GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006), 175-189

175

KIR EH R REHBERL K VE ARA TIRMA MERKEZ ÖZEL E T M BÖLÜMÜNDE NCELENEN Ö RENC LER N ÇE TL DE KENLERE GÖRE N TEL KLER Cengiz AH N

Ahi Evran Üniversitesi E itim Fakültesi, Psikolojik Danı ma ve Rehberlik Anabilim Dalı, Kır ehir/TÜRK YE

Gazenfer PEHL VAN

Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Müdürü, Kır ehir/TÜRK YE

Geli Tarihi: 11.08.2006

Yayına Kabul Tarihi: 20.09.2006

ÖZET Bu ara tırmada, Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Müdürlü ü (Kır ehir RAM) bünyesinde gerçekle tirilen zeka testleri sonuçlarının ö rencilerin cinsiyetleri, anne-baba e itim durumları, anne-baba mesle i, anne-babanın akrabalık durumu, yerle im yerleri açısından nitelikleri ara tırılmı tır. Ara tırma kapsamına 20002005 yılları arasında Kır ehir RAM’a müracaat eden 623 ö renci alınmı tır. Ö rencilerin zekâ düzeyleri ve aile bilgileri Özel E itim Hizmetleri “Vaka Kayıt Dosyası” ve “Ö renci Ki isel Dosyaları”ndan elde edilmi tir. Bu dosyalardaki bilgiler incelendi inde ö rencilerin zeka düzeylerinin ölçülmesinde Stanfort-Binet ve WISC-R zeka ölçeklerinin uygulandı ı görülmü tür. Verilerin de erlendirilmesi SPSS paket programı ile yapılmı tır. Tüm de i kenlerin istatistiksel analizinde yüzdelikler ve frekanslar kullanılmı tır. Ara tırmada, anne-babanın e itim düzeyi dü tükçe çocukların zekâ düzeylerinde de bir dü ü oldu u, akraba evlili i sonucunda do an bireylerin zihinsel engelli olarak do ma ihtimallerinin yüksek oldu u, ancak ya anılan yerle im yerinin, çocukların zihinsel engelli olmasına etkisinin anlamlı bir düzeyde faklılık olu turmadı ı görülmü tür. Anahtar Kelimeler: Rehberlik, rehberlik ve ara tırma merkezi, özel e itim, zeka, ö renci.

THE QUALITIES ACCORDING TO THE ASSORTED VARIABLES OF THE STUDENTS THAT ARE EXAMINED AT PRIVATE TRAINING DEPARTMENT OF KIRSEHIR GUIDANCE AND RESEARCH CENTER ABSTARCT This study is carried out at Private Training Department of Kirsehir Guidance and Research Center and the examined students’ intelligence test results are researched according to the qualities of the individuals’ sex, parents’ training level, parents’ profession, parents’ relationship situation and their settlement environ. 623 individuals that applied o Kırsehir Guidance and Research Center between the years of 2000-2005 have been included into this study. Students’ intelligence level and their family information have been gathered from Private Education Service “Incident Report File” and “Personal Student File”. When both of these files were examined, it was seen that Stanfort-Binet and WISC-R intelligence scales were used to measure the students’ intelligence level. The evaluations of data have been made by SPSS packet programme. Percentages and frequencies have been used at statistical analysis of all variables. In this study, it has been seen that as the parents’ training level decrease, children’s intelligence level decrease too, the possibility of being burned mental disabled is very high from the parents whom are relationships, but the settlement environ doesn’t effect a meaningful result for the children being mental disables. Key Words: Guidance, guidance research center, private training, intelligence, student.

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

176

1. G R

(Sumption, 1960; Hildreth, 1966; Kirk,

Engelli bireylerin varlı ı insanlık tarihi kadar eskidir. Ancak, e itimleri pek o kadar

1972. Akt.:Ataman, 1997; Kargın, 2003). Enderun

uygulaması

dı ında

özel

geç

e itim tarihçesi açısından yine Osmanlı

ba laması ve çe itli evrelerden geçi i

Devleti döneminde 1889 yılında stanbul’da

normal

kar ı

Ticaret Mektebi bünyesinde i itme ve

söylenebilir.

görme engelliler sınıfları açılmı tır. Bu

da

eski

de ildir.

E itimlerinin

bireylerin

tutumundan Normal

engellilere

kaynaklandı ı

bireylerin

teknoloji

ve

tutumu

uygarlı ın

da

bilim,

geli imi

ile

Bir dönem engellileri öldürme, ölüme terk etme yoluyla engellilerden kurtulma çareleri aranmı tır. Bu, ço unlukla onların ve korunma yönünden

bireyler için yük oldu u

i itme ve görme engellilere 1912 yılına kadar 30 yıl süreyle e itim vermi tir. 1921

de i iklik göstermektedir.

geçim

sınıflar daha sonra ayrı bir okul olarak

normal

ikâyetinden

kaynaklanıyordu. Hıristiyanlık,

slamiyet

gibi büyük dinler, bilimdeki geli meler

yılında

Kurtulu

Sava ı

döneminde

zmir’de “Özel zmir Sa ırlar ve Körler Müessesi” adıyla bir okulun açıldı ı, daha sonra bu okulun Sa lık Sosyal Yardım Bakanlı ı’na ba lı olarak 1950 yılına kadar hizmet verdi i bilinmektedir (Akçamate ve Kaner, 1999).

kar ı

Cumhuriyet döneminde özel e itim

tutumunu de i tirmi , onların da insan

alanı açısından en çarpıcı ve önemli

oldu u, insanca ya ama haklarının oldu u,

geli melerin 1950’li yıllardan ba layarak

olması

görü ünü

olu tu unu görmekteyiz. Bu dönemin en

yaygınla tırmı tır. Bu görü onlara e itim

çarpıcı geli melerinden birisi özel e itim

hizmetlerinin

hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesi

normal

bireylerin

engellilere

gerekti i verilmesini

getirmi tir

(Özsoy, Özyürek, Eripek, 1998)

i inin Sa lık Sosyal Yardım Bakanlı ı’ndan

Ülkemizde engellilere yönelik özel e itimin

ba laması,

yaygınla ması

ve

geli mesi engel gruplarına göre de i iklik göstermektedir. Bu geli melere tarihsel süreç

içinde

Cumhuriyetten dönemindeki

bakacak önce

Osmanlı

“Enderun”

olursak, Devleti üstün

yeteneklilerin e itiminde dünyadaki ilk sistemli e itim örne ini olu turmaktadır.

Millî E itim Bakanlı ına devredilmesidir. Özel e itim hizmetlerinin bir bakanlıktan di erine devredilmesi, konunun bir sa lık sorunu olmaktan daha çok bir e itim konusu olarak ele alınmasını göstermesi açısından önemlidir. Böylece özel e itim hizmetleri 1950 yılından ba layarak 1980 yılına kadar lkö retim Genel Müdürlü ü bünyesinde bir ube müdürlü ü tarafından

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

177

yürütülmü tür (Akçamete ve Kaner, 1999;

tarafından garanti altına alınmı olmasıdır.

Kargın, 2003).

Bu dönemde 1961 yılında yayınlanan 222

Gazi E itim Enstitüsü bünyesinde 1952 yılında kurulan Özel E itim

ubesi, bu

dönemin özel e itim alanına personel yeti tirmede ilk sistemli çabası olarak kar ımıza çıkmaktadır (Enç, Ça lar ve Özsoy, 1987). 1955 yılında kapatılan Özel E itim ubesi’nin yerine aynı yıl yine Gazi E itim

Enstitüsü

bünyesi’nde

Ölçme

De erlendirme Labaratuar’ı ile daha sonra Test

ve

Ara tırma

Bürosu

1955 yılına ili kin mevcut kayıtlarda dikkati çeken bir di er geli me ise, u anda tüm illerimizde bulunan ve özel e itim bütünlük

içinde

yürütülmesinde önemli görevleri üstlenen “Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri”nin temelini

olu turan

“Psikolojik

Servis

Merkezi” nin kurulmu olmasıdır (Özsoy, 1990; Ye ilyaprak, 2002). 1955 yılında ya anan bir ba ka geli me ise, Ankara’da Yeni Turan ve Hıdırlıktepe ilkokullarında zihin engelliler için açılan özel sınıfların, daha sonraki yıllarda “alt özel sınıf” uygulamasına dönü mesi ve bu durumun

günümüze

kadar

gelen

uygulamanın ilk örneklerini olu turmasıdır (Özsoy, 1990). 1960’lı yılların en önemli özelli i, özel e itime haklarının

gereksinimi 1961

olan

12. maddesindeki ça ında

bireylerin

Anayasası’nda

devlet

“mecburi

bulundukları

ilkö retim

halde

zihnen,

bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan özürlü olan çocukların özel e itim ve ö retim görmeleri sa lanır” hükmü ile zorunlu ilkö renim

ça ında

çocukların

e itimleri

bulunan

engelli

yasa

önünde

tanınmı tır (Kargın, 2003). Gazi

açılmı tır

(Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003).

hizmetlerinin

sayılı “ lkö retim ve E itim Kanunu”nun

E itim

Türkiye’de

Enstitüsünden

özel

e itimin

sonra,

üniversite

düzeyinde ele alını ının ikinci önemli ba langıcı 1965 yılında Ankara Üniversitesi E itim Fakültesi bünyesinde kurulan Özel E itim Bölümü olarak görülmektedir. 1965 yılından 1982 yılına kadar özel e itim personeli yeti tirme açısından tek kaynak durumunda olan Özel E itim Bölümü 1982 yılında YÖK Yönetim Kurulu kararı ile E itimde Psikolojik Hizmetler Bölümü ile birle tirilmi tir (Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003). 1980’li yıllar özel e itim alanında önemli geli melerin ortaya çıktı ı yıllardır. lk olarak 1950 ile 1980 yılları arasında lkö retim Genel Müdürlü ü bünyesinde ayrı

bir

ube

müdürlü ü

tarafından

yürütülen özel e itim hizmetleri, 1980 yılında

genel

müdürlük

bünyesine

alınmı tır. 1983 yılında genel müdürlük Özel

E itim

ve

Rehberlik

Dairesi

Ba kanlı ı’na dönü türülmü ise de 1992

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

178

Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri,

tarihinde kabul edilen 3797 sayılı yasa ile tekrar Özel E itim Rehberlik ve Danı ma

“Özel

Hizmetleri Genel Müdürlü ü kurulmu tur.

Rehberlik

Bu yapılanma ile özel e itim hizmetlerinin,

Hizmetleri” bölümleri olmak üzere iki

Bakanlık örgütünde genel müdürlük ile,

bölüm halinde örgütlenmi tir. Rehberlik ve

ta ra örgütü olarak da illerde Millî E itim

Ara tırma Merkezleri bünyesinde bulunan

içinde bir müdür yardımcısı ve ona ba lı

Özel

Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri ile

çalı maları

yönetimi

nedenlerle bireysel özellikleri ve e itim

sa lanmı tır

( ahin,

1996,

Akçamete ve Kaner, 1999; Kargın, 2003). Görüldü ü gibi yakla ık 80 yıllık

E itim

Hizmetleri”

ve

E itim

ve

Psikolojik

“Okul Danı ma

Hizmetleri

Bölümünün

de erlendirildi inde,

çe itli

yeterlilikleri açısından anlamlı farklılık gösteren bireylere; - Görme, i itme, zihinsel ve ortopedik

Cumhuriyet tarihinde özel e itim alanında pek çok geli me ve de i me ortaya çıkmı

engelli ö rencilerin özel e itim okullarına

bulunmaktadır. 80 yıllık çabanın olumlu

yönlendirilmesi,

etkilerini, hem bu alana ili kin yapılan yasal düzenlemeler çalı an

boyutunda,

personelin

hem

alanda

ve

nitelik

nicelik

açısından artı ında, hem de uygulama düzeyinde elde edilen olumlu geli meler sonucunda görmekteyiz. Milli E itim Bakanlı ının özel e itime ili kin

i lemler

Milli

E itim

Müdürlüklerince yürütülmektedir. lçelerin ço unda Milli E itim Müdürlüklerine ba lı olarak “Rehberlik ve Ara tırma Merkezleri”

- Uygulanan zekâ testleri sonucunda, ö renme yetersizli i oldu u tespit edilen ö rencilerin durumlarına uygun okullara yönlendirme,

yerle tirme

ve

izleme

çalı maları, - Özel e itime ihtiyacı olan bireylerin ailelerine aile rehberli i, - Özel

e itimle

hazırlanması

gibi

ilgili hizmetler

doküman sundu u

görülmektedir. Bu hizmet kapsamında özel e itim

bulunmaktadır. Bu merkezler; bulundukları il ve çevrelerinde, özel e itime gereksinimi

hizmetleri

olan

ve

gönderilen, aile tarafından getirilen ya da

e itimle

doktor tarafından gönderilen herhangi bir

ö retmen yeti tirme, program hazırlama,

nedenden dolayı ö renme güçlü ü ya ayan

rehberlik ve psikolojik danı ma hizmetleri,

ö rencilerin tespiti ve sonucunda gerekli

e itim seminerleri, ara tırma ve yayın gibi

yönlendirmenin yapılabilmesi için zeka

görevler yapmaktadır (Özgüven, 1999).

testi

çocukların

yönlendirilmesi,

tanılanması hizmetiçi

bölümü,

uygulamaktadır.

okullarımızdan

Bu

yapılan

tanılamanın daha sa lıklı olabilmesi için

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

bireyin

geçmi i,

ailesi,

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

tutum

Zekanın

ve

179

ölçülmesinde

bireylerin;

davranı ları.. vs. konularında aileden ve

ö renme gücü, fikirleri organize edebilme

ö retmeninden bilgi alınmakta ve bunlar

davranı ı, adepte etme, problemleri anlama

ö renci dosyalarında tutulmaktadır.

ve soyut sembolleri kullanabilme, problem çözme, sahip olunan bilgi seviyesi, akıl

2. PROBLEM 2000-2005 yılları arasında Kır ehir Rehberlik

ve

Müdürlü ü

Özel

incelenen

Ara tırma E itim

ö rencilerin

Merkezi Bölümünde

zeka

testleri

sonuçlarının cinsiyetleri, anne-baba e itim durumları,

anne-baba

mesle i,

anne-

babanın akrabalık durumu, yerle im yerleri açısından nitelikleri nasıldır?

yürütme, anlama, karar verme üzerinde yo unla maktadır (Özgüven, 1994) Zeka testleri genellikle grup ve bireysel olmak

iki

grup

altında

toplanmaktadır. Grup testleri aynı anda birden

fazla

ki iye

uygulanmaktadır.

Bireysel zeka testleri ise bireylere tek tek uygulanmaktadır. Bireysel zeka testleri, okul

3. YÖNTEM

üzere

öncesi

çocuklar

veya

6-8

ya

arasındaki ö renciler gibi belirli bir ya

3.1. EVREN VE ÖRNEKLEM

grubu

Bu

oldu u gibi, erken çocukluk döneminden

ara tırmanın

evrenini

Kır ehir

için geli tirilen bireysel

testler

ilinde 2000–2005 yılları arasında Kır ehir

yeti kinlik seviyesine kadar bütün ya

Rehberlik

ve

Merkezi

grupları için uygun olanları da vardır. Her

Müdürlü ü

Özel

Bölümü’ne

bir alt test aynı beceri veya yetene i ölçen

müracaat eden 623 ö renci olu turmu ve

maddeleri kapsar ve bu test maddeleri

ara tırma

güçlük derecelerine göre dizilir.

Ara tırma E itim

tüm

evren

üzerinden

gerçekle tirilmi tir.

Günümüzde

3.2. VER LER N TOPLANMASI VE ANAL Z Ö rencilerin zekâ düzeyleri ve aile bilgileri Özel E itim Hizmetleri “Vaka Kayıt

Dosyası”

Dosyaları”ndan

ve elde

“Ö renci

Ki isel

edilmi tir.

Bu

dosyalardaki

bilgiler

incelendi inde

ö rencilerin

zeka

düzeylerinin

ölçülmesinde Stanfort-Binet ve WISC-R zeka ölçeklerinin uygulandı ı görülmü tür.

en

yaygın

olarak

kullanılan bireysel zeka testleri StanfordBinet ve WISC-R’dır. Bu testlerin, di er testlere göre geçerlik ve güvenirlikleri daha yüksektir. Her iki testte de sözel ve edim (performans)

soru

almaktadır.

Ancak

maddeleri

yer

WISC-R’da,

performansa ili kin soru maddeleri daha fazladır.

Testlerde

sorulara

verilen

cevapların do rulu una göre zeka ya ı hesaplanmaktadır.

Daha

sonra

formül

uygulanarak, zeka bölümü bulunmaktadır.

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

180

Ara tırmada,

verilerin

Tablo 2: Ö rencilerin Test Sonuçlarına Göre Da ılımı

de erlendirilmesi SPSS paket programı ile yapılmı tır. Tüm de i kenlerin istatistiksel

statistik Test Sonucu

f

%

Test alamamı

66

10,6

Klinik

17

2,7

A ır ö renme yetersizli i

152

24,4

Orta ö renme yetersizli i

245

39,3

istatistiksel analizleri sonucunda elde edilen

Hafif ö renme yetersizli i

37

5,9

bulgular

Normal Zeka

80

12,8

Normal Üstü Zeka

26

4,2

Toplam

623

100,0

analizinde

yüzdelikler

ve

frekanslar

kullanılmı tır. 4. BULGULAR VE YORUM Bu

bölümde, tablolar

toplanan halinde

verilerin

verilmi

ve

yorumlanmı tır. Tablo 1: Ö rencilerin Cinsiyetlerine Göre Da ılımı

Tablo 2’ye göre, son be yılda bireysel

statistik Cinsiyet

incelenmeye gelen bireylere uygulanan

f

%

Erkek

384

61,6

testler

Kız

239

38,4

inceledi imizde;

Toplam

623

100,0

düzeyde zihinsel ö renme yetersizli ine

sonunda

çıkan

sonuçları

birinci sırada

orta

sahip bireylerin 245 (%39.3), ikinci sırada Tablo 1’de görüldü ü gibi, 2000-2005 yılları arasında Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Müdürlü ü Özel E itim Bölümüne toplam olarak 623 ö renci “bireysel inceleme” için ba vurmu tur. Bunların 384’ü (%61.6) erkek, 239’u (%38.4) ise kızlar olu maktadır.

a ır

düzeyde

zihinsel

ö renme

yetersizli ine sahip bireylerin oldu u 152 (%24.4), üçüncü sırada normal zeka seviyesine sahip bireylerin 80 (%12.8), daha sonra ise hafif düzeyde zihinsel ö renme yetersizli i olan bireylerin 37 (%5.9)

ve

çocuk

psikiyatrisine

yönlendirilen bireylerin 17 (%2.7) oldu u görülmektedir.

ncelenmeye

bireylerin 26’sının (%4.2)

gelen

normal üstü

zekaya sahip oldukları tespit edilmi tir. Ayrıca 66 (%10.6) birey test alamamı tır.

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

Tablo 3: Ö rencilerin Ya

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

Grubuna Göre

Yüksekokul-

Da ılımları

49

7,9

Cevapsız

60

9,6

Toplam

623

100,0

Üniversite

statistik Ya ı Grubu

181

f

%

0-5 ya

59

9,5

6-11 ya

431

69,2

Tablo 4’de görüldü ü gibi, bireysel

12- yukarısı

133

21.3

incelenmeye gelen bireylerin 288’inin (%

Toplam

623

100,0

46,2)

babalarının

ilkokul Tablo 3’de görüldü ü üzere, Kır ehir

e itim

düzeylerinin

mezunu oldu u görülmektedir.

Ortaokul

mezunlarının

sayısının

85

Rehberlik ve Ara tırma Merkezi Özel

(%13,6), lise mezunlarının sayısının 116

E itim Bölümü’nde bireysel incelemeye

(18,6),

alınan ö rencilerin ya larına baktı ımızda;

mezunlarının

431 (%69,2)’sinin 6-11 ya

oldu unu görüyoruz. Ayrıca 25 (%4,0)

grubunda

yüksekokul

veya

sayısının

ise

üniversite 49

(%7,9)

oldu u, 133 (%21.3)’ünün 12 ya yukarısı

bireyin babası ise okuryazar de ildir.

oldu u,

Tablo 5: Ö rencilerin Annelerinin E itim

59

(%9.5)’inin

ise

0-5

ya

grubunda oldu u görülmektedir. Bireysel ö rencilerin

Durumlarına Göre Da ılımı

incelemeye büyük

bir

alınan kısmının

statistik Annenin E itim Durumu

f

%

ilkö retimin 1. kademesinde olmasının

Okur-Yazar De il

74

11,9

nedenine bakıldı ında; çocukların okula

Ilkokul

369

59,2

ba ladıktan sonra ö retmenler tarafından

Ortaokul

48

7,7

Lise

60

9,6

Yüksekokul-Üniversite

23

3,7

Cevapsız

49

7,9

Toplam

623

100,0

daha iyi gözlenerek, sorun durumlarının daha iyi tespit edilme olasılı ının artması olabilir. Tablo 4: Ö rencilerin Babalarının E itim Durumlarına Göre Da ılımı statistik Babanın E itim

Tablo 5’te annelerin e itim düzeyine bakıldı ında;

yine

ço unlu un

ilkokul

f

%

Okur-Yazar De il

25

4,0

Ilkokul

288

46,2

Ortaokul

85

13,6

geldi i, en son kısımda ise yüksekokul veya

Lise

116

18,6

üniversite mezunlarının 23 (%3,7) yer

Durumu

mezunu oldu u 369 (%59,2), onları lise mezunlarının izledi i 60 (%9,6), daha sonra ise

ortaokul

mezunlarının

48

(%7,7)

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

182

aldı ı görülmektedir. Ayrıca, 74 (%11,9)

babalarının 152’si (%24,4) i çi, 150’si

annenin

(%24,1) serbest ( oför, esnaf, serbest

okur-yazar

olmadı ı

görülmektedir.

çalı an...), 114’ü (%18,3) memur, 79’u

Baba ve annelerin e itim düzeylerini genel olarak de erlendirdi imizde büyük bir

kısmının

ilkokul

mezunu

veya

okuryazarlı ının olmadı ı, bu verilere göre ö rencilerin

anne-babalarının

e itim

(%12,7) çiftçi, 54’ü (%8,7) i siz ve 14’ünün (%2,2)

emekli

ebeveynlerinin

ili kin herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Tablo 7: Ö rencilerin Annelerinin Mesleklerine Göre Da ılımı statistik

çocukların

herhangi

Annenin Mesle i

birisinin

vefatından ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’ndan incelenmeye gelen çocukların aileleri hakkında net bilgi elde edilememesinden dolayı 60 baba ve 49 annenin

e itim

düzeyleri

de erlendirme yapılamamı

hakkında

f

%

Ev hanımı

527

84,6

Temizlikçi-Bakıcı

16

2,6

Memur

28

4,5

Emekli

3

0,5

Cevapsız

49

7,8

Toplam

623

100,0

ve tablolarda

cevapsız olarak gösterilmi tir.

Tablo 7’de görüldü ü gibi, Rehberlik

Tablo 6: Ö rencilerin Babalarının Mesleklerine Göre Da ılımı

ve

Ara tırma

Merkezi

Özel

E itim

Bölümünde incelemeye alınan çocukların

statistik Babanın Mesle i

görülmektedir.

Ayrıca 60 (%9,6) babanın meslek grubuna

düzeylerinin dü ük oldu unu söyleyebiliriz. ncelemeye alınan bazı

oldu u

annelerin 527’si (%84,6) ev hanımı, 28’i f

%

(%4,5) memur, 16’si (%2,6) temizlikçi-

Serbest

150

24,1

bakıcı, 3’ünün (%0,5) emekli oldu u

Çiftçi

79

12,7

Memur

114

18,3

I çi

152

24,4

siz

54

8,7

Emekli

14

2,2

Cevapsız

60

9,6

Toplam

623

100,0

görülmektedir. Ayrıca 49 (%7,8) annenin meslek grubuna ili kin herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ö rencilerin anne-babalarının meslek gruplarını

genel

de erlendirdi imizde

olarak ço unlu unun

ekonomik geliri dü ük meslek gruplarında Tablo 6’da görüldü ü gibi, Rehberlik ve

Ara tırma

Merkezi

Özel

E itim

Bölümünde incelemeye alınan çocukların

çalı tı ı görülmektedir. Bu nedenle bireysel incelenmeye gelen çocukların ailelerinin

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

büyük bir kısmının ekonomik gelirlerinin az

Tablo 9: Ö rencilerin Anne-Babalarının Akrabalık Durumlarına Göre Da ılımları

ya da yetersiz oldu u söylenelebilir.

statistik

Tablo 8: Ö rencilerin Oturdukları Yerle im

%

Evet

137

22,0

Hayır

444

71,3

Durumu

statistik Yerle im Yeri

f

Evlilikte Akrabalık

Yerine Göre Da ılımları

183

f

%

377

60,5

Bilinmeyen

42

6,7

98

15,7

Toplam

623

100,0

Kasaba

45

7,2

Köy

91

14,6

Cevapsız

12

1,9

Toplam

623

100,0

Merkez lçe

Tablo 9’a göre, Rehberlik ve Ara tırma Merkezi

Özel

incelemeye

E itim

alınan

Bölümünde

çocukların

anne-

babalarının akrabalık açısından evlilikleri Tablo 8’e göre, Rehberlik ve Ara tırma

de erlendirildi i zaman 444’ünün (%71,3)

Merkezi Özel E itim Bölümünde bireysel

akraba olmadı ı, 137’sinin (%22,0) anne-

incelemeye

babasının

alınan

çocukların

yerle im

akraba

evlili i

yaptı ı

yerlerine göre da ılımlarına bakıldı ında;

görülmektedir. Bu verilere göre ba vuruda

377’sinin (%60.5) merkez ilçede, 98’inin

bulunan ailelerin yakla ık be te birinden

(%15,7) ilçe merkezinde, 91’inin (%14,6)

fazlasının

köyde, 45’inin (%7,2) kasabada ya adı ı ve

anla ılmaktadır. 42 anne-baba hakkında ise

ba vuruların ço unlu unun merkez ilçeden

bilgi bulunmamaktadır.

yapıldı ı görülmektedir. Bunun nedeni, nüfus yo unlu unun merkezde olması,

tanınması ve ula ımın kolay olmasına ba lanabilir.

evlili i

yaptı ı

Tablo 10: Yetersizlik Düzeyine Göre AnneBabanın Akrabalık Durumu

Rehberlik ve Ara tırma Merkezinin merkez ilçede bulunması, l Merkezinde RAM’ın

akraba

Akrabalık

N

X

Evet

137

2,56

Hayır

444

2,93

t

p

Durumu -2.96 0.00

Tablo 10’da görüldü ü gibi, akrabalık durumuna

göre

kapasitelerini

zihinsel

ö renme

de erlendirdi imizde

aralarında anlamlı bir faklılı ın bulundu u görülmektedir. Yani,

akrabalık durumu

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

184

olan

ailelerin

çocuklarında

zihinsel

yetersizlik durumuna sebep olan etkenlerin

yetersizlik görülme olasılı ı daha yüksektir.

ba ında geldi ini söyleyebiliriz.

Bu nedenle akraba evliliklerinin zihinsel Tablo 11: Bireysel ncelemeye Alınan Ö rencilerin Ya Gruplarının Zeka Testi Sonuçlarına Göre Da ılımı 0-5 ya

Ya ı 6-11 ya

18

36

10

64

Grup çi % De eri

28,1

56,3

15,6

100

Toplam % De eri

2,9

5,8

1,6

10,3

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri Birey Sayısı

3 17,6 ,5 12 7,9 1,9

11 64,7 1,8 106 69,7 17,1

3 17,6% ,5 34 22,4 5,5

17 100 2,7 152 100 24,6

Test Sonuçları Test Alamamı

Klinik

statistik Birey Sayısı

A ır Düzeyde Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri

9

192

43

244

78,7

17,6

100

1,5

31,0

6,9

39,4

4

26

6

36

11,1

72,2

16,7

100

0,6

4,2

1,0

5,8

10

46

24

80

Grup çi % De eri

12,5

57,5

30,0

100

Toplam % De eri

1,6

7,4

3,9

12,9

3

14

9

26

Grup çi % De eri

11,5

53,8

34,6

100

Toplam % De eri

,5

2,3

1,5

4,2

Toplam Birey Say. Toplam Grup çi % De . Toplam % De eri

59 9,5

431 69,6

129 20,8

619 100

9,5

69,6

20,8

100

Birey Sayısı Hafif Düzeyde Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri

Normal Üstü

Toplam

Toplam

3,7

Birey Sayısı Orta Düzeyde Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri

Normal Düz. Zeka

12 ve üzeri

Birey Sayısı

Birey Sayısı

Tablo 11’e göre elde edilen verileri

grubunda oldu u görülmektedir. Bunu ise,

de erlendirdi imizde incelenmeye gelen

0-5 ya grubu ve 12 ve üzeri ya grubu

çocukların zihinsel ö renme kapasiteleri,

izlemektedir.

e itsel tanılama ya dönemlerine göre binde bir

düzeyinde

göstermektedir.

anlamlı

bir

farklılık

ncelemeye

gelen

çocukların büyük bir kısmının 6-11 ya

Bunun

nedeninin

de,

özellikle

çocukların 6-11 ya döneminde ilkö retime ba layarak

ö renme

ya antısıyla

kar ı

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

185

kar ıya kalmaları ve ö retmenler tarafından

da ılımını

bu duruma daha objektif bakılması oldu u

kısmının a ır düzeyde ve orta düzeyde

söylenebilir.

ö renme yetersizli i kısmında toplandı ı

0-5 ya grubundaki ö rencilerin zeka durumlarına

göre

da ılımlarına

baktı ımızda e it bir da ılımda oldu unu görmekteyiz. ö rencilerin

6-11 zeka

ya

grubundaki

durumlarına

göre

inceledi imizde,

anla ılmaktadır. 12 ya

büyük

bir

ve yukarısına

baktı ımızda ö rencilerin a ır düzeyde, orta düzeyde ö renme yetersizli i ile normal düzeyde zekâ gruplarına da ıldı ını görmekteyiz.

Tablo 12: Bireysel ncelemeye Alınan Ö rencilerin Baba E itim Durumlarının Zeka Testi Sonuçlarına Göre Da ılımı Test Sonuçları

statistik Okur-Yazar

Babanın E itim Durumu

De il

lkokul

Ortaokul

Lise

YüksekokulÜniversite

Birey Sayısı Test Alamamı Grup çi % De eri Toplam % De eri Birey Sayısı Klinik Grup çi % De eri Toplam % De eri A ır Düzeyde Birey Sayısı Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri

2 3,3 0,4 0 0,0 0,0 7 5,2 1,2

34 55,7 6,0 6 42,9 1,1 74 55,2 13,1

13 21,3 2,3 2 14,3 0,4 11 8,2 2,0

7 11,5 1,2 4 28,6 0,7 34 25,4 6,0

5 8,2 0,9 2 14,3 0,4 8 6,0 1,4

Toplam 61 100 10,8 14 100 2,5 134 100 23,8

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri

15 6,7 2,7

139 62,1 24,7

41 18,3 7,3

23 10,3 4,1

6 2,7 1,1

224 100 39,8

Hafif Düzeyde Birey Sayısı Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri

0 0,0 0,0

12 36,4 2,1

8 24,2 1,4

7 21,2 1,2

6 18,2 1,1

33 100 5,9

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri

1 1,4 0,2

21 29,2 3,7

9 12,5 1,6

29 40,3 5,2

12 16,7 2,1

72 100 12,8

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri Toplam Birey Sayısı Toplam Grup çi % De . Toplam % De eri

0 0,0 0,0 25 4,4

2 8,0 0,4 288 51,2

1 4,0 0,2 85 15,1

12 48,0 2,1 116 20,6

10 40,0 1,8 49 8,7

25 100 4,4 563 100

4,4

51,2

15,1

20,6

8,7

100

Orta Düzeyde Ö renme Yetersizli i

Normal Düz. Zeka Normal Üstü

Toplam

Tablo 12’e göre elde edilen verileri de erlendirdi imizde, çocukların zihinsel ö renme kapasitelerinin babanın e itim

düzeyine göre binde bir düzeyinde anlamlı bir farklılık göstermektedir.

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

186

Tabloyu

genel

de erlendirdi imizde;

olarak

babalarının

mezun

oldukları

ö renme

okullara baktı ımızda e itim seviyelerinin

babalarının

daha yüksek oldu unu söylenebilir. Bu

ço unlu unun e itim seviyesinin dü ük

duruma göre, baba e itim seviyesinin

oldu unu görülmektedir. Oysa normal ve

çocukların zihinsel yeterliliklerinde önemli

üstün düzeyde zihinsel kapasiteye sahip

bir etken oldu u dü ünülebilir.

yetersizli i

olan

zihinsel

bireylerin

bireylerin

Tablo 13: Bireysel ncelemeye Alınan Ö rencilerin Ya adıkları Yerle im Merkezlerinin Zeka Testi Sonuçlarına Göre Da ılımı

Test Sonuçları

statistik

Birey Sayısı Test Alamamı Grup çi % De eri Toplam % De eri Birey Sayısı Klinik Grup çi % De eri Toplam % De eri A ır Düzeyde Birey Sayısı Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri Orta Düzeyde Ö renme Yetersizli i

Merkez 43 68,3 7,0 10 62,5 1,6 94 63,1 15,4

Yerle im Yeri Ilçe Kasaba 9 3 14,3 4,8 1,5 0,5 5 1 31,3 6,3 0,8 0,2 23 10 15,4 6,7 3,8 1,6

Köy 8 12,7 1,3 0 0,0 0,0 22 14,8 3,6

Toplam 63 100 10,3 16 100 2,6 149 100 24,4

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri

132 54,5 21,6

38 15,7 6,2

25 10,3 4,1

47 19,4 7,7

242 100 39,6

Hafif Düzeyde Birey Sayısı Ö renme Grup çi % De eri Yetersizli i Toplam % De eri

21 58,3 3,4

7 19,4 1,1

3 8,3 0,5

5 13,9 0,8

36 100 5,9

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri

57 71,3 9,3

12 15,0 2,0

3 3,8 0,5

8 10,0 1,3

80 100 13,1

Birey Sayısı Grup çi % De eri Toplam % De eri Toplam Birey Sayısı Toplam Grup çi % De . Toplam % De eri

20 80,0 3,3 377 61,7

4 16,0 0,7 98 16,0

0 0,0 0,0 45 7,4

1 4,0 0,2 91 14,9

25 100 4,1 611 100

61,7

16,0

7,4

14,9

100

Normal Düz. Zeka Normal Üstü

Toplam

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

Tablo 13’e göre, yetersizlik düzeyini ya anılan

yerle im

yerine

göre

özelliklerinde de) ailenin önemli bir yeri oldu u,

özellikle

de erlendirdi imizde, anlamlı bir farklılık

düzeyi

görülmemektedir. Bu verilere dayanarak

düzeylerinde

ya anılan yerle im yerinin büyüklü ünün,

görülmü tür.

zihinsel yetersizli in ortaya çıkmasında önemli bir etken olmadı ı söylenebilir. Yetersizlik

düzeyinin,

ya anılan

olu turmamasına ra men il merkezinden ö renci

görülmektedir. Rehberlik

ve

sayısının

fazla

Bunun

nedenini

oldu u

Ara tırma

anne-babanın

e itim

çocukların

zekâ

dü tükçe de

bir

ise

Merkezi

oldu u

• Akraba evlili i sonucunda do an ihtimallerinin yüksek oldu u görülmü tür. •

lkö retim

kademesinde

kız ö rencileri erkek ö rencilere göre daha kolay tespit etti i görülmü tür. 5.2. ÖNER LER

buradaki

o Zihinsel

kurumun

okuyan

ö rencilerin tanılanmasında, ö retmenlerin

Müdürlü ü’nün merkez ilçede olması ve bireylerin

dü ü

bireylerin zihinsel engelli olarak do ma

yerle im yerine göre anlamlı bir farklılık gelen

187

yetersizli i

bulunan

hizmetlerinden daha fazla yararlanmasını

çocukların ailelerinin, özellikle de annelerin

sa lamı olmasıdır. Ayrıca merkez ilçede

e itim

kurumun yeterince tanınması ve ula ımın

annenin hamilelik sürecinde ve sonrasında

daha kolay olması da bir di er etkendir.

çocu un geli imini olumsuz etkiledi inden,

5. SONUÇLAR VE ÖNER LER

hamilelikten itibaren aileler çocuk geli imi,

arasında Kır ehir Rehberlik ve Ara tırma Müdürlü ü

bünyesinde

gerçekle tirilen zeka testleri sonuçlarının bireylerin cinsiyetleri, anne-baba e itim anne-baba

mesle i,

anne-

babanın akrabalık durumu, yerle im yerleri

Ara tırmanın elde edilen bulguları genel olarak de erlendirildi inde;

geli imlerinde

bireylerin (ve

di er

programları düzenlenebilir. o Akraba do acak

evlili inin

bireyleri

bekleyen

sonucunda sorunlar

hakkında aileler bilgilendirilerek, gerekli tedbirler alınabilir. o Ailelerin 0-6 ya geli iminin önemi hakkında

açısından ili ki düzeyleri incelenmi tir.

• Özellikle

olmasının

ailelere yönelik e itim seminerleri ve

Bu ara tırmada, 2000–2005 yılları

durumları,

dü ük

e itimi konusunda bilgilendirilebilir ve

5.1. SONUÇLAR

Merkezi

seviyelerinin

bilgilendirilmelidir.

Çünkü

zihinsel yetersizli i olan çocukların bu ya döneminde geçirdi i havale, ate li hastalık, kaza, travma gibi durumların çocukların

zekâ geli im

zihinsel

yeterlilikleri

üzerinde önemlidir.

(yetersizlikleri)

Kır ehir Rehberlik Ve Ara tırma Merkezi Özel E itim … / C. ahin ve G. Pehlivan

188

o

lkö retim

kademesindeki

ö rencilerin tanılanması sürecinde daha

o Tüm geli mi ülkelerde oldu u gibi nsan

Hakları

Evrensel

sa lıklı veri edilebilmesi için ö retmenlere

belirlenen

dikkat eksikli i ve hiperaktivite, özgül

geçirilmeye çalı ılmı tır. Buna göre nsan

ö renme güçlü ü, cinsiyetler arasındaki

Hakları

farklılık

maddesinde “Herkesin e itim hakkı vardır”

gibi

bilgilendirme

konularda

çalı maları

gerekli

yapılmalı

ve

Evrensel

geli tirme

olmaları sa lanmalıdır.

gerekti i

düzeydeki

e itim

ö retim

çalı malarından

tüm

bebeklerin/çocukların

yararlanması

hizmetlerin

engelli için

yaygınla tırılması

gerekmektedir. Hangi ya ta olursa olsun tüm engelli bireyler potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilmek için parasız uygun e itimden yararlanmalıdırlar. Her ya taki parasız

e itim

hakkı

ailelerinin

ba lı

bulundu u sosyal güvence gözetilmeksizin tüm çocuklara verilmelidir. o Ülkemizde ya ama,

e itim,

bireylerin gibi

hakları

yasalarca belirlenmi tir. Ancak bu hakların hayata

geçirilmesinde

bulunmaktadır. çalı malarda

güçlükler

leriye yönelik yapılacak bu

güçlüklerin

ortadan

kaldırılmasına çalı ılmalıdır. o Engelli bireylere yönelik sürdürülen hizmetlerin

süreklilik

içinde

gerçekle tirilmesi geli me için gereklidir. Bu

süreklili i

sa lamak

için

hizmet

verenler arasında i birli i ve e güdümün olması da önemlidir.

ya ama

Bildirgesi’nin

26.

yönünde

e itim

vurgulanmı tır.

almaları

Böylece

özel

e itime gereksinimi olan bireylerin, normal geli im özelli i gösteren bireylerle e it e itim

ve

ya am

fırsatlarından

yararlanmaları için yasal, idari ve e itsel düzenlemeler olu turulmaya çalı ılmalıdır. 6. KAYNAKLAR Akçamete, G ve Kaner, S. (1999). II. Ulusal Çocuk

Kültürü

Kongresi:

Cumhuriyet ve Çocuk. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Ara tırma ve Uygulama Merkezi

engelli çalı ma

gerçek

ifadesiyle tüm bireylerin kendi ki ili i

ö retmenlerin bu konularda daha dikkatli

o Her

haklar

Bildirgesi’nde

Yayınları No:2, 395-405. Ataman, A. (1993). Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel E itime Giri . Ankara: Gündüz E itimcilik ve Yayıncılık. Ataman, A. “Türkiye’de Özel E itimde Yeni Yakla ımlar”. Milli E itim Dergisi, 136, 22-23, Ankara. Ataman, A. (2003). Özel E itime Giri . Ankara: Gündüz E itimcilik ve Yayıncılık. Enç, M., Ça lar, D. ve Özsoy, Y. (1987). Özel

E itime

Giri .

Ankara:

GAZ ÜN VERS TES KIR EH R E

Ankara

T M FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006)

Üniversitesi

E itim

Bilimleri Fakültesi Yayınları.

. (1999). Ça da

Yılında Özel E itim”, Milli E itim

Ankara: PDREM Yayınları. ahin, C. (1996). Mesleki Rehberlik (Ders Notu). Kır ehir: KREF Yayınları

Dergisi. 160, Ankara. M.E.B. Milli E itim Bakanlı ı (2000). Özel Hakkında

Kanun

ura Raporu, (1999). I. Özürlüler Özürlüler.

E itim

Ba bakanlık

Yönetmeli i.

Ankara:

T.C.

Özürlüler

daresi

Ba kanlı ı Yayınları.

Ankara: Milli E itim Basımevi. M.E.B. (2001) “Rehberlik ve Psikolojik

Ye ilyaprak, B. (2002). E itimde Rehberlik

Danı ma Hizmetleri Yönetmeli i”.

Hizmetleri. Ankara: Nobel

Tebli ler Dergisi. Sayı: 24376,

Yayınları.

17.04.2001. M.E.B. Özel E itim Rehberlik ve Danı ma Hizmetleri Dergisi

Genel

Müdürlü ü

(Cumhuriyetin

75.

yıl

anısına). Ankara: MEB Yayınları. Özsoy, Y. (1971). Özel E itime Giri . E itim

Fakültesi

Ders

Notları,

Ankara. Özsoy,

Y.

(1990).

“Türkiye’de

Özel

E itim”, E itim Bilimleri I. Ulusal Kongresi. Üniversitesi

Ankara:

Ankara

E itim

Bilimleri

Fakültesi Yayınları. Özsoy, Y., Özyürek, M., Eripek, S. (1998). Özel E itime Muhtaç Çocuklar “Özel

E itime

Giri ”.

Ankara:

Karatepe Yayınları. Özgüven,

. (1994). Psikolojik Testler.

Ankara: PDREM Yayınları.

urası:

Ça da Toplum Ça da Ya am ve

Hükmünde Kararname ve Özel Hizmetleri

E itimde

Rehberlik ve Psikolojik Danı ma.

Kargın, T. (2003). “Cumhuriyetin 80.

E itim

Özgüven,

189