USTAWA O ODPADACH KOMENTARZ Wojciech Radecki

3. wydanie

Warszawa 2013

Stan prawny na 1 czerwca 2013 r. Wydawca Izabella Małecka Redaktor prowadzący Adam Choiński Opracowanie redakcyjne Dominika Domiańska Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Stanisław Drzewiecki

Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na www.legalnakultura.pl P OLSKA I ZBA K SIĄŻKI

© Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN: 978-83-264-4390-9 3. wydanie

ISBN PDF-a: 978-83-264-6055-5 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: [email protected] www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Spis treści

Spis treści Wykaz skrótów  

  17

Wstęp  

  23

Część I Wprowadzenie do problematyki odpadów  

  27

1. Rozwój przepisów o odpadach  

  27

2. Miejsce ustawy o odpadach w polskim systemie prawnym  

  48

Część II Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach   DZIAŁ I Przepisy ogólne  

  81   83

Rozdział 1. Zakres ustawy   Art. 1. [Przedmiot regulacji]   Art. 2. [Wyłączenie stosowania]  

  83   83   84

Rozdział 2. Objaśnienia określeń ustawowych   Art. 3. [Definicje]  

  97   97

Rozdział 3. Katalog odpadów i zmiana statusu odpadów niebezpiecznych na odpady inne niż niebezpieczne   Art. 4. [Klasyfikacja odpadów]   Art. 5. [Zakaz zmiany klasyfikacji]   Art. 6. [Odpady niebezpieczne]  

  103   103   111   111

5

Spis treści

Art. 7. [Dozwolona zmiana klasyfikacji]   Art. 8. [Zgłoszenie zmiany klasyfikacji]   Art. 9. [Informacje o zmianie klasyfikacji]   Rozdział 4. Uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny   Art. 10. [Warunki uznania za produkt uboczny]   Art. 11. [Zgłoszenie uznania za produkt uboczny]   Art. 12. [Informacje o uznaniu za produkt uboczny]   Art. 13. [Powrót do uznania za odpady]  

  118   118   119   121   122

Rozdział 5. Utrata statusu odpadów   Art. 14. [Przesłanki utraty statusu odpadów]   Art. 15. [Zakazy magazynowania]  

  122   122   126

DZIAŁ II Zasady ogólne gospodarki odpadami  

6

  112   114   116

  127

Rozdział 1. Ochrona życia i zdrowia ludzi oraz środowiska   Art. 16. [Zasada ochrony]  

  127   127

Rozdział 2. Hierarchia sposobów postępowania z odpadami   Art. 17. [Sposoby postępowania z odpadami]   Art. 18. [Obowiązki posiadaczy odpadów]   Art. 19. [Obowiązki organów administracji publicznej]  

  129   129   133   135

Rozdział 3. Zasada bliskości   Art. 20. [Zakres zasady bliskości]  

  136   136

Rozdział 4. Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi   Art. 21. [Mieszanie odpadów niebezpiecznych]  

  140   140

Rozdział 5. Koszty gospodarowania odpadami   Art. 22. [Ponoszenie kosztów]  

  142   142

Rozdział 6. Zbieranie i transport odpadów   Art. 23. [Zbieranie odpadów]   Art. 24. [Transport odpadów]  

  142   142   144

Rozdział 7. Magazynowanie odpadów   Art. 25. [Warunki magazynowania]  

  146   146

Spis treści

Rozdział 8. Usuwanie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania   Art. 26. [Obowiązek usuwania odpadów]  

  149   149

Rozdział 9. Przekazywanie odpadów i przenoszenie odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami     152 Art. 27. [Przekazywanie odpadów i jego konsekwencje]     152 Art. 28. [Przeniesienie odpowiedzialności w lokalu wspólnym]     157 Rozdział 10. Przetwarzanie odpadów w instalacjach i urządzeniach   Art. 29. [Instalacje i urządzenia]   Art. 30. [Zakaz przetwarzania poza instalacjami lub urządzeniami]   Art. 31. [Spalanie odpadów]  

  157   157   159   162

Rozdział 11. Wstrzymywanie działalności posiadacza odpadów     164 Art. 32. [Przesłanki i procedury wstrzymania działalności]     164 Rozdział 12. Postępowanie z odpadami   Art. 33. [Obowiązki posiadacza odpadów]  

  168   168

DZIAŁ III Plany gospodarki odpadami   Art. 34. [Opracowywanie planów]   Art. 35. [Zawartość planów]   Art. 36. [Krajowy i wojewódzki plan gospodarki odpadami]   Art. 37. [Aktualizacja planów]   Art. 38. [Uchwała w sprawie wykonania planu wojewódzkiego]   Art. 39. [Sprawozdania z realizacji planów]   Art. 40. [Delegacja ustawowa]  

  171   171   174   184   187   187   192   192

DZIAŁ IV Uprawnienia wymagane do gospodarowania odpadami oraz prowadzenie rejestru  

  194

Rozdział 1. Zezwolenie na zbieranie odpadów i zezwolenie na przetwarzanie odpadów   Art. 41. [Wydawanie zezwoleń]  

  194   194 7

Spis treści

Art. 42. [Wnioski o zezwolenia]   Art. 43. [Zawartość zezwoleń]   Art. 44. [Czas ważności zezwolenia]   Art. 45. [Zwolnienie z obowiązku zezwolenia]   Art. 46. [Odmowa zezwolenia]   Art. 47. [Cofnięcie zezwolenia]   Art. 48. [Wygaśnięcie zezwolenia]   Rozdział 2. Rejestr   Art. 49. [Prowadzenie rejestru]   Art. 50. [Wpis do rejestru na wniosek]   Art. 51. [Wpis do rejestru z urzędu]   Art. 52. [Informacje w rejestrze]   Art. 53. [Wniosek o wpis do rejestru]   Art. 54. [Numer rejestrowy]   Art. 55. [Indywidualne konto w bazie danych]   Art. 56. [Obowiązki marszałka województwa]   Art. 57. [Opłata rejestrowa i opłata roczna]   Art. 58. [Wpływy z opłat]   Art. 59. [Zmiana wpisu w rejestrze]   Art. 60. [Wykreślenie z rejestru na wniosek]   Art. 61. [Delegacja ustawowa]   Art. 62. [Odmowa wpisu do rejestru]   Art. 63. [Umieszczanie numeru rejestrowego]   Art. 64. [Wykreślenie z rejestru z urzędu]   Art. 65. [Kwestie proceduralne]   DZIAŁ V Ewidencja odpadów i sprawozdawczość   Rozdział 1. Ewidencja odpadów   Art. 66. [Obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów]   Art. 67. [Dokumenty ewidencyjne]   Art. 68. [Delegacja ustawowa]   8

  199   205   207   208   217   219   221   222   222   224   226   228   235   240   241   241   242   243   244   245   245   246   247   247   249   251   251   251   254   256

Spis treści

Art. 69. [Karta przekazania odpadów]   Art. 70. [Karta ewidencji odpadów]   Art. 71. [Uproszczona ewidencja odpadów]   Art. 72. [Przechowywanie i udostępnianie dokumentów]   Rozdział 2. Sprawozdawczość w zakresie produktów, opakowań oraz gospodarki odpadami   Art. 73. [Sprawozdania roczne]   Art. 74. [Sprawozdania organizacji odzysku]   Art. 75. [Sprawozdanie o wytwarzanych odpadach i gospodarowaniu nimi]   Art. 76. [Składanie sprawozdań]   Art. 77. [Weryfikacja sprawozdań]   Art. 78. [Przechowywanie i przekazywanie dokumentów]  

  256   258   258   259   261   261   265   267   270   272   273

DZIAŁ VI Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami   Art. 79. [Baza danych]   Art. 80. [Obowiązki marszałka województwa]   Art. 81. [Administrator bazy]   Art. 82. [Prowadzenie bazy]   Art. 83. [Dostęp do bazy]   Art. 84. [Delegacja ustawowa]  

  274   274   278   280   280   281   285

DZIAŁ VII Szczególne zasady gospodarowania niektórymi rodzajami odpadów  

  286

Rozdział 1. PCB oraz odpady zawierające PCB   Art. 85. [Zakaz odzysku PCB]   Art. 86. [Postępowanie z odpadami zawierającymi PCB]   Art. 87. [Unieszkodliwianie PCB]   Art. 88. [Zakaz spalania PCB na statkach]   Art. 89. [Informacje o PCB]  

  286   286   287   288   288   289 9

Spis treści

Rozdział 2. Oleje odpadowe   Art. 90. [Zbieranie olejów odpadowych]   Art. 91. [Przetwarzanie olejów odpadowych]   Art. 92. [Zakaz mieszania olejów odpadowych]   Art. 93. [Zakaz zrzutu olejów odpadowych]   Rozdział 3. Odpady medyczne i odpady weterynaryjne   Art. 94. [Zakaz odzysku odpadów medycznych i weterynaryjnych]   Art. 95. [Unieszkodliwianie odpadów medycznych i weterynaryjnych]   Rozdział 4. Komunalne osady ściekowe   Art. 96. [Stosowanie komunalnych osadów ściekowych]   Rozdział 5. Odpady pochodzące z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów   Art. 97. [Zakaz odprowadzania do morza]   Art. 98. [Przetwarzanie]   Art. 99. [Informacje]   Art. 100. [Delegacja ustawowa]   Rozdział 6. Odpady z wypadków   Art. 101. [Gospodarowanie odpadami z wypadków]   Rozdział 7. Odpady metali   Art. 102. [Zbieranie odpadów metali]   DZIAŁ VIII Wymagania dotyczące prowadzenia procesów przetwarzania odpadów   Rozdział 1. Składowanie odpadów   Art. 103. [Składowiska odpadów]   Art. 104. [Zakazy na składowiskach]   Art. 105. [Przekształcanie przed składowaniem]   Art. 106. [Składowanie odpadów niebezpiecznych]   Art. 107. [Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne]   10

  289   289   290   292   292   293   293   295   302   302   307   307   308   309   310   312   312   315   315

  318   318   318   319   320   321   322

Spis treści

Art. 108. [Składowisko odpadów obojętnych]   Art. 109. [Dopuszczenie do składowania]   Art. 110. [Podstawowa charakterystyka odpadów]   Art. 111. [Odpady wytwarzanie regularnie]   Art. 112. [Odpady wytwarzane nieregularnie]   Art. 113. [Test zgodności]   Art. 114. [Weryfikacja odpadów]   Art. 115. [Pobieranie próbek]   Art. 116. [Przechowywanie i przekazywanie dokumentów]   Art. 117. [Kryteria dopuszczania do składowania]   Art. 118. [Delegacja ustawowa]   Art. 119. [Dodatkowe obowiązki zarządzającego składowiskiem]   Art. 120. [Odmowa przyjęcia odpadów do składowania]   Art. 121. [Składowanie selektywne]   Art. 122. [Zakazy składowania]   Art. 123. [Budowa i prowadzenie składowiska]   Art. 124. [Prowadzenie składowiska]   Art. 125. [Zabezpieczenie roszczeń]   Art. 126. [Lokalizacja składowiska]   Art. 127. [Pozwolenie na budowę składowiska]   Art. 128. [Warunki rozpoczęcia prowadzenia składowiska]   Art. 129. [Instrukcja prowadzenia składowiska]   Art. 130. [Dodatkowe wymagania i zabezpieczenie roszczeń]   Art. 131. [Zabezpieczenie roszczeń]   Art. 132. [Kierownik składowiska]   Art. 133. [Odrębny monitoring]   Art. 134. [Odmowa zatwierdzenia instrukcji prowadzenia składowiska]   Art. 135. [Odpowiedzialność zarządzającego składowiskiem]  

  323   323   324   327   327   328   329   330   330   331   332   332   333   334   336   338   339   341   343   346   350   351   354   355   356   356   357   359 11

Spis treści

Art. 136. [Gminne składowisko odpadów]   Art. 137. [Cena za przyjęcie odpadów na składowisko]   Art. 138. [Obowiązek powiadamiania]   Art. 139. [Działania naprawcze]   Art. 140. [Wstrzymanie użytkowania składowiska]   Art. 141. [Usuwanie przyczyn i skutków zagrożeń]   Art. 142. [Cofnięcie zezwolenia na przetwarzanie odpadów]   Art. 143. [Wydobywanie odpadów ze składowiska]   Art. 144. [Zgoda na wydobywanie odpadów]   Art. 145. [Zakazy wydobywania odpadów]   Art. 146. [Zamknięcie składowiska lub jego części]   Art. 147. [Zgoda na zamknięcie składowiska lub jego części]   Art. 148. [Zamknięcie składowiska lub jego części z urzędu]   Art. 149. [Wykonanie zamknięcia składowiska lub jego części]   Art. 150. [Koszty]   Art. 151. [Zmiana zarządzającego składowiskiem]   Art. 152. [Nowy podmiot zarządzający składowiskiem]   Art. 153. [Zwrot zabezpieczenia]   Art. 154. [Skutki prawne decyzji o przeniesieniu praw i obowiązków]   Rozdział 2. Termiczne przekształcanie odpadów   Art. 155. [Prowadzenie termicznego przekształcania]   Art. 156. [Zarządzający spalarnią lub współspalarnią]   Art. 157. [Ogólne wymagania dotyczące spalarni i współspalarni]   Art. 158. [Procesy termicznego przekształcania]   Art. 159. [Odzyskana energia]   Art. 160. [Obowiązki zarządzającego spalarnią lub współspalarnią]   Art. 161. [Wstrzymanie termicznego przekształcania]   12

  360   361   362   363   364   367   368   368   369   370   371   373   374   377   379   379   382   383   383   384   384   385   386   387   388   389   392

Spis treści

Art. 162. [Usunięcie skutków termicznego przekształcania]     395 Art. 163. [Termiczne przekształcanie niektórych odpadów]     396 Rozdział 3. Kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami   Art. 164. [Kierownik obiektu]   Art. 165. [Świadectwo stwierdzające kwalifikacje]   Art. 166. [Wniosek o przeprowadzenie egzaminu]   Art. 167. [Egzamin]  

  397   397   398   398   399

DZIAŁ IX Zadania z zakresu administracji rządowej realizowane przez samorząd województwa i przepisy szczególne w postępowaniu o wydanie decyzji z zakresu gospodarki odpadami   Art. 168. [Zakres zadań zleconych]   Art. 169. [Organ wyższego stopnia]   Art. 170. [Zagadnienia proceduralne]  

  401   401   404   404

DZIAŁ X Przepisy karne i administracyjne kary pieniężne  

  410

Rozdział 1. Przepisy karne   Art. 171. [Wykroczenie przeciwko zasadom bezpieczeństwa]   Art. 172. [Wykroczenia przeciwko zasadzie bliskości]   Art. 173. [Wykroczenia przeciwko regionalizacji]   Art. 174. [Wykroczenia transportujących i magazynujących odpady]   Art. 175. [Wykroczenie zlecającego gospodarowanie odpadami]   Art. 176. [Wykroczenia naruszania zasad bezpieczeństwa]   Art. 177. [Wykroczenie zbierającego odpady]   Art. 178. [Wykroczenie gospodarowania niezgodnie z rejestrem]   Art. 179. [Wykroczenia związane z rejestrem]   Art. 180. [Wykroczenia w zakresie ewidencji]   Art. 181. [Wykroczenia związane z PCB]  

  410   420   421   422   423   425   426   427   427   428   429   429 13

Spis treści

Art. 182. [Wykroczenia związane z olejami odpadowymi]   Art. 183. [Wykroczenia związane z odpadami medycznymi i weterynaryjnymi]   Art. 184. [Wykroczenia związane z komunalnymi osadami ściekowymi]   Art. 185. [Inne wykroczenia związane z komunalnymi osadami ściekowymi]   Art. 186. [Wykroczenie władającego powierzchnią ziemi]   Art. 187. [Wykroczenie związane z dwutlenkiem tytanu]   Art. 188. [Wykroczenia związane za zbieraniem odpadów metali]   Art. 189. [Wykroczenia zarządzającego składowiskiem odpadów]   Art. 190. [Wykroczenia zatrudnienia osoby bez kwalifikacji]   Art. 191. [Wykroczenia termicznego przekształcania odpadów poza spalarnią lub współspalarnią]   Art. 192. [Wykroczenia zarządzającego spalarnią lub współspalarnią]   Art. 193. [Stosowanie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia]   Rozdział 2. Administracyjne kary pieniężne   Art. 194. [Delikty administracyjne]   Art. 195. [Bezprawne transportowanie odpadów]   Art. 196. [Właściwość organów]   Art. 197. [Podstawy stwierdzenia naruszeń]   Art. 198. [Wymiar administracyjnej kary pieniężnej]   Art. 199. [Ustalanie wysokości kary]   Art. 200. [Delikty administracyjne związane ze sprawozdawczością]   Art. 201. [Uiszczanie administracyjnych kar pieniężnych]   Art. 202. [Stosowanie Ordynacji podatkowej]  

14

  430   431   432   433   435   436   436   438   442   443   444   446   452   456   461   462   463   464   464   466   467   468

Spis treści

DZIAŁ XI Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe  

  470

Rozdział 1. Zmiany w przepisach obowiązujących     470 Art. 203. [Zastąpienie poprzedniej ustawy o odpadach nową]     470 Art. 204–221. (pominięte).     470 Rozdział 2. Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe   Art. 222. [Dotychczasowe procesy odzysku]   Art. 223. [Dotychczasowe zmiany klasyfikacji odpadów]   Art. 224. [Kontynuacja postępowania z odpadami zakaźnymi]   Art. 225. [Dotychczasowe zezwolenia na spalanie odpadów]   Art. 226. [Zezwolenia na przetwarzanie odpadów]   Art. 227. [Dotychczasowe plany gospodarki odpadami]   Art. 228. [Utrata mocy planów powiatowych i gminnych]   Art. 229. [Regiony gospodarki odpadami komunalnymi]   Art. 230. [Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych]   Art. 231. [Dotychczasowe decyzje]   Art. 232. [Dotychczasowe zezwolenia na zbieranie, odzysk i unieszkodliwianie odpadów]   Art. 233. [Dotychczasowe zezwolenia na transport odpadów]   Art. 234. [Rejestr]   Art. 235. [Dotychczasowe rejestry]   Art. 236. [Ewidencja]   Art. 237. [Sprawozdawczość]   Art. 238. [Bazy danych]   Art. 239. [Dotychczasowe zabezpieczenia roszczeń]   Art. 240. [Dotychczasowe składowiska odpadów]   Art. 241. [Tytuły prawne]  

  471   471   472   472   473   473   474   474   475   475   476   478   480   481   483   484   485   486   488   488   490

15

Spis treści

Art. 242. [Dotychczasowe pozwolenia na wydobywanie odpadów]   Art. 243. [Dotychczasowe składowiska gminne]   Art. 244. [Fundusz rekultywacyjny]   Art. 245. [Dotychczasowe świadectwa]   Art. 246. [Stosowanie dotychczasowych przepisów karnych]   Art. 247. [Wpływy z kar pieniężnych]   Art. 248. [Przeznaczenie wpływów z kar pieniężnych]   Art. 249. [Przekazywanie akt przez starostów]   Art. 250. [Dotychczasowe przepisy wykonawcze]   Art. 251. [Limit wydatków budżetowych]   Art. 252. [Utrata mocy poprzedniej ustawy o odpadach]   Art. 253. [Wejście w życie nowej ustawy o odpadach]  

  491   492   493   493   493   494   494   495   495   500   502   502

Załączniki do ustawy o odpadach  

  505

Indeks rzeczowy  

  507

Bibliografia  

  517

16

Wykaz skrótów

 

Wykaz skrótów Akty prawne k.c.

– ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja PRL – Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r. (Dz. U. Nr 33, poz. 232 z późn. zm.) Konstytucja RP – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) konwencja – konwencja bazylejska o  kontroli transgranicznego bazylejska przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych sporządzona w Bazylei dnia 22 marca 1989 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 19, poz. 88, zał.) k.p.a. – ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 267) k.p.w. – ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 395) k.w. – ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 482) p.o.ś. – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) pr. at. – ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 264 z późn. zm.) 17

Wykaz skrótów

pr. bud. pr. geol. pr. wod. rozporządzenie nr 1069/2009

u.f.p. u.m.o.o. u.o. u.o. z 1997 r. u.o. z 2001 r. u.o.k.ś. u.o.o.o. u.o.p. u.o.p.z.g.

18

– ustawa z  dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z  2010 r. Nr  243, poz.  1623 z późn. zm.) – ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981 z późn. zm.) – ustawa z  dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.) – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i  Rady (WE) nr  1069/2009 z  dnia 21 października 2009 r. określające przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, s. 1, z późn. zm.) – ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) – ustawa z dnia 30 lipca 2004 r. o międzynarodowym obrocie odpadami (Dz. U. Nr 191, poz. 1956) – ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21) – ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o odpadach (Dz. U. Nr 96, poz. 592 z późn. zm.) – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.) – ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196 z późn. zm.) – ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.) – ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 627 z późn. zm.) – ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 90, poz. 607 z późn. zm.)

Wykaz skrótów

u.o.w. u.p.z.p. u.s.d.g. ustawa o IOŚ u.u.c.p. u.u.i.ś.

u.z.s. u.z.s.e.

– ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865 z późn. zm.) – ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.) – ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) – ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 686) – ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 391 z późn. zm.) – ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.) – ustawa z  dnia 13 kwietnia 2007 r. o  zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493 z późn. zm.) – ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495 z późn. zm.)

Organy i instytucje GDOŚ GIS GIOŚ IOŚ MAGTiOŚ MF

– Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – Główny Inspektor Sanitarny – Główny Inspektor Ochrony Środowiska – Inspekcja Ochrony Środowiska – b. Minister Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska – Minister Finansów (minister właściwy do spraw finansów publicznych) 19

Wykaz skrótów

MG MGiP MGPiPS MOŚZNiL MR MRiRW MRRiB MS MSW MSWiA MŚ MZ NFOŚiGW NSA PIOŚ PIS PWIS RDOŚ RM RZGW SN TK UM WIOŚ WSA

– Minister Gospodarki (minister właściwy do spraw gospodarki) – b. Minister Gospodarki i Pracy – b. Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej – b. Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa – b. Minister Rolnictwa – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (minister właściwy do spraw rolnictwa) – b. Minister Rozwoju Regionalnego i Budownictwa – Minister Sprawiedliwości – Minister Spraw Wewnętrznych – b. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji – Minister Środowiska (minister właściwy do spraw środowiska) – Minister Zdrowia (minister właściwy do spraw zdrowia) – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – Naczelny Sąd Administracyjny – b. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska – Państwowa Inspekcja Sanitarna – państwowy wojewódzki inspektor sanitarny – regionalny dyrektor ochrony środowiska – Rada Ministrów – regionalny zarząd gospodarki wodnej – Sąd Najwyższy – Trybunał Konstytucyjny – urząd morski – wojewódzki inspektor ochrony środowiska – wojewódzki sąd administracyjny

Publikatory, czasopisma i zbiory orzeczeń Dz. U. Dz. Urz. UE 20

– Dziennik Ustaw – Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

Wykaz skrótów

Dz. Urz. WE M.P. OSP OSPiKA OŚPiP PiP PK PUG ZK

– Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich – Monitor Polski – Orzecznictwo Sądów Polskich – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych – Ochrona Środowiska. Prawo i Polityka – Państwo i Prawo – Przegląd Komunalny – Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego – Zeszyty Komunalne

21

Wstęp

 

Wstęp Prawo dotyczące odpadów stało się jednym z najrozleglejszych i najbardziej skomplikowanych segmentów prawa ochrony środowiska w prawie międzynarodowym, prawie Unii Europejskiej i prawie wewnętrznym wielu państw świata. Nie inaczej jest w Polsce. Od kilku artykułów poświęconych tej problematyce w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196 z późn. zm.) i jednego rozporządzenia wykonawczego, poprzez 68 artykułów w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o odpadach (Dz. U. Nr 96, poz. 592 z późn. zm.) i 80 artykułów w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.) doszliśmy do kilkunastu ustaw i kilkudziesięciu aktów wykonawczych, których przedmiotem jest postępowanie z odpadami. Najważniejszą rolę w tym zespole norm odgrywa ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21), której przepisy czynię przedmiotem tego komentarza. Obowiązująca ustawa o odpadach jest trzecią z kolei poświęconą tej problematyce. Dwie poprzednie były przedmiotem komentarzy, pierwsza – ustawa o odpadach z 1997 r. autorstwa Jana Jerzmańskiego, Marka Mazurkiewicza i mojego1, druga – ustawa o odpadach z 2001 r. najpierw komentarza pod redakcją Jana Jerzmańskiego2 , następnie dwóch wydań mojego komentarza3. 1   J. Jerzmański, M. Mazurkiewicz, W. Radecki, Ustawa o odpadach z komentarzem, wyd.  1, Wrocław 1998, wyd. 2, Wrocław 1999. 2   M. Bar, M. Bojarski, M. Duczmal, M. Górski, J. Jerzmański, Ustawa o odpadach. Komentarz, Wrocław 2002. 3   W. Radecki, Ustawa o odpadach. Komentarz, wyd. 1, Warszawa 2006, wyd. 2, Warszawa 2008.

23

Wstęp

Obowiązująca ustawa o odpadach z 2012 r. liczy 253 artykuły, czyli w porównaniu z poprzednią wzrost w wymiarze ilościowym jest trzykrotny. Próba skomentowania nowej ustawy zaraz po jej wejściu w życie wiąże się z poważnym ryzykiem wobec braku poświęconych jej opracowań i orzecznictwa sądowego. Zdecydowałem się jednak je podjąć, aby korzystając ze swojego wieloletniego doświadczenia tak naukowego, jak i eksperckiego, spróbować przedstawić poszczególne artykuły nowej ustawy w powiązaniu z innymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska, bez których zrozumienie i właściwe stosowanie ustawy o odpadach nie jest możliwe. Uwzględniam dotychczasowe opracowania teoretyczne i orzeczenia w takim zakresie, w jakim mimo zmiany stanu prawnego zachowały aktualność. W komentarzu przyjąłem tradycyjny układ – rozpocząłem od zarysowania krótkiej historii polskiej regulacji dotyczącej odpadów oraz próby teoretycznego umiejscowienia przedmiotowej ustawy w polskim systemie prawnym, po czym przeszedłem do komentowania kolejnych artykułów ustawy. Przed komentatorem zawsze staje problem traktowania przepisów wykonawczych. Takich przepisów wydanych na podstawie nowej ustawy z natury rzeczy jeszcze nie ma. Ustawodawca utrzymał w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie poprzedniej ustawy o odpadach z 2001 r., ale na czas oznaczony. Ponieważ one i tak się zmienią, więc w komentarzu uwzględniam je w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne. Poprzestaję na omówieniu i rezygnuję z zamieszczania ich in extenso, co czyniłem w pewnej części w obu wydaniach komentarza do ustawy o odpadach z 2001 r. W komentarzu uwzględniam w niezbędnym zakresie problematykę opłat i administracyjnych kar pieniężnych uregulowanych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Pominięcie tych zagadnień w ustawie o odpadach sprawiłoby, że komentarz byłby ze względów praktycznych niepełny. Stosunkowo znaczną uwagę przywiązuję do odpowiedzialności karnej nie tylko za wykroczenia, co jest przedmiotem regulacji ustawy o odpadach z 2012 r., lecz także za przestępstwa, co jest przedmiotem 24

Wstęp

ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.). Nie wpadam w przesadę i nie uznaję odpowiedzialności o charakterze penalnym za podstawowy środek prawny w ochronie środowiska, myślę jednak, że jest to środek ważny, zasługujący na szersze zaprezentowanie także w komentarzu do ustawy o odpadach. Komentarz kieruję przede wszystkim do służb ochrony środowiska w organach administracji publicznej i w podmiotach gospodarczych, do organów inspekcyjnych, a także do organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. W komentarzu uwzględniam stan prawny na dzień 1 czerwca 2013 r. Wojciech Radecki Wrocław, czerwiec 2013 r.

25

1. Rozwój przepisów o odpadach

Część I WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI ODPADÓW

1. ROZWÓJ PRZEPISÓW O ODPADACH 1. Przepisy rangi ustawowej bezpośrednio dotyczące postępowania z odpadami pojawiły się w prawie polskim 33 lata temu, kiedy weszła w życie ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196 z późn. zm.). Ustawa ta zdefiniowała odpady jako zużyte przedmioty oraz substancje stałe, a także niebędące ściekami substancje ciekłe, powstające w związku z bytowaniem człowieka lub działalnością gospodarczą, nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały, i uciążliwe dla środowiska (art. 3 pkt 5 u.o.k.ś.), a zanieczyszczenie odpadami zaliczyła do uciążliwości dla środowiska, w pewnych sytuacjach zwanych uciążliwościami szkodliwymi (art. 3 pkt 6 u.o.k.ś.). Definicja odpadów została oparta na dwóch kryteriach – „nieprzydatności” i „uciążliwości”. Pierwsze z nich zostało odniesione do miejsca lub czasu powstania odpadów, a zamieszczony w definicji wyraz „lub”, wskazujący na alternatywę zwykłą, prowadził do niepodważalnego w świetle logiki formalnej (alternatywa zwykła jest prawdziwa, jeżeli co najmniej jeden z jej członów jest prawdziwy, a mogą być prawdziwe i oba, fałszywa zaś zawsze i tylko, gdy oba jej człony są fałszywe) wniosku, że zużyte przedmioty lub substancje „odpadowe” (w znaczeniu technicznym lub potocznym) były odpadami w znaczeniu prawnym, jeżeli: 1) były nieprzydatne w miejscu i czasie powstania, 2) były nieprzydatne w miejscu powstania, aczkolwiek były przydatne w czasie powstania, 3) były nieprzydatne w czasie powstania, aczkolwiek były przydatne w miejscu powstania. 27

Część I. Wprowadzenie do problematyki odpadów

Wobec tego zużyte przedmioty lub substancje nie były odpadami zawsze i tylko wtedy, gdy były przydatne w miejscu i czasie powstania. Drugie kryterium „uciążliwości” miało charakter jawnie tautologiczny. Otóż definicja odpadów nie wymagała uciążliwości szkodliwych, wystarczały zwykłe, tymczasem uciążliwością zwykłą było zanieczyszczenie odpadami, a żaden przepis ustawy nie definiował samego pojęcia zanieczyszczenia. Wynikało stąd, że każdy odpad był uciążliwy już tylko dlatego, że był odpadem. Materialnoprawna problematyka odpadów została uregulowana w rozdziale 8 „Ochrona środowiska przed odpadami i innymi zanieczyszczeniami” działu II „Podstawowe kierunki ochrony środowiska”. Rozdział składał się z zaledwie sześciu artykułów, spośród których: • art. 53 u.o.k.ś. nakładał na jednostki organizacyjne oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, w wyniku której powstają odpady, obowiązek chronienia środowiska przed zanieczyszczeniem, niszczeniem lub innym ujemnym oddziaływaniem odpadów, a jako kierunek priorytetowy wskazywał gospodarcze wykorzystanie odpadów, • art. 54 u.o.k.ś. złożony z czterech ustępów: – wskazywał, że odpady, których nie można wykorzystać gospodarczo, likwiduje się lub unieszkodliwia, gromadzi albo wylewa w miejscach wyznaczonych na ten cel w planach zagospodarowania przestrzennego (ust. 1), – nakładał na jednostki organizacyjne i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, w wyniku której powstają odpady, obowiązek likwidacji, unieszkodliwiania albo uporządkowanego gromadzenia lub wylewania tych odpadów (ust. 2), – wprowadzał obowiązek uzgadniania z organem administracji sposobu usuwania i unieszkodliwiania odpadów grożących skażeniem lub zakażeniem i innych szczególnie szkodliwych dla środowiska (ust. 3), – rozciągał regulacje dotyczące odpadów na usuwanie i likwidację surowców, produktów i innych materiałów uznanych za nieprzydatne do wykorzystania gospodarczego (ust. 4), • art. 55 u.o.k.ś. regulował kwestie opakowań i innych wyrobów, zobowiązując jednostki organizacyjne i osoby fizyczne wytwarzające opakowania i inne wyroby, które po wykorzystaniu lub zużyciu za28

1. Rozwój przepisów o odpadach

grażałyby środowisku, do określenia sposobu ich powtórnego wykorzystania, a w razie braku takich możliwości – sposobu gromadzenia lub likwidacji zapewniającego ochronę środowiska, • art. 56 u.o.k.ś. zobowiązywał terenowe organy administracji państwowej do: – zapewnienia warunków organizacyjnych i technicznych niezbędnych dla ochrony środowiska przed odpadami, – dbałości o utrzymanie porządku i czystości na terenie objętym ich właściwością, • art. 57 u.o.k.ś. określał reguły utrzymania czystości i porządku w miastach i wsiach o zwartej zabudowie oraz w poszczególnych nieruchomościach, • art. 58 u.o.k.ś. zawierał delegację do wydania przez RM przepisów wykonawczych. Z problematyką odpadów spotykaliśmy się także w niektórych innych przepisach ustawy o  ochronie i  kształtowaniu środowiska. I  tak art. 61 u.o.k.ś. znajdujący się w kolejnym rozdziale 9 „Ochrona przed promieniowaniem” stanowił, że gospodarcze wykorzystanie odpadów przemysłowych zawierających substancje promieniotwórcze następuje na podstawie decyzji Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, wydanej w porozumieniu z organem właściwym w sprawie ochrony radiologicznej i Państwową Inspekcją Sanitarną. Ponadto za składowanie odpadów przewidziano opłaty (art. 86 ust. 2 pkt 5 u.o.k.ś.), nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska przed odpadami lub nieprzydatnymi do gospodarczego wykorzystania surowcami, produktami i innymi materiałami albo zużytymi opakowaniami i wyrobami uznano za wykroczenie (art. 106 pkt 5 u.o.k.ś.), a gromadzenie lub wylewanie odpadów w nieprzeznaczonych na ten cel miejscach lub niezgodnie z warunkami określonymi przez terenowy organ administracji państwowej stanowiło delikt administracyjny, za który jednostce organizacyjnej należało wymierzać karę pieniężną (art. 110 ust. 1 pkt 6 u.o.k.ś.). 2. Dodać trzeba, że w jednej z wchodzących w rachubę kwestii dotyczących odpadów ustawowa regulacja postępowania z odpadami stanowiła pewien regres w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym, mianowicie w odniesieniu do postępowania z odpadami komunalnymi, które będąc fragmentem szerszego zagadnienia utrzymania czystości i porząd29