Zintegrowany miejski transport towarowy Więcej współpracy i lepsze zarządzanie, mniej CO2 i lepsza efektywność energetyczna

C-LIEGE: Zarządzanie czystym transportem i logistyką ostatniego kilometra na potrzeby mądrej i wydajnej administracji lokalnej w Europie

www.c-liege.eu

Wspierany przez:

CO TO JEST C-LIEGE Projekt C-LIEGE – Zarządzanie czystym transportem i logistyką ostatniego kilometra – pozwala zademonstrować dobre praktyki, a także służy pomocą wszystkim miastom europejskim dążącym do uzyskania czystszego i zrównoważonego miejskiego transportu towarowego. W oparciu o dobre praktyki, projekt ten ma na celu określenie zintegrowanych systemów planowania i zarządzania, ukierunkowanych na energooszczędny miejski transport towarowy.

Nowatorski zestaw zintegrowanych rozwiązań oraz działań typu „push and pull” zorientowanych na zapotrzebowanie poddawany jest testom oraz rozpowszechniany w celu ustanowienia kompleksowych planów działań prowadzących do ich wdrożenia w miastach europejskich. Siedem eksperymentalnych programów pilotażowych dokonuje oceny skuteczności podejścia C-LIEGE w sześciu krajach europejskich: Bułgaria, Włochy, Polska, Wielka Brytania, Niemcy i Malta.

Zintegrowany miejski transport towarowy – lepsza efektywność energetyczna i mniej CO2

7 miast pilotażowych C-LIEGE demonstruje dobre praktyki C-LIEGE jest projektem typu STEER realizowanym w ramach programu Inteligentna Energia dla Europy 2010. Jest to ostatni rok trwania projektu zaplanowanego na okres trzydziestu miesięcy. Wszystkie miasta pilotażowe są w trakcie wdrażania uzgodnionych przez siebie działań ukierunkowanych na zwiększenie efektywności energetycznej oraz zmniejszenie emisji CO2 w zakresie miejskiego transportu towarowego. Przyjęto działania takie jak opłaty za wjazd oraz czasowe okienka dostępu, strefy środowiskowe czy też cyfrowe mapy wskazujące trasy dla transportu towarowego. Wszystkie te działania, później dostosowane do wymogów lokalnych, zostały wyodrębnione podczas omawiania najlepszych praktyk C-LIEGE pochodzących z różnych miast europejskich. Proces wdrażania na szczeblu lokalnym wspomagany jest przez niedawno opracowane narzędzia C-LIEGE: Podręcznik angażowania interesariuszy, Poradnik C-LIEGE w zakresie wyznaczania menedżera logistyki miejskiej, Bazę dobrych praktyk w zakresie miejskiego transportu towarowego, Bazę środków typu „push and pull” oraz Wytyczne do opracowania Planu miejskiej mobilności towarowej.

Koordynator projektu C-LIEGE – Paola Cossu, obok burmistrzowie: Paul Farrugia z Hal-Tarxien (Malta), Zlatko Zhivkov z Montany (Bułgaria) oraz członek Rady Miejskiej Newcastle Nigel Todd podczas warsztatów śródokresowych w Newcastle.

Wszystkie te narzędzia są gotowe do wdrożenia także w miastach innych niż miasta pilotażowe projektu C-LIEGE, również w okresie po zakończeniu projektu. Podczas warsztatów śródokresowych C-LIEGE z udziałem ekspertów i istotnych interesariuszy, które odbyły się w Newcastle w październiku 2012 r. potwierdzono, że projekt C-LIEGE stanowi znaczącą pomoc w zapewnianiu czystszego miejskiego transportu towarowego. Wsparcie polityczne oraz zaangażowanie wszystkich istotnych lokalnych interesariuszy w obrębie miasta mają kluczowe znaczenie dla udanego wdrożenia działań oraz osiągnięcia znaczących rezultatów. Jesteśmy przekonani, że nasze narzędzia i doświadczenia będą pomocne w czasie planowania i zarządzania miejskim transportem towarowym w Państwa mieście. Zapraszamy do zapoznania się z osiągnięciami projektu C-LIEGE opisanymi na kolejnych stronach. Z poważaniem Paola Cossu, Koordynator Projektu, FIT Consulting srl

2



Miasta pilotażowe C-Liege

www.c-liege.eu

Nowe spojrzenie na Menedżera logistyki miejskiej poprzez Poradnik C-LIEGE “Aby uzyskać bardziej zrównoważony miejski transport towarowy ostatniego kilometra, musimy wyznaczyć cele ograniczenia emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych, kongestii i zużycia energii.” Luca Lucietti, menedżer projektu C-LIEGE (FIT)

Menedżer projektu C-LIEGE Luca Lucietti (spółka FIT) wyjaśnia zalety korzystania z Poradnika C-LIEGE ekspertom specjalizującym się w miejskim transporcie towarowym podczas warsztatów śródokresowych C-LIEGE.

Zadania Menedżera logistyki miejskiej Definicja i analiza podstawowych scenariuszy odniesienia

Definicja strategii i środków

Wstępne, ostateczne i wykonawcze planowanie modelu miejskiego transportu towarowego

Komunikacja, uzgadnianie i budowanie konsensusu

Poradnik C-LIEGE jest narzędziem wspierającym proces decyzyjny i pomagającym lokalnym władzom w planowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu odpowiednich środków typu „push and pull” ukierunkowanych na planowanie zapotrzebowania na zintegrowany i energooszczędny transport towarowy na terenach miejskich i zarządzanie nim. Poprzez planowanie i wdrażanie odpowiednich środków takich jak ograniczenia dostępu, optymalizacja tras, mechanizmy promowania operatorów lub systemy zachęt, władze lokalne mogą wywierać wpływ na dostawy w zakresie ostatniego kilometra i tym samym stworzyć czystszy, bardziej oszczędny i wydajniejszy energetycznie transport towarowy na terenach miejskich. Poradnik C-LIEGE to narzędzie wspomagające przy określaniu i ustanawianiu funkcji i ról nowego stanowiska, którego celem jest koordynowanie planowania i zarządzania zapotrzebowaniem na efektywny i zintegrowany miejski transport towarowy – funkcji Menedżera logistyki miejskiej. Ustanowienie funkcji Menedżera logistyki miejskiej stanowi ważny krok w kierunku nowej strategii zintegrowanego transportu pasażerskiego i towarowego w miastach. Poradnik dostępny jest na stronie www.c-liege.eu.

Monitorowanie i ocena wpływu modelu miejskiego transportu towarowego

Wsparcie polityczne ma kluczowe znaczenie dla sukcesu miast pilotażowych C-LIEGE

„Żadnego miasta nie stać na zaniedbywanie miejskiego transportu towarowego“ „W dzisiejszych czasach żadnego miasta nie stać na zaniedbywanie miejskiego transportu towarowego” – powiedział Burmistrz miasta Montana, Zlatko Zhivkov, podczas lokalnej konferencji prasowej, zwracając się zarówno do obywateli jak i swoich odpowiedników z innych jednostek administracyjnych. Przed projektem C-LIEGE, planowanie miejskiego transportu towarowego miało marginalne znaczenie dla administracji

www.c-liege.eu

miasta. Jednakże problemy spowodowane rosnącym zapotrzebowaniem na transport ładunków przekonały przywódców politycznych, jak istotne jest podejmowanie działań na szczeblu lokalnym: „Jestem przekonany, że w drodze implementacji działań C-LIEGE wspólnymi siłami jesteśmy w stanie poprawić miejski transport towarowy i zapewnić obywatelom czystsze środowisko.”



3

C-LIEGE rozszerza zasięg oddziaływania W okresie poprzedzającym przygotowania do projektu pilotażowego w Szczecinie, marszałek województwa zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz (na zdjęciu) powiedział: „Spodziewam się, że strategie określone w ramach projektu C-LIEGE, które wyewoluują z programu pilotażowego, zyskają charakter długofalowy i zaowocują partnerstwami publiczno-prawnymi w całym Szczecińskim Obszarze Metropolitalnym i innych jednostkach administracyjnych Pomorza Zachodniego. Cieszę się, że Szczecin otrzymał możliwość wdrożenia najnowszych europejskich trendów. Dlatego przyjmuję ten projekt z wielkim zadowoleniem.”

Instrukcje dojazdu dla samochodu ciężarowego podawane poprzez aplikację na smartfona w mieście pilotażowym C-LIEGE – Leicester.

Działania pilotażowe w Szczecinie – stolicy województwa zachodnio-pomorskiego – zainspirowały władze sąsiednich jednostek administracyjnych. Prezydent Stargardu Szczecińskiego, Sławomir Pajor, jako pierwszy lokalny przywódca polityczny spoza programu pilotażowego podpisał oficjalne porozumienie o przyjęciu działań z bazy C-LIEGE. Stanowi to odzwierciedlenie oczekiwań samorządu województwa zachodniopomorskiego odnośnie do możliwości transferu dobrych praktyk oraz spodziewanego efektu domina.

Natychmiastowe oddziaływanie i zmiana sposobu myślenia Możliwość stosowania modelu C-LIEGE zarówno jako instrumentu krótkoterminowego jak i polityki długofalowej została doceniona przez przywódców politycznych biorących udział w forum zorganizowanym w Newcastle upon Tyne. Zwracając się do swoich odpowiedników z innych miast europejskich, radny i zastępca członka zarządu rady miejskiej Newcastle, Nigel Todd, powiedział: „Poradnik C-LIEGE przedstawia pionierskie działania, a na oddziaływanie niektórych spośród nich nie trzeba wcale czekać. Skutki innych, nastawionych na zmianę ludzkich zachowań, będą obserwowane w dłuższej perspektywie czasowej w kontekście planowania i tego, co naszym zdaniem w planowaniu jest istotne.”

4



Lokalni politycy zgadzają się, że strategiczne perspektywy C-LIEGE są niezbędne dla przyszłego rozwoju społeczności w odniesieniu do miejskiego transportu towarowego, co podkreśla Paul Farrugia, były burmistrz miasta Tarxien na Malcie: „Dzięki C-LIEGE podejmiemy wysiłek ukształtowania nowych zapisów regulacyjnych, jak i zachowań społecznych sprzyjających zrównoważonej logistyce miejskiej. Potrzebna jest zmiana mentalności. Projekt C-LIEGE zmotywował naszą Radę miejską do rozpoczęcia działań w kierunku edukowania obywateli na temat wartości zrównoważonej mobilności.”

www.c-liege.eu

Uczymy się od najlepszych: dobre praktyki C-LIEGE w zakresie miejskiego transportu towarowego Nie trzeba odkrywać Ameryki

Wywiad z ekspertami w zakresie projektu C-LIEGE Panayotą Moraiti (NTUA) i Markiem Torrentelle (LEITAT)

Z punktu widzenia Menedżera logistyki miejskiej – jakie korzyści wynikają z bazy dobrych praktyk C-LIEGE? Moraiti: „Baza danych o miejskim transporcie towarowym to cenne źródło wiedzy i narzędzie wspierające pracę Menedżera logistyki miejskiej, ponieważ umożliwia ona natychmiastowy dostęp do kluczowych punktów odniesienia, jak i wyników badań na temat dobrych praktyk stosowanych w miastach europejskich.” Czy w swoich badaniach doszukał się Pan czegoś zaskakującego? Torrentelle: „Nie, nie natrafiliśmy na żadne niespodzianki; jednakże najważniejszym, często napotykanym problemem była ograniczona dostępność danych, szczególnie jeśli chodzi o namacalne rezultaty wdrożenia dobrych praktyk.”

Eksperci C-LIEGE – Marc Torrentelle, LEITAT, i Panayota Moraiti, NTUA – omawiają bazę dobrych praktyk z ekspertami logistyki miejskiej podczas warsztatów śródokresowych.

Proszę powiedzieć, które spośród dobrych praktyk są Pani zdaniem najlepsze. Moraiti: „W oparciu o przeprowadzone przez nas szeroko zakrojone badania, włączając ocenę dobrych praktyk, trzy najlepsze działania miękkie prowadzące do zrównoważonej i energooszczędnej dystrybucji towarów na obszarach miejskich to: ograniczenia dostępu, nanoszenie na mapy zoptymalizowanych tras przewozu ładunków oraz ustanawianie stref środowiskowych.” Odnośnie do czynników sukcesu – co przesądza o powodzeniu dobrych praktyk? Torrentelle: „Opierając się ponownie na przeglądzie kilku dobrych praktyk wdrożonych przez miasta europejskie,

powiedziałbym, że kluczowym czynnikiem sukcesu jest zaangażowanie ze strony wszystkich interesariuszy, a także zagwarantowane finansowanie.” Jakie są dotychczasowe reakcje miast pilotażowych C-LIEGE na bazę danych? Moraiti: „Baza danych C-LIEGE dotycząca miejskiego transportu towarowego została przedstawiona interesariuszom podczas dwóch specjalnie w tym celu zorganizowanych warsztatów wymiany wiedzy i spotkała się z jednoznacznie pozytywnymi reakcjami odbiorców. Została ona oceniona jako wielce skuteczne i wpływowe narzędzie służące do informowania i wspierania interesariuszy zaangażowanych w proces zarządzania lokalnym miejskim transportem towarowym.”

Większe wsparcie dzięki bazie środków typu „push and pull” projektu C-LIEGE: Na podstawie bazy dobrych praktyk eksperci C-LIEGE zdefiniowali odpowiedni zestaw działań i środków promujących bardziej wydajne i energooszczędne metody organizowania transportu i dostaw towarów na obszarach miejskich. Opracowano ogółem 45 działań typu „push and pull” w zakresie zapotrzebowania na transport ładunków. Rozwiązanie typu „push” narzucane jest na operatorów w celu oddziaływania na dostawy lub praktyki operacyjne. Rozwiązanie typu „pull” ma na celu promowanie bardziej zrównoważonego i energooszczędnego przewozów ładunków. Więcej informacji można znaleźć na stronie www.c-liege.eu.

www.c-liege.eu



5

W drodze do sukcesu – wdrażanie działań miękkich w miastach pilotażowych C-LIEGE Pod nadzorem partnerów z Newcastle upon Tyne, miasta pilotażowe C-LIEGE wprowadziły zróżnicowaną i interesującą mieszankę działań zmierzających do ograniczenia oddziaływania ruchu towarowego „na ostatnim kilometrze” oraz obniżenia kosztów ponoszonych przez operatorów. Obejmują one Mechanizm promowania operatorów transportu towarowego (FORS) w Newcastle, jak i wprowadzenie ograniczeń dostępu dla cięższych pojazdów w Montanie, nowe mapy tras dla pojazdów ciężarowych w Leicester dostępne poprzez aplikację na smartfona, a także działania polegające na przekierowywaniu ruchu w Stuttgarcie i na Malcie. Zakres działań oraz ich zróżnicowane oddziaływanie pozwoli uzyskać cenne dane mówiące nam, które połączenia działań odnośnie do ruchu logistycznego będą najbardziej efektywne w kontekście realizacji celów energetycznych i środowiskowych. Przełożenie tych danych na plan możliwości transferu praktyk sprawi, że korzyści z projektu C-LIEGE będą odczuwane w całej Europie, długo po zakończeniu projektu.

John Bourn z Partnerstwa na rzecz jakości transportu towarowego w Tyne and Wear (z prawej) prezentuje certyfikaty FORS otrzymane przez dwóch nowych członków programu.

Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego w Tyne and Wear służy radą i wsparciem przy ustanawianiu partnerstw tego rodzaju w miastach pilotażowych w powiązaniu z planami rozwoju transportu towarowego, a wszystko to pod przewodnictwem nowo powołanego Menedżera logistyki miejskiej. Te działania „poziome” pozwalają położyć solidne podwaliny pod ustawiczne promowanie zrównoważonych przewozów towarowych. Podpisywanie porozumienia o Partnerstwie na rzecz jakości transportu towarowego, Hal-Tarxien, Malta.

Integracja regionalna w Emilia-Romagna Po podpisaniu Porozumienia na rzecz jakości powietrza 2012 – 2015 w lipcu 2012 r. w regionie Emilia-Romagna, jego prowincje, jak i większe miasta oraz ITL (Instytut Transportu i Logistyki) – partner C-LIEGE wspierali regionalny wydział transportu przy definiowaniu i uzgadnianiu zbioru zasad logistyki miejskiej zharmonizowanego w skali regionu, w szczególności w odniesieniu do okienek czasowych, ograniczeń dostępu i zezwoleń, a także uproszczenia procesu uzyskiwania zezwoleń na wjazd do stref ograniczonego ruchu. Po zakończeniu prac techniczno-analitycznych zorganizowano pięć spotkań Partnerstw na rzecz jakości transportu towarowego koordynowanych przez Region Emilia-Romagna, które pozwoliły na zrozumienie potrzeb poszczególnych miast i gmin oraz omówienie szczegółów technicznych zharmonizowanego regionalnego planu logistyki miejskiej. Określono konkretne zharmonizowane działania, mając na celu promowanie stosowania pojazdów dostawczych bardziej energooszczędnych a mniej zanieczyszczających środowisko oraz uproszczenie procedur administracyjnych przy wydawaniu zezwoleń na wjazd poprzez utworzenie wspólnych zasad logistyki miejskiej dla głównych miast regionu.

6



Dnia 2 lipca 2013 r. samorząd lokalny regionu Emilia-Romagna zatwierdził porozumienie w sprawie harmonizacji zasad logistyki miejskiej wypracowanych we współpracy z ITL w ramach projektu C-LIEGE. Porozumienie obejmuje działania pionowe w postaci okienek czasowych i zezwoleń na wjazd do stref ograniczonego ruchu.

Harmonizacja regionalnej, ekologicznie czystej logistyki miejskiej – grupa robocza w regionie Emilia-Romagna. Źródło: ITL.

www.c-liege.eu

Miasta pilotażowe C-LIEGE

Działania na rzecz czystego miejskiego transportu towarowego

Montana Ograniczenia dostępu (związane z tonażem pojazdów) + Wprowadzenie zróżnicowanych opłat wjazdowych w celu rozładunku/załadunku + Aplikacja sieciowa podająca odpowiednie trasy dla transportu towarowego oraz ograniczenia dla pojazdów + Lokalny plan rozwoju transportu towarowego + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej Szczecin Powstanie zatoczek rozładunkowych + Aplikacja współpracująca z systemem ITS wspomagająca przekierowywanie ruchu + Relokacja paczkomatów + Kampanie promujące zrównoważony transport towarowy (w tym promowanie ekologicznej jazdy i założenia dla Mechanizmu promowania operatorów transportu towarowego FORS) + Lokalny plan rozwoju transportu towarowego + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej Newcastle Mechanizm promowania operatorów transportu towarowego (FORS) + Opracowanie aplikacji w postaci mapy mobilnego transportu + Centrum systemu zarządzania i kontroli ruchu miejskiego (UTMC): zarządzanie ruchem i usprawnienie ruchu w Newcastle + Grupa zrzeszająca partnerów kolejowego przewozu ładunków + Kalkulator emisji CO2 dla transportu multimodalnego + Kampania informacyjno-edukacyjna na rzecz zmniejszenia liczby wypadków + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego Stuttgart Analiza lokalizacji stacji paliw dla samochodów ciężarowych dokonana przez kilka gmin – Generalny Plan Mobilności + Łączona dostawa artykułów elektrycznych jednym samochodem dostawczym (miasto Ludwigsburg) + Trasy ad-hoc dla ruchu komercyjnego (Stuttgart) + Lokalny plan rozwoju transportu towarowego (miasto Ludwigsburg) + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego (Stuttgart) + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej Hal Tarxien Przekierowanie lekkiego transportu tranzytowego w głównych godzinach rozładunku samochodów dostawczych + Przydzielenie zatoczek rozładunkowych wg okienek czasowych dla pojazdów dostawczych + Ograniczenie dostępu dla ciężkich pojazdów + Lokalny plan rozwoju transportu towarowego + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej Leicester Mapa do pobrania dla ruchu towarowego wskazująca odpowiednie trasy oraz ograniczenia dla pojazdów + Oznakowanie pionowe tras dla ruchu towarowego + Ograniczenie dostępu dla pojazdów dostawczych zanieczyszczających środowisko (studium wykonalności dotyczące strefy niskoemisyjnej w Leicester) + Promowanie zrównoważonej logistyki miejskiej w Internecie + Szkolenie z jazdy ekologicznej – Szkolenie dla firm w zakresie bardziej ekologicznej i bezpiecznej jazdy + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej Emilia-Romagna Ograniczenia w postaci okienek czasowych + Ograniczenie dostępu dla pojazdów dostawczych Region zanieczyszczających środowisko + Lokalny plan rozwoju transportu towarowego + Partnerstwo na rzecz jakości transportu towarowego + Ustanowienie Menedżera logistyki miejskiej

Kierowca ciężarówki wykupujący zezwolenie na wjazd w ramach programu opłat wjazdowych w mieście Montana.

www.c-liege.eu



7

Partnerzy C-LIEGE

Europejska Sieć Współpracy Regionów w zakresie Badań i Innowacji TIS.pt - Transportes, Inovaçao e Sistemas, S.A. Impact Consulting srl Politechnika Państwowa w Atenach Imperial College London - Wydział Inżynierii Wodno-lądowej i Środowiskowej Uniwersytet w Dortmundzie – Instytut Planowania Przestrzennego Centrum Technologiczne LEITAT

Paragon Europe Ltd

Kontakt z osobami zarządzającymi materiałami C-LIEGE Baza dobrych praktyk w zakresie miejskiego transportu towarowego Panayota Moraiti - [email protected] Marc Torrentelle - [email protected] Podręcznik angażowania interesariuszy Martin Brandt - [email protected] Ingrid Eibner - [email protected] Wytyczne dotyczące opracowywania planów mobilności miejskiej w zakresie transportu towarowego Ovidiu Romosan - [email protected] Horatiu Romosan - [email protected] Baza środków „push and pull“ C-LIEGE Gary MacDonald - [email protected] Poradnik C-LIEGE Luca Lucietti - [email protected] Plan możliwości transferu praktyk C-LIEGE i harmonogram działania dla Europy Maria Rodrigues - [email protected] Ewaluacja C-LIEGE Johannes Lückenkötter - [email protected] …przyłącz się do C-LIEGE na Facebooku

Instytut Transportu i Logistyki – ITL Wspierany przez:

Agencja Energetyczna w (Rada miejska w Leicester) Bermag Sp.j. IKU GmbH Kommunikationsberatung KLOK Kooperationszentrum Logistik e.V. Rada miejska w Newcastle

Miasto Montana

Akademia Morska w Szczecinie

KONTAKT Koordynator C-LIEGE Paola Cossu FIT Consulting srl Via Lavinio, 15 00183 Rome (RM), Italy Tel.: +39.06.77591430 Fax: +39.06.77250649 [email protected]

Wydawca Andreas Kleinsteuber IKU – Die Dialoggestalter GmbH Olpe 39 44135 Dortmund, Germany Tel.: +49 231-931103-0 [email protected]

Za treść niniejszej broszury odpowiadają wyłącznie autorzy. Treści tu prezentowane niekoniecznie odzwierciedlają opinię Unii Europejskiej. Ani EACI ani Komisja Europejska nie są odpowiedzialni za ewentualne zastosowanie zawartych tu informacji. www.c-liege.eu

Zdjęcia: © mentalrai, th-photo, lassedesignen, Gina Sanders – Fotolia.com (page 1); John Bourn, Andreas Kleinsteuber, Luca Lucietti

FIT Consulting srl