnek bir kullan›m özelli¤i tafl›maktad›r. SPA için afla¤›daki Tablo 4.6’daki s›ralama geçici olarak kabul edilmelidir. Gelecekte yeni SPA çeflitlerinin ve buna ba¤l› olarak da hizmetlerinin sunulmas› kaç›n›lmaz olacakt›r. Tablo 4.6 Termal ve SPA Kavramlar›n›n Kullan›mlar›na Örnekler

Termal

SPA

Termal (tesis)

SPA oteli

Termal otel

Day SPA Rezidans SPA Kruvaziyer SPA Otel SPA Resort SPA Destinasyon SPA Kulüp SPA Medikal SPA Termal SPA Havaalan› SPA Seyyar SPA

69

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

Bölüm 2, 3 ve 4’te görüldü¤ü gibi termal ve SPA hizmetleri birçok farkl› tesis ve konsept alt›nda sunulmaktad›r. Termal kaynaklara sahip tesisler ço¤unlukla kür ve tedavi hatta medikal (t›p) içerikli hizmetleri bünyelerine adapte etmeye çal›fl›rken SPA ve Wellness kavramlar›n›n çekicili¤ini de göz ard› etmemektedirler. Di¤er taraftan sahil otelleri ise SPA ve Wellness kavramlar›n› asl›na daha uygun flekilde anlamakta ve uygulamaktad›rlar. Termal ve SPA hizmetlerinin göstermifl oldu¤u ivme h›zl› olmakla birlikte çok yönlü ve bir s›ra paralel geliflme gözlenmektedir. Yine de k›sa, orta ve uzun vadeli termal ve SPA hizmetlerinin geliflimine bak›ld›¤›nda, flekilde görüldü¤ü üzere Almanya’da 2005 y›l›nda gerçekleflen ülke genelindeki doyma noktas›n›n Türkiye’de ülke çap›ndan daha çok bölgesel, kent ve tesis baz›nda gerçekleflmesi ön görülmektedir.

Seyyar SPA: Masörlerin örnek olarak müflterilerin bulunduklar› yere giderek masaj hizmeti vermeleridir.

fiekil 4.2

Bafllang›ç Aflamas›

Geliflme Aflamas›

Olgunluk Aflamas› Yenilik

Termal ve SPA Hizmetlerinin Geliflme Süreci. Kaynak: Kohl 2010.

Ç›k›fl

2005

Hardware Aflamas›

Software Aflamas›

Fark›ndal›k Aflamas›

70

Termal ve SPA Hizmetleri

Özet

N AM A Ç

1

N A M A Ç

2

Wellness ve sa¤l›k alan›ndaki tesis çeflitlerini s›ralamak. Resort otel + Wellness, Wellness oteli, sa¤l›k resort, medikal SPA resort, klinik otel, otel standart›nda (özel) klinik. Tipik Wellness turistinin özelliklerini s›ralamak. • Sa¤l›¤› art›r›c› hizmetleri pasif olarak kullanmaktad›r, • T›bbi olmayan yöntemleri tercih etmektedir, • Öncelikli olarak esenli¤i art›rmay› hedeflemektedir, • ‹nanç, spirituel esenlikte aranmaktad›r, • Konaklamalar› kendisi ödemektedir, • K›sa konaklamalar› tercih etmektedir, • Otelde gecelemektedir.

N AM A Ç

3

N AM A Ç

4

Termal ve SPA hizmetlerinin turizm iflletmeleri için rolünü aç›klamak. Tur operatörleri, konaklama tesisleri ve kruvaziyer gemileri gibi turizm iflletmeleri termal ve SPA hizmetlerini keflfetmifllerdir. Özellikle ilk iki iflletme çeflidi hem Termal ve SPA hizmetlerini sunmaktad›rlar hem de geliflmeleri yönlendirmektedirler. Müflterilere bak›ld›¤›nda, özellikle üst kategoride (4 ve 5 y›ld›zl›) konaklama tesislerini tercih edenler verdikleri kararda tesisin SPA/Wellness bölümünden etkilenmektedirler. Bu da günümüzde üst kategorideki bir konaklama tesisinin SPA/Wellness hizmetleri sunmadan ayakta kalmas›n›n zorlaflaca¤›n› göstermektedir. SPA hizmetlerinin konaklama iflletmeleri için önemini anlatmak. SPA hizmetleri konaklama tesislerinin vazgeçilmez bir temel ürünü hâline gelmifltir. Birçok uluslararas› konaklama tesisi toplam gelirlerinin ortalama %18-25 kadar›n› sunduklar› SPA hizmetlerinden elde etmekle birlikte ideal olan oran›n %30’lar civar›nda olmas› gerekti¤i görüflü hakimdir. Bu bak›mdan dinamik bir sektör olan konaklama sektöründe SPA hizmetleri hem nicelik hem de nitelik olarak sürekli bir yenilenme süreci içindedir.

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

71

Kendimizi S›nayal›m 1. Termal ve SPA turizmine kat›lanlar›n tatilden öncelikli beklentileri afla¤›dakilerden hangisidir? a. Yeni fleyler ö¤renmek b. Ufuklar›n› geniflletmek c. Yeni dostluklar kurmak d. Sa¤l›klar›n› art›rmak e. E¤lenmek 2. Afla¤›daki kavramlardan hangisi Alman toplumunda en önemli de¤er olarak kabul edilmektedir? a. Sa¤l›k b. ‹yi bir aile hayat› c. Korunan do¤al bir çevre d. Güvenlik e. Ulafl›m 3. Rulle’nin yapm›fl oldu¤u sa¤l›k turizmi tan›m› afla¤›daki unsurlardan hangisini içermemektedir? a. Fiziksel egzersiz b. Diyet terapisi c. Kontrollü beslenme d. T›bbi hizmetler e. E¤lenmek

6. Sa¤l›k içerikli tatillerden beklentilerde wellness tatili (termal ve SPA tatili) içeri¤i afla¤›dakilerden hangisini kapsamamaktad›r? a. Islak alanlar/saunlar b. fi›mart›lma hizmetleri c. Kozmetik/güzellik uygulamalar› d. Dinlenme/gevfleme e. ‹laç alma 7. Afla¤›dakilerden hangisi wellness ve sa¤l›k alan›ndaki tesislerden de¤ildir? a. Resort otel + wellness b. Hastane c. Wellness otel d. Sa¤l›k resort e. Klinik otel 8. Barut otellerindeki SPA ve Wellness hizmetlerini alan ziyaretçi kitlesi afla¤›dakilerden hangisidir? a. Hastalar b. Sa¤l›kl› misafirler c. Yeni ameliyat olan hastalar d. Kür hastalar› e. Rehabilitasyona ihtiyac› olanlar

4. ‹nsan›n kendi olanaklar› ve çevresindeki olanaklar› en verimli biçimde ele al›p de¤erlendirerek sa¤l›kl› kalabilmeyi baflarmas› afla¤›dakilerden hangisidir? a. Salutogenez b. Patogenez c. Medikal d. Bütüncül t›p e. Alternatif t›p

9. Ülkemizde kapl›caya giden halk›n temel motifi afla¤›dakilerden hangisidir? a. Ortam de¤iflimi ve seyahat etme b. Akraba ziyareti c. Yeni fleyler ö¤renme d. Kültürle ilgilenme e. Yeni ifl imkanlar› arama

5. Afla¤›dakilerden hangisi Nahrstedt’e göre sa¤l›k turizminin bir alt dal› de¤ildir? a. Tatilde kür b. Al›flverifl c. Termal ve SPA turizmi d. Tatilde sa¤l›k e. Dinlenme turizmi

10. K›sa fakat s›k s›k tatillere ç›k›lmas› afla¤›daki hangi SPA çeflidine olan talebi art›rm›flt›r? a. Kulüp SPA b. Mineral SPA c. Termal SPA d. Destinasyon SPA e. Day SPA

72

“

Termal ve SPA Hizmetleri

Yaflam›n ‹çinden Ünlü ifladamlar› sa¤l›¤› suda ar›yor ‹fl dünyas›, strese karfl› rahatlaman›n yolunu suda buldu. Mustafa Koç’tan, Tuncay Özilhan’a, Ferit fiahenk’ten Dilek Sabanc›’ya kadar ünlü isimler SPA merkezlerine ak›n ediyor... Yo¤un ifl temposu ve stres gibi sorunlarla bo¤uflan ifl dünyas›, rahatlaman›n yolunu SPA’da buldu. Mustafa Koç’tan Tuncay Özilhan’a, Ferit fiahenk’ten Bülent Eczac›bafl›’na, Nihat Özdemir’den Dilek Sabanc›’ya kadar ifl dünyas›n›n ünlü isimleri say›lar› giderek artan SPA merkezlerinin müdavimi oldu. “Sudan gelen sa¤l›k” anlam›na gelen ve tüm dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de giderek popülaritesi artan SPA merkezleri ifl dünyas›n›n stres att›¤› mekânlar haline geldi. Koç Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Koç’tan Anadolu Grubu’nun patronu Tuncay Özilhan’a, Do¤ufl Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Ferit fiahenk’ten Eczac›bafl› Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Bülent Eczac›bafl›’na, Limak Baflkan› Nihat Özdemir’den Dilek Sabanc›’ya ve Nissan Türkiye Genel Müdürü Nabuhiro Yoshida’ya kadar ifl dünyas›n›n ünlü isimleri SPA merkezlerinin müdavimi oldu. Limak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Nihat Özdemir, ifl dünyas›n›n yeni modas›n›n SPA’lar oldu¤unu belirtiyor. Özdemir, “En az›ndan üç ayda bir arkadafllar›m›zla birlikte SPA’ya gidiyoruz. ‹fl dünyas›ndan birçok arkadafl›m da stres atmak için SPA’lar› tercih ediyor” aç›klamas›n› yap›yor. Nissan Türkiye Genel Müdürü Nabuhiro Yoshida da özellikle hamamdan önce ve sonra SPA’ya gitmeyi çok sevdi¤ini söylüyor. Yoshida, “F›rsat buldukça SPA’ya gidiyorum. Özellikle de Türk hamam›nda vakit geçirmek benim için büyük bir zevk. Göbek tafl›nda hiçbir fley düflünmeden yatmak çok güzel” diyor. SPA merkezlerinde süt banyolar›ndan masaja, s›cak-so¤uk tafl terapilerinden aromaterapilere kadar birbirinden etkileyici bak›mlar ve masajlar yap›l›yor. Bali ve Tai gibi masajlar›n fiyatlar› saat bafl›na 90 eurodan bafllay›p 150 euroya kadar ç›k›yor. Türk hamam› da tercihler aras›nda ön s›rada yer al›yor. Bu merkezleri kad›nlar bak›m, güzellik ve zay›flama kürleri için tercih ederken erkeklerin favorisi ise masajlar. Gördü¤ü yo¤un ilgi üzerine SPA’lar›n say›s› da her geçen gün art›yor. Bugüne kadar genellikle otellerin bün-

yesinde yer alan SPA merkezlerinin yan› s›ra art›k özel SPA merkezleri ve otelleri de aç›lmaya bafllad›. Kaynak: Referans Gazetesi (http://www.estespa.com/haberler/referans_isadamlari_spa.asp, 09.04.2012).

Okuma Parças› ... Yeni dönem SPA anlay›fl› ise tedaviden çok, güzel bir lokasyonda konumlanan bir merkezde kiflinin kendini iyi hissetmesi, dinlendirmesi ve hatta fl›martmas› anlamlar›yla yüklü. Pilates, yoga, yürüyüfller, sa¤l›kl› yemekler de sunarak kifliyi bir bütün olarak yenilemeye yönelik SPA merkezleri, genelde haftal›k paket programlarla bat›l› insanlara h›zl› yaflam tempolar›nda rahatlama sa¤l›yor. ... 15 sene öncesine göre SPA merkezlerinin say›s›n›n 10 kat artarak 12,000’e ulaflt›¤› Amerika’da durum tam bir SPA ç›lg›nl›¤›na dönüflmüfl durumda. Dekorasyonda SPA tarz›ndan esintilerle özellikle banyolar hidro-terapik dufl ve küvetlerle, mozaik ve camla dekore ediliyor. Ifl›kland›rma ve ambiyans yaratmada da popüler SPA etkilerini görmek mümkün. Pazarlama trendleri, pahal› kremler, masaj ya¤lar›, aromal› mumlar, kokular, tütsüler, etnik müzikler, SPA yemekleri, organik SPA ürünleri, fl›k SPA merkezleri olarak tüketicilere sunulmakta. Art›k otellerde, ofislerde, havaalanlar›nda bile insanlar SPAn›n rahatlat›c› ortam›yla buluflabiliyor. SPAlar›n varl›¤›n›n günümüzde tatil turizmi yapan turistlerin % 33’ü için belirleyici etken oldu¤u düflünülürse, bu pastadan pay almam›z, Türkiye’deki geleneksel hamam kültürünün ve modern SPAlar›n iyi bir tan›t›mla dünya pazar›ndaki yerini almas›yla mümkün gözükmekte. Kaynak: Akbank exi26, http://www.estespa.com/haberler/exi26_spa.asp, 09.04.2012.

”

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

73

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

1. e

S›ra Sizde 1 SPA ve Wellness merkezlerinde sunulan hizmetler her yerde standart de¤ildir. Tesisin büyüklü¤üne, konumuna, iflletmecisine ve daha birçok farkl› nedenlere ba¤l› olarak bu tesislerde sunulan hizmet yelpazesi farkl›l›k gösterebilir.

2. a 3. a 4. a 5. b 6. e 7. b 8. b 9. a 10. d

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi ‹çeri¤i” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi ‹çeri¤i” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi ‹çeri¤i” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sa¤l›k Turizmi ‹çeri¤i” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Wellness ve SPA Turizmi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde 2 Termal kaynaklar “vücudun eski zindelik ve gücüne kavuflmas›nda” t›bbi olarak kabul görmekte ve termalizm modern t›bb› tamamlay›c› ve di¤er tedavi imkanlar› ile bütünleflmifl olarak günden güne önemini art›rmaktad›r. Ayr›ca bedensel ve ruhsal birçok rahats›zl›¤›n tedavisinde de kullan›lmaktad›r. S›ra Sizde 3 ‹fl ve özel yaflamdaki koflullar insanlar› s›k fakat k›sa tatiller yapmaya yönlendirmektedir. S›ra Sizde 4 Lüks kategoride - 4 y›ld›z ve üzeri - otel arayan müflterilerin %80’ninden fazlas› konaklad›klar› tesis seçiminde, sunulan Wellness ve SPA hizmetlerine bakarak tercih yapt›klar› için bu tesisler Wellness ve SPA hizmetleri sunmaktad›r.

74

Termal ve SPA Hizmetleri

Yararlan›lan Kaynaklar Barut, Ahmet (2007). “Turizm sektöründe yeni trend sa¤l›k turizmi,” Türkiye SPA-Wellness Otelleri, RESORT Dergisi’nin 59. Say› eki: ‹stanbul, Ekin Yay›nc›l›k, s. 25-26. Baylan, Emre. (2012). SPA’da ‘uyum süreci’ bitti 4 bin merkez alarma geçti, http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=18338227 Barth, Reno ve Werner, Christian (2005). Der Wellness-Faktor. Modernes Qualitätsmanagement im Gesundheitstourismus. Wien: Werner. Çavufl, fienol (1994). “Termal Turizmi ve Sand›kl› Termal Turizm Potansiyeli,” Türkiye Kalk›nma Bankas› Turizm Y›ll›¤›. Ankara: Türkiye Kalk›nma Bankas› A.fi., s. 59-62. Do¤anay, Hayati (1992). Kurflunu Termal Turistik Bölgesi, Türkiye Kalk›nma Bankas› Turizm Y›ll›¤›. Ankara: Türkiye Kalk›nma Bankas› Afi. Ellis, Susie (2009). Global SPA Economy Report. Variation in Markets Around the World. SPAFinder, Inc., ITB Berlin, 12.05.2009. Mehmet Han Ergüven (2010). Wellness Turizmi ve ‘Alpine Wellness’ Örne¤i. Türk Wellness Turizmi ‹çin Öneriler,” V. Lisansüstü Turizm Ö¤rencileri Araflt›rma Kongresi, s. 328-341. Hank-Haase, Gisela ve Kai Illing (2005). Wirtschaftlichkeit und Rentabilität von Wellnessbereichen in Hotels. Wiesbaden: ghh consult GmbH. Illing, Kai-Torsten (2009). Gesundheitstourismus und SPA-Management. Oldenbour: Wissenschaftsverlag GmbH. Jansen, Uta (2006). Top Wellness Oasen: Ausgesuchte Hotels, Thermen und Schönheitsfarmen in Deutschland und Europa. Offenbach: Glabal Verlag. Karagülle, M. Zeki. (2012). Do¤al Tedavi Yöntemleri, http://www.spa-turkey.com/spa-turkey.asp?id=1 Kohl, Manfred (2012). Die Essenz aus 20 Jahren Entwicklung im Wellnesstourismus” 23. August 2010, Düsseldorf, Deutscher Wellness Gipfel, http://www.wellnessverband.de/download/kohl_wellnesstourismus.pdf Kozak, Nazmi, Ako¤lan Kozak, Meryem ve Kozak, Metin (2010). Genel Turizm. ‹lkeler - Kavramlar. Gözden geçirilmifl 10. Bask›. Ankara: Detay Yay›nc›l›k. Loh, Michael (2009). Crossroad of Wellness Industry, Ageless Inc. ITB Berlin, 2009. Mahr, Sonja (2008). Produktseminar: Wellness-Reisen, REWE-Touristik, 26.06.2008, Köln.

Krauße, Ursula (2007). Health Food Trends. Entstehung, Hintergründe, Strategien. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. Kreisel, Werner (2004). “Trends in der Entwicklung von Freizeit und Tourismus”, Geographie der Freizeit und des Tourismus: Bilanz und Ausblick. Hrsg.: Becker, Christopf, Hopfinger, Hans ve Steinecke, Albrecht. München: Oldenbourg Verlag, s. 74-85. Kroehl, Heinz (2002). “Neue SPA-Akademie weltweit”, Wellness + Wirtschaft. Professionell und Profitabel. Konzeption, Finanzierung und Vermarktung von SPA-Projekten. Hrsg.: Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Maria. Augsburg: Verlag Michael Willems, s. 136-137. Mahr, Sonja: Produktseminar: Wellness-Reisen, REWE-Touristik, 26.06.2008, Köln. Mühlhausen, Corinna (2000). Future health: der “Mega-Trend Gesundheit” und die Wellness-Gesellschaft. Bonn: VNR, Verlag für die Deutsche Wirtschaft. Nahrstedt, Wolfgang (2008). Wellnessbildung. Gesundheitssteigerung in der Wohlfühlgesellschaft. Berlin: Erich Schmidt Verlag. Neumann, Walter (2002). “ArabellaSheraton mit erster deutscher SPA-Marke”, Wellness + Wirtschaft. Professionell und Profitabel. Konzeption, Finanzierung und Vermarktung von SPA-Projekten. Hrsg.: Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Maria,. Augsburg: Verlag Michael Willems, s. 34-37. Özgen, Ünal (2007). “Tesisimiz küçük bir hastane gibi,” Türkiye SPA-Wellness Otelleri, RESORT Dergisi’nin 59. Say› eki, ‹stanbul, s. 22. Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Maria (2002). “Wellness + Wirtschaft. Professionell und Profitabel. Konzeption, Finanzierung und Vermarktung von SPAProjekten”. Augsburg: Verlag Michael Willems, s. 130-131. Pfleger, Michaela (2008). Alpine Wellness. Bedeutung und Marktpotential von Authentizität im alpinen Wellnesstourismus. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller Aktiengesellschaft & Co. KG. Rulle, Monika (2008). Der Gesundheitstourismus in Europa - Entwicklungstendenzen und Diversifikationsstrategien, 2. Auflage München: Profil Verlag GmbH.

4. Ünite - Turizmde Termal ve SPA Hizmetlerinin Yeri ve Önemi

75

Yararlan›lan ‹nternet Adresleri Sald›, Suna. “Uyum Duyusu (Sense of Coherence) Sa¤l›kta ve Hastal›kta Rolü,” http://www.gata.edu.tr/dahilibilimler/onkoloji/ud_6li.pdf Türkiye SPA-Wellness Otelleri, Resort Dergisi’nin 59. Say› ekidir, 2007, ‹stanbul. Scheftschick, Axel (2003). Wellness lernen. Freizeitdidaktik in der Gesundheitsbildung. Hamburg: Verlag Dr. Kova_. Van Daalen, Jean (2002). “Kempinski Hotel Adlon: Sinnesswandel,” Wellness + Wirtschaft. Professionell und Profitabel. Konzeption, Finanzierung und Vermarktung von SPA-Projekten. Hrsg.: Richter, Barbara ve Pütz-Willems, Maria, Verlag Michael Willems, Augsburg, s. 130-131. Y›lmaz, Nilgün. “Sa¤l›kta Marka Olabiliriz,” http://www.timreport.org/tr/content.asp?PID=%7B09CDDEE4-E85C-4202-A94CE39E40CB1C01%7D

http://www.raisondetrespas.com/news/articles/Global%20Spa%20Economy%20report.pdf, world service The first ever Global Spa Economy Report was unveiled in May at the Global SPA Summit in New York. We take a closer look at its findings, 2007, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]. http://b2b.tourismus-bw.de/Marktforschung/Themenspezifische-Studien/Reiseanalyse-2011-Kurzurlaubsreisen-und-Gesundheit-und-Urlaub http://www.ramsau.com/assets/files/gesundheit_und_urlaub.pdf, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]. Gesundheit und Urlaub: Vor allem Wellness wächst! http://www.jeotermaldernegi.org.tr/, Termal Turizm(Termalizm, Kapl›ca Amaçl› Kullan›m), [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]. http://www.bmwi.de/BMWi/Redaktion/PDF/Publikationen/tourismuspolitischer-bericht-der-bundesregierung,property=pdf,bereich=bmwi,sprache=de,rwb=true.pdf, 2008, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]), Tourismuspolitischer Bericht der Bundesregierung 16. Legislaturperiode, Bundesministerium für Wirtschaft und Technologie (BMWi), Berlin. http://www.focus.de/reisen/urlaubstipps/tourismus-gesundheitsurlaub-interessiert-deutschland-touristen_aid_702123.html, 12.01.2012 [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012)]. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=12887685, Türkiye’de 20 bin el masaj yap›yor SPA pazar› 500 milyon dolara kofluyor, 08.11.2009, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012]). http://www.urlaub-im-web.de/news-einzeln/1/dezember/201000002318/globaler-gesundheitstourismusboom.html, Globaler Gesundheitstourismus boomt - Deutschland gut aufgestellt, 16.12.2010, [‹ndirme Tarihi: 02.03.2012)]. http://www.bad-fuessing.de/pdf/Presse_2012/Pressemappe_Januar_2012.pdf, Pressemappe 2012, Ocak 2012, [‹ndirme Tarihi: 03.03.2012]. http://www.wellness-audits.eu/cms/front_content.php?idcat=10 http://www.merian.de/magazin/deutschland-die-besten-wellness-hotels.html, 03.01.2012.

5

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Termal ve SPA hizmetlerinde yönetim fonksiyonlar›n› aç›klayabilecek, Termal ve SPA hizmetlerinde kaliteyi de¤erlendirebilecek, Termal ve SPA hizmetlerinde güvenlik konusunu aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • Termal ve SPA • Yönetim

• Kalite • Güvenlik

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

• G‹R‹fi • TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE YÖNET‹M FONKS‹YONLARI • TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE KAL‹TE • TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE GÜVENL‹K

Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi G‹R‹fi Tüm iflletmelerde önemli oldu¤u gibi termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde de yönetim oldukça önemlidir. Temelde tüm iflletmelerle ayn› yönetim fonksiyonlar› olmas›na ra¤men hizmetlerin kendine has özellikleri dolay›s›yla farkl›laflmalar olmaktad›r. Bunun yan›nda SPA ve termal hizmetlerinin farkl› bir çok alanda sunulabilmesi ve çal›flan say›s›n›n farkl› olmas› da bu hizmetlerin yönetim süreçlerinde farkl›l›klara neden olmaktad›r. Bunun yan›nda, sunduklar› hizmetin insan sa¤l›¤›na do¤rudan etki etmesi de kalite ve güvenlik konular›n› beraberinde getirmektedir. Bu do¤rultuda bu ünitede, yönetim fonksiyonlar› olan planlama, örgütleme, yöneltme ve denetim fonksiyonlar›, termal ve SPA hizmetlerinde kalite ve güvenlik konular›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir. SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE YÖNET‹M FONKS‹YONLARI D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Genel olarak, iflletme yönetim fonksiyonlar›, termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde de temel olarak ele al›nmaktad›r. Sunulan hizmetin yap›s› itibar›yla çeflitli S Osöylemek R U farkl›l›klar olsa bile temelde ayn› prensiplerin mevcut oldu¤unu mümkündür. Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler; büyüklükleri, çal›flt›rd›klar› insangücü say›s› ve sunduklar› hizmet çeflidine göre farkl›l›k göstermektedir. D ‹ K K A T Bu da yönetsel farkl›l›klar› beraberinde getirmektedir. Örne¤in, 250 çal›flan say›s› olan bir termal otel de termal ve SPA hizmeti sunmakta, bunun yan›nda 5 çal›flan› olan bir SIRA S‹ZDE günlük SPA merkezi de bu hizmetleri sunmaktad›r. Dolay›s›yla yönetim uygulamalar›nda farkl›l›klar›n oluflmas› ola¤and›r. Temelde yönetim fonksiyonlar›n› dört bafll›k alt›nda toplamak mümkündür. Bunlar; planlama, örgütleme, yöneltme ve AMAÇLARIMIZ denetim fonksiyonlar›d›r.

N N

Robert Pfidter ve Patrick Tierney taraf›ndan yaz›lan Recreation, Event, BusiK ‹ and T A Tourism P ness With Web Resources: Start-Up and Sustainable Operations (USA: Human Kinetics, 2009) kitab›nda rekreasyon yönetimi ve iflletmecili¤ine dair farkl› bilgilere ulaflabilirsiniz.

Planlama

TELEV‹ZYON

Plan, amaca ulaflmak için hangi ifllerin yap›laca¤›n›, bunlar›n hangi s›raya göre ne flekilde ve ne zaman ve ne kadar zamanda yap›laca¤›n› ve bunlar›n yap›lma s›ra‹NTERNET s›n› gösteren bir tasar›d›r, tutulacak yolu gösteren bir modeldir (Ertürk, 1995).

S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

78

Termal ve SPA Hizmetleri

Plan, amaca ulaflmak için hangi ifllerin yap›laca¤›n›, bunlar›n hangi s›raya göre ne flekilde ve ne zaman ve ne kadar zamanda yap›laca¤›n› ve bunlar›n yap›lma s›ras›n› gösteren bir tasar›d›r.

Planlama ise yönetim iflinin birinci ve en önemli safhas›d›r. Yönetim süreci çerçevesinde planlama, plan› ortaya ç›karmak için sarf edilen gayretleri içeren bir süreci ifade etmektedir. K›saca, herhangi bir konu ile ilgili olarak; neyin, ne zaman, nas›l, nerede, kim taraf›ndan, neden, hangi maliyetle, hangi sürede gibi sorulara cevap vermeyi amaçlayan bir süreçtir (Koçel, 2001). ‹yi bir plan iflletmeyi baflar›ya götürece¤i için flu özelliklere sahip olmal›d›r (Koçel, 2001); • Planlama gelece¤e dönük bir düflünme tarz›, araflt›rma ve inceleme iflidir. • Planlama kaynaklar›n etkin bir biçimde kullan›lmas›n› sa¤lamal›d›r. • Plan anlafl›l›r, aç›k, kesin ve kabul edilebilir bir amaca sahip olmal›d›r. • Planlar, iflletmenin de¤iflen iç ve d›fl flartlar›na uymal›d›r. • Planlama sürekli bir faaliyettir. • Planlama unsurlar› aras›nda denge sa¤lanmal›d›r.

Plan Çeflitleri Planlar; kapsad›klar› zaman dilimine göre k›sa, orta ve uzun dönemli planlar olarak s›n›fland›r›labilirler.

SIRA S‹ZDE

1

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler, faaliyetleri süresince farkl› türde plan kullan›rlar. Genellikle planlar kapsad›klar› zaman dilimi aç›s›ndan s›n›fland›rmaya tabi tutulmaktad›rlar. Termal ve SPA hizmeti SIRA S‹ZDE sunan bir iflletme düflününüz ve k›sa, orta ve uzun dönemli planlara örnek veriniz. Ü fi Ü N E L ‹ Mplanlar a. K›sa Ddönemli Bir y›l ve daha az süreli bir zaman dilimini kapsayan planlard›r. Örne¤in, bir günlük SPA Smerkezinin alt› ayl›k dönem içinde müflteri portföyünü gelifltirmesine O R U yönelik planlar k›sa dönemli planlara örnek olarak gösterilebilmektedir. b. Orta dönemli planlar D‹KKAT Bir y›l ile befl y›l aras›nda bir zaman dilimini kapsayan planlard›r. Bir termal otelin iki y›l içinde SPA merkezini yeniden yap›land›rmas› orta dönemli planlara SIRA S‹ZDE örnek olarak gösterilebilir. c. Uzun dönemli planlar Befl y›ldan daha uzun bir zaman dilimini kapsayan planlard›r. Örne¤in Kaz AMAÇLARIMIZ Da¤lar›n›n eteklerinde bulunan bir termal otelin, Afyon ilinde bir otel açmay› planlamas› uzun dönemli planlara örnek olarak gösterilebilir. Bu planlar daha çok iflletmelerin üst oluflturulan planlard›r. K ‹ kademesinde T A P

N N

K ‹ T A P

Planlama Süreci Planlama süreci: T•EHedef L E V ‹saptama ZYON • Hedefi tan›ma • Uygulama seçeneklerinin belirlenmesi • Uygun seçene¤in ‹ belirlenmesi NTERNET • Uygulama ve kontrol

Planlaman›n T E L en E V ‹ Ztemel Y O N amac›; s›n›rs›z olan istek ve beklentileri, s›n›rl› maddi kaynaklarla optimum düzeyde yerine getirmeye çabalamakt›r. Bu çabalar gelifligüzel ve nesnel gerçeklefltirildi¤i veya kan›ta dayal› gerçeklefltirilmedi¤i takdirde iflletmenin planlar›n› gerçeklefltirebilme kabiliyeti de zay›flamaktad›r. Bu do¤rultuda, ‹ N T E R N E T ve kan›ta dayal› bir süreci ifade etmektedir. Bu süreç birbirini planlama sistematik takip eden aflamalardan oluflmaktad›r. Planlaman›n aflamalar›; hedef saptama, hedefi tan›ma, uygulama seçeneklerinin belirlenmesi, uygun seçene¤in belirlenmesi ve uygulama ve kontrolü kapsamaktad›r (Baflaran, 2000). Hedefi saptama: Planlaman›n ilk basama¤› olan hedef saptama, iflletmenin faaliyet gösterdi¤i pazara, üretim kabiliyetine, müflteri profili vb. özelliklere ba¤l› olarak farkl›l›k göstermektedir. Örne¤in bir medikal SPA merkezinin planlar› ile otel SPA merkezinin planlar› birbirinden farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu aflamada

79

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

önemli nokta öncelikli hedeflerin belirlenmesidir. Bu hedeflere ulafl›lmas› durumunda iflletmenin sa¤layaca¤› faydalar veya hedefe ulafl›lamamas› durumunda iflletmenin karfl›laflaca¤› kay›plar bu aflamada belirlenmektedir. ‹flletmenin gerçeklefltirmekte s›k›nt› yaflayabilece¤i, iflletmenin yapabilme kabiliyetini aflan hedeflerin belirlenmesi, öncelikle hedeflere ulafl›lamamaya, kaynaklar›n verimsiz kullan›lmas›na ve özellikle personel motivasyonunun olumsuz etkilenmesine neden olmaktad›r. Hedefi tan›ma: Belirlenen hedeflere ulafl›lmas› durumunda iflletmenin sa¤layaca¤› faydalar veya hedefe ulafl›lamamas› durumunda iflletmenin karfl›laflaca¤› kay›plar bu aflamada belirlenmektedir. Kimi zaman, iflletmeye maddi aç›dan büyük külfet getirece¤i düflünülen; ancak öncelikli olarak belirlenmifl hedefleri yerine getirmek gerekli olabilir. Kimi zaman ise daha az maliyetli hedefleri yerine getirerek iflletme için büyük kazan›mlar sa¤lanabilir. fiekil 5.1 Planlama Süreci Hedefi Tan›ma

Hedef Saptama

Uygulama ve Kontrol

Uygulama Seçeneklerinin Belirlenmesi

Uygun Seçene¤in Belirlenmesi

Uygulama seçeneklerinin belirlenmesi: Hedeflerin belirlenmesinden sonra uygulama seçenekleri belirlenmektedir. Örne¤in bir otel SPA merkezi tan›m faaliyetleri kapsam›nda, reklam vermek istiyor. Burada önemli olan nokta, otelin televizyon, radyo, dergi, gazete gibi iletiflim araçlar›ndan hangisini tercih edece¤idir. Bu seçeneklerin getirecekleri fayda, otele maliyeti, en etkili olan tür gibi bilgilerden elde edilmektedir. Tüm bu seçenekler aras›ndan hedef kitlesine en etkili bir flekilde ulaflabilece¤i düflünülen ve maddi bütçesini aflmayacak olan seçenek tercih edilecektir. Uygun seçene¤in belirlenmesi: Bu aflamada hedeflere ulaflmada tercih etti¤imiz seçeneklerden hangisinin uygulanaca¤› belirlenmektedir. ‹flletmenin çal›flanlar›yla ortak karar verme sürecini sa¤lamas›, çal›flanlar›n da bu hedefleri benimseyip daha özveri ile çal›flmalar›n› sa¤lamaktad›r. Uygulama ve kontrol: Uygun seçene¤in belirlenmesinden sonra uygulama aflamas›na geçilmektedir. Uygulama s›ras›nda ve sonras›nda sa¤lanan kazan›mlar veya tespit edilen aksakl›klar, bir sonraki planlama için yararl› bilgiler sa¤layabilmektedir.

Örgütleme Yönetimin örgütleme fonksiyonu, iflletmenin faaliyet gösterdi¤i sektöre, çal›flan say›s›na, içinde bulundu¤u pazara, benimsenen yönetim flekline gibi faktörlere göre de¤ifliklik gösterebilir. Örgütleme, insan yaflam›nda çok önemli bir yer tutmakta-

80

Termal ve SPA Hizmetleri

d›r. Hemen her ifl veya faaliyet için her zaman bir tür örgütlenmeye ihtiyaç duyulabilece¤i gibi, hemen her insan günlük hayat›nda veya ifl hayat›nda bir veya birkaç örgüt ile iliflki içerisindedir. Örne¤in; çal›flan yetiflkin insanlar zamanlar›n›n üçte birinden fazlas›n› istihdam edildikleri örgütlerde geçirmektedir (Güney, 2007).

Örgütleme Süreci ‹flletmenin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özellikle amaca uygun bir yap›n›n kurulmas›, amaçlar› gerçeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›, personelin çal›flmas› ve örgüt amaçlar›n›n gerçekleflmesi için uygun nitelikte donat›m›n sa¤lanmas› gerekir.

‹flletme bir sistemdir ve alt sistemlerden oluflmaktad›r. Bu alt sistemler de kendi içlerinde bir süreçten geçerek hedeflenene ulafl›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Bir iflletmenin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özellikle amaca uygun bir yap›n›n kurulmas›, amaçlar› gerçeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›, personelin çal›flmas› ve örgüt amaçlar›n›n gerçekleflmesi için uygun nitelikte donat›m›n sa¤lanmas› gerekir. Özellikle termal veya SPA iflletmesinin içerisinde sunulacak hizmetler ve hizmetlerin çeflitlili¤i, buna uygun personel istihdam›, gerekli ekipmanlar›n temini ve faaliyetlerin eflgüdümlü bir flekilde sürdürülebilmesi gerekmektedir. SPA menüsüne konan “S›cak Tafl Masaj›” için bu masaj› profesyonel olarak bilen bir personel istihdam› ve masajda kullan›lacak tafl, tafl ›s›tma cihaz›, termometre gibi ekipmanlar›n da sa¤lanm›fl olmas› gerekmektedir. Yönetimin örgütleme fonksiyonu da kendi içinde bir süreçten geçmektedir. Bu sürecin aflamalar›; yap›lacak ifllerin belirlenmesi ve grupland›r›lmas›, personelin belirlenmesi ve atanmas›, yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesidir (Özalp, 1994). Farkl› bir yaklafl›mla, örgütleme süreci, flu aflamalardan oluflmaktad›r (Koçel, 2001); • Belirlenen hedefleri gerçeklefltirebilmek için tüm faaliyetlerin ayr›nt›lar›n›n belirlenmesi, • Birbiriyle anlaml› ve iliflkili olan faaliyetlerin yeterli ve yetenekli çal›flanlar taraf›ndan gerçeklefltirilebilecek flekilde bir araya getirilmesi veya iflin kendi alan›nda uzmanlaflm›fl parçalara dönüfltürülmesi; bu yolla en küçük ifl birimlerinin oluflturulmas›, • Oluflturulan ifl birimlerinin kendi aralar›nda anlaml› ve iliflkili olanlar›n grupland›r›lmas›, • ‹fl gruplar›n›n belirli örgütsel kademe ve mevkileri durumuna getirilmesi, • Örgütsel kademe ve mevkilere anlam kazand›r›lmas›, buralarda kullan›lacak araçlar›n ve yöntemlerin belirlenmesi, • Örgütsel pozisyonlar aras›nda kurulacak iliflki biçiminin belirlenmesi, • Çal›flanlar›n seçilmesi ve yerlefltirilmesi, • Çal›flacak yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesi.

Örgütlemenin ‹lkeleri Örgütleme, belirlenen ilkeler çerçevesinde gerçeklefltirildi¤i takdirde gerçek baflar›ya ulaflabilmektedir. Bu do¤rultuda iflletmenin de baflar›s› sa¤lanm›fl olacakt›r. Örgütlemenin ilkeleri (fiimflek, 1999); Amaç birli¤i ilkesi: ‹flletmede yürütülen tüm faaliyetler ayn› amaca ulaflmaya hizmet etmelidir. ‹flletmenin baflar›s›, belirlenen amaçlara uygun bir flekilde hareket edilmesine ba¤l›d›r. ‹fl bölümü ve uzmanlaflma ilkesi: ‹flletmenin amaçlar›n› gerçeklefltirecek ifller parçalara bölünmeli, her iflin sürekli olarak bir kifli taraf›ndan yap›lmas› sa¤lanmal›d›r. Uzmanlaflma ile üretim kalitesinin ve niteli¤inin artmas› sa¤lanacakt›r. Termal ve SPA hizmetleri aç›s›ndan da herkesin kendi bildi¤i ifli yapmas› oldukça önemlidir. Örne¤in hamamda çal›flan bir tellak ile masörlerin farkl› e¤itimleri vard›r. Özellikle masaj yapan personelden Milli E¤itim Bakanl›¤› onayl› çeflitli belgeler istenmektedir.

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

81

Hiyerarflik yap› (basamaklar) ilkesi: ‹flletmedeki yetki ve sorumluluklar aç›k ve anlafl›l›r bir flekilde hiyerarflik bir yap›yla belirlenmifl olmal›d›r. Çal›flanlar›n kendi sorumluluklar›n›, kime ba¤l› çal›flt›klar›n› veya kimlerden sorumlu olduklar›n› bilmeleri gerekmektedir. Termal ve SPA merkezlerinde genellikle bu sorumluluklar tam olarak bilinmemektedir. Yo¤unluk ve yetersiz çal›flan say›s› nedeniyle herkes her ifli yapabilmeli gibi yaklafl›m söz konusu olabilmektedir. Ancak her çal›flan›n kendi sorumlulu¤unu bilmesi karmaflan›n da önüne geçmifl olacakt›r. ‹fl bölümü ve bölümlere ay›rma ilkesi: ‹fl bölümü belirli bir alanda uzmanlaflmay› sa¤lamaktad›r. ‹fl bölümü ile iflletmede yatay farkl›laflma sa¤lanarak ayn› kademede farkl› ifl kollar›n›n ve çal›flanlar›n olmas›na olanak tan›r. Emir-komuta birli¤i ilkesi: Bir iflletmede çal›flan›n kimin emirlerine uyaca¤› belirlenmelidir. Net olarak belirlenmemifl organizasyon yap›lar›nda çal›flan›n kimden veya kimlerden emir alaca¤› belli olmad›¤› için çeflitli karmaflalara neden olabilir. ‹flletmede bir ast›n yaln›zca bir üstten emir almas› sa¤lanmal›d›r. S›n›rl› denetim alan› ilkesi: ‹flletme yöneticileri çal›flanlar›n görev ve yetkilerini belirlemektedir. Bu do¤rultuda çal›flan da kendine düflen görevi gerçeklefltirmekle yükümlüdür. Yöneticilerin zamanlar› ve enerjileri s›n›rl› oldu¤undan her an çal›flanlar› denetlemesi mümkün olmayabilir. Yetki ve sorumluluklar›n denkli¤i ilkesi: ‹flletmede çal›flanlara eflit ve hakkaniyetli görev da¤›l›m› gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Yetki devri ilkesi: Belirli konularda ve belirli bir çerçevede yetki devri söz konusu olabilir. Bir yönetici her zaman her fleye yetiflemeyebilir. Bu noktada karar verme yetkisini ast›na devredebilir. ‹stisnalarla yönetim ilkesi: ‹flletmede s›k s›k tekrarlanan ve daha basit nitelikteki kararlar, alt kademe yöneticilere b›rak›lmal› fakat stratejik, iflletmenin varl›¤›n› etkileyen ve önemli nitelik tafl›yan kararlar üst yönetim taraf›ndan al›nmal›d›r. Denge ilkesi: Bir iflletme yap›land›r›l›rken temel ifle ba¤l› olarak oluflturulan yap› aras›ndaki karfl›l›kl› ifl iliflkileri ile bu iliflkilerin kimlerin sorumlulu¤unda oldu¤u ve kimler taraf›ndan yürütülece¤i belirtilmelidir. Bu da alt sistemin etkin çal›flmas›n› sa¤lar, iletiflimin etkilili¤ini art›r›r ve bilgi ak›fl›n› kolaylaflt›r›r. Verimlilik ve etkinlik ilkesi: ‹flletmede, mevcut girdiyle en çok ç›kt› üretilmeye çal›fl›l›r veya en az girdi ile mevcut ç›kt›n›n üretilmesi sa¤lanmal›d›r. Bu yolla etkilili¤e ve verimlili¤e ulafl›labilir. Basitlik ilkesi: ‹flletmenin bir yap›s› olmal›d›r. Bu yap› basit ve anlafl›l›r bir flekilde flematize edilmelidir. Dolayl› ve karmafl›k yap›lar iflletmenin verimlili¤ini düflürebilir. Esneklik ilkesi: ‹flletmeler dinamik bir çevre içinde varl›klar›n› sürdürmeye çal›flmaktad›rlar. Bu dinamik yap› içinde iflletme de¤iflimlere kolay ayak uydurabilecek esneklikte bir yap›ya sahip olmal›d›r. Ortam koflullar› de¤iflmiflse yeni düzenlemeler yap›lmal›d›r. Aç›klama ilkesi: ‹flletmede çal›flanlar›n görevleri, yetki ve sorumluluklar› ile örgütsel iliflkileri aç›k bir biçimde ve yaz›l› olarak aç›klanmal›d›r.

Yöneltme Yöneltme, bir ya da birden çok insan› belirli bir yöne ya da amaca do¤ru devaml› bir flekilde harekete geçirmek anlam›na gelmektedir. ‹flletme aç›s›ndan ele al›nd›¤›nda çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusunda yönlendirilerek belirlenen plan ve programlarla uyum içinde faaliyet göstermelerini ifade etmektedir (Gürüz ve Gürel, 2006). Bir yönetici çal›flanlar› yönlendirmek için onlar› güdülemekte, tefl-

Yöneltme, çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusunda yönlendirilerek belirlenen plan ve programlarla uyum içinde faaliyet göstermelerini ifade etmektedir.

82

Termal ve SPA Hizmetleri

vik ögelerini kullanmakta, onlarla iletiflim kurmakta ve onlara önderlik etmektedir. Yöneticilerin, emir ve isteklerini sorumlulu¤u dâhilinde olan çal›flanlara iletmek ve bu çal›flanlar›n istekli bir flekilde çal›flmalar›n› sa¤lamak amac›yla çal›flanlar›n istek ve beklentilerini ö¤renmeleri gerekmektedir. Bunun yan›nda yöneticilerin çal›flanlarla kurduklar› iletiflim sisteminin sa¤l›kl› olmas› çal›flanlar› güdüleme aç›s›ndan oldukça önemlidir. Sa¤l›kl› oluflturulmayan iletiflim kanallar›, yönetici ve çal›flan aras›nda yanl›fl ve eksik anlaflmalara neden olabilmektedir.

Yöneltmenin Unsurlar› Yöneltme, temelinde çal›flanlar›n da amaçlar›n› göz önünde bulundurarak, iflletme faaliyetlerinden en iyi verim almak amac›yla çal›flanlar› temel alan faaliyetleri kapsamaktad›r. Yöneltmede en önemli unsurlar çal›flanlar›n motivasyonu ve yöneticilerin liderlik özellikleri ve tarzlar›d›r.

Motivasyon ‹flletmedeki çal›flanlar›n yüksek düzeyde bir performans göstermeleri için, iflletmenin amaçlar› dogrultusunda motive edilmesi gerekir.

Çal›flanlar›n motivasyonun sa¤lanmas› ifl hayat›n›n önemli konular› aras›nda yer almaktad›r. Çünkü motivasyon, hem çal›flan›n hem de iflletmenin performans›nda önemli rol oynamaktad›r (A¤›rbafl vd., 2005). ‹flletmedeki çal›flanlar›n yüksek düzeyde bir performans göstermeleri için, iflletmenin amaçlar› dogrultusunda motive edilmesi gerekir. Etkili bir motivasyon sistemi bireyin hem kendi hem de iflletme amaçlar› do¤rultusunda çal›flmas›n› sa¤lamaktad›r. Her iflletme kendi çal›flanlar›n›n beklentilerini, ihtiyaçlar›n›, arzular›n› ya da amaçlar›n› tatmin etmek gibi genifl bir biçimde tan›mlanan amaç ya da amaçlara ulaflmak için çaba harcamaktad›r. Her ne kadar insanlar› çal›flmaya motive eden kurumlar de¤il kendileri ise de en iyi uygulamalar›n oldu¤u kurumlar, yarat›c› çözümler çok çal›flma ve organizasyona ba¤l›l›k için ilham veren bir ortam yaratmak amac›yla sürekli çaba harcamaktad›r. Bu pozitif ortam yetenekleri gelifltirme ve de¤iflime kolay adapte olma ve çal›flan›n kendisine güven duygusunu gelifltirmesini de içeren bir çok yarar sa¤lamaktad›r (Özer ve Bak›r, 2003). Motivasyon, iflletmenin ve çal›flanlar›n ihtiyaç ve beklentilerini karfl›layacak bir ifl ortam› yaratarak çal›flanlar›n harekete geçmesi için etkilenmesi ve isteklendirilmesi sürecidir. ‹flletmede çal›flanlar ifllerini etkili ve verimli bir biçimde baflarmak için motive edilmelidir. Çal›flanlar›n motive edilmesi için çeflitli faaliyetlerin gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Geçmiflten günümüze çeflitli bilim adamlar› taraf›ndan ifl motivasyonunu aç›klamaya yönelik birçok motivasyon ortaya konulmufltur. Bu motivasyon kuramlar›, insan davran›fllar›n›n alt›nda yatan bilinçli ve bilinçsiz etmenlerin harekete geçirilerek, iflletme amaçlar› do¤rultusunda kullan›lmas›n› sa¤lamaya yöneliktir. Günümüzde çal›flanlar›n yaln›zca ücret art›fllar›yla motive olmad›klar›, çal›flanlar için iflletmedeki olumlu çal›flma ortam›n›n olmas›n›n daha etkili bir motivasyon arac› oldu¤u bilinmektedir. Ücret, bir motivasyon arac› olarak kullan›labilir ancak her zaman verimlili¤e ulaflt›rmayabilir. Daha iyi çal›flma koflullar›, e¤itim programlar›, sa¤l›k sigortas›, gelifltirilmifl emeklilik politikalar›, tatil olanaklar›, aile ve çocuklar için yarat›lan olanaklar, kararlara kat›lma di¤er motivasyon araçlar›d›r. Termal ve SPA hizmetlerine bakt›¤›m›zda, çal›flma flartlar› bak›m›ndan oldukça zorludur. Bunun nedeni çal›flma saatlerinin uzun olmas›, müflterilerin ihtiyaç ve beklentilerindeki çeflitlilik olarak gösterilebilir. Etkili ve verimli bir çal›flma sistemi oluflturabilmek amac›yla bu sektörde de genellikle ücret ön planda tutulmaktad›r. Ancak hizmet sektöründe hizmetin kalitesi oldukça önemlidir. Örne¤in

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

83

prim esas›yla çal›flan bir masör, daha fazla para kazanmak amac›yla kapasitesi d›fl›nda say›da masaj uygulamas› gerçeklefltirebilir ancak özellikle son yapt›klar› masajlarda masörün yorgunlu¤u ve b›kk›nl›¤› ile sundu¤u hizmetin kalitesi düflmektedir. Bu nedenle her zaman ücretle verimi art›rmak etkilili¤in sa¤land›¤› anlam›na gelmemektedir.

Liderlik Yöneltmenin ikinci önemli unsuru liderliktir. Liderlik ve yöneticilik kavramlar› birbirine yak›n görülmekle birlikte, efl anlaml› sözcükler de¤ildir. Yönetim insanlar› etkilemede gücün formal yollarla elde edilmesidir. Oysa liderlik, sosyal etkileme süreciyle meydana gelmektedir (Özkalp ve K›rel, 2002). ‹yi lider, çal›flanlar›n güvenini kazanmak ve çal›flanlar›n ifllerini etkili bir flekilde gerçeklefltirmelerini sa¤lamakta büyük s›k›nt›lar yaflamamaktad›r. Bir iflletmede liderlere düflen görev büyüktür ve toplay›c›, bütünlefltirici ve iflbirli¤ini gelifltirici bir iflletme yap›s› oluflturmaya çal›flmaktad›r. ‹flletmelerde, yöneticilerin sergiledikleri yönetim ve liderlik tarzlar›, çal›flanlar›n örgütsel hedef ve de¤erlere olan ba¤l›l›¤› art›rmaktad›r. ‹nsanlar grup hâlinde yaflayan sosyal nitelikli canl›lard›r. Ancak bu durum herkesin tek bafl›na koordineli ve etkili bir flekilde çal›fl›p bir amaca ulaflabilecekleri anlam›na gelmemektedir. ‹nsanlar, oluflturduklar› gruplar› yönetecek ve hedeflerine götürecek liderlere de gereksinim duyan varl›klard›r. Bu nedenle liderlik her zaman, her sektördeki ve her büyüklükteki iflletme için gereksinim duyulan bir kavramd›r. Liderler; örgütte de¤erleri, ahlaki kurallar›, kültürü ve yönetim yap›s›n› oluflturmaktad›r ve sa¤lam oluflturulmufl yap› tafllar› paydafllara güven ortam› sa¤layarak örgütün çekicili¤ini art›rmaktad›r. Örgütün her kademesinde görev yapan liderler mükemmellik için, örgüt çal›flanlar›n› desteklemekte ve motive edebilmektedir. Liderlerin bir önemli ifllevi de çal›flanlar›na rol model olmalar›d›r. Geliflim faaliyetlerinde onlarla birlikte çal›flarak, çal›flanlar›na örnek olmaktad›r. Liderlerin, örgütün çeflitli iç ve d›fl çevresel nedenlerden dolay› yaflad›¤› dalgalanma zamanlar›nda örgüt amac›n›n tutarl›l›¤›n›n korunmas›n› ve paydafllar›n örgüte duyduklar› güvenin ve ba¤l›l›¤›n devam›n› sa¤lamalar› gerekmektedir. Ayn› zamanda de¤iflen d›fl çevrede ve çok h›zl› de¤iflim ›fl›¤›nda örgütün yönünün de¤iflime adapte edilmesi ile ilgili gerekliliklerin gelifltirilmesi gerekmektedir ve örgütün de¤iflime haz›rlanmas› sa¤lanmal›d›r.

Liderler; örgütte de¤erleri, ahlaki kurallar›, kültürü ve yönetim yap›s›n› oluflturmaktad›r ve sa¤lam oluflturulmufl yap› tafllar› paydafllara güven ortam› sa¤layarak örgütün çekicili¤ini art›rmaktad›r.

Denetim Denetim, bir iflletmedeki yönetim ifllevlerinin yürütülmesindeki baflar› derecesini ortaya koyan ve yöneticilerin gerek kendilerince gerekse kendilerine ba¤l› alt düzey yöneticiler ve uygulama birimleri taraf›ndan yap›lan çal›flmalar› de¤erlendirmelerine imkân veren bir süreç olarak tan›mlanabilir (Büyükmirza, 1997). Denetim yönetim faaliyetlerinin, kabul edilen plana, verilen direktiflere ve konulan hedeflere uygun olarak etkin bir flekilde yap›l›p yap›lmad›¤›n› belirten bir araçt›r. Bu hedeflere ulafl›l›p ulafl›lmad›¤›n›n denetlenmesi sistematik bir süreç içinde gerçeklefltirilmektedir.

Denetim Süreci Denetim süreci dört aflamadan oluflmaktad›r. Bu aflamalar; standartlar›n belirlenmesi, mevcut durumun ölçülmesi, karfl›laflt›rma yap›lmas›, farkl›l›klar› düzeltici önlemler al›nmas›d›r.

Denetim aflamalar›; • Standartlar›n belirlenmesi, • Mevcut durumun ölçülmesi, • Karfl›laflt›rma yap›lmas›, • Farkl›l›klar› düzeltici önlemler al›nmas›.

84

Termal ve SPA Hizmetleri

fiekil 5.2 Denetim Süreci Kaynak: Eren, 2001

Standartlar›n Belirlenmesi

Mevcut Durumun Belirlenmesi

Karfl›laflt›rma Yap›lmas›

Farkl›l›klar› Düzeltici Önlemler Al›nmas›

Geribildirim

Standartlar›n Belirlenmesi Standartlar›n belirlenmesi aflamas›nda, gerçeklefltirilen faaliyetlerden neler beklendi¤i, ne gibi sonuçlara ulafl›lmas› gerekti¤i veya faaliyet performans göstergelerinin neler oldu¤u belirlenmektedir. Yönetsel ya da di¤er örgütsel faaliyetlerden elde edilen kazan›mlar belirlenen performans göstergeleriyle karfl›laflt›r›ld›¤›nda ancak anlam tafl›maktad›r. Bu nedenle ulafl›labilir, mant›kl› standartlar belirlemek bu aflaman›n en önemli özelli¤idir. Belirlenen performans göstergelerinin ölçülebilen, hesaplanabilen de¤erlerle ifade edilebilir olmas›, elde edilen sonucun objektif olmas›n› sa¤lamaktad›r.

Mevcut Durumun Belirlenmesi Denetim ifllevinin ikinci aflamas›n›, uygulama sonuçlar›n›n, yani mevcut durumun saptanmas› oluflturmaktad›r. Mevcut durumu ya da uygulama sonuçlar›n› ölçmek amac›yla çeflitli veri toplama araçlar›ndan yararlan›lmaktad›r. Gözlem, görüflme, anket gibi veri toplama teknikleri ile mevcut durumun ölçülmesi gerçeklefltirilmektedir.

Karfl›laflt›rma Yap›lmas› Denetim sürecinin en önemli evrelerinden biri, standartlarla mevcut durumun karfl›laflt›r›lmas› faaliyetidir. Standartlarla fiili durumun karfl›laflt›r›lmas› sonucunda e¤er gerçeklefltirilen baflar› düzeyi düflük bulunursa bunlar›n nedenini objektif ve gerçek nedenlerine inerek analiz etmek, sorumlular› bulmak ve yorumlamak çok kolay bir ifl de¤ildir. As›l kontrol iflleri burada kendini göstermektedir. Kuflkusuz bu evrenin baflar› ile gerçeklefltirilmesi için birinci ve ikinci evrelerin çok iyi ve eksiksiz biçimde yerine getirilmesi gerekmektedir (Eren, 2001).

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

Farkl›l›klar› Düzeltici Önlemler Al›nmas›

SIRA S‹ZDE Denetim ifllevinin tamamlanabilmesi için standartlar ile gerçek sonuçlar aras›ndaki farklar belirlendikten sonra, tekrar ayn› sonuçlara ulaflmamak amac›yla çeflitli önlemlerin al›nmas› gerekmektedir. Denetim süreci bir döngüdür ve standart belirleD Ü fi Ü N E L ‹ M me aflamas›na sa¤lanan bilgiler bu aflamada elde edilemektedir. Burada önemli olan nokta, hem ne gibi düzeltici önlemlerin al›nmas› gerekti¤inin belirlenmesi O R U hem de yeniS standart oluflturulmas› için anlaml› bilgilerin sa¤lanmas›d›r.

Termal ve SPAD ‹iflletmelerinde hatalar›n tekrarlan›lmamas› ve önleyici bir yaklafl›m için deKKAT netim sürecinin etkili bir flekilde gerçekleflmesi gerekmektedir.

N N

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

Denetimin ‹lkeleri Etkili bir denetim sürecinin sa¤lanabilmesi için baz› ilkeler çerçevesinde hareket edilmesi yararl› olmaktad›r. Bu ilkeler (Can vd., 2001); 1. Anlafl›labilirlik: Denetim sisteminin etkili olabilmesinin ilk koflulu, anlafl›l›r olmas›d›r. ‹flletmede çeflitli düzeylerde görev yapan yöneticiler, denetimlerin nas›l gerçekleflece¤ini bilmeli ve uygulanacak standartlar› aç›kça anlamal›d›r. 2. Örgütsel Yap›ya Uygunluk: Örgüt flemas›nda yer alan kademelerdeki çal›flanlar›n sorumlu olduklar› alanlarda denetimi gerçeklefltirmeleri denetimin etkilili¤ini art›rmaktad›r. 3. Sapmalar›n Hemen Bildirilmesi: Yönetim denetim sonuçlar› ile ilgili bilgilere ne kadar erken sahip olursa düzeltici faaliyetlere de o kadar erken geçecektir. 4. Duruma Uygunluk ve Yeterlik: Denetim yönlendirece¤i faaliyete uygun olmal›d›r. Herbir birimin denetim teknikleri birbirinden farkl›l›k gösterebilir. Bununla birlikte baz› kontrol teknikleri hemen hemen tüm örgütler için evrenseldir. Standart saatler, standart harcamalar, bütçe, bafla bafl analizleri örnek olarak gösterilebilir. 5. Esneklik: Bir denetim önceden tespit edilemeyen durumlar karfl›s›nda esneklik gösterebilmelidir. 6. Ekonomiklik: Denetim sisteminin ifller olabilmesi için ekonomik olmas› gerekir. Denetim, sa¤lad›¤› yararlardan çok de¤erde gidere neden olmamal›d›r. 7. Düzeltici Eylemi Göstermesi: Denetim sisteminin yaln›zca sapmalar› ortaya ç›karmas› yetmemektedir. Bu durumdan kimin sorumlu oldu¤unu, sapman›n nerede bulundu¤unu belirtmesi yan›nda, çözüm önerilerine de iflaret etmesi gerekmektedir.

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE KAL‹TE Önceleri insanlar, büyük oranda yurt d›fl›na, sigortan›n karfl›lamad›¤› plastik cerrahi ameliyatlar›n› olmaya giderlerken bugün, ortopedik ifllemlerden, kalp ameliyatlar›na ve hatta organ nakillerine kadar genifl yelpazede ifllem için yurt d›fl›na gitmektedir. Do¤al faktörlerin iyilefltirici ve sa¤l›klaflt›r›c› etkilerinden faydalanmak fleklinde uygulanan klasik sa¤l›k turizminin yan› s›ra, geliflmifl ülkelerde tedavinin çok pahal› olmas›, uzun bekleme s›ralar›n›n bulunmas›, sa¤l›k masraflar›n›n sigorta kapsam›nda olmamas› ya da çok az k›sm›n›n sigorta taraf›ndan karfl›lanmas›, az geliflmifl ülkelerde ise kendi ülkesinde tesislerin ve imkânlar›n yetersizli¤i ve sa¤l›k bak›m› ile tatili birlikte yapmak gibi temel nedenlerden sa¤l›k hizmetlerinin daha düflük maliyetli ülkelerden temin edilmesi e¤ilimi artmakta olup, bu durum sa¤l›k turizminin geliflmesini sa¤lamaktad›r (Çal›flkan, 2009). Sa¤l›k turizmi genel turistik hizmetlerinin yan› s›ra özel sa¤l›k bak›m hizmetlerini de kapsamaktad›r. Bu bak›m hizmetleri uzman doktorlar ve hemflireler taraf›ndan a¤›rlama tesisinde yap›lan t›bbi bak›m› (Goodrich ve Goodrich, 1991), özel diyetleri, akupunkturu, bitkisel tedavi gibi yöntemleri içermektedir. Burada hedef kitle, sa¤l›¤› bozulmufl olanlar ile sa¤l›¤›n› korumaya duyarl› kiflilerdir. Sa¤l›k turizmine kat›lan turistler, sadece sa¤l›klar›n› kaybetmifl kimseler de¤il, sa¤l›klar›n› korumak ve gelifltirmek arzusunda olan ve kür uygulamalar›ndan arta kalan zamanlar›nda tatil ihtiyaçlar›n› karfl›lamak ve rekreatif faaliyetlerden de faydalanmak ihtiyaçlar› duyan kiflilerdir.

85

86

Termal ve SPA Hizmetleri

Bilindi¤i üzere kalite müflteri beklentilerinin karfl›lanmas› ve bu beklentilerin üzerine ç›karak müflteri memnuniyetinin sa¤lanmas›d›r. Bu do¤rultuda müflterilerle uzun süreli iliflkilerin gelifltirilmesi hedeflenmektedir. Müflteriler, ihtiyaçlar›n› da karfl›larken sunulan hizmet kalitesi oldukça önemlidir. Müflteri memnuniyeti sa¤lamak ve müflteri sadakati yaratmak termal ve SPA iflletmesine büyük kazan›mlar sa¤lamaktad›r. Özellikle sahil kesimlerinde yabanc› müflterilere hizmet sunan resort SPA merkezlerinde kalite konusunda oldukça büyük s›k›nt› yaflanmaktad›r. Müflterinin sezonluk olarak otele gelmeleri müflteri sadakatine çok da önem verilmemesine neden olmaktad›r. Ancak özellikle Türk müflterilere hitap eden, termal oteller veya günlük SPA merkezlerinin hizmet kalitesine daha çok önem verdikleri bilinmektedir. Özellikle termal ve SPA merkezlerinde sunulan hizmet, sa¤l›k hizmetleri kapsam›nda de¤erlendirilebilir. Müflteriler bu tür hizmetleri al›rken hem ruhen hem bedenen hem de sosyal yönden rahatlama ihtiyac›n› gerçeklefltirmifl olmaktad›r. Bu do¤rultuda müflteriler bir nevi sa¤l›klar›n› gelifltirmektedir. Sunulan hizmet bir tedavi hizmeti de¤ildir ancak do¤ru bir flekilde uygulanmad›¤›nda insan sa¤l›¤›n› olumsuz etkileyecek durumlar ortaya ç›kabilir. Bu nedenle, gerek fiziksel özelliklerin insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilememesi gerekse de çal›flan personelin iflinde deneyimli ve e¤itimli olmas› gerekmektedir. SIRA S‹ZDE

2

D Ü fi Ü N E L ‹ M Sa¤l›k turizmi sunan bir iflletmede hasta güvenli¤i yerine turist sa¤l›¤› S O R kavram›n›n U güvenli¤i kullan›lmas› daha do¤ru olabilir. Çünkü bu tesislere bireyler D ‹ K yaln›zca K A T hasta s›fat›yla de¤il turist s›fat›yla da gelmektedir.

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

Bir termal veSIRA SPAS‹ZDE hizmeti sunan iflletmede kaliteli hizmet sunmak neden önemlidir?

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹NDE GÜVENL‹K

D Ü fioldu¤unda ÜNEL‹M Turizm konu a¤›rlama tesisinde güvenlik, sokakta güvenlik, yol güvenli¤i, havaalanlar›nda ve s›n›r kap›lar›nda güvenlik, g›da güvenli¤i ve turistik mekânlar›n güvenli¤inin (Koyuno¤lu, 2003) göz önünde bulundurulmas› gerekmekS O R U tedir. Ancak sa¤l›k turizminde bireylerin sa¤l›¤› da iflin içinde oldu¤u için, hasta güvenli¤inin göz ard› edilmesi imkâns›zd›r. Sa¤l›k turizmi sunan bir iflletmede hasD‹KKAT ta güvenli¤i yerine turist sa¤l›¤› güvenli¤i kavram›n›n kullan›lmas› daha do¤ru olabilir. Çünkü bu tesislere bireyler yaln›zca hasta s›fat›yla de¤il turist s›fat›yla da gelSIRA S‹ZDE mektedir. Bunun yan›nda sa¤l›¤› bozulan bireylere sa¤l›k hizmeti sunuldu¤u gibi, sa¤l›kl› olan bireylere de koruyucu sa¤l›k hizmeti kapsam›nda hizmet sunulabilir. Bu faaliyetler de rekreatif faaliyetler kapsam›nda de¤erlendirilebilir. AMAÇLARIMIZ Sa¤l›k hizmeti sunan iflletmelerde hasta güvenli¤i oldukça önemli bir konudur. Bir turistin tesise giriflinden ç›k›fl›na kadar olan sürede mevcut sa¤l›¤›n›n bozulmamas› veya var K ‹ olan T A Pdurumunun daha da kötüye gitmemesi gerekmektedir. Turistik tesiste, sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›, turist sa¤l›¤› güvenli¤i kavram›n› ön plana ç›kartmaktad›r. Sa¤l›¤›n› gelifltirmek veya sa¤l›k kazanmak amac›yla gelen turistlerin sa¤l›klar›n›n bozulmamas› veya daha kötüye gitmemesi için turistlik tesislerin TELEV‹ZYON de gereken çeflitli önlemleri almalar› ve çal›flanlar›n› bu konularda bilinçlendirmeleri gerekmektedir. Yap›lan çal›flmalar, turistlerin en çok güvenlik konusuna önem verdi¤ini, ko‹ N T E ortam›n RNET naklayacaklar› rahat ve konforlu olmas›n› istediklerini, çal›flanlar›n misafirlere kendilerini özel hissettirmelerini beklediklerini, bunun yan› s›ra çal›flanlar›n temiz ve düzgün görünümlü olmalar›na önem verdiklerini ortaya koymaktad›r (Çal›flkan, 2009). Güvenlik konusu bireylerin seyahat karar›n›n verilmesinde önemli bir husustur, bunun yan›nda bireyin gitti¤i tesiste turist sa¤l›¤› güvenli¤i konusunun ön planda tutuldu¤unu bilmesi bireyin memnuniyetini yükseltecektir.

N N

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

Termal veya SPA hizmeti ‹ N T Ebir R Niflletmeye ET sunan gelen müflterinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olumsuz durumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi müflteri güvenli¤ini ifade etmektedir.

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

87

Turizm alan›nda yap›lan çal›flmalarda güvenlik kavram› genel olarak bir turistik destinasyonun güvenli¤i kapsam›nda ele al›nm›flt›r. Turistik destinasyonun güvenli¤i, özellikleri turistlerin tercihlerinde belirleyici olmaktad›r. Bir tesis yöneticisi kendilerine on dört y›ld›r gelen Avrupal› ailenin her y›l gelecek y›l baflka bir ülkede konaklayaca¤›z demelerine ra¤men, bir sonraki y›l kendilerine tekrar geleceklerinden emin oldu¤unu belirtmektedir (Tütüncü vd., 2011). Burada güvenlik kavram› termal veya SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gelen müflterinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olumsuz durumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi çerçevesinde ele al›nmaktad›r. Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤i fiziksel özellikler, insan kaynaklar›, iletiflim, tak›m çal›flmas›, müflteri ihtiyaç ve beklentileri bafll›klar›nda ele al›nmaktad›r.

Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤i fiziksel özellikler, insan kaynaklar›, iletiflim, tak›m çal›flmas›, müflteri ihtiyaç ve beklentileri ile geribildirim sistemi bafll›klar›nda ele al›nmaktad›r.

Bir termal ve SPA hizmeti sunan iflletmede sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤i neden SIRA S‹ZDE önemlidir?

Fiziksel Özellikler

3

D Ü fi Ü N E L ‹ M

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Bir termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeye girildi¤i zaman öncelikli olarak dikkati S O ambiyans›, R U çeken özellik fiziksel özelliklerdir. ‹flletmeye girildi¤inde, ortam›n ›s›s›, kokusu ve ›fl›kland›rma sistemi gibi özellikler, belirlenmifl konsepte uygun olmal›d›r. Bu durum daha çok müflterinin duygusal alg›lar›n› etkilemektedir. Bunun yaD‹KKAT n›nda, bir termal veya SPA merkezinin ›s›s› oldukça önemlidir. Gelen müflteriler genellikle, havuz, hamam, dufl gibi ›slak uygulamalar› tercih ettikleri için, çabuk SIRA S‹ZDE üflüme e¤ilimindedir. Gelen misafirlerin üflütmemeleri için ortam›n ›s›s› oldukça önemlidir. Fiziksel özellikler kapsam›nda ele al›nmas› gereken di¤er bir nokta da uyar› AMAÇLARIMIZ levhalar› ve yönlendirme tabelalar›d›r. Herbir uygulama için gerekli bilgilendirme panolar›n›n olmas›, bunun yan›nda, bu merkezlerin çeflitli alanlar›nda saatin bulunmas› çok önemlidir. Özellikle sauna, termal havuz gibi s›cakl›¤›n vücudu K ‹ T A insan P üzerinde olumsuz etkiler yaratabilece¤i mekânlarda derece ile s›cakl›¤›n ölçülmesi ve görünür bir yerde sergilenmesi gerekmektedir. Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler aç›s›ndan hijyen Bu T E çok L E V ‹ Zönemlidir. YON merkezlerde tek kullan›ml›k malzemeler bulundu¤u gibi tekrar kullan›labilir malzemeler de bulunmaktad›r. Önemli olan nokta, tekrar kullan›labilir olan malzemelerin yeteri kadar dezenfekte edilmesidir.

N N

‹NTERNET

‹nsan Kaynaklar› 2010 y›l›nda Resmi Gazete’de yay›mlanan ‹flyeri Açma ve Çal›flma Ruhsatlar›na ‹liflkin Yönetmelikte De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik kapsam›nda termal ve SPA hizmetlerinde çal›flacak personelin niteliklerine iliflkin özellikler belirlenmifltir. Bu hizmeti sunan kurumlar›n da mevzuat çerçevesinde insan kaynaklar›n› belirleyip planlama yapmalar› gerekmektedir. Örne¤in, son düzenlemelerle termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde görev yapacak olan masör ve masözlerin Milli E¤itim Bakanl›¤› onayl› 608 saatlik e¤itim almalar› gerekmektedir. Müflteri güvenli¤i aç›s›ndan çal›flanlar›n e¤itimli ve deneyimli olmalar› yanl›fl uygulamalar›n önüne geçmek amac›yla oldukça önemlidir. Bu hizmeti sunan iflletmelerde yeterli personelin bulunmas› da oldukça önemlidir. Yorgunluk, dikkatsizli¤e neden olaca¤› için çal›flan›n hata yapma olas›l›¤› da

S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

88

Termal ve SPA Hizmetleri

artmaktad›r. Bu nedenle, yeteri kadar çal›flan istihdam edilmeli, görevleri, sorumluluklar› ve yükümlülükleri tam olarak belirlenmelidir. Çal›flanlar›n kiflisel hijyenlerine özen göstermesi, özellikle el temizli¤i müflteri güvenli¤i için oldukça önemlidir. Genelde çal›flanla müflteri aras›nda direk temas oldu¤undan her iki taraf için de vücutta bulunan yara, deri döküntüsü gibi karfl›l›kl› zarar görülebilecek durumlara da oldukça dikkat edilmelidir. Bunun yan›nda, çal›flanlar uygulama esnas›nda müflterilerin can›n› ac›tacak aksesuar takmamal›d›r.

‹letiflim Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmedeki çal›flanlar›n güler yüzlü olmalar›, müflteriye isimleriyle hitap etmeleri, nazik davranmalar› da oldukça önemlidir. Özelllikle isim ile hitap etmek hem müflterinin hofluna gitmekte hem de müflteriye uygulanacak terapilerin kar›flmas›n› engellemektedir. Personelin müflterinin beklentilerini anlamas› ve bu beklentiler do¤rultusunda uygulama plan›n› oluflturmas› gerekmektedir. Burada önemli olan nokta müflterinin sa¤l›k geçmifli göz önünde bulundurularak uygulama plan›n›n oluflturulmas›d›r. Sa¤l›k geçmifli göz önünde bulundurulmad›¤› taktirde uygulanmamas› gereken bir terapi ile kiflinin sa¤l›¤› bozulabilir ve istenmeyen sonuçlarla karfl›lafl›labilir. Son olarak, çal›flanlar›n müflteriye uygulanacak program ile ilgili bilgi vermesi ve uygulama sonucunda elde edece¤i faydalar› anlamas› gerekmektedir.

Tak›m Çal›flmas› Termal ve SPA hizmetleri farkl› meslek gruplar› taraf›ndan efl güdümlü bir flekilde yürütülmesi gerekmektedir. Bu hizmetlerden faydalanmak isteyen bir müflteri, doktor, hemflire, fizyoterapist, masöz veya masör, tellak veya nat›r gibi farkl› birçok meslek grubundan çal›flanla karfl›laflmaktad›r. Tüm çal›flanlar bir tak›m içinde çal›flmal› ve kendi aralar›nda bilgi ak›fl›n› sa¤lamal›d›r. Özellikle müflteri ile ilgili bilgilerin ilgili personel aras›nda paylafl›lmas› oldukça önemlidir. Bu iflletmelerde her çal›flan›n görevlerinin belirli olmas›, kendi üzerlerine düflen görevleri tam olarak yerine getirmeleri oldukça önemlidir. Böylelikle kar›fl›kl›klar›n önüne geçilmifl olacakt›r. Bunun yan›nda müflterinin olumsuz herhangi bir durumda ulaflaca¤› sa¤l›k merkezinin belirli olmas› müflteri güvenli¤i aç›s›ndan oldukça önemlidir.

Müflteri ‹htiyaç ve Beklentileri Müflterinin termal ve SPA merkezine hangi amaçla geldi¤i ve ihtiyaçlara yönelik olarak çal›flan›n çeflitli programlar önermesi güvenlikte önemlidir. Özellikle, uygulamaya bafllamadan önce bilgilendirilmifl onam formunun doldurtulmas› ile müflteriye yönelik önemli bilgilerin elde edilmesi sa¤lanm›fl olmaktad›r. Müflterinin sa¤l›k geçmifline ba¤l› kalarak program önermek, sa¤l›klar› aç›s›ndan tehdit oluflturacak uygulamalar› programa dahil etmemek gerekmektedir. Uygulama süresince müflterinin devaml› takip edilmesi, herhangi bir fleye ihtiyaç duyup duymad›¤›n›n sorulmas› veya s›k›nt›l› bir durumda hemen müdahale edilmesi gerekmektedir. ‹flletmeden ayr›l›rken müflterinin ihtiyaçlar›n›n karfl›lan›p karfl›lanmad›¤›n›n sorgulanmas› gerekmektedir. Bu yolla müflteriye iflletme için onun düflüncelerinin önemli oldu¤u duygusu verilmektedir.

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

89

Özet

N A M A Ç

1

N A M A Ç

2

Termal ve SPA hizmetlerinde yönetim fonksiyonlar›n› aç›klamak Genel olarak, iflletme yönetim fonksiyonlar› termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde de temel olarak ele al›nmaktad›r. Sunulan hizmetin yap›s› itibar›yla çeflitli farkl›l›klar olsa bile temelde ayn› prensiplerin mevcut oldu¤unu söylemek mümkündür. Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmeler; büyüklükleri, çal›flt›rd›klar› insangücü say›s› ve sunduklar› hizmet çeflidine göre farkl›l›k göstermektedir. Bu da yönetsel farkl›l›klar› beraberinde getirmektedir. Temelde yönetim fonksiyonlar›n› dört bafll›k alt›nda toplamak mümkündür. Bunlar; planlama, örgütleme, yöneltme ve denetim fonksiyonlar›d›r. Yönetim süreci çerçevesinde planlama, plan› ortaya ç›karmak için sarf edilen gayretleri bir süreci ifade eder. K›saca, herhangi bir konu ile ilgili olarak; neyin, ne zaman, nas›l, nerede, kim taraf›ndan, neden, hangi maliyetle, hangi sürede sorular›na cevap vermeye çal›flmay› ifade etmektedir. Örgütleme, bir iflletmenin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özellikle amaca uygun bir yap›n›n kurulmas›, amaçlar› gerçeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›, personelin çal›flmas› ve örgüt amaçlar›n›n gerçekleflmesi için uygun nitelikte donat›m›n sa¤lanmas›n› ifade etmektedir. Yöneltme, bir ya da birden çok insan› belirli bir yöne ya da amaca do¤ru devaml› bir flekilde harekete geçirmek anlam›na gelmektedir. ‹flletme aç›s›ndan ele al›nd›¤›nda çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusunda yönlendirilerek belirlenen plan ve programlarla uyum içinde faaliyet göstermelerini ifade etmektedir. Denetim yönetim faaliyetlerinin, kabul edilen plana, verilen direktiflere ve konulan hedeflere uygun olarak etkin bir flekilde yap›l›p yap›lmad›¤›n› belirten bir araçt›r. Bu hedeflere ulafl›l›p ulafl›lmad›¤›n›n denetlenmesi sistematik bir süreç içinde gereçeklefltirilmektedir. Termal ve SPA hizmetlerinde kaliteyi de¤erlendirmek Bilindi¤i üzere kalite müflteri beklentilerinin karfl›lanmas› ve bu beklentilerin üzerine ç›karak müflteri memnuniyetinin sa¤lanmas›d›r. Bu do¤rultuda müflterilerle uzun süreli iliflkilerin geliflti-

rilmesi hedeflenmektedir. Müflteriler, ihtiyaçlar›n› da karfl›larken sunulan hizmet kalitesi oldukça önemlidir. Müflteri memnuniyeti sa¤lamak ve müflteri sadakati yaratmak termal ve SPA iflletmesine büyük kazan›mlar sa¤lamaktad›r. Özellikle termal ve SPA merkezlerinde sunulan hizmet, sa¤l›k hizmetleri kapsam›nda de¤erlendirilebilir. Müflteriler bu tür hizmetleri al›rken hem ruhen hem bedenen hem de sosyal yönden rahatlama ihtiyac›n› gerçeklefltirmifl olmaktad›r. Bu do¤rultuda müflteriler bir nevi sa¤l›klar›n› gelifltirmektedir. Sunulan hizmet bir tedavi hizmeti de¤ildir ancak do¤ru bir flekilde uygulanmad›¤›nda insan sa¤l›¤›n› olumsuz etkileyecek durumlar ortaya ç›kabilir. Bu nedenle, gerek fiziksel özelliklerin insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkilememesi gerekse de çal›flan personelin iflinde deneyimli ve e¤itimli olmas› gerekmektedir.

N AM A Ç

3

Termal ve SPA hizmetlerinde güvenlik konusunu aç›klamak Sa¤l›k hizmeti sunan iflletmelerde hasta güvenli¤i oldukça önemli bir konudur. Bir turistin tesise giriflinden ç›k›fl›na kadar olan sürede mevcut sa¤l›¤›n›n bozulmamas› veya var olan durumunun daha da kötüye gitmemesi gerekmektedir. Turistik tesiste, sa¤l›k hizmetlerinin sunulmas›, turist sa¤l›¤› güvenli¤i kavram›n› ön plana ç›kartmaktad›r. Sa¤l›¤›n› gelifltirmek veya sa¤l›k kazanmak amac›yla gelen turistlerin sa¤l›klar›n›n bozulmamas› veya daha kötüye gitmemesi için turistlik tesislerin de gereken çeflitli önlemleri almalar› ve çal›flanlar›n› bu konularda bilinçlendirmeleri gerekmektedir. Burada güvenlik kavram› termal veya SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gelen müflterinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olumsuz durumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi çerçevesinde ele al›nmaktad›r. Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤i fiziksel özellikler, insan kaynaklar›, iletiflim, tak›m çal›flmas›, müflteri ihtiyaç ve beklentileri ile geribildirim sistemi bafll›klar›nda ele al›nmaktad›r.

90

Termal ve SPA Hizmetleri

Kendimizi S›nayal›m 1. Afla¤›dakilerden hangisi yönetim fonksiyonlar›ndan biri de¤ildir? a. Liderlik b. Planlama c. Örgütleme d. Yöneltme e. Denetim 2. Afla¤›dakilerden hangisi planlama sürecinin aflamalar›ndan biri de¤ildir? a. Hedef saptama b. Ekonomik hedefi belirleme c. Uygulama seçeneklerinin belirlenmesi d. Uygun seçene¤in belirlenmesi e. Uygulama ve kontrol 3. Yap›lacak ifllerin belirlenmesi ve grupland›r›lmas›, personelin belirlenmesi ve atanmas›, yer, araç ve yöntemlerin belirlenmesi aflamlar›ndan oluflan yönetim fonksiyonu afla¤›dakilerden hangisidir? a. Motivasyon b. Planlama c. Örgütleme d. Yöneltme e. Denetim 4. Bir ya da birden çok insan› belirli bir yöne ya da amaca do¤ru devaml› bir flekilde harekete geçirmek anlam›na gelen yönetim fonksiyonu afla¤›dakilerden hangisidir? a. Örgütleme b. Haz›rlama c. Planlama d. Yöneltme e. Denetim 5. Afla¤›dakilerden hangisi denetim sürecinin aflamalar›ndan biri de¤ildir? a. Standartlar›n belirlenmesi b. Mevcut durumun ölçülmesi c. Karfl›laflt›rma yap›lmas› d. Farkl›l›klar› düzeltici önlemler al›nmas› e. Tüm çal›flanlar›n görüfllerinin al›nmas›

6. Afla¤›dakilerden hangisi bir termal ve SPA iflletmesinin ›s›s›, ambians›, kokusu, ›fl›kland›rmas› ile ilgili özellikleri içeren güvenlik unsurudur? a. Fiziksel özellikler b. Tak›m çal›flmas› c. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri d. ‹nsan kaynaklar› e. ‹letiflim 7. Çal›flanlar›n gerekli e¤itimleri almalar› ve yeterli deneyime sahip olmalar› ile ilgili güvenlik unsuru afla¤›dakilerden hangisidir? a. Fiziksel özellikler b. ‹nsan kaynaklar› c. ‹letiflim d. Tak›m çal›flmas› e. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri 8. Termal ve SPA iflletmesinde tüm çal›flanlar›n görev, sorumluluk ve yetkilerinin belirlenmifl olmas› afla¤›daki güvenlik unsurlar›ndan hangisi ile ilgilidir? a. ‹nsan kaynaklar› b. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri c. Tak›m çal›flmas› d. ‹letiflim e. Fiziksel özellikler 9. “Termal ve SPA hizmeti sunan iflletmedeki çal›flanlar›n güler yüzlü olmalar›, müflteriye isimleriyle hitap etmeleri, nazik davranmalar› da oldukça önemlidir.” Yukar›da geçen ifade afla¤›daki güvenlik unsurlar›ndan hangisi ile iliflkilidir? a. ‹nsan kaynaklar› b. Fiziksel özellikler c. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri d. ‹letiflim e. Tak›m çal›flmas› 10. Müflterinin termal ve SPA merkezine hangi amaçla geldi¤i ve ihtiyaçlara yönelik olarak çal›flan›n çeflitli programlar önermesi ile ilgili güvenlik unsuru afla¤›dakilerden hangisidir? a. ‹nsan kaynaklar› b. Fiziksel özellikler c. ‹letiflim d. Tak›m çal›flmas› e. Müflteri ihtiyaç ve beklentileri

5. Ünite - Termal ve SPA Hizmetleri Yönetimi

“

Yaflam›n ‹çinden

91

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› 1. a 7 May›s 2012

Esra ERDO⁄AN Rekabet SPA otellerini olumlu etkiledi SPA turizmi ülkemizde son y›llarda giderek gelifliyor. Yak›n zamana kadar sadece üst gelir gruplar›n›n ilgi gösterdi¤i SPA’lara art›k kentli, çal›flan, orta gelir gruplar› da ra¤bet ediyor. Uzmanlara göre Türkiye, flifal› sular bak›m›ndan dünya çap›nda potansiyele sahip. Fakat SPA ve wellness aç›s›ndan öne geçebilmesi için biraz daha yol almas› gerekiyor. Bununla birlikte Türkiye’de ve özellikle Akdeniz bölgesindeki artan rekabet koflullar›, SPA otelleri ve turizmi aç›s›ndan olumlu bir etki yaratt›. Kalite standartlar› artt›. SPA & wellness ya da sa¤l›kl› yaflam-zindelik tesislerine olan talep dünyada ve Türkiye’de giderek art›yor. Bunun nedeni sektörün sa¤l›kl› olsun olmas›n, genç, yafll› hemen her kesime hitap edebilmesi. Bu tür tesisler tek bafl›na bir çekim unsuru yaratabildi¤i gibi klasik tarzda yap›lm›fl bir konaklama tesisine sonradan eklendi¤inde de o tesisi zenginlefltiriyor. Bugün bünyesinde suyla ilgili (SPA, hamam, kür, güzellik merkezi) ünitesi olmayan konaklama tesisleri art›k neredeyse hiç tercih edilmiyor. Ülkemiz çok zengin jeotermal potansiyele ve tedavi edici özelli¤i yüksek termal sulara sahip olmas›na ra¤men kür park›, kür merkezi ve konaklama tesisi bütünlü¤ü sa¤layan tesisleri nicelik ve nitelik yönünden yetersiz kal›yor. Bu nedenle dünyada giderek büyüyen termal turizmi pastas›ndaki Türkiye’nin pay›n›n ve rekabet gücünün art›r›lmas› amaçlan›yor. Türkiye Seyahat Acentalar› Birli¤i Baflkan› Baflaran Ulusoy, 1500 civar›nda termal ve flifal› içme suyu kayna¤› olan Türkiye’nin flifal› sular›n zenginli¤i bak›m›ndan dünya çap›nda bir potansiyel bar›nd›rd›¤›n› belirtiyor: “Türkiye’nin bir özelli¤i de radyoaktivitesi en güçlü sulara sahip olmas›. Termal turizmde 100 tesis, 29 bin 727 yatakla hizmet veriyor. Bunlardan 15 tesis Kültür ve Turizm Bakanl›¤›’ndan termal amac›na yönelik olarak (Sa¤l›k Bakanl›¤›’nca kür merkezi uygun görülen) turizm yat›r›m belgesi alm›fl, yatak say›lar› 7 bin 757. Turizm iflletme belgeli 50 tesisin yatak kapasitesi 15 bin 796. Belediye belgeli 35 tesisin yatak kapasitesi ise 6 bin 174...”

”

Kaynak: http://www.hurriyet.com.tr/seyahat/20491660.asp (Eriflim tarihi: 01.06.2012)

2. b

3. c

4. d

5. e

6. a 7. b 8. c 9. d 10. e

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Yönetim Fonksiyonlar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Güvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Güvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Güvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Güvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Termal ve Spa Hizmetlerinde Güvenlik” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

92

Termal ve SPA Hizmetleri

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Yararlan›lan Kaynaklar

S›ra Sizde 1 SPA merkezinin alt› ayl›k dönem içinde müflteri portföyünü gelifltirmesine yönelik planlar k›sa dönemli planlara örnek olarak gösterilebilmektedir. Bir termal otelin iki y›l içinde SPA merkezini yeniden yap›land›rmas› orta dönemli planlara örnek olarak gösterilebilir. Örne¤in Kaz Da¤lar›n›n eteklerinde bulunan bir termal otelin, Afyon ilinde bir otel açmay› planlamas› uzun dönemli planlara örnek olarak gösterilebilir.

A¤›rbafl, ‹., Çelik, Y., Büyükkay›kç›, H. (2005). Motivasyon Araçlar› ve ‹fl Tatmini: Sosyal Sigortalar Kurumu Baflkanl›¤› Hastane Baflhekim Yard›mc›lar› Üzerinde Bir Araflt›rma, Hacettepe Sa¤l›k ‹daresi Dergisi, 8(3), 329. Baflaran, ‹. E. (2000). Yönetim (3.Bas›m). Ankara: Feryal Matbaas›. Büyükmirza, K. (1999). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi. Ankara: Bar›fl Yay›nlar› Can, H., Kavuncubafl›, A. ve fiahin, A. (2001) Kamu ve Özel Kesimde insan Kaynaklar› Yönetimi. Ankara: Siyasal Kitabevi. Çal›flkan, U. (2009). Turist Sa¤l›¤› Güvenli¤inin Analizi: Türkiye Termal Tesisler Uygulamas›. Yay›mlanmam›fl Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ‹flletmecili¤i Anabilim Dal›, Turizm ‹flletmecili¤i Program›. Eren, E. (2000). Örgütsel Davran›fl ve Yönetim Psikolojisi. ‹stanbul: Beta Bas›m Yay›m Da¤›t›m. Ertürk, M. (1995) ‹flletme Biliminin Temel ‹lkeleri. ‹stanbul: Beta Bas›m Yay›n Da¤›t›m. Goodrich J. N. ve Goodrich G.E. (1991). Health Care Tourism. Managing Tourism. (ss. 107-114). Düzenleyen Medlic, S. Butterworth-Heinemann Ltd. Güney, S. (2007). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Nobel Yay›nlar› Gürüz, D. ve Gürel, E. (2006). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Nobel Yay›nlar› Koçel, T. (2001). ‹flletme Yöneticiligi (Sekizinci Bask›). ‹stanbul: Beta Yay›nlar› Koyuno¤lu S. (2003). Turist Sa¤l›¤›, Turist Sigortas› ve Tüketicinin Korunmas›. Ankara: Deyat Yay›nc›l›k. Özer, M. ve Bak›r, B., (2003). Sa¤l›k Personelinin Motivasyonuyla ‹lgili Etmenlerin Belirlenmesi, Gülhane T›p Dergisi, 45(2), 117-122. Özkalp, E. ve K›rel, Ç. (2002). Örgütsel Davran›fl. Anadolu Üniversitesi Yay›nlar› No:11, Eskiflehir. fiimflek, M.fi. (1999). Yönetim ve Organizasyon. Ankara: Nobel Yay›n Da¤›t›m. T.C. Resmi Gazete (2010). ‹flyeri Açma ve Çal›flma Ruhsatlar›na ‹liflkin Yönetmelikte De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönetmelik. http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2010/07/20100725-10.htm Tütüncü, Ö., Kiremitçi, ‹., Çal›flkan, U. (2011). Sa¤l›k Turizmi, Güvenlik ve Kalite, Anatolia Turizm Araflt›rmalar› Dergisi, 22(1), 91-93.

S›ra Sizde 2 Kalite müflteri beklentilerinin karfl›lanmas› ve bu beklentilerin üzerine ç›karak müflteri memnuniyetinin sa¤lanmas›d›r. Bu do¤rultuda müflterilerle uzun süreli iliflkilerin gelifltirilmesi hedeflenmektedir. Müflteriler, ihtiyaçlar›n› da karfl›larken sunulan hizmet kalitesi oldukça önemlidir. Müflteri memnuniyeti sa¤lamak ve müflteri sadakati yaratmak termal ve SPA iflletmesine büyük kazan›mlar sa¤lamaktad›r. S›ra Sizde 3 Güvenlik kavram› termal veya SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gelen müflterinin, iflletmeye giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olumsuz durumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi çerçevesinde ele al›nmaktad›r. Bu do¤rultuda, termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde sa¤l›k kapsam›nda müflteri güvenli¤i fiziksel özellikler, insan kaynaklar›, iletiflim, tak›m çal›flmas›, müflteri ihtiyaç ve beklentileri ile geribildirim sistemi bafll›klar›nda ele al›nmaktad›r.

6

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Terapi kavram›n› tan›mlayabilecek, Termal ve SPA terapi türlerini s›ralayabilecek, Termal ve SPA terapi türlerini aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • • • •

Terapi Talassoterapi Klimaterapi Balneoterapi

• Hidroterapi • Aromaterapi • Fizyoterapi

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Termal ve SPA Terapileri

• • • • • • • •

G‹R‹fi TERAP‹ KAVRAMI TALASSOTERAP‹ KL‹MATERAP‹ BALNEOTERAP‹ H‹DROTERAP‹ AROMATERAP‹ F‹ZYOTERAP‹

Termal ve SPA Terapileri G‹R‹fi Terapi birçok kaynakta tedavi anlam›na gelen bir sözcüktür. Ancak termal ve SPA hizmetlerinde hekim kontrolünde uygulamalar gerçeklefltirildi¤i gibi hekim kontrolü olmadan da farkl› uygulamalar gerçeklefltirilmektedir. Terapi kavram› hem ruhsal, hem fiziksel hem de sosyal iyi olma durumunu sa¤lama fleklinde aç›klanabilir. Bu do¤rultuda termal ve SPA merkezlerinde gerçeklefltirilen uygulamalar terapi olarak de¤erlendirilebilir. Termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda terapi kavram›, talassoterapi, klimaterapi, balneoterapi, hidroterapi, aromaterapi ve fizyoterapi, bu terapilerin faydalar› ve nas›l sunulduklar›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir.

TERAP‹ KAVRAMI Terapi kavram›, tedavi kavram›yla kar›flt›r›lmakla birlikte farkl› anlamlara gelen bir sözcüktür. Türk Dil Kurumu sözlü¤ünde terapi kelimesi karfl›l›¤›n›n tedavi olmas›na ra¤men, sa¤alt›m sözcü¤ü ruh bilimi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda terapi anlam›na gelmektedir. Bu do¤rultuda, terapi kavram› hem ruhsal, hem fiziksel hem de sosyal iyi olma durumu ile özdefllefltirilebilir. Bu bak›mdan, Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) taraf›ndan yap›lan sa¤l›¤›n tan›m›yla da yak›ndan ilgilidir. DSÖ, sa¤l›¤›, kiflinin yaln›zca hastal›k ve sakatl›k hâlinin olmay›fl› de¤il, ruhen, bedenen ve sosyal yönden tam bir iyilik hâlinde olmas› fleklinde tan›mlam›flt›r. Burada önemli olan nokta, sa¤l›k hizmeti sunan kurumlar yaln›zca sa¤l›k hizmeti sunulmas› konusunda ruhsatland›r›lm›fl kurumlard›r ve sa¤l›k hizmeti sunan kifliler ise yaln›zca sa¤l›k (hekim, hemflire) personelidir. Termal ve SPA hizmetlerinde herhangi bir tedavi söz konusu de¤ildir. Bireylerin kendilerini ruhen, bedeSIRA S‹ZDEgerçeklefltinen ve sosyal yönden daha iyi hissetmelerini sa¤layacak uygulamalar rilmektedir. Termal ve SPA merkezlerinde mevcut olan terapiler özellikle Almanya, ‹ngiltere gibi ülkelerde hekimler taraf›ndan hastalar›na önerilmekte ve hatta biD Ü fi Ü N E L ‹ M reylerin sigortalar› bu gibi hizmetleri karfl›lamaktad›r. Bunun yan›n s›ra, talassoterapi veya tuz odas› terapisi gibi uygulamalar›n bilimsel olarak olumlu etkileri de S O R U bulunmaktad›r.

Sa¤l›k hizmeti sunan kurumlar yaln›zca sa¤l›k hizmeti sunulmas› konusunda ruhsatland›r›lm›fl kurumlard›r ve sa¤l›k hizmeti sunan SIRA kifliler S‹ZDE ise yaln›zca sa¤l›k (hekim, hemflire) personelidir.

Termal ve SPA hizmetlerinde herhangi bir tedavi söz konusu de¤ildir.D ‹Hekimin tedavisini KKAT tamamlay›c› nitelikte hekim kontrolünde uygulamalar gerçeklefltirilebilir. SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

N N

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

96

Termal ve SPA Hizmetleri

Termal ve SPA hizmetleri sunan merkezlerde bireylerin kendilerini ruhen, bedenen ve sosyal yönden daha iyi hissetmelerini sa¤layacak uygulamalar gerçeklefltirilmektedir.

Bu do¤rultuda termal ve SPA terapileri kiflinin sa¤l›¤›n› olumlu yönde etkileyebilmektedir. Ancak bu hizmetleri sunan kurumlar›n daha çok turistik iflletme olmas›ndan dolay› tedavi edici bir yöntem olarak tan›t›lmamas› gerekmektedir. Bunun yan›nda, hekim kontrolünde gerçeklefltirilen uygulamalar normal tedaviyi tamamlay›c› uygulamalar olarak önerilebilir. Termal ve SPA hizmetini sunan kurumlar›n bu terapileri yerine getirebilmek amac›yla çeflitli yükümlülükleri yerine getirmeleri ve bu do¤rultuda faaliyetlerini sürdürmeleri gerekmektedir.

SIRA S‹ZDE

1

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M TALASSOTERAP‹

Talassoterapi; deniz suyu ve deniz S Oiklimi R Uile yap›lan kür olarak tan›mlanmaktad›r.

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

SIRA S‹ZDEetmifl oldu¤unuz bir termal veya SPA merkezinde sunulan terapiler Daha önceden ziyaret nelerdir? Aç›klay›n›z.

Talassoterapi, deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür olarak tan›mlanmaktad›r. S O gerçeklefltirilen R U Bu kapsamda her türlü su ve çamur uygulamas› SPA hizmetleri kapsam›na girmektedir. Talassoterapi, deniz kenar›nda belli bir süre kalmak ve bu s›rada bölgeye has iklimsel faktörler, deniz, kum, günefl banyosundan yararlanD‹KKAT makt›r. Talassoterapinin, ço¤u zaman termal su terapisi, fizyoterapi veya SPA terapi uygulamalar›yla ayn› oldu¤u düflünülmektedir. Ancak, termal su merkezlerinde S‹ZDE hastal›klar›nSIRA tedavisi s›ras›ndaki banyo, dufl, çamur ve yosun uygulamalar› esnas›nda sadece kaynak sular kullan›rken talassoterapi kürleri için sadece deniz suyu kullan›lmaktad›r (Cirik, 2005). AMAÇLARIMIZ Deniz suyu, içeri¤inde bulunan eriyik mineral ve tuzlar nedeni ile maden suyu niteli¤i tafl›maktad›r. Bu nedenle 1 litresinde 1 gram mineral ve tuz bulunan deniz suyu maden kabul edilmekte ve bu niteli¤e sahip deniz suyunun s›K ‹suyu T A olarak P cakl›¤› 20°C’nin üzerinde bulunmaktad›r. Deniz suyu, ›s›t›larak bu s›cakl›k elde edildi¤inde ‘s›cak maden suyu’ olarak tan›mlanmakta ve ‘kapl›ca suyu’ niteli¤i kazanmaktad›r. 5.5 gram sodyum, 8.5 gram klorür içeren deniz veya göl T E L ELitresinde V‹ZYON sular› da ‘tuzlu su’ s›n›f›na girmektedir (Kültür ve Turizm Bakanl›¤› vb). Terapide iyilefltirme ve t›bbi kontrol anlam› tafl›makta olup üç vazgeçilmez faktör (Kültür ve Turizm Bakanl›¤› vb); ‹ N T E belirli R N E T derinli¤inden elde edilen ve insan›n vücut s›cakl›¤› kadar ›s›a) Denizin t›lan tuzlu deniz suyu. b) Yosun, çamur ve termal plankton gibi denizden elde edilen unsurlar›n toplanmas›. c) Deniz iklimi ve deniz havas›. Deniz suyu ve deniz iklimlerinin tedavi amac›yla kullan›lmalar› çok eskilere dayanmaktad›r. Platon, M›s›rl› papazlar taraf›ndan tedavi edildikten sonra, denizin insan›n tüm a¤r›lar›n› giderdi¤ini belirtmifltir. Kapl›calar Yönetmeli¤i’nde temel talassoterapi birimleri, banyo uygulamalar› için gerekli koflullara ek olarak do¤al solaryum mekânlar› ile deniz suyunun ›s›t›larak kullan›lmas› söz konusu ise suyun niteli¤inin bozulmadan ›s›t›lmas› için kullan›lacak donan›m›n yerlefltirildi¤i mekânlar fleklinde tan›mlanm›flt›r. Talassoterapi deniz suyu, deniz tuzu ve deniz yosunu ile gerçeklefltirilen uygulamalar fleklinde üç temel bafll›kta incelenebilir.

N N

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

Thalassoterapi uygulamalar›; deniz suyu, deniz tuzu ve deniz yosunu ile gerçeklefltirilirler.

Deniz Suyu ile Gerçeklefltirilen Uygulamalar Talassoterapi, deniz suyu ile yap›lan özel vücut uygulamalar›d›r. Deniz suyu do¤al s›cakl›¤›nda kullan›labildi¤i gibi ›s›t›larak etkisinin art›r›lmas› da sa¤lanabilir. Talassoterapi ile vücudun deniz suyu taraf›ndan karfl›lanabilecek do¤al mineralleri kazand›r›lmas› sa¤lanmaktad›r. Vücuttaki zararl› maddelerin ortadan kald›r›lma-

97

6. Ünite - Termal ve SPA Terapileri

s›, dolafl›m sisteminin düzenlenmesi, zay›flamaya yard›mc› etkisi gibi birçok özelli¤i vard›r.

Deniz Tuzu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlar Denizdeki bulunan tuz çeflitli yollarla elde edilecek vücut bak›m›nda kullan›labilmektedir. Bu sayede vücuda ihtiyaç duydu¤u vitaminler verilebilmektedir. Deniz tuzundan elde edilen bak›m tuzlar› iki k›s›mda incelenebilmektedir (MEGEP, 2007): - Banyo tuzlar›: Il›k su doldurulmufl banyo küvetine bir veya iki avuç tuz kar›flt›r›larak kullan›lmaktad›r. - Vücut ovalama tuzu: Aromatik ya¤larla kar›flt›r›larak, tüm vücuda uygulanan tuzlard›r.

Deniz Yosunu ile Gerçeklefltirilen Bak›mlar Yosunlar içerdikleri zengin mineral ve elementler nedeniyle çok özel organizmalard›r. ‹çerdikleri yüksek konsantrasyondaki mineraller içinde kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum, iyot, fosfor, bak›r, çinko, kobalt, demir ve florin gelir. Yosun, deniz ve nehirlerde yetiflen do¤al ürünlerdir (Turan, 2007). Büyüklükleri 3 mikrondan 62 m’ye kadar de¤iflen, bitki benzeri canl›lar›d›r. Deniz yosunu ile uygulanan terapiler yard›m›yla, kilo verme, cilt ve vücut s›k›laflt›rma, selüloit, stres, toksinlerden ar›nma (detoks), dolafl›m bozukluklar›n›n giderilmesi, vücut enerjisinin yeniden dengelenmesi, depresyon, spor yaralanmalar›, menopoz, sigara b›rakma ve do¤um sonras› yenilenme ve s›k›laflma gibi faydalar elde edilebilir (Cirik, 2005). ‹klim farkl›l›klar›n›n insanlar›n fiziksel ve ruhsal durumlar›na ne gibi SIRAetkiler S‹ZDE olabilir?

KL‹MATERAP‹

D Ü fi Ü N E L ‹ M Klimatizm, iklim koflullar›n›n, sa¤l›kl› kiflilerde koruyucu hekimlik ve hasta kiflilerde tedavi amac›yla de¤erlendirilmesidir. Klimaterapi ise sa¤l›kl› iklim ortam›nda S O R U bulunmay› ifade etmektedir ve sa¤l›kl› iklimlerde bulunma, dinlenme, e¤lenme (Özbek, 1991) ve iklimsel faktörlerin belirli hastal›klar›n tedavisinde sistematik kullan›m›yla gerçeklefltirilen tedavi yöntemi olarak tan›mlanabilir (Çal›flkan, 2009). D‹KKAT Klimatik kaynaklar; k›y› ve kapl›ca bölgelerinin d›fl›nda da¤lar, ma¤aralar, yaylalar vb. yerlerdir. Sa¤l›kl› iklim tan›m›na uygun ve insan sa¤l›¤›na yarar› bak›m›nSIRA S‹ZDE bafllayarak dan en çekici yerler aras›nda deniz seviyesinden 800 m yükseklikten 2000 m’ye kadar uzanan yükseklik kufla¤› yer al›r. Bu yükseklik kufla¤› orta yükseklikteki da¤l›k yörelerle yo¤un orman örtülerinin yay›l›fl gösterdi¤i alanlar› kapAMAÇLARIMIZ sar. Bu yükseltiler ayn› zamanda rekreasyon alanlar› olmaktad›r. Deniz seviyesinden yükseklerde yaflayanlarda hemoglobin art›fl› gözlenmektedir. Bunun sonucu olarak; kan bas›nc›, kan dolafl›m› h›zlanmaktad›r. Havadaki nem düflük, K ‹ Toran›n›n A P bas›nç, yo¤unluk ve oksijen de¤erlerinin az, bu nedenle günefl ›fl›nlar›n›n daha etkili oldu¤u orman ve da¤l›k alanlarda ›fl›ma ve ultraviyole ›fl›nlar›n›n etkisi artmakta ve sonuç olarak, insan bedeninin hareketlilik ve güç performans› T E L E V ‹ Z YyükselmekteON dir (Tunç ve Saç, 1998).

2

D Ü fi Ü Niklim EL‹M Klimaterapi, sa¤l›kl› ortam›nda bulunmay› ifade etmektedir ve sa¤l›kl› iklimlerde bulunma, S O R U dinlenme, e¤lenme ve iklimsel faktörlerin belirli hastal›klar›n tedavisinde D‹KKAT sistematik kullan›m›yla gerçeklefltirilen tedavi yöntemidir.

N N

Klimaterapik Kürler

‹ N T E R N E TKapl›ca küKlimaterapi bütünsel bir kür program› çerçevesinde kullan›lmaktad›r. rünün faydal› olmad›¤› durumlarda klimaterapi uygulanmaz. Tedavi amaçl› kullan›lan klimaterapik kürler afla¤›da k›saca özetlenmektedir (Karagülle, 2002: 13):

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

98

Termal ve SPA Hizmetleri

Klimaterapik Kürler: - Aç›k Hava kürleri - Helioterapi Talassoterapi - Hava Banyosu - Klimatik Arazi Kürleri

Aç›k hava kürleri: Hasta aç›k havada bulunarak dinlendirilir, havaland›r›l›r. Özellikle hastan›n sürekli yata¤a ba¤l› oldu¤u durumlarda kullan›l›r. Helioterapi ve Talassoterapi: Helioterapide ç›plak ya da hafif giyinmifl hasta do¤rudan günefl ›fl›¤›nda belirli sürelerde maruz b›rak›l›r. Türkçede günefl banyosu ad›yla da an›l›r. Talassoterapi ise bu uygulaman›n deniz banyolar› ile kombinde edilerek uygulanmas›d›r. Hava Banyosu: Kifli günefl ›fl›¤›n›n do¤rudan etkisinden korunmufl olarak gölgede tutulur. Özellikle cilt ve kan dolafl›m› etkilenir. Klimatik Arazi Kürleri: Klimaterapi egzersiz ve hareket tedavisi ile kombine edilmektedir. Burada, aç›k havada yürüyüflten, yo¤un aç›k hava egzersizlerine kadar çok çeflitli biçimlerde hareket tedavisi söz konusudur. Sa¤l›k aç›s›ndan faydal› iklimsel özelliklerin yan› s›ra, klimaterapi aç›dan kabul edilemez iklim unsurlar› da tan›mlanm›flt›r. Bir kapl›ca kür merkezinde böylesi olumsuz klimatik faktörlerin varl›¤› istenmez. Bu faktörler afla¤›da gösterilmifltir; Ayr›ca, klimaterapi uygulamas›, baz› alerjik hastal›klar, belli tür romatizmal hastal›klar, belli bafll› sinir sistemi bozukluklar›nda olumsuz etkiye sahiptir (Karagülle, 2002).

BALNEOTERAP‹ Balneoterapi, kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar›d›r.

Balneoterapi, banyo, çamur, içme ve soluma fleklinde uygulanmaktad›r.

Termal kaynaklar›n, gaz ve çamur kaynaklar›n›n incelenmesi, iklim ve çevre imkânlar› ile birlefltirilerek sa¤l›k amac›yla kullan›m› olarak tan›mlanabilir. Balneoloji; do¤al enerji kaynaklar›ndan s›cak maden suyunun, gaz›n ve çamurun, kayna¤›n ç›kt›¤› yöreye özgün iklim koflullar› ve biyolojik ortam etkileriyle bütünleflti¤i, organizma üzerinde fizyolojik ve iyilefltirici etkisi kan›tlanm›fl bir tedavi sistemi (Kozak, 1996), yani k›saca “banyo bilimi” (Karagülle, 2002) olarak tan›mlan›rken balneoterapi, kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar› olarak ifade edilmektedir (Çelik, 2001). Balneoterapi, termal ve/veya mineralli sular›n, peloidlerin ve gazlar›n, yöntem ve dozlar› belirlenmifl, banyo, paket, içme ve soluma uygulamalar› fleklinde, düzenli aral›klarla seri hâlde tekrarlanarak kullan›lmas›yla, belirli bir zaman aral›¤›nda ve kür tarz›nda gerçeklefltirilen bir uyar›-uyum tedavisidir (Karagülle, 2002). Yasal düzenlemelerde balneoterapi, termomineral sular, peloidler ve gazlar gibi do¤al tedavi unsurlar›n›n banyo, içme ve soluma yöntemleri ile kür tarz›nda tedavi amaçl› kullan›lmas› (Kapl›calar Yönetmeli¤i) ve banyo kürleri, içme kürleri, solunum kürleri, peloidoterapi ve di¤er balneoterapi yöntemleridir. Kapl›ca kürü çerçevesinde balneoterapide kullan›lan do¤al iyilefltirici faktörler, yer alt› kaynakl› do¤al flifal› sular, çamurlar ve iklimsel faktörlerdir. Bunlar balneolojik kaynaklar veya balneoterapötikler diye de tan›mlanmakta olup balneolojik kaynaklar aras›nda “flifal› sular” yani termal ve mineralli sular en yayg›n kullan›lanlard›r. Bunlar›n yan›nda, do¤al peloidler (çamurlar) ve gazlar da kapl›ca tedavisinde kullan›lan di¤er balneoterapatik unsurlard›r (Karagülle, 2002).

Banyolar Termal tesislerde yer alan balneoterapi bölümü, t›bbi de¤erlendirme kurulunun önerileri do¤rultusunda oluflturulmaktad›r. Bu bölümde uygulanacak olan balneoterapi yöntemlerine uygun olarak gerekli birimler yer almaktad›r. Bu birimler t›bbi de¤erlendirme kurulunun verdi¤i endikasyonlara göre projelendirilip kurulabilmektedir. T›bbi de¤erlendirme kurulunun belirleyece¤i esaslar do¤rultusunda ku-

6. Ünite - Termal ve SPA Terapileri

rulabilecek banyo uygulama birimleri afla¤›da gösterilmektedir (Kapl›calar Yönetmeli¤i); a) Termal tedavi havuz/havuzlar›, b) S›ra banyolar› (küvetler), c) Lokal banyo ayg›tlar› (ekstremite, oturma banyolar› vb.), d) Tedavi dufllar›, e) Egzersiz havuzu, Havuzlarda kullan›lan su her hastadan sonra de¤ifltirilmeli, usulüne uygun havuz temizli¤inin yap›lmas›n›n ard›ndan bir sonraki hastan›n kullan›m›na sunulmal›d›r. Rehabilitasyon havuzlar›nda karbondioksitli ve kükürtlü sular kullan›lmamal›d›r. Kapl›ca tesisinde bulunan balneoterapi birimleri afla¤›daki özellikleri tafl›mal›d›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i); Tedavi havuzu birimi: Havuz, soyunma-giyinme dolaplar›, dufl ve dinlenme mekânlar›ndan oluflmaktad›r. Havuzun boyutlar› kullan›c› kapasitesine göre belirlenir. Havuz zemin alan› kifli bafl›na en az üç metrekare olacak flekilde düzenlenir. Havuzun derinli¤i en fazla net 150 santimetre olmal›d›r. Havuz içine inen dolgu basamakl› merdiven bulunur, ayr›ca merdiven kenar›na ve havuz iç duvar›na tutunma kollar› yap›l›r. Gerekirse havuz içine hasta indirmeye yarayan sabit veya hareketli bir sistem kurulur. Havuzlarda su tafl›rma ve tahliyesini sa¤layan sistemlerin bulunmas› zorunludur. Havuz çevresinde devaml› su de¤iflimini sa¤layan su tafl›rma oluklar› yer al›r. Havuz suyu kullan›c› bafl›na saatte 1500 mililitre yenilenecek biçimde havuza verilir. Havuza girmeden dufl ve ayak dezenfeksiyon kanal›ndan geçilmesi sa¤lan›r. Havuzun doldurulmas›nda, havuz içinde hareketsiz su bölgelerinin oluflmas›n› önleyecek flekilde bir doldurma ve tafl›rma sistemi kullan›l›r. S›ra banyolar› birimi: Banyo odas›n›n alan› en az net 5 metrekare olmal›d›r. Banyo odas›nda, su buhar› ile karbondioksitli veya kükürtlü su kullan›l›yor ise ortama sal›nacak gazlar›n banyo odas›ndan tahliyesi için yeterli havaland›rma düzene¤i bulunmal›d›r. Banyo odas›nda sadece tedavi amac›na uygun banyo küveti ve donan›m› yer al›r, tuvalet bulunmaz. Tedavide, karbondioksitli veya kükürtlü su kullan›l›yor ise bu tür sular›n tedavide kullan›m› için özel olarak tasarlanm›fl küvetler kullan›lmaktad›r. Küvetlerde kullan›lan su her hastadan sonra de¤ifltirilir, usulüne uygun küvet temizli¤inin yap›lmas›n›n ard›ndan bir sonraki hastan›n kullan›m›na sunulmaktad›r. Banyolar so¤uk (hipotermal; 34°C’nin alt›nda, deniz banyolar› da bunun içine girer), ›l›k (izotermal, 34-35°C s›cakl›kta), s›cak (termal, 36-38°C ve 38-40°C s›cakl›kta) ve afl›r› s›cak (hipertermal; 40-42°C s›cakl›kla) olarak s›n›fland›r›l›rlar. Banyolar genellikle 2 ila 4 hafta süreyle, ya her gün (haftada bir gün banyosuz geçer) ya da gün afl›r› bir kez yap›lmaktad›r. Banyo yapma s›kl›¤› kapl›ca hekimince kürün sonunda yeniden ayarlanabilir (Karagülle, 2002). Kapl›calarda banyo uygulamalar› farkl› biçimlerde yap›labilir. Bu uygulamalar afla¤›da özetlenmifltir (Unutmaz, 1994); • Termal Banyo (Kapl›ca Banyosu): Banyo suyu s›cakl›¤› 36-38°C dolay›ndad›r. Banyoda kal›fl süresi 20 dakikad›r. • Termal Havuz (Havuz Banyosu): Havuz kürlerinde su s›cakl›¤› 28-36°C aras›ndad›r. Banyo süresi 30 dakikad›r. Havuza giriflte dufl al›nmas› ve dezenfeksiyon zorunludur. • A¤›r Hasta Banyo Havuzu (Rehabilitasyon Havuzu): Havuz içinde bir koltuk yard›m›yla banyo al›n›r. Uygulaman›n süresi ve suyun s›cakl›¤› hastan›n durumuna göre doktorlar taraf›ndan ayarlan›r.

99

100

Termal ve SPA Hizmetleri

• Kol ve Ayak Banyosu: Banyo süresi genellikle 20 dakikad›r. Banyo kaplar›nda s›cak kapl›ca suyu ile so¤uk, tatl› su ya da s›cak ve so¤uk tatl› su kullan›l›r. S›cak su genellikle 38-40°C, so¤uk su ise 16-18°C dolay›nda tutulur. • Oturma Banyosu: Uygulama odas›nda oturma küveti vard›r. Banyo süresi ve biçimi özel olarak belirlenir.

‹çmeler ‹çmeler, do¤al mineralli sular›n belirli bir sürede, gün boyu bölünmüfl dozlarda ve belirli miktarlarda içilmesi ile yap›lan içme kürleridir.

Balneoterapide termo-mineral sularla yap›lan banyolardan sonra en çok kullan›lan yöntem “do¤al mineralli sular›n belirli bir sürede, gün boyu bölünmüfl dozlarda ve belirli miktarlarda içilmesi ile yap›lan içme kürleri”dir (Karagülle, 2002). Do¤al flifal› su belirli s›cakl›klarda, belirli miktarlarda (100 - 1500 mg/gün) günün belirli zamanlar›nda (genellikle yemekten önce) aç karn›na içilmektedir. fiifal› su a¤›zdan al›nd›¤›nda sindirim organlar›n› do¤rudan etkilemekte, daha sonra karaci¤erden kana kar›flmakta ve sonuçta böbreklerden at›lmaktad›r. Bu yolla su do¤al bir denge içerisinde vücudun tüm bölgelerine çeflitli mineraller tafl›maktad›r (Çal›flkan, 2009). ‹çme kürü birimleri; en az bir tane içme kür mekân› (suyun hijyenik flekilde kullan›ma verildi¤i çeflme veya çeflmelerle ilgili donan›m ve bardak gibi sarf malzemeleri), uygun dinlenme mekânlar›d›r. ‹çme kürü için ayr›lan mekânlar›n büyüklü¤ü, kürden yararlanan hastalar›n say›s›na göre belirlenir. ‹çmede; her hasta için ayr› tek kullan›ml›k, tercihen k⤛t bardaklar kullan›l›r, kullan›lan suya dezenfeksiyon amaçl› bir katk› maddesi eklenemez; kullan›lacak su, içme yerine hijyenik koflullara dikkat edilerek do¤rudan kaynaktan ve bekletilmeden ulaflt›r›l›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i).

Soluma (‹nhalasyon) fiifal› sular›n aerosol hâline getirilerek solunum yoluyla al›nd›¤› yöntemdir.

Kapl›ca turizm merkezlerinde uygulanan di¤er bir yöntem ise flifal› sular›n sprey hâline getirilerek solunum yoluyla al›nd›¤› “soluma” yöntemidir. Soluma, mineralli su spreylerinin solunmas› yoluyla yap›lan balneolojik tedavi biçimidir. Bu uygulama 300-350°C s›cakl›klarda, günde iki veya üç kez, 10 - 20 dakika süreyle, a¤›z ve/veya burundan solunum yoluyla yap›lmaktad›r (Unutmaz, 1994). Soluma kür birimleri flunlard›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i): a) Bireysel soluma cihazlar›, b) Soluma oda veya odalar›, c) Toplu soluma mekânlar› (inhalatoryum), Bireysel soluma cihazlar›n›n bulundu¤u soluma salonu ile oda solunumu için bir veya birkaç kiflinin tedaviye al›nabilece¤i, solunumda kullan›lacak mineralli suyu endikasyonuna uygun çapta partiküllere bölüp ortama salmak için gerekli teknik gereçlerle donat›lm›fl odalar bulunmaktad›r. Bütün bu sistemlerde mineralli suyun bakteriyolojik kirlenmesini önleyici tedbirler al›nmaktad›r. Cihazlar›n her bir hastan›n kullan›m›ndan sonras› dezenfeksiyonu için gerekli düzenleme yap›lmaktad›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i).

Çamurlar (Peloid) Çamur tedavileri, vücudun belli k›s›mlar›n›n çamurla kaplanmas› sayesinde çamur içerisinde bulunan minerallerin ve bileflenlerin vücuda al›nmas› uygulamas›d›r.

Kapl›calarda “Peloid” ad› verilen çamurlarla yap›lan banyolar di¤er bir uygulamad›r. Çamur tedavileri, vücudun belli k›s›mlar›n›n çamurla kaplanmas› sayesinde çamur içerisinde bulunan minerallerin ve bileflenlerin vücuda al›nmas› uygulamas›d›r. Çamur banyolar›, su ile yap›lan banyolara benzemektedir. Ancak daha yüksek s›cakl›klar (400°C’nin üstü) rahatça kullan›labilmektedir. Lokal uygulamalarda

6. Ünite - Termal ve SPA Terapileri

500°C’ ye kadar s›cakl›klar söz konusu olabilir. Günde bir kez, toplam olarak bir kürde 15-20 uygulama yap›lmaktad›r (Unutmaz, 1994). Peloidler, sa¤l›k amaçl› olarak; paket, bulamaç (macun), banyo, tek kullan›ml›k haz›r paket bal盤›, krem, pudra, yüz maskeleri, plaster, yak›, antiperspiran ve emülsiyon hâlinde ve banyolar fleklinde (tam, yar›m veya eskstremite banyolar) ya da daha çok paketler fleklinde uygulanmaktad›rlar (Çal›flkan, 2009). Kapl›ca tedavisinde, bafll›ca karakteristikleri aç›s›ndan afla¤›daki peloidler kullan›l›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i); a) Turbalar: Yüksek su ba¤lama kapasitesi olan, asit pH’de peloidlerdir. Çeflitli do¤al boya maddeleri, humik asitler ve ciltten emilebilen estrogen benzeri moleküller içeren çamurlard›r. b) Bataklar: Organik maddeler bak›m›ndan çok farkl›l›k gösterirler, durgun sularda çöken, ufak tanecikli çökeltilerdir. Butimünöz ve mineralli bataklar olarak iki tipi vard›r. Mineralli bataklar, termomineral sular›n kaynakland›¤› ortamlarda oluflurlar. Bitüminoz olanlar daha fazla organik madde içerirler c) Deniz ve Delta Balç›klar›: Bunlar deniz ve akarsu deltalar›nda çöken, inorganik sedimentlerdir. Deniz balç›klar› ise deniz diplerinde gelgit ile ba¤lant›l› çöken ve deniz suyuna benzer içerikte çözünmüfl mineral içeren çökeltilerdir. d) Topraklar: Su topluluklar›n›n d›fl›nda, kat› hâlde bulunan kayaçlar›n veya organik maddelerin ufalanma, parçalanma ve ayr›flmas› ile oluflan toz sedimentlerdir. Fango, Ton, Volkanik Tüf bafll›ca flifal› topraklar aras›nda say›labilir. Tedavide, termomineral suyla kar›flt›r›larak paket fleklinde belli vücut bölgelerine uygulan›rlar. Peloidoterapi birimleri flu flekilde tarif edilmektedir (Kapl›calar Yönetmeli¤i); a) Peloid haz›rlama birimi, b) Peloid banyo küvetleri, c) Peloid paket uygulamalar› için odalar, Peloidler tedavide kullan›lmadan önce peloid haz›rlama biriminde içindeki yabanc› maddelerden ar›nd›rma, sterilizasyon, homojenizasyon ifllemlerinden geçirilmektedir. Peloid haz›rlama birimi peloidoterapinin uyguland›¤› mekândan ayr› ancak ba¤lant›l› bir mekânda kurulmaktad›r. Peloidoterapi uygulamas›n›n yap›ld›¤› odalarda uygulamadan ç›kan hastalar›n y›kanmas› için dufl bulunmaktad›r (Kapl›calar Yönetmeli¤i). Peloidler, turba hariç, tedavide bir kez kullan›lmaktad›r. Bir kez kullan›lan turba, ayr› bir yerde befl y›ll›k olgunlaflma süresini tamamlamak üzere usulüne uygun flekilde depolanmaktad›r. Depolanan turba olgunlaflma süresini tamamlad›ktan sonra yeniden kullan›labilmektedir. Di¤er çamurlar kullan›ld›ktan sonra çevre kirlili¤i yaratmayacak flekilde usulüne ve tekni¤ine uygun flekilde iflletmeci taraf›ndan bertaraf edilmektedir.

H‹DROTERAP‹ Hidroterapi, Yunanca hydor (su) ve therapeia (terapi) kelimelerinden türemifltir. ‹yilefltirici ve rekreasyonel etkileri y›llardan beri bilinmekte olan ve farkl› yafltaki, cinsiyetteki her insanda faydal› oldu¤u bilinen çok eski bir terapi yöntemidir. Bu terapi yönteminin M.Ö. 2400’lü y›llara kadar uzand›¤› ve M›s›r, Hindistan, Çin ve Yunanistan gibi birçok medeniyet taraf›ndan uyguland›¤› bilinmektedir. Bugün hidroterapinin artan bir taleple tüm dünyada uygulamalar›n› görmek mümkündür.

101

102

Termal ve SPA Hizmetleri

Termomineral sular ile yap›lan y›kama, dufl gibi uygulamalard›r. Di¤er bir deyiflle hidroterapi, tatl› sularda yap›lan kür türüdür (Kozak, 1996: 13; Ülker, 1994: 44). Ayr›ca, her birey için özel olarak düzenlenen ve ideal olarak amaca uygun infla edilmifl havuzlarda gerçeklefltirilen, sinir-kas-iskelet sistemiyle ilgili fonksiyonlar› gelifltirme-iyilefltirme amaçl› bir havuz tedavi program› olarak da tan›mlanmaktad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, a). fiekil 6.1 Calista Luxury Resort Callos SPA Hidroterapi Havuzu

Hidroterapi, tatl› sularda yap›lan kür türüdür.

Hidroterapi, genellikle so¤uk sular ile yap›lmakta, yani 20°C s›cakl›¤›ndaki su kullan›lmaktad›r. Su s›cak olmad›¤› zaman, yani 36-38°C lik s›cakl›k de¤erleri aras›nda olmad›¤› sürece insan vücudu üzerinde ›s›sal bir etki meydana getirmektedir. Bu etki, çevresel damarlar›n önce genifllemesi sonra daralmas› fleklinde olmaktad›r. Bu hareketin sonucunda, metabolizma h›zlanmaktad›r. Bu uygulaman›n ters etki yapt›¤› rahats›zl›klar; kalp hastal›klar› ve hipertansiyondur.

103

6. Ünite - Termal ve SPA Terapileri

Su içinde gerçeklefltirilen bu egzersizlerin fiziksel, zihinsel ve ruhsal yönden bireyleri gelifltirdi¤i düflünülmektedir. Bu egzersizlerin; kas spazmlar›n› ve a¤r›lar›n› rahatlatt›¤›, eklemlerdeki hareketi art›rd›¤›, zay›f kaslar› güçlendirdi¤i ve bu kaslar›n egzersiz yapabilme kabiliyetlerini art›rd›¤›, felçli kaslar›n yeniden hareket etmesinin sa¤lanmas›, dolafl›m sisteminin rahatlamas›, fonksiyonel aktivitelerde rahatlama, denge ve koordinasyon geliflimi gibi iyilefltirici etkileri vard›r.

AROMATERAP‹ Aromatik esanslar› etken madde olarak kullanan terapi fleklidir. Yapraklar, çiçekS‹ZDE ler, a¤aç kabuklar›, meyveler, kökler, a¤aç s›v›lar› gibi bitkiselSIRA kaynaklardan elde edilen ya¤lar›n tedavi ve rahatlama amac›yla kullan›ld›¤› bir tekniktir. Aromaterapi tedavi amac›yla kullan›ld›¤› gibi estetik ve güzellik alan›nda oldukça s›kl›kla D Ü fi Ü N E L ‹ M kullan›lmaktad›r. Bu do¤rultuda aromaterapi y›llard›r estetik ve güzellik amac›yla kullan›lan, temeli bitkisel tedaviye (Fitoterapi) dayanan ruh, beden, zihin bak›m› S O R Bakanl›¤›, U ve bütünlük etkisi sa¤layan do¤al bir yöntemdir. (Kültür ve Turizm a).

Aromatik esanslar› etken madde olarak SIRA kullanan S‹ZDE terapi fleklidir.

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

Kathi Keville ve Mindy Green tar›ndan yaz›lan Aromatherapy: A Complete D ‹ K Guide K A T to the Healing Art (New York: Crossing Press, 2008) adl› kitapta aromaterapi ve uygulamalar› ile ilgili daha detayl› bilgiye ulaflabilirsiniz. SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE Sizce aromaterapinin ne gibi faydalar› vard›r ve ne zamanlarda kullan›labilir?

Aromaterapi Uygulama Yöntemleri

AMAÇLARIMIZ D Ü fi Ü N E L ‹ M

D‹KKAT

N N

3

Aromaterapi oral, solunum ve deri yolu olmak üzere üç farkl› yöntemle uygulanK ‹ T A P maktad›r (Çetinkaya, 2007). O R U uygulanan a) Oral: Aromatik ilaç olarak adland›r›lan ve jelatin kapsülS içinde esansiyel ya¤lar, gastrointestinal problemlerin çözümü, dental bak›m›n sa¤lanmas›, çeflitli a¤›z enfeksiyonlar›n›n tedavisi amac›ylaT Ekullan›lmaktad›r. LEV‹ZYON D‹KKAT b) Solunum: Esansiyel ya¤larda bulunan çeflitli maddeler, psikolojik, fiziksel ve hücresel düzeylerde etki gösterirler. Solunum yoluyla aromaterapi masaS‹ZDE j› uygulamas›, alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlar›,SIRA ast›m, yüksek atefl, ‹NTERNET bafl a¤r›s›, depresyon, yorgunluk, uykusuzluk gibi durumlar›n tedavi edilmesi ve ayr›ca çapraz enfeksiyonun yay›lmas›n›n önlenmesi amac›yla kullaAMAÇLARIMIZ n›lmaktad›r. Solunum yönteminde bitkilerden elde edilen ya¤lar›n solunmas› ve bu yolla vücuda olumlu etkiler sa¤lamas› amaçlanmaktad›r. Örne¤in, özellikle so¤uk alg›nl›klar›nda nane esasl› suyun buhar›n› hem biK ‹ solumak T A P zi rahatlatmakta hem de daha rahat nefes almam›za yard›mc› olmaktad›r. Bu do¤rultuda, solunum yolu ile uygulanan aromaterapinin hem fiziksel hem de ruhsal yönden olumlu etkilerinin oldu¤unu söylemek T E L mümkündür. EV‹ZYON c) Deri: Bas›nç bölgelerine ve enfekte alanlara kompres uygulanmas›, çeflitli türlerde aromatik banyolar (ayak, el, oturma banyosu) ve masaj bu uygulamalar aras›nda yer almaktad›r. Aromaterapi masaj›, masaj ve bitkilerden el‹ N Tart›r›lmas› ERNET de edilen bu ya¤lar›n birleflmesi ve bu ya¤lar›n etkilerinin için uygulanan bir yöntemdir. Bu yolla bitkilerden elde edilen bu ya¤lar masaj yap›larak vücutta emilmesi ve kan dolafl›m›na kat›lmas› sa¤lanmaktad›r. Masaj, hem fiziksel hem de duygusal faktörlerin kullan›ld›¤› bir tekniktir. Bu teknikle bireyin sa¤l›¤› ve yaflam kalitesi geliflebilir.

SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZ

Ü fi Üsolunum NEL‹M Aromaterapi; Doral, ve deri yöntemi ile K ‹ T A P uygulanmaktad›r. S O R U

N N

TELEV‹ZYON D‹KKAT SIRA S‹ZDE ‹NTERNET AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

104

Termal ve SPA Hizmetleri

F‹ZYOTERAP‹ Egzersizlerle, masajla, s›cak veya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kullan›larak tedavi edilmeleridir.

Bireylerin çeflitli egzersizlerle, masajla, s›cak veya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kullan›larak tedavi edilmeleridir. Fizik tedavi uygulamalar› genellikle termal hizmet sunan otellerde, tedavi veya destekleyici tedavi olarak gerçeklefltirilmektedir. Uzman hekim veya fizyoterapistler taraf›ndan gerçeklefltirilen bu uygulamalar›n hastalar›n sa¤l›¤›n›n iyilefltirilmesinde oldukça önemli etkisi vard›r. S›cak uygulama yöntemleri; yüzeysel ›s›veren yöntemler ve derin dokulara ›s›veren yöntemler olmak üzere ikiye ayr›lmaktad›r. Yüzeysel ›s›veren yöntemler; elektrikli ›s›t›c›lar, s›cak su torbalar›, parafin banyosu, fluidoterapi (yüzeysel ve kuru ›s›tma), hidroterapi, nemli havad›r. Derin dokulara ›s›veren yöntemler; infraruj lamba (›fl›nlama ve ›fl›k enerjisinin, deride ›s› enerjisine dönüflmesi), mikro dalga, k›sa dalga diatermi (derin dokunun ›s›t›lmas›), ultrasondur (ses dalgalar›n›n ›s› enerjisine dönüflmesi). So¤uk uygulama yöntemleri; so¤uk paketler, spreyler, so¤uk su ve kriyoterapi (uygulanan bölgede doku haraplamas› yaparak etkisini gösteren bir yöntem) odalar›d›r.

6. Ünite - Termal ve SPA Terapileri

Özet

N A M A Ç

1

N AM A Ç

2

• • • • • •

Terapi kavram›n› tan›mlamak Terapi kavram›, tedavi kavram›yla kar›flt›r›lmakla birlikte farkl› anlamlara gelen bir sözcüktür. Türk Dil Kurumu sözlü¤ünde terapi kesilmesi karfl›l›¤›n›n tedavi olmas›na ra¤men, sa¤alt›m sözcü¤ü ruh bilimi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda terapi anlam›na gelmektedir. Bu do¤rultuda, terapi kavram› hem ruhsal, hem fiziksel hem de sosyal iyi olma durumu ile özdefllefltirilebilir. Bu bak›mdan, Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) taraf›ndan yap›lan sa¤l›¤›n tan›m›yla da yak›ndan ilgilidir. DSÖ, sa¤l›¤›, kiflinin yaln›zca hastal›k ve sakatl›k hâlinin olmay›fl› de¤il, ruhen, bedenen ve sosyal yönden tam bir iyilik hâlinde olmas› fleklinde tan›mlam›flt›r. Termal ve SPA terapi türlerini s›ralamak Talassoterapi Klimaterapi Balneoterapi Hidroterapi Aromaterapi Fizyoterapi

N A M A Ç

3

105

Termal ve SPA terapi türlerini aç›klamak

• Talassoterapi; deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür olarak tan›mlanmaktad›r. • Klimaterapi, sa¤l›kl› iklim ortam›nda bulunmay› ifade etmektedir ve sa¤l›kl› iklimlerde bulunma, dinlenme, e¤lenme ve iklimsel faktörlerin belirli hastal›klar›n tedavisinde sistematik kullan›m›yla gerçeklefltirilen tedavi yöntemidir. • Balneoterapi, kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar›d›r. • Hidroterapi, tatl› sularda yap›lan kür türüdür. • Aromaterapi, aromatik esanslar› etken madde olarak kullanan terapi fleklidir. • Fizyoterapi, egzersizlerle, masajla, s›cak veya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kullan›lan terapi türüdür.

106

Termal ve SPA Hizmetleri

Kendimizi S›nayal›m 1. Deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür olarak tan›mlanan terapi afla¤›dakilerden hangisidir? a. Talassoterapi b. Hidroterapi c. Klimaterapi d. Balneoterapi e. Fizyoterapi

6. Afla¤›dakilerden hangisi sa¤l›kl› iklim ortam›nda bulunarak uygulanan terapi yöntemidir? a. Aromaterapi b. Talassoterapi c. Hidroterapi d. Klimaterapi f. Balneoterapi

2. Afla¤›dakilerden hangisi talassoterapinin faktörlerinden biri de¤ildir? a. Deniz suyu b. Deniz kumu c. Yosun d. Deniz iklimi e. Deniz havas›

7. Afla¤›dakilerden hangisi klimaterapik kürlerden biri de¤ildir? a. Aç›k hava kürleri b. Helioterapi ve talassoterapi c. Klima odas› kürleri d. Hava banyosu e. Klimatik arazi kürleri

3. “Kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar›d›r.” Yukar›da tan›mlamas› yap›lan terapi türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Hidroterapi b. Balneoterapi c. Talassoterapi d. Klimaterapi e. Aromaterapi

8. Tatl› sularda yap›lan kür türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Talassoterapi b. Klimaterapi c. Balneoterapi d. Fizyoterapi e. Hidroterapi

4. Afla¤›dakilerden hangisi balneoterapinin uygulama türlerinden biri de¤ildir? a. Banyo b. Çamur c. ‹çme d. Masaj e. Soluma

9. Afla¤›dakilerden hangisi egzersizlerle, masajla, s›cak veya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kullan›lan terapi türüdür? a. Fizyoterapi b. Talassoterapi c. Hidroterapi d. Klimaterapi e. Balneoterapi

5. Aromatik esanslar› etken madde olarak kullanan terapi afla¤›dakilerden hangisidir? a. Balneoterapi b. Fizyoterapi c. Aromaterapi d. Talassoterapi e. Klimaterapi

10. Afla¤›dakilerden hangisi aromaterapinin uygulama yöntemlerinden biri de¤ildir? a. Oral b. Soluma c. Masaj d. Banyo e. Egzersiz

6. Ünite - Termal ve SPA Terapileri

“

107

Yaflam›n ‹çinden

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

Ast›ma ‹yi Gelen Ma¤ara’y› 20 Bin Kifli Ziyaret Etti 19 Mart 2008, ‹hlas Haber Ajans› Zonguldak’ta ast›m hastal›¤›na iyi gelen Gökgöl Ma¤aras›n› 2007 y›l› içerisinde 20 bin 269 kiflinin ziyaret etti¤i belirtildi. Gökgöl Ma¤aras›n›n yap›lan araflt›rmalara göre ast›m hastal›¤›na iyi geldi¤i ve yaz günlerinde do¤al bir serinli¤e sahip oldu¤u belirtilmekte. Ma¤aran›n 875 metresinden sonraki bölümlerinin hizmete girmesi için Zonguldak Valili¤ince etüt çal›flmas› bafllat›ld›¤› belirtildi. Zonguldak ‹l Özel ‹daresi’nden yap›lan aç›klamaya göre, 2007 y›l› içerisinde Gökgöl Ma¤ara’s›n› 20 bin 269 kiflinin ziyaret etti¤i ve toplam 40 bin 197 YTL para kazan›ld›¤› aç›kland›. ‹l Özel ‹daresi taraf›ndan yap›lan aç›klamada, “Damlatafl birikimi yönünden son derece zengin olan Gökgöl Ma¤aras›, traverten, sark›t, dikit sütunlar ve damlatafllar ile süslüdür. Gökgöl Ma¤aras›’n›n ilk 875 metresi turizm amaçl› olarak kullan›ma aç›lm›flt›r. Giriflten büyük çöküntü salonuna kadar uzanan bölüm 2-15 metre genifllik, 1-18 metre yükseklikte olup, Gökgöl Ma¤aras›’nda Fosil Girifl, Damlatafllar Galerisi, Çöküntü Salonu, Muhteflem Salon, Büyük Çöküntü Salonu ve Harikalar Salonu gibi adlarla nitelendirilmifltir. Ayd›nlatmas› yap›lan bu alanda yürüyüfl parkuru, köprüler ve seyir teraslar› bulunmaktad›r. 2007 y›l›nda 615 Bin 890 kifli nüfuslu olan Zonguldak’ta Gökgöl Ma¤aras›n› 2007 y›l› içerisinde çevre illerden gelen ziyaretçiler ile birlikte toplam 20 bin 269 kifli ziyaret etti Gökgöl Ma¤aras› elektrik tesisatlar›n›n onar›lmas› ve köprünün tamirat› için toplam 8 bin 290 YTL ödeme yap›ld›¤›” aç›kland›.

1. a

Kaynak: http://www.haberler.com/astima-iyi-gelenmagara-yi-20-bin-kisi-ziyaret-haberi/ (13.04.2012)

2. b 3. b 4. d 5. c 6. d 7. c 8. e 9. a 10. e

Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Thalassoterapi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Thalassoterapi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Balneoterapi” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Balneoterapi” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Aromaterapi” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Klimaterapi” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Klimaterapi” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Hidroterapi” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Fizyoterapi” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Aromaterapi” konusunu gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› S›ra Sizde 1 Bir termal veya SPA merkezi ziyareti s›ras›nda talassoterapi, klimaterapi, balneoterapi, hidroterapi, aromaterapi ve fizyoterapi uygulamalar›n›n sunuldu¤unu görebilirsiniz.

”

S›ra Sizde 2 Deniz seviyesinden yükseklerde yaflayanlarda hemoglobin art›fl› gözlenmektedir. Bunun sonucu olarak, kan bas›nc›, kan dolafl›m› h›zlanmaktad›r. Havadaki nem oran›n›n düflük, bas›nç, yo¤unluk ve oksijen de¤erlerinin az, bu nedenle günefl ›fl›nlar›n›n daha etkili oldu¤u orman ve da¤l›k alanlarda ›fl›ma ve ultraviyole ›fl›nlar›n›n etkisi artmakta ve sonuç olarak, insan bedeninin hareketlilik ve güç performans› yükselmektedir. S›ra Sizde 3 Aromaterapi tedavi amac›yla kullan›ld›¤› gibi estetik ve güzellik alan›nda oldukça s›kl›kla kullan›lmaktad›r. Bununla ilgili daha detayl› bilgiye http://www.umm.edu/altmed/articles/aromatherapy-000347.htm adresinden ulaflabilirsiniz.

108

Termal ve SPA Hizmetleri

Yararlan›lan Kaynaklar Cirik, S., (2005). Denizden Gelen Sa¤l›k, Standart Dergisi. Türk Standartlar› Enstitüsünün Ekonomik ve Teknik Dergisi, Su Ürünleri Özel Say›s›, Yay›n: 44, No: 528, Sayfa: 47-49. Çal›flkan, U. (2009). Turist Sa¤l›¤› Güvenli¤inin Analizi: Türkiye Termal Tesisler Uygulamas›. Yay›mlanmam›fl Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ‹flletmecili¤i Anabilim Dal›, Turizm ‹flletmecili¤i Program›. Çelik S. (2001). Termal Turizm ‹flletmelerinin Yap›s›, ‹flleyifli ve Müflterilerinin Rekreasyon Talebi; Sand›kl› Hüdai Kapl›cas› Modeli. Yay›nlammam›fl Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlup›nar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çetinkaya, B. (2007). Aromaterapi Masaj›n›n Bebeklerde Koli¤in Giderilmesi Üzerine Etkisinin ‹ncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Sa¤l›k Bilimleri Enstitüsü. Karagülle, M. Z. (2002). Kapl›ca Tedavisi, Balneoterapi ve Klimaterapi, Kapl›ca T›bb› ve Türkiye Kapl›ca Rehberi, (ss 1- 21). Düzenleyen; M. Zeki Karagülle, Mahmut B. Do¤an Ankara: Nobel T›p Kitapevleri Kozak N. (1996) Termal Turizmi Müflteri Profilini Belirleme Arac› Olarak Tüketici Araflt›rmalar›: ‹ç Turizme Yönelik Bir Uygulama. Yay›nlammam›fl Doktora Tezi. ‹zmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (a). Genel Tan›mlar. http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster. aspx? F6E10F8892433CFF03077CA1048A18340FF1F6AD2 BAE41E9 (10.02.2012) Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (b). Talassoterapi - Deniz Kürleri. http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/belge/14596/talassoterapi—-deniz-kurleri.html. (10.01.2012). MEGEP (2007). Güzellik ve Saç Bak›m Hizmetleri, Klasik Masaj Teknikleri. Özbek, T.(1991). Dünyada ve Türkiye’de Termal Turizmin Önemi, Anatolia: Ayl›k Turizm ve Kültür-Sanat Dergisi 2 (17-18): 15-29. Resmî Gazete, (2001). Kapl›calar Yönetmeli¤i Tunç A., Saç F.(1998). Genel Turizm: Geliflimi-Gelece¤i. Ankara: Detay Yay›nc›l›k Turan, G. (2007). Su Yosunlar›n›n Thalassoterapide Kullan›m›. Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.

Unutmaz, G. (1994). Kapl›ca Turizmi. Yüksek Lisans Tezi. ‹stanbul: ‹stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ülker, ‹. (1994). Sa¤l›k Turizmi, Kaynaklar, Planlama, Tan›t›m. Ankara: Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›.

7

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

Amaçlar›m›z

N N N N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Banyoyu aç›klay›p türlerini s›ralayabilecek, Hamam› aç›klayabilecek, Saunalar› s›ralay›p aç›klayabilecek, Dufl ve türlerini s›ralayabilecek, Vücut sarma uygulamalar›n› aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • Banyo • Hamam • Sauna

• Dufl • Vücut Sarma

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Termal ve SPA Uygulamalar›

• • • • • •

G‹R‹fi BANYOLAR TÜRK HAMAMI SAUNA DUfi VÜCUT SARMA UYGULAMALARI

Termal ve SPA Uygulamalar› G‹R‹fi SPA ve termal uygulamalar› oldukça genifl bir aland›r. Güzellik uygulamar› dahi bu kapsamda ele al›nmakta ve bir çok termal ve SPA hizmeti sunan iflletmede güzellik uygulamalar› yer almaktad›r. Bu bölümde, termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda sunulan banyo, hamam, sauna, dufl, vücut sarma uygulamalar›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir.

BANYOLAR Belli bir ›s›daki mineral flifal› suya bir süre bat›rmayla yap›lan bir tekniktir. Banyo, ozon, oksijen ve iyonize buhar›n bileflimiyle, do¤al bir flekilde kandaki oksijen miktar›n› art›rarak metabolizmay› h›zland›rmakta ve organizmay› canland›r›p temizlemektedir (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, b). Banyo yapmakta sorun yaflayan hastalar›n vücutlar›n›n s›k›nt›l› bölgesi t›bbi sular içerisinde tutularak tedavi edilebilir. Mineral sularda yap›lan banyolar ile suda bulunan bileflenler hastan›n vücuduna girerek tüm vücut veya vücudun bir bölgesi için faydal› olmaktad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, b). Banyolar so¤uk (hipotermal; 34°C’nin alt›nda), ›l›k (izotermal; 34-35°C s›cakl›kta), s›cak (termal; 36-40°C s›cakl›klarda) ve afl›r› s›cakl›k (hipertermal; 40-42°C s›cakl›kta) olarak s›n›fland›r›lmaktad›r. Banyo süresi genellikle 20 dakikad›r. Banyo uygulamalar› tam, yar›m, ve oturma banyolar› fleklinde yap›lmaktad›r. Banyolar genellikle 2-4 hafta süreyle, ya her gün (haftada bir gün banyosuz geçer) ya da gün afl›r› bir kez yap›lmaktad›r. Banyo alma s›kl›¤› kapl›ca doktoru taraf›ndan ayarlanmaktad›r. Bir kapl›ca küründeki banyo say›s› 15-20 aras›ndad›r.

Banyo, ozon, oksijen ve iyonize buhar›n bileflimiyle, do¤al bir flekilde kandaki oksijen miktar›n› art›rarak metabolizmay› h›zland›rmakta ve organizmay› canland›r›p temizlemektedir.

S›cak Banyo S›cak banyo (termal) 36-40°C s›cakl›k aras›nda ve afl›r› s›cak banyo (hipertermal), 40-42°C s›cakl›k aras›dad›r. S›cak banyolarda kal›fl süresi oldukça önemlidir. Bu banyolarda çok uzun süre kalmak kan dolafl›m›n› çok h›zland›rd›¤› ve su içinde bulunan minerallerin fazla emiliminden dolay› insan sa¤l›¤›n› olumsuz yönde etkileyebilir. Daha önce termal ve SPA hizmeti sunan bir iflletmeye gitti¤inizde hangi SIRAbanyo S‹ZDEuygulamalar› gerçeklefltiriliyordu? Lütfen s›ralay›n›z.

1

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

S O R U

S O R U

D‹KKAT

D‹KKAT

112

Termal ve SPA Hizmetleri

So¤uk Banyo So¤uk banyo (hipotermal) 34°C’nin alt›nda, ›l›k banyo ise (izotermal) 34-35°C s›cakl›kta olan banyolard›r. Genellikle vücut ›s›t›ld›ktan sonra so¤uk banyoya girilerek kan dolafl›m› düzenlenmeye çal›fl›lmaktad›r. Burada önemli olan nokta hem uzman gözetimi alt›nda bu geçiflin gerçeklefltirilmesi hem de s›caktan sonra vücudun hangi noktas›ndan bafllayarak so¤uk suyla temas edilece¤idir.

Kontrast (Z›t) Termal Banyolar S›cakl›¤›n (So¤uk/S›cak) en uç noktalara de¤ifltirilmesi yoluyla bir damar jimnasti¤i yap›lmaktad›r. Bu kan damarlar›n›n ›s› ile geniflletilmesi ve so¤uk ile büzülmesi fleklinde en uç noktalarda kan ve s›v›lar›n al›konulmas›n› ortadan kald›r›r.

Buhar Banyosu Buhar jeneratörü yard›m› ile buharla doldurulan odalara buhar odas› denmektedir. Bu odalar›nda al›nan banyolara da buhar banyosu ad› verilmektedir. Buhar banyosu, bir kabinin içine buhar verilmesi ve belirli bir süre için bu kabinde durularak gerçeklefltirilen bir uygulamad›r. Kabine verilen buhara, farkl› bitki aromalar› kat›larak uygulama gerçeklefltirilebilir. Buhar banyolar›nda s›cakl›k saunadan daha düflüktür. Solunum sistemine büyük faydalar› oldu¤u bilinmektedir. Özellikle okaliptus aromas› ile gerçeklefltirilen buhar banyosunun solunumu rahatlatt›¤› bilinmektedir.

Bitkisel Banyolar Bitkisel banyolar, y›kanma suyuna kar›flt›r›lan bitki esanslar›n›n vücut taraf›ndan emilmesi ve bu yolla rahatlama sa¤lan›lmas›n› amaçlamaktad›r.

Bitkisel banyolar, y›kanma suyuna kar›flt›r›lan bitki esanslar›n›n vücut taraf›ndan emilmesi ve bu yolla rahatlama sa¤lan›lmas›n› amaçlamaktad›r. Bu banyolar s›ras›nda, esans›n ayn› zamanda solunmas›, solum yollar›n›n da olumlu yönde etkilenmesini sa¤layabilir. Bitkinin ve suyun iyilefltirme özellikleri bitkisel banyolarda ön plana ç›kmaktad›r. Hem suyun vücut üzerindeki olumlu etkisi hem de bitkilerden sa¤lanan yarar bir bütün oluflturmaktad›r. Bu sayede zararl› maddelerin vücuttan at›lmas› kolaylaflt›r›lmaktad›r. Termal suda haz›rlanan bitki banyolar› birçok hastal›klara iyi gelmektedir.

Gaz Banyosu Gaz banyosu, genellikle karbondioksitle yap›lmaktad›r. Karbondioksitli sular ile yap›lan banyo yöntemi olan karbondioksitli s›v› banyo uygulamalar›nda, suyun s›cakl›¤› 33-35°C aras›nda tutulmakta olup banyo süresi 15-20 dakikad›r. Banyo say›s› genellikle 3 ila 5 hafta süreyle 15-20 aras›ndad›r. Karbondioksit banyolar›nda s›kl›kla önerilen iki gün üst üste banyo yap›l›p üçüncü gün ara verilmesidir. Bu tür tedavi yöntemi kardiyovasküler sistem hastal›klar›nda uygulanmaktad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, b). Ayr›ca, özel kabinde yaln›z gaz verilerek yap›lan tedavi flekli de vard›r. Bu tür uygulamalara da “kuru karbondioksit banyosu” ad› verilmektedir. Hasta bu tür tedavi fleklinde özel kabinde karbondioksit buhar› içinde oturtulur ve kabindeki gaz ortam›n›n üst düzeyi kiflinin koltuk alt› seviyesini aflmaz. Gaz ortam›n›n s›cakl›¤› genellikle 20°C’de tutulmakta olup banyo süresi 20-30 dakika aras›ndad›r. Banyodan sonra hastada görülen ter kurulan›r ve hasta yar›m saat kadar serin ortamda dinlendirilmektedir. Bu banyo yönteminin avantaj› su banyosundaki hidrostatik bas›nc›n etkisinin ortadan kald›r›lmas›d›r. Bu tür banyolar daha sonra karbondioksitli su banyolar›na geçifl için bafllang›ç tedavisi olarak da kullan›lmaktad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, a).

113

7. Ünite - Termal ve Spa Uygulamalar›

Çamur Banyosu Çamur banyolar› suya göre daha derin ve güçlü bir ›s›nma yarat›r. Çamurda kükürt, volkanik kül gibi minerallere rastlanmaktad›r. Deniz çamuru ile de bu uygulama gerçeklefltirilebilir. Uygulamalar gel-git olay›n›n etkili oldu¤u deniz k›y›lar›nSIRA S‹ZDE da oluflan organik-inorganik bileflime sahip deniz çamurunun ›s›t›lmas› ile yap›lmaktad›r (Kültür ve Turizm Bakanl›¤›, a).

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Lokal Banyolar S O R U bafl›nda el Vücutta ihtiyaç duyulan bölgelere uygulanan banyo türüdür. Bunlar›n ve ayak banyosu gelmektedir. Ayak banyosu, ayaklar›n ve bacaklar›n bir k›sm›n›n banyoya tabi tutulmas›d›r. D‹KKAT

TÜRK HAMAMI

S O R U

D‹KKAT

N N

SIRA S‹ZDE Hamamlar›n tarihi, insanl›¤›n toplumsal geçmifli kadar eskilere uzanmaktad›r. En eski ça¤larda hamamlara çok önem verilmekteydi. Uygarl›¤›n ögesi olan su ile y›kanma ve temizlik fikri, insanl›k tarihinde t›p tarihi ile birlikteAMAÇLARIMIZ kültürel geliflim do¤rultusunda günümüz koflullar›na ulaflm›flt›r (Esemenli ve di¤., 2006).

Deniz Esemenli, Emine Bilirgen, Feza Çakmut ve Selma Delibafl taraf›ndan K ‹ yaz›lan T A P Hamam: Osmanl›’da Y›kanma Gelene¤i ve Berberlik Zanaat› (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›, 2006) adl› kitapta Türk Hamam› ve özellikleri iliflkin daha detayl› bilgiye ulaflabilirsiniz. TELEV‹ZYON

Bugün konuflulan SPA ve Wellness kavramlar› iyi incelendi¤inde bu kavramlar›n oluflumunda Türk hamam›n›n etkisini görmek mümkündür. Hatta ülkemizde kullan›lan bu kavramlar›n merkezlerinde Türk hamam› vard›r. Türk hamam›n›n ‹ N T E R Ngörülmektedir. ET geçmifl kullan›m›na bak›ld›¤›nda zaman›n›n bir kür merkezi oldu¤u Türk hamam mekân› sadece temizlenilen bir alan de¤il sa¤l›k, güzellik, sosyalleflme amaçl› da kullan›lan bir mekând›r. Gerek ‹slam öncesi gerekse ‹slam dininin kabulünden sonra Türk ve ‹slam hükümdarlar› hamama, sa¤l›¤a uygunluk ve sa¤l›k aç›s›ndan faydalar›ndan dolay› büyük önem vermifllerdir (Y›lmaz, 2007).

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

Resim 7.1 Calista Luxury Resort Callos SPA Türk Hamam›

114

Termal ve SPA Hizmetleri

Geçmifli Roma’ya dayanan hamam Osmanl› ‹mparatorlu¤unun da günlük hayat›n›n ayr›lmaz bir parças› olma özelli¤ini tafl›m›flt›r. Kad›n ve erkeklerin ayr› ayr› banyo yapt›klar› bu mekânlar toplumun sosyal yap›s›n› gösteren ve manevi anlam tafl›yan yap›lard›r. Hamam kelimesi, Arapçada ‘›s›tmak, s›cak olmak’ anlam›na gelen ‘hamam’ kökünden türetilmifltir. Sözlük anlam› ‘›s›t›lan yer’ olan hamam, insanlar›n temizlenme ve y›kanma ihtiyaçlar›n› karfl›layan yap›lar›n genel ad› olarak kullan›lmaktad›r (Savafl, 2007). ‹nsanlar›n temizlenmek ve masaj yapt›rmak amac›yla kulland›klar› s›cak ve buharl› bir yer olan Türk hamamlar›n›n farkl› mimari özellikleri vard›r. Türk hamam›; dört yan› çevrilmifl ifllemeli duvarlar ve kubbeli yap›s›yla sadece temizlenmek için y›kan›lan bir yer de¤il, ayn› zamanda toplumsal hayat›n vazgeçilmez bir parças› olup, tella¤›, nat›r›, külhanbeyi ile yaflayan ve kuflaklar boyu aktar›lan bir kültürün simgesidir (Göker, 2009). Özellikle Osmanl› Dönemi’nde cami mimarisinin özelliklerinin hakim oldu¤u hamamlar› bugün daha modern flekli ile görmek mümkündür. Bugün ‹ngiltere, ABD gibi birçok ülke hamam kültürünü kendi ülkelerinde de yaflamak istemektedirler. Bunun en büyük nedeni, hamam kültürünün en önemli özelli¤i sa¤l›k mekânlar› olmas›d›r. Hamamlarda tipik olarak görülen en büyük özellik göbek tafl›n›n olmas›d›r. Göbek tafl› hamam›n ortas›nda bulunan, kese ve masaj yapmak için oluflturulmufl ›s›tmal› bir taflt›r. Bunun yan›nda odan›n çevresinde yer alan y›kanma yerleri ve kurnalar da hamam›n vazgeçilmezleri aras›ndad›r. Bafllang›çta kurnalara doldurulan sularla yumuflayan deri, göbektafl›nda gerçeklefltirilen kese ile vücuttan at›l›r. Uzun süre kalmamak kofluluyla, hamamda s›cak su ve sabunla yap›lan y›kanma ifllemi hem derinin nefes almas›n› hem de rahatlamas›n› sa¤lar. Kese ile ayn› zamanda kan dolafl›m› h›zlanm›fl olur. Ancak önemli sa¤l›k sorunlar› olan kiflilerin s›cak so¤uk iliflkisinden dolay› hamamda fazla kalmalar› sak›ncal› olabilmektedir. SIRA S‹ZDE

2

D Ü fi Ü N E L ‹ M Türk Hamam›n›n Bölümleri

D Ü fi Ü N E L ‹ M Türk hamamlar› genellikle S O R (soyunma U camegâh yeri), ›l›kl›k (kurulanma ve pefltamal de¤ifltirme yeri) s›cakl›k yeri) ve D ‹ K (y›kanma KAT külhan (›s›tma yeri) ad› verilen bölümlerden oluflmaktad›r.

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

Daha önce bir Türk hamam›na gittiyseniz, gitti¤iniz hamam›n hangi bölümlerden olufltuSIRA S‹ZDE ¤unu s›ralay›n›z.

Özel bir mimari tarza sahip bulunan hamamlardaki iç yap›n›n önemli k›s›mlar› genellikle camegâh S O R U(soyunma yeri), ›l›kl›k (kurulanma ve pefltamal de¤ifltirme yeri) s›cakl›k (y›kanma yeri) ve külhan (›s›tma yeri) ad› verilen bölümlerdir. Soyunma Yeri (Camegâh): Osmanl› hamam mimarisinin en büyük yeri olan bu D‹KKAT bölüm genifl bir alandan ve bunun çevresindeki bulunan küçük soyunma kabinlerinden oluflmufltur. S›cakl›k SIRA Yeri:S‹ZDE Hamamlar›n s›cakl›k bölümleri genellikle kubbeli yap›lard›r. Bu kubbeler genellikle harç ve tafl kar›fl›m›ndan yap›lm›flt›r. S›cakl›¤›n korunmas› amac›yla kubbenin kurflun ile kaplanmas› da oldukça s›kl›kla görülen bir uygulaAMAÇLARIMIZ mad›r. Bu bölümün ortas›nda bulunan, mermer zeminden 45-50 cm yükseklikte yine göbek tafl› bulunmaktad›r. Bu bölüm hamam›n en s›cak yeridir. Geometrik yap›da olan mermer tafllar› masaj yapt›rmak, terlemek, ölü derinin yumuflamas› amaK ‹ T A P c›yla kullan›lmaktad›r. Hamam›n duvar diplerinde duvar boyunca uzanan 15-20 cm yüksekli¤inde, 70-100 cm geniflli¤inde mermerden oturma yerleri bulunmaktad›r. Bu oturma yerlerinin üzerinde ise belirli aral›klarla yerlefltirilmifl mermer kurTELEV‹ZYON nalar bulunmaktad›r. Kurnalara s›cak ve so¤uk su akmakta, herkes kendine uygun s›cakl›kta suyu ayarlayabilmektedir. Kurnalar bir bak›ma küçük su küvetlerini and›rmaktad›r. Bu bölüme küçük ve daha s›cak y›kanma yerleri olan halvetler bulun-

N N

‹NTERNET

115

7. Ünite - Termal ve Spa Uygulamalar›

maktad›r. Halvetler genellikle ortadaki genifl yere göre, daha s›cakt›r ve özel olarak y›kanmak isteyenler taraf›ndan tercih edilmektedirler. Halvetlerde ayn› flekilde kurnalar bulunmaktad›r. Il›kl›k Yeri: Bu bölüm ›s›t›lan fakat ›s›s› çok yüksek olmayan bölümdür. Bu bölümün duvarlar› ve zemini de mermer kapl›d›r. Genellikle kullan›lmayan bu bölümde afl›r› s›caktan rahats›z olanlar ve hastalar y›kanmaktad›r. Il›kl›k yerleri genellikle dikdörtgen mekânlard›r. Hamamlarda s›cak banyo al›nd›ktan sonra, vücudun ›l›ktan so¤u¤a al›flt›r›lmas› gereklidir. Bu al›flt›rma süreci ise so¤uk oda denilen özel bir bölmede gerçeklefltirilmektedir. Külhan: Hamamlar›n ›s›tma sistemlerinin bulundu¤u yerlerdir. Önceleri kapal› ve genifl ocaklar vas›tas›yla ›s›t›lan hamamlar, bugün elektrik enerjisi veya do¤algazla ›s›t›lmaktad›r. Külhandaki oca¤›n üzerinde s›cak su kazan›, kazan›n üzerinde so¤uk su deposu bulunmaktad›r. Hamam›n s›cakl›k yerinde bulunan göbek tafl›n›n alt›na kadar uzanan borulardan geçen sularla ortam ›s›t›lmaya çal›fl›lmaktad›r

Resim 7.2 Calista Luxury Resort Callos SPA Türk Hamam›

Hamamda Gerçeklefltirilen Uygulamalar Kese: Türk hamam› gelene¤inde vücudun terletilmesi ve ard›ndan göbek tafl› üzerinde geçirilen süre sonunda vücuttaki ölü derinin yumuflamas› sonunda kese gerçeklefltirilmektedir. Kese, iyi bir terlemeden sonra bedeni temizlemek ve toksinlerden ar›nd›rmak için kullan›l›r. Hamam›n vazgeçilmez bir unsurudur. Hamamda yumuflam›fl ve terlemifl deriye yap›lan kese, derinin gözeneklerindeki bakterileri, zararl› ve at›k maddeleri ç›kar›r ve t›kanm›fl gözenekleri açmaktad›r. Cildin ölü tabakas›n› temizlemekte, zararl› hücrelerden vücudu ar›nd›rmakta ve üst tabakan›n yeniden yap›land›r›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Bu uygulama ayn› zamanda derinin kan dolafl›m› h›zlanarak derinin daha iyi beslenmesine yard›mc› olmaktad›r. Köpük Banyosu: Terlemifl ve yumuflam›fl vücuda gerçeklefltirilen keseden sonra, kesenin faydal› etkilerini tamamlamak ve vücudun daha iyi temizlenmesini sa¤lamak için köpük banyosu gerçeklefltirilmektedir. Hem deri üzerinde ve gözeneklerde kalm›fl kir-ölü deri at›klar›n› temizlemek, y›kamak hem de vücudu rahatlatmak için masaj ile birlikte yap›lan en iyi hamam uygulamalar›ndan bir tanesidir. Köpük Masaj›: Do¤al ya da kokulu sabunlarla birlikte lif çuval yard›m›yla köpük oluflturularak yap›lmaktad›r. Keseden sonra yap›lmas› uygundur. Vücudun temizlenmesinden sonra kaslar›n da rahatlamas›n› sa¤lamaktad›r.

SAUNA Finlilerin, göl kenarlar› ve fiyortlar›n yak›nlar›nda kurduklar› tahta kulübelere s›ra s›ra düz tafllar yerlefltirip, alttan odunla ›s›tt›¤›n›, s›cak tafllara so¤uk su dökerek elde ettikleri buharla banyo yapt›klar› bilinmektedir.

Hamamda kese, köpük banyosu ve köpük masaj› uygulamalar› gerçeklefltirilmektedir.

116

Termal ve SPA Hizmetleri

Saunalar, ›s› yal›t›m› sa¤lanm›fl hava geçirimi yüksek ahflap elemanlardan üretilmektedirler. Sedir a¤açlar› gemi yap›m›nda kullan›ld›¤› gibi kapl›calar içinde s›kl›kla kullan›lmaktad›r. Oturma basamaklar› ahflap lata ›zgaralardan farkl› yüksekliklerde yap›lmaktad›r. Sauna döflemesi için yürürken kaymay› önleyen malzemelerden yap›lmas› oldukça önemlidir. Saunalarda tavan yüksekli¤i 2.50 m’den fazla olmamal›d›r. En üst basamak tavandan 1.00 m afla¤›da bulunmaktad›r. Saunada s›cakl›k zeminden, tavana do¤ru artarak 110°C’yi bulabilir. SIRA S‹ZDE

3

D Ü fi ÜS‹ZDE NEL‹M SIRA Sauna, öncelikle terlemek ve terleme S O Ryoluyla U toksinleri D Ü fi Ü N Euzaklaflt›rmak L‹M vücuttan amac›yla kullan›lmaktad›r.

SD O‹ KRK UA T

SIRA S‹ZDE D‹KKAT

Saunan›n neSIRA gibi S‹ZDE faydalar› bulunmaktad›r? Sauna, öncelikle terlemek ve terleme yoluyla toksinleri vücuttan uzaklaflt›rmak DSIRA Ü fi Ü NS‹ZDE EL‹M amac›yla kullan›lmaktad›r. ‹yi bir dinlenme ve rahatlama arac› olarak tercih edilmektedir. Bunun yan›nda sauna insanlara zinde bir bünye kazanmalar›nda büyük fayda sa¤lamaktad›r. ‹yi bir beslenme ile beraber, düzenli sauna banyolar›, enerjik S O R U D Ü fi Ü N E L ‹ M ve sa¤l›kl› kalmak için mükemmel bir yoldur. Vücut direncine ve vücut sa¤l›¤›na olan katk›lar› en önemli iki özelli¤idir. Saunan›n t›bbi ve terapi özellikleri de buD‹KKAT lunmaktad›r.S O R U

N N N N

AMAÇLARIMIZ SIRA Resim S‹ZDE 7.3

SIRA S‹ZDEönce, sauna kullan›m›n›n sak›ncal› oldu¤u durumlar, saunada kalma Sauna kullan›m›ndan D‹KKAT süresi ve sauna kullan›m› gibi bilgilerin aç›kland›¤› tablolar dikkatlice okunmal›d›r. AMAÇLARIMIZ SIRA S‹ZDE

Calista Luxury

SPA AMAÇLARIMIZ KResort ‹ T ACallos P

AMAÇLARIMIZ K ‹ T A P

K ‹ T A P TELEV‹ZYON

K ‹ T A P TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON ‹NTERNET

TELEV‹ZYON ‹NTERNET

‹NTERNET

‹NTERNET

Sauna

Fin Saunas› Klasik sauna ahflaplar› (Fin Çam›) ile haz›rlanan, atmosferi 90 - 110°C s›cakl›k, %10-25 nem esas›na göre çal›flan kuru saunad›r.

Laconium Duvarlar, oturma gruplar› ve zemin seramik kapl›d›r ve termostatik olarak 65°C’ye kadar ›s›t›lmaktad›r. Oda, bo¤ucu bir s›caktan ziyade dinginlefltiren bir s›cakl›ktad›r. Laconium’da 20 dakikal›k bir rahatlaman›n ard›ndan, ›l›k bir dufl almak ve sonras›nda di¤er uygulamalara geçilmesi önerilmektedir.

117

7. Ünite - Termal ve Spa Uygulamalar›

Tepidarium Türk hamamlar›ndan “Il›kl›k” olarak adland›r›lan mekân›na denk düflen aland›r. Is›t›lm›fl koltuklarda uzanarak beklemek veya s›cak banyolara haz›rlanmak için idealdir. S›cakl›k 30°’dir. Kuru, vücut s›cakl›¤›na yak›n s›cakl›kta bir odad›r.

Infrared (K›z›l Ifl›k) Saunas› K›z›l ötesi ›fl›nlarla çal›flan sistem, sauna banyosu yap›p terlemek isteyenler için oldukça etkili bir tekniktir. Bu sistemin en önemli özelli¤i buhars›z çal›flmas› ayr›ca ahflap bir dekor içine yerlefltirildi¤i için herhangi bir risk tafl›mamas›d›r.

Kaldarium Odan›n tüm yüzeyleri elektrik ›s›tma sistemleri ile ›s›t›lmaktad›r. Da¤›lan ›s›, vücutta dolafl›m› h›zland›rmaktad›r.

DUfi Dufl farkl› uygulamalar› olan temizlenmek, rahatlamak, kan dolafl›m›n› dengelemek veya h›zland›rmak gibi amaçlarla kullan›lan bir uygulamad›r. Dufl çeflitleri kapsam›nda, s›cak/so¤uk dufllar, afüzyon dufl, jet dufl ve hortum ele al›nmaktad›r. Bildi¤iniz dufl çeflitlerini s›ralay›n›z.

SIRA S‹ZDE

Dufl farkl› uygulamalar› olan temizlenmek, rahatlamak, kan dolafl›m›n› dengelemek veya h›zland›rmak gibi amaçlarla kullan›lan bir uygulamad›r.

4

S›cak/So¤uk Dufllar

D Ü fi Ü N E Gözeneklerin L‹M Düzenli bir h›zda s›cak veya so¤uk olarak su püskürtülen dufllard›r. kapat›lmas› veya vücudun ›s›t›lmas› amac›yla gerçeklefltirilmektedir. Genellikle oldukça s›k kullan›lan bir uygulamad›r ancak genellikle terapötik S O Ruygulamalarda U kullan›lmas› yayg›nd›r.

Afüzyon Dufl

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

D‹KKAT

Dufl yata¤› üzerinde bulunan yatay bir çubuk üzeinde bulunan birden çok püskürtme deli¤i ile gerçeklefltirilen uygulamad›r. Dinlenme, s›cak-so¤uk uygulamalaSIRA S‹ZDE r› gerçeklefltirilmektedir. SPA merkezlerinde s›kl›kla kullan›lan bir uygulamad›r. Ancak kullan›c›lar›n bu konuda gerekli bilgilere sahip olmas› gerekmektedir. Suyun fliddeti çok önemlidir. Çok fliddetli sularda vücut zarar AMAÇLARIMIZ görebilir. Az fliddetli duflta ise herhangi bir fayda sa¤lanmayabilir.

N N

K ‹ T A P

SIRA S‹ZDE

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

Resim 7.4

K ‹ T A P

Calista Luxury Resort Callos SPA Afüzyon Duflu

TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

‹NTERNET

118

Termal ve SPA Hizmetleri

Jet Dufl Dufl kabini içinde birden fazla noktadan kullan›c›n›n bulundu¤u yere do¤ru suyun püskürtülmesi ile gerçeklefltirilen uygulamad›r. Bu uygulama dolafl›l›m h›zlanmas›n› sa¤lamaktad›r. S›cak/so¤uk uygulamas› da gerçeklefltirilmektedir. Daha çok klasik uygulamalar gerçeklefltirilen SPA merkezlerinde daha çok kullan›lmaktad›r.

Hortum Kullan›c› üzerine suyun çok kuvvetli bir flekilde püskürtülmesi fleklinde uygulanmaktad›r. Dolafl›m sisteminin uyar›lmas› ve cildin canlamas› amac›yla uygulanmaktad›r. Daha çok talassoterapi merkezlerinde bu uygulamay› görmek mümkündür.

VÜCUT SARMA UYGULAMALARI

Vücut sarma uygulamalar›yla, vücuttaki ölü derinin at›lmas›, terleme sa¤lanmas› ve deri üzerindeki gözeneklerin aç›lmas› sa¤lanmaktad›r.

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

5

Çeflitli bitkiler ve çamur gibi maddeler vücuttaki kiri ve toksinleri temizlemek için kullan›labilmektedir. Vücut sarma uygulamalar› M›s›r’da gerçeklefltirilen mumyalamadan esinlenerek uygulanmaya bafllam›flt›r. Bu uygulama, vücudun tamam›na gerçeklefltirilebildi¤i gibi sadece vücudun s›k›nt›l› oldu¤u bölümlerde de uygulanabilmektedir. Uygulaman›n amac›, vücuda detoks yapmak, kilo kaybetmek ve vücut s›k›laflt›rmak amac›yla gerçeklefltirilmektedir. Vücut sarma uygulamas› haftada iki veya üç kez uygulanabilmektedir. Uygulaman›n s›kl›¤› vücuttaki s›k›nt›l› bölgenin durumuna göre farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu uygulama vücuttaki ölü derinin at›lmas›, terleme sa¤lanmas› ve deri üzerindeki gözeneklerin aç›lmas› sa¤lanmaktad›r. Vücut sarma uygulamalar› bitkisel sarma uygulamalar› ve çamur sarma uygulamalar› olmak üzere iki biçimde uygulanabilmektedir. Vücut sarmaSIRA uygulamalar›n›n ne gibi faydalar› olabilir? S‹ZDE

Bitkisel Sarma Uygulamalar›

D Ü fi Übitkilerden NEL‹M Bu uygulama elde edilen ve vücutta olumlu etkileri oldu¤u bilinen yapraklar, çiçekler, a¤aç s›v›lar›, meyveler, kökler ve bunlardan elde edilen esanslar›n kullan›lmas›yla gerçeklefltirilmektedir. Aromaterapi kapsam›nda kullan›lan S O R U malzemelere ek olarak vücudun sar›lmas›nda kullan›lan bezler bulunmaktad›r. D‹KKAT

Çamur Sarma Uygulamalar› ‹nce bir çamur tabakas›yla s›vanan vücut ince bir bez ya da gazl› bezle sar›lmaktaSIRA S‹ZDE dinlenmek, vücudu temizlemek ve kaslar› rahatlatmak amad›r. Bu uygulamalar c›yla gerçeklefltirilmektedir. Çamurun su tutma özelli¤inden dolay› kirleri d›flar› çekerek gözenekleri temizlemektedir.

N N

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

K ‹ T A P

TELEV‹ZYON

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

‹NTERNET

7. Ünite - Termal ve Spa Uygulamalar›

119

Özet

N A M A Ç

1

• • • • • • • •

N A M A Ç

2

N AM A Ç

3

yolara haz›rlanmak için idealdir. Ayr›ca vitamin bardan al›nan bir içece¤i yudumlarken sohbet etmek, müzik dinlemek veya kitap okumak için de kullan›labilir. S›cakl›k 30°C’dir. Kuru, vücut s›cakl›¤›na yak›n s›cakl›kta bir odad›r. Ifl›k terapili ve termostatik olarak kontrol edilen bu oda termal yolculu¤unuzu sonland›rmak için ideal bir ortamd›r. • Infrared (K›z›l Ifl›k) Saunas›: K›z›l ötesi ›fl›nlarla çal›flan sistem, sauna banyosu yap›p terlemek isteyenlerin hizmetine de sunulmufltur. Bu sistemin en önemli özelli¤i buhars›z çal›flmas› ayr›ca ahflap bir dekor içine yerlefltirildi¤i için herhangi bir risk tafl›mayan sistemdir. • Kaldarium: Odan›n tüm yüzeyleri elektrik ›s›tma sistemleri ile ›s›t›l›r. Da¤›lan ›s›, vücutta dolafl›m› h›zland›r›r ve do¤al enerjiyi depolamaktad›r.

Banyoyu aç›klay›p türlerini s›ralamak. Belli bir ›s›daki mineral flifal› suya bir süre bat›rmayla yap›lan bir tekniktir. Banyo, ozon, oksijen ve iyonize buhar›n bileflimiyle, do¤al bir flekilde kandaki oksijen miktar›n› art›rarak metabolizmay› h›zland›rmakta ve organizmay› canland›r›p temizlemektedir S›cak Banyo So¤uk Banyo Kontrast (Z›t) Termal Banyolar Buhar Banyosu Bitkisel Banyolar Gaz Banyosu Çamur Banyosu Lokal Banyolar Hamam› aç›klamak. Hamam kelimesi, Arapçada ‘›s›tmak, s›cak olmak’ anlam›na gelen ‘hamam’ kökünden türetilmifltir. Sözlük anlam› ‘›s›t›lan yer’ olan hamam, insanlar›n temizlenme ve y›kanma ihtiyaçlar›n› karfl›layan yap›lar›n genel ad› olarak kullan›lmaktad›r. Özel bir mimari tarza sahip bulunan hamamlardaki iç yap›n›n önemli k›s›mlar› genellikle camegâh (soyunma yeri), ›l›kl›k (kurulanma ve pefltamal de¤ifltirme yeri) s›cakl›k (y›kanma yeri) ve külhan (›s›tma yeri) ad› verilen bölümlerdir. Kese, köpük banyosu ve masaj› gibi uygulamalar hamamda gerçeklefltirilen uygulamalardand›r. Saunalar› s›ralay›p aç›klamak.

• Fin Saunas›: Klasik sauna ahflaplar› (Fin Çam› redwood) ile haz›rlanan, atmosferi 90 - 110°C s›cakl›k, %10-25 nem esas›na göre çal›flan kuru saunad›r. • Laconium: Duvarlar, oturma gruplar› ve zemin seramik kapl›d›r ve termostatik olarak 65°C’ye kadar ›s›t›l›r. Oda, bo¤ucu bir s›caktan ziyade dinginlefltiren bir s›cakl›ktad›r. Termal yolculu¤unuz için güzel bir bafllang›ç noktas›d›r. Laconium’da 20 dakikal›k bir rahatlaman›n ard›ndan, ›l›k bir duflla wellness serüveninize devam edebilirsiniz. • Tepidarium: Türk hamamlar›ndan bildi¤imiz “Il›kl›k” mekân›na denk düflen aland›r. Is›t›lm›fl koltuklarda uzanarak beklemek veya s›cak ban-

N A M A Ç

4

N AM A Ç

5

Dufl ve türlerini s›ralamak. Dufl çeflitleri kapsam›nda s›cak/so¤uk dufllar, afüzyon dufl, jet dufl ve hortum ele al›nmaktad›r. Vücut sarma uygulamalar›n› aç›klamak. Çeflitli bitkiler ve çamur gibi maddeler vücuttaki kiri ve toksinleri temizlemek için kullan›labilmektedir. Vücut sarma uygulamalar› M›s›r’da gerçeklefltirilen mumyalamadan esinlenerek uygulanmaya bafllam›flt›r. Bu uygulama, vücudun tamam›na gerçeklefltirilebildi¤i gibi sadece vücudun s›k›nt›l› oldu¤u bölümlerde de uygulanabilmektedir. Uygulaman›n amac›, vücuda detoks yapmak, kilo kaybetmek ve vücut s›k›laflt›rmak amac›yla gerçeklefltirilmektedir. Vücut sarma uygulamas› haftada iki veya üç kez uygulanabilmektedir. Uygulaman›n s›kl›¤› vücuttaki s›k›nt›l› bölgenin durumuna göre farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu uygulama vücuttaki ölü derinin at›lmas›, terleme sa¤lanmas› ve deri üzerindeki gözeneklerin aç›lmas› sa¤lanmaktad›r. Vücut sarma uygulamalar› bitkisel sarma uygulamalar› ve çamur sarma uygulamalar› olmak üzere iki biçimde uygulanabilmektedir.

120

Termal ve SPA Hizmetleri

Kendimizi S›nayal›m 1. Vücutta ihtiyaç duyulan bölgelere uygulanan banyo türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Lokal banyo b. S›cak banyo c. Gaz banyosu d. Bitkisel banyo e. Buhar banyosu

6. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamam›nda gerçeklefltirilen uygulamalardan biri de¤ildir? a. Fizik tedavi b. Banyo c. Kese d. Köpük masaj› e. Köpük banyosu

2. Afla¤›dakilerden hangisi s›cak banyonun özelliklerinden biridir? a. S›cakl›¤› 34°C’nin alt›ndad›r. b. S›cakl›¤› 35°C’nin üzerindedir. c. K›z›l ötesi ›fl›nlarla ›s›r›l›r. d. Karb›ndiyoksitle gerçeklefltirilen bir uygulamad›r. e. S›cakl›¤› 34-35°C aras›ndad›r.

7. Cildin ölü tabakas›n›n temizlendi¤i, toksik hücrelerden ar›nd›nd›r›ld›¤› ve üst tabakan›n yeniden yap›land›r›lmas›n› sa¤land›¤› Türk Hamam› uygulamas› afla¤›dakilerden hangisidir? a. Banyo b. Kese c. Köpük masaj› d. Köpük banyosu e. Aromaterapi

3. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamam›n›n bölümlerinden biri de¤ildir? a. Il›kl›k b. Câmegâh c. Aç›kl›k d. S›cakl›k e. Külhan 4. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamamlar›nda y›kanma yeridir? a. So¤ukluk b. Il›kl›k c. Câmegâh d. S›cakl›k e. Külhan 5. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Hamamlar›nda hamam› ›s›tma yeridir? a. So¤ukluk b. Il›kl›k c. Câmegâh d. S›cakl›k e. Külhan

8. Duvarlar› ve koltuklar› seramik kapl› olan ve 65°C’ye kadar ›s›t›labilen sauna türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Fin saunas› b. Tepidarium c. Laconium d. Infrared Sauna e. Kaldarium 9. K›z›lötesi ›fl›nlarda ortam›n ›s›tl›mas›n› sa¤layan sauna türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Fin saunas› b. Tepidarium c. Laconium d. Infrared Sauna e. Kaldarium 10. Odan›n tüm yüzeylerinin bir elekrik sistemi sayesinde ›s›t›ld›¤› sauna türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Fin saunas› b. Tepidarium c. Laconium d. Infrared Sauna e. Kaldarium

7. Ünite - Termal ve Spa Uygulamalar›

“

121

Yaflam›n ‹çinden

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

Türk Hamam Müzesi Haziran’da aç›l›yor Hürriyet Gazetesi, 17 May›s 2012 ANKARA’n›n tarihi ve turistik ilçesi Beypazar›’nda Haziran ay›nda bir müze daha aç›l›yor. Ankara Kalk›nma Ajans› taraf›ndan desteklenen “Sürdürülebilir Bir Turizm ‹çin Uygulamal› Hamam Müzesi” projesiyle, tarihi Pafla Hamam› “Türk Hamam Müzesi” oluyor. Türk Hamam Müzesi kurucu müdürü ve proje koordinatörü Dr. Sema Demir’den al›nan bilgiye göre, müze Haziran ay› içerisinde hizmete aç›lacak. Öte yandan “Türk Hamam Müzesi Konferans Dizisi” olarak y›l sonuna kadar dört konferans düzenleyecek. Turizm paydafllar› aras›ndaki iletiflim ve etkileflimi art›rma düflüncesiyle düzenlenen konferanslar›n ilki bugün Beypazar› Halkevi’nde gerçekleflecek. Konferansa konuflmac› olarak “Türk Hamam›” adl› eserin sahibi Mimar Tülay Taflç›o¤lu kat›lacak. Konferans dizisinin devam›ysa Haziran, Eylül ve Aral›k aylar›nda gelecek. Bu konferanslarda ise özellikle kültür turizmi ve kültür endüstrisi konular›na de¤inilecek. Ayr›ca Türk Hamam Müzesi yönetiminden al›nan bilgiye göre konferans konular›ndan biri de Beypazar› halk›n›n iste¤ine, ihtiyaç duydu¤u konuya göre belirlenecek.

1. a

”

Kaynak: http://www.hurriyet.com.tr/ankara/20569304.asp (Eriflim tarihi: 31.05.2012)

2. b 3. c 4. d 5. e 6. a 7. b 8. c 9. d 10. e

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Banyolar” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Banyolar” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hamam” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sauna” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sauna” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sauna” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

122

Termal ve SPA Hizmetleri

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Yararlan›lan Kaynaklar

S›ra Sizde 1 S›cak banyo, so¤uk banyo, kontrast (z›t) termal banyolar, buhar banyosu, bitkisel banyolar, gaz banyosu, çamur banyosu, lokal banyolar termal ve SPA hizmeti sunan iflletmelerde sunulan banyolard›r.

Esemenli, D. Bilirgen, E., Çakmut, F. ve Delibafl, S. (2006). Hamam: Osmanl›’da Y›kanma Gelene¤i ve Berberlik Zanaat›. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Yay›nlar›. Göker, M. (2008). “Hamam Kültürünün Günümüz Banyo Tasar›m›nda Yeri, Önemi ve Hierapol›s Örne¤i”. Türk Kültür Tarihinde Denizli ve Kentleflme Sorunlar› Sempozyumu. 22 Aral›k 2008. Savafl, S. (2007). ‹stanbul, Kumkap›-Niflanca Köflklü Hamam› (1887) Araflt›rmas› ve Restorasyon Projesi, Yay›mlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi. Y›ld›z Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (a). Kür Uygulama Kürleri. http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,11486 /kur-uygulama-turleri.html. (10.01.2012). TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤› (b). SPA - Wellness Sözlü¤ü. http://www.kultur.gov.tr/TR/ BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF4A7164CD9A18CEAE3BF06A2F6BC91F68 (15 Eylül 2011). Y›lmaz, A. (2007). Organizasyon Modelleri ve Yeniden Yap›lanma (Hamam ‹flletmeleri Örne¤i). Yüksek lisans tezi. ‹stanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü ‹flletme Anabilim Dal›, ‹stanbul.

S›ra Sizde 2 Türk hamamlar› genellikle camegâh (soyunma yeri), ›l›kl›k (kurulanma ve pefltamal de¤ifltirme yeri) s›cakl›k (y›kanma yeri) ve külhan (›s›tma yeri) ad› verilen bölümlerden oluflmaktad›r. S›ra Sizde 3 Sauna, öncelikle terlemek ve terleme yoluyla toksinleri vücuttan uzaklaflt›rmak amac›yla kullan›lmaktad›r. ‹yi bir dinlenme ve rahatlama arac› olarak tercih edilmektedir. Bunun yan›nda sauna insanlara zinde bir bünye kazanmalar›nda büyük fayda sa¤lamaktad›r. ‹yi bir beslenme ile beraber, düzenli sauna banyolar›, enerjik ve sa¤l›kl› kalmak için mükemmel bir yoldur. Vücut direncine ve vücut sa¤l›¤›na olan katk›lar› en önemli iki özelli¤idir. Saunan›n t›bbi ve terapi özellikleri de bulunmaktad›r. S›ra Sizde 4 S›cak/so¤uk dufllar, afüzyon dufl, jet dufl, hortum dufl çeflitleridir. Bunun yan›nda farkl› ülkelerde farkl› isimler alt›nda ayn› uygulamalar› görmek mümkündür. S›ra Sizde 5 Çeflitli bitkiler ve çamur gibi maddeler vücuttaki kiri ve toksinleri temizlemek için kullan›labilmektedir. Uygulaman›n amac›, vücuda detoks yapmak, kilo kaybetmek ve vücut s›k›laflt›rmak amac›yla gerçeklefltirilmektedir. Bu uygulama vücuttaki ölü derinin at›lmas›, terleme sa¤lanmas› ve deri üzerindeki gözeneklerin aç›lmas› sa¤lanmaktad›r.

TERMAL VE SPA H‹ZMETLER‹

8 Amaçlar›m›z

N N

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra; Masaj uygulamalar›n› aç›klayabilecek, Masaj türlerini aç›klayabilecek bilgi ve beceriler kazanabileceksiniz.

Anahtar Kavramlar • • • •

Shiatsu Reiki Refleksoloji S›cak Tafl

• Lenf Drenaj • Lomi Lomi • Thai Masaj›

‹çindekiler

Termal ve SPA Hizmetleri

Masaj Uygulamalar› ve Türleri

• • • • • • • • • •

G‹R‹fi MASAJ UYGULAMALARI SH‹ATSU RE‹K‹ REFLEKSOLOJ‹ MASAJI SICAK TAfi MASAJI LENF DRENAJ MASAJI THA‹ MASAJI LOM‹ LOM‹ MASAJI AROMATERAP‹ MASAJI

Masaj Uygulamalar› ve Türleri G‹R‹fi Masaj, vücut kaslar› üzerine kayd›r›c› ürünler kullan›larak el veya aletle yap›lan, rahatlat›c›, gevfletici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve psikolojik etkilere sahip bilimsel bir metottur. Günümüzün yo¤un ifl hayat›, stresli yaflant›s› gibi nedenlerden dolay› da son zamanlarda oldukça talep edilmeye bafllam›flt›r. Ülkemizde de bu kültür günden güne yayg›nlaflmaktad›r. Termal ve SPA hizmetleri kapsam›nda masaj türleri ve bu türlerin uygulanmas›na iliflkin bilgiler bu bölümde ele al›n›p de¤erlendirilmektedir. Masaj, vücut kaslar› üzerine kayd›r›c› ürünler kullan›larak el veya aletle yap›lan, SIRAetkilere S‹ZDE sahip birahatlat›c›, gevfletici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve psikolojik limsel uygulama metodudur. De¤iflik vücut bölgelerine uygulanan klasik masaj uygulamalar› deri alt›ndaki sinir uçlar›n› uyararak omurilik üzerinden D Ü fi Ü N ilgili E L ‹ M bölgelere masaj› ulaflt›r›r. Masaj uygulamas›nda; dokular, uygulaman›n yap›laca¤› bölge organlar› ve anatomik yap›lar› çok iyi bilinmelidir. Masaj elaman›n baflar›s›, alan›nda S O R U iyi bir e¤itim almas›na ba¤l›d›r.

Masaj, vücut kaslar› üzerine SIRA S‹ZDE kayd›r›c› ürünler kullan›larak el veya aletle yap›lan, rahatlat›c›, gevfletici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve D Ü fi Ü N E L ‹ M psikolojik etkilere sahip bilimsel uygulama metodudur. S O R U

Masaj uygulamas›, gerekli e¤itimleri alm›fl ve deneyim sahibi kifliler taraf›ndan D ‹ K K A T gerçeklefltirilmelidir. SIRA S‹ZDE

D‹KKAT

N N

Masajlar; dinlendirme masaj›, spor masaj›, tedavi masaj› ve estetik ve güzellik masaj› olmak üzere dört çeflitte incelenebilirler (MEGEP, 2007). Dinlendirme masaj›, sa¤l›kl›, herhangi bir tedavi program›na kat›lmayan kiflilere gevfletme, rahatlatAMAÇLARIMIZ ma amac›yla yapabilece¤iniz masaj çeflididir. Spor masaj›, sakatl›klar› önlemek, kas gerginliklerini ve kramplar› gidermek, sakatl›klar›n giderilmesini sa¤lamak amac›y‹ T A Psonras› mala gerçeklefltirilmektedir. Haz›rl›k masaj›, devre aras› masaj› veKaktivite saj olmak üzere üç grupta toplanabilir. Tedavi masaj›, doktor karar›, kontrolü ve tavsiyesiyle hastalara uygulanan masaj program›d›r. Bu program hastal›¤›n seyrine T E L E Vcihazlarla ‹ZYON ve tedavi gerektiren uygulamaya göre elle, aletle veya elektrikli yap›lmaktad›r. Hastal›¤›n türüne ve tedavi alan›n›n geniflli¤ine göre masaj süresi 5-25 dakika aras›ndad›r. Bu masaj yaln›zca fizyoterapistler taraf›ndan uygulanabilmektedir. Güzellik ve estetik masaj›, yüz, dekolte, boyun ve saç dipleri, el, ayak bak›‹NTERNET m›, selülit ve doku s›k›flt›rma, dokular› canland›rma ve güçlendirme amaçl› yap›lan masaj türüdür.

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

K ‹ T A P

Masajlar; dinlendirme TELEV‹ZYON masaj›, spor masaj›, tedavi masaj› ve estetik ve güzellik masaj› olmak üzere dört çeflitte incelenebilirler.

‹NTERNET

126

SIRA S‹ZDE

Termal ve SPA Hizmetleri

1

D Ü fi Ü N E L ‹ M

Ü fi Ü N E L ‹ M MASAJDUYGULAMALARI

S O R U

D‹KKAT

SIRA S‹ZDE

AMAÇLARIMIZ

TELEV‹ZYON

‹NTERNET

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M S O R U

D‹KKAT

AMAÇLARIMIZ

Masaj uygulamalar› temelde alt› farkl› flekilde gerçeklefltirilmektedir. Bunlar; s›vazS O dairesel R U lama (eflöraj), hareketler (friksiyon), yo¤urma (petrisaj), bask›lama (presyon), vurma (perküsyon), titremedir (vibrasyon) (MEGEP, 2007). S›vazlama (Eflöraj): Yüzeysel ve derin olmak üzere ikiye ayr›lmaktad›r. YüD‹KKAT zeysel s›vazlamada bas›nç az iken derin s›vazlamada daha kuvvetli bir bas›nç uygulanmaktad›r. Bas›nç de¤ifliklikleri kullan›lan vücut bölgelerine göre de¤iflmektedir. SIRA S‹ZDE Dairesel Hareketler (Friksiyon): Derin ve yüzeysel olmak üzere iki gruba ayr›lmaktad›r. Yüzeysel dairesel hareketler s›vazlama tekni¤i ile birlikte kullan›l›rken derin dairesel hareketler yo¤urma tekni¤i sonras›nda kullan›l›r. Kaslarda meydana AMAÇLARIMIZ gelen a¤r›l› durumlarda ve gergin bölgelerin gevfletilmesinde baflparmak ve parmak uçlar› ile dairesel yönde yap›lan bas›nçl›, derin uygulamad›r. Baflparmak, dört parmak, avuç Kiçi,‹ el el dirsek dairesel hareketleri gibi uygulama çeflitleri vard›r. T Atarak, P Yo¤urma (Petrisaj): Deri, deri alt› ve kas dokular›n›n bir elle kald›r›l›p kemik üzerinde yuvarlanmas› ve serbest b›rak›lmas› fleklinde uygulan›r. Ayr›ca yo¤urma uygulamas› T E Lkaslar›n E V ‹ Z Y O Nkavran›p kald›r›lmas›ndan sonra ellerin farkl› yönlere itilmesi veya deri alt› dokular›n›n bafl ve iflaret parmaklar› aras›nda tutulmas›yla sa¤a veya sola oynat›larak yap›lmas›d›r. Yo¤urma tekni¤i uygulan›rken hareketler yavafl, yumuflak ve ritmik olmal›d›r. Tek elle yo¤urma, çift elle yo¤urma, parmakla yo¤ur‹ N Tyo¤urma, ERNET ma, düz elle ezerek yo¤urma, dairesel yo¤urma, ütüleme, yuvarlama ve toplama fleklinde uygulama çeflitleri vard›r. Bask›lama (Presyon): Bask› anlam›na gelir. Masaj yap›lan bölgeye parmak uçlar›, el ayalar› ve el s›rt› ile yap›lan bas›nç hareketleridir. Bask›lama tekni¤i bölSIRA S‹ZDE gesel ve tüm vücuda gerçeklefltirilebilir. Vurma (Perküsyon): Genel anlamda vurma, çarpma ve darbe anlam›na gelen D Ü fi Ü N E LEllerle ‹M bir uygulamad›r. deri üzerine ritmik vurma hareketleri uygulan›r. Yumruklama, el kenar› ile vurufl, bask›l› vurufl ve avuç içi sesli vurufl gibi uygulama çeflitleri bulunmaktad›r. S O R U Titreme (Vibrasyon): Tüm el veya parmak uçlar›n›n yard›m›yla yap›lan bir uygulamad›r. Eller, masaj yap›lacak cilt yüzeyine konur; omuzdan ve dirsekten D‹KKAT çok h›zl› hareketlerle titreflim sa¤lanarak eller sabit veya doku üzerinde kayd›r›larak uygulamaya devam edilmektedir. Titreme uygulamalar› rahatlat›c›, gergin kasSIRAkar›n S‹ZDEiçi organlardaki fliflkinli¤i giderici etkiye sahiptir. Ayn› zamanlar› gevfletici, da sert olan titreme uyar›c› ve zindelik kazand›rmaktad›r. Titretme uygulamalar›n›n içinde sarsma tekni¤i, masaj yap›lan bölgenin yukar› afla¤›, içe d›fla veya bir yanAMAÇLARIMIZ dan di¤er bir yana hareket ettirilmesidir.

N N

K ‹ T A P

SIRA S‹ZDE

Daha önce hiç herhangi SIRA S‹ZDE bir masaj yapt›rd›n›z m›? E¤er böyle bir deneyi yaflad›ysan›z uygulama sonunda neler hissettiniz?

N N

K ‹ T A P Masaj uygulamalar›: • S›vazlama (Eflöraj) T•E LDairesel E V ‹ Z YHareketler ON (Friksiyon) • Yo¤urma (Petrisaj) • Bask›lama (Presyon) • Vurma (Perküsyon) T E R N (Vibrasyon) ET •‹ NTitreme

Masaj, masajK uygulamalar› ve masaj süreci ile ilgili daha detayl› bilgiye Mo Rosser taraf›n‹ T A P dan yaz›lan Body Massage: Therapy Basics (London: Hodder Arnold, 2004) adl› kitaptan ulaflabilirsiniz. TELEV‹ZYON

SH‹ATSU

Shiatsu, en eski do¤al iyileflme yöntemlerinden biridir. Bu yöntemle enerjinin dengelenmesi, sa¤l›k ve iyi olma durumunun sa¤lanmas› için temel oluflturmaktad›r. NTERNET Enerjideki ‹dengesizlikler sonucu sa¤l›¤›n kötüye gitmesi, stresli ve yorgun hissedil-

127

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

mesi gibi durumlar söz konusu olabilir. Bugün tedavi amaçl› kullan›mlar› görülse bile Shiatsu genel olarak sa¤l›¤›n korunmas› ve hastal›klar›n önlenmesi amac›yla insan vücudunu güçlendiren bir tekniktir. Sözcük anlam› “parmak bask›s›”d›r. Hizmeti sunan kifli “verici”, hizmeti alan (müflteri) kifli ise “al›c›”d›r. Shiatsu, verici taraf›ndan önceden belirlenmifl vücuttaki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› ile gerçekleflmektedir. Bu noktalara uygulanan bas›nc›n amac›, zihin ve beden aras›ndaki dengenin sa¤lanmas› ve sürdürülmesidir. Böylelikle, al›c›n›n enerji engeli ortadan kald›r›lm›fl olup denge sa¤lanmaktad›r. Zihin ve beden dengesinin sa¤lanmas› ile stresin kaybolmas› ve vücutta bir canl›l›k hissinin yaflanmas› söz konusudur. Shiatsunun fiziksel etkilerinin yan›nda duygusal, zihinsel ve ruhsal durum üzerinde de etkisi oldu¤u bilinmektedir (Anderson, 2007).

Shiatsu, sa¤l›¤›n korunmas› ve hastal›klar›n önlenmesi amac›yla insan vücudunu güçlendiren bir tekniktir.

fiiatsu, verici taraf›ndan önceden belirlenmifl vücuttaki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› ile gerçekleflmektedir.

Shiatsu Uygulamas› Shiatsu, hastal›klardan korunmaya, enerjinin dengelenmesine ve meridyenlerdeki enerji ak›fl› ile ilgili s›k›nt›lar›n ortadan kald›r›lmas›na yard›mc› olmaktad›r. Meridyenler, insan vücudu üzerinde oldu¤u varsay›lan çapraz enerji yollar› veya kanallar›d›r. Meridyenler vas›tas›yla enerji ak›fl›na yön verilmektedir. Meridyenlerin ifllevleri; vücutta bulunan hayati maddelerin hareketinin kontrolü (kan, gaz ve su), uzuvlar›n kontrolü, organlar›n ifllevlerinin kontrolü, vücudun içi ve d›fl› aras›ndaki ve bunun yan› s›ra vücudun üstü ve alt› aras›ndaki iletiflimi kolaylaflt›rmad›r.

Meridyenler, insan vücudu üzerinde oldu¤u varsay›lan çapraz enerji yollar› veya kanallar›d›r ve vücudumuzda 12 meridyen bulunmaktad›r.

Resim 8.1 Calista Luxury Resort Callos SPA Shiatsu Masaj›

Vücudumuzda 12 meridyen vard›r. Bu meridyenler temsil ettikleri organlar›n isimleriyle an›lmaktad›r. Meridyenler boyunca gerçekleflen serbest enerji ak›fl› sa¤l›¤› korunmas› için enerji dengesini sa¤lamaktad›r. Shiatsu, stresi azaltmak için meridyenlerde bulunan dengesizlikleri ve enerji bloklar›n› ortadan kald›rmak amac›yla dokunularak gerçeklefltirilen bir yöntemdir. Parmakla bas›nc›n yan› s›ra verici, al›c›ya avuç içi, dirsek veya diz ile de temas uygulayabilir. Vericinin bas›nç uygulad›¤› yer al›c›n›n ihtiyaç duydu¤u noktaya göre belirlenmektedir. Meridyen boyunca dengeli enerji ak›fl›n›n sa¤lanmas› ile ba¤›fl›kl›k sistemi dâhil, vücutta birçok sistem olumlu yönde etkilenmektedir.

Parmakla bas›nc›n yan› s›ra verici, al›c›ya avuç içi, dirsek veya diz ile de temas uygulayabilir.

128

Termal ve SPA Hizmetleri

fiekil 8.1 Shiatsu Meridyenleri (Anderson, 2007)

Shiatsunun Yararlar› Beden zihin aras›ndaki enerji ak›fl›n›n sa¤land›¤›, vücudun hastal›klardan korundu¤u, daha canl› ve enerjik bir yap›ya kavufltu¤u bu tekni¤in yararlar› oldukça fazlad›r. Shiatsu sayesinde olumsuz etkileri azalt›labilen farkl› hastal›klar›n oldu¤u bilinmektedir. Bafl a¤r›s›, migren, yüksek tansiyon, ast›m, sindirim ve boflalt›m sistemi rahats›zl›klar›, depresyon bu hastal›klar aras›nda say›labilir. Bunlar›n yan›nda, shiatsu yönteminin yararlar›; • Önlemeye odaklanmaktad›r. • Vücudun kendi iyilefltirme gücünü art›rmas›n› sa¤lamaktad›r. • Ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirmektedir. • Zihin ve vücut aras›ndaki enerji ak›fl›n› dengelemektedir. • Stresi azaltmaktad›r. • Rahatlama ve canl›l›k hissi vermektedir. • Enerjiyi art›rmaktad›r.

RE‹K‹ Reiki, evrensel yaflam enerjisi anlam›na gelmektedir.

Reiki, tüm canl›larda bulunan “evrensel yaflam enerjisi” anlam›na gelen Japonca bir kelimedir. fiifa vermek amac›yla kullan›lan Reiki; beden, zihin ve ruhun yan›nda bu üçlünün aralar›ndaki iliflkilerle de ilgilidir. Reiki ile hastal›k ve ac› nedenlerine iliflkin zihin aç›lmakta ve fiziksel olarak iyileflme sa¤lamak amac›yla vücudun iyileflme kabiliyeti yükseltilmektedir.

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

Reiki insan›n kendini iyi hissetmesi, özgürlü¤üne kavuflmas› amac›yla gerçeklefltirilen elle uygulanan bir yöntemdir. Bu uygulamay› yaln›zca reiki ustalar› gerçeklefltirebilmektedir. Bu ustalar, evrensel yaflam enerjisinin önündeki engelleri kald›rarak flifa da¤›tan kifliler olarak tan›mlanmaktad›r. Reikinin bilimsel olarak nas›l uyguland›¤› bilinememekle birlikte reiki yap›lan kiflilerde oldukça büyük bir rahatlama tespit edilmifltir (Coughlin, 2002). Reikinin temeli, beden zihin ve aras›ndaki karmafl›k ve karfl›l›kl› iliflkilere önem vermektir. Reiki ustalar›na göre insanlar; çakra (chakra), meridyen ve nadi olarak bilinen vücudumuzu saran yollar sayesinde ayakta kalabilmektedir. Yaflam enerjisi herkesin çevresine do¤ru yay›lmakta ve bu enerjiye de aura denilmektedir. Yaflam gücünün bu yollardan akt›¤› ve vücudumuzdaki organlar› besledi¤i düflünülmektedir. Bu ak›fl›n bozulmas› organ ve dokular›m›z›n beslenemedi¤i ve hasar gördü¤ü anlam›na gelmektedir. Reiki teorisine göre herkes do¤arken sa¤l›kl› ve dengeli bir yaflam enerjisiyle do¤maktad›r ve bu yaflam enerjisine ulaflmak için her zaman bireylerin flans› vard›r. Hayat flartlar›, duygu ve düflüncelerimiz, yaflad›¤›m›z olumsuz deneyimler bu enerjide ve ak›fl›nda çeflitli s›k›nt›lar›n do¤mas›na neden olabilir. Reiki ustalar›, enerji yollar›ndaki engelleri kald›rarak vücuttaki evrensel enerji gücünü vücuda yaymakla yetkilendirilmifllerdir. Bu yard›mla enerji ak›fllar› sa¤lanan bireylerin bu ak›fl›n etkili¤ini sürdürmeleri gerekmektedir. Bu da bireyin kendi kendini gelifltirmesi ile mümkün olmaktad›r.

129

‹nsanlar; çakra, meridyen ve nadi olarak bilinen vücudumuzu saran yollar sayesinde yaflayabilmektedir. Yaflam enerjisi herkesin çevresine do¤ru yay›lmakta ve bu enerjiye de aura denilmektedir.

Reikinin Uygulanmas› Reiki uygulanmas› yumuflak ama etkisi güçlü bir yöntemdir. Bir reiki oturumu 60 dakika ile 90 dakika aras›nda sürmektedir. Reiki uygulanan kifli giyiniktir ve ya¤, pudra gibi kayganlaflt›r›c› maddelere ihtiyaç duyulmamaktad›r. Reiki ustas›, ellerini kiflinin bafl›na do¤ru uzatarak enerji ak›fl›n›n sa¤lanmas›n› gerçeklefltirmektedir. Uygulay›c›, al›c›n›n negatif enerjiden kurtulmas›n› sa¤lamak amac›yla ellerini belirli alanlarda 10 ile 20 cm uzakl›¤a koyarak enerjiyi uzaklaflt›rmaya çal›flmaktad›r. El pozisyonlar› çakralar› ve iç organlar› etkileyebilecek biçimde belirlenmektedir.

Reikinin Yararlar› Reiki ile vücudun do¤al dengesi sa¤lanarak kendi kendini iyilefltirme yetene¤i desteklenmektedir. Stres, keder, kayg› veya depresyon gibi yaflam›n getirdi¤i baz› olumsuzluklar›n etkilerini en aza indirmeye çal›flmaktad›r. Bunun yan›nda ba¤›fl›kl›k sistemini destekleyerek vücuttan toksinlerin at›lmas›n› sa¤lamakta ve vücudu hastal›klardan korumaktad›r. Bu çerçevede, reikinin yararlar›; • Fiziksel, ruhsal ve duygusal engelleri ortadan kald›rmaktad›r. • Daha fazla enerji ve canl›l›k sa¤lamaktad›r. • Daha az stres yaflamaya yard›mc› olmaktad›r. • Ba¤›fl›kl›k sistemini güçlendirmektedir. • ‹yileflme sürecini h›zland›rmaktad›r. • Her yaflta bireye uygulanabilmektedir. • Reiki için bireylerin yak›n mesafede olmalar› flart de¤ildir. Farkl› yerlerde de reiki uygulamas› yap›labilmektedir.

REFLEKSOLOJ‹ MASAJI Refleksoloji, uzun y›llardan beri bask› uygulanarak gerçeklefltirilen iyilefltirme tekni¤idir. Refleksoloji ço¤unlukla aya¤a uygulanan bir yöntem olarak bilinmesine ra¤men zihin-beden sisteminde bütünleyici bir yap›ya yarar sa¤lamaktad›r. Ayak-

Reiki ustas›, ellerini kiflinin bafl›na do¤ru uzatarak enerji ak›fl›n›n sa¤lanmas›n› gerçeklefltirmektedir.

130

Termal ve SPA Hizmetleri

Refleksoloji, ço¤unlukla aya¤a uygulanan bir yöntem olarak bilinmesine ra¤men zihin-beden sisteminde bütünleyici bir yap›ya yarar sa¤lamaktad›r.

lara, ellere hatta kulaklara uygulanan bas›nç vücutta olumlu de¤iflimlere yol açabilir. Refleksolojinin de amac›, shiatsu gibi zihin ve beden dengesini sa¤lamakt›r. Bu etki ile denge sa¤lamak ve sa¤l›k problemlerinin önlenmesi hedeflenmektedir. Shiatsuda tüm vücuttaki belirli noktalara bas›nç uygulan›rken refleksolojide uygulama sadece ayaklarla s›n›rl›d›r (Levine ve Levine, 1999).

Refleksolojide uygulama sadece eller, kulaklar ve genellikle ayaklarla s›n›rl›d›r.

Refleksolojide ayaklar vücudun haritas› olarak görülmektedir.

Ayaklarda 7000’den fazla sinir ucu bulunmaktad›r.

Ayak Bölgeleri Refleksoloji uzmanlar› aya¤› vücudun bir haritas› olarak görmektedir. Ayaktaki belirli bölgelerin, vücutta bulunan bölgelerle veya organlarla efllefltirmifltir. Di¤er bir ifade ile aya¤›n vücudun bir aynas› oldu¤u düflüncesi hakimdir. Refleksoloji; eller, ayaklar ve kulaklardaki noktalara uygulanan bas›nçla iç organlar›n uyar›ld›¤›, kan dolafl›m›n›n art›r›ld›¤› do¤al bir yöntemdir. Bir insan›n vücuduna bas›nç uygulamaktansa anatomik olarak ayaklar›na bas›nç uygulamak daha kolayd›r. Bunun yan›nda çal›flma hayat›nda bütün gün ayaklar›n üzerine durmak insan› yorar. Ayr›ca ayaklarda 7000’den fazla sinir ucunun bulunmas› hem uygulanan bas›nçlar›n etkili olmas›n› hem de vücudun nevrolojik sistemi ile ba¤lant› kurulmas›n› sa¤lamaktad›r. Refleksoloji için özellikle ayaklar›n seçilmesinin di¤er bir nedeni de gün boyunca hem ayaklar›n konumu hem de yer çekiminin etkisiyle toksinlerin birikme olas›l›¤›n›n daha fazla oldu¤u bölgeler olmas›d›r. Dolafl›m›n art›r›larak, özellikle ayaklarda yerleflmifl toksinlerin da¤›t›lmas› ve vücuttan at›lmas› sa¤lanabilmektedir.

Refleksoloji Uygulamas› Bu masaj› gerçeklefltirmek için, fazladan bir masaj yata¤› veya özel bir odaya ihtiyaç yoktur. Ayaklar d›fl›nda vücudun di¤er bölgeleri giyiniktir. Özellikle ayaklar›n temizli¤i hem hizmeti sunan hem de alan aç›s›ndan oldukça önemlidir. Uygulamaya bafllamadan önce kayganlaflt›rma özelli¤i bulunan ya¤ veya pudra aya¤a uygulanabilir. Uygulama hem sa¤ aya¤a hem de sol aya¤a gerçeklefltirmek amac›yla iki bölümden oluflmaktad›r. Her bir bölüm 20 dakika ile 60 dakika aras›nda sürebilir. Uygulama boyunca masaj yap›lan kiflinin rahat bir sandalyede oturmas› önemlidir. Masaj yapan kifli aya¤›n tüm bölgelerine sistematik bir flekilde masaj uygulamas›n› gerçeklefltirmektedir. Uygulama sona erdi¤inde ise genellikle bireyler kendilerini rahatlam›fl ve enerjik hissetmektedir.

Refleksolojinin Yararlar› Refleksoloji ile sinirsel s›k›nt›lar›n ortadan kalkmas›, dolafl›m›n geliflmesi, vücudun dengeye kavuflmas› sa¤lanmaktad›r. Bunun yan›nda ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirerek hastal›klar› önleme gibi etkilerinin oldu¤u da düflünülmektedir. Özellikle ifl hayat› yo¤un olan bireylerin refleksoloji sayesinde daha canl› ve dinamik olduklar› söylenebilir. Bunlar›n yan›nda refleksolojinin di¤er yararlar›; • Stres ve gerginli¤i azalt›r. • Rahatlama sa¤lar. • Canl›l›k verir ve dinamizm sa¤lar. • Dolafl›m› h›zland›r›r. • Zihin, beden aras›ndaki dengeyi sa¤lar. • Ba¤›fl›kl›k sisteminin uyar›lmas›n› sa¤lar. • Hastal›klar›n önlenmesini sa¤lar.

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

131

Tafl terapisi, dünyan›n birçok yerinde farkl› kültürlerde iyilefltirme arac› olarak kullan›lmaktad›r. Tafl›n iyilefltirme sürecindeki kullan›m› s›cak oldu¤u gibi so¤uk da olabilmektedir. Günümüzde de tafl masaj› a¤r›l› kas ve yumuflak doku rahats›zl›klar›n› gidermek ve fiziksel-ruhsal dengeyi sa¤lamak amac›yla uygulanmaktad›r.

Tafl›n iyilefltirme sürecindeki kullan›m› s›cak oldu¤u gibi so¤uk da olabilmektedir.

SICAK TAfi MASAJI

S›cak Tafl Masaj› Uygulamas› Tafl masaj›, s›ras›nda tafllar masaj uygulanan kiflilere hem s›rtüstü hem de yüzüstü pozisyonda uygulanabilmektedir. Burada önemli olan nokta tafllar›n s›cakl›¤›d›r. Tafl konuldu¤u bölgeyi ›s›taca¤›ndan dolay› müflterinin hassasiyetine ba¤l› olarak tafl ve cilt aras›na havlu yerlefltirilebilmektedir. S›cak tafl masaj›n›n uygulanmas› s›ras›nda, tafllar›n ›s›t›labilece¤i bir f›r›n, tafl, havlu gibi malzemelere ihtiyaç duyulmaktad›r. Resim 8.2 Calista Luxury Resort Callos SPA S›cak Tafl Masaj›

S›cak Tafl Masaj› Yararlar› S›cak tafl masaj› beden ve zihin dengesini sa¤lamak ve hem iyileflme h›zland›rmak hem de hastal›klardan korunmak için oldukça etkili bir masaj türüdür. Bu do¤rultuda s›cak tafl masaj›n›n di¤er yararlar›; • Kan dolafl›m›n› h›zland›rmaktad›r. • Metabolizma h›z›n› art›rmaktad›r. • Enfeksiyonlara karfl› vücudun ba¤›fl›kl›k sistemini güçlendirmektedir.

LENF DRENAJ MASAJI Lenf drenaj, lenf sisteminin uyar›lmas›yla gerçeklefltirilen bir masaj yöntemidir. Lenf sisteminin do¤ru çal›flmas› insan sa¤l›¤› üzerinde çok etkilidir. Bu sistemin do¤ru çal›flmas›; vücuttaki toksinlerin at›lmas›na, vücudun ar›nmas›na ve yenilenmesine, iç organlar›n sa¤l›kl› bir flekilde çal›flmas›na ve ba¤›fl›kl›k sisteminin güçlenmesini etkilemektedir. Bu sistem do¤ru çal›flmad›¤›nda ise vücudun dengesi bozulmaktad›r.

132

Termal ve SPA Hizmetleri

Lenf drenaj, lenf sisteminin uyar›lmas›yla gerçeklefltirilen bir masaj yöntemidir.

Lenf drenaj tekni¤i lenf sistemi iyi çal›flmayan bireylerin ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üzere ortaya ç›km›flt›r. Bu uygulama lenf sisteminin daha etkili ve verimli, çal›flmas›n› sa¤layarak vücuttaki toksinlerden ar›nmay› sa¤lamaktad›r. Ancak uygulanmas› oldukça bilgi ve deneyim gerektiren bir tekniktir. Bunun nedeni, özellikle kanser gibi vücutta yay›l›m gösterebilen baz› hastal›klar›n vücutta yay›lmas›n› h›zland›rabilmektedir.

Bu uygulama lenf sisteminin daha etkili ve verimli çal›flmas›n› sa¤layarak vücuttaki toksinlerden ar›nmay› sa¤lamaktad›r.

Bu süreçte uygulanan bas›nç miktar›, hareket h›z› ve uygulanacak bölge kifliden kifliye farkl›l›k göstermektedir.

Lenf Drenaj Uygulamas› Lenf drenaj oldukça hassas uygulanmas› gereken bir masaj türüdür. Lenf drenaj normal masajlarda oldu¤u gibi masaj yata¤›nda direk tene uygulanan bir masajd›r. Öncelikli olarak ana kanallar› ar›nd›rmak için masaja boyundan bafllanmaktad›r. Bunun sonras›nda s›ras›yla kollara, bacaklara, gövdeye ve s›rta masaj uygulanmaktad›r. Sistematik ve ritmik vurufl teknikleriyle lenf sistemindeki s›k›nt›lar›n ortadan kald›r›lmas› ve bu yolla vücudun toksinlerden ar›nd›r›lmas› sa¤lanmaktad›r. Bu masaj ile normalde at›labilecek toksin miktar›n›n on kat› kadar› vücuttan at›labilmektedir. Bu yöntemin uygulay›c›s› lenf sistemini iyilefltirmek için hafif ve tekrarlayan vurufllar gerçeklefltirir. Bu vurufllar, lenf ak›fl› yönünde gerçeklefltirilmelidir. Bu süreçte uygulanan bas›nç miktar›, hareket h›z› ve uygulanacak bölge kifliden kifliye farkl›l›k göstermektedir. Masaj sonunda, müflterinin belirli bir süre için dinlenmesi ve bu süre sonunda aya¤a kalmas› tavsiye edilmektedir. Bu masaj›n olumlu etkileri di¤er masaj türlerine göre daha uzun bir süre hissedilmektedir. Ancak, bu uygulaman›n uzman taraf›ndan gerçeklefltirilmesi çok önemlidir.

Lenf Drenaj›n Yararlar› Lenf drenaj› öncelikli olarak ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirmektedir. A¤r›lar›n geçirilmesi, fliflkinliklerin indirilmesi ve vücut dengesinin sa¤lanmas› aç›s›ndan oldukça önemlidir. Bu teknik yaln›zca sa¤l›kla ilgili s›k›nt›lar yaflayan bireyleri de¤il sa¤l›kl› bireylere de uygulanabilmektedir. Vücuttaki birikmifl toksinlerden ar›nmaya yard›mc› oldu¤u için sa¤l›kl› bireyler için de etkilidir. Son olarak bu masaj tekni¤i bireyleri yat›flt›r›p rahatlatmakla birlikte enerjik ve daha canl› hissettirmektedir.

THA‹ MASAJI Thai masaj›, geleneksel Thai t›bb›nda iyilefltirmek amac›yla kullan›lan eski bir tekniktir. Thai masaj›nda itme, çekme, döndürme ve birlefltirme gibi kendine has hareketler vard›r.

Thai masaj›, geleneksel Thai t›bb›nda iyilefltirmek amac›yla kullan›lan eski bir tekniktir. Thai masaj›, di¤er masaj türlerine göre oldukça karmafl›k ve farkl›d›r. ‹tme, çekme, döndürme ve birlefltirme gibi kendine has hareketleri vard›r. Thai masaj› birçok yönüyle yogaya benzemektedir ancak yogada gerekli olan hareketleri bireyin kendisi yapmas› gerekirken Thai masaj›nda bir uygulat›c› sayesinde bu hareketler gerçeklefltirilmektedir. Thai masaj›, kaslara bask› uygulayabilmek ve enerji düzeyini dengelemeyi sa¤lamaktad›r (Mercati, 1998). Thai masaj›n›n, vücut üzerindeki sakinlefltirici ve iyilefltirici etkisinin yan›nda, fazla enerjiyi serbest b›rakmas› ve canland›rmas›, mutluluk sa¤lamas› gibi etkileri de vard›r. Bu eski sanat›n Hintli Ayurveda, yoga, geleneksel Çin t›bb› ve Japon Shiatsu ile yak›n bir iliflkisi vard›r. Geleneksel Thai masaj›n›n temel kurallar›nda kat›l›k yoktur. Herkesin kendi stili vard›r ve farkl› dizilifl ve varyasyonlar kullan›r.

133

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

Resim 8.3 Calista Luxury Resort Callos SPA Thai Masaj›

Thai Masaj› Uygulamas› Vücut için hayati önem tafl›yan ak›fl noktalar›n›n 30 tanesi vücudun ön k›sm›nda bulunmak üzere terapi noktalar›yla beraber enerji kanallar›n› (Sen) gösterir. Bütün bu kanallar Thai masaj›n›n orijinal temelini oluflturur (Gold, 2007). Gerginlikten, esneklik kayb›ndan ve kronik a¤r›dan ar›n›l›r ve kiflinin duygular›n› serbest b›rakmas›na izin verecek flekilde enerji seviyeleri dengelenir. Kaslar büzülüp gevfleyerek iskeletin hareketini sa¤lar. Duygusal gerilim, bir kas›n gerilmesine, büzülmesine ve k›salmas›na yol açarak gerginlik, a¤r› ve sanc›ya sebebiyet verir. Gerginlik ayn› zamanda omurga üzerindeki kuvvette dengesizlik yaratarak, yaflland›rma sürecini h›zland›ran s›rt, boyun ve bafl a¤r›s›na sebep olur.

Thai Masaj›n›n Yararlar› Thai masaj› genel olarak hem uygulayan hem de masaj› uygulatan kifli için oldukça etkilidir. Bu egzersiz ile yaflam›n getirdi¤i dengesizliklerin düzeltilmesine yard›mc› olunmaktad›r. • Derin bir rahatlama sa¤lar. Ayak ve bacaklara yap›lan bask› yat›flt›r›c› etki meydana getirir. • Denge ve iç uyumun oluflmas›na yard›mc› olur. • Ba¤›fl›kl›k sistemini güçlendirir. • Dolafl›m› düzenler. • Toksinlerin vücuttan at›lmas›na yard›mc› olmaktad›r. • A¤r›y› ve s›z›y› hafifletir.

LOM‹ LOM‹ MASAJI Lomi lomi masaj› Hawai’de ortaya ç›kan ve bireyleri iyilefltirme özelli¤i oldu¤u düflünülen bir masaj tekni¤idir. Hem “lomi lomi”nin kelime anlam›na hem de masaj tekni¤ine yönelik farkl› birçok yaklafl›m bulunmaktad›r. Lomi lomi kelime olarak vücudun ya¤lanmas› ve bütünsel olarak gerçeklefltirilen masaj anlam›na gelmekte-

134

Termal ve SPA Hizmetleri

Lomi lomi, vücudun ya¤lanmas› anlam›na gelmektedir.

dir. Özellikle Hawai yerlileri Lomi lomiyi bir masaj uygulamas›n›n yan›nda ruhun yeniden canlanmas›n› da sa¤lad›¤›n› düflünmektedir. Lomi lomi vücutta ritmik olarak avuç içi, parmaklar, eklem yerleri kullan›larak gerçeklefltirilen bir tekniktir ve vücuttaki, s›k›nt›l› ve a¤r›l› bölgelere odaklan›lmaktad›r. Bu s›k›nt›lardan ar›nmak amac›yla öncelikle bireyin iyileflme niyetinde olmas›, dua etmesi, nefes almas› ve enerji kullanmas› gerekmektedir. Bu dokunufllar, kalbin, ellerin ve ruhun bir ba¤lant›s› olarak kabul edilmektedir.

Lomi lomi vücutta ritmik olarak avuç içi, parmaklar, eklem yerleri kullan›larak gerçeklefltirilen bir tekniktir ve vücuttaki, s›k›nt›l› ve a¤r›l› bölgelere odaklan›lmaktad›r.

Resim 8.4 Calista Luxury Resort Callos SPA Lomi Lomi Masaj›

Lomi Lomi Masaj› Uygulamas›

Lomi lomi masaj›n›n özelli¤i masaj› uygulatan taraf›ndan yumuflak su dalgal› olarak hissedilmesidir.

Lomi lomi genellikle uygulay›c› ve hizmeti alan kifli aras›ndaki sessizlikle bafllamaktad›r. Uygulay›c› öncelikle uygulamay› alan kifliden iyilik isteyen bir dilekte bulunmas›n› istemektedir. Gerçeklefltirilen masaj ritmik hareketlerle ve kayganlaflt›r›c› bir madde kullanarak uygulanmaktad›r. Bu masaj›n özelli¤i masaj› uygulatan taraf›ndan yumuflak su dalgal› olarak hissedilmesidir. Bu masaj›n di¤er bir özelli¤i de vücudun farkl› yerlerinde efl zamanl› olarak uygulaman›n gerçeklefltirilmesidir. Beynin farkl› bölgelere odaklanmas› zor oldu¤undan, bu uygulama oldukça rahatlat›c›d›r. Burada önemli olan duygu dengesinin ve harmoninin sa¤lanmas›d›r. Bu nedenle masaj kifliden kifliye farkl›l›k gösterebilmektedir. Bu uygulama s›ras›nda enerjinin a盤a ç›kmas›, vücudun rahatlamas› ve yaflam enerjisinin ak›fl› sa¤lanmaktad›r. Bu uygulaman›n felsefesine göre enerjinin eklemlerde topland›¤› ve bu eklemlere gerçeklefltirilen döndürme hareketleriyle bu enerjinin a盤a ç›kaca¤› düflünülmektedir. Lomi lomide di¤er önemli faktör ise nefestir. Uygulayan ve uygulat›c› aras›ndaki nefes paylafl›m›n›n evrensel enerji oldu¤u ve nefes ak›fl›n› art›rd›¤› düflünülmektedir. Bu uygulama, teknik özellikleri ile de¤il, ruhsal ve duygusal özellikleriyle ön plana ç›kmaktad›r.

135

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

Lomi Lomi Masaj› Yaralar› • Kayg›, endifle, korku gibi olumsuz düflüncelerin ortadan kald›r›lmas›n› sa¤lar. • Beden, zihin ve ruh bütünlü¤ünü sa¤lamaktad›r. • Do¤ru nefes almay› sa¤lamaktad›r.

AROMATERAP‹ MASAJI Aromaterapi masaj›, masaj ve aromaterapinin olumlu etkilerini birlefltiren, verilen bak›m›n daha etkili olmas›n› sa¤layan, tamamlay›c› tedavi yöntemidir. Aromaterapi genellikle bir bitki, a¤aç kabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibi maddelerden sa¤lanan ya¤larla gerçeklefltirilen oral, solunum ve emilim yoluyla vücuda al›nmas› sa¤lanan ve vücut üzerinde olumlu etkiler sa¤layan bir terapi fleklidir. Aromaterapi masaj› ise bu ya¤lar›n emilim yoluyla vücuda al›nmas›n› h›zland›ran bir yöntemdir. Masaj s›ras›nda, elde edilen bu ya¤lar vücutta kullan›lmakta ve daha h›zl› bir flekilde kan dolafl›m›na kar›flmaktad›r (Allardice, 1997). Ya¤lar›n vücuda farkl› flekillerde etkileri bulunmaktad›r. Bu ya¤lar›n kimisi bir arada kullan›l›p daha etkili sonuçlar verebilmektedir. Ancak baz› ya¤lar›n ise bir arada kullan›lmas› oldukça tehlikeli olabilmektedir.

Aromaterapi genellikle bir bitki, a¤aç kabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibi maddelerden sa¤lanan ya¤larla gerçeklefltirilen oral, solunum ve emilim yoluyla vücuda al›nmas› sa¤lanan ve vücut üzerinde olumlu etkiler sa¤layan bir terapi fleklidir. Aromaterapi masaj›, ya¤lar›n emilim yoluyla vücuda al›nmas›n› h›zland›ran bir yöntemdir.

Resim 8.5 Calista Luxury Resort Callos SPA Aromaterapi Masaj›

Aromaterapi masaj›, kan dolafl›m›n›n h›zland›rmas›, duygusal bozukluklar›n ortadan kald›r›lmas›, a¤r›n›n azalt›lmas› ve ba¤›fl›kl›k sisteminin art›r›lmas› gibi konularda oldukça etkilidir. Bunun yan›nda uykusuzluk, ifltahs›zl›k, kas ve deri hastal›klar› gibi birçok hastal›¤›n tedavisinde de aromaterapi masaj›n›n faydalar› görülmüfltür (Kuhn, 1999).

Aromaterapi Masaj›n›n Yararlar› • Solunum ve sindirim sisteminin düzenlenmesine yard›mc› olmaktad›r. • A¤r›, deri problemleri, uyku problemleri, madde ba¤›ml›l›¤›, kemik ve kas problemleri, üreme organlar›, migren, depresyon ve sindirim sistemi, solunum sistemi, sinir sistemi üzerinde yararl› etkileri oldu¤u görülmektedir. • Ba¤›fl›kl›k sistemini gelifltirmektedir. • Kan dolafl›m›n› düzenlemektedir. SIRA S‹ZDE S›ralanan masaj türlerine ek olarak farkl› masaj türlerini örnek veriniz.

2

SIRA S‹ZDE

D Ü fi Ü N E L ‹ M

D Ü fi Ü N E L ‹ M

S O R U

S O R U

136

Termal ve SPA Hizmetleri

Özet

N A M A Ç

1

N A M A Ç

2

Masaj uygulamalar›n› aç›klamak. Masaj, vücut kaslar› üzerine kayd›r›c› ürünler kullan›larak el veya aletle yap›lan, rahatlat›c›, gevfletici, kaslar› güçlendirici, fizyolojik ve psikolojik etkilere sahip bilimsel uygulama metodudur. Masajlar, dinlendirme masaj›, spor masaj›, tedavi masaj› ve estetik ve güzellik masaj› olmak üzere dört çeflitte incelenebilirler. Masaj uygulamalar›; s›vazlama (eflöraj), dairesel hareketler (friksiyon), yo¤urma (petrisaj), bask›lama (presyon), vurma (perküsyon), titremedir (vibrasyon). Masaj türlerini aç›klamak. Shiatsu: Bu yöntemle enerjinin dengelenmesi, sa¤l›k ve iyi olma durumunun sa¤lanmas› için temel oluflturmaktad›r. Shiatsu, verici taraf›ndan önceden belirlenmifl vücuttaki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› ile gerçekleflmektedir. Bu noktalara uygulanan bas›nc›n amac›, zihin ve beden aras›ndaki dengenin sa¤lanmas› ve sürdürülmesidir. Reiki: fiifa vermek amac›yla kullan›lan Reiki, beden, zihin ve ruhun yan›nda bu üçlünün aralar›ndaki iliflkilerle de ilgilidir. Yaflam gücünün bu yollardan akt›¤› ve vücudumuzdaki organlar› besledi¤i düflünülmektedir. Bu ak›fl›n bozulmas› organ ve dokular›m›z›n beslenemedi¤i ve hasar gördü¤ü anlam›na gelmektedir. Refleksoloji: Ço¤unlukla aya¤a uygulanan bir yöntem olarak bilinmesine ra¤men zihin-beden sisteminde bütünleyici bir yap›ya yarar sa¤lamaktad›r. Ayaklara, ellere hatta kulaklara uygulanan bas›nç vücutta olumlu de¤iflimlere yol açabilir. Ayaktaki belirli bölgelerin, vücutta bulunan bölgelerle veya organlarla efllefltirmifllerdir. S›cak Tafl Masaj›: Günümüzde de tafl masaj› a¤r›l› kas ve yumuflak doku rahats›zl›klar›n› gidermek ve fiziksel-ruhsal dengeyi sa¤lamak amac›yla uygulanmaktad›r. S›cak tafl masaj› beden ve zihin dengesini sa¤lamak hem iyileflme h›zland›rmak hem de hastal›klardan korunmak için oldukça etkili bir masaj türüdür. Lenf Drenaj: Lenf sisteminin do¤ru çal›flmas› insan sa¤l›¤› üzerinde çok etkilidir. Bu sistemin do¤ru çal›flmas›; vücuttaki toksinlerin at›lmas›na, vücudun ar›nmas›na ve yenilenmesine, iç organ-

lar›n sa¤l›kl› bir flekilde çal›flmas›na ve ba¤›fl›kl›k sisteminin güçlenmesini etkilemektedir. Thai Masaj›: Di¤er masaj türlerine göre oldukça karmafl›k ve farkl›d›r. ‹tme, çekme, döndürme ve birlefltirme gibi kendine has hareketleri vard›r. Thai masaj›nda bir uygulat›c› sayesinde bu hareketler gerçeklefltirilmektedir. Lomi Lomi Masaj›: ‹yi bir masaj uygulamas›n›n yan›nda ruhun yeniden canlanmas›n› da sa¤lad›¤› düflünülmektedir. Lomi lomi vücutta ritmik olarak avuç içi, parmaklar, eklem yerleri kullan›larak gerçeklefltirilen bir tekniktir ve vücuttaki, s›k›nt›l› ve a¤r›l› bölgelere odaklan›lmaktad›r. Bu Aromaterapi Masaj›: genellikle bir bitki, a¤aç kabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibi maddelerden sa¤lanan ya¤larla gerçeklefltirilen bir masaj tekni¤idir.

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

137

Kendimizi S›nayal›m 1. Afla¤›dakilerden hangisi masaj›n özelliklerinden biri de¤ildir? a. En temel tedavi fleklidir. b. Rahatlat›r. c. Gevfletir. d. Kaslar› güçlendirir. e. Fizyolojik ve psikolojik etkilere sahiptir. 2. Deri, deri alt› ve kas dokular›n›n bir elle kald›r›l›p kemik üzerinde yuvarlanmas› ve serbest b›rak›lmas› fleklinde uygulanan masaj tekni¤i afla¤›dakilerden hangisidir? a. S›vazlama b. Yo¤ruma c. Dairesel Hareketler d. Bask›lama e. Titreme 3. Masaj yap›lan bölgeye parmak uçlar›, el ayalar› ve el s›rt› ile yap›lan bas›nç hareketleri fleklinde uygulanan masaj tekni¤i afla¤›dakilerden hangisidir? a. S›vazlama b. Dairesel Hareketler c. Bask›lama d. Yo¤ruma e. Vurma 4. Masaj› uygulayan taraf›ndan önceden belirlenmifl vücuttaki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› ile gerçekleflen masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Lenf drenaj masaj› b. Aromaterapi masaj› c. Reiki d. Shiatsu e. Refleksoloji masaj› 5. Reiki felsefesinde insan›n vücunun çevresine yay›lan yaflam enerjisine ne ad verilmektedir? a. Chakra b. Meridyen c. Nadi d. Aura e. Eflöraj

6. Aya¤›n vücudun bir haritas› olarak görüldü¤ü ve genellikle ayaklar üzerinde gerçeklefltirilen masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Refleksoloji masaj› b. Aromaterapi masaj› c. Thai masaj› d. Lomi lomi masaj› e. Reiki 7. Sistematik ve ritmik vurufl teknikleriyle lenf sistemindeki s›k›nt›lar›n ortadan kald›r›lmas› ve bu yolla vücudun toksinlerden ar›nd›r›lmas› sa¤lamak amac›yla gerçeklefltirilen masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Thai masaj› b. Lenf Drenaj c. Lomi lomi masaj› d. S›cak tafl masaj› e. Refleksoloji 8. Afla¤›dakilerden hangisi itme, çekme, döndürme ve birlefltirme gibi kendine has hareketleri olan masaj türüdür? a. S›cak tafl masaj› b. Refleksoloji masaj› c. Thai masaj› d. Reiki e. Shiatsu 9. Bireyin iyileflme niyetinde olmas›, dua etmesi, nefes almas› ve enerji kullanmas› gerekti¤i masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Reiki b. Shiatsu c. Refleksoloji masaj› d. Lomi lomi masaj› e. Thai masaj› 10. Bitki, a¤aç kabu¤u, kök, çiçek veya yaprak gibi maddelerden sa¤lanan ya¤larla gerçeklefltirilen masaj türü afla¤›dakilerden hangisidir? a. Reiki b. Shiatsu c. Refleksoloji masaj› d. Lenf drenaj masaj› e. Aromaterapi masaj›

138

Termal ve SPA Hizmetleri

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

Okuma Parças›

1. a

‹fiYER‹ AÇMA VE ÇALIfiMA RUHSATLARINA ‹L‹fiK‹N YÖNETMEL‹KTE DE⁄‹fi‹KL‹K YAPILMASINA DA‹R YÖNETMEL‹K Karar Say›s› : 2010/671 K- MASAJ SALONLARI Masaj salonlar› için ortak hükümlere ilave olarak afla¤›daki flartlar aran›r: 1- Salonun zemini düz, pürüzsüz, dezenfeksiyona uygun ve kolayca temizlenebilir özellikte döflenmifl olacakt›r. Birim ve bölümler faaliyet alanlar›n›n özelli¤ine göre beton, alç›pan, suntalam ve benzeri malzemelerle yap›lm›fl bölmeler ile birbirinden ayr›lacak, tüm birimlerde yeterli havaland›rma ve ayd›nlatma sa¤lanacakt›r. 2- Is›tma, so¤utma ve havaland›rma kalorifer veya klima ile yap›lacakt›r. 3- Girifl ve salon dahil bütün duvarlar› ya¤l› boya veya benzeri maddeler ile boyanm›fl veya kaplanm›fl olacakt›r. 4- Kiflilerin kullan›m›na uygun flekilde döflenmifl, kiflinin karfl›land›¤› ve yap›lacak uygulama ve ifllemlere kadar bekledi¤i, içinde sekreterya bölümünün yer ald›¤› en az 15 m2 büyüklü¤ünde bir bekleme salonu; içinde masaj yap›lacak 6 m2 den küçük olmamak üzere haz›rlanm›fl masaj masas› bulunan uygulama odas›; k›yafetlerin de¤ifltirilebilece¤i soyunma odas›; masajdan sonra dinlenmek için kullan›lmak üzere dinlenme odas›; sadece personelin kullan›m› ve ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› için ayr›lm›fl personel odas›; kiflilerin kullan›m alanlar›ndan izole edilmifl ve at›klar için kapal› bir konteyn›r veya kabinin bulundu¤u bir at›k toplama birimi; uygulanacak ifllemlerde kullan›lan malzemelerin sterilizasyonunu sa¤lamak için bir sterilizasyon birimi bulunacakt›r. 5- Masaj salonunda; uygulanacak masaj tekni¤ine uygun masaj masas›, destek minderleri, tabure, masaj uygulamalar›nda kullan›lacak tekstil ürünleri, terlik, masaj kremi, masaj ya¤›, pudra, losyon gibi di¤er tür ürünler bulunacakt›r. 6- Çal›flan personelin ustal›k veya kalfal›k belgeleri, masaj salonunun çal›flma izniyle ilgili belgeler ve ilgili esnaf odas›ndan onayl› ücret tarifesi bekleme salonunun görünür bir yerine as›lacakt›r. Ayr›ca her birimin giriflinde birimin ad›n›n yaz›l› oldu¤u bir tabela bulunacakt›r. 7- Uygulama odalar›n›n her birinde devaml› akar flekilde s›cak su tertibat›, dufl kabini, tuvalet ve saç kurutma makinesi bulunacakt›r.

2. b 3. c 4. d 5. d 6. a 7. b 8. c 9. d 10. e

Yan›t›n›z yanl›fl ise “Masaj Uygulamalar› ve Türleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Masaj Uygulamalar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Masaj Uygulamalar›” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Shiatsu” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Reiki” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Refleksoloji” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Lenf Drenaj” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Thai Masaj›” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Lomi Lomi Masaj›” konusunu gözden geçiriniz. Yan›t›n›z yanl›fl ise “Aromaterapi Masaji” konusunu gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› S›ra Sizde 1 Masaj uygulamalar›n›n kan dolafl›m›n› h›zland›rma, toksinlerin vücuttan at›lmas›n› h›zland›rma, kaslar› gevfletme, ruhsal yönden rahatlama, metabolizma h›z›n› art›rma gibi birçok faydas› bulunmaktad›r. Bunun yan›nda uygulanan masaj türüne göre farkl› faydalar da elde edilmektedir. S›ra Sizde 2 Aç›klanan masaj türlerine ek olarak, ülkelerin, bölgelerin ve hatta iflletmelerin kendilerine has özelliklerinden dolay› gerçeklefltirdikleri farkl› masaj uygulamalar› olabilmektedir. Bunlara örnek olarak; Bali masaj›, 4 el masaj›, anti selüloit masaj›, ‹sveç masaj›, anti-stres masaj› gibi masajlar verilebilir.

8. Ünite - Masaj Uygulamalar› ve Türleri

8- Bay ve bayanlar için s›cak suyu akan aynal›, lavabolu, s›v› sabunlu ve peçeteli ayr› tuvaletler bulunacakt›r. 9- Görevli personel, hizmetlerine uygun beyaz önlük veya üniforma giyecektir. 10- Masaj salonunda bir sorumlu müdür bulunacakt›r. Sorumlu müdür; Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n ilgili mevzuat›na göre aç›lm›fl okullar, kurumlar veya kurslardan 520 saatlik genel masaj e¤itimi sonunda al›nm›fl diploma ile birlikte 3308 say›l› Kanun kapsam›nda ilgili alanda ustal›k belgesine veya bu konuda ön lisans veya lisans diplomas›na ya da yurtd›fl›ndaki e¤itim kurumlar›ndan al›nm›fl ve ilgili mevzuata göre denkli¤i kabul edilmifl belgeye sahip olacakt›r. Sorumlu müdür, sadece bir salonda sorumlu müdürlük görevini üstlenebilecek ve sorumlu müdürlük yapt›¤› kuruluflta ayn› zamanda mesle¤ini de icra edebilecektir. Sorumlu müdür hem idari hem de uygulanan ifllemlerden uygulay›c›larla birlikte sorumlu olacakt›r. Sorumlu müdürün görev ve sorumluluklar› flunlard›r: 10.1- Aç›l›fl ve faaliyetler ile ilgili her türlü izin ifllemlerini yürütmek. 10.2- ‹flleyiflte tan›mlanm›fl alt yap› ve hizmet kalite standartlar›n›n korunmas› ve sürdürülmesini sa¤lamak. 10.3- Masaj salonunun faaliyetlerinde, fiziki alt yap›, personel, cihaz ve malzemelerde meydana gelen tüm de¤ifliklikleri zaman›nda, ruhsatland›rmaya yetkili makama bildirmek. 10.4- Masaj salonunda, çal›flma saatleri içerisinde hizmetlerin düzenli ve sürekli olarak yürütülmesini sa¤lamak, bu amaçla gerekli iç denetimleri yapmak. 10.5- Masaj salonu ad›na ilgili belgeleri onaylamak. 10.6- Masaj salonunda yap›lacak denetimler s›ras›nda yetkililere gerekli bilgi ve belgeleri vermek ve denetime yard›mc› olmak. 10.7- Uygulanan ifllemler s›ras›nda oluflan t›bbî at›klar›n usulüne uygun flekilde imha edilmesini sa¤lamak. 10.8- Masaj salonunda bulunan cihaz ve malzemelerin sterilizasyonunun yap›lmas›n› sa¤lamak. 10.9- Çal›flan personelin bulafl›c› hastal›klar yönünden periyodik muayenelerini yapt›rmak. 11- Sorumlu müdür, salonda gerçeklefltirilen uygulamalar sonucu oluflabilecek komplikasyonlardan sorumludur.

139

12- Masaj salonlar›nda, tedavi amaçl› masaj teknikleri uygulanamayacakt›r. Sorumlu müdürün sorumlulu¤unda masaj tekniklerini uygulayacak personel ilgili alanda 3308 say›l› Kanunun 16 nc› maddesine göre al›nm›fl kalfal›k belgesine veya Milli E¤itim Bakanl›¤›n›n ilgili mevzuat›na göre aç›lm›fl okullar, kurumlar veya kurslardan 520 saatlik genel masaj e¤itimi sonunda al›nm›fl diploma veya kurs bitirme belgesine yahut yurtd›fl›ndaki e¤itim kurumlar›ndan al›nm›fl ve ilgili mevzuata göre denkli¤i kabul edilmifl belgeye sahip olacakt›r. 13- Masaj salonlar›nda yasak olan faaliyetler afla¤›da belirtilmifltir. 13.1- Kullan›lan makine veya ürün ile ilgili kan›tlanm›fl etkilerinin d›fl›nda etki vaad eden, tüketiciyi yan›lt›c› reklam faaliyetinde bulunulamaz. 13.2- Yetkili kurumlar taraf›ndan üretim izni verilen veya bu kurumlardan al›nan izinle ithal edilmifl olan ürünler d›fl›nda ürün bulundurulamaz, kullan›lamaz veya sat›lamaz. 13.3- T›p fakültesi mezunu olan biri çal›flsa bile mezoterapi, akupunktur, lipoelektro gibi her türlü invazif giriflimler ile tabip yetkisinde olan t›bbi ifllemler yap›lamaz. Befleri t›bbi ürün tavsiye edilemez ve hastal›klar›n tedavisine iliflkin tavsiyelerde bulunamaz. 13.4- Deriye veya deri alt›na enjeksiyonla müdahalede bulunmay› gerektiren ifllemler yap›lamaz. 13.5- Onsekiz yafl alt›ndakiler çal›flt›r›lamaz ve bu yafl›n alt›nda bulunan kiflilere hizmet verilemez.” K a y n a k : http://www.resmigazete.gov.tr/eski ler/2010/07/20100725-10.htm (Eriflim tarihi: 03.04.20129)

140

Termal ve SPA Hizmetleri

Yararlan›lan Kaynaklar Allardice, P. (1997). The art of aromatherapy: A guide to using essential oils for health and relaxation. Avenel: Random House Value Publishing, Inc. Anderson, S. A. (2007). The Practice of Shiatsu. Missouri: Mosby Inc. Coughlin P (2002). Reiki: The Usui system of natural healing. In M Micozzi, ed., Principles and Practice of Manual Therapeutics, 175-183. Philadephia: Churchill Livingstone Gold, R. (2007). Thai Massage: A Traditional Medical Technique. (2.Bask›.). Missouri: Mosby Inc. Kuhn, M. A. (1999). Complementary therapies for health care providers. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins. Levine, A. S., Levine, V. J. (1999). The bodywork and massage sourcebook. Illinois: NTC/Contemporary Publishing Group, Inc. MEGEP (2007). Güzellik ve Saç Bak›m Hizmetleri, Klasik Masaj Teknikleri. Mercati, M. (1998). The Thai Massage Manual: Natural Therapy for Flexibility, Relaxation and Energy Balance. New York: Sterling Publishing Co., Inc. Trulock, A. (2008). Hot Stone Massage: The Essential Guide to Hot Stone and Aromatherapy Massage. New York: Sterling Publishing Co., Inc.

Sözlük

141

Sözlük A

H

Aromaterapi: Aromatik esanslar› etken madde olarak kulla-

Hamam: ‹nsanlar›n temizlenme ve y›kanma ihtiyaçlar›n› kar-

nan terapi Aura: Reiki felsefesine göre insan›n çevresinde olan yaflam

fl›layan yap›lar›n genel ad› Hedef: Belirli bir zaman dilimi içinde, belirli koflullar alt›nda

enerjisi

ve niceli¤i ölçülebilen, niteli¤i de¤erlendirilebilen yap›lacak ifli göstermektedir.

B

Hedonik: haz, keyif.

Bad: Devlet taraf›ndan tescillenmifl do¤al flifal› sulara sahip bir kür yerleflkesidir. Balneoloji: Termomineral sular, peloidler ve gazlar gibi do-

Helioterapi: Günefl terapisi Hidroterapi: Tatl› sularda yap›lan kür türü

¤al tedavi unsurlar›n›n banyo, içme ve inhalasyon (solu-

I-‹

ma) yöntemleri ile kür tarz›nda tedavi amaçl› kullan›m›-

Il›ca: Üzeri aç›k olan ve banyo yapmak üzere faydalan›lan fli-

n› ifade eder.

fal› s›cak sulara denilir.

Balneoterapi: Kapl›ca sular› ile uygulanan kür uygulamalar›

‹nhalasyon: Latince “inhalare” sözcü¤ünden gelmekle birlik-

Banyo: Belli bir ›s›daki mineral flifal› suya bir süre bat›rmayla

te gazlar› (kat› ve s›v› halindeki bileflenleri) içeren mad-

yap›lan bir teknik

delerin solunum yoluyla al›nmas›d›r.

Ç

J

Çakra: Reiki felsefesine göre vücudu saran yollar

Jeotermal Kaynak: K›saca yer ›s›s› olup, yerkabu¤unun çeflitli derinliklerinde birikmifl ›s›n›n oluflturdu¤u, kimya-

D

sallar içeren s›cak su, buhar ve gazlard›r.

Denetim: Yönetim faaliyetlerinin, kabul edilen plana, verilen direktiflere ve konulan hedeflere uygun olarak etkin bir

K

flekilde yap›l›p yap›lmad›¤›n› belirten bir araçt›r.

Kalite: Beklentilerin karfl›lanmas› ve afl›lmas›d›r.

Destinasyon: Turistin gidece¤i yer olarak seçti¤i ve genellik-

Kapl›ca: Kapl›ca ise “fiifal› sulardan yararlanmak üzere, kay-

le orada konaklad›¤› co¤rafik olarak s›n›rlar› çizilebilen

narcalar›n çevresinde kurulan hamam ve tesisler, genel

ve kendi içinde bir bütünlük arz eden (flehir, bölge, alan,

olarak kapl›ca olarak adland›r›l›r” ve kapal›-›l›ca, üzeri

ada, ülke...) destinasyon olarak adland›r›l›r. Destinasyon

örtülmüfl ›l›ca anlam›na gelmektedir.

konaklama için gerekli olan geceleme, yeme-içme ve e¤-

Klimaterapi: Sa¤l›kl› iklimlerde bulunma, dinlenme, e¤len-

lence gibi altyap› ö¤elerini içinde bar›nd›rmaktad›r. ‹nco-

me ve iklimsel faktörlerin belirli hastal›klar›n tedavisinde

ming turizm için rekabet bütünlü¤ü içinde ba¤›ms›z bir iflletme olarak kollektif yönetilen rekabetçi bir birliktir.

sistematik kullan›m›yla gerçeklefltirilen tedavi yöntemi Kronik: Uzun süren bir hastal›k sürecinden sonra sürekli ha-

Diyet: Öncelikle sa¤l›kl› beslenme ve yaflam tarz› anlam›na gelmekle birlikte temel olarak iki amac› vard›r: birincisi

le gelen bir fiziksel rahats›zl›k durumudur.

kilo verme ya da kilo alma ikincisi hastal›klar›n tedavisi-

L

ni ifade etmektedir.

Lenf Drenaj: Lenf sisteminin uyar›lmas›yla gerçeklefltirilen

Dufl: Temizlik veya tedavi amac›yla suyu yüksekten üzerine do¤ru püskürtme yoluyla y›kanma

bir masaj yöntemi Lider: ‹nsanlar›n hareket ve davran›fllar›n› belirli bir amaç do¤rultusunda etkileyebilen kiflidir.

F

Lomi Lomi Masaj›: Vücudun ya¤lanmas› ve bütünsel olarak

Fitness: Genel anlamda bedensel ve zihinsel kendini iyi hissetme halidir.

gerçeklefltirilen masaj tekni¤i

Fitoterapi: Bitkilerle gerçeklefltirilen terapi

M

Fizyoterapi: Bireylerin çeflitli egzersizlerle, masajla, s›cak ve-

Motivasyon: Bir insan› belirli bir amaç için harekete geçiren

ya so¤ukla, elektrik ak›m› veya ›fl›n yöntemleri kullan›larak gerçeklefltirilen terapi

güç

142

Termal ve SPA Hizmetleri

N

T

Nadi: Reiki felsefesine göre vücudu saran yollar

Talasso Terapi: Eski Yunancada “deniz anlam›na gelen talasso, baz› hastal›klar›n so¤uk ya da ›s›t›lan deniz suyu, de-

O-Ö

niz havas›, günefl, yosun, kum vb. elementlerle tedavi

OECD: Organisation for Economic Co-operation and Development - Ekonomik Kalk›nma ve ‹flbirli¤i Örgütü

edilmesi ifllemidir. Talassoterapi: Deniz suyu ve deniz iklimi ile yap›lan kür

Örgütleme: ‹flletmenin amac›n› gerçeklefltirebilmesi için özel-

Tamamlay›c› T›p: modern ya da okul t›bb›n› alternatif t›p

likle amaca uygun bir yap›n›n kurulmas›, amaçlar› ger-

yöntemleriyle bütüncül bir t›p anlay›fl fleklinde getiren

çeklefltirecek nitelikte personelin ifle al›nmas›, persone-

sa¤l›k anlay›fl›d›r.

lin çal›flmas› ve örgüt amaçlar›n›n gerçekleflmesi için uy-

Terapi: Sa¤alt›m

gun nitelikte donat›m›n sa¤lanmas›

Terapi: Uygulama anlam›na gelmekle birlikte rahats›zl›klar›n giderilmesinde kalifiye personel taraf›ndan gerçeklefltiri-

P

len hizmetlerdir.

Peloid: Çamur

Termal ve SPA Hizmetlerinde Güvenlik: Termal veya SPA

Peloidoterapi: Çamur terapisi

hizmeti sunan bir iflletmeye gelen müflterinin, iflletmeye

Planlama: Herhangi bir konu ile ilgili olarak; neyin, ne za-

giriflinden ç›k›fl›na kadar olan süreçte herhangi bir olum-

man, nas›l, nerede, kim taraf›ndan, neden, hangi mali-

suz durumla karfl›laflmay›p sa¤l›¤›n› kaybetmemesi

yetle, hangi sürede gibi sorulara cevap vermeyi amaçla-

Termal: Is›lar› 20 derecenin üstünde olan ve bileflimlerinde

yan bir süreç

daha az erimifl maden ve tuzlar bulunan flifal› sulard›r. Thai Masaj›: ‹tme, çekme, döndürme ve birlefltirme gibi ken-

R

dine has hareketleri olan bir masaj tekni¤i

Refleksoloji: Ayaklar›n vücudun aynas› olarak görüldü¤ü ve ayaklardaki noktalara gerçeklefltirilen masaj tekni¤i Rehabilitasyon: “Tekrar yerine getirme” bireyi önceki (sa¤-

V Vücut Sarma: Çamur ya da aromatik esanslarla vücudun özel

l›k) durumuna getirmek için yap›lan uygulamalar› ve baflar›s›n› ifade etmektedir. Reiki: ‹nsan›n kendini iyi hissetmesi, özgürlü¤üne kavuflmas› amac›yla gerçeklefltirilen elle uygulanan bir yöntem

bezlerle sar›lmas›

W Wellness: Well-being ve fit-ness kelimelerinin birleflmesin-

Rekreasyon: Çal›flma ve di¤er etmenler taraf›ndan y›pranan,

den üretilen sözcük beden, ruh ve zihin esenliklerini

yorulan bireylerin yeniden canlanmalar›

dengede tutarak yaflamay› ifade etmektedir.

S-fi

Y

Salutogenez: insan›n kendi olanaklar›n› ve çevresindeki ola-

Yöneltme: Çal›flanlar›n örgütsel amaçlar do¤rultusunda yön-

naklar› en yarat›c› biçimde ele al›p de¤erlendirerek kul-

lendirilerek, belirlenen plan ve programlarla uyum için-

lanmas› yoluyla sa¤l›kl› kalabilmeyi baflarmas›d›r.

de faaliyet göstermeleri

Sauna: Terlemek ve terleme yoluyla toksinleri vücuttan uzaklafl-

Yönetim: Bir örgütü amaçlar›na ulaflt›racak iflleri yapmak için

t›rmak amac›yla yüksek s›cakl›kta ›s› yal›t›m› sa¤lanm›fl yer

bir araya gelen insanlar› örgütleyip eflgüdümleyerek ey-

Shiatsu: Uygulay›c› taraf›ndan önceden belirlenmifl vücuttaki stratejik noktalara bas›nç uygulanmas› yoluyla gerçekleflen masaj tekni¤i S›cak Tafl Masaj›: Vücudun rahatlat›lmas› amac›yla s›cak tafllarla gerçeklefltirilen masaj tekni¤i SPA: Latince sanus per aquam kelimelerinin bafl harflerinin birleflmesinden oluflmufl ve “suyla gelen esenlik” anlam›ndad›r. Stres: Vücudun herhangi bir d›fl talebe verdi¤i özel olmayan tepki

leme geçirme sürecidir.