E P I D E M I E

Lek. med. Zbigniew Hałat Epidemiolog, redaktor naczelny czasopisma „Zagrożenia Zdrowia w Polsce”

X X I

W I E K U

SARS – ciężki ostry zespół oddechowy SARS – Severe Acute Respiratory Syndrome S U M M A R Y

On March 12, 2003 the World Health Organisation (WHO) has issued a global pneumonia alert after a highly contagious respiratory illness killed one man and infected nearly 60 hospital staff in Hong Kong and Vietnam. SARS is a new disease which has its origins in Guangdong Province, China. This appears to be the first severe and easily transmissible new disease to emerge in the 21st century. One month after WHO highlights the global threat: “SARS is emerging in ways that suggest great potential for rapid international spread under the favorable conditions created by a highly mobile, closely interconnected world” . ...................................

Pierwsze ujawnione zachorowania i zgony: 29. marca 2003r. szpitalu w Bangkoku w wieku 43 lat zmarł włoski epidemiolog Carlo Urbani. Dr Urbani stał na czele Lekarzy Bez Granic - Medecins Sans Frontieres, kiedy ta wielce zasłużona organizacja otrzymała w 1999r. pokojową nagrodę Nobla. Ofiarny i mądry lekarz zginął w walce z nieznaną zarazą o globalnym zasięgu, na którą pierwszy zwrócił uwagę, obserwując przypadki nietypowego zapalenia płuc wśród pacjentów i załogi Francuskiego Szpitala w Hanoi, w Wietnamie. Pozostała po nim wdowa Giuliana i troje dzieci: Tommaso (17 lat), Luca (8 lat) i Maddalena (2 lata).

D

ramat doktora Urbani i 33 innych osób zarażonych we Francuskim Szpitalu w Hanoi, w tym pielęgniarki zmarłej już 16. marca 2003r., zaczął się 26. lutego 2003r., kiedy z podejrzeniem ptasiej grypy trafił tam Johnny Chong Chen, 48-letni Amerykanin chińskiego pochodzenia. Ponieważ Chong Chen świeżo przybył z Hong Kongu, jego zachorowanie powiązano z ogniskiem rodzinnym objawowego zakażenia wirusem H5N1 u 33-letniego mieszkańca Hong Kongu (zmarł 17. lutego) i jego 9-letniego syna. Zmarły wcześniej odwiedził hodującą drób rodzinę w południowo-chińskiej prowincji Fujian, stąd obawiano się, że przypadek ten mógł być zapowiedzią powtórzenia ogniska ptasiej grypy w Hong Kongu z 1997r. (6 zgonów)*, a nawet początkiem pandemii dorównującej tzw. hiszpance, która w latach 1918-1919 zabiła aż 50 milionów ludzi, charakteryzując się w niektórych regionach 5% śmiertelnością i gwałtownym przebiegiem prowadzącym do zgonu już po kilku godzinach od pojawienia się pierwszych objawów.

Poczucie zagrożenia narastało od początków lutego 2003r., gdyż z prowincji Guangdong na południu Chin docierały wiadomości o setkach osób chorujących na niety-

* wywołujący ptasią grypę wirus H5N1 nie przenosi się z człowieka na człowieka, jednak w każdej chwili można się spodziewać nowej odmiany jednego z licznych wirusów grypy ptactwa dzikiego i domowego żyjącego w bliskim kontakcie z człowiekiem, zwłaszcza na Dalekim Wschodzie, która będzie szerzyć się między ludźmi poprzez zanieczyszczoną fekaliami wodę (wirusy ptasiej grypy z zasady namnażają się w jelitach)

50

ALERGIA Wiosna 2003

E P I D E M I E

X X I

W I E K U

Z powodu odmiennego definiowania przypadków w różnych krajach, przypadki prawdopodobne są zgłaszane przez wszystkie kraje z wyjątkiem USA, które zgłaszają przypadki podejrzeń objęte dochodzeniem epidemiologicznym. 2 Początek okresu objętego nadzorem uległ zmianie na 1. listopada 2002r., aby można było objąć przypadki nietypowego zapalenia płuc w Chinach, które obecnie zalicza się do SARS 3 Krajowe władze zdrowia publicznego zgłaszają do WHO informacje dotyczące obszarów, na których występuje jeden lub więcej miejscowy łańcuch transmisji. 4 Jeden zgon, który wystąpił w Hong Kongu, dotyczył przypadku przeniesionego z Wietnamu. 1

powe zapalenie płuc, które powinny być objęte dochodzeniem epidemiologicznym w kierunku wyjaśnienia ich związku z ptasią grypą, gdyby nie zakaz władz w Pekinie. Właśnie z Zhong Shan w południowych Chinach przybył 21. lutego do pokoju na IX piętrze hotelu Metropole w Hong Kongu 64-letni profesor nefrologii, który choć od 16. lutego miał objawy grypy, tuż po przybyciu udał się wraz ze swoim szwagrem na zakupy, by w następnym dniu z powodu niewydolności oddechowej trafić na oddział intensywnej terapii szpitala, gdzie zmarł 4. marca. 53-letni szwagier profesora zachorował 24. lutego i pomimo intesywnego leczenia zmarł 19. marca, jak obliczono jego kontakt z przybyszem z Zhong Shan trwał 10 godzin. 23. lutego zachorowała 35-letnia pielęgniarka oddziału intesywnej terapii, przebywająca w sali, w której leżał profesor, lecz nie podchodząca do niego bliżej niż na odległość 1 metra, ponieważ nie wchodziła w skład ratującego go zespołu. Listę

zachorowań wtórnych w stosunku do przypadku indeksowego zamyka 72-letni Kanadyjczyk chińskiego pochodzenia, który po przylocie z domu w Toronto od 13. lutego wynajmował pokój na IX piętrze hotelu Metropole i zachorował 28. lutego. Kontakt tego pacjenta z przypadkiem indeksowym mógł nastąpić tylko 21. lutego i ograniczać się np. do wspólnego oczekiwania na windę hotelową, choć nawet tego nie potwierdził mieszkaniec Toronto. Przypadki następnej generacji to cztery pielęgniarki (kobiety w wieku 38, 47, 54 i 56 lat) opiekujące się przypadkami wtórnymi w czasie od 6 do 40 godzin, 50-letni mężczyzna, który trzykrotnie odwiedzał Kanadyjczyka (raz w hotelu i dwukrotnie w szpitalu) oraz 56-letni pacjent dzielący z nim ten sam segment oddziału szpitalnego. W dniach 19-21. lutego na IX piętrze hotelu Metropole w Hong Kongu przebywały także inne osoby przybyłe z Toronto: para małżeńska przybyła w odwiedziny do syna Wiosna 2003 ALERGIA

51

E P I D E M I E

1

RYSUNEK

X X I

W I E K U

Wybarwiony negatywnie SARS widziany w mikroskopie elektronowym

7. marca z powodów kardiologicznych leżał w oddziale intensywnej terapii w odległości 1- 2 metrów od pierwszego wtórnego przypadku, oddzielony od niego bawełnianym parawanem (zmarł 21. marca). W krytycznym czasie na IX piętrze hotelu Metropole w Hong Kongu przebywał także Johnny Chong Chen, w drodze z Szanghaju do Hanoi.

Etiologia

w hotelu spędzała tylko noce i 23. lutego wróciła do domu w Toronto. Dwa dni po powrocie u 78-letniej Kwan Sui-chu pojawiły się objawy grypopodobne, nasilające się pomimo leczenia. Zmarła 5. marca. Jej 79-letni mąż zachorował dopiero 13. marca i natychmiast wymagał zastosowania mechanicznej wentylacji. Spośród innych współzamieszkałych członków rodziny 27. lutego jako pierwszy przypadek wtórny w tej rodzinie zachorował 43-letni syn owej pary (zmarł 13. marca), potem 24-letnia synowa (żona zmarłego) i 34-letni drugi syn. U 5-miesięcznego wnuka objawów nie stwierdzono. Zachorowała także 38-letnia kobieta, która po 27. lutego dwukrotnie złożyła wizytę w tym domu, a także 37-letnia lekarka azjatyckiego pochodzenia, która miała dwukrotny kontakt w przychodni z pacjentami z tej rodziny. 76-letni mężczyzna nieazjatyckiego pochodzenia

5. kwietnia 2003r. zespół naukowców z Uniwersytetu w Hong Kongu przedstawił wyniki badań 50 pacjentów z 5 odrębnych ognisk SARS. U 90% wykryto nieznany wcześniej wirus z rodziny Coronaviridae, pochodzący od zwierząt (według przekonania odkrywców). W grupie kontrolnej wirus ten nie był wykrywalny. 7. kwietnia 2003r. Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization - WHO) powiadomiła, że czynnikiem uznanym za przyczynę SARS jest nowy wirus z rodziny Coronaviridae, wirus SARS. Przy tym - według WHO - w materiale pobranym z drog oddechowych niektórych pacjentów z SARS wykrywane są metapneumowirusy człowieka (human metapneumovirus - hMPV), w surowicy - przeciwciała anty-hMPV, a także istnieją dowody na podwójne zakażenie hMPV i wirusem SARS. Znaczenie hMPV w SARS uznano za niewyjaśnione. 10. kwietnia 2003r. ogłoszono ustalenie czynnika etiologicznego SARS. W pochodzącym od pacjentów z sześciu krajów materiale przebadanym przy użyciu technik izolacji wirusowej, mikroskopii elektronowej, histologii, badań molekularnych i serologicznych nie wykryto poszukiwanych w pierwszej kolejności takich patogenów, jak: jersinia, mikoplazma, chlamydia, legionella, Coxiella burnetii, riketsje grupy gorączek plamistych i duru

Definicja Ośrodków Zwalczania Chorób (CDC) z 10. kwietnia 2003r. aktualizowana tymczasowa amerykańska definicja przypadku SARS (do poprzedniej definicji z 29. marca 2003r. dołączono informację dot. pobytu w strefie tranzytowej portu lotniczego)

Choroba układu oddechowego o nieznanej etiologii, która wystąpiła w dniu 1. lutego 2003 lub później oraz spełnia następujące warunki: • pomiar ciepłoty ciała wykazał przekroczenie 38° C ORAZ • badanie lekarskie wykazało objawy z zakresu układu oddechowego (n. p. kaszel, krótki oddech, trudności w oddychaniu, niedotlenienie krwi lub obraz radiologiczny albo zapalenia płuc albo ostrego zespołu niewydolności oddechowej (OZNO) ORAZ • Nie dłuższy niż 10 dni czas, jaki upłynął do wystąpienia objawów chorobowych od powrotu chorego

z obszaru, na którym udokumentowano lub podejrzewa się przenoszenie SARS wśród mieszkańców* (vide wykaz załączony poniżej***, który nie uwzględnia obszarów, w których występowanie przypadków wtórnych jest ograniczone do pracowników opieki zdrowotnej lub osób pozostających w bezpośredniej styczności w warunkach domowych) LUB • Nie dłuższy niż 10 dni czas, jaki upłynął do wystąpienia objawów chorobowych od bliskiej styczności** chorego albo z osobą, która przebywała na obszarze występowania SARS, albo jest podejrzana o SARS.

* wlicza się tu również pobyt w strefie tranzytowej portu lotniczego ** bliska styczność w dowolnym momencie okresu nie dłuższego niż 10 dni do wystąpienia objawów chorobowych jest narażeniem na zakażenie poprzez sprawowanie opieki zdrowotnej, zamieszkiwanie lub bezpośrednią styczność z wydzielinami układu oddechowego i/lub płynami ustrojowymi pacjenta uznanego za podejrzanego o SARS. ***obszary, na których udokumentowano lub podejrzewa się przenoszenie SARS wśród mieszkańców: Chińska Republika Ludowa (Chiny kontynentalne i Specjalny Region Administracyjny Hong Kong), Hanoi w Wietnamie i Singapur. Uwaga: osoby podejrzane o SARS, w przypadku których istnieje radiologiczny dowód na zapalenie płuc lub zespół niewydolności oddechowej albo uzyskany w wyniku sekcji zwłok dowód na niewyjaśniony zespół niewydolności oddechowej zaliczane są według definicji WHO do kategorii przypadków „prawdopodobnych”.

52

ALERGIA Wiosna 2003

E P I D E M I E

X X I

W I E K U

* Większość zgonów wystąpiła u osób podających w wywiadzie chorobę przewlekłą lub u tych, którzy szukali pomocy lekarskiej w stosunkowo późnej fazie zakażenia.

plamistego, wirus grypy A i B, wirusy podrodzin Paramyxovirinae i Pneumovirinae (w szczególności RSV i hMPV), Mastadenoviridae, Herpetoviridae, Picornaviridae, wirusy Hanta Starego i Nowego Świata oraz arenawirusy Starego Świata. W celu zidentyfikowania wirusów powiązanych z SARS rozmaite próbki kliniczne (krew, surowicę, wymazy lub popłuczyny jamy ustnej i gardła, wymazy nosogardzieli, tkanki z ważniejszych narządów pobranych w ramach sekcji zwłok) inokulowano na linie tkankowe, w tym Vero E6, NCI-H292, HELA, MDCK, HUT-292, LLC-MK2 i komórek B95-8 oraz drogą doczaszkową i śródotrzewnową na oseski myszy ICR. Wszystkie hodowle sprawdzano codziennie na obecność efektu cytopatycznego. Żaden patogen typowy dla chorób układu oddechowego, który spójnie mógłby być powiązany z SARS nie został zidentyfikowany. Za to doszło do odkrycia nowego wirusa z rodziny Coronaviridae u pacjentów spełniających kryteria definicji przypadku SARS. Efekt cytopatyczny stwierdzono mikroskopowo w komórkach Vero E6 inokulowanych materiałem z wymazu z gardła. Badanie hodowli za pomocą mikroskopu elektronowego ujawniło cechy charakterystyczne dla koronawirusów. Za pomocą testów immunohistochemicznych i immunofluorescencyjnych wykazano reaktywność z przeciwciałami poliklonalnymi przeciw koronawirusom grupy I. Z kolei odwrotna transkrypcja sprzężona z łańcuchową reakcją polimerazową (reverse transcription-polymerase chain reaction RT-PCR) pozwoliła odkryć sekwencję wyraźnie identyfi-

2

RYSUNEK

Wirus Urbaniego

widziany w mikroskopie elektronowym wewnątrzi pozakomórkowo w materiale z popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych pacjenta z SARS

kującą izolat jako unikatowy koronawirus, mało spokrewniony z koronawirusami o wcześniej rozpoznanych sekwencjach, a nadto zidentyfikowano kilka identycznych sekwencji nukleotydowych u 12 pacjentów z różnych miejscowości. Nowy wirus zastosowano w teście immunofluerescencji pośredniej i immunoenzymo-adsorbcyjnym (enzyme-linked immunosorbent assay - ELISA), aby wykazać specyficzną odpowiedź serologiczną. Wstępne wyniki badań wykazują, że nowy wirus nigdy jeszcze nie szerzył się w populacji USA. Odkrywcy postulują nazwać wirus w sposób upamiętniający postać dr. Carla Urbani powiązany z SARS koronawirus Urbaniego (ang. Urbani SARS-associated coronavirus). Należy zaznaczyć, że u żadnego z pacjentów zakażonych koronawirusami nie wykazano równoczesnego zakażenia hMPV. Inny zespół opisał sekwencję 300 nukleotydów nowego wirusa, wykazując zaledwie 50-60% jego zgodności z dotychczas znanymi Coronaviridae. Wirus był wykryty w rozmaitych próbkach materiału klinicznego pobranego od pacjentów z SARS, przy czym wysoką koncentrację wirusowego RNA, do 100 000 000 cząstek w mililitrze, wykazano w plwocinie. W bardzo małych ilościach wirusowy RNA stwierdzono w osoczu chorych w ostrej fazie i w kale rekonwalescentów. W dniu opublikowania tych informacji dr Julie Gerberding, dyrektor amerykańskich Ośrodków Zwalczania Chorób (Centers for Disesase Control - CDC), wymieniła dwie przyczyny, dla których nowy wirus nie może być ostatecznie uznany za czynnik etiologiczny SARS: 1) dotychczas nie wykazano obecności nowego wirusa w tkance zmienionej chorobowo, np. w tkance płucnej chorego na SARS i 2) nie istnieje model zwierzęcy, w którym inokulacja koronawirusem doprowadzi do zapalenia płuc i ten sam koronawirus będzie izolowany z tkanki objętej procesem zapalnym. Od 14. kwietnia 2003r. firma Artus z Hamburga udostępnia do ewaluacji opracowany wraz z Instytutem Medycyny Tropikalnej Bernharda Nochta w Hamburgu test PCR zdolny wykryć w ciągu dwóch godzin powiązany z SARS koronawirus (SARSV) w wymazach z gardła, plwocinie i kale. Należy dodać, że Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization - WHO) w dniu 10. kwietnia Wiosna 2003 ALERGIA

53

E P I D E M I E

X X I

W I E K U

Definicja Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS)* Definicja stanowi część I tzw. „Wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 kwietnia 2003r. w sprawie postępowania z osobami podejrzanymi o SARS**”dostępnych internecie w dniu 12. kwietnia 2003r. jako odnośnik ze strony internetowej www.gis.mz.gov.pl/ news/news.htm pod nazwą „Informacja Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie zachorowań na SARS (uaktualnienie 10.04.2003r.)” Definicja zespołu SARS do celów nadzoru epidemiologicznego Przypadek podejrzany: Zachorowanie, które wystąpiło po 1 lutego 2003 i które spełnia następujące kryteria: • Objawy infekcji dróg oddechowych • Temperatura ciała > 38 stopni C • Jeden lub więcej objawów choroby układu oddechowego (np. kaszel, duszność, trudności w oddychaniu, hipoksja lub radiologiczne objawy zapalenia płuc lub ostrego zespołu niewydolności oddechowej - ARDS)

• Podróż do obszarów występowania SARS: Hong Kong, Chiny - prowincja Guangdong, Pekin, Shanxi, Hanoi - Wietnam, Singapur, Tajwan, w ciągu 10 dni przed wystąpieniem objawów, lub zachorowanie osoby, która pozostawała w bliskiej styczności w ciągu 10 dni przed wystąpieniem objawów z osobą, która miała objawy ze strony układu oddechowego i podróżowała do obszarów zagrożenia SARS lub z osobą, która jest poddana obserwacji w kierunku SARS. • Bliska styczność jest definiowana jako: bezpośredni kontakt z wydzielinami dróg oddechowych lub płynów ustrojowych osoby podejrzanej o zachorowanie na SARS, a także opieka nad taką osobą lub mieszkanie z nią w jednym mieszkaniu. Przypadek prawdopodobny to przypadek podejrzany, u którego stwierdzono radiologiczne cechy zapalenia płuc lub ARDS lub znaleziono odpowiadające tym stanom zmiany w autopsji. Przypadek potwierdzony nie ma zastosowania w związku z brakiem identyfikacji czynnika etiologicznego.

* Zgodnie z Ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. Z 1998r. Nr 90, poz. 575) Państwowa Inspekcja Sanitarna podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia a Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 czerwca 2002 r.w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 93, poz. 833) wśród organów podległych ministrowi zdrowia wymienia Głównego Inspektora Sanitarnego. ** pomijając ich wartość merytoryczną tzw. „Wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 2 kwietnia 2003r. w sprawie postępowania z osobami podejrzanymi o ciężki ostry zespół oddechowy - Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)” są - w świetle obowiązującej Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384) - pozbawione podstawy prawnej

2003r. wśród obszarów z miejscowymi łańcuchami transmisji wymieniała również Toronto w Kanadzie, obszar pominięty w aktualizowanych w tym samym dniu „Wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego”. Obszar ten, z uwagi na licznych a przy tym niedawnych polskich emigrantów, ma zapewne większe kontakty z Polską niż pozostałe „obszary występowania SARS”. W świetle rozwoju sytuacji na świecie bulwersuje lekceważące podejście polskich władz sanitarnych do SARS. Jeden z państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych w wywiadzie prasowym z 11. kwietnia 2003r. stwierdza wprost: „zagrożenie nie jest duże” i w ten sposób opisuje podejmowane działania przeciwepidemiczne: „nasze służby „wyłapują” gości przylatujących do nas i proszą o wypełnienie krótkiej ankiety. Pytania dotyczą tego, czy dana osoba przebywała na terenie, gdzie występuje

SARS, czy była tam dłużej niż siedem dni i czy obserwuje u siebie objawy znamienne dla SARS.”*

Zarejestrowane i zgłoszone do WHO liczby zachorowań W uzupełnieniu obrazu należy dodać, że średni młody wiek chorych odpowiada przeciętnemu wiekowi najbardziej narażonego segmentu populacji, jakim są pracownicy służby zdrowia, zaś na średnią śmiertelność ok. 4% składa się znacznie wyższa śmiertelność specyficzna dla chorych w podeszłym wieku.

Postępowanie w przypadku podejrzenia lub rozpoznania SARS (jak i innych chorób i zakażeń objętych wykazem umocowanym w obowiązujących przepisach prawnych**)

* „Zagrożenie nie jest duże. Czy azjatycki wirus SARS zagraża Polakom? Jak ustrzec się niebezpiecznej choroby?” Z Jerzym Banachem, dyrektorem Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu rozmawia Anna Szejda, “Słowo Polskie”, 12. kwietnia, 2003r. ** obowiązująca Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384) wymaga natychmiastowej nowelizacji w zakresie wykazu chorób zakaźnych i zakażeń, do których stosuje się przepisy ustawy - w celu zapewnienia podstaw prawnych zapobiegania i zwalczania SARS w Polsce

54

ALERGIA Wiosna 2003

E P I D E M I E

nakłada na osoby przebywające na obszarze określonego państwa obowiązek: • poddawania się badaniom mającym na celu wykrywanie SARS, w tym również poddawania się postępowaniu mającemu na celu pobranie lub dostarczenie materiału do tych badań, • poddawania się obowiązkowemu leczeniu, obowiązkowej hospitalizacji, izolacji, kwarantannie i nadzorowi epidemiologicznemu, • udzielania wyjaśnień istotnych dla zapobiegania SARS. Wśród środków ostrożności zapobiegających przeniesieniu zakażenia SARS na inne osoby wymieniane bywa nakładanie chirurgicznych masek na twarz. Według władz sanitarnych Hong Kongu maski powiny nosić osoby z objawami ze strony układu oddechowego, osoby z bliskiej styczności z chorymi z potwierdzonym rozpoznaniem atypowego zapalenia płuc, a także osoby sprawujące opiekę zdrowotną nad nimi oraz je odwiedzające w szpitalach. Władze Hong Kongu, obszaru najbardziej (jak dotychczas) doświadczonego wybuchem SARS, podkreślają, że noszenie maski na twarzy jest tylko jednym ze sposobów zapobiegania zakażeniom dróg oddechowych, a najważniejsze jest przestrzeganie zasad właściwej higieny osobistej, n. p. częste mycie rąk przy użyciu płynnego mydła, zwłaszcza po kichaniu, kaszlu lub czyszczeniu nosa. Dla amerykańskich CDC ochrona dróg oddechowych przed SARS powinna spełniać wymagania ochrony przed Mycobacterium tuberculosis. Z uwagi na powracające przekonanie epidemiologów zajmujących się opracowywaniem ognisk SARS a południowo-wschodniej Azji o znaczącej roli fekaliów w szerzeniu się epidemii, władze Hong Kongu zalecają ściśle przestrzegać zasad higieny w ustępie, łącznie z dezynfekcją miski klozetowej po każdorazowym jej użyciu za pomocą 1% wodnego roztworu bielinki (wybielacz do użytku domowego - 5,25% roztwór podchlorynu sodu). W ciągu kilku dni wśród mieszkańców bloku wielomieszkaniowego w osiedlu Amoy Gardens w Hong Kongu zarejestrowano 300 nowych przypadków SARS, przy czym bardzo niewielu z nich miało wcześniej bliską styczność z jakimkolwiek chorym. Wśród przyczyn wybuchu ogniska epidemicznego rozważa się możliwość

3

RYSUNEK

X X I

W I E K U

Wirusy z rodziny Coronaviridae

rozszczelnienia sieci kanalizacyjnej i/lub roznoszenie przez karaluchy zarazków po mieszkaniach, a nawet skażenie instalacji wodociągowych. Dla władz sanitarnych Kanady zagrożenie ze strony krwiodawców - nosicieli czynnika wywołującego SARS nie jest możliwe do zaakceptowania, stąd zarządzono tam, że osoby spełniające kryteria epidemiologiczne zagrożenia SARS nie mogą być krwiodawcami.

Rozwój pandemii SARS Niezakończone jeszcze dochodzenie epidemiologiczne w Singapurze wykazało, że starszy mężczyzna był źródłem zakażenia 52 osób. Sam zaraził się prawdopodobnie podczas pobytu w szpitalu w dniach 5-20 marca, hospitalizowany ponownie w innym szpitalu w Singapurze 24. kwietnia prezentował bardzo nietypowy przebieg SARS, stąd został poddany izolacji dopiero 2. kwietnia 2003r. Efektywność tego „super-rozsadnika”, potwierdza wyrażone 12. marca 2003r. i powtórzone miesiąc później przekonanie przedstawicieli WHO, że mamy do czynienia z poważnym zagrożeniem zdrowia publicznego w skali globalnej. Wykazanie miejscowego łańcucha transmisji w Wielkiej Brytanii potwierdza oczywistą możliwość pojawiania się wtórnych przypadków w krajach europejskich, w tym i w Polsce. Aktualizacja na stronach internetowych domeny halat.pl: http://www.halat.pl i pochodnych. n

Literatura 1. Tsang K. W., Ho P. L., Ooi G. C., Yee W. K., Wang T., Chan-Yeung M., Lam W. K., Seto W. H., Yam L. Y., Cheung T. M., Wong P. C., Lam B., Ip M. S., Chan J., Yuen K. Y., Lai K. N.: A Cluster of Cases of Severe Acute Respiratory Syndrome in Hong Kong, N Engl J Med 2003; publikacja na stronie internetowej www.nejm.org 31. marca 2003r. (10.1056/NEJMoa030666). 2. Poutanen S. M., Low D. E., Henry B., Finkelstein S., Rose D., Green K., Tellier R., Draker R., Adachi D., Ayers M., Chan A. K., Skowronski D. M., Salit I., Simor A. E., Slutsky A. S., Doyle P. W., Krajden M., Petric M., Brunham R. C., McGeer A. J., the National Microbiology Laboratory, Canada, and the Canadian Severe Acute Respiratory Syndrome Study Team: Identification of Severe Acute Respiratory Syndrome in Canada, N Engl J Med 2003; publikacja na stronie internetowej www.nejm.org 31. marca 2003r. (10.1056/NEJMoa030634). 3. Peiris J. S. M, Lai S. T., Poon L. L. M., Guan Y., Yam L. Y. C., Lim W., Nicholls J., Yee W. K. S., Yan W. W., Cheung M. T., Cheng V. C. C., Chan K. H., Tsang D. N. C., Yung R. W. H., Ng T. K., Yuen K. Y., and members of the SARS study group: Coronavirus as a possible cause of severe acute respiratory syndrome, The Lancet, Volume 361, Number 9364, 05 April 2003 4. Ksiazek T. G., Erdman D., Goldsmith C., Zaki S. R., Peret T., Emery S., Tong S., Urbani C., Comer J. A., Lim W., Rollin P. E., Nghiem K. H., Dowell S., Ling A.-E., Humphrey C., Shieh W.-J., Guarner J., Paddock C. D., Rota P., Fields B., DeRisi J., Yang J.-Y., Cox N., Hughes J., LeDuc J. W., Bellini W. J., Anderson L. J., the SARS Working Group: A Novel Coronavirus Associated with Severe Acute Respiratory Syndrome, N Engl J Med 2003; publikacja na stronie internetowej www.nejm.org 10. kwietnia 2003r. (10.1056/NEJMoa030781) pojawi się w wydaniu NEJM z 15 maja 2003r. 5. Drosten C., Günther S., Preiser W., van der Werf S., Brodt H.-R., Becker S., Rabenau H., Panning M., Kolesnikova L., Fouchier R. A.M., Berger A., Burguiere A.-M., Cinatl J., Eickmann M., Escriou N., Grywna K., Kramme S., Manuguerra J.-C., Müller S., Rickerts V., Stürmer M., Vieth S., Klenk H.-D., Osterhaus A. D.M.E., Schmitz H., Doerr H. W.: Identification of a Novel Coronavirus in Patients with Severe Acute Respiratory Syndrome, N Engl J Med 2003; publikacja na stronie internetowej www.nejm.org 10. kwietnia 2003r. (10.1056/NEJMoa030747) pojawi się w wydaniu NEJM z 15 maja 2003r. 6. CDC. Update: outbreak of severe acute respiratory syndrome - worldwide, 2003, MMWR 2003;52:241--8 7. Preliminary Clinical Description of Severe Acute Respiratory Syndrome, MMWR 52(12);255-256 8. Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) and Coronavirus Testing - United States, 2003, MMWR 52(14);297-302 9. World Health Organization: Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) http://www.who.int/csr/sars/ Wiosna 2003 ALERGIA

55