SPRAWY ZAWODU

URODZINY NAJSTARSZEJ POLSKIEJ APTEKI Bogdan OSTROWSKI Redakcja „Czasopisma Aptekarskiego” w Warszawie e-mail: [email protected]

© Henryk Szkutnik

CZTERY WIEKI W S£U¯BIE PACJENTA

Obecne wnêtrze apteki „Rektorskiej” w Zamoœciu wraz z tablic¹ upamiêtniaj¹c¹ Szymona Piechowicza, rektora Akademii Zamoyskiej, za³o¿yciela apteki w Zamoœciu. Na zdjêciu przy tytule, wizerunek jubileuszowego tortu

Najstarsza, licz¹ca cztery wieki polska apteka to „Rektorska” w Zamoœciu, która funkcjonuje nieprzerwanie w tym samym miejscu – w kamienicy na rogu Rynku Wielkiego i ulicy Staszica – od swego powstania. S¹ wprawdzie w Polsce równie wiekowe, a nawet starsze apteki – jak np. apteka „Pod Z³otym Lwem” w Toruniu, ale ta na pocz¹tku nie by³a aptek¹ prusk¹. Apteka „Rektorska” w Zamoœciu zawsze by³a w rêkach polskich – powsta³a jako

18

placówka, zwi¹zana z pierwsz¹ na LubelszczyŸnie uczelni¹ wy¿sz¹, utworzon¹ w 1595 roku Akademi¹ Zamojsk¹ i istniej¹cym na niej od pocz¹tku wydzia³em medycznym. Jej twórca, kanclerz Jan Zamoyski by³ protektorem medycyny i medyków, ale docenia³ te¿ wykszta³cenie aptekarzy, którzy w nowo powsta³ym jego staraniem mieœcie Zamoœæ zak³adali prywatne apteki w ówczesnym centrum handlowym miasta – przy Rynku Wielkim.

W 1609 roku w naro¿nej kamienicy oznaczonej obecnie numerem 2, usytuowanej u wylotu dawnej ul. Be³zkiej (dzisiejsza ul. Staszica) rektor Akademii Zamojskiej dr med. Szymon Piechowicz otworzy³ aptekê, która zapocz¹tkowa³a tu trwaj¹c¹ do dziœ tradycjê aptekarsk¹. Ten lekarz i filolog, siedmiokrotny rektor Akademii Zamojskiej by³ wykszta³conym dziêki fundacji kanclerza Jana Zamoyskiego absolwentem Akademii Zamojskiej, który po ukoñczeniu studiów w Padwie i Bolonii z tytu³em doktora medycyny wróci³ w rodzinne strony (pochodzi³ z Turobina) i jako profesor Akademii Zamojskiej obj¹³ w niej kierownictwo katedry medycyny. Na pocz¹tku apteka Piechowicza mieœci³a siê w starym drewnianym budynku, który sta³ siê wtedy jego w³aœnoœci¹. Wkrótce jednak wybudowa³ piêtrow¹ kamienicê z attyk¹, od pocz¹tku przeznaczaj¹c w niej naro¿ne pomieszczenie na aptekê, o czym œwiadczy amfiladowa zabudowa pomieszczeñ za nim. W roku 1616 przeniós³ tu swoj¹ aptekê, która funkcjonuje w tym miejscu

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009

SPRAWY ZAWODU

go”. Po œmierci w 1891 r. rodzinne tradycje kontynuowa³ syn Zdzis³aw, który po uzyskaniu w 1872 r. dyplomu aptekarza na Uniwersytecie Warszawskim prowadzi³ aptekê ze sk³adem lekarstw, a po 1890 r. sta³ siê jej w³aœcicielem. Zdzis³aw K³ossowski w 1899 r. zorganizowa³ pierwsze w Królestwie Polskim laboratorium

➤

© Wiktor Szukiel

do po³owy 1925 roku. Warto wspomnieæ zw³aszcza o dwóch przedstawicielach tej aptekarskiej rodziny: Karolu K³ossowkim i jego synie Zdzis³awie. Karol K³ossowski jako cz³onek Rady Opiekuñczej Szpitala œw. £azarza by³ jego g³ównym dostawc¹ leków, a w czasie powstania styczniowego jego apteka pe³ni³a funkcjê „banku narodowe-

W dniach 18 i 19 wrzeœnia br. z okazji jubileuszu apteki, mieszkañcy Zamoœcia oraz goœcie uroczystoœci mogli skorzystaæ z bep³atnego mierzenia ciœnienia têtniczego oraz badañ okreœlaj¹cych zawartoœæ cukru we krwi

© Wiktor Szukiel

nieprzerwanie od czterech wieków. Mija³y stulecia, zmieniali siê w³aœciciele, zmienia³a nazwa apteki za³o¿onej przez Piechowicza, ale zawsze na rogu Rynku Wielkiego i ul. Staszica ludzie kupowali i kupuj¹ lekarstwa. Z czasem ca³¹ kamienicê zaczêto nawet nazywaæ Kamienic¹ Piechowicza lub Kamienic¹ Apteczn¹. Po œmierci Szymona Piechowicza w 1651 roku kamienicê i aptekê odziedziczyli po nim syn Stanis³aw Piechowicz oraz córki Marianna i Katarzyna z mê¿ami Stanis³awem Augustynowiczem i Janem Przybys³awskim, wœród których aptekarzami z zawodu byli syn Stanis³aw i ziêæ Stanis³aw Augustynowicz. W testamencie z 1695 r. Katarzyna Przybys³awska podzieli³a swoj¹ po³owê kamienicy miêdzy Ignacego Bienieckiego i córki Annê Kruszyñsk¹ i Zofiê Kurkiewiczow¹. Oko³o po³owy XVIII w. kamienica wraz z aptek¹ stanowi³a w³asnoœæ Marianny i Wojciecha Weso³owskich, a nastêpnie ich syna Piotra – kleryka zamojskiego seminarium. W 1783 r. obiekt zakupi³ Jan Nachtygal. W latach 1783-1787 wyremontowa³ go i dobudowa³ drugie piêtro, usuwaj¹c attykê. Po Nachtygalu w³aœcicielem zosta³ Jan Kanty Terlecki, który zarz¹dza³ aptek¹ od 1809 r. Po jego œmierci w 1836 r. w³aœcicielem kamienicy zosta³a wdowa po nim, zaœ aptekê prowadzili uczniowie pod opiek¹ dr. Schumachera z zamojskiego szpitala wojskowego. W 1842 r. wdowa Joanna Terlecka sprzeda³a aptekê K³ossowskim, którzy prowadzili j¹

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009

19

© Wiktor Szukiel

SPRAWY ZAWODU

Prezes NRA – dr n. med. Grzegorz Kucharewicz i prezes OIA w Lublinie – mgr farm. Krzysztof Przystupa wrêczyli kierowniczce apteki „Rektorskiej” – mgr farm. Marzenie Gontarz-Ot³owskiej medal im. mgr farm. Witolda £obarzewskiego

chemiczne do badania œrodków spo¿ywczych, wody ze studzien miejskich i analizy moczu. W 1900 r. na IX Kongresie Farmacji w Pary¿u przemawia³ w imieniu polskich aptekarzy. Jako jedyny Polak zosta³

w 1910 r. cz³onkiem rzeczywistym Miêdzynarodowego Kongresu Farmacji w Brukseli. Po œmierci Zdzis³awa K³ossowskiego w 1919 r. aptekê odziedziczy³a jego ¿ona Regina oraz córki Stefania Szperlowa,

© Wiktor Szukiel

➤

Prezydent Zamoœcia – Marcin Zamoyski w rozmowie z prezesem PGF SA – mgr. Jackiem Szwajcowskim i jego wspó³pracownikami

20

Wanda Minczewska i Maria Szelhauzowa. W 1925 r. w³aœcicielki odda³y aptekê w dzier¿awê Feliksowi £aganowskiemu, który wykupi³ j¹ w marcu 1948 r. i by³ w³aœcicielem do jej upañstwowienia. Apteka zosta³a upañstwowiona w 1951 roku, a jej kierownikiem zosta³ doœwiadczony magister farmacji Boles³aw Rymgay³³o. W trzy lata póŸniej, w 1954 r., z trudnych do zrozumienia powodów aptekê zamkniêto z zamiarem likwidacji, do której na szczêœcie nie dosz³o dziêki staraniom Boles³awa Rymgay³³y, wspieranego przez mieszkañców i w³adze Zamoœcia. POD SZYLDEM: APTEKA „REKTORSKA” Od 1891 r. kamienica przechodzi³a kilkakrotnie remont (w latach 1911-1929 i 1934-1937). W latach 1956-1957 oraz w 1964 roku wykonano kolejne prace remontowe, zachowuj¹c pierwotny, XVII-wieczny charakter pomieszczeñ aptecznych i wystrój wnêtrza mieszkalnego kamienicy), ale czas g³ównej renowacji apteki i kamienicy, która przywróci³a im dawn¹ œwietnoœæ, to lata siedemdziesi¹te XX wieku. Roboty budowalne, wyposa¿enie wnêtrz w nowe meble i ¿yrandole oraz renowacjê starych stylowych, wykonanych jeszcze na zmówienie K³ossowskich mebli, odtworzenie wizerunku Matki Boskiej, który zdobi³ zwieñczenie szafy aptecznej, wykonano w latach 1972-1976. Wtedy te¿ apteka otrzyma³a dodatkowo jedno pomieszczenie na parterze, z wejœciem od

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009

SPRAWY ZAWODU

ogólnonarodowe”. Znów jednak wygra³ zdrowy rozs¹dek, apteka „Rektorska” pozosta³a i obecnie rozpoczyna ju¿ pi¹ty wiek funkcjonowania w tym sa-

Wokalistów Jazzowych i skierowanego ku mi³oœnikom jazzu z Ukrainy „New Cooperation”), która zobligowana nazw¹ i miejscem, kontynuuje tra-

© Wiktor Szukiel

ul. Bazyliañskiej, oraz na piêtrze, gdzie mieszka³a rodzina K³ossowskich, piêæ pomieszczeñ po³¹czonych wewnêtrzn¹ klatk¹ schodow¹ z pomieszczeniami na parterze. Uroczystego otwarcia apteki po remoncie dokonano 28 paŸdziernika 1976 roku i dziêki staraniom W³adys³awa Romanowicza, który po odejœciu B. Rymgay³³y na emeryturê w 1970 roku zosta³ jej kierownikiem, przyjê³a nazwê: apteka „Rektorska” na czeœæ jej za³o¿yciela Szymona Piechowicza. Na II piêtrze kamienicy W³adys³aw Romanowicz utworzy³ Izbê Pami¹tek Farmaceutycznych z bogat¹ ekspozycj¹ muzealn¹, w której mo¿na obejrzeæ dziœ wspania³e biurko oraz ró¿norodne dawne przyrz¹dy i urz¹dzenia apteczne: zabytkowe prasy do soków i olejów, moŸdzierze, lejki, syfony do saturacji wody, unikatowy mikroskop z 1888 r., bidermajerowskie dêbowe gabloty i rega³y oraz bogaty zbiór ksi¹¿ek i dokumentów – w sumie kilkaset zabytków. W latach 50. na wzór naszej apteki – informuje z nutk¹ dumy by³a kierowniczka apteki mgr farm. Aleksandra Kucharska – zrekonstruowano aptekê na Starym Mieœcie w Warszawie. Na pocz¹tku lat 90. istnienie apteki zosta³o po raz kolejny zagro¿one: w³adze miasta zamierza³y zamkn¹æ j¹ i og³osiæ przetarg na zajmowany (dodajmy: bardzo atrakcyjny) lokal. Placówki broni³o jednak kierownictwo Przedsiêbiorstwa Zaopatrzenia Farmaceutycznego „Cefarm”, zwracaj¹c uwagê na to, ¿e obiekt ma status apteki zabytkowej i „stanowi dobro

Notatki z kursu Farmacyi Lesiñskiego zebrane przez Uczniów Szko³y Farmaceutycznej w roku 1934/5 w Warszawie. Jest to jeden z najbardziej wartoœciowych (wyceniany na kilkadziesi¹t tysiêcy z³) obiektów muzealnych znajduj¹cych siê pod szczególn¹ ochron¹ mgr. farm. W³adys³awa Romanowicza

mym budynku, s³u¿¹c swoim pacjentom. ¯yciem têtni¹ dziœ tak¿e pomieszczenia nale¿¹ce niegdyœ do w³aœcieli apteki „Rektorskiej”: w piwnicach aptecznych przekazanych artystce Janinie Kaczmarczyk funkcjonuje pracownia z atelier, zaœ dawne pomieszczenia, gdzie w XIX w. Karol K³ossowski przechowywa³ zapasy syropów, wody chlorowej, wód gazowanych i mineralnych, w 2000 r. zajê³a kawiarnia „Pod Rektorsk¹” El¿biety i Grzegorza Obstów (Grzegorz Obst jest znanym dzia³aczem kultury, wspó³twórc¹ festiwali „Jazz na Kresach”, Miêdzynarodowego Przegl¹du

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009

dycje sk³adu aptecznego, serwuj¹c s³awne w regionie piwo z sokiem imbirowym i prowadz¹c kuchniê domow¹ ze specja³ami regionalnymi. W RODZINIE APTEK „DBAM O ZDROWIE” Po przejœciu W³adys³awa Romanowicza w 1998 roku na emeryturê kierownikami apteki by³y kolejno: mgr farm. Krystyna Choma, mgr farm. Aleksandra Kucharska, a ostatnio funkcjê tê pe³ni mgr farm. Marzena Gontarz-Ot³owska. W „Rektorskiej” obecnie pracuje piêæ osób, a opiekê nad aptek¹ sprawuje Polska Grupa Farmaceutyczna.

➤

21

SPRAWY ZAWODU

wspó³czesne apteki potrzebuj¹ wsparcia w postaci nowoczesnych, profesjonalnych metod zarz¹dzania. I my takiego wsparcia udzielamy. Jednoczeœnie pragnê wyraziæ swój podziw i szacunek dla pracy wielu pokoleñ aptekarzy, dziêki którym rola i ranga apteki w systemie ochrony zdrowia jest coraz wy¿sza – dodaje Maria Wiœniewska, prezes CEPD N.V. oraz przewodnicz¹ca rady nadzorczej DOZ S.A.

© Wiktor Szukiel

JUBILEUSZ W KRÓLEWSKIEJ OPRAWIE

Organizator Izby Pami¹tek Farmaceutycznych – mgr farm. W³adys³aw Romanowicz prezentuje uratowane przez siebie zbiory Izby

➤

22

Placówka nale¿y bowiem do ogólnopolskiej rodziny aptek „Dbam o zdrowie”. Do grupy aptek „Dbam o zdrowie” nale¿¹ zarówno apteki, których w³aœcicielem jest spó³ka DOZ SA, bêd¹ca czêœci¹ miêdzynarodowego holdingu CEPD N.V. z siedzib¹ w Amsterdamie, który zarz¹dza grup¹ prawie 2,4 tys. aptek w Polsce, na Litwie i w Wielkiej Brytanii, jak te¿ apteki franczyzowe oraz inne prywatne apteki. Dodajmy, ¿e w grupie aptek „Dbam o zdrowie” jest 11 aptek zabytkowych, prowadzone s¹ dwa muzea farmacji – w Lublinie i £odzi oraz dwie izby pami¹tek farmaceutycznych – w Bydgoszczy i Zamoœciu.

– Szanuj¹c wielowiekowe tradycje polskiego aptekarstwa, uda³o nam siê stworzyæ unikatowy model dystrybucji, w którym jest miejsce na ró¿ne apteki. Wspólnym mianownikiem dla nich jest chêæ korzystania z nowoczesnych narzêdzi zarz¹dzania oraz tak wa¿nych na konkurencyjnym rynku efektów skali – wyjaœnia ideê aptek „Dbam o zdrowie” prezes DOZ SA. Karol Piasecki. – W ka¿dej z aptek „Dbam o zdrowie”, równie¿ w aptece „Rektorskiej”, troszczymy siê o to, co dla ka¿dego cz³owieka najcenniejsze – o zdrowie. – Aptekarstwo to piêkne tradycje, ale te¿ dynamicznie rozwijaj¹cy siê biznes. Dlatego

Czterechsetne urodziny apteka „Rektorska” œwiêtowa³a 18 wrzeœnia br. Z tej okazji zjecha³o do Zamoœcia kilkuset goœci z ca³ego kraju, w tym wielu farmaceutów, dla których uroczyste obchody jubileuszu 400-lecia apteki „Rektorskiej” stanowi³y symboliczny uk³on w stronê wszystkich pokoleñ polskich aptekarzy, którzy tworzyli i tworz¹ ten zawód. Z okazji jubileuszu lubelska Okrêgowa Rada Aptekarska nada³a aptece „Rektorskiej” Medal im. mgr. farmacji Witolda £obarzewskiego, pierwszego prezesa OIA w Lublinie. Medal ten na rêce kierowniczki apteki Marzeny GontarzOt³owskiej przekazali prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej dr Grzegorz Kucharewicz i prezes Lubelskiej Okrêgowej Rady Aptekarskiej mgr farm. Krzysztof Przystupa. Minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski przes³a³ list gratulacyjny do prezesa spó³ki DOZ S.A., która jest w³aœcicielem apteki „Rektorskiej”, z wyrazami po-

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009

SPRAWY ZAWODU ???

dziwu, uznania za dba³oœæ o pielêgnowanie historii i kultury narodowej oraz z podziêkowaniem za mecenat nad zabytkowymi aptekami, muzeami i izbami pamiêci, a tak¿e za cykl monografii o najstarszych polskich aptekach. Radoœci, ¿e jubileusz najstarszej apteki w Polsce obchodzony jest we Zamoœciu i ¿e œwiêtuje ona jubileusz z udzia³em tak znakomitych goœci, nie kry³ prezydent Zamoœcia Marcin Zamoyski (syn Jana Zamoyskiego, ostatniego ordynata ordynacji zamojskiej), dziêkuj¹c za organizacjê obchodów i ¿ycz¹c, by apteka s³u¿y³a zamoœcianom przez kolejne setki lat. Bardzo wa¿ne s³owa skierowa³ do uczestników uroczystoœci ks. bp Wac³aw Depo: – Historiê tworz¹ nie tylko fakty, ale przede wszystkim ludzie. Dlatego tak wa¿ne jest, by poprzez codzienn¹ pracê czyniæ wokó³ siebie dobro. Historia jest si³¹, któr¹ tworz¹ nie tylko fakty, ale przede wszystkim, ludzie, którzy te fakty czyni¹ poprzez wysi³ek i oddanie serca. Aptekarska sztuka ma zadanie podwójne: najpierw wyst¹piæ przeciwko wszelkiej przygodnoœci, ¿eby zobaczyæ cz³owieka w jego oryginalnoœci istnienia, jego niepowtarzalnoœci, by go leczyæ w sposób wyj¹tkowy; a drugi – bardzo trudny wymiar, ¿e medycyna i farmacja przeciwstawiaj¹ siê œmierci, czyli d¹¿¹ do unieœmiertelnienia cz³owieka. Jubileuszowe spotkanie w 400-lecie apteki „Rektorskiej” w Zamoœciu wykorzystano na premierê kampanii wizerunkowej grupy aptek „Dbam o zdrowie”. Uroczystoœci jubileuszowe uœwietni³y wystêpy Zespo³u Muzyki Dawnej „Capella all Antico” i „Koncert na œcianie” pn. „Urodziny Rektorskiej” piêciu utalentowanych muzyków, którzy zagrali na ¿ywo, stoj¹c na pionowej œcianie kamienicy Piechowiczowskiej.

Adres do korespondencji: Redakcja „Czasopisma Aptekarskiego” ul. Obarowska 23/2 04-337 Warszawa tel. 022 879 98 69

CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 12 (192) 2009

ZAPROSZENIE

XIX Sympozjum Historii Farmacji Zespo³u Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego SANOK 2010 W dniach 24 (czwartek) czerwca – – 27 (niedziela) czerwca 2010 roku w Sanoku odbêdzie siê XIX Sympozjum Historii Farmacji SANOK 2010 Apteki – Aptekarze – Aptekarstwo Bezpoœrednimi organizatorami s¹: Oddzia³ Rzeszowski Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego oraz Podkarpacka Okrêgowa Izba Aptekarska w Rzeszowie Miejsce zakwaterowania: Hotel pod Trzema Ró¿ami – Sanok ul. Jagielloñska Miejsce obrad: Muzeum Historyczne Zamek Sanok W sprawie ewentualnych kosztów uczestnictwa prosimy o skontaktowanie siê z organizatorem. Program ramowy: • czwartek, 24 czerwca – przyjazd uczestników, kolacja, zebranie sprawozdawczo-wyborcze Zespo³u Sekcji Historii Farmacji • pi¹tek, 25 czerwca – obrady w dwóch sesjach dopo³udniowych, obiad, jedna sesja obrad popo³udniowa, zwiedzanie muzeum historycznego (zbiór ikon karpackich, dziedzictwo artystyczne Z. Beksiñskiego, ceramika huculska), kolacja, wieczorny spacer po mieœcie • sobota, 26 czerwca – obrady w sesji dopo³udniowej, obiad, przejazd do Muzeum Budownictwa Ludowego (Skansen Sanok) – zwiedzanie, wieczór towarzyski w Gospodzie „pod Bia³¹ Gór¹” • niedziela, 27 czerwca – dla zainteresowanych wyjazd do wsi Wujskie, gdzie znajduje siê koœció³ pw. œw. œw. Kosmy i Damiana, po¿egnanie i wyjazd Wszystkie szczegó³owe informacje: mgr farm Lidia Czy¿ tel. kom.: 508 184 087 email: [email protected] Tel.: 0-17/ 86 122 79, fax: 17 85 29 206 Zg³oszenia wstêpne: Biuro Podkarpackiej Okrêgowej Izby Aptekarskiej ul. Jagielloñska 23/5, 35-025 Rzeszów z dopiskiem „XIX Sympozjum” do koñca lutego 2010 roku. Komunikaty dot. wp³at oraz przesy³ania skrótów referatów zostan¹ przekazane uczestnikom XIX Sympozjum do koñca lutego 2010 roku na adresy podane w zg³oszeniach. Do zobaczenia w Sanoku Komitet Organizacyjny XIX Sympozjum Zespo³u Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farm.

23