Osobowość: warsztat praktycznych zastosowań teorii w interpretacji zachowania, mgr Łukasz Miciuk

WYTYCZNE DO PRZYGOTOWANIA PRACY SEMESTRALNEJ Ogólny opis zadania: Praca semestralna ma stanowić interpretację przypadku w świetle trzech różnych teorii osobowości. Prowadzący daje do wyboru dwa opisy przypadków. Student zapoznaje się z nimi, wybiera jednego bohatera i interpretuje jego historię za pomocą trzech wybranych przez siebie teorii osobowości. STRUKTURA PRACY Imię i nazwisko autora pracy, grupa P (poniedziałek) / Ś (środa) Interpretacja przypadku ……imię bohatera…. w świetle trzech wybranych teorii osobowości I. Interpretacja w świetle ....nazwa teorii.... imię i nazwisko autora teorii..... 1. Pytanie, na które ma odpowiedzieć wybrana teoria osobowości 2. Treść interpretacji 3. Konkluzja II. Interpretacja w świetle ....nazwa teorii.... imię i nazwisko autora teorii..... 1. Pytanie, na które ma odpowiedzieć wybrana teoria osobowości 2. Treść interpretacji 3. Konkluzja III. Interpretacja w świetle ....nazwa teorii.... imię i nazwisko autora teorii..... 1. Pytanie, na które ma odpowiedzieć wybrana teoria osobowości 2. Treść interpretacji 3. Konkluzja IV. Refleksja końcowa V. Bibliografia Uwagi: - nie należy tworzyć oddzielnej strony tytułowej - powyższe śródtytuły [I-V] proszę stosować dosłownie, uzupełniając je o nazwy teorii i nazwiska autorów - proszę ponumerować [1-3] elementy (pytanie, treść, konkluzja) każdej interpretacji (por. wyżej) KWESTIE MERYTORYCZNE • Dobór trzech teorii leży po stronie studenta i wiele mówi o jego znajomości i orientacji w różnych teoriach osobowości. Nie znaczy to jednak, że "prawidłowy" jest wybór tylko trzech konkretnych teorii (do interpretacji danego bohatera nadaje się większa ilość teorii, jednak raczej nie wszystkie). Wśród wybranych przez studenta teorii musi być przynajmniej jedna, która nie była wykorzystywana na ćwiczeniach do interpretacji przypadków (por. str 5). Tak jak zostało to już zasygnalizowane w strukturze pracy, teorię określa się przez jej nazwę oraz nazwisko jednego, konkretnego autora. „Połączenie” autorów (nawet w ramach jednego nurtu teoretycznego) stanowi kardynalny błąd. Oczywiście wyjątki stanowią teorie mające więcej niż jednego autora, np. teoria Costy i McCrae. Należy zauważyć, że trafny wybór teorii jest zarazem powiązany z mądrym wyborem pytań, na jakie student pragnie odpowiedzieć. W odniesieniu do każdej z trzech interpretacji (części I-III): • Pytanie może być takie samo bądź różne w przypadku każdej z wybranych teorii. Zakres pytania/pytań powinien być taki, by odpowiedź na nie pozwalała na dokonanie ciekawej, wyczerpującej, komunikatywnej interpretacji, mieszczącej się w podanym limicie stron (por. niżej). Jeśli pytanie będzie zbyt proste, próba osiągnięcia limitu stron będzie prowadziła do wodolejstwa. Jeśli pytanie będzie miało zbyt ogólny/zbyt szeroki zakres, próba wyrobienia się w limicie stron będzie prowadzić do nadmiernych skrótów myślowych. W obu tych przypadkach odbije się to na poziomie merytorycznym pracy (i jej komunikatywności), a w konsekwencji na jej ocenie. Postawienie dobrych pytań ma więc fundamentalne znaczenie (ponadto uzasadnia wybór teorii). • Treść interpretacji ma zawierać psychologiczną interpretację bohatera w świetle danej teorii. Należy przede wszystkim odnieść się do postawionego wcześniej pytania i podjąć próbę odpowiedzi. Dopuszczalne (a czasami wskazane) jest odniesienie się dodatkowych kwestii, które nie były ujęte w pytaniu, jednak należy zrobić to dopiero w drugiej kolejności. Należy ściśle trzymać się aparatu pojęciowego, założeń oraz twierdzeń pochodzących z danej teorii danego autora. Włączanie interpretacji pochodzących z innych teorii (również innych autorów w ramach tego samego nurtu) będzie traktowane jako błąd wskazujący na to, że student nie zna teorii albo dokonuje nadinterpretacji. Interpretacja powinna bazować na faktach podanych w opisie przypadku. Oczywiście można formułować hipotezy 1

interpretacyjne, na poparcie których nie ma pełnych dowodów w opisie postaci, powinno być jednak wyraźnie zaznaczone, że ma to status hipotezy. Niedopuszczalne jest natomiast budowanie głównej osi interpretacji na informacjach domniemanych, nieobecnych w opisie przypadku. Teoria ma być narzędziem użytym do interpretacji, wyjaśniania, czy przewidywania. Napisanie pracy zakłada dobrą znajomość teorii, ale to czy student zna i rozumie teorię będzie oceniane na podstawie treści interpretacji a nie przez referowanie samej teorii. • Konkluzja (1-2 zdania) ma zawierać ogólny wniosek z dokonanej interpretacji oraz (ewentualnie) wskazywać na słabe strony teorii (np. jeśli pozwoliła odpowiedzieć na pytanie jedynie częściowo albo jeśli z jakimiś aspektami analizowanego zjawiska teoria sobie "nie radzi"). W odniesieniu do części IV i V: • Refleksja końcowa studenta (max. 2-3 zdania) powinna być konkretna, autorska i przemyślana. Refleksja banalna nie jest refleksją. Nie musi dotyczyć analizowanej postaci, można mieć np. refleksję nt. wykorzystanych teorii; własnych emocji, wątpliwości i pytań, które towarzyszyły pisaniu pracy; "nowego spojrzenia" na coś. Nie należy tu powtarzać konkluzji umieszczonych pod koniec części I, II i III. • Bibliografia to lista wszystkich źródeł, z jakich korzystano podczas przygotowywania pracy. Dobrze widziane jest sięganie nie tylko do podstawowych podręczników z psychologii osobowości. Skorzystanie z dodatkowych źródeł w postaci tekstów źródłowych, opracowań monograficznych, książek i artykułów (naukowych!), w których dana teoria opisana jest dokładniej niż w podstawowym podręczniku, może pozytywnie wpłynąć na jakość pracy (np. umożliwić odpowiedzenie na ciekawsze pytania) i w efekcie na jej ocenę. Wszystkie dodatkowe źródła należy zamieścić w spisie literatury, ale mogą tu znaleźć się wyłącznie te pozycje, z których student rzeczywiście korzystał (łatwo to określić czytając pracę). •

• • •

• •

• • • • •

•

•

KWESTIE FORMALNE Długość pracy: 3-4 strony + bibliografia. Trudno będzie zmieścić wszystkie wymagane elementy na mniej niż 3 stronach, z drugiej strony tekst główny (części I-IV) nie może przekraczać 4 stron. Bibliografia (część V) musi być obecna w pracy, ale nie wlicza się do limitu stron. Tekst nie może mieć formy konspektu złożonego z wypunktowań i równoważników zdań (należy pisać narracyjnie, ciągłym tekstem, pełnymi zdaniami). Wywód ma być syntetyczny i komunikatywny, a myśli sformułowane jasno, precyzyjnie i logicznie. Ważne również, by tekst był poprawny w warstwie językowej (pozbawiony błędów gramatycznych, ortograficznych, stylistycznych, w tym powtórzeń, urwanych zdań itd.) oraz formalnej (bez literówek, podwójnych spacji, niekonsekwencji w formatowaniu itd.). Wszelka niechlujność obniża wartość pracy. Czcionka: "Garamond", 12 pkt; odstęp między wierszami: 1,5; marginesy 2,5 cm. Spis literatury powinien być sporządzony według standardów APA (Można opierać się na wytycznych opisanych w: Harasimczuk, J., Cieciuch, J. (2012). Podstawowe standardy edytorskie naukowych tekstów psychologicznych w języku polskim na podstawie reguł APA. Wydawnictwo Liberi Libri. --> do pobrania tutaj) Pracę należy oddać w formie wydruku (druk jednostronny). Pracę proszę zszyć zszywką, nie oprawiać, nie bindować (zwiększa to niepotrzebnie wagę i objętość prac). Ocenie podlegają wszystkie aspekty pracy uwzględnione w opisanych w tym pliku wytycznych (merytoryczne, formalne, strukturalne). Interpretacja bohatera w świetle tylko jednej lub tylko dwóch teorii powoduje niezaliczenie zadania. By uzyskać pozytywną ocenę konieczne jest dokonanie interpretacji w świetle trzech teorii. Własną koncepcję zawartości pracy (np. propozycje pytań i pomysły odpowiedzenia na nie) można (ale nie trzeba) konsultować z prowadzącym w trakcie konsultacji, ew. drogą mailową (z zastrzeżeniem, że w okresie świątecznym okres oczekiwania na odpowiedź może być długi). Konsultowanie pracy nie może mieć jednak charakteru omawiania/ustalania z prowadzącym fragmentów tekstu. Ostateczne terminy oddania gotowej pracy: o grupa P (poniedziałek, 17:30): 11 stycznia 2016 o grupa Ś (środa, 15:50): 13 stycznia 2016 o przekroczenie terminu powoduje obniżenie oceny; na napisanie pracy jest aż 6 tygodni, dlatego w przypadku nieobecności (w tym również w sytuacji posiadania zwolnienia lekarskiego) pracę należy przekazać prowadzącemu przez inną osobę (to pozwoli uniknąć obniżenia oceny). Praca semestralna ma charakter twórczy, dlatego każdy student jest zobowiązany wykonać zadanie samodzielnie. Konsekwencją wykrycia plagiatu lub "ewidentnej współpracy" będą oceny niedostateczne. Gorąco proszę o uczciwe przyłożenie się do zadania i potraktowanie go jako okazji do poszerzenia swojej wiedzy i zdobycia nowych umiejętności ☺ 2

OPISY PRZYPADKÓW Przypomnienie: student wybiera 1 bohatera i analizuje go w świetle 3 dobranych samodzielnie teorii osobowości.

OPIS 1 Ilekroć Agnieszka dzwoni do swojej matki, Zofii, rozmowa przebiega w podobny sposób. Zofia zawsze mówi, że jest właśnie w trakcie sprzątania domu. Agnieszka dobrze zna jej zwyczaje. Zofia jest bardzo dumna ze swojego domu i ogródka i uwielbia, kiedy ktoś je pochwali. Agnieszka pamięta z dzieciństwa, jak matka w weekendy, kiedy nie pracowała poza domem, nieustannie sprzątała. Porządkowała cały dom, pokój po pokoju, ścieląc łóżka, odkurzając meble i drewniane elementy wystroju, trzepiąc dywany. Cały ten proces zajmował jej półtora dnia. Jeśli w święta rodzina spodziewała się gości, dom był porządkowany dwa razy, raz podczas zwykłego cotygodniowego sprzątania i po raz drugi w dniu, kiedy towarzystwo miało się zjawić. Podczas wizyty meble w salonie, zwykle przykryte folią, były odkrywane. Papier zwykle przykrywający dywanik przy wejściu do salonu zdejmowany. Folia i papierowa osłona pozwalały utrzymać meble i dywanik w dobrym stanie dużo dłużej niż normalnie. Dzięki temu rodzina mogła oszczędzać pieniądze. Raz w roku odbywały się wiosenne porządki. Wszyscy członkowie rodziny oprócz Zofii ich nie znosili. W trakcie tych porządków opróżniano i myto wszystkie szafy, zmywano i woskowano parkiety, pucowano drewniane elementy, prano dywany. Meble były polerowane, zasłony prane i wieszane na nowo. Wszystkie naczynia wyjmowano z kredensów i myto; tak samo myto kredensy. Potem wszystko wracało na miejsce. W domu Zofii każda rzecz miała swoje miejsce, a ona często gniewała się, gdy rzeczy nie znajdowały się tam, gdzie trzeba. Wtedy zwoływano ,rodzinne konferencje", aby przedyskutować, jak pomóc Zofii w utrzymaniu domu w czystości i jak wielką pracę ona wykonuje, podczas gdy inni robią tak mało. Właściwie był to dość częsty temat. Zofia z reguły przedstawiała siebie jako męczennicę, która poświęca się dla innych, a prosi o tak niewiele dla siebie. Widzi siebie jako osobę, która stale robi coś za innych, choć w rzeczywistości zwykle jest tak, że mówi innym, co mają robić. Ogród jest równie dobrze utrzymany, jak sam dom. Pięknie przystrzyżona trawa przypomina dywan. Jest często koszona, choć nie wydaje się, by tego wymagała. W wypielęgnowanym ogrodzie trudno znaleźć choć jeden chwast. Pewnego razu, gdy sąsiad kosił trawnik kosiarką bez pojemnika na trawę i skoszona trawa wpadła do ogrodu Zofii, zrobiła mu awanturę. Później przez dwa lata nie odzywała się do niego. Teraz, gdy Zofia jest na emeryturze, porządki trwają bez przerwy. Zawsze uważała, że jest odpowiedzialna za utrzymywanie domu w czystości. To ona zawsze nadzorowała sprzątanie, chociaż dzieci i mąż jej pomagali. Matka Zofii zawsze troszczyła się o dom i uznawała to za obowiązek kobiety. To od niej Zofia nauczyła się, jak „porządnie" sprzątać. Jej rodzice wierzyli w skuteczność kar cielesnych i Zofia wraz z bratem dostawali lanie, jeśli zrobili coś złego. Ją czekała kara, jeśli nie posprzątała czegoś dostatecznie dobrze. Zofia pilnowała, żeby rodzina oszczędzała. Sprowadzało się to między innymi do kwestii porządku, jak okrywanie mebli i dywanów, żeby się nie niszczyły, ale nie tylko. Czasami Zofia myła użytą już folię aluminiową i używała jej powtórnie. Resztki jedzenia musiały być zjedzone nawet wtedy, gdy były nieapetyczne i nikt nie miał na nie ochoty. Rodzinie zawsze towarzyszyła troska o pieniądze, choć nie groziła jej bieda i niczego nigdy nie brakowało. Ta obawa była tak silna, że Zofia denerwowała się nawet, jeśli ktoś pożyczył 50 centów na napój gazowany i ich nie zwrócił. Zofia opowiadała o krewnych, którzy przyjmowali zaproszenia do jej domu, ale sami nie zapraszali jej do siebie. Jej głównym zmartwieniem w takich sytuacjach było to, że wydaje pieniądze na ich wizyty, nie dostając nic w zamian. Prawdę mówiąc, Zofia ma kłopotliwy zwyczaj zawierania z ludźmi znajomości i kończenia ich przez niegrzeczne wobec nich zachowanie. Utrzymuje zażyłe stosunki z osobą, z którą dopiero co się zaprzyjaźniła, często zaprasza na wystawne obiady, a potem skarży się na jakieś cechy jej osobowości. Czasem nawet krytykuje taką osobę w oczy albo po prostu przestaje do niej dzwonić. Zwykle zarzuty Zofii dotyczyły tego, że jest ona w jakiś sposób lepsza od tych osób. Na przykład ktoś jest krzykliwy, a Zofia nie; w jej domu jest czyściej; ona lepiej gotuje itd. Kiedy ludzie ci nie chcieli już się z nią zadawać, Zofia nie rozumiała dlaczego. Rodzina rzadko wydawała pieniądze na coś, co nie wiązało się z zaspokojeniem podstawowych potrzeb, chociaż byli dość zamożni i mogli sobie na to pozwolić. Rzadko więc pozwalali sobie na takie rzeczy, jak pójście do kina, a dzieci wiedziały, że proszenie o nową zabawkę byłoby niewłaściwe. Chociaż Zofia wciąż cieszy się dobrym zdrowiem i mogłaby wziąć się do takich pożytecznych zajęć, jak praca społeczna, nie robi tego, woląc poświęcać czas i energię na zajmowanie się domem i ogrodem. Kiedy odwiedza swoje dorosłe dzieci, jest przerażona bałaganem w ich domach i zaczyna u nich sprzątać. Często skarży się, że ludzie nie potrafią już sprzątać i że sąsiedzi nie dbają o swoje posiadłości tak dobrze jak ona. 3

OPIS 2 Mateusz uchodzi wśród sąsiadów i znajomych za szczęściarza. Ma młodą, atrakcyjną i wykształconą żonę Elżbietę oraz dwuletnią córeczkę Annę. Żonaty jest dopiero od trzech lat, ożenił się mając 42 lata, kiedy wszyscy myśleli, że już pozostanie kawalerem - tym bardziej że zawsze był skromny, cichy i odsuwał się od ludzi, a w towarzystwie kobiet wykazywał szczególne onieśmielenie. Nie było to bezpodstawne. Od dziecka imał wadę kręgosłupa. Skrzywienie było wyraźne i stanowiło powód silnego kompleksu. W szkole, gdy trzeba było się rozebrać na lekcji WF, wstydził się okropnie, próbował tego unikać na różne sposoby, czuł się upokorzony. Koledzy przezywali go „Krzywy". W wojsku nie był z powodu wady rozwojowej. Od dzieciństwa nieśmiały i przekonany o małej wartości własnej, starał się tak żyć, by nikomu nie przeszkadzać. Nie bił się z kolegami, tylko rywalizował z nimi na innej płaszczyźnie. Najczęściej była to nauka, czasem zainteresowania lub wiedza o świecie. W ten sposób, jak to określa, walczył o swoją pozycję. Rodzice myśleli, że zakończy edukację na szkole podstawowej lub najwyżej zawodowej. On jednak chciał się uczyć dalej. Zrobił maturę, co nie udało się jego starszemu bratu, którego rodzice uważali za znacznie bardziej uzdolnionego i zachęcali go do nauki. Po maturze, nadal mieszkając z rodzicami, pracował w gospodarstwie, był też zatrudniony w Urzędzie Gminy. Pomimo tego nie miał nigdy wielu kontaktów z ludźmi. Poza pracą nie spotykał się ze znajomymi, nie chodził w odwiedziny ani nie zapraszał nikogo do siebie. Rodzice traktowali go trochę jak osobę niepełnosprawną - nie w sensie jakiejś nadmiernej opiekuńczości, lecz raczej w tym znaczeniu, że nie oczekiwali, iż mógłby mieć podobne potrzeby jak brat. Czymś zupełnie naturalnym było dla nich to, że siedzi w domu, słucha radia, pracuje, nie chodzi nawet do kina ani na zabawy, nie ma przyjaciół. I pewnie tak upłynęłoby jego życie, gdyby nie fakt przypadkowego spotkania przed kilku laty. Dziewczynę znał z widzenia od dziecka, mieszkała w dość odległej części miejscowości, widywał ją jednak w kościele, w sklepie, w autobusie. Kiedyś przypadkowo zaczęli rozmawiać. Nie czuł się tym onieśmielony, gdyż nie dostrzegał w niej jeszcze kobiety, ot, córka sąsiadów, do niedawna dziecko. Okazało się, że „dziecko" już studiuje w mieście oddalonym o 60 kilometrów, a wakacje spędza w domu rodzinnym. Po kilku dniach znów się spotkali, również przypadkiem i rozmawiali trochę dłużej. Mateusza dziwiło, że dziewczyna poświęca mu tyle czasu, zamiast spotykać się z rówieśnikami. Rozmawiało się jednak przyjemnie, więc nie okazywał zniecierpliwienia, zresztą też zapomniał o czasie. Jakoś tak wyszło, że umówili się na kolejne spotkanie za kilka dni. Nie traktował jej wciąż jako kobiety, która mogłaby odegrać jakąkolwiek rolę w jego życiu. Była nadal córką sąsiadów, która pewnie nudzi się na wakacjach i chce wobec tego zabawić się trochę w towarzystwie „starego nudziarza". Ich rozmowy nie byty jednak zabawą. Poważnie rozmawiali o życiu, o różnych problemach, o przyjaźni, tolerancji, lojalności, krzywdzie, a nawet religii. Mateusz nie sądził nawet, że może mieć tyle do powiedzenia w tych sprawach. A ona słuchała, zadawała trafne pytania, dzieliła się tym, co przeczytała lub czego dowiedziała się na studiach. Studiowała filologię polską i chciała w przyszłości pracować jako nauczycielka. Rozumieli się coraz lepiej. Zaskoczyło go, gdy zaproponowała, by odwiedził ją w Bydgoszczy, gdzie studiowała. Znalazł jednak pretekst, by pojechać. Było tak samo jak latem - świetnie się rozumieli. Miała być jedna wizyta, ale nastąpiła druga i trzecia. Postanowił z tym skończyć, wyperswadować Elżbiecie, że dalsze spotykanie się nie ma sensu. Ona mówiła jednak, że go potrzebuje, że chce z kimś poważnie porozmawiać, że ceni jego umiar i doświadczenie, że jego sposób patrzenia na życie nie tylko jest jej bliski, lecz jest również dla niej ważny i jej potrzebny. Choć kilka razy wracał do tego tematu i chciał z tym skończyć, spotykali się nadal, i to coraz częściej. Mateusz krył się z tym przed ludźmi, bardzo bał się opinii otoczenia, miał przeświadczenie, że robi coś złego, a już na pewno nie do zaakceptowania dla wielu. Zawraca w głowie młodej dziewczynie. Niewiele jednak mógł na to poradzić. Elżbieta nie dawała za wygraną i zanim się obejrzał, zaczęła mówić o wspólnej przyszłości. Wciąż powtarzała, że musi się z nim spotykać, twierdziła, że w jego towarzystwie czuje się bezpiecznie i co jeszcze ważniejsze - można z nim pogadać na serio. Tłumaczył, że wśród kolegów też musi mieć takich mężczyzn, nic to jednak nie pomagało. Kolejne wakacje były pełne emocji. Z jednej strony pragnienie przebywania z Elżbietą, z drugiej lęk przed ludźmi. Uśmiechali się na ich widok. Zdawał sobie sprawę, że stanowią najbardziej oryginalną parę w promieniu stu kilometrów. Ładna studentka i podstarzały urzędnik-rolnik ze średnim wykształceniem, niski i pokrzywiony, czy można lepiej? Spotykali się najczęściej ukradkiem. Wiele go to kosztowało. Tłumaczył, że jest za stary, że nic jej nie może dać, ale ona się upalała: Wolę być z tobą nieszczęśliwa niż szczęśliwa z kim innym. W końcu przekonała go do małżeństwa. Oświadczać się nie musiał, to ona powiedziała po prostu: Przecież widzę, że mnie kochasz. Nie dało się zaprzeczyć. Mógł tylko jeszcze raz tłumaczyć, że takie małżeństwo nie ma sensu i nikt tego nie przyjmie, wciąż będą na ludzkich językach. Miał wiele racji. Gdy w domu Elżbiety zrozumieli, ku czemu zmierza związek, którego nikt nie brał poważnie, rozpętała się prawdziwa burza. Jednak Elżbieta potrafiła doprowadzić do ślubu, i to nawet w wysoce zapalnych okolicznościach. Jej rodzina zbojkotowała ślub, nie przyszli do kościoła i zapowiedzieli, że nigdy nie uznają tego małżeństwa. Rodzice Mateusza byli chyba bardziej zdziwieni niż szczęśliwi. Ich syn, który nie zatańczył z dziewczyną ani jednego tańca, który nie umiał odezwać się w towarzystwie i nie mógł podnieść niczego ciężkiego, a z pojazdów miał tylko rower, poślubił panią 4

magister, w dodatku ładną i miłą. Nigdy nie spodziewali się czegoś takiego. Synowa okazała się uczynna, sympatyczna, szczera i prawdziwie oddana mężowi. A przy tym stanowcza, nie dała się zdominować teściom, wiedziała, czego chce i umiała tego bronić, okazując jednocześnie szacunek. Gdy przyszło na świat bardzo oczekiwane dziecko, okazała się troskliwą matką. Rodzina Elżbiety w końcu pogodziła się z losem i zaakceptowała małżeństwo córki. Wizyty w domu teściów były dla Mateusza trudnym doświadczeniem, jak rozbieranie się na wuefie - komentował w myślach. Z żoną rozumie się świetnie, różnica wykształcenia nie stanowi problemu, są sprawy, które Mateusz tłumaczy żonie i są takie, na których ona zna się lepiej Czegoś jednak do pełni szczęścia zabrakło. W ostatnich miesiącach Mateusz zaczął odczuwać bóle w okolicy mostka i w klatce piersiowej. Przy pierwszym pobycie na pogotowiu otrzymał leki przeciwzawałowe, co utwierdziło go w przekonaniu o zagrożeniu zdrowia i życia. Wielokrotnie przeprowadzane EKG nie wykazuje zmian, próby wysiłkowe też są w porządku. Mateusz jest mimo wszystko poważnie zaniepokojony stanem zdrowia, boi się nieoczekiwanej śmierci, z obawą myśli o losie żony i dziecka. Boi się prowadzić samochód, który w międzyczasie kupili, lęk pojawia się nawet przy przechodzeniu przez jezdnię. Ma wiele nowych obaw związanych z pracą. Odczuwa opór przed wychodzeniem z domu, zwłaszcza w towarzystwie żony, obawiając się, co ludzie sobie o nim pomyślą i jak go ocenią. Bierze zwolnienia z pracy, lękając się zawału. Wystąpienie zaburzeń interpretuje jako skutek przebytych napięć i stresów w ostatnich latach. ______________________________________ (przypadki opracowane przez: D.Ashcraft, P. Oleś)

DODATKOWE POMOCNE INFORMACJE •

Zgodnie z informacją zawartą na stronie nr 1, student zobowiązany jest wybrać przynajmniej jedną teorię spośród teorii nierealizowanych na ćwiczeniach. Pomocna może okazać się poniższa tabela: Teorie realizowane na ćwiczeniach do dnia oddania pracy: Grupa P (poniedziałek) 1. Z. Freud 2. C.G. Jung 3. A. Adler 4. E. Fromm 5. K. Horney 6. J. Hartmann 7. J. Block 8. M. Klein 9. H. Kohut 10. D.W. Winnicott 11. P. Costa i R. McCrae 12. J. Dollard i N.A. Miller 13. J. Rotter 14. A. Bandura 15. G. Kelly 16. Maslow 17. Hermans

Grupa Ś (Środa) 1. Z. Freud 2. C.G. Jung 3. A. Adler 4. E. Fromm 5. K. Horney 6. J. Hartmann 7. J. Block 8. M. Klein 9. H. Kohut 10. D.W. Winnicott 11. P. Costa i R. McCrae 12. J. Dollard i N.A. Miller 13. J. Rotter 14. A. Bandura 15. G. Kelly 16. Maslow (planowany na 23 grudnia, ale prawdopodobnie będą wtedy godziny rektorskie)

Każda teoria osobowości spoza tej listy będzie więc spełniała wymieniony wyżej warunek. Jako punkt wyjścia można np. przyjąć spis treści podręcznika "Wprowadzenie do psychologii osobowości" P. Olesia. •

Ze względu na zgłaszane przez studentów wątpliwości doprecyzowuję: Pytanie/pytania formułowane przez studenta w częściach I, II i III mają dotyczyć jakiegoś aspektu opisanej historii bohatera. Interpretacja powinna polegać na przywoływaniu konkretnych faktów z opisu bohatera i wyjaśnianiu ich za pomocą danej teorii. Nie należy stawiać pytań o sprawy, których nie ma w opisie przypadku, np. "Jak potoczą się losy tego bohatera?" - bo nie dysponujemy faktami na ten temat, zatem nie mamy czego interpretować. Tego rodzaju spekulacje mogą natomiast stanowić twórczy dodatek (np. w ostatnim zdaniu interpretacji), z wyraźnym zaznaczeniem, że są to tylko przypuszczenia (jednak nawet takie spekulacje muszą mieć swoje źródło w konkretnej teorii, a nie w intuicji studenta). Potoczność NIE. Naukowość - TAK. 5

LITERATURA (przykładowe pozycje, z których można korzystać pisząc pracę):

Podręczniki podstawowe 1. Oleś, P.K., (2009). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. 2. Cervone, D., Pervin, L.A. (2011). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo UJ. i/lub: Pervin, L.A., John, O.P. (2002). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo UJ. (wcześniejsza wersja podręcznika Cervone i Pervina) 3. Oleś, P.K., Drat-Ruszczak, K. (2008). Osobowość. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1 (s. 651-764). Gdańsk: GWP. 4. Pervin, L.A. (2002). Psychologia osobowości. Gdańsk: GWP. 5. Hall, C.S., Lindzey, G., Campbell, J.B. (2004). Teorie osobowości. Wydanie nowe. Warszawa: PWN. 6. Kozielecki, J. (1974). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak. 7. Tomaszewski, T. (1984). Główne idee i kierunki współczesnej psychologii. Warszawa: PWN

Literatura dodatkowa i teksty źródłowe 8. Allport, G.W. (1988). Osobowość i religia. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX. 9. Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 10. Bąk, W. (2002). E. Tory Higginsa teoria rozbieżności Ja. Przegląd Psychologiczny, 45, 39-55. 11. Bąk, W. (2008). Teoria ukierunkowań regulacyjnych E. Tory Higginsa. Roczniki Psychologiczne, 11, 7-38. 12. Benjamin, L.T. (2008). Historia współczesnej psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 13. Buss, D.M. (2001). Psychologia ewolucyjna. Jak wytłumaczyć społeczne zachowanie człowieka? Nowsze koncepcje. Gdańsk: GWP. 14. Buss, D.M., Penke, L. (2015). Evolutionary personality psychology. W: M. Mikulincer, M., P.R. Shaver, M.L. Cooper, R.J. Larsen (red.), APA handbook of personality and social psychology, Volume 4: Personality processes and individual differences (s. 3-29). Washington DC, US: APA. 15. Cervone, D. (2004). The architecture of personality. Psychological Review, 111, 183-204 16. Drat-Ruszczak, K. (2000). Teorie osobowości – podejście psychodynamiczne i humanistyczne. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. (s. 601-652). Gdańsk: GWP. 17. Eysenck, H.J. (1958). Sense and nonsense in psychology. Baltimore: Penguin Books. 18. Eysenck. H.J. (1968). Fact and fiction in psychology. Baltimore: Penguin Books. 19. Frankl, V.E. (1971). Man’s search for meaning. An introduction to logotherapy. New York: Washington Square Press. [Wydanie polskie: Frankl, V.E. (2011). Człowiek w poszukiwaniu sensu. Wydawnictwo Czarna Owca.] 20. Freud, Z. (1994). Psychopatologia życia codziennego. Marzenia senne. Warszawa: PWN. 21. Fromm, E. (1970). The art of loving. New York: Bantam Books. 22. Fromm, E. (1978). Ucieczka od wolności. Warszawa: Czytelnik. 23. Gałdowa, A. (red.) (1999). Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Kraków: Wydawnictwo UJ. 24. Horney, K. (1993). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. 25. Horney, K. (1994). Nowe drogi w psychoanalizie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 26. Jankowski, T. (2006). Motywy związane z koncepcją siebie. W: P. Francuz, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL (t. 13, s. 149-174). Lublin: Wydawnictwo KUL. 27. Kofta, M., Doliński, D. (2000). Poznawcze podejście do osobowości. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 561-600). Gdańsk: GWP. 28. Kofta, M., Szustrowa, T. (red.) (2001). Złudzenia, które pozwalają żyć. Warszawa: PWN. 29. Leary, M.R., Toner, K. (2015). Self-processes in the construction and maintenance of personality. W: M. Mikulincer, M., P.R. Shaver, M.L. Cooper, R.J. Larsen (red.), APA handbook of personality and social psychology, Volume 4: Personality processes and individual differences (s. 447-467). Washington DC, US: APA. 30. Łukaszewski, W. (2000). Psychologiczne koncepcje człowieka. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1 (s. 67-92). Gdańsk: GWP. 31. May, R. (1995). O istocie człowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. 32. McAdams, D.P., Pals, J.L. (2006). A new big five. Fundamental principles for an integrative science of personality. American Psychologist, 61, 204-217. 33. McAdams, D.P., Manczak, E. (2015). Personality and the life story. W: M. Mikulincer, M., P.R. Shaver, M.L. Cooper, R.J. Larsen (red.), APA handbook of personality and social psychology, Volume 4: Personality processes and individual differences (s. 425-446). Washington DC, US: APA. 34. McCrae, R.R., Costa, P.T. (2005). Osobowość człowieka dorosłego. Kraków: Wydawnictwo WAM. 35. Niedźwieńska, A., Neckar, J. (red.) (2009). Poznaj samego siebie, czyli o źródłach samowiedzy. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica. 6

36. Obuchowski, K. (2000). Człowiek intencjonalny, czyli o tym jak być sobą. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. 37. Oleś, P. (2004). Perspektywa integracji nauki o osobowości czy metateoria? W: Chlewiński, Z., Sękowski, A. E., (red.) Psychologia w perspektywie XXI wieku (s. 143-164). Lublin: TN KUL. 38. Oleś, P.K. (2008). Autonarracyjna aktywność człowieka. W: B. Janusz, K. Gdowska, B. de Barbaro (red.), Narracja. Teoria i praktyka (s. 37-52). Kraków: Wydawnictwo UJ. 39. Oleś, P.K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 40. Oleś, P.K., Puchalska-Wasyl, M., Brygoła, E. (red.). (2011). Dialog z samym sobą. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. 41. Paunonen, S.V., Hong, R.Y. (2015). On the properties of personality traits. W: M. Mikulincer, M., P.R. Shaver, M.L. Cooper, R.J. Larsen (red.), APA handbook of personality and social psychology, Volume 4: Personality processes and individual differences (s. 233-259). Washington DC, US: APA. 42. Pisula, W. (2000). Psychologia ewolucyjna. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. (s.179-204). Gdańsk: GWP 43. Pospiszyl K. (1995). Narcyzm. Drogi i bezdroża miłości własnej. Warszawa: WSiP. 44. Puchalska-Wasyl, M. (2006). Nasze wewnętrzne dialogi. O dialogowości jako sposobie funkcjonowania człowieka. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. 45. Puchalska-Wasyl, M., Oleś, P. K. (2008). Teoria narracyjnej tożsamości Dana P. McAdamsa. W: P.K. Oleś, A. Batory (red.), Tożsamość i jej przemiany a kultura (s. 247-278). Lublin: Wydawnictwo KUL. 46. Rogers, C.R. (1991). Terapia nastawiona na klienta. Grupy spotkaniowe. Wrocław: Thesaurus Press. 47. Skinner, B.F. (1980). Beyond freedom and dignity. New York: Bantam Books. 48. Strelau, J. (2000). Osobowość jako zespół cech. W: J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. (s. 525-560). Gdańsk: GWP. 49. Tesser, A., Felson, R.B., Suls, J.M. (red.) (2004). Ja i tożsamość. Gdańsk: GWP. 50. Tokarz, A. (red.). (2010). Wielkie teorie osobowości. Koniec czy początek. Lublin/N-y Sącz: TN KUL/WSB NLU. 51. Wojciszke, B. (2011). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. ___________________________________________________________________________ Spis literatury sporządzony przez dr. Wacława Bąka i udostępniony dzięki Jego uprzejmości.

POWODZENIA!

7