1

UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY RADZYMIN

I.

UWARUNKOWANIA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE I PROGRAMOWE

1.

Miasto i gmina w regionie

Miasto i gmina Radzymin położone są w północno-wschodniej części województwa stołecznego warszawskiego, przy ważnym szlaku komunikacyjnym Warszawa – Białystok łączącym z krajami nadbałtyckimi, w odległości około 20 km od Warszawy. Gmina graniczy od północnego wschodu i wschodu z obszarem województwa ostrołęckiego, od zachodu z Zalewem Zegrzyńskim i gminą Nieporęt, od północy z gminą Serock, od południa z miastami Marki i Kobyłka oraz z gminą Wołomin. Miasto i gmina Radzymin zajmują największy obszar spośród gmin województwa warszawskiego. Powierzchnia gminy i miasta wynosi ogółem 130,93 km2, w tym miasto 23,32 km2, gmina 107,61 km2. Gmina liczy 23 sołectwa. Liczba ludności według stanu na 1995 r. – 17180 mieszkańców, w tym miasto – 7050 Mk, gmina – 10130 Mk.. Podstawowe powiązania komunikacyjne gminy w regionie tworzą drogi: -

droga krajowa nr 18 Warszawa – Białystok – granica państwa, droga wojewódzka nr 635 Radzymin – Wołomin.

Gminę przecina linia kolejowa Legionowo-Tłuszcz o znaczeniu regionalnym. Część centralna gminy z miastem Radzyminem oraz część południowa – głównie sołectwa Słupno, Cegielnia, Ciemne – ze względu na dogodną komunikację z Warszawą i krajami nadbałtyckimi poprzez drogę nr 18 oraz występowanie surowców mineralnych stanowią rejon rozwoju mieszkalnictwa, przemysłu i drobnej wytwórczości, usług, produkcji materiałów budowlanych oraz eksploatacji surowców. Szczególnie szybko postępuje urbanizacja Słupna wzdłuż drogi nr 18, oraz rozbudowa funkcji produkcyjnych w Ciemnem. Część północna gminy – zwłaszcza sołectwa Archciechów, Załubice Stare i Nowe, Borki, Ruda, Łosie i Rejentówka w północnej części miasta, ze względu na położenie w obszarze o wybitnych walorach krajobrazowych o znacznej lesistości oraz sąsiedztwo Zalewu Zegrzyńskiego, stanowi obszar rozwoju funkcji rekreacji i turystyki o zasięgu regionalnym. Bariery dla tego kierunku rozwoju stanowią przede wszystkim: -

dostępność komunikacyjna w oparciu wyłącznie w ograniczonym zakresie autobus podmiejski,

o

samochód

osobowy,

-

stosunkowo mała liczba obiektów rekreacyjnych ogólnie dostępnych (zespoły sportowo – rekreacyjne z możliwością nocowania i stołowania się),

-

niewielka liczba obiektów mogących stanowić bazy sportów wodnych i turystyki kwalifikowanej.

We wschodnich sołectwach gminy, w których występują gleby niskich klas bonitacyjnych, dominuje zabudowa rozproszona oraz ekstensywne użytkowanie rolnicze. 2.

Uwarunkowania demograficzne i społeczne

2 2.1.

Rozmieszczenie ludności w mieście i gminie: miasto: gmina: ogółem:

pow. 2332 ha pow. 10761 ha pow. 13093 ha

41% ogółu mieszkańców, 59% ogółu mieszkańców,

7287 Mk 10130 Mk 17180 Mk

Rozmieszczenie ludności w sołectwach gminy w procentach: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów Kolonia Dybów Emilianów Janków Nowy Janków Stary Łąki Łosie Mokre

1,40% 2,44% 7,49% 7,91% 3,18% 5,24% 1,59% 2,14% 1,80% 1,94% 3,14% 4,44%

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

Nadma Ruda Rżyska Popielarze Sieraków Słupno Wiktorów Załubice Nowe Załubice Stare Zawady Zwierzyniec

13,46% 3,02% 3,31% 0,20% 4,00% 17,28% 1,25% 2,87% 7,14% 2,80% 1,96%

Największa gęstość zaludnienia i największe skupiska funkcji produkcyjnych i usługowych występują w centralnej zurbanizowanej części miasta, oraz w sołectwach położonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych – w Słupnie, Cegielni, Ciemnem i Nadmie (w tych czterech sołectwach mieszka 46,14% ludności gminy). W części północnej gminy zabudowa mieszkaniowa i usługowa skupia się we wsi Załubice Stare. 2.2.

Prognozy demograficzne

Analiza tendencji zmian sytuacji demograficznej w długim okresie czasu i prognozy zmian w otoczeniu miasta i gminy pozwalają na oszacowanie przyrostu liczby ludności, z uwzględnieniem migracji oraz struktury wiekowej ludności. Szacunkowa liczba ludności w latach 1975 – 2015: rok: 1975 1985 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 2000 2005 2010

miasto i gmina 15,0 tys. 16,1 tys. 16,4 tys. 16,9 tys. 17,0 tys. 17,1 tys. 16,1 tys. 17,1 tys. 17,2 tys. 17,8 tys. 18,3 tys. 19,1 tys.

gęstość zaludnienia 115 os./km2 123 os./km2 129 os./km2

131 os./km2 136 os./km2 140 os./km2 146 os./km2

Gęstość zaludnienia szacowana razem w mieście i gminie w 1995 r. wynosi 131 os/km 2 – jest wyższa niż w sąsiednich gminach; gęstość zaludnienia w mieście 308 os/km2. Realna gęstość zaludnienia w gminie, w stosunku do powierzchni liczonej bez lasów państwowych oraz wód Zalewu Zegrzyńskiego (co stanowi 92,52 km2) wynosi 109 os./km2.

3 Gęstość zaludnienia w mieście w stosunku do powierzchni liczonej bez lasów państwowych (co stanowi 18,42 km2) wynosi 383 os./km2. Znaczną część terenów należących administracyjnie do miasta zajmują, oprócz lasów państwowych Nadleśnictwa Drewnica, lasy prywatne chronione przed zabudową oraz tereny rolne z zabudową rozproszoną. 2.3.

Struktura wiekowa ludności w mieście i gminie: grupy wiekowe: liczba ludności oraz % ogółu ludności ponad 65 0–6 7 – 15 16 – 19 20 – 65 M K razem 2049 2620 826 8974 544 1396 1940 12,5% 16,% 5,0% 54,7% 11,8% 2020 2675 911 9117 619 1520 2139 12,0% 15,8% 5,4% 54,1% 12,7% 1969 2725 982 9150 656 1552 2208 11,5% 16,0% 5,8% 53,7% 13% 1886 2752 1056 9115 700 1573 2273 11,0% 16,1% 6,2% 53,4% 13,3% 1848 2732 1134 8133 681 1571 2252 11,5% 17,0% 7,0% 50,5% 14,0% 1753 2722 1160 9178 693 1580 2273 10,3% 15,9% 6,8% 53,7% 13,3% 1761 2683 1181 9209 726 1620 2346 10,2% 15,6% 6,9% 53,6% 13,7%

rok 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995

ogółem 16409 100% 16862 100% 17034 100% 17082 100% 16099 100% 17086 100% 17180 100%

Jak wynika z powyższego zestawienia, przyrost naturalny w gminie Radzymin ma wyraźną tendencję malejącą. Liczba ludności zawodowo czynnej pozostaje na stałym poziomie. Nieznacznie wzrasta liczba ludności w wieku poprodukcyjnym. 2.4.

Szacunkowe zmiany liczby gospodarstw domowych: rok

1995 2000 2005 2010

miasto gmina miasto gmina miasto gmina miasto gmina

liczba gospodarstw domowych

przeciętna liczba osób w gospodarstwie domowym

2072 2319 2150 2500 2200 2600 2300 3000

3,40 4,37 3,40 4,15 3,40 4,10 3,35 3,80

Na tej podstawie można oszacować potrzeby (w tym terenowe) w zakresie mieszkalnictwa.

4

2.5.

Szacunki potrzeb w zakresie mieszkalnictwa

Potrzeby określono bez uwzględnienia wymiany istniejących zasobów mieszkaniowych. Stan na 1995 r.: miasto 2072 7050 18,8 m2 64 m2

liczba mieszkań ludność w mieszkaniach pow. użytkowa na 1 osobę przeciętna powierzchnia mieszkania

gmina 2319 10130 16,3 m2 71 m2

Potrzeby w mieście: dla nowych gospodarstw domowych: na rozgęszczenie mieszkań istniejących:

około 300 mieszkań, około 200 mieszkań.

Przyjmując budowę 50 mieszkań w zabudowie wielorodzinnej i 450 mieszkań w zabudowie jednorodzinnej wolnostojącej potrzeby terenowe szacuje się na około 100 ha brutto. Potrzeby na wsi: Deficyt mieszkań na wsi jest stosunkowo wysoki, wynosi około 200 mieszkań. Mieszkania (jak na warunki wiejskie) są bardzo małe, stąd też do rozgęszczenia przyjmuje się około 300 mieszkań. Dla nowych gospodarstw domowych koniecznych jest około 300 mieszkań. Łącznie potrzeby wsi wynoszą 800 mieszkań. Przyjmując, że 90% tych mieszkań nie będzie związanych z gospodarstwami rolnymi, można szacować potrzeby terenowe na 180 – 200 ha brutto. 2.6.

Potrzeby w zakresie oświaty

W mieście i gminie Radzymin funkcjonuje 8 szkół podstawowych liczących 2148 uczniów, Zasadnicza Szkoła Zawodowa i Liceum Zawodowe na 259 uczniów, Zespół Terenów Zieleni na 259 uczniów, Zespół Szkół Ogólnokształcących, Liceum Ogólnokształcące i Studium Nauczycielskie na 571 uczniów. Liczba dzieci i młodzieży w wieku, który w perspektywie najbliższych 10 lat można uznać za wiek szkolny (zakłada się, że 100% tych roczników będzie się uczyć), wynosić będzie: rok 1995 2000 2005 2015

7 – 15 lat 2680 2800 2900 3000

16 – 19 lat 1180 1200 1220 1240

Potrzeby dotyczą miejsc w szkołach dla obu grup wiekowych. Miejsca w szkołach dla grupy starszej (poziom gimnazjum, częściowo liceum) powinny się znaleźć w mieście Radzyminie. W mieście i gminie funkcjonuje pięć przedszkoli na około 220 miejsc.

5

3.

Struktura miejsc pracy

Zatrudnienie w mieście i gminie przedstawia się następująco: pracujący ogółem:

3420 osób, w tym kobiety:

1440 osób.

Stanowi to około 40% mieszkańców w wieku produkcyjnym. Liczba miejsc pracy kształtująca się na poziomie około 200 na 1000 mieszkańców jest stosunkowo niska (poziom względnej, bilansowej równowagi wymaga około 480 miejsc pracy na 1000 mieszkańców). Liczba pracujących w rolnictwie jest bardzo wysoka, znacznie ponad ekonomicznie uzasadnione potrzeby. Struktura miejsc pracy (dane uśrednione): przemysł: 48%, budownictwo: 25%, transport: 5%, handel: 22%. Zmiany w strukturze i liczbie miejsc pracy szacuje się następująco: ludność w 2010 r. – 19,1 tys. zawodowo czynni – 9,9 tys., w tym: pracujący w rolnictwie w przemyśle i budownictwie w usługach rynkowych w usługach nierynkowych wyjazdy do pracy poza gminę

1,6 tys. 2,1 tys. 2,0 tys. 1,3 tys. 2,9 tys.

W 1994 r. było zarejestrowanych ponad 400 podmiotów gospodarczych. Ilość miejsc pracy w mieście i gminie (bez rolnictwa) przedstawia się następująco (1994 r.): miasto:

1780 zatrudnionych

gmina:

531 zatrudnionych, w tym w sołectwach:

Arciechów Borki Cegielnia Ciemne Dybów Dybów Kolonia Emilianów Janków Nowy Janków Stary Łąki Łosie Mokre

1 2 47 135 10 2 20 5 5 12 26 39

Nadma Popielarze Rzyska Ruda Sieraków Słupno Wiktorów Załubice Nowe Załubice Stare Załubice Nowe Zwierzyniec

86 5 4 4 102 5 17 5 4

6

4.

Użytkowanie terenów

Według stanu na 1994 rok użytkowanie terenów w mieście i gminie Radzymin przedstawia się następująco:

użytki rolne lasy i grunty leśne grunty pod wodami tereny komunikacyjne tereny zabudowane tereny różne nieużytki ogółem 5.

powierzchnia w ha miasto gmina 1110 6971 759 2321 4 429 132 264 233 329 25 310 69 137 2332 10761

struktura w % miasto gmina 47,6% 64,8% 32,5% 21,6% 0,2% 4,0% 5,7% 2,4% 10,0% 3,1% 1,0% 2,8% 3,0% 1,3% 100% 100%

Rolnicze użytkowanie ziemi

Użytki rolne zajmują 8081 ha, co stanowi 63,8% łącznej powierzchni miasta i gminy, liczonej bez wód Zalewu Zegrzyńskiego. Użytki rolne na terenie gminy Radzymin zajmują 6971 ha (tj. 55,0% ogólnej powierzchni gminy liczonej jak wyżej), przy czym w strukturze ich użytkowania zaznacza się stosunkowo nieznaczna przewaga gruntów ornych (3921 ha – 56,2% użytków rolnych) nad trwałymi użytkami zielonymi (2972 ha – 42,6% użytków rolnych). Na terenie miasta użytki rolne zajmują 1110 ha (70,5% powierzchni miasta liczonej bez lasów), w tym sady 31 ha (2%) i trwałe użytki zielone (28%). Trwałe użytki zielone dobrych i średnich klas występują głównie na tarasach zalewowych rzek i starorzeczy (Bugu, Rządzy i Czarnej). Przeważająca część (93,6%) użytków rolnych stanowią gospodarstwa indywidualne. Ilość gospodarstw sukcesywnie maleje, zwłaszcza drobnych o powierzchni do 2 ha; średnio rocznie likwidowanych jest około 20% gospodarstw drobnopowierzchniowych. Rolnictwo w gminie charakteryzuje się następującymi cechami: 1) niewielkim udziałem gleb klas wysokich i średnich – 12,4% ogółu użytków rolnych, z czego gleby klas IIIa i IIIb zajmują powierzchnię 96 ha – 1,4% użytków rolnych, a gleby klas IVa i IVb powierzchnię 766 ha – 11% użytków, 2) około 40% udziałem gospodarstw rolnych indywidualnych średniej wielkości i dużych (powyżej 5 ha), 3) wysokim udziałem użytków rolnych w powierzchni miasta liczonej bez lasów państwowych – 1110 ha, co stanowi 70,6% powierzchni, 4) niewielkim odsetkiem gospodarstw o znacznym udziale dochodów pochodzących z produkcji rolnej, 5) stosunkowo niewielkim udziałem gospodarstw produkujących wyłącznie lub głównie na rynek (około 30%), 6) stosunkowo małym udziałem gospodarstw, których dochody w całości pochodzą z produkcji rolnej (16%).

7 Gleby dobrych klas występują w niewielkich, rozdrobnionych kompleksach głównie w rejonie Radzymina, Słupna, Cegielni i Sierakowa. Tereny te, zwłaszcza Radzymin i Słupno, są jednocześnie predestynowane do rozwoju mieszkalnictwa, produkcji i usług, ze względu na położenie przy drodze nr 18 – głównej osi komunikacyjnej gminy, zapewniającej dogodny transport produktów do aglomeracji warszawskiej i do krajów nadbałtyckich. Średnia wielkość gospodarstw w mieście i gminie wynosi poniżej 4 ha; wyraźna jest tendencja do dalszego rozdrabniania gospodarstw. Rolnictwo, zarówno na terenach wiejskich jak i w mieście, jest charakterystyczne dla większości gmin województwa warszawskiego. Utrzymanie takiego rolnictwa jako źródła dochodów utrzymania dla części mieszkańców gminy może jednak szybko napotkać barierę konkurencji (koszty mogą okazać się bardzo wysokie ze względu na konieczność osiągnięcia wysokich norm w zakresie ochrony środowiska). Należy się jednak liczyć ze wzrostem popytu na niektóre produkty rolne, przede wszystkim świeże owoce, warzywa, w miarę wzrostu liczby korzystających z rekreacji pobytowej. To skłania do ochrony części małych gospodarstw rolnych i ziemi rolniczej. 6.

Prawo miejscowe

Dla miasta obowiązuje miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego z 1988 r., dla gminy obowiązuje miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego z 1989 r. Plany te w znacznej części utraciły aktualność, co zostało wykazane z ocenie aktualności planów wykonanej w 1993 r. Plan ogólny miasta wskazywał tereny o znacznej powierzchni jako rezerwy pod rozwój funkcji mieszkaniowych, produkcyjnych i usługowych; do roku 1995 rezerwy te były wykorzystane tylko w niewielkim stopniu. Plan ogólny gminy zawierał niewielkie rezerwy terenowe. Tereny przeznaczone pod indywidualną zabudowę rekreacyjną zastały wyczerpane już w chwili zatwierdzania planu. Atrakcyjność obszarów północnej części gminy dla rekreacji spowodowała, że nastąpił znaczny wzrost liczby samowoli budowlanych w lasach i nad Zalewem Zegrzyńskim. W 1988 r. zarejestrowano około 1600 działek letniskowych, do 1995 r. liczba ta wzrosła do około 3000. Na podstawie uchwały Nr 150/XVI/95 Rady Miejskiej w Radzyminie z dnia 28 listopada 1995 r. przystępuje się do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Radzymin, w trybie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89, poz. 415). Plan obejmie cały obszar miasta i gminy w granicach administracyjnych. Przygotowany będzie w dwóch skalach: -

plan w skali 1:5000 obejmujący miasto i gminę, z wyjątkiem obszarów wymienionych poniżej,

-

plan w skali 1:1000 dla sześciu wybranych obszarów wymagających szczegółowych rozstrzygnięć planistycznych; są to: Centrum Radzymina, osiedle „Norwida”, osiedle „Armii Krajowej”, Rejentówka, część wsi Słupno i część wsi Wolica – razem 420 ha.

8

II.

ŚRODOWISKO NATURALNE

1.

Położenie geograficzne i charakterystyka rzeźby terenu

Wg podziału fizjograficznego J. Kondrackiego (1978 r.) gmina położona jest w obrębie trzech mezoregionów fizyczno-geograficznych Niziny Środkowomazowieckiej. Dominująca część gminy leży w północno-zachodniej części Równiny Wołomińskiej, część północna położona jest w Dolinie Dolnego Bugu, a część północno-zachodnia w Kotlinie Warszawskiej. Mazoregiony różnią się od siebie nie tyle charakterem rzeźby terenu, co genezą i wiekiem powstania. Najstarsza jest Równina Wołomińska, którą tworzy silnie zdenudowana wysoczyzna polodowcowa (oznaczona na mapie w skali 1:20000 symbolem Wd) i taras rzecznozastoiskowy (taras radzymiński – oznaczenie Tw). Fragmenty wysoczyzny, wznoszące się na wysokość powyżej 94 m n.p.m. występują jedynie w rejonie Emilianowa i Rżysk. Ukształtowane zostały jako równiny peryglacjalne (pedymenty) u schyłku zlodowacenia środkowopolskiego i w czasie ostatniego zlodowacenia. Powierzchnia ich jest płaska i lekko wznosi się w kierunku południowym i wschodnim. U stóp wysoczyzny rozciąga się tzw. taras radzymiński (Tr) wznoszący się na wysokość 86-94 m n.p.m. Zajmuje on większą część powierzchni gminy. Uformował się w okresie maksymalnego zasięgu zlodowacenia północnopolskiego (bałtyckiego), kiedy lądolód skandynawski zatarasował odpływ wód Wisły i Bugu pod Płockiem, a wody przepływały na zachód pradoliną warszawsko-berlińską. Spowolnienie, a nawet okresowe zatamowanie przepływu spowodowało gromadzenie się osadów rzecznych i zastoiskowych w szerokim obniżeniu dolinnym. Osady te budują płaski taras radzymiński. W schyłkowym okresie ostatniego zlodowacenia powierzchnia tarasu została silnie przekształcona eolicznie przez wiatry zachodnie. Stąd na tarasie liczne wydmy paraboliczne i wałowe (w) oraz pola piasków przewianych (e). Wyróżnione w północnej i zachodniej części gminy mezoregiony: Kotlina Warszawska i Dolina Dolnej Narwi mają wspólną genezę i wiek. Głównym czynnikiem wpływającym na układ geomorfologiczny na tym obszarze była akumulacja rzeczna. Z chwilą odblokowania przez lądolód przepływu wód Wisły i Bugu na zachód pradoliną toruńsko-eberswaldzką wzmagają się procesy erozyjne. Rozcięty zostaje taras radzymiński i obie rzeki budują kolejny niższy taras zwany nadzalewowym (Tn). Powierzchnia tarasu na terenie gminy wznosi się na wysokość 80,5 – 83 m n.p.m. W obrębie tarasu nadzalewowego wyróżniają się obniżenia o charakterze starorzeczy, obniżeń podskarpowych lub niecek deflakcyjnych (Tns) oraz wyniosłości – kępy (Tnk). Różnice wysokości pomiędzy wklęsłymi i wypukłymi formami tarasu nadzalewowego nie przekraczają 2 – 3 m. Znacznie większe deniwelacje występują w obrębie form eolicznych pokrywających zarówno taras nadzalewowy jak i taras radzymiński. Wydmy (w) o wysokości do 15 m i pola piasków eolicznych (e) maskują niewielką krawędź pomiędzy obu tarasami. Najmłodszą formą erozyjno-akumulacyjną na omawianym terenie są holoceńskie tarasy zalewowe Bugu, Rządzy i Czarnej. Powierzchnia ich wznosi się o 1 – 3 m ponad poziom rzek. W obrębie tarasu zalewowego Bugu można wyróżnić obniżenia (Tzs), przeważnie starorzecza w postaci odciętych meandrów oraz wyniosłości – kępy (Tzk). Na tarasach zalewowych nie ma wydm.

9 Ogólnie obszar gminy jest wybitnie płaski, a najbardziej charakterystycznym elementem rzeźby wzbogacającym krajobraz są wydmy. 2.

Warunki geologiczno – gruntowe

Budowa geologiczna Obszar gminy znajduje się we wschodniej części warszawskiego odcinka (niecka mazowiecka) synklinorum brzeżnego – dużej jednostki tektonicznej leżącej na skraju platformy warszawskiej. Na wschodzie rozciąga się platforma wschodnioeuropejska. Niecka mazowiecka zbudowana jest ze słabo sfałdowanych utworów mezozoiku, których strop znajduje się na głębokości około 300 m. Wyżej leżą osady trzeciorzędu, a na nich 50 – 80 metrowa seria utworów czwartorzędowych. Wśród osadów czwartorzędu w zachodniej i północnej części gminy dominują osady rzeczne (piaski). Ku wschodowi i południu rośnie udział utworów glacjalnych (glin zwałowych) z przewarstwieniami piasków wodnolodowcowych i rzecznych. W strefie przypowierzchniowej na terenie gminy występują osady zlodowacenia środkowopolskiego, północnopolskiego i holocenu. Osadów glacjalnych zlodowacenia środkowopolskiego praktycznie nie ma na powierzchni. Występują one pod piaskami peryglacjalnymi i eolicznymi na wschodnich i południowo-wschodnich krańcach gminy, w obrębie zdenudowanej wysoczyzny polodowcowej (Wd). Miąższość pokrywających je piasków peryglacjalnych pochodzących z okresu zlodowacenia północnopolskiego sięga 5 – 10 m. Taras radzymiński (Tr) zbudowany jest z osadów zlodowacenia północnopolskiego. Są to iły, mułki i piaski zastoiskowe i rzecznozastoiskowe o miąższości od kilku do kilkunastu metrów. Spoczywają na serii piaszczystej reprezentującej interglacjał eemski. Utwory serii zastoiskowej są wykorzystywane jako surowiec ceramiczny w licznych cegielniach. W strefie iłów i mułów leżą piaski rzeczne i eoliczne o zróżnicowanej miąższości, a w podmokłych obniżeniach – holoceńskie torfy. Taras nadzalewowy (Tn) zbudowany jest z piasków, miejscami ze żwirem serii rzecznej akumulowanej do schyłku zlodowacenia północnopolskiego. Miąższość serii od 5 do 10 m. W stropie lokalnie mogą występować piaszczyste mady niewielkiej miąższości (do 0,5 m). W obniżeniach tarasu (starorzecza, niecki deflacyjne) występują torfy o miąższości do 2,5 m. Poniżej serii tarasu nadzalewowego występują piaski rzeczne interglacjału eemskiego. Wydmy (w) i pola piasków eolicznych (e) zbudowane są z piasków przeważnie drobnych o miąższości do 15m. Leżą one na utworach rzecznych tarasu nadzalewowego i osadach zastoiskowych tarasu radzymińskiego. Najmłodszymi utworami na terenie gminy są holoceńskie piaski i namuły tarasów zalewowych oraz torfy. Piaski rzeczne maja miąższość do 10 m (przeważnie poniżej 5 m) i są pokryte nieciągłą warstwą mad wykształconych jako gliny pylaste lub namuły. Miąższość ich sporadycznie sięga 3 m. Torfy występują w starorzeczach i obniżeniach (nieckach deflacyjnych) na tarasach holoceńskich i plejstoceńskich, przy czym szacunkowa ich miąższość sięga około 2,5 m. Łączna miąższość namułów i torfów w starorzeczach tarasu zalewowego może dochodzić do 4 m.

10 Podłoże budowlane Ocena podłoża budowlanego zależy od rodzaju gruntów w warstwie przypowierzchniowej, głębokości występowania zwierciadła wody gruntowej i ukształtowania terenu (zjawiska geodynamiczne). Ten ostatni czynnik na terenie równinnej gminy Radzymin praktycznie nie odgrywa żadnej roli. Główne czynniki ograniczające przydatność budowlaną gruntów na terenie gminy są następujące: -

obecność nienośnych gruntów organicznych nieprzydatnych do bezpośredniego posadowienia,

-

występowanie nieskonsolidowanych, uplastyczniających się gruntów zastoiskowych, na których możliwe jest bezpośrednie posadowienie, lecz wymaga ono odpowiedniego przygotowania inżynierskiego,

-

płytko występujące (stale lub okresowo) zwierciadło wód gruntowych, uniemożliwiające lub ograniczające możliwość podpiwniczenia.

Obszary, na których występują (łącznie lub oddzielnie) powyższe ograniczenia cechuje ograniczona przydatność budowlana, lub wręcz należy je traktować jako niebudowlane. Do grupy obszarów niebudowlanych należy zaliczyć wszelkie obniżenia wypełnione gruntami organicznymi, na których jednocześnie zwierciadło wody gruntowej występuje płycej niż 1 m. Na mapie w skali 1:25000 są to starorzecza i obniżenia podskarpowe terenów zalewowych i nadzalewowych, dominujące partie tarasów zalewowych i równiny torfowe w nieckach deflacyjnych. Oznaczono je symbolami: t, Tz, Tzs, Tns. Obszary o bardzo trudnych warunkach budowlanych to te, gdzie zwierciadło wody gruntowej okresowo może występować na głębokości mniej niż 1 m, a w poziomie posadowienia (min. 1 m p.p.t.) występują nieskonsolidowane grunty spoiste. Obszary te w zasadzie nie powinny być zabudowywane. Ich przestrzenny zasięg ogranicza się do tarasu radzymińskiego, a jego szczegółowe sprecyzowanie wymaga dalszych badań. Tereny, na których jedynym czynnikiem ograniczającym (podłoże piaszczyste) jest wysoki poziom wody gruntowej, należy traktować jako obszary o obniżonej przydatności budowlanej. Są to znaczne partie tarasu radzymińskiego, nadzalewowego (Tn) i kępy tarasu zalewowego (Tzk). Obszary o trudnych i obniżonych warunkach budowlanych wymagają przygotowania inżynierskiego (odwodnienie, specjalne fundamentowanie, stabilizacja gruntu). Najkorzystniejsze warunki budowlane panują na obszarach, gdzie zwierciadło wody gruntowej występuje na głębokości ponad 2 m. Z reguły są to obszary zbudowane z miąższych piasków stanowiących dobre podłoże budowlane. Przestrzenną klasyfikację gruntów budowlanych przedstawia wykonana przez Państwowy Instytut Geologiczny w 1993 r. mapa klasyfikacji gruntów dla potrzeb budownictwa. Opracowanie to daje przybliżony obraz warunków budowlanych, w dużej części zgodny z zarysem przeprowadzonej powyżej klasyfikacji. Surowce mineralne Gmina Radzymin jest szczególnie bogata w surowce do produkcji ceramiki budowlanej. Jest to wynikiem faktu, że duża część gminy położona jest na tarasie rzeczno-zastoiskowym zbudowanym z iłów i mułków zastoiskowych. Osady zastoiskowe tworzą ciągłą warstwę

11 występującą na powierzchni lub pod nakładem piasków eolicznych i rzecznych. Miąższość serii zastoiskowej może dochodzić do 10 m, a nakładu do 5 – 6 m. Podstawowe kryteria przydatności iłów i mułków zastoiskowych jako surowca ceramiki budowlanej to: -

brak ziarnistego węglanu wapnia (margla), odpowiednia zawartość minerałów ilastych, jednorodność parametrów serii uznanej za złożową.

Złoże uznaje się za bilansowe, gdy zachowane są odpowiednie proporcje miąższości kopaliny do miąższości nadkładu. Na terenie gminy udokumentowano i zarejestrowano 22 złoża surowców ilastych. W większości są to drobne złoża wykorzystywane przez prywatne cegielnie. Poza surowcami ceramicznymi na terenie gminy występują złoża piasków. Piaski eoliczne są wykorzystywane jako materiał schudzający przy wyrobie ceramiki budowlanej, lub jako surowiec do produkcji cegły silikatowej. Piaski rzeczne są w niewielkim stopniu używane w budownictwie i drogownictwie. 3.

Warunki wodne

Wody gruntowe Głębokość i sposób występowania pierwszego zwierciadła wody gruntowej jest pochodną budowy geologicznej i ukształtowania powierzchni terenu. Na obszarze tarasów zalewowych i nadzalewowych występuje jeden miąższy poziom wodonośny drenowany przez Bug i Wisłę. Zwierciadło wody jest swobodne, a warstwa wodonośna nie izolowana od powierzchni. Woda gruntowa występuje wśród piasków rzecznych o korzystnych warunkach filtracji. Zasilanie odbywa się poprzez miejscową infiltrację opadów atmosferycznych i dopływ podziemny wzdłuż dolin rzecznych oraz z tarasu radzymińskiego i wysoczyzny. Powierzchnia piezometryczna zwierciadła wody gruntowej jest prawie płaska – lekko nachylona w kierunku drenujących cieków powierzchniowych. Głębokość zwierciadła wody gruntowej podlega sezonowym i wieloletnim wahaniom. Na obszarach tarasów rzecznych w gminie brak systematycznych pomiarów tych wahań. Na zasadzie analogii z obszarami sąsiednimi o podobnej budowie można przyjąć, że nie przekraczają one 1,5 m. Głębokość do swobodnego zwierciadła wody gruntowej uwarunkowana jest ukształtowaniem powierzchni terenu. Najpłycej (często bezpośrednio na powierzchni) woda gruntowa występuje w obrębie obniżeń tarasów (starorzecza, niecki deflacyjne); najgłębiej na obszarach zajętych przez wydmy. Bardziej szczegółowe informacje odnośnie głębokości zwierciadła wody gruntowej zawarto w objaśnieniach do mapy elementów abiotycznych środowiska (geomofrologia, geologia, wody gruntowe) w skali 1:25000. Głębokość zwierciadła wody gruntowej schematycznie pokazano także na mapie klasyfikacji gruntów dla potrzeb budownictwa wykonanej przez PIG w ramach opracowania pt.: „Mapa geośrodowiskowa dla podstawowego systemu informacji terenowej gminy Radzymin”. Na obszarze tarasu zastoiskowego (radzymińskiego) i na zdenudowanej wysoczyźnie polodowcowej występują co najmniej dwa poziomy wodonośne rozdzielone serią nieprzepuszczalnych iłów, mułków lub glin. Górny poziom wód gruntowych występuje w stropie serii nieprzepuszczalnej jako swobodne zwierciadło wśród piasków leżących na iłach i mułach, lub jako sączenia z serii zastoiskowej. Wody podziemne zasilane są wyłącznie

12 dzięki infiltracji opadów atmosferycznych, a od okresowego bilansu tych opadów i parowania zależy aktualny stan wód. Z uwagi na utrudnioną infiltrację wgłębną (iły) i odpływ powierzchniowy (równina) okresowe wahania górnego poziomu wód gruntowych są duże. Na podstawie pomiarów studni IMiGW w Radzyminie stwierdzono, że wynoszą one średniorocznie 1,5 – 2 m, a ekstremalnie przekraczają 2,5 m. Głębokość najpłytszego poziomu wodonośnego uzależniona jest od rzeźby terenu i głębokości stropu iłów i waha się od 0 do ponad 4 m, co ilustruje cytowana powyżej mapa wykonana przez PIG. Dolny poziom wodonośny tarasu radzymińskiego i zdenudowanej wysoczyzny występuje poniżej ilastej serii zastoiskowej. Zwierciadło wody podziemnej jest napięte i stabilizuje się na poziomie zbliżonym do zwierciadła górnego poziomu, co świadczy, że wody obu poziomów pozostają w kontakcie hydraulicznym. Dolny poziom wodonośny jest głównym źródłem wody dla celów komunalnych i przemysłowych na terenie gminy. W rejonie Radzymina górny poziom wodonośny charakteryzuje się pogorszoną jakością ze względu na zrzuty zanieczyszczeń do gruntu. Wody powierzchniowe Głównym odbiornikiem wód powierzchniowych przepływających przez obszar gminy jest Zalew Zegrzyński. Część północna i północno-wschodnia gminy odwadniana jest do Zalewu za pośrednictwem rzeki Bug i rzeki Rządzy, których odcinki ujściowe znajdują się w północno-zachodniej części gminy. Nadmiar wód powierzchniowych z centralnych i południowych obszarów gminy odprowadzany jest poza jej granice sztucznym ciekiem Beniaminówką i rzeką Czarną w kierunku zachodnim do kanału Żerańskiego, który również prowadzi wody do Zalewu Zegrzyńskiego. Lokalnymi odbiornikami wód powierzchniowych na terenie gminy są nieliczne sztuczne zbiorniki wodne (glinianki) zgrupowane głównie w cegielni na południe od Radzymina. Stan czystości rzek przepływających przez obszar gminy jest niezadawalający. Rzeka Bug prowadzi wody pozaklasowe (non) ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne, saprobowość i zanieczyszczenia bakteriologiczne powstałe głównie poza granicami gminy. Podobnie rzeka Rządza w ocenie ogólnej ma wody pozaklasowe ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne. W grupie bakteriologii przy wejściu na teren gminy rzeka ta prowadzi wody klasy II i w trakcie dalszego przepływu na odcinku od Dybowa do ujścia do Zalewu Zegrzyńskiego następuje pogorszenie jej stanu bakteriologicznego do klasy III ze względu na znaczne przekroczenia Miana Coli. Stosunkowo najczystsze wody prowadzi rzeka Czarna. W ocenie ogólnej stwierdzono klasę III ze względu na zanieczyszczenia bakteriologiczne (Miano Coli fek.), natomiast w grupie fizykochemicznej wody tej rzeki zakwalifikowano do klasy II. Zanieczyszczenie rzek przepływających przez obszar gminy rzutuje niekorzystnie na czystość wód Zalewu Zegrzyńskiego, stanowiących źródło zaopatrzenia w wodę Wodociągu Północnego dla Warszawy. Decyzją Zarządu Miasta z 1987 r. ustanowiono strefę pośredniej ochrony sanitarnej dla ujęcia wody ze Zbiornika Zegrzyńskiego, obejmującą m.in. północną część gminy Radzymin (odcinki ujściowe rzek Bugu i Rządzy z przyległymi starorzeczami i ciekami wodnymi). W decyzji zabrania się: 7) wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych, ziemi oraz szamb, i ich rolniczego wykorzystania z chwilą powstania możliwości odbioru ścieków przez sieć kanalizacyjną,

13 8) organizowania wysypisk śmieci oraz wylewisk nieczystości płynnych, składowisk odpadów miejskich i przemysłowych, zakładania mogilników, składowisk środków ochrony roślin z wyłączeniem kompostowania odpadków z indywidualnych gospodarstw na ich terenach, 9) zakładania cmentarzy i poszerzania istniejących, 10) wykonywania wierceń i odkrywek oraz wydobywania piasku i żwiru bez pozwolenia odpowiednich władz, 11) lokalizacji baz i warsztatów pływającego sprzętu wodnego z napędem spalinowym bez pozwolenia właściwych organów, z wyłączeniem sprzętu związanego z techniczną obsługą zbiornika, 12) urządzania obozowisk oraz korzystania z kąpieli w miejscach do tego nie przeznaczonych, 13) mycia pojazdów w płynących wodach otwartych, 14) wykonywania innych czynności, które mogą być powodem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych. Decyzja ta poza wprowadzeniem szeregu ograniczeń w obszarze strefy nakłada również na użytkowników obowiązek określonego postępowania oraz sposobu użytkowania obszaru. Stanowi także podstawę do właściwej polityki w zakresie planowania i inwestycji oraz nadzoru terenowych organów administracji państwowej. Stały nadzór sanitarno-higieniczny i opiniowanie obiektów w obrębie strefy sprawuje Państwowy Inspektorat Sanitarny dla województwa warszawskiego. 4.

Gleby

Charakterystykę gleb oparto o mapy glebowo-rolnicze obszaru miasta i gminy Radzymin w skali 1:5000 wykonane prze Wojewódzkie Biuro Geodezji i Urządzeń Rolnych w Warszawie. Zasadniczą treść tych map stanowią kompleksy przydatności rolniczej gleb. Poszczególne kompleksy obejmują zespoły różnych i różnie położonych gleb, które wykazują zbliżone własności rolnicze i mogą być podobnie użytkowane. Inaczej mówiąc kompleksy te stanowią niejako typy siedliskowe rolniczej przestrzeni produkcyjnej. W ujęciu ilościowym na obszarze gminy Radzymin występują następujące kompleksy przydatności rolniczej gleb (według materiałów IUNG w Puławach z 1981 r.): Grunty orne: kompleks 2 kompleks 4 kompleks 5 kompleks 6 kompleks 7 kompleks 8 kompleks 9

pszenny dobry żytni bardzo dobry żytni dobry żytni słaby żytni bardzo słaby zbożowo-pastewny mocny zbożowo-pastewny słaby

200 ha 178 ha 337 ha 1880 ha 1673 ha 119 ha 1102 ha

(3,6%) (3,2%) (6,1%) (34,3%) (30,5) (2,2%) (20,1%)

kompleks 2z użytki średnie kompleks 3z użytki słabe i bardzo słabe

1236 ha 1598 ha

(43,6%) (54,4%)

Użytki zielone:

14 W ilościowym układzie według klas bonitacyjnych użytków rolnych sytuacja jest następująca: Grunty orne: klasa bonitacyjna IIIa klasa bonitacyjna IIIb klasa bonitacyjna IVa klasa bonitacyjna IVb klasa bonitacyjna V klasa bonitacyjna VI klasa bonitacyjna VIz

26 ha 70 ha 282 ha 484 ha 2587 ha 1938 ha 95 ha

(0,5%) (1,3%) (5,1%) (8,8%) (47,2%) (35,4%) (1,7%)

21 ha 638 ha 1685 ha 551 ha 47 ha

(0,7%) (21,7%) (57,3%) (18,7%) (1,6%)

Użytki zielone: klasa bonitacyjna III klasa bonitacyjna IV klasa bonitacyjna V klasa bonitacyjna VI klasa bonitacyjna VIz

Głównymi czynnikami kształtującymi przestrzenne zróżnicowanie gleb są warunki gruntowowodne i rzeźba terenu. Użytki rolne na terenie gminy Radzymin zajmują około 8323 ha (tj. 63,4% ogólnej powierzchni gminy), przy czym w strukturze ich użytkowania zaznacza się wyraźna przewaga gruntów ornych (5489 ha) nad użytkami zielonymi (2834 ha). Przestrzenna waloryzacja gleb z punktu widzenia ich wartości użytkowych dla produkcji rolnej przedstawia się następująco: A.

GRUNTY ORNE

1)

Obszary występowania gleb o dużych wartościach użytkowych, do których zaliczono:

Gleby kompleksu drugiego (pszenny dobry) – nie tworzą większych powierzchni i występują śladowo na odizolowanych obszarach, głównie w rejonie miasta Radzymin oraz wsi Słupno, Cegielnia i Sieraków. Są to głównie gleby brunatne wyługowane i kwaśne oraz miejscami bielicowe i pseudobielicowe w IIIa, IIIb i IV klasie bonitacyjnej, wytworzone z glin lekkich i średnich zalegających na iłach. Charakteryzują się właściwymi stosunkami wodnymi i są odpowiednie dla lepszych upraw zbożowych, a także dla polowych upraw warzyw. Gleby kompleksu czwartego (żytni bardzo dobry) – występują w sąsiedztwie gleb kompleksu pszennego również na stosunkowo niewielkich zasięgach przestrzennych. Głównie są to gleby bielicowe i pseudobielicowe wytworzone z piasków gliniastych lekkich i mocnych podścielonych gliną ciężką i miejscami iłem. Gleby te charakteryzują się dobrymi stosunkami wilgotnościowymi i zaliczono je głównie do IVa klasy bonitacyjnej. Są odpowiednie dla większości upraw zbożowych i warzywniczych, korzystne również pod sady i krzewy jagodowe. 2)

Obszary występowania gleb o średnich wartościach użytkowych:

Gleby kompleksu ósmego (zbożowo-pastewny mocny) – obejmują najmniejszy powierzchniowo areał gruntów ornych w rejonie miasta Radzymina oraz wsi Słupno, Mokre i Nadma, gdzie reprezentowane są przez czarne ziemie zdegradowane (lokalnie właściwe), wykształcone z piasków gliniastych mocnych zalegających na glinie średniej i ciężkiej, oraz z glin średnich i lekkich podścielanych gliną ciężką lub iłem. Gleby te, zaliczone głównie

15 do IVb klasy bonitacyjnej, są okresowo zbyt mokre. Po uregulowaniu stosunków wodnych i przy właściwym stopniu kultury rolnej mogą awansować do gleb kompleksu czwartego, a nawet drugiego. Gleby kompleksu piątego (żytni dobry) – występują na stosunkowo niewielkich zasięgach przestrzennych w rejonie miasta Radzymina oraz wsi Cegielnia, Słupno, Nadma, Sieraków, Janków Nowy, Zawady, Emilianów i Załubice Stare. Są to gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz podrzędnie brunatne wyługowane i kwaśne zaliczane na ogół do IVb klasy bonitacyjnej. Wytworzone są z piasków gliniastych lekkich zalegających głównie na glinie lekkiej oraz miejscami średniej lub ciężkiej, rzadziej na iłach i podrzędnie na piaskach luźnych. Przy odpowiednich zabiegach agrotechnicznych gleby te dają dobre plony żyta. Wymienione powyżej kompleksy glebowe (2, 4, 5 i 8) obejmują stosunkowo niewielki areał gruntów ornych (15,1% ogólnej powierzchni). Ze względu na swoje wartości użytkowe (najwyższe w skali gminy) stanowią podstawową bazę dla intensyfikacji produkcji rolnej gminy i z tego względu winny być chronione przed zmianą użytkowania. 3)

Obszary występowania gleb o słabych wartościach użytkowych

Gleby kompleksu szóstego (żytni słaby) – występują w dużych i zwartych kompleksach przestrzennych na całym obszarze gminy i zajmują około 34,3% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Są to gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz brunatne wyługowane i kwaśne (lokalnie murszowo-mineralne) zaliczone do V i lokalnie do IVb klasy bonitacyjnej, wytworzone głównie z piasków słabogliniastych podścielonych średniogłęboko piaskiem luźnym. Gleby te są słabostrukturalne, przewiewne, przepuszczalne i okresowo zbyt suche. Wysokość uzyskiwanych plonów uzależniona jest tu w znacznym stopniu od rozkładu opadów atmosferycznych oraz stopnia intensywności zabiegów agrotechnicznych. Gleby kompleksu dziewiątego (zbożowo-pastewny słaby) – są to gleby murszowo-mineralne powstałe z piasków słabogliniastych podścielonych piaskiem luźnym przy wysokim poziomie wody gruntowej (okresowo zbyt podmokłe). Występują na ogół w obniżeniach powierzchni terenu na dość znacznych zasięgach przestrzennych i stanowią 20,1% ogólnego areału gruntów ornych. Pod względem wartości użytkowych są to gleby słabe zaliczone do V i VI klasy bonitacyjnej. Zaleca się tu odpowiedni dobór upraw polowych – odpornych na okresowo nadmierne uwilgotnienie. Gleby kompleksu siódmego (żytni bardzo słaby) – obejmują dość znaczne przestrzennie obszary gminy i zajmują 30,5% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Prawie z reguły są to gleby brunatne wyługowane i kwaśne wytworzone z piasków luźnych całkowitych w IV klasie bonitacyjnej. Gleby te są silnie przewiane, słabostrukturalne i przepuszczalne oraz suche. Uzyskiwane plany uzależnione są ściśle od ilości oraz rozkładu opadów atmosferycznych i niezależnie od stopnia intensywności zabiegów agrotechnicznych są często zawodne oraz mało opłacalne. B.

UŻYTKI ZIELONE

1)

Obszary występowania użytków zielonych o średnich wartościach użytkowych

Kompleks 2z – zajmuje około 43,6% ogólnej powierzchni użytków zielonych gminy. W większych i zwartych kompleksach przestrzennych gleby tego kompleksu występują głównie na tarasach zalewowych rzek (Bugu, Rządzy i Czarnej) jako mady wykształcone z piasków gliniastych mocnych, pyłów zwykłych i glin podścielonych piaskiem luźnym oraz w mniejszym stopniu jako gleby murszowo-mineralne i czarne ziemie zdegradowane na obszarach pozadolinnych o stale wysokim poziomie wód gruntowych. Są to łąki i pastwiska

16 charakteryzujące się na ogół właściwymi stosunkami wodnymi, zaliczone do IV i V, lokalnie III klasy bonitacyjnej. 2)

Obszary występowania użytków zielonych o słabych i bardzo słabych wartościach użytkowych

Kompleks 3Z – obejmuje pozostały (większy) obszar użytków zielonych (ok. 54,4% ogólnej powierzchni), położonych głównie poza obrębem den dolin rzecznych. Są to w znacznej przewadze gleby murszowo-mineralne wytworzone z piasków słabogliniastych zalegających na piaskach luźnych, oraz podrzędnie mady na tarasach zalewowych rzek. Gleby te sklasyfikowane są w V i VI klasie bonitacyjnej. Oceniając całokształt rolniczej przestrzeni produkcyjnej należy stwierdzić, że na obszarze gminy zdecydowanie dominują gleby o słabych wartościach użytkowych. Stwierdzenie to dotyczy szczególnie gruntów ornych, w których ogólnym areale udział gleb słabych wynosi aż około 84,9%. W skali województwa warszawskiego gmina Radzymin pod względem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej zajmuje bardzo odległe 47 miejsce. 5.

Warunki klimatyczne

A) Makroklimat Gmina Radzymin znajduje się w północno-wschodniej części województwa warszawskiego w pasie nizin środkowopolskich, w strefie oddziaływania dużych rzek i dolin rzecznych Bugu i Narwi (Zalewu Zegrzyńskiego). Warunki makroklimatyczne środkowej i wschodniej części pasa nizin, według regionalizacji klimatycznej Polski W. Okołowicza (1973 – 1978), cechują region zwany mazowieckopodlaskim. Charakteryzują go znaczne wpływy cech kontynentalnych klimatu, wczesne lato i trwała pokrywa śnieżna na wschodzie. Województwo warszawskie znajduje się w zachodniej części regionu, gdzie temperatura powietrza w styczniu wynosi -3°C, w lipcu powyżej 18°C, lato trwa 90 – 100 dni, zima 80 – 100 dni, suma roczna opadu waha się od 450 do 600 mm. Klimat badanego obszaru zależy przede wszystkim od intensywności procesów klimatotwórczych w powiązaniu z warunkami miejscowymi: wysokością n.p.m., orografią, szatą roślinną, warunkami glebowymi i wodnymi. Podstawą do opracowania klimatu gminy Radzymin były wyniki obserwacji z punktów pomiarowych sieci meteorologicznej, znajdujących się najbliżej obszaru badań oraz będących dla niego reprezentatywnymi. Są to: posterunek w Legionowie, zlokalizowany na wydmie w terenie otwartym, i posterunek w Wieliszewie, zlokalizowany w pobliżu Zalewu Zegrzyńskiego w otoczeniu łąk i starorzecza. W opracowaniu oparto się na wynikach obserwacji z okresu piętnastolecia 1951 – 1956 dla Legionowa, oraz niepełnej (9-10 letniej) serii z Wieliszewa. Charakterystyki termiczne klimatu opierają się na wynikach pomiarów obu posterunków. Charakterystyka wilgotności, zachmurzenia oraz warunków anemologicznych nie uwzględnia niekompletnych wyników z Wieliszewa. Dane o opadach atmosferycznych uzupełniono wynikami pomiarów z posterunków opadowych w Słupnie i Wołominie. Warunki radiacyjne opracowano na podstawie map z Atlasu Narodowego Polski i Atlasu Klimatycznego Polski. Obszar gminy charakteryzuje się przeciętnymi warunkami solarnymi. Średnie roczne promieniowanie całkowite wynosi około 240 cal/cm2/dzień. Jest nieco wyższe od wyraźnie osłabionego przez zanieczyszczenia miejskie i przemysłowe promieniowania na obszarze Warszawy. Wartości najwyższe, przekraczające 245 cal/cm2/dzień, występują w południowo-wschodniej części województwa. Usłonecznienie rzeczywiste sięga przeciętnie

17 4,4 godziny w ciągu dnia. Najwięcej godzin ze słońcem jest w czerwcu – 7,9 godz., zimą czas usłonecznienia skraca się do 1,3 godz. w styczniu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 7,7°C na obszarach równinnych i wydmowych, i około 7,6°C w dolinach i na obrzeżu Zalewu. Taki rozkład temperatury powietrza jest uwarunkowany występowaniem niższych temperatur w ciągu lata w pobliżu dużego zbiornika wodnego w stosunku do piaszczystych wyniesień. Temperatura w lipcu waha się odpowiednio od 18,3°C do 18,7°C. Prawidłowość ta przejawia się także w rozkładzie średnich temperatur maksymalnych, niższych w pobliżu Narwi i Bugu w okresie lata. Temperatura maksymalna w lipcu wynosi odpowiednio 22,8°C na północy gminy i 23,9°C na piaszczystych równinach. Ocieplający wpływ zbiornika w zimie powoduje, że temperatura najzimniejszego miesiąca jest wyższa na północy gminy, gdzie wynosi około -3,3°C. Na pozostałym obszarze spada do -3,7°C. Obszary podmokłe, duże powierzchnie łąkowe, rozległe starorzecza cechują znaczniejsze spadki temperatury w nocy (głównie w okresie wegetacyjnym) w stosunku do szczytów wyniesień. Ma to odbicie w wartościach średniej temperatury minimalnej, która w Wieliszewie wynosi 3,2°C, zaś w Legionowie 3,5° C. W chłodnym półroczu występuje na obszarze gminy około 22 dni bardzo mroźnych (z temperaturą min. -10,0°C) oraz 47 dni mroźnych (z temperaturą maks. 0°C). Dni przymrozkowe (z temperaturą min. 0°C) pojawiają się około 16 października, nieco wcześniej niż w Warszawie i zachodniej części województwa. Ostatni przymrozek notuje się około 30 kwietnia. W ciągu roku jest około 119 dni z przymrozkami. Okres bez przymrozków trwa, podobnie jak w całym województwie, około 170 dni. Jedynie na terenie Warszawy wzrasta jego długość do 185 dni. Okres wegetacyjny w rejonie Legionowa i Zalewu Zegrzyńskiego jest najkrótszy w województwie. Rozpoczyna się około 4 kwietnia, kończy około 2 października. Okres, w którym średnia dobowa temperatura powietrza jest równa lub wyższa od 5°C trwa około 213 dni. W półroczu ciepłym notuje się na tym obszarze 34 – 37 dni gorących (z temperaturą maks. 25°C), mniejszą ilość w pobliżu Zalewu. Zróżnicowanie warunków wilgotnościowych uzależnione jest głównie od pory roku. Najsilniej zaznacza się w okresie lata. Zmiany roczne wilgotności powietrza są uwarunkowane rocznym przebiegiem temperatury. Maksimum prężności pary wodnej i niedosytu wilgotności występuje w lipcu, kiedy charakterystyki te osiągają wartości odpowiednio 15,5 hPa i 7,0 hPa. Przebieg roczny wilgotności względnej jest odwrotnie proporcjonalny do przebiegu temperatury. W listopadzie i grudniu wilgotność powietrza przekracza 88%, a w maju i czerwcu spada do około 70%. Średnie roczna wilgotność względna sięga 78%. Przeciętne roczne zachmurzenie wynosi 66% pokrycia nieba. Największe wiąże się z okresem jesienno-zimowym; w listopadzie osiąga 81%. Najmniejsze występuje w lipcu – około 51%. Na porę zimową przypada największa częstość występowania układów niżowych i pogody chmurnej i mglistej. Pogody niżowe i frontalne sprzyjają wzrostowi liczby dni pochmurnych, głównie z zachmurzeniem typu warstwowego. W przebiegu rocznym liczba dni pochmurnych zmienia się od około 5,9 we wrześniu do 19 w grudniu. W ciągu roku jest ich około 138. Obszar gminy cechuje się małą liczba dni pogodnych, około 28 w roku. Najbardziej pogodnymi miesiącami są wrzesień i marzec, kiedy występuje przeciętnie 4,1 – 4,7 dni ze średnim zachmurzeniem poniżej 20%. Północno-wschodnia część województwa wyróżnia się najmniejszą liczbą dni pochmurnych, szczególnie w stosunku do południowo-zachodnich rejonów oraz Warszawy. W okresie meteorologicznej jesieni najczęściej obserwuje się dni z mgłą, zwłaszcza we wrześniu, październiku i listopadzie. W chłodnej porze roku dominują mgły adwekcyjne,

18 związane z bliskością zbiornika wodnego, i frontalne. W okresie lata i wczesnej jesieni przeważają mgły radiacyjne. Średnia liczba dni w roku z widzialnością poziomą poniżej 1 km sięga 34. Kotlina Warszawska należy do obszaru deficytu wody opadowej. Roczna suma opadów sięga tu poniżej 500 mm, w okolicach Legionowa nawet poniżej 450 mm. Tu też obserwuje się najmniejszą ilość dni z opadem – około140. Wschodnia część Kotliny otrzymuje powyżej 550 mm opadu, a Równina Wołomińska ponad 550 mm. Okresem najobfitszych opadów jest lato, na które przypada około 38% sumy rocznej. W chłodnej połowie roku przez około 45 dni pada śnieg. Pokrywa śnieżna pojawia się dosyć wcześnie w rejonie Zalewu, między 30 października a 5 grudnia. Również tam wcześniej zanika. Ostania pokrywa śnieżna występuje przed 26 marca; na południu gminy utrzymuje się do 31 marca. Na terenie gminy pokrywa śnieżna zalega przez około 70 dni. Warunki anemologiczne są kształtowane przez ponadlokalne kierunki napływu mas powietrza. W gminie Radzymin najczęściej są notowane wiatry zachodnie i południowozachodnie. Frekwencja wiatrów z tych kierunków wynosi odpowiednio 19,7% i 16,0 %. Rzadko występują wiatry południowe, z częstością około 7,8% w roku. Wiatry z dominujących kierunków charakteryzują się także największymi prędkościami. Średnia prędkość wiatru z tych kierunków przekracza 4,0 m/sek. Średnia roczna prędkość wiatru wynosi około 3,2 m/sek. Liczba cisz sięga 8% obserwacji kierunków wiatru. W Wieliszewie, nad Zalewem Zegrzyńskim, stwierdzono największą w województwie liczbę przypadków wystąpienia ciszy atmosferycznej – 232. B) Klimat lokalny Zróżnicowanie elementów klimatu na obszarze gminy, determinowane miejscowymi warunkami geograficznymi, częściowo wykazały materiały obserwacyjne z przytoczonych posterunków meteorologicznych. Różnorodność powierzchni czynnej powoduje wyraźniejsze zróżnicowanie topoklimatów. Topoklimat niezalesionych równin niższego i wyższego tarasu nadzalewowego Obszary te, generalnie płaskie, cechują się przeciętnymi wartościami promieniowania bezpośredniego. Maja stosunkowo korzystne warunki termiczne. Występuje tu, na terenach wydm, tendencja do przegrzewania powierzchni czynnej w czasie pogód słonecznych, w ciepłej porze roku, sprzyjająca rozwojowi lokalnej konwekcji. Są to obszary „ciepłe” w ciągu dnia, co jest związane w dużej mierze z właściwościami fizycznymi podłoża. Przeważające grunty piaszczyste, porowate, suche, cechuje mała pojemność cieplna i złe przewodnictwo cieplne. Powoduje to wspomniany efekt silnego nagrzewania podłoża w dzień, lecz równie szybkie wychładzanie w nocy. W okresie bezchmurnych nocy tereny te są predestynowane do powstania przymrozków radiacyjnych. Występują dość duże dobowe wahania temperatury powietrza. Warunki wilgotnościowe są przeciętne; wilgotność względną powietrza cechują dość znaczne wahania dobowe, spowodowane jej silnym związkiem z temperaturą i jej dobowym przebiegiem. Warunki anemologiczne, kształtujące w znacznej mierze klimat odczuwalny, są korzystne. Teren ten jest dość dobrze nawietrzany w ciągu dnia. W nocy panują przeciętne warunki rozwoju turbulencji, mającej istotny wpływ na wymianę ciepła miedzy atmosferą a podłożem. Znaczna część gminy, w tym także tarasu nadzalewowego, jest wykorzystywana jako użytki zielone. Obszary porośnięte zwartą roślinnością trawiastą, o podwyższonym poziomie wód gruntowych, są nieco chłodniejsze w dzień ze względu na zwiększoną powierzchnię parowania.

19 Topoklimat tarasu zalewowego Narwi i Bugu, dużych obniżeń i podmoklizn niższego tarasu nadzalewowego Obszary te cechują się gorszymi warunkami solarnymi. Tereny o wysokim poziomie wód gruntowych, miejscami podmokłe, w znacznej części porośnięte roślinnością łąkową i zwartymi zaroślami, stanowią dużą powierzchnię parującą w dzień. Przy dobrym nawietrzaniu doliny i obniżeń (o przebiegu W-E) stwarza to niekorzystne warunki termiczne. Obszary te są „chłodniejsze”, w okresie wegetacyjnym występują większe minima temperatury. Natomiast w czasie słabej cyrkulacji powietrza, czy w okresach bezwietrznych, występują w połączeniu ze znaczną wilgotnością powietrza stany parności. Grozi to stanami przegrzania organizmu, co jest przejawem dyskomfortu klimatu odczuwalnego. Ze względu na małą wymianę turbulencyjną ciepła, w czasie pogodnych nocy tereny te są najbardziej narażone na wystąpienie przymrozków lokalnych typu radiacyjno-adwekcyjnego. Tworzą się zastoiska zimnego powietrza. Wilgotność powietrza jest znaczna. Nocne spadki temperatury i towarzyszący im wzrost wilgotności sprzyjają częstemu powstawaniu mgieł radiacyjnych. W zacisznych obniżeniach terenu najczęściej i najobficiej pojawia się rosa. Formy dolinne zwiększają zwykle kontrasty termiczne, ale bliskość dużej powierzchni wody (także niezamarzającej w zimie) może je łagodzić w strefie przybrzeżnej. Topoklimat obszarów zalesionych równin niższego i wyższego tarasu nadzalewowego Lasy pokrywają 22% obszaru gminy i 32% obszaru miasta Radzymina. Kształtują warunki klimatyczne i regulują bilans wodny znacznej części terenu. Zwarta powierzchnia leśna powoduje łagodzenie dobowych i rocznych ekstremów temperatury powietrza, głównie przez obniżenie temperatur maksymalnych. Pod okapem drzewostanu w ciągu całego roku temperatura powietrza jest niższa niż w terenie otwartym, wilgotność powietrza na ogół wyższa, zwłaszcza w drzewostanie iglastym. Spada prędkość wiatru. Wzmożona konwekcja nad powierzchnią czynna lasu wpływa na wzrost opadów atmosferycznych. Pokrywa śnieżna w lesie utrzymuje się dłużej niż w terenie otwartym. Zanika groźba szybkich roztopów wiosennych. Poziomy zasięg oddziaływania lasu jest ograniczony, wynosi około 8 do 15 wysokości drzew. W mniejszym stopniu oddziałują uprawy, młodniki i młode drągowiny. Największą wartość bioklimatyczną, jak również najszerszy zasięg oddziaływania, cechują dojrzałe drzewostany sosnowe i dębowe oraz stare drągowiny na suchych siedliskach. Wyróżnia je wyrównany dobowy rytm wskaźników klimatu odczuwalnego, z większym udziałem stanów komfortu. W drzewostanach młodych, o znacznej zwartości, duże obciążenie dla organizmów stanowią stany przegrzania w upalne i bezwietrzne dni. Dojrzałe drzewostany cechuje także zmiana składu chemicznego powietrza – wzbogacenie o naturalne związki bakteriobójcze, wydzielane do atmosfery w okresie wegetacji. Szczególnie wyróżniają się korzystnie drzewostany sosnowe, które, w przeciwieństwie do fitoncydów tonizujących drzew liściastych, wydzielają duże ilości aktywnych fizjologicznie związków terpenowych pobudzających przemianę materii. Lotność fitoncydów powoduje, że są one łatwo wynoszone. W czasie najsilniej rozwiniętej konwekcji ich stężenia w powietrzu znacznie maleją. Mało korzystne oddziaływanie bioklimatyczne cechuje zespoły lasów wilgotnych, zadrzewień łęgowych, zarośli wierzbowych oraz niektórych nasadzeń liściastych (np. robinii). Topoklimat miasta Radzymina Obszar miasta, ze względu na pewien stopień zurbanizowania i uprzemysłowienia, wyróżnia się odrębnymi cechami klimatu lokalnego w stosunku do terenów pozamiejskich. Szczególny wpływ ma różnorodność miejskiej powierzchni czynnej i ciepło wyzwalane sztucznie do

20 atmosfery przy procesach spalania. Teren o zróżnicowanej konfiguracji i różnie nagrzewającej się powierzchni czynnej (zabudowa, nawierzchnie ulic, zieleńce) wpływa niekorzystnie na rozwój turbulencji w nocy, a zatem na zmniejszenie nocnych spadków temperatury powietrza. Cechuje się więc wyższymi temperaturami minimalnymi, mniejszą liczbą dni przymrozkowych niż teren otwarty. Z badań i literatury wynika, że temperatura powietrza, szczególnie w okresie grzewczym, ale też poza nim, jest wyższa niż na terenach otwartych. W ciągu dnia większa jest nad miastem konwekcja, częściej tworzą się chmury i opady. Wzmożone parowanie i wyższa temperatura (także spływy wody opadowej po sztucznych powierzchniach) powodują jednak obniżenie wilgotności powietrza. Zabudowa w istotny sposób modyfikuje kierunek i prędkość wiatru. C) Higiena atmosfery Naturalną konsekwencją uprzemysłowienia i urbanizacji jest zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego i związany z tym proces zakwaszania środowiska. Do najistotniejszych składników zanieczyszczeń powietrza, łatwo wymywanych przez opady, należą przede wszystkim powstające w procesach spalania paliw: SO2, NO2, CO, pył zawieszony. Dodatkowym efektem jest uruchomienie metali ciężkich, zarówno tych, które znajdują się w glebie jak i tych, które są produktami transportu pyłu w atmosferze. Procesy te wpływają na jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Coraz większego znaczenia nabiera, w skali ziemskiej, wzrastające stężenie gazów cieplarnianych i szklarniowych, prowadzące do wzrostu temperatury powietrza i oceanów oraz efektu szklarniowego. Stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego warunkuje wiele czynników, z których najważniejsze to: - ilość i sposób wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł leżących na omawianym obszarze i w jego otoczeniu, oraz emisja zanieczyszczeń z odległych obszarów, ich napływ wraz z masami przemieszczającego się powietrza, - warunki meteorologiczne determinujące kierunek napływu mas powietrza i intensywność rozpraszania oraz zaniku i przemian zanieczyszczeń w atmosferze. Na obszarze gminy Radzymin na stan higieny atmosfery mają wpływ miejscowe źródła zanieczyszczeń o lokalnym zasięgu oddziaływania oraz emisje ze źródeł pozostałej części województwa, głównie z energetyki zawodowej i przemysłu miasta Warszawy. Na terenie gminy zinwentaryzowano 62 zakłady stwarzające lokalną uciążliwość ze względu na zanieczyszczenie powietrza. Są to: 1. Spółka z o.o. ”SWEDEKS” a) Zakład prefabrykatów b) Zakład wytwarzania i uszlachetniania kruszyw 2. Przedsiębiorstwo Robót Zmechanizowanych i Transportu Budownictwa Komunalnego 3. Zakład produkcji napojów „RETMARK” i stacja paliw CPN 4. Zakład mleczarski PRAGA z oczyszczalnią ścieków 5. Masarnia 6. Tartak 7. ATK Company – wyrób kosmetyków 8. Wytwórnia napojów „COCA-COLA POLAND”

9. Spółdzielnia transportowo-handlowa (transport, naprawy, sprzedaż opału) 10. Stacja paliw CPN 11. Cegielnia Różewo 12. Betoniarstwo 13. Masarnia 14. Spółdzielnia transportowo-handlowa 15. Masarnia 16. Stacja transformatorowa 17. Reduktornia gazu ziemnego 18. Oczyszczalnia ścieków 19. Przetwórstwo owocowo-warzywne „PROWITUS” 20. Zakład produkcji cegły silikatowej 21. Zakład produkcji ceramiki budowlanej 22. Masarnia

21 23. Produkcja mebli i materaców „NEW YORKER” 24. Cegielnia 25. Cegielnia 26. Cegielnia 27. Cegielnia 28. Cegielnia 29. Zakład stolarki budowlanej 30. Cegielnia 31. Cegielnia 32. Ferma lisów 33. Kurnik 34. Cegielnia 35. Cegielnia 36. Cegielnia 37. Cegielnia 38. Cegielnia 39. Cegielnia 40. Cegielnia 41. Cegielnia 42. Cegielnia 43. Blacharstwo – lakiernictwo 44. Cegielnia 45. Cegielnia 46. Ferma brojlerów

47. Fundacja „EGIT” – wyrób barwników i podkładów malarskich 48. „POLIMER” – wyroby z tworzyw sztucznych 49. Spółdzielnie usług rolniczych „FRIMASCO” 50. PPH „BOSTAL” – produkcja watoliny i filcu 51. Cegielnia 52. „BALGO” – produkcja watoliny i włókniny 53. AGIP – stacja paliw 54. Wytwórnia wyrobów ceramiki budowlanej 55. Blacharstwo – lakiernictwo 56. Zakład produkcyjno – usługowy (materiały budowlane, wyroby stolarskie) 57. PPHU – AGBET 58. Cegielnia 59. Garbarnia (produkcja, sprzedaż) 60. Wyprawa i farbowanie skór futerkowych 61. Przedsiębiorstwo wielozakładowe „MODO-POLAND” 62. „KOMPLAST” – tworzywa sztuczne

Największy udział w emisji zanieczyszczeń mają zakłady warszawskie:

1 2 3 4 5

EC Siekierki EC Żerań EC Kawęczyn Huta Lucchini – Warszawa Zakłady „ZWAR” w Międzylesiu

E pyłu ton/rok 12295,1 15744,4 927,7 476,8 337,4

E SO2 ton/rok 20135,4 23613,7 4203,6 452,6 577,3

E NO ton/rok 4348,3 11645,2 953,8 820,0 128,2

E CO ton/rok 723,6 619,7 . 182,3 50,6

E pyłu ton/rok 486,8 26,0

E SO2 ton/rok 23,9 37,3

E NO ton/rok 18,5 165,2

E CO ton/rok 29,6 13,4

i z sąsiedniej gminy:

1 Stolbud Wołomin 2 Huta Szkła Wołomin

Dane pochodzą z 1992 roku, ostatniego, w którym dozwolone było ujawnienie informacji dotyczących konkretnych zakładów. Zakłady w gminie Radzymin funkcjonują głównie w oparciu o miejscowe surowce. Przeważa przemysł mineralny i spożywczy. Zakłady są zlokalizowane blisko tras komunikacyjnych. W Radzyminie skoncentrowały się w północno-zachodniej części miasta, tworząc dzielnicę przemysłową. Zakłady nie są wyposażone w urządzenia redukujące emisję zanieczyszczeń do powietrza. W celu poprawy stanu higieny atmosfery zakłady przechodzą na lepsze gatunki węgla w procesach grzewczych (OSM „PRAGA”) lub paliwa płynne – olej napędowy

22 o mniejszej zawartości siarki palnej (Coca Cola Poland Ltd.), czy paliwo gazowe (RSH Masarnia). Uciążliwość zakładów musi się zawierać w obrębie zakładu. Na obszarze gminy lokalnymi źródłami zanieczyszczeń pyłowych i gazowych są w przemyśle ceramicznym piece do produkcji cegły opalane węglem, o niskich emitorach i nie mające urządzeń chroniących powietrze przed zanieczyszczeniem. Uciążliwymi zanieczyszczeniami są gazy emitowane z komór wędzalniczych masarni RSH. Z obliczeń wynika, że zakład można zaliczyć do I klasy oddziaływania ze względu na emisję metyloetyloketonu, acetonu, metanolu, NO2, CO, SO2. Przekroczenia powoduje emisja fenolu, kwasu mrówkowego, acetofenolu i b-a-pirenu. Oszacowanie, jaki wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na obszarze gminy mają miejscowe i pozamiejscowe źródła emisji z przemysłu, sektora bytowokomunalnego i środków transportu, jest możliwe w oparciu o modele matematyczne dyspersji – adwekcji zanieczyszczeń. Konieczne jest przy tym zastosowanie różnych modeli w zależności od przestrzennej skali problemu. Obecnie, z braku takiego opracowania, o stanie aerosanitarnym gminy świadczą dane o emisji i imisji niektórych zanieczyszczeń, pochodzące z badań Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej oraz informacje o emisjach sumarycznych na terenie województwa z WOSRiL Urzędu Wojewódzkiego. Emisja zanieczyszczeń z przemysłu w 1993 r. wyniosła w województwie warszawskim: 18052 ton pyłu

17,15% emisji całkowitej,

57022 ton SO2

54,1% emisji całkowitej,

23835 ton NO2

22,0% emisji całkowitej,

3875 ton CO

3,7% emisji całkowitej,

pozostałe:

2,5% emisji całkowitej.

Na 1000 zakładów przemysłowych, które wprowadziły zanieczyszczenia do powietrza, szczególnie uciążliwych jest 38 – ze względu na zanieczyszczenia pyłowe, i 42 zakłady ze względu na zanieczyszczenia gazowe. Największe ilości zanieczyszczeń zostały wyemitowane z zakładów Warszawy – 85,5% ton pyłu i 88,9% gazów. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z gminy Radzymin zsumowana z emisjami 38 innych gmin o najmniejszych jej wartościach stanowi zaledwie 2,4% całkowitej emisji pyłu. W emisji gazów stanowią one około 1,5% całkowitej emisji w województwie. W pobliskim Legionowie emisja pyłów wyniosła 403 t/rok, w Wołominie 188 t/rok; emisja gazów odpowiednio 2140 t/rok (2 miejsce po Warszawie) i 399 t/rok w Wołominie. Ilościowa ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza w gminie Radzymin jest dosyć trudna. Na terenie miasta są tylko dwa punkty pomiarowe opadu pyłu, a najbliższe punkty pomiarowe imisji zanieczyszczeń gazowych i pyłu zawieszonego są w Wołominie i Legionowie. Średni opad pyłu dla gminy Radzymin w 1993 r. wyniósł 83,8 g/m 2/rok (NDS dla obszarów – 200 g/m2/rok), w Legionowie 71,8 g/m2/rok, w Wołominie 75,2 g/m2/rok. Dla porównania w Warszawie 90,7 g/m2/rok, a w Nadarzynie 38,3/g/m2/rok. Średni opad ołowiu na terenie województwa warszawskiego wynosił 15 mg/m2/rok (15% normy dla obszarów, NDS – 100mg/m2/rok). Na terenie gminy osiągnął wartość 13,3 mg/m2/rok, w Legionowie 8,4 mg/m2/rok, w Nieporęcie 6,9 mg/m2/rok.

23 Pomiary stężeń pyłu zawieszonego prowadzono w Wołominie. Wyniosło ono 45,3 ug/m3 (średnie stężenie średnioroczne dla Warszawy – 40,7 ug/m3, co stanowi 81,4% normy). Średnie stężenie średnioroczne SO2 dla Warszawy wyniosło 22,2 ug/m3 (69,4% normy). W Legionowie odnotowano wartość 8,2 ug/m3, zaś w Wołominie 20,5 ug/m3 (NSD dla obszarów – 32 ug/m3). Duże kompleksy leśne wzdłuż zachodniej i południowej granicy gminy Radzymin, w tym znaczna ich powierzchnia w mieście (32%), spełniają pożyteczną rolę także przy oczyszczaniu powietrza atmosferycznego z pyłu i CO2. Zanieczyszczenia powietrza od komunikacji samochodowej mogą stanowić coraz większy problem. Przez teren gminy przechodzą trzy drogi o dużym natężeniu ruchu: Warszawa – Białystok, Wołomin – Radzymin, Warszawa – Nowy Dwór Mazowiecki. Natężenie ruchu pojazdów na trasie Warszawa – Białystok przekracza 9000 pojazdów na dobę. W Radzyminie są dwie stacje paliw; w gminie – stacja paliw, obsługi samochodów i parking w Słupnie. Przewiduje się budowę następnej stacji paliw w Emilianowie i stacji obsługi samochodów. Trasy komunikacyjne są uciążliwym źródłem hałasu, a także, wraz z wymienionymi stacjami i parkingami, źródłem zanieczyszczenia powietrza. Dystrybucja paliw jest źródłem emisji węglowodorów do powietrza. Zagrożenia to spowodowało, ze w ustaleniach warunków dopuszczenia do eksploatacji nowo projektowanych stacji pojawia się konieczność wyposażania ich w urządzenia do hermetyzacji dystrybucji etyliny. 6.

Flora i fauna

Ogólna charakterystyka terenu Zgodnie z podziałem geobotanicznym W. Szafera (1972, 1977) gmina Radzymin położona jest w Okręgu Północnomazowieckim Krainy Mazowieckiej Pasa Wielkich Jezior Działu Bałtyckiego. Kraina Mazowiecka pod względem geobotanicznym tworzy pas przejściowy pomiędzy Krainą Wielkopolsko-Kujawską a Krainą Podlaską. Ogólnie rzecz biorąc zajmuje ona obszar będący poza naturalnym zasięgiem jodły, buka i jawora. Obserwuje się tu we florze wyraźny zanik kserotermicznych gatunków pantyjskich, stopniowy zanik roślin atlantyckich oraz ilościowy przybytek roślin północno-wschodnich. Charakterystyczne jest również dla tej krainy panowanie borów sosnowych o różnej przynależności fitosocjologicznej oraz borów mieszanych z lipą drobnolistną, a także rozprzestrzeniania roślinności torfowiskowej i piaskowej. Roślinność potencjalna a podłoże i roślinność rzeczywista Spektrum potencjalnych zbiorowisk roślinnych warunkują takie czynniki środowiska przyrodniczego, jak budowa geologiczna, klimat, gleby, stosunki wodne. Zespół tych czynników stwarza warunki do powstania określonych naturalnych zbiorowisk roślinnych. Na terenie gminy Radzymin widać wyraźnie tę zależność. Na obszarach równin tarasów zalewowych roślinność potencjalną stanowią lasy łęgowe z zespołów Salici-Populetum i Chicaco-Alnetum oraz zarośla łozowe z zespołu Salici-Franguletum. Olsy z zespołu Carici elongatae-Alnetum to roślinność naturalna starorzeczy (łach) tarasu zalewowego. Obszar równiny tarasu nadzalewowego i zastoiskowego oraz wysoczyzny polodowcowej to miejsce występowania borów mieszanych świeżych z zespołu Pino-Quercetum oraz grądów z zespołu Tilio-Carpinetum calamagrostietosum. Bory świeże z zespołu Vaccino myrtilli-Pinetum to roślinność potencjalna obszarów pól piaskowych przewianych. Wydmom parabolicznym

24 i wałom piaskowym towarzyszy bór suchy zespołu Cladonio-Pinetum. Naturalna roślinność równin torfowych to bory bagienne z zespołu Vaccinio uliginosi-Pinetum. Kompleksy leśne i ich zagospodarowanie Zbiorowiska leśne stanowią roślinność potencjalną Polski. W wyniku działalności człowieka ich pierwotna powierzchnia została znacznie ograniczona i wynosi średnio 28%. Lesistość gminy Radzymin wynosi 23%, jest więc mniejsza od lesistości kraju. Największe kompleksy leśne znajdują się na jej obszarze w południowo-wschodniej, południowozachodniej i zachodniej części. Dominują bory świeże i bory suche. Lokalnie występują bory mieszane oraz bory bagienne, łęgi i olsy. Lasy łęgowe porastające w przeszłości obszary tarasu zalewowego zostały prawie całkowicie wycięte i występują dziś tylko lokalnie w postaci drobnych fragmentów. Mniej od łęgów przekształcone i bardziej naturalne w składzie florystycznym są występujące lokalnie w obrębie tarasu zalewowego zbiorowiska zaroślowe, tzw. łozy. W postaci bliskiej stanu naturalnego zachowały się olsy oraz bory bagienne. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest ich mała dostępność dla człowieka oraz zerowa przydatność obszarów ich występowania (siedliska hydrogeniczne) dla celów rolnictwa, osadnictwa czy turystyki. Zespołom tym towarzyszy naturalna roślinność szuwarowo-bagienna z rzędu Phragmitetalia. Siedliska boru mieszanego świeżego oraz grądu są w zdecydowanej większości trwale wylesione i wykorzystywane do celów rolniczych. Pozostałe fragmenty lasów mają przekształcony skład florystyczny i strukturę drzewostanu w stosunku do naturalnych. Często są to sztuczne plantacje sosny. Zagrożeniem dla tych siedlisk jest nadmierna ich eksploatacja dla celów turystyki i rekreacji. Szczególnie zagrożony jest pod tym względem bór suchy. Waloryzacja szaty roślinnej -

Ocenę przydatności dzisiejszej szaty roślinnej przeprowadzono na poziomie zbiorowisk roślinnych i ich kompleksów przestrzennych. Jako główne kryteria oceny na poziomie zbiorowisk naturalnych przyjęto ich walory środowiskowe, tj. stopień naturalności, wiek drzewostanu, powierzchnie oraz walory krajobrazowe. W oparciu o wyżej wymienione kryteria wyróżniono pięć klas cenności szaty roślinnej:

A.

Obszary i obiekty bardzo cenne pod względem walorów środowiskowych: 1) zbiorowiska leśne ze starym drzewostanem, często o zaburzonej strukturze i składzie drzewostanu, 2) zbiorowiska leśne o składzie i strukturze drzewostanów zbliżonych do naturalnych:

zbiorowisko borów suchych, zbiorowisko borów bagiennych, wilgotnych i olsów oraz ich formy towarzyszącą im roślinnością szuwarowo-bagienną.

regeneracyjne wraz z

3) drzewa – pomniki przyrody, 4) drzewa o walorach pomnikowych. B.

Obszary cenne pod względem walorów środowiskowych: 1) zbiorowiska leśne o zaburzonej strukturze i składzie drzewostanu:

25 drzewostany sosnowe na siedlisku boru świeżego, drzewostany z przewagą dębu na siedlisku lasu świeżego. Obszary średnio cenne pod względem walorów środowiskowych:

C.

1) młodniki i sztuczne plantacje leśne, 2) małopowierzchniowe zbiorowiska leśne. Obszary cenne pod względem walorów krajobrazowych:

D.

1) zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne i śródłąkowe, 2) zbiorniki wodne z towarzyszącą im roślinnością szuwarowo-bagienną. Obszary o przeciętnych walorach środowiskowych i krajobrazowych:

E.

1) roślinność pól uprawnych (łąki, pastwiska, nieużytki), 2) roślinność towarzysząca zabudowie typu zagrodowego (zieleń przydomowych ogródków, sady). Fauna W latach dziewięćdziesiątych na terenie gminy Radzymin prowadzono obserwacje faunistyczne, ze szczególnym uwzględnieniem awifauny. Stwierdzono występowanie licznych, w tym chronionych lub zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt. Na podstawie obserwacji ornitologicznych, prowadzonych w 1992 r. w dolinie rzeki Rządzy, stwierdzono występowanie (na odcinku od Dybowa do ujścia do Zalewu Zegrzyńskiego w granicach gminy Radzymin) 83 gatunków ptaków związanych ekologicznie z dolinami rzecznymi. Zdecydowana większość z nich to gatunki lęgowe (tzn. gnieżdżące się) w dolinie Rządzy. Grupa ekologiczna ptaków wodno-błotnych była reprezentowana przez 18 gatunków. Na uwagę zasługują obserwowane nad rzeką rzadkie w skali regionu i kraju gatunki wodnobłotne: łabędź niemy, kokoszka wodna, rybitwa zwyczajna, rybitwa czarna, szlamnik rycyk, brodziec samotny, zimorodek. Wykaz obserwowanych gatunków w układzie systematycznym: (gatunki lęgowe i prawdopodobnie lęgowe oznaczono gwiazdką) 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

Bocian biały* Ciconia ciconia Łabędź niemy* Cygnus olor (Wolica) Krzyżówka* Anas platyrhynchos Krogulec* Accipiter nisus Łyska* Fulica atra Kokoszka wodna* Gallinula chloropus (Wolica) Czajka* Vanellus vanellus Brodziec samotny* Tringa ochropus (Dybów) Szlamnik rycyk* Limosa limosa (Zawady) Mewa śmieszka Larus ridibundus Mewa pospolita Larus canus Mewa srebrzysta Larus argentatus Rybitwa zwyczajna* Sterna hirundo Rybitwa czarna Chlidonias niger Zimorodek* Alcedo attis (Rejentówka) Kukułka* Cuculus canorus Gołąb grzywacz* Columba palumbus Dzięcioł duży* Dendrocopus major Dzięciołek* Dendrocopus minor

20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39.

Jaskółka dymówka Hirudo rustica Jaskółka oknówka Delichon urbica Świergotek łąkowy* Anthus pratensis Świergotek drzewny* Anthus trivialis Skowronek polny* Alauda arvensis Pliszka siwa* Motacilla alba Pliszka żółta* Motacilla flava Słowik szary* Luscinia luscinia Pokrzewka ogrodowa* Sylwia borin Pokrzewka czarnołbista* Sylvia atricapilla Piegża* Sylvia curruca Cierniówka* Sylvia communis Pierwiosnek* Phylloscopus colybita Piecuszek* Phylloscopus trochilus Świstunka leśna* Phylloscopus sibilatrix Zaganiacz* Hippolais icterina Muchołówka szara* Muscicapa striata Pokląskwa* Saxicola rubetra Gąsiorek* Lanius collurio Łozówka* Acrocephalus palustris

26 40. Rokitniczka* Acrocephalus shaenobaenus 41. Trzciniak* Acrocephalus arundinaceus (Wolica) 42. Kos* Turdus merula 43. Drozd śpiewak* Turdus philomelos 44. Kwiczoł* Turdus pilaris 45. Rudzik* Erithaceus rubecula 46. Płochacz pokrzywnica* Prunella modularis 47. Strzyżyk* Troglodytes troglodytes 48. Bogatka* Parus major 49. Modraszka* Parus caerulea 50. Czarnogłówka* Parus montanus 51. Szpak* Sturnus vulgaris

52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64.

Wilga* Oriolus oriolus Kawka* Corvus monedula Wrona siwa* Corvus corone Gawron Corvus frugilegus Sroka* Pica pica Sójka* Garrulus glandarius Zięba* Fringilla coelebs Szczygieł* Carduelis carduelis Dzwoniec* Carduelis chloris Makolągwa* Carduelis cannabina Trznadel* Emberiza citrinella Ortolan* Emberiza hortulana Potrzos* Emberiza schoeniclus

Możliwe jest również zalatywanie nad przyujściowy odcinek Rządzy gatunków o dużym terytorium żerowiskowym, obserwowanych na odcinku górnym (poza granicami województwa warszawskiego): bociana czarnego, jastrzębia, myszołowa, trzmielojada i kobuza. Wokół przyujściowego odcinka Rządzy stwierdzono również występowanie kilku gatunków ssaków, jak kret, piżmak, kuna leśna, sarna. Na wyspach na Bugu w rejonie starorzecza, w łęgach wierzbowo-topolowych gniazduje między innymi bączek, dzięcioł zielony, dzięciołek, kropiatka. Na terenach zalewowych starorzecza Bugu w Popielarzach stwierdzono gniazdowanie czapli siwej, wodnika, rybitwy czarnej, cyranki. Teren Bagna Pólko w Nadmie jest siedliskiem traszki zwyczajnej, ropuchy zielonej i kumaków nizinnych, oraz licznych gatunków ptaków. W pobliżu Zolskiego Bagna w Słupnie obserwowano żerowanie bociana czarnego, brodżcz samotnego oraz gniazdowanie pary żurawi. Warte odnotowania są położone nad rzeką stanowiska roślin chronionych: grążela żółtego Nuphar lutea (koło Załubic i Wolicy), kocanki piaskowej Helichrysum arenarium (Rynia), kruszyny pospolitej Frangula alnus (dość licznie w wielu miejscach); w górnym biegu rzeki występuje kosaciec syberyjski i storczyk szerokolistny. 7.

Ocena warunków ekofizjograficznych

Waloryzacja funkcjonalno-przestrzenna środowiska przyrodniczego Ocenę przyrodniczych predyspozycji poszczególnych elementów zagospodarowania przestrzennego przeprowadzono na podstawie analizy i bonitacji elementów środowiska. Za kryterium nadrzędne w kompleksowej ocenie przyjęto ochronę całokształtu walorów przyrodniczych, polegającą na racjonalnym gospodarowaniu zasobami przyrody w dostosowaniu do ich potencjalnych możliwości i wymagań ochronnych. Mając na względzie powyższą zasadę określono przydatność funkcjonalno-przestrzenną obszarów na tle ich waloryzacji przyrodniczej, wydzielając na mapie oceny warunków ekofizjograficznych dwie zasadnicze grupy terenów: A.

Obszary o cennych walorach przyrodniczych pełniące ważne funkcje środowiskotwórcze warunkujące utrzymanie równowagi ekologicznej w środowisku przyrodniczym Do tej grupy zaliczono aktywne biologicznie ekosystemy leśne, łąkowe i bagiennowodne stanowiące bazę do wyznaczania systemu naturalnych powiązań

27 przyrodniczych. Obszary te wskazane są do ochrony przed degradacją wartości środowiskowych oraz do ścisłego podporządkowania ich gospodarczego użytkowania nadrzędnej funkcji przyrodniczej. Ze względu na zróżnicowanie walorów środowiska w obrębie tej grupy wydzielono: 1) Ekosystemy leśne pełniące funkcje ekologiczne, ochronne, klimatotwórcze i krajobrazowe Ze względu na szczególną rolę lasów w kształtowaniu środowiska przyrodniczego gminy użytkowanie gospodarcze terenów leśnych winno być ograniczone do niezbędnego minimum. Jako najmniej kolizyjne do pełnionych funkcji przyrodniczych lasu uznano jego racjonalne wykorzystanie dla celów wypoczynku; wydzielono (patrz mapa oceny warunków ekofizjograficznych) cztery grupy powierzchni leśnych o odmiennej przydatności dla funkcji rekreacyjnej. Kryterium oceny dla tej funkcji była wielkość powierzchni zalesionej, rodzaj siedliska i jego odporność na antropopresję, a ponadto wiek i zwarcie drzewostanów oraz warunki klimatyczne wnętrza lasu. Wykorzystanie rekreacyjne lasów powinno polegać na dążeniu do koncentracji ruchu masowego na przedpolu lub obrzeżu kompleksów leśnych w odpowiednio urządzonych ośrodkach wypoczynkowych, oraz na przestrzeganiu zasady użytkowania wnętrza lasu jako obszaru dostępnego tylko do penetracji pieszej i rowerowej, po wyznaczonych uprzednio szlakach turystycznych. Rozwój funkcji rekreacyjnej winien być poprzedzony specjalistycznymi badaniami ustalającymi zakres rekreacyjnego wykorzystania lasów. 2) Ekosystemy łąkowe, bagienne i wodne w obrębie den dolin i obniżeń, pełniące funkcje ekologiczne, klimatotwórcze, hydrologiczne i krajobrazowe Mając na względzie wysokie wartości środowiskowe tych obszarów należy w całości pozostawić je w dotychczasowym sposobie zagospodarowania jako tereny „otwarte” zajęte głównie pod użytki zielone (łąki i pastwiska), stanowiące naturalną bazę paszową dla gospodarki hodowlanej. Na obszarach den dolin i obniżeń zajętych pod użytki zielone niewskazane są zabiegi melioracyjne, zmierzające w efekcie końcowym do odwodnienia powodującego degradację ekosystemów. Wilgotne i mokre łąki oraz torfowiska stanowią cenne naturalne zbiorniki wodne, wywierające korzystny wpływ na stosunki wodne otaczających je obszarów. W działalności planistycznej ze względu na płytkie występowanie wody gruntowej winien na tych obszarach obowiązywać zakaz lokalizacji obiektów mogących powodować zanieczyszczenie środowiska wodnego (np. fermy hodowlane bezściółkowe). Niewskazane jest także planowanie poprzecznych przegród w obrębie den dolin (wysokie nasypy komunikacyjne itp.) utrudniających grawitacyjny spływ mas chłodnego i wilgotnego powietrza atmosferycznego oraz uniemożliwiających swobodną migrację flory i fauny. Możliwa jest adaptacja części obszaru do wykorzystania rekreacyjnego z wykluczeniem lokalizacji obiektów o charakterze stałym ze względu na niekorzystne warunki klimatyczno-zdrowotne. B.

Obszary o przeciętnych walorach przyrodniczych, predysponowane do pełnienia funkcji gospodarczych – w tym do rozwoju rolnictwa i osadnictwa jako funkcji wiodących Zaliczono tu obszary występowania ekosystemów polnych stanowiących element siedlisko-twórczy warunkujący prawidłowe funkcjonowanie innych ekosystemów

28 (leśnych, łąkowych, bagiennych i wodnych). Są to tereny zagospodarowane rolniczo jako grunty orne i miejscami pozadolinne użytki zielone. Biorąc pod uwagę zróżnicowaną wartość użytkową tej rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wydzielono w jej obrębie: 1) Obszary wskazane do intensyfikacji produkcji rolnej o najwyższych wartościach użytkowych gleb Do grupy tych obszarów zaliczono kompleksy uprawowe najbardziej wartościowe w skali gminy. Są to grunty rolne (lokalnie pozadolinne użytki zielone) w IIIa-b i IVa-b klasie bonitacyjnej, należące do pszennego dobrego, żytniego bardzo dobrego i dobrego oraz zbożowo-pastewnego mocnego kompleksu przydatności rolniczej gleb (lokalnie kompleksu 2z użytków zielonych). Gleby wymienionych kompleksów uprawowych stanowią zasadniczą bazę dalszego rozwoju funkcji rolniczej gminy i ze względu na swoje walory użytkowe podlegają ochronie przez zmianą ich dotychczasowego rolniczego użytkowania. 2) Obszary predysponowane do rozwoju osadnictwa bez wykluczenia produkcji rolnej jako funkcji nadrzędnej W grupie tej wydzielono grunty orne i pozadolinne użytki zielone w V i VI klasie bonitacyjnej, zaliczone do żytniego słabego, żytniego bardzo słabego i zbożowopastewnego słabego kompleksu przydatności rolniczej gruntów ornych, oraz kompleksu 3z użytków zielonych. Obszary te nie podlegają ścisłej ochronie przed zmianą dotychczasowego sposobu ich użytkowania, i w związku z tym są możliwe do wykorzystania dla innych form zagospodarowania przestrzennego, jednak bez wykluczenia ich podstawowej obecnie funkcji rolniczej, pomimo małokorzystnych lub wręcz nieopłacalnych warunków glebowych dla upraw rolnych. Ochrona przed użytkowaniem nierolniczym winna przede wszystkim dotyczyć tu obszarów z glebami V klasy bonitacyjnej, o stosunkowo lepszych wartościach użytkowych gleb (głównie kompleksu żytniego słabego). Obszary zaliczone do tej grupy są najwłaściwsze do rozwoju funkcji osadniczej oraz budowy obiektów związanych z produkcją rolną. Z uwagi jednak na często płytki poziom występowania wody gruntowej dla wyznaczonych w planach miejscowych terenów budowlanych konieczna jest każdorazowo ocena podłoża gruntowego dla potrzeb budownictwa. Z analizy całokształtu warunków fizjograficznych wynika, że obszar gminy Radzymin charakteryzuje się mało korzystnymi warunkami przyrodniczymi gleb do rozwoju funkcji rolniczej. Dominują tu gleby o słabych i bardzo słabych wartościach produkcyjnych, przy czym zaznacza się to szczególnie w gruntach ornych, gdzie tylko 15,1% ogólnego areału zajmują grunty dobre. Uwzględniając powyższą sytuację podstawowe zadania w zakresie podnoszenia wartości produkcji rolnej gminy powinny obejmować następujące działania: a) Dążenie do dalszej intensyfikacji upraw polowych na bazie gleb o dobrych wartościach produkcyjnych (IIIa-b oraz IVa-b klasy bonitacyjnej gruntów ornych), występujących głównie w rejonie miasta Radzymina oraz obszarów wsi Słupno, Sieraków, Cegielnia, Nadma, Mokre, Janków Nowy, Zawady, Emilianów i Załubice Stare. Wskazana jest ochrona tych gleb przed zmianą zagospodarowania na cele nierolnicze. Ponadto celowe jest również objęcie ochroną gleb słabszych produkcyjnie (V klasy bonitacyjnej gruntów ornych), rokujących możliwość uzyskania lepszych plonów poprzez zintensyfikowanie zabiegów agrotechnicznych.

29 b) Dążenie do dalszego rozwoju gospodarki hodowlanej bazującej na naturalnej paszy, jaką stanowią trwałe użytki zielone występujące w obrębie den dolin i obniżeń. Rozwój gospodarki hodowlanej na tych obszarach powinien opierać się o małe obiekty ściółkowe, które nie będą stanowić zagrożenia dla czystości wód powierzchniowych i gruntowych. W sposobie gospodarowania wskazane jest także wykluczenie środków chemicznych na rzecz wdrażania metod biologicznych (rolnictwo ekologiczne). Oceniając przydatność funkcjonalną terenu dla potrzeb funkcji osadniczej należy stwierdzić, że obszar gminy charakteryzuje się dość zróżnicowanymi warunkami fizjograficznymi do rozwoju tej funkcji. Czynnikami wykluczającymi, bądź też ograniczającymi możliwość swobodnego rozwoju jednostek osadniczych są: - konieczność ochrony powierzchni leśnych oraz gleb o wysokich wartościach produkcyjnych, - niekorzystne warunki gruntowo-wodne i klimatyczno-zdrowotne dla zabudowy mieszkaniowej występujące w obrębie współczesnych den dolin i obniżeń. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, za najbardziej wskazane do rozwoju osadnictwa należy uznać obszary występowania gleb o bardzo słabych wartościach produkcyjnych (VI klasy bonitacyjnej), położone poza obrębem den dolin i obniżeń terenowych. Na części tych obszarów z uwagi na płytki poziom występowania wody gruntowej konieczna jest dodatkowa ocena przydatności podłoża gruntowego dla potrzeb budownictwa. Z intensyfikacją produkcji rolnej i rozwojem sieci osadniczej wiąże się ściśle problem zaopatrzenia ludności w wodę pitną i do celów gospodarczych. Podstawą obecnego zaopatrzenia ludności wiejskiej w wodę są studnie gospodarcze ujmujące z reguły płytki (przypowierzchniowy) poziom wód gruntowych, często o zbyt małej wydajności oraz narażony na skażenia bakteriologiczne. W celu poprawy tej sytuacji konieczna jest budowa wodociągów grupowego zaopatrzenia w wodę bazujących na ujęciach z głębszych poziomów wodonośnych, bardziej zasobnych w wodę i o lepszych parametrach jakościowych. 8.

Koncepcja ochrony krajobrazu

Przy realizacji programu ochrony i kształtowania krajobrazu przyrodniczego nadrzędnym celem jest zasada tworzenia warunków do prawidłowego (maksymalnie zbliżonego do naturalnego) funkcjonowania układów przyrodniczych we wzajemnych powiązaniach ekologiczno-przestrzennych. Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody powinno więc uwzględniać zależności i powiązania zachodzące w całym środowisku przyrodniczym pomiędzy jego poszczególnymi elementami składowymi. Koniecznym jest także określenie zasad gospodarczego funkcjonowania terenów chronionych w taki sposób, aby nie następowała degradacja mechanizmów równowagi ekologicznej oraz dewastacja walorów krajobrazowych. Spełnienie tych postulatów jest możliwe tylko na drodze zintegrowanych działań w zakresie ochrony wybranych obszarów poprzez wyłączenie ich z użytkowania gospodarczego, lub też dostosowanie sposobu zagospodarowania do wymagań ochronnych. Celowi temu służy Wielkoprzestrzenny System Obszarów Chronionych (WSOCh), w obrębie którego występują tereny różniące się rygorami ochronnymi: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. Wymienione elementy tego systemu winny być połączone ze sobą osiami ekologicznymi stanowiącymi struktury przyrodnicze

30 o względnie trwałych sposobach zagospodarowania. Są to formy dolinne, obszary zabagnione i większe kompleksy leśne stanowiące tzw. „korytarze środowiskowe”, zapewniające swobodną migrację flory i fauny oraz łączące przestrzennie poszczególne składowe systemu w jeden układ przyrodniczy wzajemnie się wspierający. Krajowy system obszarów chronionych po raz pierwszy w formie prawnej usankcjonowano ustawą z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody. Dla województwa warszawskiego prace nad tworzeniem systemu obszarów chronionych trwają od wielu lat. Wstępny projekt obszarów chronionego krajobrazu opracowany został dla byłego województwa warszawskiego już w 1973 r. W latach późniejszych (1977 r.) wykonano w BPRW opracowanie szczegółowe, które było podstawą wprowadzenia granic obszaru chronionego krajobrazu do regionalnego planu zagospodarowania przestrzennego województwa stołecznego warszawskiego. Obecnie jest przygotowane rozporządzenie Wojewody Warszawskiego w sprawie utworzenia obszarów chronionego krajobrazu (w systemie obszarów chronionych województwa warszawskiego) w którym określone są nakazy oraz zakazy i ograniczenia, jakie mają obowiązywać na tych obszarach. W przytoczonym projekcie rozporządzenia przeważająca część (północna, zachodnia i południowa) gminy Radzymin włączona jest w system obszarów chronionych jako obszar chronionego krajobrazu obejmujący swym zasięgiem doliny rzek (Bugu, Rządzy i Czarnej) oraz położone w bezpośrednim ich sąsiedztwie kompleksy leśne i pola uprawne. W projekcie rozporządzenia wyznaczono również strefy zurbanizowane, w celu zapewnienia harmonijnego rozwoju obszarów miast i wsi o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Podstawowym celem wprowadzenia obszarów chronionego krajobrazu jest ochrona środowiska przyrodniczego i jego zasobów, natomiast celem dalszym jest zabezpieczenie terenów do uprawiania różnych form rekreacji we wszystkimi rygorami użytkowania, które mogłyby kolidować z celem podstawowym. Ochrona środowiska powinna polegać tu na utrzymaniu możliwie największej ekologicznej różnorodności i niezależnie od wprowadzania nowych gatunków, na zapewnieniu rodzimym dobrych warunków rozwoju. Powinno się również przewidzieć rewaloryzację walorów środowiska przyrodniczego, głównie poprzez maksymalne zwiększenie lesistości obszaru. Racjonalna gospodarka zasobami przyrody na tym obszarze będzie możliwa, jeżeli otoczy się opieką naturalne ostoje dzikich gatunków oraz pozostawi drogi migracji na terenach podlegających presji różnych niekorzystnych czynników antropogenicznych. Wychodząc z tego punktu widzenia wyznaczono w niniejszym opracowaniu węzłowe obszary o wysokich wartościach przyrodniczych i walorach estetycznych krajobrazu (tzw. korytarze środowiskowe) obejmujące aktywne biologicznie ekosystemy bagienno-wodne, łąkowe i leśne, mające zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi biologicznej w całym środowisku przyrodniczym gminy (obszary A na mapie oceny). Tereny te winny podlegać szczególnej ochronie ze względu na całokształt walorów przyrodniczych i najlepiej wykształcone mechanizmy równowagi ekologicznej. Konieczne jest zahamowanie procesu dalszej degradacji tych obszarów poprzez racjonalny sposób ich zagospodarowania, podporządkowany pełnionym przez nie funkcjom ekologicznym, ochronnym, klimatotwórczym i krajobrazowym.

31

9.

Obiekty i obszary objęte ochroną prawną

Na obszarze miasta i gminy Radzymin nie występują obszary objęte ochroną prawną – za wyjątkiem ustalenia ochronności lasów otaczających gminę od zachodu i północy. Ochroną prawną objęte są bardzo liczne drzewa – pomniki przyrody; ochronie podlega drzewo wraz ze strefą w promieniu 15 m od pnia. Ponadto w Studium wskazuje się drzewa o walorach pomnikowych do bezwzględnego zachowania i ochrony, wyznaczone na podstawie waloryzacji szaty roślinnej wykonanej w oparciu o inwentaryzację zieleni w terenie. Wykaz drzew wraz z ich lokalizacją, opisem, określeniem stanu zdrowotnego i zaleceniami zamieszcza się poniżej. Wykaz drzew – pomników przyrody chronionych prawem oraz drzew o walorach pomnikowych wskazanych do bezwzględnego zachowania i ochrony Oznaczenia: PP 972 – pomnik przyrody, numer rejestru stołecznego l.p. opis lokalizacji drzewa 1 Nadleśnictwo Drewnica Leśnictwo Struga, Uroczysko Czarna Struga, Oddział 54 b 2 j. w. 3

j. w.

4

j. w.

5

j. w.

6

j. w.

7

j. w.

8

j. w.

9

j. w.

10

Oddział 46

11

Pododdział K

12

j. w.

13

j. w.

14

j. w.

15 16 17 18 19 20

j. w. j. w. j. w. j. w. j. w. j. w.

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m * 15% suszu, ubytek przy podstawie 0,6 x 0,55 m dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * niesymetryczna korona, ubytki na nabiegach, dwa suche konary dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m * ubytki po konarach i na pniu, 20% suszu dąb szypułkowy 274 cm, powyżej 20 m * 10% suszu, ubytki po suchych konarach dąb szypułkowy 275 cm, powyżej 20 m * 20% suszu, rana po uderzeniu pioruna, zasiedlony przez mrówki dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 10% suszu, ubytki po suchych konarach, do wycięcia rosnący pod koroną dąb o śr. 35 cm dąb szypułkowy 245 + 170 cm, powyżej 20 m * wiązanie przy cieńszym pniu, ubytek przy podstawie dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 15% suszu, ubytki przy podstawie na pniu oraz po suchych konarach, huba na wys. 3 m dąb szypułkowy 278 cm, powyżej 20 m * 5% suszu, ubytki po suchych konarach dąb szypułkowy 315 cm, powyżej 20 m * 10% suszu, podszyt grabowy do usunięcia dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 15% suszu, ubytki po konarach, zasiedlony przez mrówki, ubytki przy podstawie i na nabiegach dąb szypułkowy 275 cm, powyżej 20 m * 20% suszu, ubytki po konarach dąb szypułkowy 400 cm, powyżej 20 m * 15% suszu, wiązanie, od wys. 1,5 m dwupniowy brzoza brodawkowata 160 + 140 + 145 cm, powyżej 20 m, trzypniowa, nieznaczny posusz dąb szypułkowy 295 cm, powyżej 20 m * nieznaczny posusz dąb szypułkowy 325 cm, powyżej 20 m * nieznaczny posusz dąb szypułkowy 250 cm, powyżej 20 m * 3 suche konary dąb szypułkowy 295 cm, powyżej 20 m * ubytek przy podstawie dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 20% suszu dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 5% suszu

32

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia klon zwyczajny 270 cm, powyżej 20 m kilka obłamanych i źle ciętych konarów, niewielki ubytek 22 j. w. klon zwyczajny 310 cm, powyżej 20 m, dziupla – ubytek wgłębny 23 Pododdział E dąb szypułkowy 350 cm, powyżej 20 m * 20% suszu od wysokości 2,5 m podwójny pień, 24 j. w. dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 25 j. w. dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m * 15% suszu, kilka drobnych konarów suchych 26 Pododdział B dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m * 15% suszu 27 j. w. dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 28 j. w. dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m* 10% suszu 29 j. w. dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 30 j. w. dąb szypułkowy 275 cm, powyżej 20 m * 15% suszu 31 j. w. dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 30% suszu 32 j. w. dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m * 20% suszu 33 j. w. dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 34 j. w. dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 35 j. w. dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 36 j. w. dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 37 j. w. dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m * 20% suszu 38 j. w. dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m * 10% suszu 39 j. w. dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m * rana po uderzeniu pioruna 40 j. w. dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m * 10% suszu Uwaga: w grupie dębów oznaczonych *, rosnących na terenie dawnej osady gajowego, wyznaczono 20 drzew – pomników przyrody, numer rejestru PP 271. Oprócz wymienionych jest tam jeszcze 19 dębów o obwodzie 195 – 250 cm. 41 Oddział 76, Pod. G sosna pospolita 235 cm, 20 m PP 180 obok szosy, w pobliżu leśniczówki „Partyzancka sosna”, zabiegi wykonane 42 Oddział 78, Pod. J dąb szypułkowy 435 cm, powyżej 20 m PP 263 zabiegi wykonane obok szosy Warszawa - Radzymin 43 j. w. lipa drobnolistna 260 + 225 cm, powyżej 20 m, dwupniowa, zabiegi wykonane 44 j. w. dąb szypułkowy 563 cm, powyżej 20 m PP 263 zabiegi wykonane 45 Oddział 77, Pod. C dąb szypułkowy 285 cm, 15,5 – 20 m, zabiegi wykonane 46 Radzymin ul. Warszawska 23 wiąz szypułkowy 295 cm, powyżej 20 m PP 266 w zieleni ulicznej dwa suche konary, czopy po starych cięciach, susz 47 Radzymin ul. Batorego 3 dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m , zabiegi wykonane dz. 54 obręb 04-02 p. Helena Marszał 48 Radzymin ul. Batorego 3 dąb szypułkowy 325 cm, 15,5 – 20 m, zabiegi wykonane dz. 45 obręb 04-02 p. Helena Marszał 49 Radzymin ul. P.O.W. dz. nr 28 lipa drobnolistna 290 cm, powyżej 20 m, susz obręb 05-01, przy cmentarzu paraf. 50 Ciemne 121 p. Józef Kacprzak dąb szypułkowy 275 cm, powyżej 20 m , stan dobry 51 j. w. lipa drobnolistna 315 cm, powyżej 20 m wykonane zabiegi, stan dobry 52 Ciemne 17 dz. nr 191 dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m PP 264 p. Helena Sulejowska stan dobry obok bud. gospodarczych 53 Arciechów dz. nr 164 dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m , huba na pniu, ogólny stan p. Zofia Bibrowicz dobry 54 Arciechów dz. nr 174/2 dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m , 15% suszu p. Irena Kraśnicka l.p. opis lokalizacji drzewa 21 Pododdział J

33

l.p. opis lokalizacji drzewa 55 Arciechów dz. nr 174/4 p. Włodzimierz Kraśnicki 56 Arciechów dz. nr 174/1 p. Tadeusz Chojnacki 57 Arciechów p. Maciej Kraśnicki 58 Arciechów dz. nr 169/2 p. Sylwester Dachniewski 59 Arciechów dz. nr 158 p. Emil Sasin 60 Arciechów dz. nr 162/1 p. Hieronim Dachniewski 61 Arciechów p. Jerzy Woy-Wojciechowski 62 Arciechów dz. nr 169/2 p. Sylwester Dachniewski 63 Arciechów dz. nr 524 p. Liliana Tyka 64 Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 523 65 Arciechów dz. nr 524 p. Liliana Tyka 66 Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 551 67 Arciechów dz. nr 1359 p. Andrzej Kowalski 68 Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 551 69 Arciechów dz. nr 537/11 p. Barbara Dylik Żarska 70 Arciechów dz. nr 537/10 p. Maciej Sosnowiec 71 Arciechów dz. nr 537/9 p. Anna Bernatowicz 72 Arciechów dz. nr 1252 p. Leszek Korfman 73 Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 523 74 Arciechów p. Dorota Pyrek 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m , źle odcięty duży konar dąb szypułkowy 305 cm, powyżej 20 m PP 367 rana powierzchniowa i ubytek przy podstawie dąb szypułkowy 320 m, powyżej 20 m PP, stan dobry dąb szypułkowy 340 cm, powyżej 20 m PP, 15% suszu czop po dużym odłamanym konarze, ubytek przy podstawie dąb szypułkowy 410 cm, powyżej 20 m PP 368 ślady po obłamaniu konarów dąb szypułkowy 390 cm, powyżej 20 m PP 366, 10% suszu dąb szypułkowy 390 cm, powyżej 20 m

PP 366

dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m, nieznaczny posusz dąb szypułkowy 270 cm, 15,5 – 20 m suche konary, rana po uderzeniu pioruna, złamany wierzchołek dąb szypułkowy 330 cm, powyżej 20 m 10% suszu dąb szypułkowy 310 cm, 15,5 – 20 m, rana popiorunowa, susz dąb szypułkowy 360 cm, 15,5 – 20 m, zabiegi wykonane dąb szypułkowy 410 cm, powyżej 20 m, zabiegi wykonane dąb szypułkowy 370 cm, 15,5 – 20 m, zabiegi wykonane dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, niewielki posusz, dawne złe cięcia dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, niewielki posusz, dawne złe cięcia dąb szypułkowy 275 cm, powyżej 20 m, 15% suszu, ubytek przy podstawie dąb szypułkowy 300 cm, powyżej 20 m, 15% suszu

dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m, 20% suszu dąb szypułkowy 280 cm, powyżej 20 m, susz 10%, niesymetryczna korona Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 523 dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m, stan dobry, susz 10% Arciechów dz. nr 337/7 dąb szypułkowy 330 cm, powyżej 20 m, huba, obłamany konar, p. Jerzy Walicki źle cięte Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 523 dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, 10% suszu j. w. dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m, nieznaczny posusz j. w. dąb szypułkowy 305 cm, powyżej 20 m, nieznaczny posusz j. w. dąb szypułkowy 287 cm, powyżej 20 m jeden z trzech wierzchołków suchy z hubą j. w. wiąz szypułkowy 370 cm, 15,5 – 20 m, nieznaczny posusz Arciechów dz. nr 537/16 dąb szypułkowy 320 cm, powyżej 20 m, czopy po starych cięciach, p. Robert Lassota przybity kosz do gry Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 558 dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, ubytek z hubą przy podstawie j. w. dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m, stan bardzo dobry j. w. dąb szypułkowy 245 cm, czopy po złych cięciach j. w. dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m, 30% suszu czopy po złych cięciach j. w. dąb szypułkowy 340 cm, powyżej 20 m niewielki posusz, 6 czopów do usunięcia j. w. dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, posusz 15%

34

l.p. 89 j. w.

opis lokalizacji drzewa

90

j. w.

91 92

94

j. w. Arciechów dz. nr1316 p. Małgorzata Sabok Arciechów dz. nr 537/5 p. Władysław Kubuśka j. w.

95

j. w.

96

Arciechów z tyłu za dz. nr 1309 Arciechów dz. nr 537/5 Arciechów droga w ośrodku wypoczynkowym Energopolu Arciechów dz. nr 1305 p. Tomasz Jaworski Arciechów dz. nr 537/5 p. Władysław Kubuśka Arciechów dz. nr 445/1 p. Jan Kawałowski Arciechów dz. nr 558 p. Hieromin Dachniewski wspólnota wsi Arciechów dz. nr 558 j. w.

93

97 98 99 100 101 102 103 104

105 Arciechów dz. nr 670 p. Grzegorz Zduński 106 Arciechów dz. nr 690 p. Zygmunt Kosiorek 107 j. w. 108 Arciechów 14 dz. nr 691 p. Michał Retka 109 Arciechów dz. nr 692 p. Stanisław Powała 110 j. w. 111 112 113 114 115

116 117 118

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m 20% suszu, podrost do usunięcia dąb szypułkowy 240 + 250 cm, powyżej 20 m, 10% suszu, dwupniowy dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m, 15% suszu dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m, stan bardzo dobry dąb szypułkowy 250 cm, powyżej 20 m, 20% suszu, podszyt dąb szypułkowy 420 cm, powyżej 20 m, 30% suszu, ubytek na pniu dąb szypułkowy 305 cm, powyżej 20 m, 15% suszu, czopy po konarach, podszyt do usunięcia dąb szypułkowy 535 cm, powyżej 20 m, czopy po konarach, zasiedlony przez puchacza dąb szypułkowy 250 cm, powyżej 20 m, zwany „Zagłobą” dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m, nieznaczny posusz dąb szypułkowy 470 cm, powyżej 20 m, stan dobry, wyżej trójpniowy dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, 15% suszu dąb szypułkowy 430 cm, powyżej 20 m rana po uderzeniu pioruna, suche konary dąb szypułkowy 630 cm, powyżej 20 m brak połowy pnia, wypalony konar dąb szypułkowy 295 cm, powyżej 20 m, 20% suszu dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m, 15% suszu, niesymetryczna korona dąb szypułkowy 310 cm, 15,5 – 20 m, 10% suszu dąb szypułkowy 390 cm, powyżej 20 m źle odcięty pień, podkrzesana korona dąb szypułkowy 350 cm, powyżej 20 m czopy po konarach, niewielki posusz dąb szypułkowy 255 cm, 15,5 – 20 m ubytek po złamanym konarze, 15% suszu dąb szypułkowy 330 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry

dąb szypułkowy 360 cm, 15,5 – 20 m niezabezpieczone duże stare cięcia Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 392 dąb szypułkowy 350 cm, 15,5 – 20 m ubytek wgłębny 2 m2, niewielki posusz Arciechów dz. rolna dąb szypułkowy 360 cm, 15,5 – 20 m PP 977 huba, konieczne wiązanie Arciechów dz. nr 744 dąb szypułkowy 380 cm, 15,5 – 20 m PP 959 p. Mieczysława Wyszyńska zabiegi wykonane Arciechów dz. nr 742 dąb szypułkowy 420 cm, 15,5 – 20 m PP 978 p. Mieczysława Wyszyńska zabiegi wykonane Załubice Stare granica działek dąb szypułkowy 330 cm, 15,5 – 20 m PP 978 rolnych nr 33 i nr 34 stan zdrowotny dobry p. Eugeniusz Sieradzki p. Marian Sokołowski Arciechów brzoza brodawkowata 190 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry p. Czesław Polak j. w. dąb szypułkowy 360 cm, 15,5 – 20 m PP 977, stan dobry j. w. brzoza brodawkowata 140 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry

35 l.p. opis lokalizacji drzewa 119 j. w. 120 Arciechów dz. nr 732 p. Tadeusz Polak 121 j. w. 122 j. w. 123 j. w. 124 L.P. Jabłonna Nadl. Nieporęt Uroczysko Górki 125 j. w. 126 Arciechów po zach. stronie drogi Wolica – Arciechów, były majątek Wincentów 127 j. w. 128 Zarząd Warszawskiego Zespołu Leśnego dz. nr 1065 129 j. w. 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151

152 153

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia brzoza brodawkowata 150 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry dąb szypułkowy 315 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry dąb szypułkowy 260 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry dąb szypułkowy 190 + 210 cm, 15,5 – 20 m, stan dobry dąb szypułkowy 280 cm, powyżej 20 m, stan dobry dąb szypułkowy 525 cm, powyżej 20 m PP 818 czopy po starych cięciach, ubytki na pniu dąb szypułkowy 306 cm, powyżej 20 m PP 818, susz 10% dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m PP 818 stan dobry, rany po obłamanych gałęziach

dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m PP 818, 60% suszu lipa drobnolistna 470 cm, powyżej 20 m PP ubytek wgłębny, dziupla dąb szypułkowy 330 cm, 10,5 – 15 m silnie uszkodzony, bardzo duży ubytek j. w. wiąz szypułkowy 345 cm, powyżej 20 m PP stan bardzo dobry j. w. dąb szypułkowy 445 cm, powyżej 20 m PP 818 zabiegi wykonano j. w. dąb szypułkowy 520 cm, powyżej 20 m PP 818 zabiegi wykonano j. w. dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m stan dobry j. w. dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m, 20% suszu stan dostateczny j. w. dąb szypułkowy 301 cm, powyżej 20 m PP 818 stan dobry Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 583 dąb szypułkowy 290 cm, ubytek przy podstawie, liczne stare złe cięcia j. w. dąb szypułkowy 405 cm, powyżej 20 m złe cięcie po dużym konarze, z grzybem j. w. dąb szypułkowy 305 cm, powyżej 20 m stan bardzo dobry j. w. dąb szypułkowy 295 cm, powyżej 20 m, 10% suszu j. w. dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m, 10% suszu j. w. dąb szypułkowy 255 + 160 cm, powyżej 20 m stan bardzo dobry, niewielki susz, wiązanie Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 583 dąb szypułkowy 300 cm, powyżej 20 m, 10% suszu j. w. dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m susz od północnej strony j. w. na granicy działki nr 625 dąb szypułkowy 340 cm, powyżej 20 m, 10% suszu j. w. dąb szypułkowy 280 cm, powyżej 20 m, 10% suszu j. w. lipa drobnolistna 405 cm, 15,5 – 20 m ubytek przy podstawie, śmietnik Wspólnota wsi Arciechów dz. nr 582 dąb szypułkowy 350 cm, powyżej 20 m, ślady po obłamanych konarach, zasiedlony przez mrówki, susz minimalny Arciechów dz. nr 518/1 dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m, stan dobry p. Jan Gruczek Arciechów 1 dz. nr 516/4 dąb szypułkowy 310 cm, powyżej 20 m PP 974 p. Mieczysław Materski stan dobry, gniazdo sowy Arciechów dz. nr 504/1 dąb szypułkowy 430 cm, powyżej 20 m, złamane dwa konary, p. Jan Gruczek ubytki po suchych konarach, podszyt z czeremchy do usunięcia Arciechów dz. nr 506/1 dąb szypułkowy 420 cm, powyżej 20 m ubytek wgłębny p. Janusz Marian Sokołowski kominowy, pozostałość po obłamanych konarach, 2 szt. pochylone w kierunku południowym Arciechów dz. nr 509 dąb szypułkowy 290 cm, 15,5 – 20 m p. Piotr Gawliński ubytek popiorunowy 3 m2, 25% suszu Arciechów dz. nr 500 dąb szypułkowy 290 cm, powyżej 20 m p. Henryk Stankiewicz huba na wysokości 4 m, 10% suszu

36

l.p. opis lokalizacji drzewa 154 Arciechów dz. nr 492 p. Zofia Pałaszewska 155 Arciechów 32 156 Arciechów dz. nr 416/2 p. Sylwester Grześkiewicz 157 Arciechów dz. nr 416/5 p. Tadeusz Grześkiewicz 158 Arciechów dz. nr 510/4 p. Mieczysław Materski 159 j. w. przy drodze 160 Arciechów dz. nr 513 p. Tadeusz Marchlewski 161 Arciechów dz. nr 512/1 p. Mieczysław Materski w pobliżu zabudowań 162 j. w. 163 j. w. 164 Arciechów 7 dz. nr 260/1 p. Władysław Pachulski w pobliżu zabudowań 165 j. w. 166 Arciechów dz. nr 169/2 p. Sylwester Dachniewski 167 Ruda dz. nr 176/1 p. Józef Jankowski 168 Ruda dz. nr 38 p. Lech Bogdan Urbaniak 169 Ruda dz. nr 111 pp. Ignacy i Łucja Dąbrowscy 170 j. w. 171 Ruda dz. nr 388 p. Bogdan Podleśny 172 Załubice Stare granica dz. nr 35 i 36 p. Marian Sokołowski p. Eugeniusz Gruczek, pole orne 173 Załubice Stare dz. nr 86/1 pole orne przy drodze, p. Witold Kaza 174 Załubice Stare dz. nr 86/1 i nr 85 175 Załubice Stare na granicy działki nr 186 p.Szczepana Trawickiego i Uroczyska Rozrzutek Nadleśnictwa Jabłonna 176 Załubice Stare na granicy dz. rolnej nr 187 p. Eugeniusza Pilzaka i Uroczyska Rozrzutek Nadleśnictwa Jabłonna 177 Załubice Stare Uroczysko Rozrzutek na skraju lasu 178 Uroczysko Rozrzutek na skraju lasu 179 Załubice Stare dz. nr 193 skraj lasu p. Franciszek Sokołowski 180 Uroczysko Rozrzutek skraj lasu 181 Załubice Stare dz. nr 193 skraj lasu p. Franciszek Sokołowski

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia dąb szypułkowy 300 cm, 15,5 – 20 m ubytek przy podstawie, niewielki posusz dąb szypułkowy 370 cm, powyżej 20 m niewielki posusz dąb szypułkowy 420 cm, powyżej 20 m PP zabiegi wykonane, wokół drzewa składowisko złomu dąb szypułkowy 280 cm, powyżej 20 m stan bardzo dobry dąb szypułkowy 320 cm, powyżej 20 m PP 974 stan dobry dąb szypułkowy 425 cm, powyżej 20 m PP 975 stan dobry dąb szypułkowy 280 cm, 15,5 – 20 m stan dostateczny wiąz szypułkowy 260 cm, 15,5 – 20 m PP 973 wypalony, utrata 1/3 pnia dąb szypułkowy 297 cm, powyżej 20 m PP 973 wykonane zabiegi, stan bardzo dobry dąb szypułkowy 265 cm, powyżej 20 m PP 973 zabiegi wykonane, stan dobry dąb szypułkowy 330 cm, powyżej 20 m PP 972 10% suszu dąb szypułkowy 360 cm, powyżej 20 m PP 972 stan dobry, ok. 10% suszu dąb szypułkowy 280 cm, powyżej 20 m 10% suszu dąb szypułkowy 370 cm, 15,5 – 20 m PP stan dobry, zabiegi wykonane dąb szypułkowy 280 cm, 15,5 – 20 m stan dostateczny, susz, ubytek jesion wyniosły 495 cm, powyżej 20 m, stan dobry wiąz górski 460 cm, powyżej 20 m PP 242 stan dobry dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m stan dobry dąb szypułkowy 330 cm, powyżej 20 m PP 979 niewielki susz, ubytek dąb szypułkowy 320 cm, powyżej 20 m PP 958 ubytek popiorunowy, znaczny susz, przybita kapliczka dąb szypułkowy 245 cm, powyżej 20 m, stan dobry dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m PP 954 10% suszu dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m PP 980 redukcja konarów, niewielki susz dąb szypułkowy 315 cm, powyżej 20 m PP dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m od wys. 2,5 m dwa pnie dąb szypułkowy 300 cm, 15,5 – 20 m PP 955 ubytek przy podstawie, na wys. 2,5 m rozwidlenie dąb szypułkowy 345 cm, powyżej 20 m PP ubytek przy podstawie, niewielki posusz dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m PP 955 stan dobry, na wys. 3 m rozwidlony, huba

37 l.p. 182 j. w.

opis lokalizacji drzewa

183 Załubice Stare dz. nr 195 p. Ryszard Sokołowski 184 j. w. 185 j. w. 186 Załubice Stare dz. 198/1 p. Jan Gruczak przy przystanku PKS 187 Załubice Stare 67 dz. nr 306/3 p. Franciszek Sokołowski za budynkami 188 j. w. 189 Załubice Stare 16 dz. nr 2/5 p. Henryk Adamski przy budynku mieszkalnym 190 Załubice Stare 52 i 53 granica dz. nr 330/1 p. G. Gawrońskiej oraz dz. nr 329/1p. A. Sokołowskiego 191 Załubice Stare Opole dz. nr 118/1 p.Waldemar Gołębiewski 192 Załubice Stare Opole dz. nr 242 p. Andrzej Chojnacki 193 Borki dz. nr 301/1 p. Mieczysław Buraczyński 194 Łosie dz. nr 414/1 p. Henryk Budek 195 196

197 198 199 200 201 202 203 204 206 207

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia dąb szypułkowy 410 cm, powyżej 20 m PP 955 huba na 2 m2, niewielki posusz dąb szypułkowy 505 cm, powyżej 20 m PP 956, 10% suszu dąb szypułkowy 300 cm, powyżej 20 m dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m lipa drobnolistna 310 cm, powyżej 20 m wykonane zabiegi dąb szypułkowy 260 cm, powyżej 20 m

PP 956, 15% suszu PP 956, 15% suszu PP 953 PP 957 „Grzegorz”

dąb szypułkowy 300 cm, powyżej 20 m PP 957 „Marian” dąb szypułkowy 250 cm, powyżej 20 m, 10% suszu klon zwyczajny 265 cm, powyżej 20 m wiązanie, nieznaczny posusz dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m stan dobry dąb szypułkowy 295 cm, powyżej 20 m niewielki posusz

dąb szypułkowy 510 cm, powyżej 20 m zabiegi pielęgnacyjne wykonane dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m, nieznaczny susz na wys. 1,5 m dwupniowy j. w. dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m gęsta korona, nieznaczny susz Łosie dz. nr 377 dąb szypułkowy 270 cm, 15,5 – 20 m, na wys. 2,5 m dwupniowy, p. Andrzej Domińczak wymaga wiązania elastycznego, do usunięcia nieznaczny susz i czopy Łosie dz. nr 481/1 dąb szypułkowy 300 cm, powyżej 20 m ubytek przy podstawie w kształcie kapliczki j. w. dąb szypułkowy 280 cm, powyżej 20 m, 15% suszu, usunąć podszyt z gruszy Łosie dz. nr 415 dąb szypułkowy 400 cm, powyżej 20 m, ubytek kominowy p. Daniel Kamiński od podstawy 2,5 m2, ubytki po starych konarach, 15% suszu Łosie dz. nr 440 dąb szypułkowy 255 cm, powyżej 20 m, luźna korona, p. Ignacy Dąbrowski czopy po cięciach Łosie dz. nr 441/2 dąb szypułkowy 275 cm, powyżej 20 m, huba, p. Krystyna Ostrowska-Sobkowska rana po odłamanym konarze 2 m2 Łosie dz. nr 441/3 dąb szypułkowy 270 cm, powyżej 20 m p. Janusz Noiński ubytki na pniu, na 7 i 12 m po odłamaniach j. w. dąb szypułkowy 370 cm, powyżej 20 m stan bardzo dobry, gęsta korona j. w. dąb szypułkowy 380 cm, powyżej 20 m, 10% suszu, konieczne pilne usunięcie plomby ceglano -betonowej, wiązanie Radzymin dz. nr 73 obręb 04-01 dąb szypułkowy 254 cm, 15,5 – 20 m PP Plac Kościuszki UMiG wykonane zabiegi (ubytek pnia) Radzymin dz. nr 3 obręb 05-06 dąb szypułkowy 355 cm, powyżej 20 m ul. Norwida Studium Nauczycielskie 20% suszu, rośnie w linii ogrodzenia - kolizja (boisko) Radzymin dz. nr 90 kasztanowiec zwyczajny 190 – 310 cm, powyżej 20 m, źle cięte – ul. Gen Lucjana Żeligowskiego linie geometryczne, nr 212 – ubytek 1,5 m2

208 do 212 213 j. w.

jesion wyniosły 310 cm, powyżej 20 m, niewielki posusz

38

l.p. opis lokalizacji drzewa 214 j. w. 215 216 217 j. w. 218 Radzymin dz. nr 89 i 91 obręb 04-02 ul. 11 Listopada Szkoła Podstawowa nr 1 219 j. w. 220 j. w. 221 j. w. 222 j. w. j. w. (między 222 i 223) 223 j. w. 224 j. w. 225 j. w. 226 j. w. 227 j. w. 228 j. w. 229 j. w. 230 j. w. 231 j. w. 232 j. w. 233 j. w. 234 j. w. 235 j. w. 236 j. w. 237 j. w. 238

239 240 241 242 243 244

obwód i wysokość drzewa, stan zdrowotny, zalecenia kasztanowiec zwyczajny 190 – 310 cm, powyżej 20 m, źle cięte jesion wyniosły 220 cm, powyżej 20 m, nieznaczny susz klon srebrzysty 195 cm, powyżej 20 m częściowo wykonane zabiegi

klon srebrzysty 240 + 180 cm, powyżej 20 m, dwupniowy klon srebrzysty 185 + 140 + 110 cm, powyżej 20 m, trzypniowy klon srebrzysty 190 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 265 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 115 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 255 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 170 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 200 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 210 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 210 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 180 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 145 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 180 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 270 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 270 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 280 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 150 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 235 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 240 cm, powyżej 20 m klon srebrzysty 245 + 290 + 150 cm, powyżej 20 m, na wysokości pierśnicy trzypniowy, wyżej sześciopniowy Radzymin dz. nr 89 i 91 obręb 04-02 klon srebrzysty 210 + 145 + 140 cm, powyżej 20 m, trzypniowy ul. 11 Listopada i teren Szkoły Podstawowej nr 1 j. w. jesion wyniosły powyżej 20 m duży wstępnie zabezpieczony ubytek j. w. jesion wyniosły 280 cm, powyżej 20 m Radzymin dz. nr 47 lipa drobnolistna 260 cm, powyżej 20 m stan dobry ul. ks. E. Czartoryskiej Radzymin, dz. nr 89 i 91 klon srebrzysty 195 cm, powyżej 20 m j. w. klon srebrzysty 220 cm, powyżej 20 m j. w. klon srebrzysty 260 cm, powyżej 20 m

39 III.

ŚRODOWISKO KULTUROWE

1. Rys historyczny Pierwsze wzmianki o Radzyminie pochodzą z 1440 r. i mówią o wsi szlacheckiej, będącej własnością dziedzica Jana, podkomorzego księcia Konrada Mazowieckiego. Nazwę wsi etymologowie wywodzą od imienia Radzimir. Według przekazów nazwa pochodzi od słów „Radzę, omiń to miejsce” umieszczanych na tablicach przy wjeździe do okolicznych, pełnych niebezpieczeństw puszcz, bagien i moczarów . W okresie wczesnego średniowiecza Radzymin był prawdopodobnie osadą targową. Jak podaje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego tom IX Warszawa 1888 r., str. 478: „Zdawna zapewne istniała osada, w której skupiały się interesy nielicznej ludności leśnej puszcz (...). Wcześnie dość osada ta przybrała charakter targowiska (...).” We współczesnym rozplanowaniu miasta czytelny jest jeszcze zarys placu targowego, którego częścią jest Stary Rynek. Wrzecionowaty zarys wczesnośredniowiecznego placu targowego wpłynął na podział przylegających do niego gruntów na działki – charakteryzujące się znaczną długością. Tak powstał zespół działek między ulicami Zduńską i Głowackiego i na odcinku między ulicą Warszawską oraz ulicami Kardynała Wyszyńskiego i Reymonta. Dnia 5 lutego 1473 roku w Radzyminie Kazimierz, książę mazowiecki, biskup płocki, brat księcia Bolesława V, erygował parafię. Fundacja kościoła przypisywana jest dziedzicowi wsi Janowi. Teren należący obecnie do kościoła parafialnego (ograniczony od południa placem Kościuszki, od zachodu terenem zabudowanym, od wschodu ulicą Polskiej Organizacji Wojskowej, zaś od północy ul. Głowackiego) jest najprawdopodobniej jedynie częścią terenu pierwotnie stanowiącego własność kościoła. Obecna dwuwieżowa budowla kościelna znajduje się prawdopodobnie w miejscu najstarszego kościoła. Lokacja Radzymina nastąpiła w XV wieku. Książę Bolesław V nadał osadzie dnia 5 września 1475 roku prawo miejskie chełmińskie. Radzymin liczył wtedy 38 domów i 387 mieszkańców. Związane z lokacją osadnictwo przesunęło się na południowy wschód i tam wytworzyło się centrum funkcjonujące do dziś. Prawdopodobną pozostałością rynku lokacyjnego jest obecny Plac Wolności. Wkrótce po nadaniu praw miejskich Bolesław V zezwolił na wybudowanie w Radzyminie zamku. Jego lokalizacja nie jest znana, istnieje jednak hipoteza – prawdopodobnie klasycystyczny budynek Internatu Studium Nauczycielskiego zbudowany został na planie zamku obronnego. Świadczy o tym niespotykany układ bryły XIX-wiecznego budynku z nietypowymi dla tego okresu mocno wysuniętymi narożnymi elementami, przypominającymi położeniem alkierze dworu szlacheckiego. Można przypuszczać, że budowla z wysuniętymi „alkierzami”, niewątpliwie obronna, musiała istnieć w tym miejscu i na jej fundamentach wzniesiono w XIX wieku szpital, obecnie internat. W 1605 roku Radzymin przeszedł w ręce Leszczyńskich, jako posag ostatniej z rodu Anny, wniesiony Rafałowi Leszczyńskiemu. Stało się to na mocy kontraktu między Janem Radzymińskim, wojewodzicem podlaskim, a Rafałem z Leszna Leszczyńskim, synem Andrzeja – wojewody brzeskiego (z Kujaw). Mocą kontraktu Leszczyński otrzymuje w dzierżawę miasto i wsie: Aleksandrów, Wioskę Radzymińską, Mokre, Dybów, Zwierzyniec, Zawady, Borki, Ciemne, Rudę, Siwek, Teodorów, Teresin vel Osiny, Trzcianę, Łoś, Dąbrowę i Cegielnię. Trzydzieści lat później Leszczyńscy są już dziedzicami, o czym świadczy zapis: „Władysław IV na prośbę Jędrzeja, Rafała, Bogusława i Władysława braci Leszczyńskich, właścicieli Radzymina, nadaje miastu cztery jarmarki”.

40 Za panowania Augusta II Radzymin należał do Bielińskich, następnie (2 poł. XVIII w.) do Michała Czartoryskiego, kanclerza wielkiego księcia litewskiego i jego żony Eleonory z Waldsteinów. Działalność księżnej Eleonory Czartoryskiej miała duże znaczenie dla miasta. Jej staraniem wzniesiono w 1781 r. kościół murowany, budynek szkółki początkowej, założonej przez księdza Kazimierza Narbutta, wybitnego działacza Komisji Edukacji Narodowej, oraz pałac wraz z otaczającym go parkiem. Według napisanego po angielsku „Dykcyonarzyka geograficznego....” z XVIII w. Radzymin był wówczas „pałacem a osobliwie ogrodem pięknym zaszczycony”. Zarówno pałac jak i park nie zachowały się do dzisiaj – tylko ślady dawnego układu czytelne są w terenie. Teren założenia pałacowo-parkowego wraz z zapleczem wyznaczają obecne ulice Warszawska – Norwida – Czartoryskiej, a więc był to rozległy obszar zajmujący około 1/4 powierzchni ówczesnego miasta. Pałac i park były ze sobą prawdopodobnie powiązane. Był to park typu angielskiego, w którym stylistyka swobodnych układów przeczyła barokowym rozplanowaniom i osiowym integracjom obiektów. Po rozebraniu pałacu park funkcjonował jako park publiczny aż do I wojny światowej, następnie rozparcelowany wszedł w skład terenów zurbanizowanych. Staraniem księżnej powstało ciekawe rozwiązanie urbanistyczne polegające na wyprowadzeniu głównej ulicy (obecnie Konstytucji 3 Maja) jako osi widokowej na budynek (przebudowany później przez barona Morenheima na szpital, obecnie mieszczący Internat Studium Nauczycielskiego); która rozwidla się na dwie ulice obejmujące budowlę (obecnie ul. Korczaka i ul. Wołomińska). Najprawdopodobniej było to uregulowanie dawnej drogi łączącej średniowieczny zamek (przypuszcza się, że na jego śladzie stoi Internat) z miastem. Do wielkich zasług Eleonory Czartoryskiej dla Radzymina należy dołączyć nadanie miastu przez Stanisława Augusta czterech targów, na jej prośbę. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 r. Radzymin znalazł się w zaborze pruskim, w latach 1807-15 w Księstwie Warszawskim, następnie w Królestwie Polskim. Granica zaboru pruskiego przebiegała wzdłuż rzeki Czarnej w Strudze – położenie przygraniczne miasta wpłynęło na rozwój handlu; wybudowano komorę celną. Miasto liczyło wtedy 3500 mieszkańców. Na początku XIX wieku dobra radzymińskie znajdowały się w posiadaniu Raczyńskich, a od 1818 roku właścicielem stał się książę Edward Lubomirski. Po jego tragicznej śmierci (wskutek rany odniesionej w pojedynku) nabywcą Radzymina był baron Ludwig de Morenheim, sekretarz Wielkiego Księcia Konstantego w Warszawie. On to około 1830 r. zbudował szpital na około 40 łóżek, wydzierżawiony na lazaret dla wojska. Około roku 1830 zaczęły powstawać wokół Radzymina kolonie niemieckie. Około 1840 r. Radzymin przeszedł w ręce rodziny Krusensternów, którzy oddali zarząd dobrami plenipotentom. W roku 1843 przeniesiono z Łowicza do Radzymina „Instytut Nauczycieli Elementarnych”. Plac z ogrodem podarowali Krusensternowie, gmach zaś według projektu Antoniego Corazziego wystawiło ministerium oświaty. Instytut był internatem dla 100 uczniów i miał 4 klasy. W roku 1860 przeprowadzono linię kolei żelaznej warszawsko-petersburskiej. Przyczyniło się to do wycinania lasów i powstawania drobnych folwarków i osad w pobliżu stacji i przystanków. W roku 1861 miasto zostało poważnie zniszczone przez pożar.

41 Od Krusensternów dobra radzymińskie nabył Antoni Skarbek-Kruszewski, marszałek szlachty powiatu sejneńskiego. Zamieszkał on w domu dla plenipotentów, pałac w części rozebrał, w części pozostawił swojemu losowi. Z materiałów pozyskanych z rozbiórki pałacu postawił budynki gospodarcze na folwarku w Dybowie. Skarbek-Kruszewski prowadził także rabunkową gospodarkę w lasach otaczających Radzymin, przyczynił się od do wyrąbania i wyprzedania dużych połaci leśnych. W 1867 roku Radzymin stał się miastem powiatowym guberni warszawskiej. Utworzony został w połowy powiatu stanisławowskiego i 5 wsi powiatu warszawskiego, miał 21,42 mil kwadratowych. Budynek szpitala ufundowanego przez Morenheima po przebudowie około 1870 r. oddano rządowi na biuro powiatu. Rozwój Radzymina w XIX wieku przedstawiał się następująco: 1810 rok

917 mieszkańców

1827 rok

1053 mieszkańców, 103 domy drewniane

1858 rok

2389 mieszkańców, w tym 1281 Żydów, 9 domów drewnianych, 5 murowanych

1870 rok

3232 mieszkańców, w tym 1962 Żydów, 55 ewangelików

1881 rok

3718 mieszkańców, 177 domów, w tym 10 murowanych.

W 1896 roku przeprowadzono Pierwszą w Królestwie Polskim linię kolejki wąskotorowej do Warszawy, co przyniosło ożywienie gospodarcze. Tor kolejki poprowadzono wzdłuż drogi bitej łączącej z Warszawą, stacja kolejki znajdowała się w miejscu obecnego dworca autobusowego. Kolejka istniała do 1974 r. W latach 1897-1919 rozbudowano kościół parafialny, dodano dwie boczne nawy i dwie wieże. Na przełomie XIX i XX w nastąpił rozwój przemysłu; powstało kilka zakładów – olejarnie, cegielnia, browar, fabryka lasek, fabryka wyrobów żelaznych, fabryka mydła. W roku 1903 od rodziny Skarbek-Kruszewskich dobra radzymińskie (miasto Radzymin z czterema folwarkami: Aleksandrowem, Dybowem, Wioską Radzymińską i Mokrem) o powierzchni 7581 morgów nabyli do spółki na licytacji panowie Budny, Rawicz i Hirszman. Finalnie właścicielem został Władysław Rawicz. Od roku 1904 wzmógł się napływ ludności pochodzenia żydowskiego, stanowiącej wówczas około 2/3 społeczności miasta. Przyczyniali się oni w znacznej mierze do rozwoju ekonomicznego Radzymina. W roku 1910 liczba mieszkańców wzrosła do 4062 osób. W czasie I wojny światowej miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Po wyzwoleniu Radzymin pozostał miastem powiatowym. Najbardziej dramatycznym wydarzeniem z dziejów miasta jest Bitwa Warszawska w wojnie polsko-bolszewickiej, która rozegrała się w dniach 13-17 sierpnia na wschodnich przedpolach stolicy. Walki pod Radzyminem przeszły do historii jako „Cud nad Wisłą”. Bohaterstwo i determinacja polskich żołnierzy i cywilów oraz strategia naczelnego wodza Józefa Piłsudskiego przyniosły zwycięstwo, którego znaczenia nie sposób przecenić. Miasto kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk, wskutek czego uległo silnemu zniszczeniu.

42 Szybki rozwój miasta nastąpił w okresie międzywojennym. Liczba mieszkańców kształtowała się następująco: 1921 rok 1939 rok

4200 mieszkańców 8000 mieszkańców

W początku lat dwudziestych został zurbanizowany znaczny teren, położony w sąsiedztwie ośrodków historycznych. Rozdzielono ulicami na bloki i podzielono na działki część dawnego ogrodu pałacowego oraz częściowo ziemie dawnego folwarku radzymińskiego. Działki przewidziane były dla zabudowy willowej, względnie indywidualnych domków jednorodzinnych. Okres II wojny światowej był tragiczny dla mieszkańców Radzymina. 1 września 1939 r. nad miastem została stoczona pierwsza bitwa powietrzna II wojny światowej; na początku września odbyły się pogrzeby 147 żołnierzy polskich poległych w bitwie pod miastem oraz lotników. Niemcy rozstrzelali około 500 osób, w Treblince zaś zgładzono około 3900 mieszkańców narodowości żydowskiej. Bezpośrednio po wojnie Radzymin liczył około 4000 mieszkańców. W 1952 roku siedzibę powiatu przeniesiono do Wołomina. Liczba Mieszkańców Radzymina po wojnie zaczęła szybko rosnąć, i tak: w 1961 roku wynosiła 6749 osób, w 1973 roku wynosiła 7900 osób. W 1988 r. przywrócono w Radzyminie historyczne nazwy ulic, nawiązujące do chlubnych kart historii. 2. Charakterystyka i ocena wartości kulturowych Archeologiczne relikty osadnicze Są to zachowane w ziemi pozostałości dawnych obozowisk, osad, cmentarzysk, bardzo licznie występujące w gminie Radzymin. Badania archeologiczne w gminie Radzymin wykonywano w okresie międzywojennym i w latach dziewięćdziesiątych. Pod względem ilości zarejestrowanych stanowisk (323) gmina zajmuje drugie miejsce w województwie warszawskim. Znaleziska reprezentują osadnictwo począwszy od starszej epoki kamienia – tj. około 9000 lat p.n.e. po okres średniowieczny i nowożytny XV – XVII wiek. Stanowiska archeologiczne, mało widoczne w krajobrazie, są zagrożone różnego typu zniszczeniami, a szczególnie zabudową, eksploatacją surowców mineralnych i rekreacyjnym użytkowaniem terenu. Niektóre stanowiska, ze względu na ich szczególne wartości, wskazuje się do objęcia ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Najwyższą wartość posiada zespół 21 kopców ziemnych we wsi Arciechów – jest to jedyny na terenie gminy obiekt o własnej formie krajobrazowej, wpisany do rejestru zabytków pod Nr A-1617. Ze względu na atrakcyjność i walory poznawcze obiektu wskazane jest, po dokonaniu odpowiednich badań i zabezpieczeń, udostępnienie go zwiedzającym. Poniżej prezentowany wykaz zawiera oznaczenie stanowiska symbolem (Archeologicznego Zdjęcia Polski) oraz opis charakteru i datowania obiektu.

AZP

43 Gwiazdką oznaczono stanowiska archeologiczne szczególnie wartościowe, proponowane do wpisania do rejestru zabytków województwa warszawskiego. Wykaz obiektów archeologicznych miasto Radzymin numer ewidencyjny obiektu 52-67/13 52-67/14 52-68/43 52-68/44 52-68/45 52-68/46 * 52-68/47 52-68/48 52-68/51 52-68/115 *

52-68/117 * 52-68/133 52-68/134 52-68/135 52-68/136 52-68/138 53-67/33 53-67/39 53-67/40 53-67/50 53-68/13 53-68/15 53-68/18 53-68/25

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady i cmentarzyska z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (1200 – 550 p.n.e.), osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. p.n.e.), oraz osady z okresu wczesnośredniowiecznego (XI – XII w.) – część obiektu na terenie gminy j. w. ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) – obiekt zalesiony j. w. ślady osady z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 .) – obiekt zalesiony, część obiektu na terenie gminy ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) oraz z okresu średniowiecznego i nowożytnego (XIV w.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) i z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) – obiekt zalesiony, część obiektu na terenie gminy ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1450 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa j. w. j. w.

Wykaz obiektów archeologicznych gmina Radzymin numer ewidencyjny obiektu 51-67/5 51-67/6 51-67/7 51-67/8 * 51-67/9 51-67/10 51-67/11

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z epoki brązu (1000 – 650 p.n.e.) oraz osadnictwa z epoki żelaza (I – III w. p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu (1000 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (1700 – 550 p.n.e.)

44 numer ewidencyjny obiektu 51-67/12 51-67/13 51-67/14 51-67/15 51-67/16 51-67/17 51-67/18 51-67/19 51-67/20 51-67/21 51-67/22 51-67/24 51-67/26 51-67/27 51-67/29 51-67/30 51-67/31 51-67/32 51-67/33 51-67/34 * 51-67/35 51-67/36 51-67/37 51-67/38 51-67/39 * 51-67/40 * 51-67/41 51-67/42 51-67/43 51-67/44 51-67/45 51-67/46 51-67/47 51-67/48 51-67/49 51-67/50 51-67/51 * 51-67/52 51-67/53 51-67/54 51-67/55 51-67/56 51-67/57 *

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osady z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) oraz osady z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) - obiekt niszczony przez eksploatację piasku ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) - obiekt niszczony przez eksploatację piasku j. w. ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego cmentarzyska oraz osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu i z epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.; I – III w. p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) ślady osadnictwa starożytnego oraz z okresu średniowiecznego (XIII – XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z okresu wczesnośredniowiecznego (XII/XIII w.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) i cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) ślady osady z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) zespół 21 kopców ziemnych – cmentarzyska z epoki żelaza (II – III w. n.e.) obiekt wpisany do Rejestru Zabytków pod Nr A – 1617 w dniu 4 kwietnia 1996 r. j. w. j. w. j. w. ślady osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) ślady osady z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) i z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego (XII/XIII w.) ślady osadnictwa starożytnego oraz z okresu średniowiecznego (XIII – XIV w.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.); z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.; I – III w. n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z epoki brązu (800 – 650 p.n.e.) i osadnictwa z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa ze środkowej epoki kamienia (7000 – 4000 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) oraz cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e.– III w. n.e.) ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego (XII - XIV w.) ślady osady z epoki żelaza (II – IV w. n.e.) i z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (I – IV w.)

45 numer ewidencyjny obiektu 51-67/58 51-67/59 51-67/60 * 51-67/62 51-67/63 * 51-67/64 * 51-67/65 51-67/66 51-67/67 51-67/68 51-67/69 51-67/70 51-67/71 51-67/72 * 51-67/73 51-67/74 51-67/75 51-67/76 51-67/77 51-67/78 51-67/79 51-67/80 * 51-67/81 51-67/83 51-67/84 51-67/85 51-67/86 51-67/87 51-67/88 51-67/89 51-67/90 51-67/91 51-67/92 51-67/93 51-67/109 51-67/113 51-67/117 51-67/123 51-67/125 51-67/126 51-68/25 *

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osadnictwa z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady osady z okresu średniowiecznego i nowożytnego (XIV - XVI w.) ślady osady z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) ślady osadnictwa starożytnego i wczesnośredniowiecznego ślady osady z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) ślady cmentarzyska z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.; II – III w. n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) i z wczesnej epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) ślady osady z okresu średniowiecznego i nowożytnego (od XV w.) ślady osadnictwa z okresu średniowiecznego (XV w.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) i z okresu średniowiecznego (XII – XIV w.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.; II – III w. n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) - obiekt zagrożony powstającymi działkami rekreacyjnymi ślady osadnictwa ze środkowej epoki kamienia (7000 – 4000 p.n.e.), z okresu średniowiecznego (od XIV w.) – obiekt częściowo zalesiony, częściowo zabudowany przez działki rekreacyjne ślady osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) oraz osady z okresu wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego (XII/XIII – XIV w.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) - obiekt zagrożony powstającymi działkami rekreacyjnymi ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osady i cmentarzyska z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) oraz osady z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady osady z epoki żelaza (II – IV w. n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz starożytnego cmentarzyska ślady osadnictwa z epoki brązu (1700 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) i z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) - obiekt zalesiony i częściowo zabudowany ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.)i z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.); z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) – obiekt zalesiony ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 1700 p.n.e.) oraz cmentarzyska z epoki żelaza (400 – 125 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) – obiekt pod zabudową ślady cmentarzyska z epoki żelaza (I – III w. n.e.) - obiekt pod zabudową ślady osadnictwa ze starszej epoki kamienia (8000 – 7000 p.n.e.) oraz cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) oraz osady z epoki żelaza (II – IV w.)

46

numer ewidencyjny obiektu 51-68/62 51-68/63 52-67/1 52-67/2 52-67/3 52-67/4 52-67/5 52-67/6 52-67/7 * 52-67/8 * 52-67/9 52-67/10 52-67/11 * 52-67/12 52-67/15 * 52-67/16 52-67/17 52-67/18 52-67/19 52-67/20 52-67/21 52-67/22 52-67/23 52-67/24 52-67/25 52-67/26 52-67/27 52-67/28 52-67/29 52-67/30 52-67/32 52-67/33 *

52-67/37 52-67/82 52-68/1 52-68/2 52-68/3 52-68/4 * 52-68/5 52-68/6 52-68/7 52-68/8 52-68/9

określenie charakteru i datowania obiektu ślady cmentarzyska z epoki żelaza (I – III w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) oraz z okresu średniowiecznego i nowożytnego (XV – XVI w.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) j. w. ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego (VIII – IX w.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) j. w. ślady osady i cmentarzyska z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego (XII – XIII w.) oraz osady nowożytnej (XVII w.) ślady osady z okresu średniowiecznego (XIV – XV w.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1700 – 650 p.n.e.) oraz osady nowożytnej (XVII/XVIII w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2000 – 1350 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 1700 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1700 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa j. w. ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa ze starszej i młodszej epoki kamienia (8000 – 7000; 2500 – 1700 p.n.e.) oraz cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza (400 – 125 p.n.e.) - obiekt zalesiony, część zajęta przez działki rekreacyjne ślady osadnictwa ze starszej epoki kamienia (8000 – 7000 p.n.e.) oraz cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1450 p.n.e.) j. w. ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego (od XIII w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz osady z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa ze środkowej i młodszej epoki kamienia (7000 – 4000 p.n.e.) oraz osady z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.)

47

numer ewidencyjny obiektu 52-68/10 52-68/11 52-68/12 * 52-68/13 52-68/14 52-68/15 52-68/16 52-68/17 52-68/18 52-68/19 * 52-68/20 52-68/21 52-68/22 52-68/23 52-68/24 52-68/25 * 52-68/26 * 52-68/27 52-68/28 52-68/29 52-68/30 52-68/31

52-68/32 52-68/33 52-68/34 52-68/35 * 52-68/36 52-68/37 52-68/38 52-68/39 52-68/40 52-68/41 52-68/42 52-68/49 52-68/50 52-68/52 52-68/53 52-68/54 52-68/55 *

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osady i cmentarzyska z epoki brązu (1450 – 650 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIV – XV w.) ślady osadnictwa z okresu średniowiecznego (od XIV w.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z okresu średniowiecznego (od XIV w.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady osady i cmentarzyska z epoki brązu (1450 – 650 p.n.e.) oraz osady z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) - część obiektu zniszczona, a część zagrożona przez powstające działki rekreacyjne ślady starożytnego osadnictwa – część obiektu pod działkami rekreacyjnymi ślady osady z epoki brązu (1450 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) j. w. ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) oraz osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego (XII – XIV w.) - obiekt zagrożony powstającymi działkami rekreacyjnymi ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) - obiekt niszczony przez eksploatację piasku ślady osady z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) - obiekt niszczony przez okazjonalną eksploatację piasku ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) oraz starożytnego cmentarzyska ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) - obiekt niszczony przez eksploatację piasku ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) j. w. ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) i osadnictwa z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (I – IV w. n.e.) oraz z okresu wczesnośredniowiecznego i okresu średniowiecznego (XIII – XIV w.) ślady osady z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I – IV w.)

48

numer ewidencyjny obiektu 52-68/56 * 52-68/57 52-68/58

52-68/59 * 52-68/60 52-68/61 52-68/62 52-68/63 * 52-68/64 52-68/65 * 52-68/66 52-68/67 * 52-68/68 * 52-68/69 *

52-68/70 * 52-68/71 52-68/72 52-68/73 52-68/74 52-68/75 * 52-68/76 52-68/77 * 52-68/78 * 52-68/79 * 52-68/80 * 52-68/81 * 52-68/82 52-68/83 * 52-68/84 52-68/85 52-68/86 52-68/87 52-68/88 52-68/89 52-68/90

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osady z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.), osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I – III w. n.e.) oraz osady z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady osadnictwa z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osadnictwa ze środkowej i młodszej epoki kamienia (7000 – 4000 p.n.e.; 3500 – 2500 p.n.e.), z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I – III w. n.e.) i z okresu średniowiecznego (XV w.) ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego(XII/XIII w.) - obiekt niszczony przez okazjonalną eksploatacje piasku ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia oraz z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia oraz z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) j. w. ślady osady z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) i z epoki brązu (1450 – 650 p.n.e.), oraz osadnictwa z epoki żelaza (I w. p.n.e. – II w. n.e.) i z okresu średniowiecznego (XIVw.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z epoki brązu (1800 – 1200 p.n.e.; 800 – 550 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I w. p.n.e. – II w. n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia oraz z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) oraz z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.), osady i cmentarzyska z późnej epoki brązu i epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.; I w. p.n.e. – III w. n.e.) oraz osady z okresu średniowiecznego (XIV – XV w.) ślady osady i cmentarzyska z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) i z wczesnej epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) i z okresu wczesnośredniowiecznego (XII/XIII w.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z epoki brązu (2500 – 800 p.n.e.) oraz cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e. – II w. n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki żelaza (650 – 125 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I w. p.n.e. – II w. n.e.) ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 200 p.n.e.); osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I – III w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego (XIII w.) j. w. ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 650 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady osady z epoki brązu i z epoki żelaza (800 – 650 p.n.e.; I – III w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego (XII/XIII w.) ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) oraz osadnictwa z okresu średniowiecznego (od XIV w.) ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) ślady osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego (XIII – XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.)

49 numer ewidencyjny obiektu 52-68/92 52-68/93 52-68/94 * 52-68/95 52-68/96 52-68/97 * 52-68/98 * 52-68/99 52-68/100 52-68/102 52-68/103 52-68/104 * 52-68/105 52-68/106 52-68/107 52-68/108 52-68/109 * 52-68/110 * 52-68/111 52-68/112 * 52-68/113 52-68/114 *

52-68/115 * 52-68/116 52-68/117 * 52-68/118 52-68/119 52-68/120 * 52-68/121 * 52-68/122 * 52-68/123 * 52-68/124 52-68/125 * 52-68/126 * 52-68/127 52-68/128 52-68/129 52-68/130 52-68/131 * 52-68/132 52-68/136 52-68/137

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 1700 p.n.e.) oraz osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 1700 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) oraz z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) j. w. ślady osady z epoki brązu i z epoki żelaza (1450 – 1200 p.n.e.; 800 – 550 p.n.e.; I – III w. n.e.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.; I w. p.n.e. – II w. n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1700 – 1450 p.n.e.) ślady nowożytnego osadnictwa ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego (od XIII w.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.; I – III w. n.e.) ślady osady z epoki żelaza (650 – 200 p.n.e.; I w. p.n.e. – III w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu średniowiecznego (od XIV w.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (125 p.n.e. – do początku n.e.) ślady osady z epoki brązu i z wczesnej epoki żelaza (1200 – 550 p.n.e.) osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e.– III w. n.e.) oraz osady z okresu wczesnośredniowiecznego (XI – XIII w.) j. w. (część obiektu na terenie miasta Radzymina) j. w. j. w. (część obiektu na terenie miasta Radzymina) ślady osadnictwa z epoki brązu i z epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.; I – III w. n.e.) ślady osady starożytnej i z okresu średniowiecznego (XIV w.) ślady osady z epoki brązu i z epoki żelaza (800 – 550 p.n.e.; I – III w. n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIII/XIV w.) ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.), z epoki żelaza (I – III w. n.e.) oraz z okresu średniowiecznego (XIV – XV w.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z epoki żelaza (I – III w. n.e.) oraz z okresu wczesno-średniowiecznego i z okresu średniowiecznego (XIII – XIV w.) ślady osady z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego (XII – XV w.) ślady osady z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego (XIII w.) ślady osady z epoki żelaza (I – III w. p.n.e.) ślady osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) ślady osady z okresu średniowiecznego i osady nowożytnej (XIV – XVI w.) ślady osadnictwa z epoki żelaza (III – IV w. n.e.) i z okresu wczesnośredniowiecznego (XIII w.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osady i cmentarzyska z epoki żelaza (II – IV w. n.e.) oraz osady z okresu wczesnośredniowiecznego i z okresu średniowiecznego(XIII – XIV w.) ślady nowożytnego osadnictwa ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) – obiekt zalesiony, część stanowiska na terenie miasta Radzymina ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.)

50

numer ewidencyjny obiektu 52-68/139 52-68/140 52-68/143 52-68/144 52-69/1 52-69/2 52-69/3 52-69/91 53-67/31 53-67/32 53-67/34 53-67/35 53-67/36 * 53-67/37

53-67/38 53-67/41 53-67/42 * 53-67/43 53-67/44 53-67/50 53-68/1 53-68/2 53-68/4 * 53-68/12 53-68/14 53-68/16 53-68/17 53-68/19 53-68/20 * 53-68/21 53-68/22 53-68/23 53-68/24 53-68/27 53-68/28 53-68/29 53-68/33 54-67/4

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) - obiekt niszczony przez okazjonalną eksploatację piasku ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) - obiekt zalesiony ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i z wczesnej epoki brązu (3500 – 1450 p.n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz osady z wczesnej epoki brązu (1450 - 1200 p.n.e.) ślady osady z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z epoki brązu (1200 – 650 p.n.e.) ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) i z epoki żelaza (125 p.n.e. – do początku n.e.) ślady cmentarzyska z epoki żelaza (II w. n.e.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.), z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) oraz z epoki żelaza (I w. p.n.e. – III w. n.e.) i z okresu średniowiecznego (XIV w.) – obiekt częściowo zniszczony przez eksploatację gliny ślady osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego i okresu średniowiecznego (XIII–XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) i z wczesnej epoki żelaza (650 – 400 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.) oraz osadnictwa z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa j. w. ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) i z wczesnej epoki brązu (1450 – 1200 p.n.e.) – obiekt zalesiony, część obiektu na terenie miasta Radzymina ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (800 – 400 p.n.e.) ślady osady z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (2500 – 1450 p.n.e.) oraz osady z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady starożytnego osadnictwa j. w. ślady osadnictwa starożytnego i wczesnośredniowiecznego ślady starożytnego osadnictwa ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z epoki żelaza (I – III w. n.e.) oraz osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego i okresu średniowiecznego (XIII – XIV w.) ślady osady z epoki żelaza (I – III w. n.e.) i osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego (XII – XIII w.) ślady osadnictwa z okresu średniowiecznego (od XIV w.) ślady osadnictwa z okresu wczesnośredniowiecznego i średniowiecznego (XVIII/XIV w.) ślady osadnictwa z epoki brązu (1700 – 800 p.n.e.) i okresu średniowiecznego (od XIV w.) ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia (2500 – 1700 p.n.e.) – obiekt zalesiony j. w. ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (2500 – 1200 p.n.e.) - obiekt zalesiony ślady osadnictwa ze środkowej i młodszej epoki kamienia (7000 – 5000 p.n.e.; 2500 – 1700 p.n.e.) – obiekt zalesiony ślady osadnictwa starożytnego i średniowiecznego

51

numer ewidencyjny obiektu 54-68/1 * 54-68/2 54-68/3 54-68/4 54-68/5 54-68/6 54-68/7 54-68/22 54-68/24 54-68/25 *

określenie charakteru i datowania obiektu ślady osady z epoki brązu (1200 – 800 p.n.e.) oraz osady i cmentarzyska z epoki żelaza (I – III w. n.e.) ślady osadnictwa starożytnego i średniowiecznego ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego (XI/XII w.) ślady osadnictwa starożytnego i średniowiecznego ślady osadnictwa z epoki brązu (1450 – 800 p.n.e.) ślady starożytnego osadnictwa j. w. ślady osadnictwa starożytnego i średniowiecznego ślady starożytnego osadnictwa ślady osady z młodszej epoki kamienia (3500 – 2500 p.n.e.)

Układ urbanistyczny miasta Radzymina Poza śladami dawnego osadnictwa, uwidocznionymi w stanowiskach archeologicznych, w gminie Radzymin występują obszary o pewnych znamionach dawnego rozplanowania urbanistycznego. Są to, między innymi: -

ślady wczesnośredniowiecznej osady targowej posiadające czytelne cechy rozplanowania pochodzenia sprzedlokacyjnego (układ i podziały własnościowe w rejonie kwadratowego Starego Rynku),

-

tereny przyłączone po lokacji (wokół Placu Wolności),

-

pozostałości rozplanowania miasta z II poł. XVIII wieku, tzn. zabudowa wzdłuż osi wyznaczonej przez obecną ulicę Konstytucji 3 Maja do Internatu Studium Nauczycielskiego (domniemane miejsce zamku) z zaznaczonymi liniami zabudowy, oraz poprzeczna oś kościół – prawdopodobne usytuowanie pałacu, mające potwierdzenie w zmianie przebiegu ulic Warszawskiej i Traugutta; reliktem z tego okresu jest pozostałość historycznego założenia parkowego i tereny ogrodów przykościelnych,

-

pozostałości głównych ciągów komunikacyjnych,

-

pojedyncze budynki o wartościach historycznych – chronione prawem poprzez wpisanie do rejestru zabytków, będące w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, oraz pozostałe nie objęte ochroną, a mające wartości historyczne;

-

układy urządzonej zieleni miejskiej z okresu międzywojennego: rozplanowanie zieleni i pozostałości nasadzeń na Placu Wolności i Placu Kościuszki, pozostałości nasadzeń wzdłuż ulic Warszawskiej i Norwida;

-

cmentarze: wojenny z okresu wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, parafialny o wartościach historycznych, nieczynny żydowski, nieczynny ewangelicki przy ul. Polnej.

Autor opracowania „Studium historyczno – urbanistyczne” Tadeusz Zagrodzki zwraca szczególną uwagę na stosunkowo rzadko pojawiający się typ rozplanowania urbanistycznego miasta, polegający na harmonijnej sekwencji trzech placów od Starego Rynku poprzez Plac Kościuszki do Placu Wolności. Proponuje strefę ścisłej ochrony konserwatorskiej o większym zasięgu, niż przyjęta w Studium, oraz wyznacza linie zabudowy, które jednak nie mogą być

52 zachowane na odcinkach z dominującą historyczną zabudową willową. Zagrodzki zwraca również uwagę na duży stopień zniszczenia miasta podczas walk w 1920 roku i wskazuje dominanty przestrzenne, którymi są kościół i gmach internatu. Historyczne założenie parkowe Pozostałości parku krajobrazowego założonego w końcu XVIII w., otaczającego dawny pałac Eleonory Czartoryskiej zostały objęte ochroną konserwatorską poprzez wpisanie do rejestru zabytków pod nr 1593-A. Jest to jednak niewielki fragment dawnego założenia pałacowoparkowego obejmujący aleję kasztanową, murowano-drewniany budynek administratora, staw oraz starodrzew parkowy. Poza strefą ochrony konserwatorskiej istnieją jeszcze inne czytelne relikty dawnego parku: pozostałości układu wodnego, starodrzew wzdłuż obecnej ulicy Eleonory Czartoryskiej, kierunek ulicy Norwida. O wyglądzie założenia pałacowo – parkowego niewiele można powiedzieć. Zajmowało ono teren pomiędzy obecnymi ulicami Norwida, Warszawską i Daszyńskiego, a więc był to rozległy obszar o powierzchni około 40 ha; z dawnego układu kompozycyjnego pozostało około 2,5 ha. Był to park krajobrazowy w stylu angielskim, ze swobodnie rozmieszczonymi grupami drzew tworzącymi wnętrza parkowe. Dominującym elementem kompozycji był układ wodny. Park posiadał niewątpliwie dużą wartość. Pałac – główny obiekt architektoniczny – znajdował się prawdopodobnie przy dzisiejszej ulicy Księżnej Eleonory Czartoryskiej. Układy osadnictwa wiejskiego Pod względem wartości osadnictwa wiejskiego teren gminy Radzymin jest nierozpoznany. Źródłem są jedynie dane pochodzące ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i historycznych map. Wsie w gminie Radzymin według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego: Arciechów - wieś i folwark nad Narwią, powiat radzymiński gmina Radzymin, parafia i poczta w Serocku; Borki -

wieś w powiecie radzymińskim, gmina i parafia Jadów; w 1827 roku było tu 52 domy i 404 mieszkańców;

Ciemne -

wieś, powiat radzymiński, gmina i parafia Radzymin; w 1827 roku było tu 5 domów i 47 mieszkańców;

Dybów -

wieś w powiecie radzymińskim, gmina i parafia Radzymin; w 1827 roku było tu 26 domów i 261 mieszkańców;

Mokre -

wieś w powiecie radzymińskim, gmina i parafia Radzymin; w 1827 roku było tu 10 domów i 95 mieszkańców; w 1880 roku wieś liczyła 156 mieszkańców, 434 morgi ziemi dworskiej i 52 morgi włościańskiej;

Nadma -

wieś w powiecie radzymińskim, gmina Radzymin, parafia Kobyłka; w 1827 roku wieś rządowa, 41 domów, 328 mieszkańców; w 1855 roku 540 mieszkańców, 1025 morgów ziemi włościańskiej i 20 morgów dworskiej;

53 Wioska Radzymińska (obecnie południowy obszar Radzymina) wieś w powiecie radzymińskim, gmina i parafia Radzymin; w 1827 roku 294 mieszkańców, 114 mórg dworskich i 355 mórg włościańskich; położona w odległości 2 wiorst od Radzymina; od 1869 roku znajduje się tutaj ewangelicki dom modlitwy z mieszkaniem kantora i szkółką ewangelicką, wszystko wzniesione kosztem parafian. Zabudowa rekreacyjna Wykorzystanie walorów przyrodniczych obecnej gminy Radzymin do wypoczynku i rekreacji ma swoją tradycję sięgającą początku XX wieku. Był to przejaw mody panującej w tym okresie. Taki sposób spędzania czasu był traktowany w kategoriach luksusu, co pociągało za sobą wysoki standard zagospodarowania działek. Na mapach historycznych można zauważyć obszary o charakterystycznych dla funkcji rekreacyjnych regularnych podziałach, opisanych jako letniska. Wyróżniają się „Letniska Radzymińskie” położone na północny wschód od Radzymina, i „Letniska” położone na północ od Rejentówki. Historycznie uwarunkowana tradycja rekreacji obecnie przyjmuje bardzo intensywną i masowo występującą formę, dominując na znacznych obszarach, szczególnie w północnozachodniej części gminy w pobliżu Zalewu Zegrzyńskiego i wśród lasów na północ od Radzymina.. Cmentarze Opracowano dokumentację dla czterech cmentarzy: Cmentarz parafialny parafii rzymsko-katolickiej p.w. Przemienienia Pańskiego w Radzyminie Założony w 1706 roku. Układ na planie krzyża, ze stosunkowo dużą ilością drzewostanu. Zespół cmentarza (rozplanowanie, nagrobki, ogrodzenie i drzewostan) wpisany do rejestru zabytków pod nr 1475. Najstarsze nagrobki klasycystyczne z 1830 r. i 1831 r.; ogrodzenie – mur z granitowego kamienia, kuta brama z I poł XVIII wieku. Cmentarz Wojenny Cmentarz grzebalny parafii rzymsko-katolickiej. Założony w 1912 roku. Najstarsza mogiła z 1863 roku – powstańcza. Wpisany do rejestru zabytków pod nr 1321, stanowi zespół (cmentarz – rozplanowanie, kaplica, brama, nagrobki żołnierzy, nagrobki, kwatery, drzewostan, budynek dozorcy cmentarza). Cmentarz żołnierzy poległych pod Radzyminem w walkach 1920 roku i II wojny światowej. Na cmentarzu kaplica – pomnik, zbiorowe mogiły poległych pod Radzyminem, Nieporętem i Mokrem w sierpniu 1920 roku, mogiła 127 żołnierzy polskich z 1939 roku, groby żołnierzy z lat 1939 – 1944, napisy ku czci 28 pułku Strzelców Kaniowskich, 85 pułku Strzelców Wileńskich, 46 pułku Strzelców Kresowych. Cmentarz jest od 1989 roku miejscem państwowych, corocznych uroczystości upamiętniających „Cud nad Wisłą” z sierpnia 1920 r. Cmentarz żydowski, nieczynny Powstanie cmentarza należy wiązać z najstarszymi wzmiankami na temat osadnictwa żydowskiego, widoczny jest na mapie Królestwa Polskiego z 1832 – 1843 roku. Obecnie czytelna jest tylko pierwotna lokalizacja. Brak nagrobków, a drzewostan został posadzony współcześnie. Teren jest zagrożony zmianą sposobu użytkowania. Nie jest wpisany do rejestru zabytków. Cmentarz jest jednym z nielicznych świadectw bardzo bogatej tradycji judaistycznej w Radzyminie.

54

Cmentarze ewangelickie, nieczynne Powstanie cmentarzy należy wiązać z osadnictwem niemieckim (ewangelickim), począwszy od 1869 roku. Zachowały się ślady po dwóch cmentarzach ewangelickich: w Radzyminie przy ulicy Polnej i w Wiktorowie. Najstarszy zachowany nagrobek na cmentarzy przy ul. Polnej pochodzi z 1926 roku; mogiła 11 Polaków rozstrzelanych przez hitlerowców 4 grudnia 1939 r. została ekshumowana. Na cmentarzu w Wiktorowie nie zachowały się nagrobki. Ponadto na terenie miasta i gminy są mogiły żołnierskie, będące świadectwem wojny polskobolszewickiej 1920 roku i II wojny światowej. Obszary krajobrazów historycznych Zebrany materiał kartograficzny, począwszy od 1 poł. XIX wieku, dość dobrze ilustruje sposób użytkowania terenów miasta i gminy Radzymin. Przyjmując, że rzeźba terenu pozostaje w zasadzie niezmieniona (za wyjątkiem terenów Zalewu Zegrzyńskiego i przyległych), to na podstawie map z różnych okresów można prześledzić zmiany, jakie zaszły w krajobrazie kulturowym gminy. W historii Ziemi Radzmińskiej zdarzały się pewne fakty historyczne pociągające za sobą gwałtowne przemiany krajobrazu. Takim istotnym wydarzeniem było przeprowadzenia kolei warszawsko-petersburskiej w 1861 r. W historii wydarzenie to jest odnotowane jako początek rabunkowej gospodarki leśnej. W wyniku analiz można stwierdzić, że około 80% powierzchni gminy to tereny, na których występuje zgodne z historycznym użytkowanie terenu, a w tym około 45% obszaru to tereny o tożsamości z I poł. XIX wieku. Rekomenduje się objęcie ochroną konserwatorską, jako strefy ochrony konserwatorskiej krajobrazu kulturowego, tych terenów, których wartość historyczną stanowi zachowana ciągłość użytkowania. Inne ważne elementy krajobrazu kulturowego Poza obszarami, które zachowały zgodność z historycznym użytkowaniem terenu, istotne znaczenie mają inne obiekty świadczące o dziedzictwie kulturowym Ziemi Radzymińskiej. Zalicza się do nich: krzyże przydrożne, kapliczki, pomniki i mogiły, cegielnie, leśniczówki. W gminie Radzymin występuje wiele tego rodzaju obiektów, z których tylko część jest objęta ochroną konserwatorską. Kapliczki Ochroną konserwatorską są objęte trzy kapliczki: Kapliczka „Na Zjawieniu” z otaczającym terenem i krzyżem, położona na północny zachód od centrum Radzymina przy ulicy Wróblewskiego. Wystawiona w miejscu poprzedniej, otoczonej kultem drewnianej kapliczki ze studnią wewnątrz, która według przekazów była miejscem objawienia się Matki Boskiej. Z obiektem tym są związane miejscowe przesłania o cudownych uzdrowieniach. Kaplica murowana z początków XX wieku, zbudowana w stylu zakopiańskim według projektu Feliksa Michalskiego. Kapliczka we wsi Nadma. Kapliczka we wsi Dybów.

55 Istnieje kilka innych obiektów, które zasługują na taką opiekę, między innymi: kapliczka na tzw. Górze Świętego Antoniego, wyeksponowana na wydmowym wzniesieniu przy trasie Warszawa – Białystok; kapliczka – grota na terenie dawnej Wioski Radzymińskiej (obecnie w granicach Radzymina) w otoczeniu zbiornika wodnego i starodrzewu; pomnik – miejsce dawnej kapliczki „Na Cegielni” związane z Bojem o Radzymin 1920 r. – współczesna aranżacja nie pasuje do miejsca i wydarzenia, które upamiętnia. Krzyże przydrożne Na terenie gminy istnieje wiele krzyży z różnych okresów, wznoszonych z różnych okazji. Najstarsze drewniane związane są prawdopodobnie z panującą zarazą (inskrypcje słabo czytelne), I wojną światową, dziękczynne, misyjne. Pomniki W Radzyminie na Placu Kościuszki znajduje się pomnik – popiersie Tadeusza Kościuszki z 1917 roku, ufundowane dla uczczenia odzyskania niepodległości; przy pomniku dnia 18 sierpnia 1920 roku odbyła się podniosła uroczystość odznaczania żołnierzy I Armii Wojska Polskiego orderem Virtuti Militari za bohaterstwo w bitwie pod Radzyminem. Przy kościele parafialnym stoi figura Świętego Jana Nepomucena z XVIII wieku. Rolę pomnika spełnia wymieniona wyżej kapliczka, a w zasadzie współczesna aranżacja miejsca „Na Cegielni”. Wydaje się że nie wykorzystano w pełni możliwości upamiętnienia wielkich ludzi i wielkich wydarzeń, związanych z Ziemią Radzymińską. Upamiętnienie w obecnej formie „Cudu nad Wisłą 1920 roku” wydaje się niewystarczające. Leśniczówki i gajówki Są to ważne elementy krajobrazu leśnego. Zachowane są dawne lokalizacje leśniczówek i gajówek, stanowiących jak dawniej centra gospodarstw leśnych. Występuje więc tu zgodność z historycznym użytkowaniem terenu, nie ma również zagrożenia zmianą dotychczasowego użytkowania. Cegielnie Wydobycie surowców mineralnych i budowa towarzyszących im cegielni mają swoje historyczne uzasadnienie sięgające I połowy XX wieku. Oczywiście specyfika tej działalności polega na trwałych przemianach krajobrazu, których efektami są kominy, piece, wyrobiska, glinianki. Jest to jednak element wyróżniający i charakterystyczny dla krajobrazu okolic Radzymina, Słupna, Cegielni i Ciemnego. W ostatnich latach wydobycie surowców i produkcja materiałów budowlanych znacznie się rozwinęły, co doprowadziło do widocznej dewastacji krajobrazu. Pole bitewne „Bitwy o Radzymin” Losy wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku rozstrzygnęły się w dniach od 13 do 17 sierpnia 1920 roku na wschodnich przedpolach stolicy, na terenach miasta Radzymina, Mokrego, Ossowa i Nieporętu. Jest to najważniejszy fakt historyczny, silnie wyróżniający miasto i okolice. Ranga bitwy zwanej „Cudem nad Wisłą” lub „Bitwą Warszawską” lub „Bojem o Radzymin” jest wyjątkowo wysoka; uznana została za jedną z najważniejszych we

56 współczesnej historii spośród tych, które decydowały o losach Europy. Stanowi najwyższą wartość historyczną środowiska kulturowego Ziemi Radzymińskiej. Zwycięstwo bolszewików umożliwiłoby rozszerzenie rewolucji bolszewickiej przez Polskę na zachód Europy. Bohaterstwo i determinacja polskich żołnierzy i cywilów, błędy popełnione przez Michaiła Tuchaczewskiego, głównodowodzącego armią sowiecką Frontu Zachodniego, oraz śmiała strategia Józefa Piłsudskiego przyniosły zwycięstwo Polakom i spowodowały paniczną ucieczkę rozbitych jednostek sowieckich. Radzymin był w tej bitwie miejscem kluczowym. Walki były tu szczególnie krwawe, miasto przechodziło z rąk do rąk, wskutek czego niemal zupełnie uległo zniszczeniu. 85 pułk Strzelców Wileńskich, 10 dywizja Strzelców Kaniowskich pod dowództwem gen Lucjana Żeligowskiego por, Stefan Pogonowski zginął wólka radzynińska 15 08, W Studium poczyniono próby określenia obszarów, które należałoby objąć ochroną związaną z polem bitewnym. Przeanalizowano przebieg całej ofensywy bolszewickiej i uderzenia odwodu specjalnego znad Wieprza w kontekście Boju o Radzymin. Na podstawie szkiców polowych i opisów bitwy określono obszary najintensywniejszych walk oraz wyznaczono obszary dawnych linii umocnień. Pole bitewne Boju o Radzymin 1920 roku jest jednym z lepiej zachowanych obszarów dawnych pól bitewnych na terenie Polski. Nasz kraj jest pokryty śladami dawnych działań wojennych. Są to jednak głównie miejsca upamiętniające martyrologię, natomiast poza polem Bitwy pod Grunwaldem i Bitwy pod Racławicami nie ma na terenie naszego kraju innego pola bitewnego tej rangi, upamiętniającego zwycięstwo. Dotychczasowe rozpoznanie problematyki Boju o Radzymin jest dość dobre. Jednak aby temat mógł stać się symbolem oraz „identyfikatorem” Radzymina musi być potraktowany niezwykle wrażliwie i dokładnie. Celowe wydaje się wykonanie odrębnego szczegółowego opracowania ukazującego wszelkie zachowane ślady bitwy, wskazującego sposoby upamiętnienia poszczególnych epizodów i miejsc z nimi związanych; we współpracy historyków wojskowych, architektów krajobrazu, archeologów. Dotychczasowe upamiętnienie tak ważnego faktu w dziejach narodu polskiego jest niewystarczające. Nadanie odpowiedniej rangi polu bitewnemu powinno się stać priorytetowym zagadnieniem związanym z ochroną wartości kulturowych Radzymina i okolicznych terenów. Powiązania widokowe Szczególnie wielkie znaczenie ma zachowanie dotychczas istniejących powiązań widokowych oraz dominant krajobrazu. Ponadlokalne znaczenie ma obszar będący w ścisłym związku z trasą Warszawa – Białystok (w przebiegu budowanej obwodnicy Radzymina). Należy zadbać o harmonijne widoki na tereny otwarte oraz odpowiednią ekspozycję sylwety miasta. Do najważniejszych wartości niewątpliwie należą dominujące w krajobrazie większości terenów gminy wieże kościoła w Radzyminie. Innymi elementami są znajdujące się poza granicami gminy, ale pozostające w bezpośrednim związku: Fort Beniaminów – związany z Bojem o Radzymin 1920 roku oraz historyczne założenie pałacowo-parkowe w Jadwisinie, z którego widok na rekreacyjną zabudowę Arciechowa, dysharmonizującą krajobraz skarpy Zalewu Zegrzyńskiego stanowi duży dysonans.

57

Wartości kultury niematerialnej Zazwyczaj są to bardzo słabo rozpoznane tematy. W przypadku Radzymina jest to szczególnie mało rozpracowana dziedzina. Do wartości niematerialnych dziedzictwa kulturowego należą miedzy innymi: -

legendy i podania historyczne oraz ludowe, obyczaje dawne, kultywowane miejscowe tradycje oraz święta, np. rocznica bitwy 1920 roku, odpusty, uroczystości miejskie, wiejskie tradycyjne i okazjonalne zabawy, dożynki, święto OSP, folklor i tradycja etnograficzna, nazewnictwo wsi, nazwy ulic i obiektów, nazwy geograficzne, tradycja związana z wielkimi postaciami Ziemi Radzymińskiej, symbolika, np. herbu Radzymina.

Niektóre wybitne postacie związane z Radzyminem, których obecność i działanie zasługują na upamiętnienie: - ksiądz Kazimierz Narbutt, radzymiński proboszcz, działacz Komisji Edukacji Narodowej - Roman Żuliński, profesor Instytutu Nauczycieli Elementarnych w Radzyminie, członek Rządu Narodowego Romualda Traugutta, - Cyprian Kamil Norwid, urodzony 24 września 1821 we wsi Głuchy na Ziemi Radzymińskiej, - Julian Ochorowicz urodzony w 1845 roku w Radzyminie, filozof i psycholog, pozytywista, - Jan Boudouin de Courtenay, urodzony w 1845 roku w Radzyminie, kandydat na pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej, - Isaac B. Singer – pisarz, laureat literackiej nagrody Nobla, dzieciństwo spędził w Radzyminie, - kapitan Stefan Pogonowski, bohater Radzymina, poległ w zwycięskim Boju pod Radzyminem 15 sierpnia 1920 roku w Wólce Radzymińskiej, - podpułkownik pilot Marian Pisarek, urodzony w Łosiu koło Radzymina, członek słynnego Dywizjonu 303 i uczestnik bitwy o Anglię. Wszelkie przejawy aktywności społecznej podtrzymujące tożsamość kulturową gminy stanowią nie tylko ważny element ochrony dziedzictwa kulturowego; są również bodźcem rozwoju społecznego i ekonomicznego. W animowaniu życia społecznego i kultywowaniu miejscowych tradycji należy brać pod uwagę i wspierać wszelkie instytucje oraz organizacje społeczne – związki wyznaniowe i kościoły, organizacje kombatanckie, społeczności lokalne, grupy młodzieżowe, komitety społeczne, partie i ugrupowania polityczne. 3.

Zasoby dóbr kultury

W Radzyminie istnieje wiele obiektów zabytkowych, z nich trzy wyróżniają się szczególną wartością: -

Klasycystyczny kościół parafialny p.w. Przemienienia Pańskiego, ufundowany przez Izabelę Czartoryską, z 1773-80, prawdopodobnie według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera. Pierwotnie kościół był jednonawowy, płasko sklepiony. Dzwonnica z lat 1779-80, w dzwonnicy dwa dzwony odlane przez ludwisarza warszawskiego Jana Zachariasza Neuberta w 1781 roku. Konsekracji dokonał Michał Jerzy Poniatowski biskup płocki, brat króla, wraz z biskupem Adamem Naruszewiczem, dnia 10 czerwca

58 1781 roku. Kościół został przebudowany w latach 1897-1919 przez arch. Konstantego Wojciechowskiego – dodano dwie nawy boczne, prezbiterium, kaplicę, zakrystię i dwie wieże od frontu, oraz przesklepiono nawę główną. Poważnie zniszczony podczas II wojny światowej, wieże wysadzone w 1944 r., odbudowany. Od 1993 roku ma rangę kolegiaty. -

Klasycystyczna szkoła z lat 1843-44 projektu Antoniego Corazziego, ówcześnie pierwszego członka Rady Architektonicznej w Królestwie Polskim, dla Instytutu Nauczycieli Elementarnych, fundacji Ministerium Oświaty Królestwa Polskiego. Obecnie Studium Nauczycielskie i Liceum Pedagogiczne.

-

Klasycystyczny szpital z 1830 roku, fundacji barona de Morenheima, przebudowany w 1870 roku na siedzibę starostwa powiatu radzymińskiego, obecnie Internat Studium Nauczycielskiego. Budynek ma kształt nietypowy dla okresu klasycyzmu: prostokątny korpus z dwoma silnie występującymi z naroży od frontu, kwadratowymi w planie elementami – prawdopodobnie usytuowany został na fundamentach dawnej budowli o charakterze obronnym. Stoi na zamknięciu głównej osi urbanistycznej miasta. Przedstawia niemałą wartość architektoniczną, świadczy o dobrej klasie nieznanego architekta.

-

Znaczną wartość ma także dość zniszczona figura Św Jana Nepomucena z 1779 r., stojąca przed kościołem parafialnym w Radzyminie. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa warszawskiego

numer na numer rysunku rejestru zabytków nazwa obiektu Studium data wpisu Cmentarz parafialny 1475 23.09.1992 Nagrobki 1 Ogrodzenie Drzewostan Kościół Przemienienia Pańskiego 1093/634 2 05.04.1962 Dzwonnica Szkoła , dawne koszary, 1094/635 3 5.04.1962 obecnie Studium Nauczycielskie Dawny szpital z 1830 r., od 1870 r. siedziba 1095/34 20.09.1954 władz powiatu radzymińskiego, 4 od 1952 liceum pedagogiczne, obecnie Internat Studium Nauczycielskiego Park krajobrazowy z aleją i budynkiem 1593-A 12.07.1995 administratora murowano-drewnianym 5 pozostałość po założeniu pałacowoparkowym w stylu angielskim Cmentarz Wojenny 1321 11.10.1988 Kaplica Brama Nagrobki 6 Groby żołnierzy Kwatery Drzewostan Budynek dozorcy cmentarza 1594 6 z 10.08.1995

adres Radzymin ul. P.O.W. 1

Radzymin Plac Kościuszki Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja 26 Radzymin ul. Konstytucji 3 Maja 19

Radzymin ul. Gen L. Żeligowskiego

Radzymin ul. Warszawska 64

Radzymin ul. Warszawska 64

59 Wykaz obiektów w ewidencji Konserwatora Zabytków w mieście Radzyminie 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22)

remiza strażacka willa budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek kino budynek budynek

ul. Strzelców Kaniowskich 2 ul. Batorego 3 ul. Daszyńskiego 2 ul. Daszyńskiego 10 ul. Kilińskiego 7 ul. Kilińskiego 9 ul. Kilińskiego 11 ul. Kilińskiego 13 ul. Kilińskiego 15 ul. Kilińskiego 17 ul. Konstytucji 3 Maja 4 ul. Konstytucji 3 Maja 5 ul. Konstytucji 3 Maja 14 ul. Konstytucji 3 Maja 6 ul. Konstytucji 3 Maja 7 ul. Konstytucji 3 Maja 8 ul. Konstytucji 3 Maja 10 ul. Konstytucji 2 Maja 12 ul. Konstytucji 3 Maja 14 ul. Konstytucji 3 Maja 15 ul. Konstytucji 3 Maja 16 ul. Konstytucji 3 Maja 17

23) 24) 25) 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) 33) 34) 35) 36) 37) 38) 39) 40) 41) 42) 43)

budynek szkoła budynek willa budynek budynek budynek budynek budynek budynek budynek dworzec PKS budynek budynek plebania brama kościelna budynek budynek łaźnia miejska budynek budynek

ul. Konstytucji 3 Maja 20 ul. 11 Listopada 5 ul. 11 Listopada 7 ul. Ks. E. Czartoryskiej 2 ul. Polna 2 ul. Kard. Wyszyńskiego 2 ul. Kard. Wyszyńskiego 3b ul. Kard. Wyszyńskiego 3b ul. Traugutta 1 ul. Traugutta 3 ul. Traugutta 6 ul. Warszawska 5 ul. Warszawska 24a ul. Warszawska 26 Plac Kościuszki Plac Kościuszki Plac Wolności 15 Plac Wolności 17 ul. Zduńska 22 ul. Zduńska 24 ul. Żeromskiego 1

Wyznaczono strefę ochrony konserwatorskiej obejmującej obszar historycznego rozplanowania miejskiego centrum Radzymina; ochroną obejmuje się: - historyczne rozplanowanie miejskie, w tym układ ulic i trzech placów miejskich, - zachowane pierzeje ulic, - skalę i charakter zabudowy, - osie widokowe z kościołem p.w. Przemienienia Pańskiego jako dominantą. Wykaz obiektów w ewidencji Konserwatora Zabytków w gminie Radzymin 1) 2)

kapliczka kapliczka

Dybów Nadma

Obiekty rekomendowane do objęcia ewidencją Konserwatora Zabytków 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10)

cmentarz żydowski Radzymin, ul. Mickiewicza cmentarz ewangelicki Radzymin, ul. Polna cmentarz ewangelicki Wiktorów parkowy układ wodny Radzymin pomiędzy ulicami 11 Listopada, Daszyńskiego, Żeligowskiego kapliczka na Górze Świętego Antoniego na granicy z Markami kapliczka – grota z otoczeniem przy ul. Warszawskiej (dawna Wioska Radzymińska) liczne krzyże i kapliczki przydrożne na terenie miasta i gminy mogiły żołnierskie na terenie miasta i gminy pozostałości parku krajobrazowego przy ul. Eleonory Czartoryskiej w Radzyminie pole bitewne Boju o Radzymin 1920 r. w granicach według rysunku Studium

60

IV.

TURYSTYKA I REKREACJA

Pod względem turystyczno-krajoznawczym obszar miasta i gminy Radzymin jest obecnie wykorzystywany w następujący sposób: 1) Tranzytowy ruch turystyczny pojazdów z Warszawy do Białegostoku i granicy państwa odbywa się na drodze nr 18 – brak zdecydowanych rozwiązań, mających na celu zatrzymanie tego ruchu w gminie. Takie funkcje mogłyby pełnić kompleksy usług turystycznych (pod warunkiem, że ich walory stanowiłyby konkurencję dla Warszawy jako bazy wypadowej wyjazdów krajoznawczych), oraz obiekty i zespoły dające możliwości krajoznawczego zwiedzania. Wartości historyczne, kulturowe i przyrodnicze gminy są tak znaczące, że Radzymin mógłby się stać interesującym etapem (lub wyłącznym celem) wycieczek turystycznych i krajoznawczych. 2) W pobliżu Zalewu Zegrzyńskiego i wśród lasów w północnej części gminy, przede wszystkim w Arciechowie, Załubicach Starych i Nowych, Borkach, Rudzie, Łosiu oraz Rejentówce w Radzyminie, istnieją bardzo liczne działki letniskowe. Bliskość Warszawy oraz atrakcyjność brzegów Zalewu i lesisto - łąkowych terenów gminy powoduje, że ilość działek letniskowych wzrasta ciągle. W obowiązującym planie ogólnym gminy rezerwy terenu pod rozwój rekreacji indywidualnej zostały wyczerpane, więc wobec silnego nacisku powstają dość liczne samowole budowlane, zwłaszcza na obrzeżach lasów prywatnych. Standard zabudowy jest zróżnicowany, w przeważającej części dobry; brak jednak wyposażenia w infrastrukturę techniczną. Poważny problem stanowią drogi dojazdowe w zespołach działek letniskowych – zbyt wąskie dla zapewnienia bezpieczeństwa ruchu oraz prowadzenia podstawowych sieci infrastruktury technicznej. 3) Dla coraz liczniejszych użytkowników działek, poza wypoczynkiem na swoim zwykle niewielkim ogrodzonym terenie, nie ma rozwiązań sprzyjających atrakcyjnemu spędzaniu czasu: wyznaczonych tras wycieczkowych, celów krajoznawczych, baz sportu, turystyki kwalifikowanej i obiektów obsługi turystycznej. 4) Brzeg Zalewu Zegrzyńskiego, szczególnie w Wolicy, jest wykorzystywany przez ośrodki turystyczne zamknięte; brak ogólnodostępnych ośrodków i zorganizowanych obszarów wypoczynku. 5) Miejsca i obiekty o wartościach historycznych, przede wszystkim związane z wojną polsko-bolszewicką w 1920 r., są sporadycznie celem wycieczek krajoznawczych, głównie z Warszawy. Cmentarz Wojenny w Radzyminie z grobami poległych i pomnikami ku czci żołnierzy jest miejscem dorocznych uroczystości w rocznicę „Cudu nad Wisłą”. Sposób upamiętnienia zwycięstwa pod Radzyminem nie jest jednak wystarczający – brak obiektu (muzeum) w którym byłyby eksponowane materiały historyczne, nie są zabezpieczone i wyznaczone w krajobrazie istniejące jeszcze ślady bitwy. 6) Na obrzeżu gminy, w lasach Nadleśnictwa Drewnica (Uroczysko Czarna Struga) oraz nad rzeką Czarną przebiegają oznakowane szlaki tranzytowe turystyki pieszej, wykorzystywane jako trasy wędrówek weekendowych turystów głównie z Warszawy. W części północnej gminy, mimo jej walorów przyrodniczych i krajobrazowych, nie wyznaczono szlaków turystycznych. 7) Brak zorganizowanej turystyki kwalifikowanej – nie wyznaczono ścieżek rowerowych, nie ma ogólnodostępnych baz turystyki wodnej, konnej, rowerowej.

61 8) Brak baz obsługi turystyki – hoteli o różnym standardzie, obiektów gastronomii, sezonowych obiektów handlu. Miasto i gmina Radzymin odznaczają się znacznym potencjałem w dziedzinie turystyki i rekreacji, wykorzystanym tylko w zakresie indywidualnej rekreacji pobytowej. Główne wartości turystyczno-krajoznawcze obszaru są następujące: -

położenie w niewielkiej (20 km) odległości od Warszawy,

-

położenie przy drodze nr 18, na tranzytowym szlaku turystycznym (do Białegostoku, Augustowa, do Wilna),

-

sąsiedztwo Zalewu Zegrzyńskiego – jedynego akwenu w aglomeracji warszawskiej, Bugu i Narwi, ujściowy odcinek rzeki Rządzy,

-

znaczny udział terenów leśnych (23% obszaru), otwarte tereny łąkowe (Arciechów, Borki),

-

liczne i dość duże stawy powstałe w wyrobiskach po eksploatacji surowców mineralnych, przydatne do rekreacji i sportu po ich zrekultywowaniu,

-

stosunkowo nie zanieczyszczone środowisko przyrodnicze, zwłaszcza w północnej części gminy,

-

przewidywane objęcie około 2/3 obszaru gminy granicami Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, co zapewni trwałość walorów przyrodniczych gminy,

-

występowanie licznych gatunków roślin i zwierząt, zwłaszcza ptaków wodno-błotnych, liczne drzewa – pomniki przyrody i o walorach pomnikowych ( około 250 drzew),

-

obiekty zabytkowe warte zwiedzania, zabytkowe układy urbanistyczne,

-

największy walor historyczny Ziemi Radzymińskiej – pole bitewne Boju o Radzymin, Cmentarz Wojenny, pomniki i mogiły.

Budowa kompleksów obsługi turystyki pieszej i kwalifikowanej stanowi inwestycję, której koszty zwracają się w stosunkowo długim czasie; nie jest to więc inwestycja opłacalna dla prywatnych inwestorów. Konieczność poniesienia ryzyka finansowego jest zapewne główną przyczyną, dla której większość atrakcyjnych przyrodniczo lub kulturowo obszarów w Polsce nie ma rozwiniętej bazy turystycznej. Jednak w wypadku gminy Radzymin, ze względu na jej szczególne walory, poprawę sytuacji można osiągnąć również bez angażowania prywatnych inwestorów: -

poprzez działania Urzędu Miejskiego jako organizatora i częściowo sponsora dla budowy niskoinwestycyjnych urządzeń sportu i rekreacji, urządzania ścieżek pieszych i rowerowych, upowszechniania wiedzy o wartościach i atrakcjach gminy i miasta,

-

a przede wszystkim poprzez utworzenie celowego związku gmin położonych nad Zalewem Zegrzyńskim, Bugiem i Narwią dla wspólnej budowy bazy dla turystyki wodnej, indywidualnej lub zbiorowej.

62

V.

SYSTEM TRANSPORTOWY

Główną osią komunikacyjną zapewniającą powiązania regionalne i międzyregionalne jest droga krajowa nr 18 Warszawa – Białystok. Droga przebiega przez miasto i zainwestowane tereny Słupna, i prowadzi zarówno ruch tranzytowy jak i ruch lokalny; klasa drogi – główna ruchu przyspieszonego. Duże natężenie ruchu na drodze nr 18 wynika z faktu, że droga stanowi jeden z głównych kierunków transportu towarów do krajów nadbałtyckich. Ruch ciężkich pojazdów powoduje znaczne niszczenie nawierzchni drogi. Dla wyprowadzenia ruchu tranzytowego z miasta w ciągu drogi nr 18 budowana jest obwodnica Radzymina otaczająca miasto od południa. Projektuje się połączenie drogi z układem dróg głównych przez trzy węzły: -

węzeł Radzymin I i węzeł Radzymin II jako podłączenie obwodnicy miasta,

-

postulowany węzeł Wołomin łączący obwodnicę z drogą krajową regionalną nr 635 Radzymin – Wołomin.

Droga może być dostępna dla ruchu lokalnego wyłącznie w wyznaczonych węzłach i skrzyżowaniach. Dla obsługi terenów przyległych do drogi krajowej (przede wszystkim Słupno i Cegielnia) niezbędne jest prowadzenie jezdni lokalnych. Trasa na dotychczasowym przebiegu drogi nr 18 w obszarze miasta (ciąg ulic Warszawska – Kardynała Wyszyńskiego – Wyszkowska) będzie pełnić funkcję głównej ulicy miasta. Na podstawowy układ drogowy miasta i gminy składają się następujące ciągi komunikacyjne o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym: kategoria i nr drogi krajowa krajowa krajowa wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka wojewódzka

nr 18 nr 631 nr 635 nr 01112 nr 01113 nr 01115 nr 01116 nr 01117 nr 01119 nr 01120 nr 01123 nr 01124 nr 01125 nr 01126 nr 01127 nr 01128 nr 01129 nr 01130 nr 01131 nr 01138

przebieg Warszawa – Radzymin (ul. Warszawska) – Białystok Nieporęt – Rembertów Radzymin (ul. Wołomińska) – Wołomin Nieporęt – Załubice Stare – Załubice Nowe Stare Załubice – Arciechów Trzciana – Siwek Radzymin (ul. Wróblewskiego) – Załubice Stare Radzymin (ul. Weteranów) – Łąki – Białobrzegi Słupno (ul. Żeromskiego) – Sieraków – Dąbkowizna Słupno – Stanisławów Radzymin (ul. Polna) – Słupno (Gościniec) Radzymin – Łosie Radzymin (ul. P.O.W.) – Zawady Emilianów – Zawady Kobyłka – Nadma Słupno – Janków Nowy – Czarna Janków Stary – Rżyska Radzymin (ul. Korczaka) – Kraszew Stary Rżyska – Kraszew Stary Zwierzyniec – Zawady

klasa drogi/ ulicy GP G G Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z

63 Wszystkie istniejące drogi są jednojezdniowe. Układ drogowy w granicach miasta i gminy Radzymin wymaga wprowadzenia następujących zmian: 1) Ruch ciężkiego sprzętu transportowego z dzielnicy przemysłowej w kierunku Marek, Wołomina i Warszawy, a także do Białegostoku i granicy państwa, odbywa się przez centrum miasta, ulicami o zbyt małej szerokości, prowadzącymi ruch lokalny. Centrum miasta objęte jest ochroną konserwatorską zabytkowego układu urbanistycznego, a więc modernizacja lub przebudowa układu ulicznego w centrum miasta jest niedopuszczalna. Dla usunięcia kolizji niezbędna jest budowa tzw. małej obwodnicy Radzymina, wyprowadzającej ciężki ruch towarowy z centrum. 2) Przewiduje się, zgodnie z dotychczas obowiązującym planem, rozbudowę miasta w kierunku zachodnim pomiędzy ulicami Warszawską – Polną – Weteranów, oraz w kierunku wschodnim pomiędzy ulicami Warszawską – Wołomińską – Korczaka – Wyszkowską. Wymaga to wyznaczenia układu ulic zbiorczych i lokalnych. Główną oś komunikacyjną dla obsługi projektowanej rozbudowy miasta może stanowić projektowana mała obwodnica miasta, zbierająca ruch od ulicy Weteranów i od ulicy Wyszkowskiej do ulicy Warszawskiej. 3) Pięciowlotowe skrzyżowanie ulicy Warszawskiej z ulicami Buczka, Polna i Norwida wymaga modernizacji oraz zastosowania odpowiednich rozwiązań z dziedziny inżynierii ruchu. 4) Niezbędna jest rozbudowa układu ulic lokalnych dla obsługi terenów mieszkaniowych, usługowych i produkcyjnych w Słupnie. 5) Budowa obwodnicy Radzymina na ciągu drogi nr 18 spowoduje konieczność rozwiązania komunikacji lokalnej obsługującej okoliczne wsie. Proponowane przebiegi tranzytowych tras komunikacyjnych Trwają prace studialne nad wyznaczeniem przebiegu autostrady A2 oraz trasy ekspresowej Via Baltica. Według rekomendowanych wariantów obie trasy mają przebiegać południowym skrajem gminy, a Via Baltica ma być włączona do drogi krajowej nr 18 w rejonie projektowanego węzła „Wołomin”. Propozycje te nie mają charakteru obligatoryjnego. Komunikacja kolejowa Przez teren gminy przebiega jednotorowa zelektryfikowana linia kolejowa Legionowo – Tłuszcz, obsługująca ruch towarowy oraz niewielki pasażerski ruch podmiejski, z przystankiem w Radzyminie. Linia połączona jest z bocznicą obsługującą dzielnicą przemysłową w Radzyminie. Linia jest wykorzystywana w ograniczonym zakresie; nie ma potrzeby jej rozbudowy. Komunikacja publiczna Miasto i gmina obsługiwane są komunikacją autobusową PKS o zasięgu lokalnym oraz pozaregionalnym (autobusy do Wyszkowa i dalekobieżne do Białegostoku). Ilość kursów zapewnia bardzo dobre połączenie Radzymina i Słupna z Warszawą. Dworzec PKS znajduje się w centrum Radzymina, w zabytkowym układzie urbanistycznym miasta. Stanowi nie tylko dysonans dysharmonizujący zabytkowe otoczenie, ale zajmuje w reprezentacyjnym punkcie miasta rozległy plac, który powinien być znacznie efektywniej wykorzystany pod usługi publiczne i komercyjne. Wskazana jest lokalizacja nowego dworca autobusowego w oddaleniu od ścisłego centrum, przy jednej z dróg głównych.

64 Drogi rowerowe W mieście i gminie rower stanowi popularny środek transportu, zwłaszcza w dni powszednie dla dojazdów do pracy, szkoły i po zakupy, w mniejszym stopniu w weekendy dla rekreacji i turystyki. Ponieważ nie ma wyznaczonych dróg rowerowych, ruch rowerowy odbywa się po drogach kołowych. Dla poprawy bezpieczeństwa użytkowników rowerów konieczne jest wykształcenie układu dróg rowerowych, który pełniłby dwie funkcje: -

dla dojazdów do pracy, szkół i obiektów usługowych ścieżki rowerowe w liniach rozgraniczających dróg i ulic łączących z centrum Radzymina i Słupna,

-

dla turystyki i rekreacji drogi rowerowe łączące atrakcyjne krajobrazowo, przyrodniczo i kulturowo tereny z centrum miasta, prowadzące przez obszary leśne, nadwodne i łąkowe w oddaleniu od układu dróg kołowych.

65

VI.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

1.

Zaopatrzenie w wodę

Na terenie miasta funkcjonuje ujęcie wody ze stacją uzdatniania wody w Aleksandrowie, zaopatrujące wodociąg centralny. Zatwierdzone w kategorii „B” zasoby wody ujęcia komunalnego wynoszą Q = 5280 m3/h; maksymalna wydajność źródła: Q = 7500 m3/d. Zgodnie z opracowaną w 1994 r. koncepcją zaopatrzenia w wodę miasta i gminy Radzymin, SUW w Aleksandrowie ma dostarczać wodę dla miasta i miejscowości wiejskich całej gminy Radzymin, oraz do miejscowości leżących poza granicami gminy, lecz ciążących ku niej (Wólka Radzymińska, Helenów). Projektuje się zaopatrzenie w wodę mieszkańców oraz obiektów o funkcjach usługowych; zakłady przemysłowe mają korzystać z wody z ujęć własnych. Realizacja wodociągu centralnego ma następować etapowo, w dostosowaniu do możliwości finansowych i tempa rozbudowy urbanizacji terenów. Obliczenia wykonano przyjmując 16,6 tys. mieszkańców w okresie perspektywicznym, przy zatrudnieniu 3600 osób. najmniej uzasadniona ekonomicznie jest budowa wodociągu centralnego dla miejscowości oddalonych od centrum gminy, o rozproszonej zabudowie (Zwierzyniec i Zawady oraz Łąki). Do 1995 r. w wodę z wodociągu centralnego zaopatrywane jest miasto Radzymin i miejscowości wiejskie o znacznym stopniu urbanizacji (Słupno, Cegielnia, Ciemne). Długość czynnej sieci rozdzielczej wodociągowej wynosi 2,9 km w mieście oraz 1,1 km w gminie. Rozproszona zabudowa wsi oraz zabudowa letniskowa jest zaopatrywana w wodę z ujęć własnych. Zakłady produkcyjne korzystają z ujęć własnych. Na terenie zakład produkcyjnego Coca Cola jest sieć wodociągowa lokalna, nie będąca własnością gminy, zaopatrywana w wodę z ujęć na terenie zamkniętym ze względu na wysokie wymagania ilościowe i jakościowe. 2.

Odprowadzenie ścieków

Na terenie miasta nie ma usystematyzowanej sieci kanalizacyjnej. Istniejące odcinki kanałów odbierają ścieki z zespołów budynków wielorodzinnych, szkół, szpitali, drobnego przemysłu. Ścieki są odprowadzane do rzeki Beniaminówki w rejonie ulic Głowackiego, Komunalnej i Letniej. Z południowej części miasta ścieki odprowadzane są z osiedli zlokalizowanych w rejonie ulic Wspólnej, Kredytowej, Dzielnej i Buczka do Rowu Sierakowskiego. Długość odcinków kanalizacji rozdzielczej wynosi 0,3 km. Projektuje się odprowadzenie ścieków w mieście i gminie poprzez dwa systemy kanalizacji rozdzielczej grawitacyjno-pompowej: -

centralny układ kanalizacji, obejmujący miasto Radzymin oraz wsie Słupno, Cegielnia, Ciemne i Dybów,

-

kanalizację obrzeży Zalewu Zegrzyńskiego, obejmującą wsie Załubice Stare, Załubice Nowe, Arciechów, Borki i Siwek, położone w granicach strefy ochronnej ujęcia wody w Wieliszewie.

Odbiornikiem ścieków kanalizacji centralnej będzie biologiczno-mechaniczna oczyszczalnia zlokalizowana w Radzyminie przy ul. Przemysłowej, ze zrzutem ścieków oczyszczonych do rzeki Beniaminówki.

66 System kanalizacji obrzeży Zalewu Zegrzyńskiego obejmuje gminy Nieporęt, Wieliszew, Radzymin i Serock. Kanalizacja opaskowa nie jest w pełni zrealizowana. Przyjmuje się, że ścieki będą kierowane systemem magistralnych przewodów kanalizacyjnych do oczyszczalni Orzechowo w gminie Serock. Ścieki z terenów nie objętych systemami kanalizacji rozdzielczej mają być odprowadzane transportem przedsiębiorstw wyspecjalizowanych do punktu zlewnego przy oczyszczalni ścieków. Wody opadowe odprowadzane są obecnie kanałami z ulic położonych w centralnej części miasta, do rzeki Beniaminówki, docelowo przewiduje się budowę systemu kanalizacji deszczowej i odprowadzanie wód pościekowych do Beniaminówki i Rowu Sierakowskiego. 3.

Gazownictwo

Użytkownicy z miasta i gminy zaopatrywani są w gaz z gazociągu wysokiego ciśnienia 6,3 Mpa o średnicy 250 mm Nieporęt – Wyszków. poprzez stacje redukcyjno-pomiarowe w Radzyminie i Rzyskach. Miasto jest zgazyfikowane w całości – długość sieci rozdzielczej wynosi 42,30 km. Doprowadzenie gazu do miejscowości wiejskich gminy uzależnione jest od spełnienia kryteriów ekonomicznej opłacalności gazyfikacji. W Radzyminie jest zlokalizowana stacja redukcyjno-pomiarowa. 4.

Elektroenergetyka

Zaopatrzenie w energię elektryczną odbywa się z kablowo-napowietrznej sieci zasilającorozdzielczej średniego napięcia 15 kV ze stacji transformatorowych 110/15 kV w Radzyminie i w Nadmie. Głównym źródłem zasilania są linie elektroenergetyczne napowietrzne 110 kV Radzymin – Wołomin. Niezbędna jest rozbudowa sieci zasilająco – rozdzielczej 15 kV. Rozbudowy i modernizacji wymaga sieć elektroenergetyczna w południowo-zachodniej części gminy, ze względu na przeznaczenie znacznej części gruntów rolnych na cele budowlane na tym obszarze. 5.

Ciepłownictwo

W mieście i gminie nie ma i nie przewiduje się realizacji miejskiego systemu ciepłowniczego. Do ogrzewania zespołów zabudowy wielorodzinnej i części zakładów produkcyjnych stosuje się lokalne kotłownie opalane paliwem stałym. 6.

Telekomunikacja

Nowo oddana do użytku centrala automatyczna zapewni prawidłowe i dobrej jakości połączenia z siecią warszawskiego węzła telefonicznego oraz centralą międzynarodową. Sieć telefoniczna jest obsługiwana przez Telekomunikację Polską S.A. Ilość abonentów T.P. S.A w mieście – 1343 numery, w gminie – 259 numerów. 7.

Usuwanie odpadów

Odpady usuwane są na składowisko odpadów komunalnych w Radzyminie przy ul. Wróblewskiego – pojemność składowiska jest już wyczerpana. Niezbędne jest wskazanie nowego terenu pod składowisko, segregację i utylizację odpadów, oraz wprowadzenie obowiązku selektywnej zbiórki, segregacji, przetwarzania i magazynowania odpadów komunalnych, w tym niebezpiecznych.

67 8.

Tranzytowe magistrale przesyłowe

Przez teren miasta i gminy przebiegają tranzytem wymienione poniżej magistrale infrastruktury technicznej, nie zaopatrujące gminy. 1) Rurociągi dalekosiężne o średnicy 800 mm, 600 mm i 250 mm, transportujące ropę naftową, przebiegające przez miasto i gminę Radzymin w kierunku wschód – zachód. Strefy bezpieczeństwa obejmują: -

pas terenu o szerokości 100 m na północ i na południe od skrajnych rurociągów; w strefie zakazuje się lokalizacji składów materiałów łatwopalnych, stacji paliw, obiektów użyteczności publicznej i budynków w zabudowie zwartej,

-

pas terenu sięgający od 50 m na północ do 40 m na południe od skrajnych rurociągów; dodatkowo w strefie zakazuje się lokalizacji budynków i budowli oraz sadzenie drzew i krzewów w odległości mniejszej niż 5 m od skrajnych rurociągów.

2) Gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy 700 mm, przebiegający przez sołectwa Sieraków, Słupno i Nadma. Strefy bezpieczeństwa gazociągu obejmują pasy terenu o szerokości 50 m, 75 m i 100 m od przewodu w obie strony. 3) Linia elektroenergetyczna napowietrzna 400 kV, przebiegająca przez miasto Radzymin i sołectwa Sieraków, Cegielnia, Dybów Kolonia, Wiktorów i Rżyska. Strefa bezpieczeństwa obejmuje pas terenu o szerokości 40 m od osi linii w obie strony.

68

KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEJ W MIEŚCIE I GMINIE RADZYMIN Przyjmuje się następujące cele jako podstawy do określenia przyjętych w Studium kierunków polityki przestrzennej: 1) wykorzystanie walorów położenia miasta i gminy w zasięgu codziennej dostępności komunikacyjnej z Warszawy, oraz przy ważnym szlaku komunikacyjnym – drodze krajowej Warszawa – Białystok – granica państwa, dla wzmocnienia ekonomicznych podstaw rozwoju, 2) gospodarcze wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, poprze rozbudowę funkcji turystyki i rekreacji, 3) ochrona zasobów środowiska przyrodniczego jako elementu ponadlokalnego systemu przyrodniczego, w tym ochrona ekosystemów leśnych, wód otwartych i trwałych użytków zielonych. 1.

Struktura funkcjonalno – przestrzenna

Wyznacza się strefy i obszary o dominujących funkcjach i wskazanych wykluczeniach. OBSZARY ZAINWESTOWANIA MIEJSKIEGO obszary zwartej zabudowy miasta Radzymina i wsi Słupno STREFA A Strefa Centrum, administracyjno-handlowo-usługowa o zwartej zabudowie w pierzejach ulic i placów Funkcje wiodące: 1) administracja publiczna, handel (za wyjątkiem handlu hurtowego), kultura, rozrywka, turystyka i hotelarstwo, gastronomia, 2) usługi dla ludności. Funkcje uzupełniające i dopuszczone: 1) zabudowa mieszkaniowa z usługowo-handlową powierzchnią w parterach, 2) zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna i jednorodzinna, 3) zieleń miejska. Wykluczenia: 1) zabudowa mieszkaniowa typu osiedlowego wolnostojąca na działkach powyżej 1000 m2,

i

zabudowa

jednorodzinna

2) wielkopowierzchniowe (od 1000 m2) obiekty handlowe wolnostojące, 3) obiekty chronionych usług publicznych (edukacji, zdrowia, opieki społecznej), 4) obiekty produkcyjne, handlu hurtowego, rzemiosła uciążliwego, baz, składów, magazynów, 5) inne obiekty wymagające dużej części działek wolnych od zabudowy.

69

STREFA B Strefa mieszkaniowo-usługowa o średniej intensywności Funkcje wiodące: 1) zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna do 4 kondygnacji, 2) zabudowa jednorodzinna do 3 kondygnacji, wolnostojąca i bliźniacza, 3) usługi dla ludności, usługi komercyjne, usługi publiczne Funkcje uzupełniające i dopuszczone: 1) obiekty handlu, usług publicznych, rekreacji, sportu, kultury, oświaty, zdrowia, 2) nieuciążliwe rzemiosło usługowe i produkcyjne. Wykluczenia: 1) obiekty produkcyjne, rzemiosła uciążliwego, handlu hurtowego, baz, składów, magazynów, eksploatacja surowców mineralnych, 2) obsługa rolnictwa i produkcja rolna. STREFA C Strefa aktywności gospodarczej Funkcje wiodące: obiekty produkcji, handlu hurtowego, rzemiosła i usług uciążliwych, magazynów, baz, składów – terenochłonne i generujące duże ruchy ciężkiego transportu samochodowego, wymagające stref ochronnych o znacznym zasięgu. Funkcje uzupełniające i dopuszczone: 1) zabudowa mieszkaniowa związana funkcjonalnie z programem podstawowym, 2) obsługa komunikacji samochodowej, 3) rzemiosło usługowe i produkcyjne, usługi komercyjne, handel (w tym hurtowy). Wykluczenia: 1) zespoły zabudowy mieszkaniowej, 2) chronione obiekty usług publicznych (edukacji, zdrowia, opieki społecznej). STREFA D Strefa rekreacyjno-wypoczynkowa Funkcje wiodące: obiekty i urządzenia ogólnodostępne sportu, rekreacji, rozrywki, kultury, gastronomii. Funkcje uzupełniajace i dopuszczone: zabudowa mieszkaniowa, usługi handlu, hotele i motele. Wykluczenia: produkcja i rzemiosło uciążliwe, handel hurtowy, bazy, magazyny i składy, eksploatacja surowców mineralnych.

70 OBSZARY POZAMIEJSKIE: STREFA 1 Strefa rozwoju funkcji mieszkaniowych i aktywności gospodarczej na terenach wiejskich Funkcje wiodące: 1) zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, 2) handel (w tym hurtowy), nieuciążliwe rzemiosło produkcyjne i usługowe, usługi komercyjne, magazyny i składy. Funkcje uzupełniające i dopuszczone: 1) zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, 2) obiekty administracji, kultury, sportu, rekreacji, turystyki, rozrywki, gastronomii, 3) obsługa komunikacji samochodowej, 4) zabudowa zagrodowa, 5) produkcja rolna i obsługa rolnictwa. Wykluczenia: chronione obiekty usług publicznych (edukacji, zdrowia, opieki społecznej). STREFA 2 Strefa zabudowy mieszkaniowej na terenach wiejskich i ekstensywnej zabudowy miasta Funkcje wiodące: 1) zabudowa zagrodowa, 2) rolnictwo i ogrodnictwo, 3) produkcja rolna i usługi dla rolnictwa, 4) zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna nie związana z gospodarstwami rolnymi. Funkcje uzupełniające i dopuszczone: 1) handel, usługi dla ludności, usługi komercyjne, 2) rzemiosło produkcyjne i usługowe, uciążliwe i nieuciążliwe, 3) usługi publiczne gastronomia, kultura, sport, rozrywka, 4) zabudowa rekreacyjna indywidualna. Wykluczenia: obiekty produkcji, handlu hurtowego, baz, składów, magazynów, nie związane z rolniczym wykorzystaniem obszaru.

71

STREFA 3 Strefa rekreacji i turystyki, w tym: STREFA 3.1 Substrefa obiektów i urządzeń ogólnodostępnych: Funkcje wiodące: 1) bazy turystyki kwalifikowanej wodnej, rowerowej i konnej, 2) hotele, motele, domy turysty, zespoły zabudowy letniskowej, otwarte obiekty sportowe i rekreacyjne, obiekty gastronomii, kultury, rozrywki. Funkcje dopuszczone jako uzupełnienie programu podstawowego: 1) zabudowa mieszkaniowa związana funkcjonalnie z programem podstawowym, 2) ekstensywna zabudowa jednorodzinna, 3) zabudowa letniskowa indywidualna, 4) usługi dla ludności, handel, gastronomia. Wykluczenia: 1) obiekty chronionych usług publicznych, 2) obiekty produkcyjne, handlu hurtowego, baz, składów, magazynów, rzemiosła i usług uciążliwych oraz handlu powyżej 400 m2 p.uż., inne generujące duży ruch ciężkiego transportu samochodowego. STREFA 3.2. Strefa indywidualnego użytkowania rekreacyjnego Funkcja wiodąca: indywidualna zabudowa letniskowa na działkach rolnych i leśnych. Funkcje uzupełniające i dopuszczone: 1) zabudowa jednorodzinna ekstensywna i zabudowa zagrodowa, 2) usługi komercyjne nieuciążliwe, handel detaliczny, 3) ogólnodostępne obiekty sportu, rekreacji, kultury, rozrywki, gastronomii. Wykluczenia: 1) obiekty produkcyjne, handlu powyżej 400 m2 p.uż. i handlu hurtowego, baz, składów, magazynów, rzemiosła i usług uciążliwych, 2) obsługa komunikacji samochodowej, 3) inne użytkowanie generujące duży ruch ciężkiego transportu samochodowego, 4) eksploatacja surowców mineralnych.

72

STREFA 4 Strefa otwartych terenów rolnych Funkcja wiodąca: 1) rolnictwo i ogrodnictwo, hodowla, 2) zabudowa zagrodowa, 3) produkcja rolna i obsługa rolnictwa. Funkcje dopuszczone jako uzupełnienie programu podstawowego: 1) zabudowa jednorodzinna, 2) indywidualna zabudowa letniskowa, 3) usługi i rzemiosło produkcyjne nieuciążliwe. Wykluczenia: lokalizacja funkcji innych niż związane z gospodarstwami rolnymi wymaga szczegółowej analizy, pod katem ochrony zwartych kompleksów rolnych. STREFA 5 Strefa ochrony wartości przyrodniczych w terenach otwartych. Funkcja: 1) ochrona starorzecza Bugu, wysp na Bugu, jezior i oczek wodnych; 2) ochrona trwałych użytków zielonych w dolinach rzek, otwartych terenów rolnołąkowych ze szpalerami zadrzewień śródpolnych; 3) ochrona małopowierzchniowych lasów i zadrzewień, starodrzewu i pomników przyrody, 4) dopuszcza się urządzenie szlaków turystyki pieszej, rowerowej, konnej, kajakowej, oraz budowę obiektów małej architektury i ogólnodostępnych obiektów sportu bez zabudowy kubaturowej. Wykluczenia: Nie dopuszcza się zabudowy kubaturowej, eksploatacji surowców mineralnych oraz działań mogących pogorszyć stan środowiska przyrodniczego. Ochrona środowiska

2.

1) Wskazuje się konieczność wprowadzenia zasad ochrony wartości przyrodniczych na terenach objętych projektowanymi granicami Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, zgodnie z projektem aktu prawnego, poprzez wprowadzenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego odpowiednich zakazów i nakazów. 2) Wskazuje się następujące obszary o szczególnych wartościach przyrodniczych, rekomendowane do objęcia ochroną w drodze uznania za użytki ekologiczne: -

obszar I: wyspy na Bugu w rejonie starorzecza – zespoły wierzbowo-topolowe, miejsce gniazdowania bączka, dzięcioła zielonego, dzięciołka, kropiatki,

-

obszar II: starorzecze Bugu – miejsce gniazdowania czapli siwej, wodnika, rybitwy czarnej, cyranki,

73 -

obszar III: bagno Pólko w Nadmie – siedlisko traszki zwyczajnej i grzebieniastej, ropuchy zielonej i kumaków nizinnych,

-

obszar IV: Zolskie Bagno w lasach Nadleśnictwa Drewnica – żerowisko bociana czarnego, brodźca samotnego i pary żurawi.

3) Wskazuje się następujące obszary o szczególnych wartościach przyrodniczokrajobrazowych, do objęcia ochroną jako zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: -

obszar V: ujściowy odcinek rzeki Rządzy – miejsce lęgowe łabędzia niemego i czajki, żerowisko myszołowa zwyczajnego, stanowisko kocanki piaskowej, kruszyny pospolitej, grążela żółtego, grzybieni białych, kosaćca syberyjskiego, storczyka szerokolistnego,

-

obszar VI: Jezioro Czarne wraz z otaczającym terenem leśnym – skupisko drzew pomników przyrody i drzew o walorach pomnikowych,

-

obszar VII: lasy Nadleśnictwa Drewnica w rejonie Słupna – bór świeży sosnowy i mieszany.

4) Wskazuje się konieczność zachowania i ochrony drzew – pomników przyrody i drzew o walorach pomnikowych, wymienionych w rozdziale II Studium „Środowisko naturalne”. Strefa ochronna drzewa obejmuje teren w promieniu 15 m od pnia. 5) Wskazuje się konieczność ochrony wód Zalewu Zegrzyńskiego, rzeki Bug i starorzecza Bugu, rzek Rządzy i Czarnej, Jeziora Czarnego i oczek wodnych, poprzez wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zakazów i ograniczeń chroniących akweny przed zmianą użytkowania, zmianą linii brzegowej i zanieczyszczeniem. 6) Wskazuje się konieczność przestrzegania ograniczeń i zakazów w zagospodarowaniu i użytkowaniu terenów, wynikających z aktów prawnych ustanawiających strefę ochrony pośredniej ujęcia wody Zalewu Zegrzyńskiego dla zaopatrzenia w wodę Wodociągu Północnego. 7) Dla zrównoważonego rozwoju gminy uznaje się za celowe następujące działania: -

ochronę ekosystemów leśnych i zadrzewień o charakterze leśnym,

-

zalesienia nieużytków i obszarów niekorzystnych dla lokalizacji zabudowy położonych w obszarach ciągów ekologicznych,

-

zachowanie i ochronę szpalerów zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz pojedynczych drzew o walorach krajobrazowych,

-

zachowanie bez zmiany użytkowania obszarów trwałych użytków zielonych przy starorzeczu Bugu, w dolinie rzeki Rządzy oraz we wsi Łąki,

-

zachowanie nieużytków podmokłych i stawów powstałych po eksploatacji surowców mineralnych,

-

rewaloryzacja istniejących terenów zieleni miejskiej w Radzyminie oraz wyznaczanie nowych, dla wytworzenia powiązanych ze sobą zespołów o walorach przyrodniczych i rekreacyjnych,

-

obsadzenie zielenią izolacyjną obiektów przemysłowych, dróg i ulic,

-

wprowadzenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zakazu lokalizacji zabudowy, a także poprzecznych barier utrudniających migrację fauny i flory oraz spływ mas powietrza, w obrębie ciągów naturalnych powiązań

74 przyrodniczych obejmujących ekosystemy dolinne; w istniejących lub projektowanych trasach komunikacyjnych należy wykonać przepusty umożliwiające migrację drobnej fauny, -

dążenie do stosowania w kotłowniach lokalnych i indywidualnych źródłach ciepła paliw ekologicznych (gazu, energii elektrycznej, oleju o niskiej zawartości siarki, odnawialnych źródeł energii) w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń i poprawy stanu higieny atmosfery. Ochrona wartości kultury

3.

1) Wskazuje się konieczność ochrony obiektów i obszarów o wartościach kulturowych, objętych ochroną Konserwatora Zabytków w formie wpisu do rejestru zabytków lub ujęcie w ewidencji konserwatorskiej, wymienionych w rozdziale III Studium, poprzez: -

umieszczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego informacji o obiektach i obszarach objętych ochroną konserwatorską, w formie opisowej i rysunkowej, wraz ze stosownymi ustaleniami,

-

ustalenie w miejscowych planach obowiązku uzgadniania wszelkich prac inwestycyjnych dotyczących obiektów i obszarów chronionych, oraz w granicach stref ochrony ekspozycji obiektów, z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

2) W granicach obszaru historycznego rozplanowania miejskiego centrum Radzymina, ochroną obejmuje się: -

historyczne rozplanowanie miejskie, w tym układ ulic i trzech placów miejskich: Starego Rynku, Placu Kościuszki i Placu Wolności,

-

zachowane pierzeje ulic,

-

skalę i charakter zabudowy,

-

osie widokowe z kościołem p. w. Przemienienia Pańskiego jako dominantą.

Uznaje się za celowe wprowadzenie w obszar trzech placów funkcji centrotwórczych (handel, usługi dla ludności, gastronomia, hotelarstwo, administracja, banki); oraz dostosowanie parametrów przestrzennych, technologii i kolorystyki nowej zabudowy do zachowanych obiektów o wartościach kulturowych. Uznaje się za celowe podjęcie działań w celu rewaloryzacji placów miejskich, o oparciu o szczegółowe wytyczne konserwatorskie. 3) Wskazuje się celowość podjęcia prac inwentaryzacyjnych i rewaloryzacyjnych w stosunku do obiektów objętych wszystkimi formami ochrony konserwatorskiej; oraz w razie potrzeby opracowania programu adaptacji do nowych funkcji (turystycznych, edukacyjnych, publicznych). 4) Uznaje się za celowe podjęcie rewaloryzacji wartościowych zespołów zieleni miejskiej, szczególnie pozostałości zabytkowego parku krajobrazowego, oraz wzbogacenie funkcji parku przez zrealizowanie odpowiedniego programu użytkowego. 5) Uznaje się za celowe objecie ochroną przed zmianą użytkowania, uporządkowanie i upamiętnienie dawnych zamkniętych cmentarzy: żydowskiego i ewangelickich, jako świadectw bogatej historii miasta. 6) W granicach stanowisk archeologicznych i konserwatorskich stref ochrony archeologicznej, obowiązuje uzgadnianie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków

75 wszelkich prac inwestycyjnych i zmian w zagospodarowaniu terenu; realizacja inwestycji winna być poprzedzona przeprowadzeniem badawczych prac archeologicznych. Zaleca się udostępnienie do zwiedzania, w celach poznawczych, zespołu 21 kopców ziemnych w Arciechowie, po uprzednim kompleksowych zbadaniu i zabezpieczeniu. 7) Wskazuje się celowość objęcia szczególną formą ochrony miejsc i obiektów stanowiących świadectwo Boju o Radzymin w 1920 r., jako zdarzenia mającego najwyższą rangę dla Polski oraz najsilniej wyróżniającego Ziemię Radzymińską. Rekomenduje się wyznaczenie strefy ochrony konserwatorskiej oraz wpisanie pola bitewnego do rejestru zabytków, na podstawie interdyscyplinarnych badań dokumentacji bitwy. Zaleca się podjęcie działań w celu przygotowania kompleksowego projektu i programu upamiętnienia Boju o Radzymin, oraz utworzenia zaplecza technicznego dla uroczystości rocznicowych. 8) Zaleca się zewidencjonowanie, porządkowanie i rewaloryzację otoczenia mogił żołnierskich z wojen 1920 i 1939 – 45, krzyży i kapliczek przydrożnych, w tym szczególnie kapliczek Na Zjawieniu i na Górze Świętego Antoniego oraz miejsca pomięci Na Cegielni. 9) Zaleca się utrzymanie niematerialnych wartości dziedzictwa kulturowego, przede wszystkim poprzez zachowanie historycznych nazw miejscowości, obiektów i ulic. 4.

System transportowy

1) Wskazuje się drogę krajową Nr 18 Warszawa – Białystok do modernizacji i zmiany przebiegu, w celu wytworzenia obwodnicy miasta Radzymina, zgodnie z rysunkiem Studium; połączenie drogi z istniejącym układem komunikacyjnym poprzez węzły: Radzymin I i Radzymin II oraz postulowany węzeł Wołomin. Wskazuje się konieczność budowy lub zmiany przebiegu dróg lokalnych w celu obsługi komunikacyjnej terenów przyległych do drogi nr 18 oraz włączenia ruchu lokalnego. Klasa drogi – główna ruchu przyspieszonego; dopuszcza się zmianę klasy na drogę ekspresową. 2) Wskazuje się konieczność rozbudowy i modernizacji wewnętrznego układu drogowo – ulicznego dla obsługi miasta Radzymina, poprzez wyznaczenie: -

drogi głównej stanowiącej tzw. małą obwodnicę Radzymina, przejmującą ciężki ruch transportowy z dzielnicy przemysłowej do drogi nr 18 z ominięciem centrum miasta, oraz stanowiącej główną oś komunikacyjną dla obszarów wskazanych do urbanizacji,

-

drogi głównej łączącej północną część gminy poprzez ulicę Weteranów z centrum Radzymina,

-

układu ulic zbiorczych, lokalnych i dojazdowych dla obsługi terenów wskazanych do rozbudowy miasta w kierunku zachodnim, południowym i wschodnim,

-

modernizacji pięciowlotowego skrzyżowania ulicy Warszawskiej z ulicami Buczka, Polną i Norwida dla poprawy bezpieczeństwa ruchu.

3) Wskazuje się konieczność rozbudowy i modernizacji wewnętrznego układu drogowo – ulicznego dla obsługi terenów istniejącej i projektowanej zabudowy we wsi Słupno.

76 4) Wskazuje się klasyfikację administracyjną i funkcjonalno – techniczną podstawowego układu drogowo – ulicznego: kategoria i nr drogi

przebieg

Słupno (ul. Warszawska) – obwodnica Radzymina – Emilianów krajowa nr 631 lasy Nadleśnictwa Drewnica – do węzła z drogą nr 18 Radzymin (ul. Konstytucji 3 Maja – ul. Wołomińska) – krajowa nr 635 Ciemne – Janków Nowy Radzymin (ul. ul. Warszawska – ul. Kardynała postulowana wojewódzka Wyszyńskiego – ul. Wyszkowska) Radzymin (projektowany przebieg tzw. małej obwodnicy miasta od skrzyżowania z ul. Weteranów postulowana wojewódzka po zachodniej, południowej i wschodniej stronie miasta do skrzyżowania z ul. Wyszkowską) Radzymin (ul. Strzelców Grodzieńskich); postulowana wojewódzka wskazuje się konieczność budowy wiaduktu drogowego nad liną kolejową Wolica – Załubice Stare – Załubice Nowe wojewódzka nr 01112 na ciągu drogi znajduje się most na rzece Rządzy wojewódzka nr 01113 Stare Załubice – Arciechów Załubice Stare – Arciechów od mostu na rzece Rządzy postulowana wojewódzka do wsi Dabrowa Załubice stare w kierunku Popielarzy – Załubice Nowe postulowana wojewódzka do granicy gminy wojewódzka nr 01115 Trzciana – Borki – Siwek Radzymin Rejentówka (ul. Wróblewskiego) – Ruda – wojewódzka nr 01116 Załubice Stare; na ciągu drogi znajduje się most na rzece Rządzy postulowana wojewódzka od wsi Ruda do wsi Łosie Radzymin (ul. Weteranów) – Łąki wojewódzka nr 01117 wskazuje się konieczność budowy wiaduktu drogowego nad liną kolejową postulowana wojewódzka Łąki od ul Weteranów postulowana wojewódzka od ul. Weteranów do wsi Borki postulowana wojewódzka Cegielnia – Sieraków – Łąki wojewódzka nr 01119 Słupno (ul. Żeromskiego) – Sieraków wojewódzka nr 01120 Słupno – Lasy Nadleśnictwa Drewnica wojewódzka nr 01123 Radzymin (ul. Polna) – Słupno (zwana „Gościńcem”) postulowana wojewódzka Radzymin – projektowana od ul. Polnej do ul. Nowej postulowana wojewódzka Radzymin ul. Buczka postulowana wojewódzka Radzymin ul. Konopnickiej do ul. Weteranów Radzymin – Mokre – Łosie wojewódzka nr 01124 na ciągu drogi znajduje się most na rzece Rządzy Radzymin (ul. P.O.W.) – Zawady wojewódzka nr 01125 na ciągu drogi znajduje się most na rzece Rządzy postulowana wojewódzka od węzła Radzymin II do wsi Zwierzyniec postulowana wojewódzka Radzymin ul Zwycięska do wsi Dybów krajowa nr 18

klasa drogi/ ulicy GP G G G

G

G Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z

77

kategoria i nr drogi

przebieg

wojewódzka nr 01126 Zawady – Emilianów postulowana wojewódzka Ciemne od węzła Radzymin I do drogi nr 635 wojewódzka nr 01127 Nadma lasy Nadleśnictwa Drewnica, postulowana wojewódzka skrzyżowanie z drogą nr 631 wojewódzka nr 01128 Słupno – Janków Nowy wojewódzka nr 01129 Janków Stary – Rżyska Radzymin (ul. Korczaka) – Wiktorów wojewódzka nr 01130 postuluje się przejście dwupoziomowe z drogą nr 18 wojewódzka nr 01131 Rżyska wojewódzka nr 01138 Zwierzyniec

klasa drogi/ ulicy Z Z Z Z Z Z Z Z Z

5) Wskazuje się celowość modernizacji i budowy układu dróg dojazdowych w istniejących i projektowanych zespołach zabudowy letniskowej. 6) Postuluje się wyznaczenie i budowę układu dróg rowerowych, jako istotnego elementu systemu transportowego gminy i zagospodarowania turystycznego, oraz połączenie go z układem dróg rowerowych sąsiednich gmin. Parametry techniczne i warunki ruchu powinny spełniać standardy bezpieczeństwa dla rowerzystów poruszających się z pełnym wyposażeniem. Drogi rowerowe powinny być dostępne dla osób niepełnosprawnych fizycznie. 7) Wskazuje się na celowość otwarcia brzegu Zalewu Zegrzyńskiego dla ruchu rowerowego i pieszego. 8) Postuluje się wybudowanie przystani promowych oraz przystani dla statków „białej floty”. Celowe jest uruchomienie linii „białej floty” w porozumieniu z miastami i gminami położonymi nad Narwią, Bugiem, Zalewem Zegrzyńskim (Somianka, Serock, Nieporęt, Zakroczym, Wyszogród). 9) Postuluje się dostosowanie rozwiązań komunikacyjnych do potrzeb osób niepełnosprawnych, na podstawie opracowanego kompleksowego programu likwidacji barier urbanistyczno – architektonicznych. 10) Postuluje się przeanalizowanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego możliwości i warunków prowadzenia autostrady A 2 oraz trasy ekspresowej Via Baltica, zgodnie z wybranym wariantem. 5.

Infrastruktura techniczna

Zaopatrzenie w wodę 1) Przyjmuje się zasadę zaopatrzenia miasta i miejscowości wiejskich w gminie Radzymin z wodociągu centralnego, zaopatrywanego z ujęcia wody ze stacją uzdatniania w Aleksandrowie. 2) Wskazuje się na konieczność rozbudowy sieci wodociągowej rozdzielczej dla pełnego zaopatrzenia w wodę terenów zurbanizowanych miasta i gminy, działających dotychczas w oparciu o ujęcia własne, oraz zespołów rekreacji zbiorowej. 3) Dopuszcza się zaopatrzenie w wodę zakładów przemysłowych, rozproszonej zabudowy wsi oraz zabudowy letniskowej z ujęć własnych.

78 Odprowadzenie ścieków 1) Przyjmuje się zasadę budowy dwóch systemów kanalizacji rozdzielczej grawitacyjnopompowej: -

centralnego układu kanalizacji, obejmującego miasto Radzymin oraz wsie Cegielnia, Słupno, Ciemne i Dybów,

-

kanalizacji obrzeży Zalewu Zegrzyńskiego, obejmującej wsie Załubice Stare, Załubice Nowe, Arciechów, Borki i Siwek, w granicach strefy ochronnej Głównego Zbiornika Wód Podziemnych oraz strefy ochronnej ujęcia wody Wodociągu Północnego w Wieliszewie.

2) Odbiornikiem ścieków z kanalizacji centralnej jest oczyszczalnia biologicznomechaniczna w Radzyminie, ze zrzutem ścieków oczyszczonych do rzeki Beniaminówki. 3) Ścieki z kanalizacji obrzeży Zalewu będą odprowadzane przewodem magistralnym do oczyszczalni w Orzechowie w gminie Serock. 4) Na terenach nie objętych systemami kanalizacji rozdzielczej i położonych poza strefą ochrony pośredniej ujęcia wody Wodociągu Północnego uznaje się za dopuszczalne gromadzenie ścieków w indywidualnych atestowanych zbiornikach szczelnych i odprowadzanie do punktu zlewnego przy oczyszczalni ścieków; wskazuje się celowość objęcia własnymi systemami gromadzenia i oczyszczania ścieków w zespołach zwartej zabudowy jednorodzinnej i letniskowej na tych terenach. Odprowadzenie wód opadowych 1) Przyjmuje się zasadę odprowadzania wód opadowych z terenów zurbanizowanych miasta Radzymina oraz wsi Słupno poprzez system kanalizacji deszczowej do rzeki Beniaminówki oraz do Rowu Sierakowskiego. 2) Dla pozostałych terenów dopuszcza się odprowadzenie wód opadowych do rowów powierzchniowych przydrożnych. Zaopatrzenie w gaz Wskazuje się konieczność rozbudowy sieci gazowej zasilanej z gazociągu wysokiego ciśnienia 6,3 MPa, dla pełnego zaopatrzenia w gaz miasta i gminy, z uwzględnieniem potrzeb grzewczych. Wskazuje się konieczność budowy stacji redukcyjno-pomiarowych II w zespołach zabudowy. Zaopatrzenie w energię elektryczną 1) Przyjmuje się zasadę zaopatrzenia użytkowników w energię elektryczną ze stacji transformatorowych 110/15 kV w Radzyminie i Nadmie, zasilanych liniami 110 kV Wołomin – Radzymin. 2) Wskazuje się konieczność rozbudowy i modernizacji sieci elektroenergetycznej na terenach wskazanych do rozwoju funkcji mieszkaniowej, usługowej, produkcyjnej oraz turystyki i rekreacji. Zaopatrzenie w ciepło 1) Uznaje się za celowe ogrzewanie budynków ze źródeł własnych; dopuszcza się stosowanie kotłowni grupowych dla obsługi zespołów zabudowy wielorodzinnej, jednorodzinnej skoncentrowanej lub usług. 2) Wskazuje się celowość stosowania paliw niskoemisyjnych, w tym energii elektrycznej i gazu, do ogrzewania budynków.

79 Usuwanie odpadów 1) Wskazuje się konieczność przeznaczenia terenu pod składowisko, segregację i utylizację odpadów stałych. 2) Rekomenduje się zastosowanie technologii składowania i utylizacji wykazującej najniższy poziom oddziaływania na środowisko. 3) Wskazuje się celowość wprowadzenia obowiązku selektywnej zbiórki, segregacji, przetwarzania i magazynowania odpadów komunalnych, w tym niebezpiecznych. Tranzytowe magistrale przesyłowe Wskazuje się magistrale przesyłowe wraz ze strefami bezpieczeństwa, przebiegające przez miasto i gminę Radzymin: 1) rurociągi dalekosiężne o średnicy 800 mm, 600 mm i 250 mm, transportujące ropę naftową; strefy bezpieczeństwa obejmują pasy terenu o szerokości 100 m na północ i na południe oraz od 50 m na północ do 40 m na południe od skrajnych rurociągów, 2) gazociąg wysokiego ciśnienia o średnicy 700 mm; strefy bezpieczeństwa obejmują pasy terenu o szerokości 50 m, 75 m i 100 m od przewodu w obie strony, 3) linia elektroenergetyczna napowietrzna 400 kV; strefa bezpieczeństwa obejmuje pas terenu o szerokości 40 m od osi linii w obie strony. 6.

Gospodarka terenami

1) Wskazuje się celowość wyznaczenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów aktywności gospodarczej dla produkcji, handlu, magazynów i składów, usług komercyjnych oraz mieszkalnictwa w rejonach włączenia ruchu lokalnego do obwodnicy Radzymina poprze węzły „Radzymin I”, „Radzymin II” i postulowany węzeł „Wołomin”, zapewniające dostępność komunikacyjną dla ruchów tranzytowych i docelowych do Warszawy. 2) Dopuszcza się wyznaczenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów pod rozwój funkcji rekreacji indywidualnej, przede wszystkim w północnej części gminy, w sołectwach Arciechów, Załubice Stare i Nowe, Borki, Ruda i Łosie – z określeniem minimalnej powierzchni działki, obsługi komunikacyjnej i wyposażenia w infrastrukturę techniczną, dla zapewnienia odpowiednio wysokiego standardu zabudowy. 3) Wskazuje się konieczność zachowania bez prawa zabudowy obszarów najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. 4) Wskazuje się celowość wyznaczenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów pod funkcje turystyki, rekreacji zbiorowej i sportu, bazy turystyki kwalifikowanej, przystanie sportów wodnych i komunikacji wodnej, na obrzeżu Zalewu Zegrzyńskiego oraz w rejonach koncentracji zabudowy letniskowej. 5) Wskazuje się celowość zagospodarowania brzegów Zalewu Zegrzyńskiego w sposób umożliwiający przeprawę promową w kierunku Serocka, Ryni i Nieporętu oraz Popowa w gminie Somianka. 6) Wskazuje się celowość ochrony otwartych terenów rolnych i trwałych użytków zielonych przed rozproszona zabudową zagrodowa i mieszkaniową. 7) Wskazuje się konieczność wyznaczenia w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów pod składowisko, segregację i rekultywację odpadów.

80 7.

Prawo miejscowe

Wobec utraty aktualności miejscowych planów obejmujących miasto Radzymin i gminę Radzymin, uznaje się za celowe objecie miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego całego obszaru miasta i gminy w granicach administracyjnych. Rekomenduje się sporządzenie planu w skali 1:1000 dla terenów wymagających szczegółowego rozwiązania układu przestrzennego, przede wszystkim dla centrum miasta i zainwestowanych terenów wsi Słupno. Przewodniczący Rady Miejskiej w Radzyminie Franciszek Jankowski