Perinatoloji Dergisi 2011;19(2):71-75 e-Adres: http://www.perinataldergi.com/20110192005 doi:10.2399/prn.11.0192005

Gebelerde HBSAg, Anti-HBS ve Anti-HCV S›kl›¤› Ebru ‹nci Coflkun, Burcu Dinçgez, Refika Genç Koyucu, Yavuz Tahsin Ayano¤lu, Ayfle Ender Yumru Taksim E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye

Özet Amaç: Hepatit B virüsü ile enfekte annelerden do¤an bebeklerin enfeksiyon oran› annenin hepatit B early antijen (HbeAg) pozitif olmas› durumunda %60-90’a ç›kmaktad›r ve tedavi edilmedikleri taktirde %90’›ndan fazlas› kronik HBV (hepatit B virüsü) tafl›y›c›s› olmaktad›r ki bu da hayatlar›n›n ilerleyen dönemlerinde kronik hepatit ve hepatosellüler karsinom riskini beraberinde getirir. Biz bu çal›flmada hastanemize baflvuran gebelerde HBsAg (hepatit B yüzey antijeni), anti-HBs (hepatit B yüzey antijenine karfl› antikor) ve antiHCV (hepatit C virüs antikoru) pozitiflik oran›n› saptamay› amaçlad›k. Yöntem: Bu çal›flmaya 01 Ekim-31 Aral›k 2010 tarihleri aras›nda Taksim E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Gebe Poliklini¤i’ne baflvuran 795 gebe al›nd›. Gebelerin HBsAg, anti HBs ve anti-HCV de¤erleri retrospektif olarak incelendi. Hastalarda bulunan pozitif de¤erler olgu say›s› ve yüzdelik de¤erler olarak hesapland›. Bulgular: Yafl, gebelik haftas› ve sosyoekonomik durumlara bak›lmaks›z›n çal›flmaya al›nan 795 gebenin 29’u (%3.65) HBsAg pozitif, 69’u (%8.68) anti HBs pozitif ve 6’s› (%0.75) anti-HCV pozitif idi. Bu araflt›rmada buldu¤umuz de¤erler, ülkemizde gebelerde tespit edilmifl olan pozitiflik oranlar› ile benzerdir. Sonuç: Gebe takibinde rutin olarak hepatit B için serolojik tarama yap›lmas› yenido¤anlar›n enfeksiyondan korunma ve tedavi edilmesi için gereklidir. Gebeler bu konuda bilgilendirilmelidir. Hepatit B için gerekli taramalar yap›ld›ktan sonra prekonsepsiyonel dönemde afl›lama yap›lmal›d›r. Ülkemiz afl›lama program›na 1998 y›l›nda dahil olmufltur. Hepatit C’nin bulafl oran› düflük olmas›na karfl›n hastal›k seyri ve sonuçlar› aç›s›ndan özellikle riskli gruplarda taranmas› toplum ve yenido¤an sa¤l›¤› aç›s›ndan önemlidir. Hastanemizde yapt›¤›m›z bu çal›flman›n sonuçlar›na göre hastanemize baflvuran gebelerin seropozitiflik oranlar› ülkemiz istatistikleri ile örtüflmektedir. Anahtar Sözcükler: Gebelik, hepatit B, hepatit C.

The incidence of HBSAg, anti-HBS and anti-HCV in pregnant women Objective: The proportion of infection in babies born from hepatitis B early antigen positive mothers is 60-90% and if they are not treated more than 90% of them will be chronic hepatitis B carriers and this brings the risk for chronic hepatitis and hepatocellular cancer. We tried to find out the proportion of the pregnant women with HbsAg (surface antigen of hepatitis B), anti-HBs (antibody against hepatitis B surface antigen) and anti-HCV (antibody of hepatitis C). Methods: In this study, 795 pregnant women are evaluated retrospectively for HbsAg, anti-HBs and anti-HCV in Taksim Training and Research Hospital, Clinics of Obstetrics and Gynecology between October and December 2010. The percentages are determined. Results: None of the parameters like age, week of gestation and social or economical status were criteria for the pregnants taken into the study. 29 of the 795 pregnants (3.65%) were HbsAg positive, 69 of them (8.68%) were anti-HBs positive and 6 of them (0.75%) were anti-HCV positive. These findings of our study is correlated the results of other studies in our country. Conclusion: It has been necessary to make serological tests for hepatitis B routinely for the protection and treatment of the newborn. All of the pregnant women should be informed. Also after the screening tests for hepatitis B, vaccination before the conception should be done. Our country is involved by the vaccination program in 1998. Although low percentage of spread, the screening of hepatitis C infection in risk groups is important for community and newborn health. The results of our study is correlated with the statistics of these study of our country. Keywords: Pregnancy, hepatitis B, hepatitis C.

Yaz›flma adresi: Burcu Dinçgez, Taksim E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Beyo¤lu, istanbul e-posta: [email protected]

Coflkun E‹ ve ark., Gebelerde HBSAg, Anti-HBS ve Anti-HCV S›kl›¤›

72

Girifl Dünyan›n ve ülkemizin en önemli sa¤l›k sorunlar›ndan olan hepatit B virüs (HBV) ve hepatit C virüs (HCV) enfeksiyonlar› siroz ve hepatosellüler karsinomun en s›k nedenidir.[1] Her iki virüs enfeksiyonunun da birçok bulafl yolu mevcuttur ki bunlar›n bir tanesi de anneden yenido¤ana vertikal geçifltir. Enfekte anneden yenido¤ana bulafl nadiren gebelik s›ras›nda ya da do¤um s›ras›nda ve do¤um sonras› olabilmektedir. Hepatit B virüsü early antijeni (HBeAg) ile enfekte anneden do¤an çocuklar›n %70-90’› enfekte olur ve bunlar›n % 90’› kronikleflir. HBeAg negatif anneden do¤an çocuklar›n ise %10-40’› enfekte olur ve bunlar›n %40- 70’i kronikleflir.[2] HBV enfeksiyonuyla enfekte annelerden do¤an yenido¤anlar ba¤›fl›klama ile %90’dan fazla oranda korunabilmektedir.[3] HCV ile enfekte annelerde ise perinatal bulafl riski %5’ten düflüktür ve perinatal bulafl› engellemek için özel bir korunma önerisi yoktur.[4] Bu bilgiler ›fl›¤›nda gebelik s›ras›nda tüm anne adaylar›n›n hepatit B ve riskli anne adaylar›n›n hepatit C enfeksiyonu tafl›y›c›l›¤›n›n belirlenmesinin önemi aç›kt›r. HBV tafl›y›c›s› gebeler saptanmal› ve do¤acak bebekler immunoprofilaksi program›na al›nmal›d›r. Tafl›y›c› gebelerin bebeklerine do¤umdan hemen sonra hepatit B afl›s› ve hepatit B hiperimmunglobulini (HBIG) uygulanmas› gereklidir. HBIG uygulanma olana¤› olmayan durumlarda özellikle annede HBeAg de negatif ise tek bafl›na afl› uygulanmas›n›n da yüksek oranda koruma sa¤lad›¤› bildirilmektedir.[5] HBV’nin anneden bebe¤e geçifli daha çok gebeli¤in üçüncü trimesterinde olmaktad›r. Akut enfeksiyonun, gebeli¤in birinci ve ikinci trimesterinde ortaya ç›kt›¤›nda geçifli olmad›¤› bildirilmifltir.[6] Biz bu çal›flmada hastanemize baflvuran gebelerde HBsAg, anti-HBs ve anti-HCV pozitiflik oran›n› saptamay› amaçlad›k.

de Tritrus sistem mikropartikül enzim immunoassay yöntemi ile serum örnekleri çal›fl›lmakta olup, HBsAg ve antiHBs için GBC kiti, anti-HCV için ise Murex kiti kullan›lmaktad›r. Çal›flmam›zda HBsAg ve anti-HCV için 1 IU/ml, anti-HBs için 10 IU/ml üstü de¤erler pozitif olarak kabul edildi. Hastalarda pozitif bulunan de¤erler vaka say›s› ve yüzde (%) de¤erler olarak belirtildi. Ayr›ca her hasta için yafl, meslek, ö¤renim durumu, memleket ve gebelik haftas› kaydedildi.

Bulgular Çal›flmaya al›nan 795 gebenin ortalama gebelik haftas› 30.84±2.3, ortalama yafl› ise 28.35±6.18 olarak bulundu. Gebelerin co¤rafi bölgelere göre da¤›l›m›na bak›lacak olursa % 29.7’sinin (236 kifli) Marmara, %25’inin (199 kifli) Güneydo¤u Anadolu, %16.9’unun (135 kifli) Karadeniz, %14’ünün (111 kifli) Do¤u Anadolu, %7.4’ünün (59 kifli) ‹ç Anadolu, %3.4’ünün (27 kifli) Akdeniz, %2.8’inin (22 kifli) Ege Bölgesi ve %0.8’inin (6 kifli) yabanc› kökenli olduklar› saptand›. Bölgelere göre da¤›l›m fiekil 1’de gösterildi. Gebelerin ö¤renim durumlar›na bak›ld›¤›nda 312’sinin (%39.25) ilkö¤retim mezunu, 144’ünün (%18.11) lise mezunu, 25’inin (%3.14) üniversite mezunu ve 314’ünün (%39.5) okuryazar olmad›¤› tespit edildi. Gebelerin ö¤renim durumlar›na göre da¤›l›m› fiekil 2’de gösterildi. Gebelerin meslek gruplar›na göre da¤›l›m› incelendi¤inde 612 (%76.98) gebenin ev han›m›, 107 (%13.46) gebenin iflçi ve 76 (%9.56) gebenin memur olarak çal›flt›¤› saptand›. Gebelerin

Bölge 250 200 150 100 50

fiekil 1. Gebelerin bölgelere göre da¤›l›m›.

e Eg

de

ni

u ad An

‹ç

ad Do

¤u

An

ra

Ak

ol

u ol

ni z de

A. ¤u yd o ne

Gü

Ka

ar m ar M

Çal›flmam›zda 1 Ekim-31 Aral›k 2010 tarihleri aras›nda Taksim E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Gebe Poliklini¤i’ne baflvuran 795 gebe kad›n›n HBsAg, anti-HBs ve anti-HCV bilgileri retrospektif olarak incelendi ve kaydedildi. Hastanemiz-

z

0 a

Yöntem

Perinatoloji Dergisi 2011;19(2):71-75

73

Ö¤renim durumu

Meslek gruplar›

350 700 300 600 250 500 200 400 150 300 100 200 50 100 0 Okuryazar de¤il

‹lkö¤retim

Lise

Üniversite

0 Ev han›m›

‹flçi

Memur

fiekil 3. Gebelerin meslek gruplar›na göre da¤›l›m›.

meslek gruplar›na göre da¤›l›m› fiekil 3’te gösterildi. Çal›flmaya al›nan gebelerin 29’unda (%3.65) HBsAg pozitif, 69’unda (%8.68) Anti HBs pozitif ve 6’s›nda (%0.75) anti-HCV pozitif olarak bulundu. Gebelerin HBsAg, AntiHBS ve Anti HCV pozitifliklerine göre da¤›l›mlar› fiekil 4'te gösterildi.

tosellüler karsinomaya neden olan ve giderek artan s›kl›kla karfl›laflt›¤›m›z çok önemli mortalite ve morbidite nedenleridir. Her iki virüs enfeksiyonunun da birçok bulafl yolu mevcuttur ki bunlar›n bir tanesi de anneden yenido¤ana vertikal geçifltir. Enfekte anneden yenido¤ana bulafl nadiren gebelik s›ras›nda ya da do¤um s›ras›nda ve do¤um sonras› olabilmektedir. Vaginal kanaldan geçifl esnas›nda anne kan›n›n yutulmas›, sezaryen s›ras›nda anne kan›yla temas veya plasenta hasar› sonucu maternal kan›n fetal dolafl›ma kar›flmas›yla bulafl olabilmektedir. HBeAg pozitif anneden do¤an çocuklar›n %7090’› enfekte olur ve bunlar›n %90’› kronikleflir. HBeAg negatif anneden do¤an çocuklar›n ise %10-40’› enfekte olur ve bunlar›n %40-70’i kronikleflir.[2] HBV enfeksiyonuyla enfekte annelerden do¤an yenido¤anlar ba¤›fl›klama ile %90’dan fazla oranda korunabilmektedir.[3] Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün önerisiyle 1991 y›l›ndan beri dünyan›n birçok ülkesinde yenido¤anlarda HBV afl›lamas› yap›lmaktad›r. Ülkemizde de 1998 y›l›ndan beri HBV afl›lamas› yap›lmaktad›r. Bir ülkede gebelerin hepatit B yönünden nas›l takip edilece¤i o bölgedeki enfeksiyonun yayg›nl›¤›na göre belirlenmelidir.

%0.7

5

fiekil 2. Gebelerin ö¤renim durumuna göre da¤›l›m›.

%3.65 HBsAg Anti HBs Anti HCV %8.68

fiekil 4. Gebelerde HBsAg, Anti HBs ve Anti HCV pozitifli¤inin da¤›l›m›.

Tart›flma HBV ve HCV enfeksiyonlar› bugün geliflmekte olan ülkemizde gerek akut hepatite gerekse kronik karaci¤er hastal›¤›, siroz ve hepa-

HBV tafl›y›c›l›¤› s›kl›¤› dünyan›n çeflitli bölgelerinde farkl›l›k göstermekte olup gebelerde HBsAg pozitifli¤i Nijerya’da %11.6, Hong Kong’da %10, Hollanda’da %0.44 ve Almanya’da

74

ise %1.4 olarak saptanm›flt›r.[7,8] Ülkemizde HBV tafl›y›c›l›¤› bölgelere göre de¤iflmekte olup ülkemiz orta derecede endemik bölgeler aras›nda kabul edilmektedir. Yap›lan çal›flmalarda gebelerde HBsAg pozitifli¤i %2.1 ile %16.6 aras›nda bildirilmifltir.[9,10] Aslan ve ark.'n›n yapt›klar› çal›flmada 450 gebede seropozitiflik oran› %4.66, antiHBs pozitiflik oran› ise %21.1, Madenda¤ ve ark.’n›n yapt›klar› çal›flmada HBsAg pozitiflik oran› %2.11 olarak bulunmufltur.[11,12] Gül ve ark.’n›n yapt›klar› çal›flmada HBsAg pozitifli¤i %4.08, Anti-HBs pozitifli¤i ise %18.6 olarak bulunmufltur.[6] Bizim çal›flmam›zda HBsAg pozitifli¤i %3.65, Anti-HBs pozitifli¤i ise %8.68 olarak bulundu. Çal›flmam›zda HBsAg pozitiflik oran› literatürle uyumlu olarak bulunmufl olup, Anti-HBs de¤erlerimiz ise di¤er çal›flmalara oranla düflük bulunmufltur. Orta derecede endemik bölgeler içinde yer alan ülkemizde neonatal geçiflte enfeksiyon zincirini k›rmak için en etkili yol gebelerin HBsAg aç›s›ndan taranmalar› ve tafl›y›c› olan tüm annelerin bebeklerine hepatit afl›s› ve HBIG yap›lmas›d›r. Tafl›y›c›l›¤›n belirlenmesinin bir di¤er yarar› ise gebenin aile fertlerinin bulafl yönünden uyar›lmas›n›n sa¤lanmas› ve gerekiyorsa onlara da immunizasyon yap›lmas›d›r. Gebelerdeki Anti-HCV pozitiflik oran› %0.44 ile %2.04 aras›nda bildirilmifltir. Van’da yap›lan bir çal›flmada Anti-HCV pozitiflik oran› %2.04 olarak, Ankara’da yap›lan çal›flmada ise AntiHCV pozitiflik oran› %0.17 olarak bulunmufltur. Bizim çal›flmam›zda Anti-HCV pozitiflik oran› %0.75 olarak bulundu. Bizim saptad›¤›m›z oran ülke ortalamas› ile benzerlik göstermektedir. Hepatit C virüs enfeksiyonu da vertikal geçifl gösterir fakat bulafl hepatit B enfeksiyonuna göre çok daha düflüktür. Anneden bebe¤e pasif olarak maternal antikorlar geçmekte ve bu antikorlar 6 ay içinde kaybolmaktad›r. Bu nedenle HCV-RNA pozitifli¤i tan›da Anti-HCV’den daha anlaml›d›r. HCV ile infekte gebelerde vertikal geçifl için maternal kanda HCV-RNA bak›lmas› önerilmektedir. Rutin olarak gebelerde AntiHCV bak›lmas› önerilmemekte; kan transfüzyonu, HIV pozitifli¤i ve hemodiyaliz gibi risk faktörleri olan gebeler için HCV araflt›r›lmal›d›r. Perinatal bulaflma riskini artt›ran bir durum HCV ve HIV koenfeksiyonudur. Avustralya’da ilaç ba-

Coflkun E‹ ve ark., Gebelerde HBSAg, Anti-HBS ve Anti-HCV S›kl›¤›

¤›ml›s› 131 gebenin 125’inde Anti-HCV pozitifli¤i saptanm›flt›r.[13] ‹ngiltere’de bu oran %0.19, ‹talya’da %1.9 olarak bulunmufltur.[14,15] HCV pozitifli¤i özellikle ilaç ba¤›ml›l›¤›, kan transfüzyonu, HIV pozitifli¤i gibi risk faktörleri olan gebelerde daha fazla görülmüfltür.[16]

Sonuç Gebe takibinde rutin olarak hepatit B için serolojik tarama yap›lmas› yenido¤anlar›n enfeksiyondan korunma ve tedavi edilmesi için gereklidir. Gebeler bu konuda bilgilendirilmelidir. Hepatit B için gerekli taramalar yap›ld›ktan sonra prekonsepsiyonel dönemde afl›lama yap›lmal›d›r. Ülkemiz afl›lama program›na 1998 y›l›nda dahil olmufltur. Hepatit C’ nin bulafl oran› düflük olmas›na karfl›n hastal›k seyri ve sonuçlar› aç›s›ndan özellikle riskli gruplarda taranmas› toplum ve yenido¤an sa¤l›¤› aç›s›ndan önemlidir. Hastanemizde yapt›¤›m›z bu çal›flman›n sonuçlar›na göre hastanemize baflvuran gebelerin seropozitiflik oran› ülkemiz istatistikleri ile örtüflmektedir. Sonuç olarak, yenido¤anlar› hepatit B ve C enfeksiyonlar›n›n riskinden koruyabilmek için tüm gebelerden HBsAg ve risk alt›ndaki gebelerden Anti-HCV araflt›r›lmas›n›n yararl› olaca¤› kanaatindeyiz.

Kaynaklar 1. Karaca Ç, Karaca N, Usta T, Demir K, Kaymako¤lu S, Befl›fl›k F ve ark. Gebe populasyonunda hepatit B,C,D virüs infeksiyonu s›kl›¤› ve hepatit C virusunun perinatal yolla geçifl oran›. Akademik Gastroenteroloji Dergisi 2003;2:122-4. 2. Özdemir D, Kurt H. Hepatit B virüsü enfeksiyonlar›n›n epidemiyolojisi. Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i Yay›n› 2005;108-17. 3. Washmuth JC. Hepatitis-B Epidemiology, transmission and natural history. Almanya-Flying Publisher 2009;2539. 4. Pembrey L, Newell ML, Tovo PA. The management of HCV infected pregnant women and their children European paediatric HCV network. J Hepatol 2005;43:515-519. 5. Reesink HW, Reerink Brongers EE, Lafaber –Schut BJ, Kalshoven-Benschop J, Brummelhius HG. Prevention of chronic HBsAg carrier state in infants of HBsAg positive mothers by hepatitis B immunoglobulin. Lancet 1979;2:436-8.

Perinatoloji Dergisi 2011;19(2):71-75

6. Gül A, Türkdo¤an M, Zetero¤lu fi. Bir grup gebede hepatit B ve hepatit C prevalans›. Perinatoloji Dergisi 1998:6. 7. Kwan LC, Ho YY, Lee SS. The declining HBsAg carriage rate in pregnant women in Hong Kong. Epidemiol Infect 1997;119:281-3. 8. Niesert S, Messner U, Tillmann HL, Gunther HH, Schneidr J, Manns MP. Prevalance of hepatitis B in pregnancy and selective screening. Geburtshilfe Frauenilkd 1996; 56:283-6. 9. Tekeli E, Kandilci S, Bal›k ‹, Kurt H. Sa¤l›kl› gebelerde HBV markerlerinin prevalans›. Ankara T›p Bülteni 1988;10:255-60. 10. Kuru Ü, Tosun Ö, Ceylan Y. Gebelerde HBsAg tafl›y›c›l›¤› s›kl›¤›. Klimik Dergisi 1992;5:19. 11. Aslan G, Ulukanl›gil M, Harma M, Seyrek A, Taflç› S. fianl›urfa’da gebelerde HBV seroprevalans›. Viral Hepatit Dergisi 2001;7:324-26.

75

12. Madenda¤ Y, Çöl Madenda¤ ‹, Çelen fi, Ünlü S, Danflman N. Hastanemize baflvuran tüm obstetrik ve jinekolojik hastalarda hepatit B, hepatit C ve HIV seroprevalans›. Türkiye Klinikleri J Gynecol Obst 2007;17:442-6. 13. Latt NC, Spencer JD, Beeby PJ. Hepatitis C in injecting drug-using women during and after pregnancy. J Gastroenterol Hepatol 2000;15:175-81. 14. Ades AE, Parker S, Walker J, Cubitt WD, Jones R. HCV prevalance in pregnant women in the UK. Epidemiol Infect 2000;125:399-405. 15. Baldo V, Floreani A, Menegon T, Grella P, Paternoster DM, Trivello R. Hepatitis C virus, hepatitis B virus and human immunodeficiancy virus infection in pregnant women in North-East Italy: a seroepidemiological study. Eur J Epidemiol 2000;16:87-91. 16. Burns DN, Minkoff H. Hepatitis C: screening in pregnancy. Obstet Gynecol 1999; 94:1044-8.