Idź do

Przykładowy rozdział

Spis treści

Katalog książek Nowości

Bestsellery

Zamów drukowany katalog

Twój koszyk

Dodaj do koszyka

Cennik i informacje

Zamów cennik

Zamów informacje o nowościach

Wydawnictwo Helion SA 44-100 Gliwice tel. 032 230 98 63 e-mail: [email protected]

Ajurweda. Tajemnice medycyny holistycznej Autor: Deepak Chopra Tłumaczenie: Katarzyna Rybak ISBN: 978-83-246-2091-3 Tytuł oryginału: Creating Health: How to Wake Up the Body’s Intelligence. Revised Edition Format: A5, stron: 264 Psychosomatyczna harmonia • Czuj się młodo • Bądź zawsze pogodny • Emanuj szczęœciem Dr Chopra przekazuje nam zadziwiające informacje z dziedziny współczesnej medycyny umysłu i ciała w taki sposób, w jaki może to zrobić tylko ktoœ, kto zna tę tematykę z doœwiadczenia dr Craig A. Lambert, „Harvard Magazine” Przez zdrowie rozumiem możnoœć cieszenia się pełnym, dojrzałym, radosnym życiem, w œcisłym związku z tym, co kocham — ziemią i wszystkimi jej cudownoœciami. Katherine Mansfield

Twoje ciało jest jak żywa œwiątynia. Pełna sił witalnych, tętniących w każdej komórce, i energii, płynącej w żyłach. By mogło Ci służyć i być silne jak skała, musi być przede wszystkim zdrowe. Bycie zdrowym to Twój naturalny stan. To coœ więcej niż tylko brak choroby lub ułomnoœci — zdrowie to pełny fizyczny, psychiczny i społeczny dobrobyt. To także poczucie radoœci, spełnienia oraz œwiadomoœci pozostawania w harmonii z otaczającym Cię œwiatem. Otwórz oczy i wpuœć do swojej œwiątyni œwiatło, jakim jest Ajurweda. Ten starożytny system lecznictwa indyjskiego zawiera medyczną i metafizyczną wiedzę o zdrowym życiu. Pomoże Ci on poprawić Twoje fizyczne, psychiczne i duchowe samopoczucie. To jeden z niewielu systemów medycyny niekonwencjonalnej wykorzystujących chirurgię. Oto przełomowa książka - pierwsza, w której Deepak Chopra zaprezentował nowe spojrzenie na kwestię zdrowia, zaburzeń energii oraz leczniczej siły umysłu. Dr Chopra jest najwybitniejszym rzecznikiem Ajurwedy. Z prawdziwą wprawą łączy zdobycze medycyny Wschodu i Zachodu, prezentując jasną, bogatą wizję drogi prowadzącej do idealnego zdrowia — drogę do harmonii umysłu, ciała oraz ducha. Słynny hinduski aforyzm głosi, że „Ajurweda służy nieœmiertelnoœci”. Przekonaj się, że ta uzdrawiająca siła tkwi w utrzymaniu harmonii w kwestii jedzenia, zachowania, rytmów biologicznych, œrodowiska i myœli.

Spis treci

Sowo na temat poprawionego wydania ................................................ 5 Wstp ....................................................................................................... 7 I

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

ZDROWIE I CHOROBA

Jak by w peni zdrowym i czu si zawsze modo ...............15 Choroba ..................................................................................16 Nadcinienie, zawa serca i udar mózgu ..............................19 Nowotwór ...............................................................................34 Papierosy, alkohol i narkotyki ..............................................48 Kontrola wagi ciaa i otyo .................................................57 Chroniczne zmczenie ............................................................64 Zaburzenia odkowo-jelitowe .............................................68 Niemoc seksualna ..................................................................72 Sen i bezsenno .....................................................................78 Stres i syndrom wypalenia ....................................................83 Zaburzenia emocjonalne i depresja .......................................89 Reakcja psychofizjologiczna — kilka wstrzsajcych przypadków ...................................94 II

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

PODSTAWY

Zdrowie powstaje w jednym miejscu ..................................109 Szczcie i zdrowa gospodarka chemiczna mózgu ..............111 Myli, impulsy inteligencji — umys ludzki jako skarbnica inteligencji ..................................................115 Ewolucja ...............................................................................120 Zdrowie — suma pozytywnych i negatywnych impulsów inteligencji ...........................................................123 ycie i dugowieczno — problem starzenia si ................125 Od czowieka do supermana ................................................138

SPIS TRECI______________________________________________________________________ III

21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. IV

32. 33. 34. 35. 36. 37.

STRATEGIE BUDOWANIA ZDROWIA

Samowiadomo .................................................................145 ycie w tera niejszoci ........................................................148 Zadowolenie ego ...................................................................151 Znaczenie satysfakcji zawodowej ........................................154 Kontakt z niewiadomoci — sia przyzwyczajenia ......158 Dieta i przeznaczenie ...........................................................165 Rytmy, spoczynek oraz aktywno ......................................178 Zachowujc otwarty umys .................................................183 Zachwyt i wiara ...................................................................187 Droga wspóczucia ...............................................................192 Wizja peni i mioci ............................................................197 KU WYSZEJ RZECZYWISTOCI: MEDYTACJA I PRZEMIANA

Rzeczywisto jawna i ukryta .............................................203 Natura i ogrom inteligencji .................................................210 Mechanizmy tworzenia ........................................................217 Techniki medytacji ..............................................................226 Intuicyjnie waciwe zachowanie i wysze stany wiadomoci ................................................232 Jedno jest wszystkim, wszystko jest jednym .......................244

Epilog. Przyszo ................................................................................253 Podzikowania ....................................................................................257

___________________________________ ZDROWIE POWSTAJE W JEDNYM MIEJSCU ROZDZIA 14.

Zdrowie powstaje w jednym miejscu

A TYM ETAPIE czytelnik powinien ju rozumie hipotez, któr rozwijam. Dowody na jej potwierdzenie s niezaprzeczalne. Zajmowalimy si powszechnymi, ale powanymi problemami, takimi jak podwyszone cinienie krwi, choroby serca, nowotwory, nadwaga, chroniczne zmczenie, depresja, syndrom wypalenia oraz zaburzenia psychiczne. Odkrylimy, e umys odgrywa istotn rol w powstawaniu wszystkich tych zaburze. Moim zdaniem dotyczy to take kadego innego zaburzenia, któremu si przyjrzymy. Wrzody s typowe dla osób nerwowych i odczuwajcych cigy niepokój. Wrzodziejce zapalenie jelita grubego, bolesna choroba jelit, dotyka osoby majce tendencj do niekontrolowanych zachowa i obsesji. Impotencja oraz inne zaburzenia seksualne niemal zawsze spowodowane s lkiem przed tym, czy uda si speni oczekiwania. Wypadki najczciej przytrafiaj si ludziom szczególnie na nie podatnym, których charakteryzuje nieustanne rozkojarzenie przycigajce niefortunne wydarzenia. Mona by kontynuowa omawianie dobrze udokumentowanych przypadków, jednake, gdy analizujemy gbiej patogenez choroby, na jaw wychodzi naczelna prawda: kada choroba jest rezultatem zaburzonego funkcjonowania inteligencji organizmu. Mówic o inteligencji, ludzie automatycznie nawizuj do intelektu oraz jego umiejtnoci rozwizywania problemów, lecz inteligencja nie jest umiejscowiona jedynie w gowie. Moe ona wyraa si na poziomie

N

– 109 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

subkomórkowym, komórkowym lub na poziomie tkanek, a take centralnego ukadu nerwowego. Enzymy, geny, receptory, antyciaa, hormony oraz neurony s jej wyrazem. Kady z tych elementów posiada inteligencj. Reguluj one wane yciowe funkcje, kierujc si doskona wiedz, i robi to w najdalszych zaktkach ciaa, z dala od miejsca, w którym mieszka intelekt. Chocia wszystkie te przejawy inteligencji mog zosta zlokalizowane, samej inteligencji zlokalizowa nie mona. Przenika ona kady wymiar bdcy jej przejawem; jest wszechobecna w nas samych i powszechna w wiecie natury. Inteligencja to umys i, jak bdziemy mogli si przekona , zakres jej wpywów obejmuje kosmos. Nierozwanym byoby stwierdzenie, e dziaa ona jedynie w obrbie mózgu. W tym sensie kady z procesów chorobowych powstaje na wielkiej scenie Umysu. W podobny sposób dochodzi do generowania zdrowia.

– 110 –

___________________ SZCZCIE I ZDROWA GOSPODARKA CHEMICZNA MÓZGU ROZDZIA 15.

Szczcie i zdrowa gospodarka chemiczna mózgu

O DO OCZYWISTE, e zdrowi ludzie s szczliwsi ni chorzy. To, co staje si obecnie coraz bardziej jasne dziki badaniom, to fakt, e odwrotna zaleno jest równie prawdziwa: szczliwi ludzie s zdrowsi od nieszczliwych. Okazuje si, e szczcie, które oznacza zwykle, e dana osoba myli przez wikszo czasu pozytywnie, prowadzi do zmian biochemicznych w obrbie mózgu, co z kolei wywiera bardzo korzystny wpyw na fizjologi ciaa. Z drugiej strony smutne lub przygnbiajce myli prowadz do zmian skadu chemicznego mózgu, co z kolei daje efekt szkodliwy dla fizjologii ciaa. Substancje chemiczne w mózgu, za pomoc których przekazywane s myli, nosz nazw neuroprzekaników. W tkance tego narzdu udao si zidentyfikowa co najmniej trzydzieci ich rodzajów. W zalenoci od nastroju, w jakim znajduje si dana osoba, wzajemny stosunek ilociowy tych neuroprzekaników ulega zmianie. Ze wzgldu na to, e myli podlegaj naszej wiadomej kontroli — moemy wiadomie i dowolnie je przywoywa — oczywistym staje si fakt, e gospodarka chemiczna mózgu, chocia trudno podda to naukowej analizie, moe by kontrolowana równie atwo. Mylenie jest tosame z zarzdzaniem ni. Gospodarka chemiczna mózgu ma wpyw na wydzielanie przez podwzgórze i przysadk mózgow hormonów, te za przenosz informacje do odlegych organów ciaa. Przyjrzyjmy si kilku konkretnym przypadkom, analizujc na pocztku myli negatywne. Ze, wrogie myli wywouj midzy innymi przyspieszon akcj serca, wzrost cinienia krwi, wystpienie na twarzy

T

– 111 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

rumieców. Niepokojce myli równie mog prowadzi do przyspieszenia pracy serca oraz wzrostu cinienia krwi, a poza tym mog wywoa take drenie rk, wystpienie zimnego potu i uczucie ciskania w odku oraz skutkowa postpujcym osabieniem, jak w powiedzeniu, które gosi, e kto jest „chory ze strachu”. Owe objawy fizyczne spowodowane s zmianami w mózgu wywoanymi przez rónego rodzaju myli. Te szczególnie niepokojce ju od dawna czone s z wystpowaniem zaburze w gospodarce chemicznej mózgu. Jak stwierdzi jeden z naukowców: „Nie istnieje zaburzona myl bez istnienia zaburzonej molekuy”. Take rónego rodzaju pozytywne myli, pene mioci, spokoju i harmonii, pene wspóczucia, przyjaznych emocji, uprzejmoci, hojnoci, przywizania, ciepa i bliskoci, wywouj analogicznie odpowiedni dla nich stan w sferze fizjologii organizmu poprzez przepyw neuroprzekaników i hormonów w obrbie centralnego ukadu nerwowego. Gbokie zmiany fizjologiczne wywoane przez pozytywne myli zapewniaj dobre zdrowie, poniewa neuroprzekaniki, które te myli przenosz, maj dziaanie pobudzajce. Jeli, jak moglimy si przekona , ukad odpornociowy organizmu zostaje osabiony przez uczucia gniewu, apatii, nienawici, alu, niezgody oraz przygnbienia, pozytywne wzorce mylowe powinny suy zwikszeniu odpornoci na chorob poprzez zastosowanie podobnych mechanizmów. Mona dostrzec to w „efekcie placebo”, dziki któremu myli decyduj o rozwoju procesu chorobowego. Placebo to tabletka zrobiona z cukru, do której dodaje si obojtne substancje barwice, tak aby wygldaa jak autentyczne lekarstwo. Jest ona podawana pacjentom, których informuje si, e jest to prawdziwy lek o bardzo silnym dziaaniu, zwykle rodek przeciwbólowy. Ze wzgldu na to, e pacjenci oczekuj ulgi — sowo placebo pochodzi z aciny i oznacza „sprawi komu przyjemno ” — ulga rzeczywicie przychodzi. Przykadowo w jednym z ostatnich bada grupie pacjentów cierpicych na krwawienia z wrzodów podano lekarstwo, które okrelone zostao przez lekarzy mianem najsilniejszego istniejcego obecnie rodka stosowa– 112 –

___________________ SZCZCIE I ZDROWA GOSPODARKA CHEMICZNA MÓZGU

nego w leczeniu wrzodów. W efekcie u ponad 70 procent pacjentów przestay one krwawi . Kolejnej grupie powiedziano jednak, e lek znajduje si na etapie testowania i jego skuteczno nie jest znana; krwawienie z wrzodów ustpio tu jedynie u 25 procent pacjentów. W rzeczywistoci kadej z grup podawano jedynie placebo. Nastpstwa tego typu bada wykraczaj znacznie poza dotychczasowe wyobraenia. W przeszoci uwaano, e efekt placebo zastpuje „prawdziwe” leczenie dziki „nabieraniu” pacjenta, a w zasadzie dziki temu, e udaje mu si nabiera samego siebie. Lekarze odkryli, e tabletki placebo s skuteczne, ale ich dziaanie przynosi osobliwe skutki w sferze psychiki. Obecnie wiadomo, e tabletki takie uaktywniaj naturalne, lecznicze mechanizmy organizmu (opisaem ju ca grup naturalnych rodków przeciwbólowych, endorfin, które wytwarzane s w tym celu przez organizm). Jeli przyjrzymy si tej kwestii bliej, odkryjemy by moe, i placebo to najlepsze z lekarstw. Postrzegam je jako pozwolenie, jakiego umys udziela samemu sobie, dziki czemu moe rozpocz si proces leczenia. Naukowcy zaczynaj dostrzega moliwoci, jakie daje zastosowanie efektu placebo w leczeniu powanych chorób organicznych, w tym równie raka. Norman Cousins, którego ksiki pokazay ludziom istnienie takiej moliwoci, pisze: „Placebo jest wic nie tyle tabletk, co procesem… To lekarz, który zamieszkuje wntrze”. Tabletki placebo dziaaj, uwalniajc neuroprzekaniki. Oznacza to, e w rezultacie to nie placebo, ale myl o tym, e pacjent je przyjmuje, jest czynnikiem aktywnym. W badaniu z wrzodami u pacjentów doszo do ustpienia krwawienia, poniewa wierzyli oni, e tabletka bdzie skuteczna; im sabsza wiara, tym sabszy efekt leczniczy. Tabletki placebo, kiedy naprawd dziaaj, s tak skuteczne, e w jednym z bada po tym, jak, wedle zapewnie, podano pacjentom silne tabletki przeciw mdociom, objawy te ustpiy, podczas gdy w rzeczywistoci tabletki te byy silnym lekiem wywoujcym mdoci. Kiedy wiara jest skierowana w jednym kierunku, „rzeczywiste” dziaanie leku moe zosta cakowicie zmienione, a nie tylko ulepszone. Wiara w to, – 113 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

e tabletka moe wyleczy ból gowy, umierzy innego rodzaju ból, obniy cinienie krwi, poprawi sprawno seksualn, zwikszy si i witalno , poprawi apetyt, pomóc przybra na wadze lub zrzuci zbdne kilogramy, a nawet doprowadzi do wyleczenia zoliwych guzów, naprawd moe prowadzi do osignicia oczekiwanego efektu. Lecznicze dziaanie myli jest moliwe, jeli s one wyrazem szczerej wiary i pielgnowane s bez przymusu przez duszy okres czasu, poniewa im duej lecznicze wzory mylowe oddziauj na waciwe neuroprzekaniki, w tym wikszym stopniu te ostatnie mog wpywa na fizjologi mózgu. Jeli wzorce mylowe i stan naszego umysu s takie wane, w jaki sposób mona zmieni je na lepsze? Chcc odpowiedzie na to pytanie, musimy w pierwszej kolejnoci zrozumie , czym jest myl oraz co kryje si pod pojciem umysu. To temat kolejnego rozdziau.

– 114 –

________________________________________________ MYLI, IMPULSY INTELIGENCJI ROZDZIA 16.

Myli, impulsy inteligencji — umys ludzki jako skarbnica inteligencji

któr czytasz, jest niczym innym jak przekazem myli pochodzcych z mojego umysu, które przepywaj przez Twoje zmysy do Twojego umysu. Rozejrzyj si, a wszdzie ujrzysz przejawy myli. Krzeso, na którym siedzisz, miao w nich swój pocztek, podobnie jak mieszkanie lub dom, w którym mieszkasz, óko, w którym pisz, ubrania, które nosisz, samochód, który prowadzisz, jedzenie, które spoywasz, czy praca, któr wykonujesz. Nie ma wtpliwoci co do oczywistoci tego faktu: wszystko, co jest dzieem czowieka — autostrady, samochody, samoloty, statki kosmiczne, komputery, powieci gotyckie, elki — jest niczym innym jak przejawem myli. Niektóre z tych myli mog by Twoje, wikszo pochodzi jednak od osób, których nie znasz. Wszystkie one powstaj jednake naturalnie oraz w nieograniczonej iloci w umyle, który z tego wzgldu moe zosta uznany za skarbnic twórczej inteligencji. Kiedy twórcze myli zostaj dobrze pokierowane, w naturalny i atwy sposób prowadz one do dziaa i w wyniku ich uzewntrzniania powstaj ksiki, przedmioty oraz zdrowe ciaa. Droga, która prowadzi od wiadomoci do tworzenia rzeczywistoci nieustannie podlega naszym dziaaniom; chodzi jedynie o to, e nie zwracamy na to wiadomie uwagi. Kiedy ju zaczniemy, bdziemy bardziej wszechstronnie patrze na ycie. Zaómy na przykad, e

K

SIKA,

– 115 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

jestem artyst. Impulsy inteligencji wypywajce z mojej wiadomoci — mojego umysu — bd prowadziy do podjcia dziaa, o ile nimi odpowiednio pokieruj. Zbieram wic materiay, organizuj pdzle i farb oraz zaczynam czy je w odpowiedni sposób. Rezultatem moich dziaa bdzie powstanie nowej rzeczy, obrazu stworzonego przez moj myl. Aby móg on zaistnie , niezbdnych jest kilka czynników: (a) wiadomo lub umys, z którego zrodz si (b) moje myli lub impulsy twórczej inteligencji, pojawiajce si (c) w zorganizowany sposób i prowadzce do (d) dziaa, których ukoronowaniem bdzie (e) moje dzieo — do dobry obraz przedstawiajcy Tad Mahal w wietle ksiyca. Umiejtno waciwego kierowania mylami jest czym tak naturalnym jak same myli lub fakt, i s one przejawem inteligencji. Kade dziaanie, które nie jest przypadkowe — a aden akt twórczy nie jest w swej naturze przypadkowy — ju od pierwszych chwil ma w sobie moc waciwej organizacji. Kiedy wic architekt tworzy projekt budynku, kada linia wykonywanego rysunku niesie w sobie moliwo manifestowania si w postaci czci kompletnej fizycznej struktury. Mona powiedzie , e myli niemal dosownie kryj w sobie moc, która pozwala im zamienia si w rzeczy. Zwykle nie dostrzegamy tej mocy, poniewa jest ona gboko zakorzeniona w naszej inteligencji. Kiedy umys pragnie, aby rka zacisna si w pi , jej reakcja jest automatyczna. Naleaoby przyjrze si fizjologii, aby móc wyjani wiedz, która przekazywana jest przez mózg do rki za pomoc neuroprzekaników, hormonów, adunków elektrycznych, enzymów oraz ruchów mini — nie wspominajc o ogólnej inteligencji, która podtrzymuje ycie oraz procesy odywiania ciaa jako caoci. Tak naprawd w skrócie „umys” mona zdefiniowa jako struktur posiadajc umiejtno organizowania rzeczywistoci. A co z przedmiotami, które nie zostay wykonane przez czowieka, ale s dzieem natury? Tego rodzaju naturalne elementy zaliczane s przez nas do dwóch kategorii: do przyrody oywionej i nieoywionej. Nie chodzi o to, e w zalenoci od kultury roliny i zwierzta uzna– 116 –

________________________________________________ MYLI, IMPULSY INTELIGENCJI

wane s za cz przyrody oywionej, a ogie, ziemia i wiatr zaliczane s do przyrody nieoywionej, lecz o to, e tak wanie je postrzegamy. Jeli chodzi o wiat przyrody oywionej, nauka potwierdza dzi, e na kadym z jej poziomów wystpuj róne formy inteligencji. Potencja mocy organizacyjnej organizmów przejawia si na poziomie mózgu i jdra kadej komórki. W momencie poczcia pojedyncza zapodniona komórka jajowa jest niczym wicej jak tylko zbiorem informacji zakodowanych w podwójnej spirali DNA. Uoone s one w okrelonym porzdku, a ich odczytanie skutkuje powstaniem okrelonej jednostki ludzkiej. Jeli z DNA rozwija si Albert Einstein, wtedy moliwoci zmiany wiata za pomoc myli staj si nieograniczone. Moliwoci te przechodz wic drog od okrelonego skadu biochemicznego komórki do nieskoczenie kreatywnego umysu Einsteina. Dostrzegamy, e w ycie wpisana jest nieograniczona moc czy te umiejtno organizowania rzeczywistoci. Przyjrzyjmy si teraz przyrodzie nieoywionej. We kawaek skay, po czym rozbij go — rozup, rozkrusz, wydziel z niego zwizki chemiczne, nastpnie rozbij te zwizki na atomy, a atomy podziel na czsteczki elementarne. I co widzimy? Widzimy pewien porzdek. Widzimy protony, elektrony i inne czsteczki uoone w zorganizowany sposób. Zanim skaa zostaa rozupana, rozbita, rozkruszona i roztrzaskana, wiedza ta istniaa ju w sposób spójny, automatyczny i, jeli mona tak powiedzie , inteligentny. Wszystkie przedmioty nieoywione wyraaj t swoj wiedz w planie dziaania natury. Oto wniosek: wszystko we wszechwiecie, co pojmujemy za pomoc naszych zmysów — wszystkie przedmioty naturalne lub wykonane przez czowieka, oywione lub nieoywione — s wyrazem mocy czy te wiedzy organizacyjnej. Moglimy si ju przekona , w jaki sposób ta zasada dziaa w sferze naszych umysów. wiadomo — kady impuls pochodzcy z ludzkiego umysu — niesie ze sob pewn wiedz, jednake myl zostaje tak naprawd wysana w kosmos. Sam Einstein zauway, e nauka znajduje swój pocztek w „gbokim przekonaniu o racjonalnej naturze wszechwiata”. Einstein mówi – 117 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

o swoim uczuciu „ogromnego zdumienia harmoni naturalnych praw” i jedno z jego pierwszych stwierdze gosio, i harmonia ta wskazuje na istnienie wyszej inteligencji, której przejawem jest wszechwiat. Jeden z najsynniejszych fragmentów hinduskich ksig mdroci zwanych Wedami zawiera zdanie: „Jestem Tym, twoja sztuka jest Tym, wszystko to jest Tym i to samo w sobie jest Tym”. Nie bdziemy postrzega tego cytatu jako mistycznej zagadki, jeli odkryjemy, e sowo „To” oznacza „inteligencj”. Wszystkie rzeczy we wszechwiecie wywodz si ze wiadomoci i przybieraj posta wiedzy. Trudno zrozumie t zdumiewajc koncepcj i trudno j zaaprobowa . Zasada ta mówi nam, e jedyn prawdziw i uchwytn rzecz we wszechwiecie jest wiedza. Wiedza ta (lub moc organizacji) umiejscowiona jest w wiadomoci i w porównaniu do niej reszta materialnego wiata nie jest tak rzeczywista. Przedmioty materialne maj w porzdku rzeczy wasn, niezaprzeczaln rzeczywisto — gwiazdy, skay, grzyby i kangury znajduj si w jej obrbie — jednake kiedy docieramy do ich róda, okazuje si, e s one przejawem naczelnej rzeczywistoci, któr jest wiedza. Napoleon Hill, który, opierajc si na tej zasadzie, opracowa sposób na sukces, pisze: „Tsknimy nie za tym, co jest widzialne, ale za tym, co niewidzialne, poniewa rzeczy widzialne s tymczasowe, a to co niewidzialne jest wieczne”. Jeszcze raz powtórz to, co zostao ju przedstawione w wymiarze praktycznym. Na pocztku istnieje wiadomo , w której znajduj si impulsy twórczej inteligencji. Impulsy te przybieraj w naszym umyle posta myli. Jeli wyraane s za ich pomoc wedug okrelonego porzdku — dziki mocy lub wiedzy porzdkowania — prowadz do podjcia dziaania, którego rezultatem jest powstanie materialnego tworu. Ten proces, który zachodzi w nas, odbywa si jednoczenie w wiecie natury i jest zjawiskiem powszechnym. Nasze impulsy s takie same jak wszystkie inne impulsy inteligencji. Nazywamy je mylami, poniewa tak wanie je postrzegamy. Ptak, który przelatuje nad poow Atlantyku, równie posiada impuls inteligencji, który – 118 –

________________________________________________ MYLI, IMPULSY INTELIGENCJI

wskazuje mu drog, prowadzc do jego migracji (cznie z wczeniej podjtymi dziaaniami takimi jak gromadzenie zapasów poywienia, wybór odpowiedniej pory na migracj i tak dalej). Ten impuls, który pojawia si w mózgu ptaka, jest równie pewnego rodzaju myl, cho my nie nazywamy go w ten sposób, poniewa sowo „myl” uywane jest przez nas jedynie w odniesieniu do ludzi. Gdyby tak si mówio, moglibymy równie dobrze powiedzie , e to wanie myli kieruj pszczo, która zbiera nektar i wytwarza miód. Zatem mona powiedzie , e caa natura to wszechwiat peen rónych impulsów lub myli, które znajduj wyraz w nieskoczonej rónorodnoci tworów. Podobnie jeli przyjrzymy si naszemu ciau, bdziemy mogli dostrzec t sam nieskoczon inteligencj w dziaaniu. Zwykle jednak postrzegamy j jako co, co znajduje si jedynie w mózgu; dzieje si tak dlatego, i mamy zwyczaj porównywania inteligencji i moliwoci intelektualnych. Jednake dziki naszej analizie moemy odkry , e inteligencja dziaa w kadej komórce naszego ciaa. Skomplikowany mechanizm funkcjonowania serca, nerek, systemu immunologicznego i hormonalnego to natomiast pozostae przejawy mocy porzdkowania. Dochodzimy wic do niezaprzeczalnego wniosku, i umys, wiadomo czy te inteligencja przenika kad cz wszechwiata. Nasze umysy równie s jej przejawem; to wanie z inteligencji nasza ludzka wiadomo czerpie nieograniczone moliwoci.

– 119 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________ ROZDZIA 17.

Ewolucja

nieskoczona ilo informacji znajdujca si J w bardzo maej, zaopatrzonej w witk, pojedynczej komórce sperAKI CZAS TEMU

my zostaa poczona z nieskoczon iloci informacji ulokowan w mikroskopijnej wielkoci pojedynczej komórce jajowej. W rezultacie ponownie powstaa nieskoczona ilo informacji, które zostay tym razem umieszczone w mikroskopijnych rozmiarów pojedynczej komórce zarodka. Zarodek by wyjtkowy, poniewa w caym wszechwiecie nie istniao nic, co byoby dokadnie takie jak on — posiad nieskoczon ilo informacji, które zostay zakodowane w postaci podwójnej spirali DNA. Majc odpowiednie warunki i poywienie, komórka podzielia si ponownie miliardy razy, przenoszc za kadym razem wyjtkow wiedz i unikatowy zbiór informacji. Dzisiaj jest ona miliardem innych komórek, które pracuj ze sob w zgodzie, prezentujc wiedz i inteligencj, która nigdy nie traci swojej skomplikowanej mocy porzdkowania. Dzi ta komórka jest Tob. Nie chodzi jednak tylko o Twoje ciao. Na komórk, która jest Tob, skadaj si Twoje myli, uczucia, to co lubisz, to czego nie lubisz, pragnienia i pasje. Dzi moesz dowodzi jakiemu przedsiwziciu lub wyglda wieczornej gwiazdy, siedzc w odzi; moesz czyta po grecku lub wznieca rewolucj. Moesz by Hitlerem lub Gandhim i na wiecie mog pojawi si róne myli, poniewa Ty na nim yjesz. Kim jeste? W rzeczywistoci jeste nikim wicej jak tylko t pojedyncz komórk, która powstaa, kiedy jedna z setek milionów komórek spermy, niosc wyjtkowy zbiór informacji, ubiega pozostae komórki i dostaa si do komórki jajowej w onie matki. – 120 –

______________________________________________________________________ EWOLUCJA

Dzi kod z informacjami umieszczonymi w podwójnej spirali DNA jest taki sam jak wtedy. W realnym sensie jeste po prostu zbiorem tych informacji i niczym wicej. Mówi one o Tobie wszystko — determinuj kolor Twoich oczu, Twoj skór, zmysy, umys i intelekt. Jeste fragmentem wiedzy. Ta wiedza przejawia si w nieskoczonej rónorodnoci, nie jeste wic dzi t sam osob, któr bye wczoraj, a jutro bdziesz równie cakiem innym czowiekiem. Zmiany moliwe s dziki ich przeciwiestwu — niezmiennemu kodowi, który zawarty jest w Twoim DNA. Kiedy te dwa przeciwiestwa ze sob wspópracuj, zmiana i niezmienno prowadz do nieustannego wzrostu. To wanie nazywamy ewolucj. Ewolucja nie oznacza, e stae si inny lub e zdobye wicej wiedzy. Ju na samym pocztku wiedza bya kompletna i pena. Kiedy rozpocza wdrówk w postaci informacji przechowywanych w pojedynczej komórce, miaa charakter nieskoczony. Chodzi jedynie o to, czy sposób, w jaki si ta wiedza przejawia, bdzie podlega rozwojowi. Czy istniej jakie granice tego rozwoju i tym samym ewolucji? Skupienie si nauki na wiecie materialnym moe sprawi , e zaczniemy postrzega zmian jako kolejny szczebel na drabinie rozwoju ewolucyjnego, jaki musz pokona prymitywne organizmy, aby ostatecznie sta si ziemskimi gatunkami rolin i zwierzt. Jednake nauka jest bliska pojmowania ewolucji jako czego znacznie wikszego. Ewolucja jest wpisana w natur ycia. Pozwol sobie zacytowa stwierdzenie wybitnego lekarza i naukowca Jonasa Salka: Zasada ewolucji, o której naley pamita , polega na tym, e przenika ona wszystko. Zanim doszo do ewolucji biologicznej, istniaa jeszcze wczeniejsza, przedbiologiczna ewolucja, przed ni natomiast zachodzia ewolucja kosmosu. Po ewolucji biologicznej miaa miejsce ewolucja metabiologiczna, ewolucja wiadomoci, ewolucja wiadomoci w obrbie wiadomoci, jak równie wiadomo ewolucji. Obecnie ewolucja zachodzi w umyle czowieka, co wynika z ludzkich dowiadcze, które przetwarzamy i które staj si czci naszego „ja”. Ludzka myl i kreatywno rozwiny si w odpowiedzi na nasze rodowisko.

– 121 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

Ewolucja metabiologiczna wie si z przetrwaniem najmdrzejszych, a sama mdro staje si obecnie nowym kryterium zdrowia.

Doktor Salk informuje nas o tym, e gównym celem ewolucji czowieka jest „przetrwanie najmdrzejszych jednostek”. Dotarlimy do tego etapu wanie dziki ewolucji, zjawisku, które uformowao gwiazdy, Ziemi i ycie na niej. Na kadym z tych etapów dziaanie ewolucji jest naturalne — wpisana jest ona po prostu w natur istnienia i wzrastania. Zyskanie mdroci bdzie jedynie kolejnym etapem wzrostu. Nie musimy robi niczego, tylko kierowa si naturaln skonnoci, która na pocztku sprawia, e stalimy si wiadomi, a potem zyskalimy wiadomo bycia wiadomymi. Jeli mdro stanowi kryterium przetrwania, czym ona jest? W Indiach klasyczna definicja czowieka mdrego mówi, e jest to „znawca rzeczywistoci”. Mona by powiedzie , e mdro to wiedza na temat ycia jako caoci. Poniewa ludzka inteligencja podlega nieskrpowanemu rozwojowi, zaczynamy rozumie ycie caociowo — z tego wzgldu tak bardzo interesuje nas doskonae zdrowie i szczcie. To naturalne, podlegajce rozwojowi cele ludzi, którzy zaczynaj pojmowa nieskoczon inteligencj znajdujc odzwierciedlenie w ich umysach i ciaach. Kiedy ju zaakceptujemy to, e naszym naturalnym przeznaczeniem jest rozwój wiedzy, nastpnym krokiem bdzie pokazanie, dlaczego celem tego rozwoju jest zdobycie wikszego szczcia.

– 122 –

______________________________________________________________________ EWOLUCJA ROZDZIA 18.

Zdrowie

Zdrowie — suma pozytywnych i negatywnych impulsów inteligencji

jest zawsze sum wszystkich impulsów, pozytywnych i negatywnych, pochodzcych z Twojej wiadomoci. Jeste tym, za kogo si uwaasz. Jeli jeste szczliwy, oznacza to, e przez wikszo czasu masz pozytywne myli. Jeli jeste przygnbiony, to znaczy, e przez wiksz cz czasu Twoje myli s smutne. W tej kalkulacji uwzgldni naley równie inne stany naszego umysu, nasze codzienne uczucia gniewu, strachu, zazdroci, dzy, dobroci, wspóczucia, yczliwoci i mioci. Wszystkie one s po prostu mylami. Jeli jedna z tych myli zaczyna dominowa , prowadzi do powstania odpowiadajcego jej stanu umysu oraz, jak udao nam si zaobserwowa , do powstania odpowiadajcego jej stanu fizjologii. Moemy tu w jednym zdaniu przypomnie dowód na istnienie reakcji psychofizjologicznej: kademu stanowi wiadomoci odpowiada waciwy stan fizjologii. Jeli na przykad masz wrogie myli, przejawiaj si one w Twoim nastroju, w wyrazie twarzy, w zachowaniach spoecznych oraz w kondycji fizycznej. Patrzysz wilkiem na ludzi, jeste niecierpliwy w kontaktach z innymi, w Twoim odku wydziela si zbyt wiele kwasu odkowego, a we krwi wzrasta poziom adrenaliny, co w konsekwencji moe prowadzi do rozwoju wrzodów trawiennych i nadcinienia. Spostrzegawcza osoba nie bdzie miaa problemu z odczytaniem Twoich myli. Komórki Twojego ciaa potrafi zarejestrowa je z naprawd du precyzj.

T

WOJE ZDROWIE

– 123 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

W przypadku wikszoci osób dziaanie reakcji psychofizjologicznej jest mniej lub bardziej przypadkowe. Myli powstaj w nastpstwie interakcji ze wiatem. Maj one negatywny lub pozytywny wpyw na ciao i pozostawiaj dugo utrzymujcy si lad w postaci nastrojów, tendencji do chorób, ich rzeczywistych objawów oraz procesu stopniowego „zuywania si” ciaa, który nazywamy procesem starzenia si. Niewiele z tych zjawisk moe by przez nas wiadomie kontrolowanych, jednak wiadomo, e niektóre myli podlegaj naszej kontroli, i fakt ten pozwala mie nadziej na dalszy rozwój w kierunku osignicia panowania nad sob. Panowanie nad sob okrelane jest tradycyjnie mianem „owiecenia”. Ze wzgldu na to, e koncepcja ta jest zwykle le rozumiana przez spoeczestwo, póniej zajmiemy si jej szczegóowym omówieniem. Owiecenie oznacza zwykle kontrolowanie reakcji psychofizjologicznej. Wysoko rozwinity umys nie staje si ofiar przypadkowych wpywów choroby; panuje on nad swoimi mylami. Z tego wzgldu s one pozytywne i zdrowe. Osignicie tego typu umiejtnoci nie jest ani czym szczególnym, ani „nienormalnym”. To tylko rozwinicie zwyczajnej umiejtnoci kontrolowania niektórych myli. Jeli ta naturalna zdolno bdzie miaa moliwo rozwoju, poprowadzi Ci w kierunku lepszego zdrowia i wikszego szczcia. To wanie mia na myli doktor Salk, kiedy pisa o przetrwaniu najmdrzejszych. Z racji tego, e ewolucja wpisana jest w natur ycia, nie musimy robi wszystkiego, aby rozwin si we waciwym kierunku. Zdobycie umiejtnoci panowania nad sob, wraz ze wszystkimi wynikajcymi z tego korzyciami dla zdrowia, oznacza nieznaczne zboczenie z obranej drogi i umoliwienie nieskoczonej inteligencji umysu i ciaa lepszej wspópracy. Tego wanie pragn ciao i umys. Kiedy przestajemy ingerowa i jestemy do mdrzy, aby pozwoli reakcji psychofizjologicznej dziaa na nasz korzy , a nie przeciwko nam, nasze umysy pospiesznie zmierzaj ku dobremu zdrowiu.

– 124 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI ROZDZIA 19.

ycie i dugowieczno — problem starzenia si

ycie i dugowieczno — problem starzenia si

S

na stopniowym pogarszaniu si fizycznych i umysowych funkcji organizmu, do którego dochodzi wraz z upywem czasu i które koczy si przerwaniem wszystkich yciowych funkcji, czyli mierci. Mechanizmy starzenia si nie s jasne. Do niedawna naukowcy nie wykazywali duego zainteresowania tym procesem i nie ma na ten temat zbyt wielu danych. Funkcje poszczególnych organów w organizmie zostay jednak poznane bardzo dobrze i istnieje tylko jeden sposób opisania tego, jak podlegaj one procesowi starzenia si: ulegaj one stopniowej degradacji. Badano równie hormony i naukowcy zaobserwowali interesujce zmiany w ich iloci we krwi, a zwaszcza hormonów przysadki mózgowej i nadnerczy. Wraz z wiekiem u ludzi zaobserwowa mona wzrost poziomu tyreotropiny (TSH), czyli hormonu pobudzajcego dziaanie tarczycy, oraz spadek iloci hormonu nadnerczy zwanego siarczanem dehydroepiandrosteronu (DHEAS). (Nie chodzi o to, by zapamita te nazwy. Znam je, poniewa zostaem zaangaowany w te badania). Odwrócenie wartoci tych poziomów, majce ogromne znaczenie dla spowolnienia procesu starzenia, omówione zostanie w czwartej czci tej ksiki. Badania przeprowadzone na zwierztach, których wyniki mog by , cho niekoniecznie, miarodajne w odniesieniu do ludzi, rzucaj wicej wiata na mechanizmy starzenia si. Odkryto na przykad, e okresowy post zwiksza dugo ycia szczurów. Poszczenie jest tradycyjnie czci wielu kultur i jest typowe dla postaci w wikszoci TARZENIE SI POLEGA

– 125 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

religii. Jeli ma ono rzeczywicie korzystny wpyw na fizjologi organizmu, odkrycie to naley poczy z faktem, i zachowanie postu powoduje podniesienie si poziomu hormonu wzrostu wydzielanego przez przysadk mózgow. Jednym z dziaa hormonu wzrostu jest pobudzanie produkcji limfocytów T przez grasic, te za odgrywaj wan rol w walce systemu immunologicznego z chorobami. Starzenie si i choroby wieku starczego takie jak zapalenie stawów pojawiaj si, jeli immunologiczna odpowied organizmu jest osabiona. Wiadomo równie, e poziom hormonu wzrostu we krwi podnosz wiczenia fizyczne. Obiektywna nauka popiera wic przekonanie laików, i regularne wiczenia i post pomagaj przeduy ycie. Zdrowy sen te od dawna uznawany jest za czynnik pomagajcy zwikszy dugo ycia i okazuje si, e podczas snu równie dochodzi do podwyszenia poziomu hormonu wzrostu. Aminokwasy arginina i ornityna maj takie samo dziaanie, std sklepy ze zdrow ywnoci sprzedaj je jako „piguki modoci”, podpierajc si publikacjami na temat przeduania ycia. Jest zbyt wczenie, aby mona byo stwierdzi , czy próby zwikszenia poziomu hormonu wzrostu we krwi za pomoc wicze, postu i suplementów diety rzeczywicie pomagaj zwikszy dugo ycia, ale pierwsze dane wydaj si by obiecujce. Powinienem w tym miejscu ostrzec, e poszczenie moe mie negatywne skutki, jeli jest zbyt intensywne, a jednym z tych efektów ubocznych moe by niedoywienie biakowo-energetyczne oraz osabienie systemu immunologicznego. Ogólnie mówic, zalecenia ywieniowe zaakceptowane przez specjalistów obejmuj: stopniowe, trwajce wiele tygodni ograniczanie iloci spoywanego pokarmu, unikanie jedzenia przetworzonego, stronienie od produktów bogatych w tuszcz, sól czy cukier oraz zwikszenie iloci spoywanych owoców i wieych warzyw. Kiedy ju przyzwyczaisz si do tych zmian, bdziesz móg rozpocz okresowe poszczenie poprzez rezygnacj z jednego posiku w cigu dnia lub zastpienie go mlekiem czy sokiem. Jeli pocisz cay dzie, wystarczy, e bdziesz to robi raz w tygodniu. – 126 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI

Rady dotyczce „zwikszenia dugoci ycia” dotykaj równie kwestii wystpowania w diecie substancji zwanych przeciwutleniaczami lub antyoksydantami. Uznaje si, e proces starzenia si i choroby wieku starczego takie jak miadyca ttnic mog pojawia si, poniewa w ciele dochodzi do powstawania „wolnych rodników”. S to wysoce czynne substancje, które powoduj powstawanie w tkankach ciaa anormalnych pocze zwizków chemicznych; wolne rodniki powstaj w wyniku interakcji, do jakiej dochodzi pomidzy komórkami naszego organizmu a czynnikami zewntrznymi dostajcymi si do niego wraz z zanieczyszczonym powietrzem, dymem tytoniowym, skaon wod oraz pewnymi rodzajami poywienia. Podczas tych reakcji zuywany jest tlen, powinnimy wic przyjmowa przeciwutleniacze, poniewa zapobiegaj one powstawaniu wolnych rodników, uniemoliwiajc czsteczkom tlenu branie w nich udziau. Wiele z przeciwutleniaczy mona znale w naturalnych produktach spoywczych, ale plan „przeduania ycia” podpowiada, aby w celu zwikszenia ich iloci zaywa suplementy. Te dostpne powszechnie w sklepach ze zdrow ywnoci zawieraj witaminy A, C i E, kwas pantotenowy oraz konserwanty BHT i BHA. atwo mona równie dosta mineray ladowe takie jak cynk i selen oraz aminokwasy takie jak cysteina, ornityna czy arginina, których przyjmowanie jest równie zalecane. Ze wzgldu na to, e jest to do niepoznana dziedzina, nie bd mówi o zalecanych dawkach, tym bardziej e nie popieram wcale tych zalece. Znane s przecie toksyczne waciwoci konserwantów. Przejcie od chci kupowania jedzenia, na którego etykiecie nie byyby one wymienione, do wiadomego nabywania kapsuek zawierajcych tego typu konserwanty wskazuje, i nasza wiedza nie jest w tym punkcie jednoznaczna. Zwolennicy witaminy E od duszego czasu twierdz, e substancja ta ma korzystne dziaanie opóniajce proces starzenia, ale nawet jeli s co do tego zgodni — chocia nie wszyscy naukowcy s do tego przekonani — nie mona ustali optymalnej dawki.

– 127 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

Przyspieszy procesy starzenia moe stres emocjonalny oraz niepokój. Dziaajc za porednictwem osi neuroendokrynologicznej, o której ju wspominalimy, pene napicia myli zamieniane s w neuroprzekaniki w obrbie mózgu. Neuroprzekaniki te wpywaj z kolei na ilo „hormonów stresu”, takich jak ACTH, w przysadce mózgowej. Kiedy rozpoczyna si dziaanie hormonów, dochodzi do osabienia systemu immunologicznego lub inaczej do immunosupresji. Jak ju mówilimy, kiedy nastpuje hamowanie odpowiedzi immunologicznej, organizm staje si bardziej podatny na rónego rodzaju choroby, w tym równie na nowotwory. Dlatego te uznaje si, e wród korzyci pyncych z redukcji poziomu stresu wymieni mona równie zwikszenie szansy na dusze ycie.

Dugowieczno i inteligencja Chocia biochemiczne aspekty procesu starzenia si s bardzo interesujce, myl, e warto przyjrze si temu procesowi dokadniej. Kiedy naukowcy uwiadomili sobie, i centralny ukad nerwowy odgrywa w nim kluczow rol, zaczli snu hipotezy mówice o tym, e proces starzenia si moe by wczeniej zaprogramowanym mechanizmem. Teoria ta wywodzi si z dobrze znanego faktu, e DNA programuje wiele z naszych yciowych zdarze „na okrelony czas”, cznie z zbkowaniem i dojrzewaniem. Poza tym odkryto równie, i ilo naturalnych przeciwutleniaczy produkowanych przez nasz organizm jest kwesti dziedziczn; to pomaga nam zrozumie , dlaczego ludzie o pewnej puli genów mog cieszy si dugim yciem trwajcym ponad osiemdziesit lat. Teoria zakada wic, e mózg ma naturalnie wbudowany zegar, który determinuje dugo ycia. To wanie on okrela czas ycia poszczególnych gatunków, chocia na jego dugo bd miay równie wpyw specyficzne czynniki rodowiskowe. Zegar dziaa u ludzi, a take u zwierzt; przykadowo cykl ycia ososia koczy si tu po odbyciu wdrówki w gór strumienia i zoeniu ikry, i jest to funkcja wczeniej – 128 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI

zaprogramowana w systemie nerwowym kadej z tych ryb. Ustawienie zegara biologicznego jest zdeterminowane genetycznie i odkrycie to otworzyo drog wielu moliwociom w dziedzinie inynierii genetycznej, która bdzie miaa ogromny wpyw na odkrycie metod przeduania ycia. Zasadniczo chodzi o zmian kodu w nici DNA, co pozwoli ponownie nastawi zegar. Moliwo stworzenia niemiertelnych na poziomie genetycznym komórek pobudza wyobrani biologów zajmujcych si t dziedzin. Obecnie istniej metody, które pozwalaj „uniemiertelnia ” komórki w probówce — innymi sowy komórki te bd yy wiecznie. Niemiertelno nie jest jednak w wiecie natury czym nowym. Prymitywna ameba, jeden z najbardziej znanych organizmów jednokomórkowych, do dosownie jest fizycznie niemiertelna. Kiedy jedna ameba zbytnio si zestarzeje, dzieli si na dwie mode i ttnice yciem ameby. Pierwotna ameba nie ginie; zamienia si w swoje dwie córki. Kiedy te dwie ameby dorosn, równie zrobi to samo. W tym cigym, niekoczcym si procesie tworzenia nowych pokole pierwsza ameba wci pozostaje ywa — nie ma ladu jej martwego ciaa. Kolejny prymitywny organizm zamieszkujcy wod, czyli stubia, równie zdoa osign wieczne ycie, korzystajc z nieco innych metod. Metabolizm stubi jest tak szybki, e wszystkie komórki jej organizmu wymieniane s co dwa tygodnie. Dugo jej ycia jest dziki temu staa; u stubi nie istnieje proces starzenia si ani mier . Inteligencja natury zaprogramowaa inne, zimnokrwiste gatunki zwierzt — niektóre gatunki ryb i krokodyle — tak, e tempo metabolizmu w ich organizmach jest tak wolne, i ich komórki cigle rosn. Stworzenia te stale rosn, nie przybierajc okrelonej wielkoci ciaa typowej dla dorosych osobników, i mier dopada je wtedy, gdy staj si ofiarami innych drapieników. Wród rolin sekwoje i sosny kolczaste by moe nie s niemiertelne, ale niektóre yj i s w dobrym stanie, majc od dwóch do piciu tysicy lat. Drzewo bodhi, pod którym trzy tysice lat temu medytowa Budda, jest miejscem pielgrzymek we wspóczesnych Indiach. – 129 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

Kiedy naukowcy próbuj „uniemiertelni ” komórki, uywajc technik mikroinynierii, nie zmieniaj zawartoci genów, lecz jedynie sposób, w jaki si ona przejawia. Geny od zawsze znay sekret niemiertelnoci. S one jedyn yjc jednostk w naszym ciele, która nigdy nie umiera. Na przestrzeni tysicleci w obrbie genów moe doj do zmian, ale one same yj wiecznie. Fakt ten dotkn moj rodzin w dramatycznych okolicznociach czternacie lat temu, kiedy moja ona bya w ciy z naszym pierwszym dzieckiem. Rutynowe badanie krwi ujawnio, e cierpiaa ona na agodn anemi. Uznaem, e ma niedobór elaza, ale z czystej ciekawoci obejrzaem pod mikroskopem preparat sporzdzony z kropli krwi Rity. Kiedy dostrzegem dziwne ksztaty wród jej czerwonych ciaek, skonsultowaem si z patologiem z naszego szpitala, który natychmiast postawi diagnoz — chodzio o „agodn niedokrwisto ródziemnomorsk”. Bardziej skomplikowany test wykaza, e Rita cierpiaa na talasemi minor, tak jak stwierdzi patolog. Talasemia minor jest chorob krwi typow dla ludzi zamieszkujcych obszary Morza ródziemnego, ale moja ona pochodzi z New Delhi i nic jej nie wiadomo na temat krewnych mieszkajcych poza Indiami. Poszedem do biblioteki i przeprowadziem wiele rozmów z epidemiologami oraz naukowcami w Indiach, by w kocu dowiedzie si, e „teren wystpowania talasemii” rozciga si od obszaru Macedonii, przez pónocn Grecj, do regionu zwanego Multanem, czyli obecnego Pakistanu. Okazao si, e pradziadek Rity wyemigrowa do Indii z obszaru Multanu. Ponadto „teren wystpowania talasemii” obejmuje szlaki kampanii wojennych Aleksandra Wielkiego, którymi poday jego wojska ponad trzy wieki przed narodzeniem Chrystusa. Siedzc tak i wpatrujc si po raz setny w t drobn maz krwi umieszczon pod mikroskopem, znajdujc si w obskurnym laboratorium szpitala miejskiego w New Jersey, nagle zrozumiaem natur niemiertelnoci. Doznaem nagego uczucia radoci. Geny pynce w yach mojej ony przeyy swym wiekiem wszystko: bunt wobec

– 130 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI

Aleksandra Wielkiego nad rzek Indus, Kazanie na górze, zagad Pompejów, wyprawy krzyowe, odwrót wojsk Napoleona spod Moskwy, wieki rewolucji oraz fal wydarze, których nie przetrwa aden czowiek, a zaledwie kilka idei. Te geny, którym si przygldaem, opary si wszelkim zmianom, podczas gdy wszystko dookoa si zmienio. Przetrway one zawirowania na przestrzeni wieków, a teraz trway w mojej onie i zostay przekazane moim dzieciom. Z pewnoci nie potrzebujemy bardziej przekonywajcego dowodu niemiertelnoci — geny s jej ywym ucielenieniem. Czy powinnimy traktowa je jako fizyczne struktury, a moe jako unikalne przejawy wiedzy i impulsów inteligencji? S jednym i drugim. Geny maj charakter fizyczny, poniewa mona je zobaczy i analizowa ich struktur pod ktem skadu chemicznego, jednak, podobnie jak w przypadku innych ywych tkanek, s one czym wicej ni tylko tworem fizycznym. Ich istnienie pozostaje zawsze w dynamicznym zwizku z natur jako caoci. Podlegaj one temu samemu procesowi ewolucji, który jest podstaw caego wszechwiata, bez wzgldu na to, czy chodzi o zmiany w skali mikrona, czy caej galaktyki. Geny to zbiór pospiesznie zebranych informacji. S one fizycznym przejawem najgbiej ukrytej formy wiedzy, która istniaa od zawsze. Jednoczenie podtrzymuj ycie — s doskonaym narzdziem natury, umoliwiajcym zmian temu co niezmienne. Podobnie jak nasze myli, równie i geny nigdy nie bd takie same, kiedy minie dana chwila, jednak ich chemiczna stao pozwala miriadom chwil czy si ze sob w czas ycia — ycia ludzkiego. Geny zamieszkay w naszych komórkach, ale miejscem, w którym zdobyway wiedz, by kosmos. Mina wieczno , zanim wszechwiat „nauczy si”, w jaki sposób tworzy wodór, wgiel i inne elementy skadajce si na ukad okresowy pierwiastków. Nastpnie nauczy si, jak tworzy organiczne czsteczki o bardziej zoonej budowie, i ostatecznie stworzy realne miejsce, t planet, dziki czemu ycie mogo powsta i rozwija si z nieograniczon wolnoci. Wszystko to

– 131 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

jest wynikiem poytecznej nauki. Kada informacja, która jest istotna dla osignicia punktu kocowego, jakim jest ludzko , jest przechowywana w genach i wszystko wskazuje na to, e proces ten bdzie kontynuowany. Zatem nasze geny wiedz ju co na temat niemiertelnoci. Jeli mamy zrozumie j na innych poziomach naszej inteligencji, musimy znale rodzaj dowiadczenia, które nie jest zdeterminowane „myleniem o tym zjawisku”, prób ujrzenia lub dotknicia go. Nasza codzienna zaleno od procesu mylenia i korzystania ze zmysów jest na stae zwizana z tym, co okrelamy mianem czasu. Ze wzgldu na to, e starzenie si zachodzi wraz z jego upywem, pragnc lepiej zrozumie , czym jest ten proces, musimy mie janiejszy obraz tego, co nazywamy czasem. J. Krishnamurti, myliciel hinduski i nauczyciel, nazwa czas „psychologicznym wrogiem czowieka”. Ze wzgldu na to, e niemal wszyscy boimy si staroci, stwierdzenie to jest niepodwaalne. Czym jednak jest czas? Krishnamurti twierdzi po prostu: „Myl jest czasem”. Dla pacjenta dowiadczajcego procesu, podczas którego starzeje si jego ciao i umys, lub dla lekarza leczcego objawy, które s wynikiem oddziaywania czasu na fizjologi organizmu, jest to bardzo fascynujca kwestia. Musimy zrozumie , e czas jest pojciem. W ksice Space, Time and Medicine, któr zreszt gorco polecam, doktor Larry Dossey zauwaa, e trzymamy si pojcia rzeczywistego czasu — czasu, który upywa i moe zosta podzielony na przeszo , teraniejszo i przyszo . Nasze przekonanie o istnieniu linearnego, rzeczywistego czasu znajduje wyraz w naszym podejciu do zdrowia i choroby, do ycia i mierci, jednak tego typu mylenie zwizane jest ze starsz nauk.

Starsza nauka, o której pisze Dossey, zostaa obalona przez teori wzgldnoci Einsteina, która kae nam traktowa czas, przestrze i narzdy ludzkich zmysów jako elementy zwizane nieprzerwan cigoci. Chcc analizowa „realno ” czasu, musisz na pocztku przeanalizowa wiadomo , która go postrzega, oraz cao natury, – 132 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI

w której mieszkaj czas i wiadomo . Stworzylimy czas — ja i Ty. To narzdzie umysu, pojcie, którego uywamy, aby zmierzy wzajemn wzgldno istniejcych rzeczy. Nie powinnimy traktowa czasu jako odrbnego bytu. Jest on tylko czci kontinuum czasoprzestrzennego i okrelone zmiany w tym kontinuum mog go zmienia . Einstein po raz pierwszy przedstawi postulat, i podróujc z prdkociami zblionymi do prdkoci wiata (ok. 300 000 km/s), moemy spowolni lub „rozcign ” czas. Oznacza to, i gdyby utrzyma tak prdko wystarczajco dugo, aby dotrze do najbliszej gwiazdy i powróci na Ziemi w cigu trzech lat, okazaoby si, e na Ziemi upyno lat dwadziecia jeden. Taka te byaby rzeczywisto dla komórek podróujcego ciaa, które byyby modsze ni komórki ludzi, którzy nie odbyli tej podróy. W ten sposób mona by dowiadczy starzenia si jako zjawiska wzgldnego. W tym zjawisku kryje si wicej ni tylko fizyka wysokich prdkoci. Doktor Dossey mówi:

miertelno , narodziny, mier , dugowieczno , choroba i zdrowie — podwiadomie tworzymy te pojcia i wczamy je do absolutnego upywu czasu, który uznajemy za cz zewntrznej rzeczywistoci. Jednak jeli Einstein mia racj, wszelka wiedza o rzeczywistoci zaczyna si i koczy na dowiadczeniu; nie istnieje rzeczywisto zewntrzna, z której te zdarzenia wywodz swoje znaczenie. Na dowiadczeniu zaczyna si i koczy take nasza wiedza o zdrowiu.

Wynika z tego, e zdrowie, choroba, ycie i mier nie s bytami absolutnymi: s z nami zwizane i z nas si wywodz. Sposób, w jaki na siebie patrzymy, tworzy to, jakimi jestemy. Gdybymy mogli zmieni sposób patrzenia na siebie, moglibymy zmieni wszystkie wyobraenia o rzeczywistoci ycia, starzenia si, miertelnoci i wreszcie niemiertelnoci — to wanie nasze wyobraenia tworz te rzeczywistoci. Do takiego wniosku dochodzimy, kiedy pojmujemy, e to nasze myli i sposób postrzegania tworz struktur caego materialnego wszechwiata.

– 133 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

Zastanów si nad tym przez chwil. Z czego skada si Twoje ciao? Zoone jest z tkanek i komórek, które na niszym poziomie s niczym innym jak ukadem moleku i atomów. Jeszcze mniejsze od nich s czsteczki subatomowe, które istniej od pocztku czasu. Nie powstay one w chwili Twoich narodzin i nie zgin, kiedy rozo si komórki Twojego ciaa. S czci materii wszechwiata i tym samym kontinuum czasoprzestrzennego. Tylko ich odpowiednie uoenie tworzy byt, którym jeste Ty. Co wicej, Twoje ciao nie jest nawet dzi zoone z tych samych czsteczek, z których skadao si kilka lat temu. Dziki cigemu zastpowaniu komórek starych nowymi, starej materii now, Twoje ciao podlega wiecznym zmianom. Nie powiniene wic myle o swoim ciele jak o rzebie, a raczej jak o rzece. Staroytny grecki filozof Heraklit zostawi nam sentencj, która od wieków opisuje nasz natur: „Nie wchodzi si dwa razy do tej samej rzeki, poniewa przepywa w niej cigle nowa woda”. Analogia do rzeki jest szczególnie pikna i trafna. Dopóki przepyw zmian wewntrz nas istnieje, jestemy doskonale zdrowi. Starzenie si to stagnacja tego przepywu. Tyle moesz zrobi dla swojego ciaa w sferze fizycznej, potem pozostaje tylko by w zgodzie z jego natur; zachowa mdro . Myl o ludzkiej fizjologii, kiedy czytam w powieci Siddhartha Hermanna Hesse: „Kochaj t wod! Zosta przy niej! Ucz si od niej!”. Poniewa chcia si uczy o sobie, Siddhartha zosta przy rzece: Och tak, tego wanie pragn: uczy si od niej, sucha jej. Kto rozumie t wod i jej tajemnice — zdawao mu si — ten zrozumie te wiele innych rzeczy, wiele tajemnic, wszystkie tajemnice. Dzi wszake dostrzega z tajemnic rzeki tylko jedn i ta poruszya go do gbi. Widzia oto, e rzeka pynie i pynie, pynie bez ustanku, a przecie cigle jest, jest cigle i zawsze ta sama, a przecie w kadej chwili nowa! Któ zdoaby to poj , któ to zrozumie! Siddhartha nie pojmowa i nie rozumia, czu tylko, jak poruszaj si w nim jakie przeczucia, odlege wspomnienia, boskie gosy1. 1

Hermann Hesse Siddhartha, Pastwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1998, s. 56. – 134 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI

Podobnie jak rzeka, Twoje ciao jest cigle takie samo, a jednak w kadej chwili nowe. Nie jeste niezmienn, statyczn materi. Ta sama materia bya kiedy pyem midzygwiezdnym i natura znajdzie dla niej inne zastosowanie w przyszoci kosmosu. W tej chwili wgiel w Twoich kociach i tlen we krwi bior udzia w dynamicznej wymianie ze wiatem za porednictwem procesów trawienia, oddychania i wydalania. Na kady atom, który w danej chwili przebywa „w domu”, przypada inny, który podróuje, a kolejny czeka wanie na dworcu. Twoje materialne ciao nie wyznacza „prawdziwego” Ciebie — jeste podobny do strumienia wody spywajcego ze wzgórza i resztek ze stou lecych na stercie mieci, co wic jest prawdziwym Tob? Prawdziwy Ty to ukad, uporzdkowanie, wiedza, inteligencja, impuls wiadomoci, który projektuje stany materii, aby da istnienie Tobie. To jedyna rzeczywisto , która moe wyznacza Ci jako cao . Jest ona niematerialna, zupena, dynamiczna, ale cakowicie stabilna i niesie w sobie moliwo ewoluowania. Dziki swoim nieskoczonym sposobom wyrazu sprawia wraenie zmieniajcej si, ewoluujcej, niszczejcej, rozkadajcej si i umierajcej, jednak w swojej istocie stoi obok postrzeganych zmian, poniewa to inteligencja kontroluje te zmiany. W dalszej czci ksiki powiemy, w jaki sposób zaawansowana nauka, poprzez fizyk kwantow, potrafi wyrazi to wszystko w mierzalnych pojciach. Teraz przekonajmy si tylko, e ludzka intuicja od wieków potrafi uchwyci t rzeczywisto . Staroytna Bhagavad Gita tak oto mówi o ludzkiej naturze: Dla duszy nie ma narodzin ani mierci. Nie powstaa ona, nie powstaje ani te nie powstanie. Jest nienarodzon, wieczn, zawsze istniejc, nigdy nie umierajc i pierwotn. Nie ginie, kiedy zabijane jest ciao2.

2

ri rimad Bhagavad-Gita taka jak jest, The Bhaktivedanta Book Trust, 1986, 2.20. – 135 –

PODSTAWY _______________________________________________________________________

Nigdy i adn broni nie mona poci duszy na kawaki. Ani ogie nie moe jej spali , ani woda zmoczy , ani te nie moe wysuszy jej wiatr3. Dusza ta jest niewidzialna, niepojta, staa i niezmienna4.

Dusza w powyszym fragmencie to inteligencja. Dziaa ona jako sia sprawcza i dlatego jest prawdziwym Tob. Aby opisa siy, którymi si posuguje i które s we wszechwiecie elementami podstawowymi, nauka stworzya pojcie pola. Podobnie jak pole magnetyczne moe uoy opiki elaza na kartce papieru w okrelony wzór, tak wspólne pole wszechwiata potrafi organizowa ciaa oraz umysy — i robi to. Z pola tego wychodz wszelkie bodce odpowiedzialne za stworzenie. Cokolwiek yje i umiera, jest jego czci i nigdy go nie opuszcza. Jest to dosownie „pole wszelkich moliwoci”. Problem starzenia si omówiem tak dogbnie, poniewa wiem, e wyjdziemy poza rozmowy o poziomach hormonów i pigukach na „przeduenie ycia”. Zrozumielimy wczeniej, kiedy przygldalimy si procesom chorobowym, e zdrowie rezyduje na tym samym poziomie co „ja” kadego czowieka. Teraz dotarlimy do tego „ja” — jest nim nasza wiadoma inteligencja. Gdybymy poczyli t wiedz z wiekami nieprzyjemnych dowiadcze, uznalibymy, e choroby i starzenie si s nieuniknione. Chcc by uczciwymi wobec naszych dzieci, dobrze bdzie, jeli powiemy im, czym s obarczone. Ja jednak myl, e na obecnym etapie ewolucji, definiowanym przez dr. Salka jako „przetrwanie najmdrzejszych”, taka wiedza pomoe nam rozwija samych siebie. Rozwój ten nie bdzie wymaga wysiku, poniewa bdzie wypywa z naszego wntrza. To wiadomo chci rozwoju przygotuje mu podatny grunt. Choroby i starzenie si trwaj dziki mitom i uprzedzeniom pchajcym ludzi ku sabniciu. Nasz obecny system wierze, czyli innymi sowy to, czego spodziewamy si po naszych ciaach, powstawa przez wieki kulturowego warunkowania i indoktrynacji 3

Ibid. 2.23.

4

Ibid. 2.25. – 136 –

_____________________YCIE I DUGOWIECZNO — PROBLEM STARZENIA SI

(wielu z nas pamita przykadowo szok, który przeylimy, kiedy okazao si, e akupunktura naprawd dziaa. Czy do tamtej chwili nie bylimy pewni, e operacja to co, co wymaga silnych rodków anestezjologicznych?). System ten zapuci korzenie gboko w naszej fizjologii i nazywamy go „prawdziwym”. Zwyky czowiek szybko niszczeje z upywem czasu wanie dziki tej „prawdzie”, a ten, komu udaje si y dugo i aktywnie a do koca, postrzegany jest jako co niezwykego. Wszystko to moe si zmieni (i zmieni si) dziki reakcjom psychofizjologicznym. Bez wzgldu na to, jakie s nasze myli i wierzenia, s one przekazywane za porednictwem centralnego ukadu nerwowego — t drog stare myli zapuciy korzenie w naszych komórkach. Kiedy informacje rozprzestrzeniane przez centralny ukad nerwowy zmieni si, nasze ciao nie bdzie miao innego wyjcia, jak tylko take si zmieni . Na pocztku musimy odrzuci relikty i pozostaoci zuytych idei — musimy zapragn pozosta zdrowymi na zawsze. Gdy to si stanie, poczona inteligencja ciaa i umysu zostanie uwolniona i bdzie moga przej na kolejny etap ewolucji. Ju teraz zmierzaj one w tym kierunku, inaczej ksiki takie jak ta nie zostayby napisane. Kolejn rzecz, nad któr si zastanowimy, bdzie to, jak wygldaj nasze oczekiwania wzgldem samych siebie.

– 137 –