Prawa rzeczowe

dr Magdalena Habdas

Pojęcie rzeczy art. 45 k.c. – wyłącznie przedmioty materialne na tyle wyodrębnione z przyrody, iż mogą stanowić samodzielny przedmiot obrotu Brak materialności: dobra niematerialne, prawa Brak wyodrębnienia: złoża minerałów, res omnium communes, zwierzęta dzikie żyjące na wolności
Rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku
Rzeczy ruchome i nieruchomości
Brak uznania rzeczy zbiorowych

Część składowa i przynależność rzeczy Część składowa – art.47 połączenie fizyczne, na stałe, a nie dla przemijającego użytku Art. 50 k.c. (!) prawa związane z własnością nieruchomości Cz.sk. Nie mogą być przedmiotem własności i innych praw rzeczowych
Przynależność: zawsze rzecz ruchoma, będąca własnością właściciela rzeczy głównej; związek funkcjonalny, nie musi dzielić losu prawnego rzeczy głównej (art. 51 k.c.)


Prawa rzeczowe



1) 2) 3)

Podmiotowe prawa majątkowe o charakterze bezwzględnym (skutecznym erga omnes), które dotyczą rzeczy, Zamknięta lista praw rzeczowych (numerus clausus) Własność Użytkowanie wieczyste Ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie, służebności, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zastaw (w tym rejestrowy), hipoteka

własność



Treść – art. 140 k.c. granice treści:

Ustawy Zasady współżycia społecznego Społeczno gospodarcze przeznaczenie własności
Triada uprawnień Ius utendi et fruendi et ius abutendi Ius possidendi Ius disponendi
Granice przestrzenne nieruchomości – art. 143 k.c.

Prawo sąsiedzkie – immisje (art. 144 k.c.) zachowania na własnej nieruchomości, które oddziaływają na nieruchomości sąsiednie
Immisje bezpośrednie (zakazane)
Immisje pośrednie: materialne i niematerialne Dozwolone, jeżeli nie przekraczają przeciętnej miary, wynikającej ze społ-gosp przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych


posiadanie Stan faktyczny chroniony przez prawo
Corpus i animus
Posiadanie samoistne i zależne
Posiadanie służebności
Ochrona posesoryjna Obrona konieczna Dozwolona samopomoc Ochrona sądowa Roszczenie o wstrzymanie budowy


posiadanie Domniemania: Domniemanie posiadania samoistnego Domniemanie ciągłości posiadania Domniemanie dobrej wiary Domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym
Przeniesienie posiadania Wydanie rzeczy (dokumentów) – art 348 k.c. Constitutum possesorium –art. 349 k.c. Traditio brevi manu – art. 351 k.c. Art. 350 k.c. Możliwość dziedziczenia posiadania


Nabycie i utrata własności Przeniesienie własności (art. 155 i nast. k.c) Umowa podwójnego skutku (zobowiązująco – rozporządzajaca), konsensualna w odniesieniu do rzeczy oznaczonych co do tożsamości, realna w odniesieniu do rzeczy oznaczonych co do gatunku lub rzeczy przyszłych
Nieruchomości: akt notarialny, brak warunku lub terminu przy rozporządzeniu! (art. 157 i 158 k.c.)


N i U wł. - Zasiedzenie Zasiedzenie własności nieruchomości (art. 172 k.c.) Posiadanie samoistne Upływ czasu


Zasiedzenie własności ruchomości (art. 174 k.c.) Posiadanie samoistne, Upływ czasu Dobra wiara


N i U wł








Zrzeczenie się własności nieruchomości (art. 179 k.c.) uchylony; Umowa o przekazanie nieruchomości–art. 9021 k.c. Przez umowę przekazania nieruchomości jej właściciel zobowiązuje się nieodpłatnie przenieść na gminę albo na Skarb Państwa własność nieruchomości. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej właściciel przekazujący nieruchomość nie ponosi odpowiedzialności za jej wady. Porzucenie rzeczy ruchomej z zamiarem wyzbycia się Zawłaszczenie rzeczy ruchomej przemilczenie

Ochrona własności







Roszczenie windykacyjne ( art. 222 par.1 k.c.) Roszczenie negatoryjne (art. 222 par. 2 k.c.) Roszczenia uzupełniające Pośrednio art. 189 k.p.c powództwo o ustalenie prawa

Roszczenia przeciwstawne posiadacza o zwrot nakładów

współwłasność Własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku podmiotom (art. 195 k.c.)
Współwłasność w częściach ułamkowych Oznaczony ułamkiem udział w prawie Udziałem można swobodnie rozporządzać Współwłasność można w każdym czasie znieść
Współwłasność łączna Rola służebna względem stosunku podstawowego (wspólność majątku w k.r.o., spółka cywilna) Brak oznaczonego udziału, nie można znieść dopóki istnieje stosunek podstawowy

Współwłasność w częściach ułamkowych











Zarząd rzeczą wspólną (ustawowy, umowny, sądowy) Czynności zwykłego zarządu – większość liczona według udziałów Czynności przekraczające zwykły zarząd – jednomyślność Czynności zachowawcze – każdy ze współwłaścicieli może dokonać samodzielnie

Współwłasność w częściach ułamkowych Źródła powstania: Czynność prawna Spadkobranie Ex lege – zasiedzenie przez kilka osób Orzeczenie sądowe
Zniesienie współwłasności Podział fizyczny, przyznanie rzeczy, podział cywilny


Użytkowanie wieczyste











Regulacja dwutorowa: k.c. i u.g.n Prawo pośrednie pomiędzy własnością a ogr.pr rzecz. Szeroka treść normatywna (granice: ustawy, zasady wsp. społ., umowa(!)) – korzystanie z rzeczy (w tym zabudowa gruntu) i rozporządzanie prawem Przedmiot: grunty państwowe i samorządowe Prawo: na rzeczy cudzej, zbywalne, dziedziczne, odpłatne, ograniczone w czasie Z prawem tym związana jest odrębna własność budynków

Użytkowanie wieczyste – powstanie prawa 1)

2)

3)

Wybór użytkownika wieczystego (przetarg, post. bezprzetargowe) umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste (forma aktu notarialnego, określenie podmiotów, przedmiotu, celu, sposobu korzystania – art. 239 k.c., czasu trwania, opłat) Wpis do księgi wieczystej – charakter konstytutywny

Użytkowanie wieczyste – wygaśnięcie prawa







Rozwiązanie umowy Zrzeczenie się Upływ czasu Konfuzja, Wywłaszczenie Jednostronne rozwiązanie przez właściciela

Użytkowanie












Prawo do korzystania z rzeczy i pobierania pożytków Odpłatne lub nieodpłatne, terminowe lub bezterminowe, Może dotyczyć rzeczy ruchomych, nieruchomości i praw zbywalnych (akcje, udziały) Niezbywalne Można ograniczyć zakres prawa

służebności









Związane z własnością nieruchomości Dotyczą nieruchomości Terminowe lub bezterminowe Odpłatne lub nieodpłatne Gruntowe lub osobiste Jedna czynna Dwie bierne Służebność drogi koniecznej i służebność budynkowa

Służebność przesyłu


Art. 305 1 k.c. Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).

Służebność przesyłu


Art. 305 2 k.c.

§ 1. Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. § 2. Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. Do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych.