Standard Eurobarometer

European Commission

EUROBAROMETR 62 OPINIA PUBLICZNA W UNII EUROPEJSKIEJ

Standard Eurobarometer 62 / Autumn 2004 – TNS Opinion & Social

JESIEŃ 2004

RAPORT KRAJOWY POLSKA

Niniejszy sondaż został zamówiony i koordynowany przez Dyrektoriat Generalny Prasy i Komunikacji. Niniejszy raport został opracowany dla Reprezentacji Komisji Europejskiej w Polsce. Niniejszy dokument nie reprezentuje punktu widzenia Komisji Europejskiej. Interpretacje i opinie tu przedstawione są wyłącznie opiniami autorów.

Spis treści Spis treści

2

Wprowadzenie

3

1. Doświadczenie życia w Polsce, kraju Unii

5

1.1 Zadowolenie z życia osobistego i sytuacji w kraju

5

1.2 Problemy, przed którymi stoi społeczeństwo

10

1.3 Zaufanie do różnych instytucji

12

2. Informacja o Unii Europejskiej

15

2.1 Postrzegany i rzeczywisty poziom informacji

15

2.2a Znajomość instytucji Unii Europejskiej

16

2.2b Budżet Unii Europejskiej

17

2.2c Symbole Unii Europejskiej

21

2.3 Źródła informacji o Unii Europejskiej

22

Unia Europejska w krajowych mediach

23

Obecność tematów politycznych w rozmowach Polaków

24

3. Członkostwo w Unii Europejskiej

25

3.1 Wizerunek Unii Europejskiej

25

3.2 Osobiste odczucia związane z Unią Europejską

26

3.3 Opinie Polaków na temat przynależności ich kraju do UE

28

3.4 Korzyści wynikające z członkostwa w UE

30

3.5 Rola Unii Europejskiej w poszczególnych dziedzinach

32

3.6 Oczekiwania i obawy względem członkostwa w UE

34

4. Tożsamość Polaków i ich stosunek do wspólnych inicjatyw w UE

35

4.1 Tożsamość narodowa i europejska

35

4.2 Hierarchia najważniejszych zadań UE według Polaków

37

4.3 Poparcie dla wspólnych inicjatyw w obrębie UE

38

Wspólna polityka obronna i zagraniczna krajów członkowskich UE

39

Znaczenie Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych w konkretnych dziedzinach

43

Konkluzje

45

Opis próby

47

Streszczenie

49

Kwestionariusz

54

Wprowadzenie

Polska, 1 maja 2004 r. przystąpiła do Unii Europejskiej wraz z dziewięcioma innymi krajami Europy – Republiką Czeską, Słowacją, Słowenią, Estonią, Litwą, Łotwą, Węgrami, Maltą i południową częścią Cypru. Ten historyczny moment poprzedziło kilka lat negocjacji, dotyczących warunków wejścia, a następnie przynależności Polski do Wspólnej Europy. Rozpoczęto je 31 marca 1998 r. w Brukseli, a zakończono 1 grudnia 2002 r. w Kopenhadze, gdzie w imieniu rządu Rzeczypospolitej premier zadeklarował gotowość Polski do akcesji i zaakceptował związane z tym faktem zobowiązania. Przez cały ten czas w mediach toczyły się debaty i dyskusje na temat słuszności zabiegów o uzyskanie przez Polskę statusu kraju unijnego. Znaczna część społeczeństwa obawiała się, że skutki tej decyzji będą raczej negatywne. Wynikało to między innymi z faktu, iż rezultat rozmów negocjacyjnych, dotyczących akcesji Polski do Unii Europejskiej, w ostatecznym rozrachunku nie był – zdaniem wielu Polaków – dla naszego kraju do końca korzystny. Polska przystąpiła do Zjednoczonej Europy godząc się na wiele ustępstw, w tym między innymi na dopłaty bezpośrednie dla rolników w wysokości znacznie mniejszej niż ta w krajach „piętnastki”. W chwili obecnej, w rozszerzonej Unii Europejskiej najistotniejszą kwestią do rozwiązania jest przyjęcie wspólnego Traktatu Konstytucyjnego. Polacy nie są zadowoleni z jego obecnego kształtu. Brakuje tam odniesienia do religii chrześcijańskiej, tak bardzo istotnego dla tego narodu, jednego z filarów cywilizacji europejskiej. Oprócz owych pozawymiernych zastrzeżeń istnieją także praktyczne. Chodzi głównie o kwestię podejmowania decyzji w poszerzonej Unii. Przywódcy europejscy postanowili bowiem zrezygnować z opcji przyjętej na szczycie w Nicei w grudniu 2000 r., według której decyzje miały być podejmowane większością kwalifikowaną (Polska otrzymała by 27 głosów, zaledwie o 2 mniej niż czwórka krajów, która dostała ich najwięcej). Dzisiejsza treść projektu Traktatu głosi, że do podjęcia decyzji potrzebna będzie akceptacja 55% krajów (czyli 15-stu), reprezentujących co najmniej 65% jej ludności. Do zablokowania zaś decyzji potrzebne będzie 45% państw lub 35% ludności zamieszkującej co najmniej 4 kraje. Dla Polski – z oczywistych względów – ten projekt już nie jest tak korzystny jak nicejski. Zdołała ona jedynie wywalczyć formułę tzw. „hamulca bezpieczeństwa” czyli odwlekania podjęcia ostatecznych decyzji w konkretnej sprawie, jeśli swoje zastrzeżenia zgłaszają państwa zamieszkane przez ponad 26,25% unijnej populacji. Wśród polityków zdania na temat unijnej konstytucji podzielone są również w punktach dotyczących rozstrzygnięć gospodarczych, i to zarówno po lewej jak i prawej stronie strony politycznej. Jedni twierdzą, że obecny projekt zawiera mechanizmy ograniczające zasady wolnego rynku i konkurencji, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój Polski. Inni są zdania, że pomimo tego, ostateczny bilans zysków z wprowadzenia tej konstytucji byłby dla kraju korzystny. Nie ustalono jeszcze terminu referendum w sprawie jej przyjęcia. Tymczasem w społeczeństwie poparcie dla konstytucji wzrosło w porównaniu z poprzednią edycją Eurobarometru o 8 punktów procentowych i jesienią 2004 r. opowiadało się za nią 73% Polaków. Jednak rezultaty przedreferendalnych badań opinii publicznej bardzo często nie odzwierciedlają wyników ostatecznego głosowania.

2

Pierwsze miesiące członkostwa Polski w Unii Europejskiej Polacy oceniają jednak dość pozytywnie. Zaskakujące jest, że grupą, która dotychczas najwięcej zyskała na integracji są rolnicy.Przed akcesją stanowili oni zasadnicze oparcie dla eurosceptyków. Obecnie inwestują i optymistycznie patrzą w przyszłość. Natomiast najistotniejszym skutkiem ujemnym, który dotyczy wszystkich Polaków jest wzrost cen towarów i usług. W małym stopniu w świadomości przeciętnego Polaka rekompensują go faktyczny wzrost eksportu i rosnące tempo rozwoju gospodarczego. Zbyt powolny również wydaje się Polakom spadek bezrobocia, którego wskaźniki ciągle są jednymi z najwyższych w Europie. Generalnie jednak w społeczeństwie polskim przybywa euroentuzjastów, a przykłady takich państw jak Hiszpania czy Irlandia przekonują, że zapóźnienia gospodarczego nie można nadrobić w okresie kilku miesięcy, a potrzebne do tego jest minimum kilka lat.

3

1. Doświadczenie życia w Polsce, kraju Unii 1.1 Zadowolenie z życia osobistego i sytuacji w kraju Coraz więcej Polaków zadowolonych jest ze swojego życia. Jesienią 2004 r. było ich 71%, czyli o 8 punktów procentowych więcej niż sześć miesięcy wcześniej. W skali wszystkich nowych obywateli Unii Europejskiej Polacy znajdują się pośrodku. Najbardziej usatysfakcjonowani w Polsce to przede wszystkim ci, którzy w przynależności swojego kraju do Zjednoczonej Europy widzą optymistyczną perspektywę własnej sytuacji życiowej. Są to głównie ludzie młodzi (15-24 lat) oraz osoby z wyższym wykształceniem. W tej grupie, podobnie jak pół roku temu, przeważają mężczyźni. Bowiem w Polsce okresu transformacji, z punktu widzenia zawodowego dla mężczyzn niewiele się zmieniło, zaś dla kobiet owszem. Nowy typ gospodarki i inwestycje zredukowały zbędne stanowiska pracy, dotychczas obsadzane głównie przez kobiety. Spowodowało to, że jest im trudniej odnaleźć się na dzisiejszym rynku pracy. Natomiast najliczniejsza grupa tych, którzy narzekają na swą obecną sytuację życiową to ludzie starsi (po pięćdziesiątce), niewykształceni, emeryci oraz bezrobotni. Na poniższym wykresie widzimy, że podobnie jak Polacy, większość obywateli (81%) z 25 krajów Unii Europejskiej jest usatysfakcjonowana swoją obecną sytuacją życiową. Odsetek ten wzrósł w porównaniu z ostatnią edycją Eurobarometru o dwa punkty procentowe. Bardzo zadowoleni są głównie mieszkańcy starej „piętnastki”, szczególnie Duńczycy i Szwedzi, a w nowych krajach członkowskich najmniej narzekają Słoweńcy i Maltańczycy. Natomiast jako bardzo złą widzą swoją obecną sytuację mieszkańcy dwóch państw kandydujących – Bułgarii i Rumunii.

Czy ogólnie rzecz biorąc jest Pan(i)...z życia, jakie Pan(i) prowadzi? Bardzo zadowolony(a) Raczej niezadowolony(a)

1% 1% 2% 1% 1% 1% 2% 1% 2% 3% 4% 4% 3% 5% 5% 4% 4% 5% 6% 8% 7% 6% 9% 9% 11% 6% 8% 7% 7% 8% 13% 13%12% 10% 13% 11%13% 11% 12% 15% 18% 20% 20% 29% 26% 22% 22% 33% 27% 16% 27% 32% 30% 34% 44% 33% 52% 36% 48% 38% 44% 54% 57% 57% 58% 53% 63% 16% 56% 63% 63% 63% 58% 38% 64% 44% 3%

7%

27% 15%

R Y( n)

3% 5%

C

SI BG

7% SK

T

50%

15%

PL

LT

11%

M

U

LV

Z

EE

8% 8% 7% 5% C

FI SE

N L

AT

IT

LU

29% 27%

35%

22%

16%

3% IE

EL

ES

E

-E

D

D

K

-W

D

D

BE

14% 11%

18%

FR

23%21%

43%

TR

30%

23%

U E2 5

46% 44% 37% 33%

U K C Y

33%

51% 44%

52%

43% 50% 43%

56%

55%

H

64%

39%

56%

69% 62%

R O

60%

65% 52%

PT

4%

H

2% 1% 2% 3% 3% 4%

Raczej zadowolony(a) Zupełnie niezadowolony(a)

4

Zdaniem 55% respondentów Polska skorzystała z członkostwa w Unii Europejskiej. Tę opinię, wiosną 2004 roku podzielała dokładnie połowa Polaków. Wśród wszystkich nowych obywateli Wspólnot Europejskich, największy odsetek dostrzegających korzyści z przynależności ich kraju do Unii zanotowano na Litwie (78%) i na Słowacji (62%), a najmniejszy – wśród mieszkańców południowej części Cypru. W krajach „piętnastki” najwięcej niezadowolonych osób było między innymi wśród Brytyjczyków (47%), Szwedów (45%) i Austriaków (45%). Postrzeganie własnej sytuacji życiowej w porównaniu do sytuacji sprzed pięciu lat Poprawiła się 39% 29%

UE 25 Polska

Pozostała taka sama 32% 23%

Pogorszyła się 28% 46%

TP 1% 2%

Choć wielu Polaków pozytywnie ocenia obecną sytuację osobistą, to aż 46% uważa, że pogorszyła się ona w ciągu ostatnich pięciu lat. Spośród wszystkich nowych krajów UE, a także tych kandydujących, tylko w Bułgarii zanotowano wyższy odsetek (47%) dzielących to przekonanie. Natomiast jedynie 29% Polaków uznało, że ich sytuacja się polepszyła. W skali wszystkich 25-ciu krajów największy odsetek tych, którzy zauważyli poprawę swej sytuacji odnotowano w Irlandii.

Porównanie swojej obecnej sytuacji z tą sprzed pięciu lat UE 25 Poprawiła się

1%

1%

1%

1%

Jest taka sama

1% 1% 1%

3%

Pogorszyła się

1%

1% 1%

Trudno powiedzieć

2% 1% 1% 1% 2% 1% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 2% 2%

11% 11% 13% 14% 14%17% 17% 15% 20% 18% 22% 25%22%26% 26% 28% 28% 30% 25% 29% 30% 35%35%35%32% 34%30% 33% 38% 37% 39% 25% 47% 46% 33%26% 31% 25% 27% 25% 40% 36% 37% 30%34%29% 28% 37% 26% 27%20% 30% 32% 35% 30% 41% 35% 38%39% 38% 34% 42% 34% 36% 23% 56%

H R Y( n) C

O

TR

R

SI BG

LT

M T

U

LV

PL SK

40% 29%27% 16%

25%

H

Y

Z C

K

27%

C

56% 45% 42% 32%

45%42%43%

43%

U

FI SE

PT

L AT

N

IE

FR

EL ES

E

-E

D

D

K

-W

D

D

U

E2 5 BE

27%26% 22%

IT

43% 39%

46%45% 35% 31%28%

LU

46% 38% 40%

36%

60% 55% 57%

EE

63%

56%

Podobnie jak wiosną 2004 r. Polacy w bardziej negatywnym świetle widzą najbliższą przyszłość swej ojczyzny niż swoją własną. Uważają, że naprawa krajowej gospodarki i rynku pracy wymaga więcej czasu niż jeden rok, dlatego nie spodziewają się pozytywnych zmian w tych sektorach już w nadchodzących miesiącach. Inaczej zaś myślą o powodzeniu osobistym. Jesienią 2004 r. więcej było osób, które oczekują, że ogólnie ich życie w tym krótkim czasie się polepszy. Podobne nadzieje wiążą z własną sytuacją zawodową, pomimo wciąż wysokiego wskaźnika bezrobocia w Polsce.

5

Q5. Jakie są Pana/Pani oczekiwania odnośnie najbliższych dwunastu miesięcy? Czy najbliższe dwanaście miesięcy będzie lepsze, gorsze czy takie same, jeśli chodzi o... Lepsze 35% 35%

Ogólnie Pana(i) życie Polska UE – 25

Gorsze 17% 13%

Takie same 43% 50%

Trudno powiedzieć 5% 3%

Sytuację gospodarczą Polski Polska UE – 25

Lepsze 25% 18%

Gorsze 32% 43%

Takie same 35% 33%

TP 8% 6%

Sytuację finansową Pana(i) gospodarstwa domowego Polska UE – 25

Lepsze

Gorsze

Takie same

TP

21% 24%

27% 21%

46% 52%

5% 3%

Sytuację na rynku pracy w Polsce Polska UE – 25

Lepsze 22% 17%

Gorsze 36% 47%

Takie same 36% 31%

TP 6% 6%

Pana(i) osobistą sytuację zawodową Polska UE – 25

Lepsze

Gorsze

Takie same

TP

16% 22%

10% 10%

66% 60%

8% 8%

W sp óln a p olityka ob ron na i b ez piec ze ńs tw a pa ńs tw cz ło nk ow sk ic h U n ii E uro pejsk ie j

9%

4%

6% 5% 8%

6% 14 %

19 %

22 % 11 %12 % 12 % 12 % 11 % 22 %

13 %

14 % 26 %

36 % 13 % 39 % 27 %

8% 6% 8% 7% 9%

8% 6% 6% 1 0% 1 4% 5 % 1 7%1 5%1 8% 1 6% 2 1% 8 % 7 % 8 % 1 0% 8 % 9 % 6 % 3% 5% 1 2% 6%

T

LT

M

U

LV

H

Z

EE

Y

8 8% 8 5%8 6% 8 2% 7 7%

2 2%

7 8%

6 1%

5 9%

C

C

PT

L N

AT

IT

LU

IE

FR

EL

ES

E D

D -E

D K D -W

BE

U E2 5

K

60 % 60 % 55 %

56 %

U

66 %

8 3%8 4%8 4%8 4%8 5%8 1%

83 %83 % 79 % 70 %68 %

FI

91 % 86 %87 % 83 % 81 % 78 %

SE

90 % 78 %

2 1%

1 9%

22 %

6 2%

H R C Y( n)

7%

O

11 %

R

5%

SI

10 %10 %

8%

BG

7%

1%

SK

4% 3%

8%

T rud no p o wie dz ie ć

PL

3% 8%

P rz ec iw

TR

Za

6

Oczekiw ania odnośnie najbliższych dw unastu miesięcy % UE 25 Będzie lepsze

Będzie takie samo

Będzie gorsze

Trudno powiedzieć

35

Ogólnie Pan(i) życie Sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego

50

24

Pana(i) osobista sytuacja zawodowa

52

22

Sytuacja gospodarcza Polski

18

Sytuacja na rynku pracy w Polsce

17

13

3

21

60

10

33

3 8

43

31

6

47

6

Na poprawę swej ogólnej sytuacji w nadchodzących miesiącach i latach liczą głównie ludzie młodzi, którzy dopiero zaczynają prowadzić samodzielne życie. Pozostała część polskiego społeczeństwa, im starsza wiekiem tym mniej optymistycznie patrzy w najbliższą przyszłość. Najwięcej pesymistów jest wśród emerytów, którzy żyją ze skromnych świadczeń, a w dodatku najdotkliwiej odczuwają wieloletnią już dysfunkcję służby zdrowia. Nie mają oni nadziei na to, że członkostwo Polski w Unii może tę sytuację zmienić. Optymizm natomiast towarzyszy przede wszystkim studentom i osobom na stanowiskach kierowniczych, głównie mieszkańcom miast. Podobnie jak wiosną 2004 roku połowa populacji Unii Europejskiej sądzi, że jej sytuacja życiowa za rok będzie taka sama, a tylko co trzeci Europejczyk ma nadzieję na pozytywne zmiany w tym zakresie.

O c z e k iw a n ia d o ty c z ą c e s y tu a c j i fin a n s o w e j g o s p o d a r s tw a d o m o w e g o n a n a j b liż s z y r o k % o d p o w ie d z i w g r u p a c h w ie k o w y c h B ę d z ie le p ie j

36

B ę d z ie g o rz e j

36

35 29

17

20

18 7

1 5 -2 4 la t

2 5 -3 9 la t

4 0 -5 4 la t

5 5 la t i w ię c e j l a t

P y ta n ie : J a k ie s ą P a n a (i) o c z e k iw a n ia n a n a jb liż s z y ro k , je ś li c h o d z i o s y tu a c ję f in a n s o w ą P a n a (i) g o s p o d a rs tw a d o m o w e g o ?

7

Oczekiwania związane z własną sytuacją życiową za pięć lat. Poprawi się 42% 40%

UE Polska

Pozostanie taka sama 38% 30%

Pogorszy się 16% 17%

TP 5% 13%

Znacznie większy odsetek Polaków, a także wszystkich Europejczyków wierzy, że ich ogólna sytuacja życiowa ma szanse się poprawić nie w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy, lecz kolejnych pięciu lat. W Polsce to przekonanie prawdopodobnie wynika między innymi z tego względu, iż pojawiła się obecnie szansa zmian na scenie politycznej. A następstwem zmian politycznych, realizowanych w dłuższym czasie, mogą być zmiany społeczne. Ponadto wciąż jeszcze świeże członkostwo Polski w Unii Europejskiej budzi nadzieje na reformę w kraju. Odsetek optymistów wzrósł od momentu przystąpienia do Zjednoczonej Europy o 7 punktów procentowych i sięgnął 40% wobec 17% pesymistów. Wynik ten jest zbliżony do wyniku dla całej UE 25, który wyniósł w tym przypadku odpowiednio 42% i 16%. Mieszkańcy nowych krajów Unii mają podobne oczekiwania, związane z nadchodzącą „pięciolatką”. Wśród nich wyraźny pesymizm wykazali jedynie Czesi (23% osób nastawionych pozytywnie, 25% osób nastawionych negatywnie), a najbardziej optymistyczni okazali się Estończycy (odpowiednio 50% i 11%). W grupie „piętnastki” najwięcej nadziei na nadchodzące lata mają Irlandczycy (58%), a najmniej Niemcy (23%).

Oczekiwania względem sytuacji osobistej w ciągu kolejnych pięciu lat Poprawi się

Pogorszy się

Trudno powiedzieć

1% 3% 3% 3% 3% 3% 5% 6% 5% 6% 6% 7% 9% 9% 10% 7% 8% 8% 6% 6% 8% 14%11%10% 12% 13% 13% 5% 12% 16% 11% 8% 17% 20% 15% 7% 16% 14% 14% 17% 14% 11% 19% 11% 25% 26% 26% 7% 21% 10% 15% 23% 17% 19%25% 16% 32% 20% 15% 34% 30% 40% 21% 46% 46% 50% 29% 31%30% 34% 28% 23% 37% 36% 38% 50% 39% 46%50% 20% 37% 30%34% 28% 27% 32%

50%

41%

40%

41%41%

51% 44%

37%35%

50% 40%

40%38%

37%

60%

53%

49%48%48%

44%

44% 32%

H R

C Y( n)

TR

R O

SI

BG

SK

T

PL

LT

M

LV

C Y

U K

FI

SE

PT

AT

N L

IE

FR

H U

23%

ES

D E

50%

20%

D -E

D K

D -W

BE

U E2 5

24% 23%

47%

55%

EE

45% 36%

EL

42%

64%

58%

56%

IT

47% 48%

2%

8% 6%

C Z

4% 4% 3%

LU

5%

2% 1%

Pozostanie taka sama

8

Oczekiwana własna sytuacja w najbliższych 5 latach % odpowiedzi w grupach wiekowych

76 Poprawi się Pogorszy się

50 30

26

23 6 15-24 lat

15

12

25-39 lat

40-54 lat

55 lat i więcej

1.2 Problemy, przed którymi stoi społeczeństwo Wskaźnik bezrobocia nieco spadł w ciągu 2004 roku, ale brak pracy nadal jest jednym z największych problemów, gnębiących społeczeństwo polskie. Widać to w każdej grupie wiekowej. W większym jednak stopniu odczuwają to kobiety niż mężczyźni oraz osoby młode, które nie przekroczyły 24 roku życia. O bezrobociu mówią studenci, pracownicy naukowi i pracownicy fizyczni, mieszkańcy zarówno wsi, jak i miast. Niemniej jednak jest wśród nich znaczny procent tych, którzy uważają, że Polska skorzystała na członkostwie w Unii Europejskiej. Tabela 1.2 Najważniejsze problemy, wobec których stoi kraj Ranga w Polsce 1 2 2 2 3 4 4 5 6 7 7 7 7 7 8

PROBLEMY Bezrobocie Sytuacja gospodarcza Służba zdrowia Przestępczość Wzrost cen/inflacja Emerytury Terroryzm Opodatkowanie Szkolnictwo Budownictwo mieszkaniowe Ochrona środowiska Imigracja Transport publiczny Obronność/polityka zagraniczna Inne (spontanicznie)

Polska 74% 28% 28% 28% 14% 6% 6% 4% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 0%

UE 25 46% 27% 16% 24% 16% 12% 16% 7% 6% 4% 3% 13% 2% 2% 1%

9

Warto zauważyć, że hierarchia głównych problemów, z jakimi – zdaniem respondentów – boryka się Polska, przedstawia się podobnie jak w całej Unii. Są jednak kwestie, które budzą różne emocje w poszczególnych krajach. Wyraźne różnice można dostrzec między innymi w stosunku obywateli do takich zagadnień jak np. imigracja, która w Polsce nie wzbudza obaw (1% osób uznało ją za ważny problem), ale mieszkańcom starej „piętnastki” spędza sen z powiek (13%).

P r o b l e m y p r z e d k t ó r ym i s t o i s p o ł e c z e ń s t w o UE 25

46%

B e z r o b o c ie 27%

S y tu a c ja g o s p o d a r c z a

24%

P r z e s tę p c z o ś ć W z r o s t c e n /in f la c ja

16%

S łu ż b a z d r o w ia

16%

T e rro ryzm

16% 13%

Im ig r a c ja

12%

E m e r y tu r y 7%

O p o d a tk o w a n ie

6%

S z k o ln ic tw o

4%

B u d o w n ic tw o m ie s z k a n io w e O c h r o n a ś r o d o w is k a

3%

T r a n s p o r t p u b lic z n y

2%

O b r o n n o ś ć i p o lity k a z a g r a n ic z n a

2%

In n e

1%

10

1.3 Zaufanie do różnych instytucji

Tabela 1.3 Zaufanie do różnych instytucji Polska Skłonni Skłonni ufać nie ufać TP Wojsko 71% 17% 12% Organizacje charytatywne 65% 26% 9% Radio 61% 31% 9% Organizacja Narodów Zjednoczonych 59% 21% 20% Instytucje religijne 54% 38% 8% Telewizja 50% 44% 6% Unia Europejska 50% 27% 23% Prasa 43% 48% 9% Policja 39% 52% 9% Wielkie firmy 27% 53% 20% Związki zawodowe 26% 45% 29% Sądownictwo/system prawny 16% 77% 7% Rząd 13% 82% 6% Parlament 8% 87% 5% Partie polityczne 5% 89% 6%

Wszystkie kraje UE Skłonni Skłonni ufać nie ufać TP 69% 22% 9% 66% 25% 8% 63% 31% 7% 54% 32% 13% 46% 44% 10% 50% 45% 5% 50% 36% 14% 42% 52% 6% 64% 31% 5% 31% 58% 11% 39% 47% 14% 45% 49% 7% 34% 60% 6% 38% 55% 8% 17% 77% 6%

Podobnie jak pół roku temu wojsko jest na pierwszym miejscu listy instytucji, którym ufają obywatele zarówno Polski (71%) jak i całej UE 25 (69%). Równie pozytywnym stosunkiem cieszą się także organizacje charytatywne (odpowiednio 65% i 66%) i radio (61% i 63%). Natomiast ze względu na daleką od satysfakcjonującej sytuację polityczną w kraju, Polacy tracą zaufanie do rządu, sejmu i partii politycznych. W ostatnich latach wykryto wiele afer korupcyjnych, w które zamieszani są przedstawiciele władz najwyższego szczebla. Mieszkańcy Polski nie mają nadziei, że problemy te rozwiąże sądownictwo (16% zaufania).

11

Zaufanie do systemu politycznego % Polaków Skłonni ufać rządowi Skłonni ufać sejmowi Skłonni ufać partiom politycznym Zadowoleni+bardzo zadowoleni z demokracji

35 30 25

28 27 26

20

23

19 18

15 10

24

30

16 14 13

10

8 6

5

13 8 7

8 5

3 0

jesień 2002

wiosna 2003

jesień 2003

wiosna 2004

jesień 2004

Większość Polaków (65%) nie jest także zadowolona ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w ich kraju. Jednak, jak widać na powyższym wykresie, odsetek tych zadowolonych, po spadku w 2003 r. z powrotem wzrósł i przekroczył poziom z 2002 r. Jesienią 2004 r. co drugi Polak bardziej preferował sposób funkcjonowania rządów demokratycznych w krajach Europy Zachodniej niż we własnym kraju. Sposób realizacji zasad demokracji w Polsce nie podoba się 66% mężczyzn i 64% kobiet. Liczebność niezadowolonych wzrasta w następujących po sobie grupach wiekowych. Jeżeli chodzi o wyształcenie to narzeka większość ludzi posiadających je na poziomie średnim i wyższym, aczkolwiek studenci są tu w mniejszości. Do grupy niezadowolonych należy również większość samodzielnych przedsiębiorców i emeryci. Natomiast wizerunek demokracji w krajach Europy Zachodniej bardziej odpowiada głównie mężczyznom, wciąż jeszcze studiującym, i w większości mieszkańcom miast. Liczba jej zwolenników spada zaś wraz ze wzrostem wieku respondentów.

12

Biorąc jednak pod uwagę wyniki poprzedniego Eurobarometru trzeba stwierdzić, że od wiosny 2004 r. dwukrotnie wzrósł odsetek Polaków usatysfakcjonowanych sposobem funkcjonowania demokracji w ich kraju. W skali nowych państw członkowskich tylko Słowacy są mniej zadowoleni z demokracji w ich ojczyźnie (25% niezadowolonych) niż Polacy. Najbardziej zaś usatysfakcjonowani pod tym względem są mieszkańcy południowej części Cypru (63%). Zaskakującym może być fakt, że w państwach kandydujących najwięcej osób akceptujących formę rządów demokratycznych w swym kraju jest w Turcji (49%), która karcona jest przez Unię m.in. za łamanie praw człowieka, w tym tolerowanie tortur.

Czy jest Pan(i)...ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w kraju?

4%

67% 74%

62% 72%

57% 49%

R

34% 25%

n)

29% 22%

H

SK

T

PL

LT

M

K

Y C

U

45%45% 46% 48% 37% 33% 30% 25%

U

FI SE

PT

L

AT

47%

83% 76%

39%

N

IT

IE

FR

EL

40%

63%63% 45%

ES

E

-E

D

D

D K D -W

BE

E2 5

71%72%

57%

47%

U

82%

LU

64% 61%

77%

3% 4% 4% 4% 2% 4%

Y(

91%

57%

7%

53%50% 51% 45% 61% 62% 65% 74%

57%

70%

1% 5%

32%35% 52%

74% 67%

4% 5%

16% 22%

40%

53%

2%

C

27%26%

5%

LV

40%

35% 39%

14% 18%

2% 2%

H

29%

24% 32%

5%

O

9%

1% 1%

TR

2% 3% 2% 2%

R

5%

Z

3%

EE

1%

Trudno powiedzieć

C

2% 1% 1%

Niezadowolony(a)

SI BG

Zadowolony(a)

13

2. Informacja o Unii Europejskiej

2.1 Postrzegany i rzeczywisty poziom informacji Najwięcej ankietowanych Polaków (27%) przyznaje, że generalnie posiada średnią wiedzę na temat Unii Europejskiej. Jak widać na wykresie poniżej, poziom orientacji Polaków w tej dziedzinie jesienią 2004 r. sięgnął dokładnie średniej dla całej UE 25, czyli 4,3. Warto wspomnieć, że wskaźnik ten zmalał w porównaniu z tym sprzed sześciu miesięcy, gdyż wówczas wyniósł on 4,46. Spośród dziesiątki „nowych” państw Unii najwyżej swoją wiedzę w tym zakresie ocenili Maltańczycy i Cypryjczycy (z części północnej i południowej kraju), zaś w skali mieszkańców wszystkich 30 badanych państw – Austriacy i Holendrzy. Wskaźnik znajomości spraw unijnych w krajach kandydujących przekracza średnią UE 25. Wyjątkiem jest Turcja, która osiąga w tej dziedzinie najniższy wynik, biorąc pod uwagę całą badaną „trzydziestkę”. Co interesujące, niewiele lepiej niż Turcy znają się na sprawach Unii Europejskiej Brytyjczycy, którzy są jej obywatelami od 1973 roku.

Własna ocena wiedzy o Unii Europejskiej 27 Polska 21

20 17 17

10 6

7

UE 25

17 12

11 8

6

7 4 2

Nic nie wiedzą

Pytanie: W skali od 1 do 10, ile - w Pana(i) odczuciu - wie Pan(i) o Unii Europejskiej?

1 1

1 1 Wiedzą bardzo dużo

Wśród Polaków własna ocena wiedzy na temat Unii Europejskiej odzwierciedla znajomość konkretnych faktów w tej dziedzinie. Twierdzą oni, że w tych sprawach orientują się średnio, co – jak widzimy na przykładzie kilku zadanych im pytań – jest zgodne z prawdą. Zdecydowana większość Polaków zna hymn Unii Europejskiej, słynną „Odę do radości” z IX Symfonii Ludwika van Beethovena, a mniej więcej połowa orientuje się, że co roku 9 maja świętuje się we wszystkich krajach członkowskich Dzień Europy. Jednak co piąty badany sądzi, że Unia składa się obecnie z 12, a nie 25 państw – członków. Podobnie, niezbyt imponująco przedstawia się wiedza Polaków na temat funkcjonowania unijnych instytucji. Większość wie, że eurodeputowani są bezpośrednio wybierani przez obywateli wszystkich krajów członkowskich, ale co czwarty respondent mylnie sądzi, że w ten sam sposób powoływany jest również przewodniczący Komisji Europejskiej. Co piąty Polak zaś nie pamięta, że ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu roku 2004 a nie 2002.

14

Wiedza o Unii Europejskiej w skali od 1 "nic nie wiem" do 10 "wiem bardzo dużo"

4,7 4,6 4,5 4,4

R

TR

H

C

BG

3,5

Y( n) R O

K U

U

ES

IT

H

LT

FR

PL

LV

25

EE

PT

U E

FI

EL

SI

BE

Z

SK

C

Y

K

IE

C

D

M T

SE

E

LU

AT

5 4,9 4,9 4,9 4,8 4,7 4,7 4,6 4,6 4,6 4,6 4,5 4,5 4,4 4,4 4,3 4,3 4,3 4,3 4,2 4,1 4,1 4 3,9 3,8

D

N L

5

2.2 Wiedza na temat podstawowych kwestii dotyczących Unii Europejskiej

Znajomość podstawowych faktów na temat Unii Europejskiej % poprawnych

36

UE ma swój własny hymn

UE składa się obecnie z 12 państw członkowskich

72

27 20

58

Deputowani do Parlamentu Europejskiego są wybierani bezpośrednio przez obywateli UE

Przewodniczący Komisji Europejskiej jest wybierany bezpośrednio przez obywateli UE

60

19 24

UE 25 Polska 41

Każdego roku jest obchodzony Dzień Europy we wszystkich krajach UE

Ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu 2002 r.

48

31 19

15

2.2a. Znajomość instytucji Unii Europejskiej Spośród instytucji Wspólnot Europejskich Polacy kojarzą te najważniejsze, na forum których zapadają ważne dla wszystkich 25 krajów decyzje i o których z tej przyczyny najczęściej mówi się w mediach. Aż 90% badanych potwierdziło, że słyszeli o Parlamencie Europejskim a niewiele mniej (87%) wie o istnieniu Komisji Europejskiej. Gorzej wypadła kwestia zaufania do obu organów, które zadeklarowało odpowiednio 51% i 52% respondentów. Zaś najwięcej głosów zaufania zdobył Europejski Trybunał Sprawiedliwości (53%). Podobnie, w skali całej UE 25 ta instytucja na równi z Parlamentem Europejskim cieszy się największym zaufaniem (57%), a zaraz po nich Komisja Europejska (51%). W opinii Polaków ważną rolę w życiu Unii Europejskiej odgrywa przede wszystkim unijny Parlament (86%) i Rada Ministrów Unii Europejskiej (86%), a dopiero potem Komisja Europejska (84%). Najmniej zaś Polaków (16%) słyszało o Europejskim Trybunale Audytorów i być może dlatego tylko 18% mu ufa i jedynie 31% uznało, że odgrywa on ważną rolę.

Znajomość i postawy wobec różnych instytucji Unii Europejskiej % Polska

Parlament Europejski

Komisja Europejska

87 84

51

Trybunał Sprawiedliwości UE

75 76

53 63

Rada Ministrów UE

40 63

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

50 57

Europejski Bank Centralny

36 29

Komitet Regionów

24

38

24 16 18

36

68

68

63

Słyszał Odgrywa ważną rolę

27

Komitet EkonomicznoSpołeczny UE Europejski Trybunał Obrachunkowy

90 87

51

Jest skłonny ufać

31

16

Czy uważa Pan(i), że poszczególne instytucje odgrywają ważną rolę w życiu Unii Europejskiej? tak % Polaków

80

Parlament Europejski

76

Komisja Europejska Trybunał Sprawiedliwości UE

58

Rada Ministrów UE

58 56

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

54

Europejski Bank Centralny 26

Komitet Regionów

33 38

Komitet Ekonomiczno-Społeczny UE Europejski Trybunał Obrachunkowy

36

20

87

84

76 68 68

63 Wiosna 2004 Jesień 2004

31

Sześć miesięcy po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej coraz więcej Polaków dostrzegało istnienie unijnych instytucji i ich ważność dla funkcjonowania Wspólnot. Na wykresie powyżej widzimy, że wzrost zainteresowania i uznania ze strony polskiego społeczeństwa dotyczy dokładnie wszystkich najważniejszych organów UE. W świadomości Polaków, od wiosny 2004 r. wyraźnie zaznaczyła się rola Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Wzrost poparcia dla wszystkich pozostałych instytucji jest natomiast porównywalny.

17

Choć, jak już o tym wspomnieliśmy, ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się stosunkowo niedawno (czerwiec 2004), tylko nieco ponad połowa Polaków wie, że deputowani są wybierani przez obywateli ich krajów w wyborach bezpośrednich. Ten stosunkowo niski poziom wiedzy nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę niską frekwencję podczas ostatniego głosowania, która w Polsce wyniosła niecałe 21%. Jednak również dla pozostałych mieszkańców Unii problem ten nie jest oczywisty. W pozostałych krajach orientacja w tym zakresie jest również stosunkowo nieduża. Z „piętnastki” najmniej zainteresowani tym tematem wydają się m.in. Szwedzi, Austriacy i Francuzi, a wśród „dziesiątki” – głównie Łotysze i Estończycy. Słabo wypadli także mieszkańcy krajów kandydujących, którzy poza Turkami, sami dość wysoko ocenili swoją ogólną wiedzę o Unii Europejskiej (patrz wykres „Wiedza o Unii Europejskiej”).

Deputowani do Parlamentu Europejskiego są wybierani bezpośrednio przez obywateli Unii Europejskiej Prawda

Fałsz

Trudno powiedzieć

6% 7% 10% 8% 11%12% 12% 13%13%11% 13%14% 14% 16% 17% 18%18% 19% 20% 21% 9% 21% 21% 22%19% 22% 25% 26% 27% 14% 10% 38% 23% 25% 7% 13% 43% 24% 25% 22% 26% 54% 30%29% 57% 22% 24% 16% 38% 20% 20% 31% 29%12%22% 28% 28% 26%31% 21% 18%

34% 19% 22%

85%

H R Y( n) C

O

TR

R

SI BG

SK

PL

LT

M T

U

LV

H

Z

Y

K

EE

C

C

U

FI SE

PT

L N

AT

IT

LU

IE

FR

EL

77% 77% 73%16%19% 69% 64% 62% 61% 60% 59% 54% 52% 52%50%53% 51%53% 43% 40% 35% 27%27%

75% 63% 59% 57% 53%

ES

E

-E

D

D

K

-W

D

D

BE

U E2 5

67%66% 64% 58% 57%58%

18

2.2b. Budżet Unii Europejskiej Jesienią 2004 r. więcej Polaków (32%) niż przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (23%) było przekonanych, że pieniądze ze wspólnego budżetu przeznacza się głównie na rolnictwo. W skali wszystkich narodów Unii podobnego zdania jest również duży odsetek Duńczyków (51%) i Szwedów (36%). W większości pozostałych krajów UE dominowało przekonanie, że unijne pieniądze pokrywają przede wszystkim koszty administracji i personelu oraz utrzymania i budowy budynków. Relatywnie do całej Unii wraz z krajami kandydującymi, w Polsce jest niewiele osób (13%), które w ogóle nie wiedzą, jak wykorzystywane są pieniądze europejskich podatników. Najwięcej jest ich w Bułgarii, gdzie co drugi obywatel stwierdził „trudno powiedzieć”.

Budżet Unii Europejskiej jest wydawany na... % Polaków

Trudno powiedzieć 13%

Badania naukowe 2% Pomoc dla regionów 7%

Rolnictwo 32%

Zatrudnienie i sprawy socjalne 7% Polityka zagraniczna i pomoc dla krajów spoza UE 11%

Koszty administracji, personelu i budynki 27%

Budżet Unii Europejskiej jest wydawany na... UE25

Trudno powiedzieć 17% Inne 1%

Zatrudnienie i sprawy socjalne 8% Rolnictwo 16%

Koszty administracji, personelu, budynki 31%

Badania naukowe 5%

Polityka zagraniczna i pomoc dla krajów spoza UE 14%

Pomoc dla regionów 8%

19

2.2c. Symbole Unii Europejskiej Aż 96% Polaków, którym pokazano flagę Unii Europejskiej oświadczyło, że znają ten symbol i wiedzą, co on oznacza. Dwanaście złotych gwiazdek na niebieskim tle kojarzy również podobny odsetek (94%) mieszkańców całej UE, a 92% wie, co one oznaczają. Stosunkowo wysoki procent tych, którzy nie mogą pochwalić się znajomością unijnej flagi zanotowano wśród Brytyjczyków (11%), a w krajach kandydujących wśród Turków (39%) i Bułgarów (20%). Jeśli chodzi o wiedzę na temat znaczenia jej symboli znowu najsłabiej zorientowani byli Brytyjczycy, a zaraz za nimi Łotysze. Ponadto 81% badanych Polaków zgodziło się, że unijna flaga to „dobry” symbol dla Europy, a 67% że „oznacza coś dobrego”. Zdecydowana większość (69%) umieściłaby flagę UE obok narodowej na gmachach państwowych w Polsce, czemu sprzeciwił się co czwarty pytany (średni wynik dla Unii-25 wyniósł odpowiednio 55% i 35%). Poza tym połowa Polaków (52%) potwierdziła, że utożsamia się z tym symbolem, ale aż jedna trzecia ankietowanych stanowczo temu zaprzeczyła.

Flaga Europejska Czy kiedykolwiek widział(a) Pan(i) ten symbol? Tak UE 25

94%

97% 97% 97%97% 98%

93% 91%

96%

99% 92% 94%

97%

98% 99% 93% 91%

96% 88%

92%

95%

98% 96%

99% 93%

96%96%

99%

95%

93%

86% 76%

n) Y( C

TR

H R

R O

SI

BG

PL

SK

LT

M T

LV

H U

EE

C Z

C Y

U K

FI

SE

PT

AT

N L

IT

LU

IE

FR

ES

-E

EL

D

-W

D E

D

BE

D K

U E2 5

59%

20

2.3 Źródła informacji o Unii Europejskiej

Media i prasa codzienna pozostają najpopularniejszym źródłem informacji na temat Unii Europejskiej, zarówno w Polsce jak i w innych krajach członkowskich. Zdecydowana większość badanych najchętniej korzysta w tym przypadku z przekazów telewizyjnych (76% w Polsce i 71% w całej UE) i to pomimo faktu, że większym zaufaniem darzy radio (patrz Tabela 1.3). W kategorii ulubionych sposobów poszerzania wiedzy o Unii Polacy pozostawili radio na drugim miejscu (42%) przed gazetami codziennymi (37%), odwrotnie niż uczynili to obywatele UE 25 (adekwatnie 34% i 49%). Jednakże odsetek Polaków przedkładających telewizję i prasę nad inne dostępne źródła informacji o Wspólnotach Europejskich zmniejszył się w porównaniu z okresem sprzed akcesji ich kraju do Unii.

Źródła informacji o Unii Europejskiej

76

% wymienionych

71

49 Polska

42

UE 25

37

21

20

22

16

23 19 8

Nigdy nie poszukuję takich informacji

Dyskusje z krewnymi, przyjaciółmi, kolegami

Inne gazety, czasopisma

Książki, broszury, ulotki informacyjne

Internet

Gazety codzienne

Radio

Telewizja

6

5 4

1 1

0 1 Trudno powiedzieć

21

Inne (SPONTANICZNIE)

24

Spotkania

34

Pytanie: Kiedy poszukuje Pan(i) informacji o Unii Europejskiej, jej polityki i instytucji, z których następujących źródeł Pan(i) korzysta? Z których jeszcze? (WRĘCZYĆ KARTĘ - ODCZYTAĆ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

21

Unia Europejska w krajowych mediach Podobnie jak wiosną 2004 r. Polacy wciąż uważają, że informacji na temat Unii Europejskiej jest zbyt mało. Odsetek podzielających tę opinię wzrósł o 1 punkt procentowy i wyniósł 45%. Wśród wszystkich krajów unijnych i kandydujących największy niedosyt w tym względzie odczuwają Grecy (54%) i Holendrzy (53%). Odwrotnie, na pewien przesyt zwracają uwagę mieszkańcy północnej części Cypru, wśród których tylko 8% uznało, że informacji o Unii w mediach brakuje, natomiast 52% uważa, że jest ich za dużo. Jest to zapewne skutkiem kampanii przedakcesyjnej. W skali wszystkich krajów członkowskich stosunkowo dużo, bo 38% obywateli odczuwa niedostatek tematów unijnych, a 46% uważa, że jest ich tyle ile trzeba. Zdaniem połowy ankietowanych Polaków ta niewielka ilość informacji o Unii w krajowych mediach przedstawia jej obraz zbyt pozytywnie. Podobnego zdania jest również co drugi Węgier. Warto podkreślić, że taką opinię wiosną w poprzednim roku wyrażało znacznie więcej Polaków, a obecnie liczba optujących za wersją „obiektywnego” i „zbyt pozytywnego” obrazu Unii w środkach masowego przekazu się wyrównała i wynosi odpowiednio 44% i 43%. W odniesieniu do mediów, co drugi obywatel „piętnastki” twierdzi, że w jego własnym kraju kreują one wizerunek Wspólnej Europy w sposób obiektywny. Tylko w Hiszpanii jest zdecydowanie najwięcej krytyków jej wyidealizowanego obrazu.

Media krajowe przestawiają Unię Europejską... Zbyt pozytywnie

5%

Obiektywnie

Zbyt negatywnie

TP

3% 8%

11%11%10%12% 14%13%

5% 10%10%11% 10% 11%10%11%13%13% 12% 13% 13%11% 14% 14% 15% 17% 2% 19% 10% 20% 3% 22% 22% 9% 5% 7% 5% 27%24% 28% 6% 8% 5% 4% 4% 4% 11% 9% 12% 13% 7% 7% 15% 7% 14% 16% 19% 23% 4% 6% 2% 13% 12% 5% 33%30% 43%46% 33% 39% 44% 44% 63% 38% 46% 29% 54% 54% 52% 47% 34% 36% 51% 64%62% 47% 55% 44% 53%53% 42% 39% 52% 51% 51% 47% 51% 33% 44% 44%41% 40% 39% 37% 36% 35% 30% 30% 29%

H R Y( n) C

O

TR

R

SI BG

SK

T

PL

LT

M

U

LV

H

EE

20%

C Z

K

C Y

U

FI SE

PT

AT

N L

IT

LU

IE

FR

ES

EL

D E D -E

K

-W

D

D

U E2

5 BE

41% 32% 30% 28% 28% 27% 27% 26% 23% 21%21%23%24% 20% 18% 16% 15% 15%

52%53% 43%

22

Obecność tematów politycznych w rozmowach Polaków Zapewne wiele faktów dotyczących Unii Europejskiej Polacy przekazują sobie podczas rozmaitych dyskusji. Ponad połowa badanych (54%) przyznaje bowiem, że rozmawiając z przyjaciółmi czasami podejmuje tematy polityczne. Są to głównie osoby młode (w przedziale wiekowym 25-39 lat) i wykształcone. Mają najczęściej dobrą sytuację zawodową, piastują stanowiska kierownicze lub prowadzą własne przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę wszystkie grupy wiekowe, o polityce często dyskutują głównie osoby po pięćdziesiątce. Najmniej zainteresowanymi polityką wydają się być ludzie młodzi, którzy nie ukończyli jeszcze 24 roku życia. Blisko 40% przyznaje, że w kręgu przyjaciół nigdy nie dyskutuje o tych sprawach.

Czy spotykając się z przyjaciółmi dyskutuje Pan(i) na tematy polityczne? Często Ni d

12%12%11%

14% 18%

45%

67% 61%

49%

42%

70%

65% 58% 52%56%

54%

54% 48%

42%

H R C Y( n)

O

TR

R

SI BG

PL SK

LT M T

LV

H U

29% 22% 20% 18% 17%16% 17% 15%14%16%15%14%13% 14%14% 12% 11%

FI SE

8% 8%

PT

L AT

N

IT

LU

IE

FR

EL ES

20%19% 16%18% 15% 12% 12%

D E D -E

-W

D K

D

51%64%62% 49% 55%

45%

28% 25% 23%24%

U E2 5 BE

45%

59% 65%

67%

56%54% 55% 52%

16% 15% 12%

19%20% 21% 21% 24% 24% 26% 27% 29% 31% 31%29% 33% 34% 39% 44%

47%

60% 64%64% 62% 56% 56%

16% 22%

27%28% 30% 35%

C Z EE

26%

27% 31%

U K C Y

23%

Czasami

3. Członkostwo w Unii Europejskiej

23

3. Członkostwo w Unii Europejskiej. 3.1 Wizerunek Unii Europejskiej

Sześć miesięcy po rozszerzeniu Unii zanotowano wzrost liczby Polaków (o 7%), którzy mają pozytywne skojarzenia ze Wspólną Europą. Jesienią 2004 r. był to prawie co drugi mieszkaniec Polski, najczęściej ten zadowolony z obecnej sytuacji życiowej lub postrzegający jej przyszłość w optymistycznych barwach. W tym gronie przeważają mężczyźni, ludzie młodzi (do 24 roku życia), dobrze wykształceni i zajmujący stanowiska kierownicze. Blisko 40% respondentów ma skojarzenia o neutralnym charakterze, a tylko 9% wymieniło określenie „raczej negatywne”. Najwięcej pozytywnie kojarzących Unię wśród nowych krajów członkowskich zanotowano w Słowenii (62%) i na Litwie (60%), a w skali całej 25-tki w Irlandii (75%). Unia bardzo dobrze kojarzy się również mieszkańcom krajów kandydujących, z wyjątkiem Chorwacji, gdzie przeważają odczucia natury neutralnej.

Wizerunek Unii Europejskiej Trudno powiedzieć

Pozytywny

Neutralny

Negatywny

4% 5% 5% 9% 11%10% 11% 12% 13% 14% 15% 15% 16% 17% 18%20% 19% 21% 14%19%22% 16% 26% 31%31% 29%20% 30% 32% 27%28% 25% 32% 29% 15% 28% 28% 40%40% 33% 30% 38% 30% 35%36%40% 39% 48% 43% 38% 40% 37% 43% 37% 30%33% 8%

11% 16%14% 20%17%

4%

6%

8% 9%

76% 63% 63% 62%

75% 58%62% 53% 47%47%46% 38%

59% 50%

64%61%

60%

45% 34%

60% 45% 46%48%

51% 46% 40%38% 40% 32% 35%38%

57%

36%

H R C Y( n)

O

TR

R

SI BG

SK

T

PL

LT

M

U

LV

H

Z

Y

EE

C

K

C

U

FI SE

PT

L

AT

N

IT

LU

IE

FR

EL

ES

E D

D -E

BE

D

K D -W

U

E2 5

2% 0% 2% 1% 1% 1% 2% 2% 2% 4% 2% 2% 0% 3% 3% 1% 0% 5% 1% 2% 1% 1% 2% 3% 6% 3% 2% 4% 7% 6% 4% 4% 2%

24

3.2 Osobiste odczucia związane z Unią Europejską Na pytanie „Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć jak by Pan(i) to przyjął(ęła)?” ponad połowa ankietowanych Polaków (61%) odpowiedziała: „Obojętnie”. W poprzednim sondażu takiej odpowiedzi udzieliło o 14% respondentów mniej. W obecnych badaniach z podobną obojętnością zareagowało by 43% wszystkich Europejczyków. Natomiast najwięcej eurosceptyków, którzy odczuli by z tego powodu ulgę jest wśród Brytyjczyków i Szwedów. Zdecydowanie żałowali by końca Unii głównie mieszkańcy Luksemburga (63%) oraz Rumunii (58%). Co ciekawe, wobec tak dużego odsetka nieczułych na wizję upadku Zjednoczonej Europy, aż 66% opowiada się za jej rozwojem w kierunku unii politycznej. Tę opcję popiera większość Europejczyków, a najliczniej Słoweńcy, Słowacy, Litwini i kandydująca Rumunia. Jednak, o czym już wspomnieliśmy, prawie połowa Polaków widzi Unię Europejską w pozytywnym świetle. Albowiem jeśli chodzi o konkretne uczucia, jakie towarzyszą Polakom w związku z Unią to przede wszystkim nadzieja (56%), a dopiero potem obojętność (25%). Również mniejszy odsetek badanych odczuwa niepokój związany z integracją (15%), ale zaufanie do Wspólnej Europy też jest niewielkie (17%).

Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć, jak by Pan(i) to przyjął(ęła)? Bardzo bym żałował(a) Zd ż l

Obojętnie T d i d i ć

2% 2% 3% 2% 4% 4% 5% 5% 5% 3% 3% 5% 4% 7% 5% 5% 3% 7% 8% 7% 9% 8% 7% 9%12%10% 12%8% 9% 8% 9% 10% 5% 4% 3% 9% 4% 8% 12%9% 18% 14% 14% 13% 8% 7% 14% 13% 9% 6% 6% 27%1% 10% 18% 15% 23% 11%5% 11% 17% 16% 26%27% 20% 27% 5% 35% 45% 23% 32% 40% 31%34% 44%48% 33% 49% 44% 40% 40% 44% 43% 36% 51% 48% 61%44% 42% 26% 39%53%40% 44% 52% 33% 59% 43% 47%

H R C Y( n)

O

TR

R

SI BG

SK

PL

LT

M T

LV

EE

H U

C Z

C Y

U K

FI SE

PT

L

AT

N

IT

LU

IE

FR

EL

ES

D E D -E

BE

D K D -W

U

E2 5

63% 58% 54% 49% 53% 48% 51%49% 44% 48% 45% 43% 43% 42% 42% 40% 39% 40% 38%39%35% 35% 34% 36% 35% 34% 32% 29% 27% 26% 26% 22% 21%

25

Uczucia jakie wywołuje Unia Europejska Polska i UE 25

Nadzieja Zaufanie

19

Obojętność

19 18

Nieufność

7

18

24

Polska UE 25

17 17

Niepokój 7

Entuzjazm

47

5 5

Odrzucenie TP

47

24

3 3

Odsetek tych, którzy wiążą ze Wspólną Europą nadzieje był podobny we wszystkich krajach członkowskich. Natomiast wśród kandydujących i członkowskich państw najwięcej było ich w Rumunii (75%). W odniesieniu do wszystkich krajów najwięcej tych, którzy Unii nie ufają bądź ją odrzucają jest wśród Szwedów. Duży odsetek „nieufnych” zanotowano również wśród Francuzów (28%), Brytyjczyków (26%) i Austriaków (23%). Natomiast najwięcej tych, którzy odczuwają entuzjazm z przynależności do Unii jest w Irlandii. Na obszarze kandydującej „czwórki” dość osobliwy stosunek do Unii mają mieszkańcy północnej części Cypru, wśród których nie znalazł się ani jeden badany deklarujący „obojętność”, natomiast aż 65% w ogóle nie potrafi się odnieść do tej kwestii.

26

Zaufanie do Unii Europejskiej Tak

Nie

Trudno powiedzieć

5% 6% 6% 10%11%12% 12%9% 10% 10% 11% 12% 12% 15%10%16%9% 14% 16%15% 12%18% 16%19%13% 16%17% 16% 18% 21% 22% 23% 23% 11% 31% 23% 15% 30% 27% 28% 28% 22% 40% 27% 41% 39% 42% 50% 26% 24% 20% 32%26% 19% 44%43%42%38% 39% 27% 32% 43% 54% 47%

31% 36%

74% 68% 64% 63%61% 63% 59% 58%56%60% 57% 60%60%58% 52%56% 51% 49% 50% 50% 50% 49% 47% 47% 45%46% 45% 45% 42% 33%35%

R H

Y( n)

O

TR

R

SI

BG

SK

PL

LT

M T

U

LV

H

Z

Y

EE

C

K

C

U

FI

SE

PT

L

AT

N

IT

LU

IE

FR

ES

EL

E

-E

D

K D

BE

D

C

U

E2 5

50%

D -W

63%

3.3 Opinie Polaków dotyczące przynależności ich kraju do UE

Połowa badanych Polaków uważa, że przynależność naszego kraju do Unii Europejskiej to „dobra rzecz”. Stanowią oni większość we wszystkich grupach wiekowych i w opinii tej przeważają mężczyźni (56%). Niewiele mniej, bo 37% uznało, że nie jest to „ani dobra ani zła rzecz”, a tylko 8% wyraziło zdecydowane negatywną opinię. Najwięcej zadowolonych z członkostwa ich kraju w Unii zanotowano wśród Litwinów (69%) i Słowaków (57%). Zaś tych, dla których ten fakt to „rzecz zła” jest stosunkowo wielu wśród Maltańczyków (17%). Zdecydowanie więcej pozytywnych opinii w tej kwestii przeważa wśród obywateli „starej piętnastki”. Dlatego przynależność do Unii to „dobra rzecz” dla 77% Irlandczyków, 75% Holendrów i 73% Belgów. Zaś najwięcej niezadowolonych jest wśród Szwedów (24%).

27

O p in ie o c z ło n k o s tw ie P o ls k i w U n ii E u ro p e js k ie j Z m ia n y w c z a s ie - P o ls k a D o b ra rz e c z

70

Z ła rz ec z

60 52

50

50

A n i d ob ra a n i z ła rz ec z

58

52

52

50 42

40 30

30

27 11

10

23

22 15

20

11

18

13

7

37

33

28

8

0 W io s na 2001

W io s na 2002

J e s ie ń 2 0 0 2

W io s na 2003

J e s ie ń 2 0 0 3

W io s na 2004

J e s ie ń 2 0 0 4

P ytanie : O g ó lnie m ó w iąc , c zy uw aża P an(i), że c zło nko s tw o P o ls ki w U nii E uro p e js kie j to ...

Po p arcie d la cz ło n ko stw a Po lski w U n ii E u ro p ejskiej zró żn icowan ie wg p łci i wieku D o b ra rze c z

Zła rze c z

A n i d o b ra a n i zła rze c z

60

56 49

47 33

5 15-24 lat

40

39

9

7

45

44

42

37

32

9

7

8

K o biety

M ężczyźni

0 0 0 25-39 lat

40-54 lat

55 lat i więcej

P ytanie: O gólnie mów iąc, czy u w aża P an(i), że członkostw o P olski w U nii E urope jskiej je st...? (O D C Z Y T AĆ )

W ciągu ostatnich kilku miesięcy liczba Polaków przekonanych o tym, że przystąpienie Polski do Zjednoczonej Europy było dobre zwiększyła się o 8%. Porównując z wynikiem wiosennego Eurobarometru zanotowano także 10-punktowy spadek odsetka utrzymujących, że jest to „rzecz zła”.

28

3.4 Korzyści wynikające z członkostwa w UE Polska ma opinię kraju, który niełatwo rezygnuje z własnych interesów na rzecz rozwiązań kompromisowych. Przyczyniły się do tego twarde i długotrwałe negocjacje, jakie prowadziła przed przystąpieniem do UE, dotyczące między innymi procedur podejmowania decyzji w poszerzonej Unii. Być może dlatego więcej Polaków niż pół roku wcześniej bardzo pozytywnie postrzega pozycję swego kraju w Zjednoczonej Europie. Obecnie 67% Polaków zgodziło się, że głos naszego kraju liczy się w Unii. Co więcej, 72% społeczeństwa uznało, że w przyszłości jego waga wzrośnie. Aczkolwiek 88% badanych Polaków twierdzi, żę największe kraje mają we Wspólnocie największą władzę. Co ciekawe, aż 53% twierdzi jednocześnie, że ich głos jako pojedynczych obywateli Unii nie ma znaczenia. Również co drugi respondent twierdzi, że czuje się bezpieczniejszy będąc obywatelem UE. Nieco mniej badanych (49%) odczuwa, że przynależność Polski do Unii Europejskiej przyczyniła się do tego, że polska gospodarka jest bardziej stabilna. Natomiast jeśli chodzi o stabilizację polityczną, głosów „za” było znacznie mniej, bo 41% wobec 44% przeciwnych tej tezie. Korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej % Polska Wiosna 2004 Raczej się zgadzam Jesień 2004 Raczej się zgadzam

Wiosna 2004 Raczej się nie zgadzam Jesień 2004 Raczej się nie zgadzam

72 67

53

53 48 39

32

32 25

51 49 40 32

27

50 44 41 30

53 52

38 30

15

Czuję, że jestem Czuję, że jesteśmy Czuję, że jesteśmy Mój głos liczy się w W przyszłości Polska Głos Polski liczy się Unii Europejskiej bardziej stabilni w UE bezpieczniejszy, bardziej stabilni stanie się bardziej politycznie, ponieważ ponieważ Polska jest gospodarczo, wpływowa w UE członkiem UE ponieważ Polska jest Polska jest członkiem UE członkiem UE

29

Podobnie jak pół roku temu dla Polaków (68%) Unia Europejska to przede wszystkim wolność podróżowania, pracy i nauki. Z tych przywilejów, wynikających z posiadania obywatelstwa unijnego chętnie korzystają głównie kobiety, osoby młode (do 39 roku życia) i bardzo dobrze wykształcone. W większości przypadków są to pracownicy naukowi lub osoby piastujące stanowiska dyrektorskie. Warto zauważyć, że te wartości są również najbardziej istotne także dla obywateli pozostałych krajów członkowskich Unii, a dla mieszkańców „starej Europy” dodatkowo wspólna waluta. Stosunek Polaków do euro jest dość osobliwy. Jesienią 2004 r., na pytanie „Co Unia Europejska znaczy dla Pana/i osobiście?” tylko 24% ankietowanych wskazało na rezygnację ze złotówki na rzecz euro. Jednocześnie 65% badanych zadeklarowało poparcie dla samej idei wspólnej waluty.

Znaczenie Unii Europejskiej % wymienionych 53

Wolność podróżowania, pracy, nauki

68 36 33

Pokój 31

Silniejszy głos w świecie 24 25

Demokracja

24 44

Euro

24 22

Biurokracja

22 30

Różnorodność kulturowa

21 18

Bezrobocie

Polska 14 23

Marnotrawstwo pieniędzy

10 18

Przestępczość

Niedostateczna ochrona granic

UE 25

16 12

Ochrona społeczna

Utrata tożsamości kulturowej

30

22

Dobrobyt ekonomiczny

10 14 6 21 6 Pytanie: Co Unia Europejska znaczy dla Pana(i) osobiście? (WRĘCZYĆ KARTĘ - ODCZYTAĆ - MOŻLIWYCH KILKA ODPOWIEDZI - ROTOWAĆ)

30

3.5 Rola Unii Europejskiej w poszczególnych dziedzinach Polacy różnie postrzegają rolę, jaką odgrywa Unia Europejska jeśli chodzi o problemy współczesnego świata. Cenią jej aktywność przede wszystkim w takich dziedzinach jak ochrona środowiska (71%), obronność (53%) i walka z terroryzmem (52%). Zdanie to podziela również większość obywateli Wspólnot Europejskich. Nieco mniej Polskich respondentów wymienia także wpływ na stan gospodarki na świecie (51%) i walkę z przestępczością (45%). Tylko 40% zaś wierzy, że przynależność Polski do Unii może pomóc zwalczyć krajowe bezrobocie, jak również prawie połowa Polaków negatywnie postrzega działalność Unii w sferze polityki fiskalnej. Obawiają się oni harmonizacji prawa podatkowego we własnym kraju z unijnym, która może przyczynić się do wzrostu stawek. Uważają, że następstwem tego będą podwyżki cen i większa inflacja. Tak sądzi 68% ankietowanych Polaków. Zagrożenie podwyżkami cen i zwiększającą się inflacją – jako wynik polityki prowadzonej przez Unię Europejską – dostrzega także co drugi jej obywatel.

Rola Unii Europejskiej w konkretnych dziedzinach % UE 25 Pozytywna

Negatywna

Ani pozytywna ani negatywna

57

Walka z terroryzmem Polityka zagraniczna

53

Obronność

52

Ochrona środowiska

52

16 14

Imigracja

29

Transport publiczny

28

Bezrobocie

25

Służba zdrowia

24 17

Budownictwo mieszkaniowe

16

Emerytury

15

9

37 24 46 30

28

39 49 32 47

7 9

22

41 33

9 11

37

24

8 9

38 16

8 7

22

21

21

Opodatkowanie

25 33

31

32

Szkolnictwo

11

22

15

7

22

17

39

Sytuacja gospodarcza

20

14

44

Walka z przestępczością

Wzrost cen/inflacja

TP

8 10 13

41

11

31

Prawdopodobnie świadomość narastającego zagrożenia dla bezpieczeństwa mieszkańców wszystkich kontynentów, rozbudzona wydarzeniami ostatnich lat spowodowała, że większość decyzji dotyczących spraw międzynarodowych Polacy wolą podejmować wspólnie ze wszystkimi krajami członkowskimi. Chodzi głównie o kwestie walki z terroryzmem międzynarodowym (92% badanych jest „za”), zorganizowaną przestępczością (87%), narkotykami (86%) oraz handlem i wykorzystywaniem ludzi (83%). W tym przypadku nie ma zróżnicowania pod względem społeczno-demograficznym, poparcie dla tych idei jest wysokie we wszystkich grupach, wiekowych i zawodowych. Podobne preferencje mają także mieszkańcy pozostałych krajów unijnych. Polacy chcą również wraz z innymi Europejczykami współdecydować w dziedzinie wspierania regionów przeżywających trudności gospodarcze (80%), kierunków badań naukowych i technologicznych (78%) czy też pomocy humanitarnej (78%). Tak jak z jednej strony z terroryzmem i przestępczością o skali międzynarodowej Europejczycy chcą walczyć razem, tak z drugiej prawo podejmowania decyzji dotyczących policji i przeciwdziałania przestępczości w miastach większość woli zastrzec dla rządów własnych krajów. Polacy, wyłącznie we własnym zakresie chcą także kształtować politykę kulturalną (61%) i ustalać przepisy dotyczące prasy i nadawania programów radiowych oraz telewizyjnych (59%).

Rola Unii Europejskiej w utrzymywaniu pokoju na świecie Pozytywna

2%

3% 2% 2% 2%

Negatywna

Ani pozytywna ani negatywna

3% 2%

Trudno powiedzieć

2%

3% 4% 4% 4% 5% 6% 7% 7% 6% 8% 7% 9% 6% 6% 8% 11% 13% 15% 8% 19% 21%20%16% 12%13% 16% 2%14% 18% 15% 19%21% 23% 2%27%20%21% 23% 2% 24% 20%3%17%20% 22% 25% 4% 3% 22% 21% 27% 25% 13% 36% 5% 37%25% 6% 4% 4% 7% 4% 7% 4% 5% 14% 6% 13% 5% 11%7% 24%6%20% 11% 11% 12% 14% 16% 26% 5%12% 10% 6%

6%

6% 6% 6% 6% 4%

7%

H R Y( n) C

O

TR

R

SI BG

SK

PL

M T

LT

LV

H U

EE

C Z

U K

C Y

FI SE

PT

L

AT

N

IT

LU

IE

FR

ES

-E

EL

D E

D

-W

D K

BE

D

U

E2 5

82% 81% 80%77% 77% 78% 74% 71% 70% 70% 71%67% 69%71% 68% 68% 66% 65% 65% 63% 61% 61% 60%64% 57% 55% 55% 58% 52%51% 53%52% 45%

32

3.6 Oczekiwania i obawy względem członkostwa w UE Obecne tempo rozwoju Europy, 32% Polaków i 29% „wszystkich Europejczyków” określiło jako średnie. Co trzeci Polak chciałby, aby było ono tak szybkie jak to tylko możliwe. Zdanie to podziela również największy odsetek mieszkańców Grecji, Turcji i Portugalii. Natomiast w skali wszystkich obywateli Unii najliczniejsza grupa chce, aby tempo rozwoju Europy było tylko nieco wyższe niż obecnie. Co interesujące, aż 12% Brytyjczyków i 10% Szwedów woli, by Europa w ogóle nie przyspieszała własnego rozwoju. Z przeprowadzonych badań wynika, że 68% Polaków chce, aby za pięć lat Unia Europejska odgrywała ważniejszą rolę w ich życiu codziennym, natomiast uważa, że tak będzie jedynie 50% ankietowanych.

O b a w y z w ią z a n e z b u d o w a n ie m E u r o p y % P o ls k a i U n ia E u ro p e js k a 2 5 W zr o s t h a n d lu n a r k o ty k a m i i m ię d zy n a r o d o w e j p r ze s tę p c zo ś c i zo r g a n izo w a n e j

65 63 64

C o r a z w ię c e j p ie n ię d zy , ja k ie k r a j b ę d zie w p ła c a ć d o U E

59

P r ze n ie s ie n ie m ie js c p r a c y d o in n y c h k r a jó w

52

K o n ie c n a r o d o w e j w a lu ty

74

56

46 46

U tr a ta w ła d zy p r ze z m a łe k r a je c zło n k o w s k ie

45

K r y zy s g o s p o d a r c zy

52

45

W ię c e j tr u d n o ś c i d la r o ln ik ó w

41

U tr a ta k o r zy ś c i s o c ja ln y c h

C o r a z r za d s ze u ży w a n ie n a r o d o w e g o ję zy k a

70

30

40

65

52 P o ls k a UE 25

U tr a ta to żs a m o ś c i i k u ltu r y n a r o d o w e j

30

42

Patrząc w przyszłość Polacy mają jednak wiele obaw, związanych z przyszłością Wspólnej Europy. Najwięcej trosk wzbudza wzrost międzynarodowej przestępczości i handlu narkotykami (70%). Polaków niepokoi także zagrożenie przeniesienia miejsc pracy do innych krajów członkowskich, które mają niższe koszty produkcji (59%), choć ten problem najbardziej nęka obywateli krajów Europy Zachodniej, gdyż to one obecnie są najmniej konkurencyjne w tym względzie. Inne obawy jakie wskazali Polacy to m.in. coraz większe wpłaty ich kraju do unijnego budżetu (63%), nieuchronny koniec złotego (52%), kryzys ekonomiczny (45% respondentów) i utrata władzy przez małe kraje członkowskie (43%). Warto zauważyć, że tak niepokojącej jeszcze kilka miesięcy temu kwestii jak zagrożenie dla polskich rolników ze strony konkurencyjnego Zachodu, dziś według 47% badanych nie należy się obawiać. Podobnie, 48% respondentów nie martwi się potencjalną utratą korzyści socjalnych (ale 41% czuje się jeszcze taką możliwością zagrożonych). Podobnie jak w przypadku reszty nowych krajów członkowskich, problemami takimi jak utrata tożsamości i kultury narodowej czy coraz rzadsze używanie ojczystego języka martwi się tylko 30% ankietowanych, wobec 67% nie uznających tego zagrożenia za prawdopodobne.

33

4. Tożsamość Polaków i ich stosunek do wspólnych inicjatyw w UE 4.1 Tożsamość narodowa i europejska Ostatnie rozszerzenie Unii spowodowało ciekawe zmiany w tożsamości Europejczyków. Porównując z poprzednim, wiosennym Eurobarometrem możemy zauważyć, że w minionym półroczu odsetek osób identyfikujących się wyłącznie z własną narodowością znacznie spadł wśród obywateli „starych krajów członkowskich”. Szczególnie mocno widać to na przykładzie Holandii, Austrii, Szwecji czy Finlandii. Duży spadek zanotowano również w północnej części Cypru (regionie kandydującym). Natomiast w 11 spośród 28 państw Unii (obecnych i kandydujących), ze swoim krajem ciągle identyfikuje się większość obywateli wykazując nawet tendencję wzrostową. Tak dzieje się również w Polsce, aczkolwiek tutaj wzrost osób deklarujących te odczucia był bardzo niewielki, bo tylko 1%-owy (według ostatniego Eurobarometru w poprzednim półroczu wyniósł on 12%). Z tego wynika, że w dalszym ciągu tożsamość narodowa Polaków jest nadrzędna (98%) wobec tożsamości europejskiej (84%). Prawie wszyscy (94%) są dumni z tego, że są Polakami, aczkolwiek równie duża część ankietowanych (81%) szczyci się również swym europejskim rodowodem.

W najbliższej przyszłości widzi siebie Pan(i) jako... Wyłącznie narodowość

Narodowość i Europejczyk(ka)

Europejczyk(ka) i narodowość

Wyłącznie Europejczyk(ka)

1% 1% 2% 1% 2% 2% 1% 1% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 2% 3% 3% 3% 2% 3% 2% 3% 4% 3% 2% 2% 2% 4% 4% 3% 2% 4% 5% 4% 4% 5% 5% 3% 3% 2% 4% 4% 5% 5% 5% 4% 4% 5% 5% 8% 7% 7% 5% 6% 6% 11%17%9% 9% 9% 10%9% 9% 24% 32% 9% 41% 35% 37% 37% 37% 46% 45% 50% 51% 41% 50% 45% 46% 49%47% 48% 53% 47% 53% 48% 57% 48% 53% 50% 54% 49%48% 59% 55% 49% 37% 3%

72%

64%

47%

H

Y(

R

n)

33%

C

TR

R O

SI BG

SK

T

PL

LT

46% 44%40% 37% 37% 34%

M

U

53% 47%

LV

H

EE

Y

K

Z C

C

U

FI SE

PT

L N

AT

IT

LU

IE

FR

EL

ES

D E D -E

K

-W

D

D

5 E2 U

BE

57% 56% 55% 57% 49% 48% 46% 45% 42% 41% 40% 39% 40% 36% 35%34%33% 34% 30% 30% 29%

34

Większość Polaków deklaruje silne przywiązanie do miejsc, z których pochodzi. Dotyczy to zarówno kraju, jak również miasta lub wsi, w której mieszkają, regionu oraz Europy, w tej właśnie kolejności. Przywiązanie do Europy deklaruje więcej mężczyzn niż kobiet, głównie ludzie młodzi (najliczniej ci mający 25-39 lat). Są to także ci, według których Polska skorzystała na członkostwie w Unii Europejskiej. Stosunkowo najmniej związane z Europą są osoby starsze (powyżej 55 lat). Podobnie jak przedstawiciele pozostałych grup wiekowych, liczniej potwierdzają oni swoje bliskie więzi z miastem i krajem, w których mieszkają. Bardzo mały odsetek badanych twierdzi, że nie jest związany emocjonalnie z Polską (2%) ani z miejscowością lub wsią, w której mieszka (6%). Najprawdopodobniej z uwagi na religię, zaszłości historyczne i wysokie wymagania, jakie Europejczycy stawiają Turcji w związku z ewentualnym przystąpieniem tego kraju do Unii, większość Turków nie czuje się obecnie związana z Europą. Co innego mieszkańcy pozostałych krajów kandydujących, którzy wykazują przywiązanie do Europy, silniejsze nawet niż deklarowane między innymi przez Hiszpanów, Cypryjczyków (z części południowej kraju), Estończyków czy Litwinów, posiadających już obywatelstwo Unii.

Z w iąz anie z m iejscam i p ocho dz enia Polsk a Tak

N ie

UE 25

Tru d n o p owied zieć

Tak

N ie

Tru d n o p owied zieć

120 100

98

94

92

93

88

87

84

80

67

60 40

31

20 2

8

6

12

13 6

1

13 3

2

0 S wój kraj

S wój regio n

S wo je m iasto

E uro pa

P ytanie: C zy czuje się P an(i) związany(a) z...?

35

4.2 Hierarchia najważniejszych zadań UE według Polaków Czym Unia powinna się zająć w pierwszej kolejności? Polacy, podobnie jak inne społeczności europejskie, przywiązują największą wagę do problemów, z którymi borykają się we własnym kraju. Ich największym zmartwieniem, podobnie jak w przypadku Niemców, Greków czy Portugalczyków jest wciąż bezrobocie. Nie dziwi więc fakt, że zdaniem większości Europejczyków w tym Polaków (76%) rozwiązanie właśnie tego problemu widzi jako zadanie priorytetowe dla całej Unii. Z tą kwestią wiąże się również bieda i wykluczenie społeczne, z czym Europa – zdaniem 40% jej mieszkańców – powinna podjąć walkę. Co trzeci Polak i 30% wszystkich obywateli Unii wymienia także jako priorytet walkę z zorganizowaną przestępczością oraz handlem narkotykami.

Działania jakimi Unia Europejska powinna się zająć % UE 25 44

Walka z bezrobociem

40

Walka z biedą i wykluczeniem społecznym

34

Utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa w Europie

30

Walka ze zorganizowaną przestępczością i handlem narkotykami

27

Walka z terroryzmem

19

Ochrona środowiska Stawanie się bliższą obywatelom Europy poprzez dostarczanie im większej ilości informacji na temat UE, jej polityki, instytucji

16 15

Walka z nielegalną imigracją

14

Gwarantowanie praw jednostek oraz poszanowania zasad demokracji w Europie

10

Pomyślne wprowadzenie wspólnej waluty europejskiej - euro

8

Zagwarantowanie odpowiedniej jakości produktów spożywczych Ochrona konsumentów oraz zagwarantowanie odpowiedniej jakości innych produktów

6

Wzmacnianie politycznego i dyplomatycznego znaczenia UE na świecie

6

Reformowanie instytucji UE oraz sposobu, w jaki funkcjonują

5

Powitanie nowych krajów członkowskich

5

Trudno powiedzieć Inne

2 1

36

W hierarchii zadań dla Unii, na ostatnim miejscu Polacy (podobnie jak inni Europejczycy) stawiają sprawy, które nie stanowią dla nich dużego problemu. Chodzi między innymi o walkę z nielegalną imigracją (której w stosunkowo dużym stopniu obawiają się jedynie Brytyjczycy i Maltańczycy) oraz przyjęcie nowych krajów członkowskich (o czym z największym niepokojem myślą mieszkańcy północnej części Cypru). Zaskakujące jest zaś, że tak mało polskich respondentów (2%) uważa, że Unia powinna się zająć kwestią reformy swoich instytucji. Tym bardziej, że dyskusja o znaczeniu tych organów i głosu, jaki Polska może przez nie wyrażać jest bardzo żywiołowa. 4.3 Poparcie dla wspólnych inicjatyw w obrębie UE Polacy popierają rozwój Unii. Za jej rozszerzeniem o kolejne kraje opowiada się 78% ankietowanych, a 65% badanych – o 6 punktów procentowych więcej niż kilka miesięcy wcześniej – jest za wspólną walutą. W sprawach instytucjonalnych większość Europejczyków a w tym Polaków (87%) chce, by Komisja Europejska składała się z komisarzy pochodzących z każdego kraju członkowskiego. 90% Polaków opowiada się także za tym, by już w szkołach uczono dzieci, w jaki sposób funkcjonują instytucje Unii Europejskiej. Ponad połowa z nich chce jednocześnie, by tempo rozwoju Unii było szybsze w pewnej grupie państw członkowskich niż w pozostałych. Zdecydowana większość, bo 73% Polaków uważa także, że Unia Europejska powinna mieć konstytucję. To o 8% badanych więcej niż pół roku temu. Za Traktatem Konstytucyjnym opowiadają się przede wszystkim osoby w wieku średnim (40-54 lat), wśród których przeważają mężczyźni, głównie mieszkańcy większych miast. Nie oznacza to jednak, że chcą przyjęcia obecnie proponowanego projektu konstytucji, którego treść jest wciąż dla wielu niezadowalająca. Powodem jest głównie brak odniesienia do religii chrześcijańskiej (mającej tak duże znaczenie dla Polaków), a także zawarty w proponowanej wersji Traktatu sposób podejmowania decyzji w przyszłej, poszerzonej Unii. Zapewne może z tych względów konstytucja ma najmniejsze poparcie wśród osób po pięćdziesiątce. Jak widać na drugim wykresie poniżej, zaskakująco niskie poparcie dla konstytucji wyrazili Duńczycy (44%), Brytyjczycy (49%) i Szwedzi (50%), a w nowych krajach Unii – Maltańczycy (56%). Poparcie dla konstytucji Unii Europejskiej % Polaków 77

76 73

70

65

Jesień 2002

Wiosna 2003

Jesień 2003

Wiosna 2004

Jesień 2004

37

Poparcie dla konstytucji Unii Europejskiej UE 25

81%

81% 78%79% 72% 70% 69%

68%

80%

77% 73% 73%

74%

67%

61%

73%

75%

66%

63%64%62% 61%

61% 58%

75%

73% 71%

66% 59%

56%

50%49%

TR

H R C Y( n)

R O

SI BG

SK

T

PL

LT

M

LV

H U

C Z

EE

C Y

U K

FI SE

PT

N L

AT

IT

LU

IE

FR

EL

ES

-W

D E D -E

D K

BE

D

U

E2 5

44%

Wspólna polityka obronna i zagraniczna krajów członkowskich UE Polacy opowiadają się za wspólną polityką obronną i bezpieczeństwa krajów członkowskich. Swoje poparcie dla tej idei zadeklarowało 85% ankietowanych, czyli 6% więcej niż wiosną 2004 r. Większość jest również za dalszym jej budowaniem. W konsekwencji, znaczna część (86%) opowiada się za tym, by w przypadku kryzysu międzynarodowego państwa członkowskie musiały uzgodnić wspólne stanowisko. Polacy uważają także, że ich kraj powinien prowadzić z całą Unią wspólną politykę zagraniczną wobec innych krajów (78%). Zdaniem zaś 84% badanych Unia powinna gwarantować prawa człowieka w każdym kraju członkowskim, nawet jeśli niektóre z nich sobie tego nie życzą.

38

Na obu wykresach poniżej wyraźnie widać, że od ostatniego kwartału 2003 roku stopniowo wzrasta poparcie Polaków dla idei, by politykę zagraniczną prowadzić wspólnie z innymi członkami Unii Europejskiej. Równolegle, w tym samym okresie spadła liczba osób, które przeciwne są temu, by w sprawach zagranicznych decydować z innymi europejskimi krajami.

Wspólna Polityka Zagraniczna Krajów Członkowskich UE Wobec Innych Krajów % Polska

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

70

78

77

70

66

Za Przeciw 15

2003.2

14

2003.3

19

16

2003.4

2004.1

12

2004.4

Wspólna Polityka Obronna i Bezpieczeństwa Krajów Członkowskich UE % Polska

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

80

8

2003.2

84 73

10

2003.3

13

2003.4

79

10

2004.1

85

8

2004.4

Kraje Unii w swojej większości opowiadają się również za wspólną polityką obronną i bezpieczeństwa w Europie. W Polsce opowiedziało się za tą ideą 44% badanych. Wśród wszystkich obywateli Unii najwięcej głosów „za” oddali Belgowie i Słoweńcy. Tylko wśród Szwedów, Irlandczyków, Brytyjczyków, Finów i Maltańczyków relatywnie najmniej badanych popiera tę inicjatywę. Trzeba jednak podkreślić, że mimo wszystko co piąty Europejczyk woli prawo decydowania w dziedzinie obronności zostawić rządom krajowym, ale tylko co dziesiąty oddałby je NATO.

39

Stosunkowo duże poparcie jak na nasze zainteresowanie tą sprawą uzyskała wśród Polaków teza, by kraje, które wybrały neutralność, miały swój głos w sprawach polityki zagranicznej (55% „za”, 30% „przeciw”). Wspólna polityka obronna i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej Za

3%

4% 3%

Przeciw

Trudno powiedzieć

1%

4% 5% 6% 5% 8% 6% 7% 8% 6% 6% 8% 6% 8% 7% 9% 9% 8% 10% 11% 7% 14% 14% 5%17%15%18% 16% 10%10% 19% 7% 21% 12% 22% 10% 13% 11% 8% 8% 8% 9% 6% 12% 3% 12% 12% 14% 5% 11% 22% 6% 26% 36% 13% 39% 27% 21% 22% 19% 22% 8%

91% 86%87% 83% 81% 78%

H R C Y( n)

TR

R O

SI BG

PL

SK

LT

M T

LV

H U

EE

C Z

C Y

U K

FI SE

PT

N L

AT

FR

EL

ES

D E D -E

D K D -W

BE

U E2 5

66%

IT

88% 83%84%84%84%85%81% 85%86% 83%83% 82% 79% 78% 77% 70%68% 61% 62% 60% 60% 59% 56% 55%

LU

90% 78%

IE

8%

Decyzje dotyczące europejskiej polityki obronnej powinny być podejmowane przez... UE 25 Trudno powiedzieć 10% Inne 1%

NATO 15%

Unia Europejska 52%

Rządy poszczególnych krajów 22%

Rozwój Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony % UE 25 Raczej się zgadzam

Raczej się nie zgadzam

Trudno powiedzieć

40

Większość Europejczyków w tym Polaków (83% czyli o 10% więcej niż pół roku wcześniej) uważa również, że europejska polityka zagraniczna powinna być niezależna od tej prowadzonej przez Stany Zjednoczone i że dobrze by było, gdyby Europa posiadała siły szybkiego reagowania, które mogłyby być szybko wysłane w miejsce ewentualnego konfliktu.

Znaczenie Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych w konkretnych dziedzinach Bez wątpienia, zdecydowanie się na wojnę z Irakiem przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, Georga W. Busha przyczyniło się do tego, że wielu Europejczyków negatywnie ocenia rolę tego kraju w walce z problemami współczesnego świata. Szczególnie niezadowoleni z wysiłków Stanów Zjednoczonych w utrzymaniu pokoju na świecie są Francuzi (74%), ale także – co zaskakujące – Grecy (88%). W Polsce tego samego zdania było 40% Polaków. Uważa tak więcej kobiet niż mężczyzn, głównie osoby młode (1524 lat) i wykształcone (większość o statusie studenta), a także bezrobotni.

Czy Unia Europejska i Stany Zjednoczone odgrywają pozytywną rolę w takich dziedzinach jak...? % tak, Polska

71

Ochrona środowiska

Walka z ubóstwem na świecie

34 50

Stany Zjednoczone

62

Wzrost gospodarczy na świecie

52 62

Walka z terroryzmem

Pokój na świecie

Unia Europejska

32

55 57 30

41

Europejczycy głosami 58% swoich obywateli, ale tylko co czwarty Polak nie cenią także wysiłków Ameryki Północnej w walce z biedą na świecie, a co drugi ankietowany wskazuje na starania europejskie jako bardziej skuteczne. Podobnie, ponad połowa badanych Polaków docenia istotny wkład Stanów Zjednoczonych w kwestiach walki z terroryzmem (55%) i wzrostu gospodarczego na świecie (52%). Wciąż jednak większy odsetek badanych bardziej docenia aktywność Unii w tym zakresie (w obu przypadkach 62%). Również znaczna część polskich respondentów (71%) dostrzega starania europejskie w kwestii ochrony środowiska, a tylko 34% osób - amerykańskie. W ogólnym rozrachunku, politykę amerykańską najbardziej negatywnie oceniają Francuzi, Grecy i Cypryjczycy z południowej części kraju.

42

Konkluzje

Pierwsze miesiące członkostwa Polski we Wspólnocie Europejskiej Polacy oceniają dość pozytywnie, ale ich stosunek do Unii można określić jako ambiwalentny. Podobnie jak przed akcesją wiążą z integracją wiele nadziei, lecz również obaw. Z jednej strony połowa badanych uważa, że członkostwo Polski w Zjednoczonej Europie to „dobra rzecz”. Jesienią 2004 r. zgodziło się z tym o 8% Polaków więcej niż kilka miesięcy wcześniej. Ponadto zanotowano także 10-punktowy spadek odsetka utrzymujących, że jest to „rzecz zła”. Co drugi mieszkaniec Polski twierdzi również, że przystąpiwszy do Unii jego kraj stał się bardziej stabilny gospodarczo, a jeszcze więcej Polaków uważa, że dzięki temu oni sami mogą swobodnie podróżować, studiować i pracować w dowolnym kraju członkowskim. Fakt, który stanowił dla nich jeden z wielu argumentów dowodzących słuszności wstąpienia do Wspólnot Europejskich, najwyraźniej do tej pory nie zawiódł. Większość cieszy się też, że zdanie ich kraju liczy się w Europie, a jeszcze więcej osób sądzi, że będzie się liczył coraz bardziej. Gorzej jeśli chodzi o głos pojedynczych obywateli, który według ponad połowy ankietowanych już nie jest tak ważny. Porównując z wynikami poprzedniego, wiosennego Eurobarometru widzimy także, że wzrósł odsetek tych, którzy wierzą, iż w ciągu kolejnych dwunastu miesięcy zarówno ich ogólna sytuacja życiowa jak i sytuacja w kraju się polepszy. Być może dlatego, że w zestawieniu z tą sprzed pięciu lat, dzisiejsza rzeczywistość wydaje im się mniej zadowalająca. Znaczna część opowiada się za rozwojem Unii, popierając między innymi przyjęcie kolejnych krajów. Coraz więcej Polaków popiera ideę, by kraje członkowskie prowadziły wspólną politykę zagraniczną, a ostatnie lata walki z międzynarodowym terroryzmem wzmagają w nich przekonanie, iż dobrze by było, gdyby Polska prowadziła wspólnie z całą Europą politykę obronności i bezpieczeństwa. Tym bardziej, że Unia Europejska odnosi – ich zdaniem – więcej sukcesów w staraniach o pokój na świecie niż wieloletni sojusznik Polski – Stany Zjednoczone. Ankietowani wolą sprawy walki z międzynarodowym terroryzmem czy handlem narkotykami rozwiązywać dziś wspólnie z innymi krajami europejskimi niż zostawić przywilej decydowania w tych sprawach własnemu rządowi. Ale te preferencje mogą również wynikać z faktu, że zjednoczenie 25 krajów ma dla Polaków ujemny skutek uboczny w postaci wzrostu międzynarodowej przestępczości i handlu używkami, z czym nie chcą walczyć sami. Pozytywny stosunek Polaków wobec wspólnych inicjatyw państw członkowskich wyraża się również we wzrastającej liczbie zwolenników unijnej konstytucji (choć trudno jednoznacznie stwierdzić, czy akurat zwolenników obecnej wersji Traktatu Konstytucyjnego).

Z drugiej jednak strony trzeba stwierdzić, że dość pozytywny stosunek Polaków do Unii Europejskiej nie przekłada się na ich zaufanie do niej i w konsekwencji budzi wiele obaw. Jak dotąd obywatelstwo unijne nawet nie mobilizuje Polaków do wzbogacenia swej wiedzy na temat Zjednoczonej Europy. Co więcej, poziom ich orientacji w tej dziedzinie zmalał w porównaniu z sytuacją sprzed kilku miesięcy. Polacy znają unijny hymn i wiedzą jak wygląda flaga UE, ale mniej zainteresowani są bardziej szczegółowymi kwestiami jak na przykład te instytucjonalne, takie jak sposób wybierania deputowanych do Parlamentu Europejskiego czy przewodniczącego Komisji Europejskiej. Co prawda większość jest zdania – podobnie jak inni Europejczycy – że oba wspomniane organa wraz z Radą Ministrów UE odgrywają najważniejszą rolę wśród unijnych instytucji. Jednak mniej Polaków deklaruje zaufanie wobec nich, być może ze względu na to, że to na forum właśnie tych instytucji podjęto nie zawsze korzystne dla Polski decyzje (jak na przykład kwestia podejmowania decyzji w UE). Ponadto małe zainteresowanie ankietowanych sprawami Europy może powodować fakt, że wciąż czują się oni przede wszystkim Polakami, a dopiero potem Europejczykami.

43

Ponadto, co prawda aż 65% Polaków popiera samą ideę wspólnej waluty w Europie, ale tylko co czwarty badany deklaruje zainteresowanie rezygnacją ze złotówki na rzecz euro. Ten niechętny stosunek do zmiany waluty zapewne został wywołany przez wzrost cen, jakiego Polacy już doświadczyli w ostatnim półroczu. Bez entuzjazmu odnoszą się oni również do ewentualnej harmonizacji systemu fiskalnego w swoim kraju z unijnym, co nieuchronnie doprowadzi do podniesienia stawek. Niepokój Polaków wzbudza również perspektywa rosnących wpłat Polski do unijnego budżetu. Martwi ich także to, co mogłoby wydawać się bolączką głównie obywateli „piętnastki”, czyli możliwość przeniesienia miejsc pracy do innych państw członkowskich, w których koszty produkcji są mniejsze. Obawy Polaków związane z członkostwem ich kraju w Unii najwyraźniej jednak wyrażają się w fakcie, że ponad połowa ankietowanych pogodziłaby się z tym, by Zjednoczonej Europy w ogóle miało nie być. A jednak obawom towarzyszy także nadzieja, gdyż Polacy oczekują, że Unia im pomoże. Przede wszystkim ufają, że wesprze ich w walce z nękającymi ich problemami. Wśród nich przoduje bezrobocie, które w Polsce okresu transformacji niezmiennie figuruje na pierwszym miejscu listy najistotniejszych spraw, z jakimi boryka się społeczeństwo. Stąd liczna grupa badanych uważa, że Unia powinna w pierwszej kolejności rozwiązać właśnie tę przyczynę ludzkich niepokojów (choć duża część Polaków jednocześnie nie wierzy, że to możliwe), a co za tym idzie kwestię biedy i wykluczenia społecznego. Dokuczliwy brak pracy w kraju to z pewnością jedna z wielu przyczyn bardzo małego zaufania do rządu, które w porównaniu z wynikami poprzednich edycji Eurobarometru co prawda wzrosło, ale wciąż jest niewielkie. Większość ankietowanych nie jest również zadowolona ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w ich kraju, a duża część Polaków woli wizerunek rządów demokratycznych w krajach Europy Zachodniej. Ponadto ankietowani chcą, by Zjednoczona Europa wspólnie podjęła próbę walki ze zorganizowaną przestępczością i handlem narkotykami.

44

Opis próby Między 2 października a 8 listopada 2004, TNS Opinion & Social, koncern utworzony pomiędzy Taylor Nelson Sofres i EOS Gallup Europe przeprowadziło badanie opinii publicznej Eurobarometer 62 (Eurobarometr 62) na zlecenie Komisji Europejskiej, Dyrektoriatu Generalnego Prasy i Komunikacji. Standardowy Eurobarometr 62 obejmuje obywateli poszczególnych krajów członkowskich Unii Europejskiej w wieku 15 lat i starszych. Sondaż objął również trzy kraje ubiegające się o członkostwo w Unii Europejskiej, tj. Bułgarię, Rumunię i Turcję, a także Chorwację i północną część Cypru. W przypadku tych państw sondaż objął ich ludność narodową oraz obywateli Unii Europejskiej tam mieszkających i posługujących się jednym z języków narodowych tych krajów w stopniu umożliwiającym udzielenie odpowiedzi na kwestionariusz. Podstawowa konstrukcja próby zastosowana we wszystkich krajach oparta jest na próbie warstwowej losowej. W każdym kraju unijnym ustalono liczbę punktów startowych losowania proporcjonalną do liczby ludności danego kraju i do gęstości zaludnienia. Z tego względu punkty startowe wyznaczono systematycznie w każdej jednostce administracyjnej, po przeprowadzeniu warstwowania ze względu na typ jednostki i typ obszaru. W ten sposób zapewniono reprezentację całego terytorium przebadanych krajów zgodnie z EUROSTAT NUTS 2 (lub ekwiwalentnych) i zgodnie z rozmieszczeniem ludności na obszarach wielkomiejskich, miejskich i wiejskich. W każdym z wybranych punktów startowych wylosowano adres startowy. Kolejne adresy były wybierane jako n-ty adres od startowego z zastosowaniem standardowej metody random route. W każdym gospodarstwie domowym respondent był wybierany według wieku. Wszystkie wywiady były wywiadami bezpośrednimi (face-to-face), przeprowadzano je w mieszkaniach respondentów w odpowiednim języku narodowym. Przy gromadzeniu danych korzystano z pomocy CAPI (Computer Assisted Personal Interview) w tych krajach, gdzie użycie tej techniki było możliwe.

Kraj

Instytucja

Liczba

Czas realizacji

Wywiadów

Zadania

Liczba ludności 15+ 6,679,444

Austria

Ôsterreichisches GallupInstitute

1007

11-10/ 0711/2004

Belgia

TNS Dimarso

974

08-10/08-11/2004

8,598,982

Dania

TNS Gallup DK

1028

06-10/08-11/2004

4,380,062

Francja

TNS Sofres

1020

14-10/30-10/2004

44,010,619

Finlandia

TNS Gallup OY

1005

10-10/04-11/2004

4,279,286

Niemcy (wsch.)

TNS Infratest

508

11-10/27-10/2004

12,802,222

Niemcy (zach.)

TNS Infratest

1037

08-10/27-10/2004

51,372,073

Grecja

TNS ICAP

1000

11-10/31-10/2004

8,674,230

Wielka Brytania

TNS UK

1310

05-10/08-11/2004

46,371,359

Irlandia

TNS MRBI

1000

08-10/08-11/2004

3,089,775

45

Włochy

TNS Abacus

1020

11-10/01-11/2004

49,208,000

Luksemburg

TNS ILReS

502

05-10/26-10/2004

367,199

Holandia

TNS NIPO

1009

07-10/04-11/2004

13,242,328

Portugalia

TNS EUROTESTE

1000

02-10/01-11/2004

8,080,915

Hiszpania

TNS Demoscopia

1023

06-10/27-10/2004

35,882,820

Szwecja

TNS GALLUP

1000

02-10/01-11/2004

7,376,680

Cypr (pd.)

Synovate

500

10-10/31-10/2004

552,213

Republika Czeska

TNS Aisa

1075

15-10/30-10/2004

8,571,710

Estonia

Emor

1000

08-10/28-10/2004

887,094

Węgry

TNS Hungary

1014

10-10/28-10/2004

8503379

Łotwa

TNS Baltic Data House

1005

12-10/03-11/2004

1,394,351

Litwa

TNS Gallup Lithuania

1002

10-10/30-10/2004

2,803,661

Malta

MISCO

500

03-10/22-10/2004

322,917

Polska

TNS OBOP

1000

16-10/03-11/2004

31,610,437

Słowacja

TNS AISA SK

1252

02-10/30-10/2004

4,316,438

Słowenia

RM PLUS

1000

19-10/05-11/2004

1,663,869

Bułgaria

TNS BBSS

1004

12-10/24-10/2004

6,695,512

Rumunia

TNS CSOP

1012

14-10/27-10/2004

18,145036

Turcja

TNS PIAR

1027

09-10/26-10/2004

47,583,830

Chorwacja

PULS

1000

14-10/03-11/2004

3,682,826

Cypr (pn.)

KADEM

500

15-10/28-10/2004

157,101

W każdym kraju przeprowadzono porównanie uzyskanej próby z całą populacją. Dane na temat populacji uzyskano ze statystyk EUROSTATU bądź statystyk krajowych. We wszystkich krajach przeprowadzono procedurę ważenia próby stosując wagi zgodnie z rozkładami brzegowymi i łącznymi, opartymi na danych o ludności. We wszystkich krajach płeć, wiek, region NUTS 2 i wielkość miejscowości zamieszkania zostały wprowadzone do procedury iteracyjnej. Do ważenia międzynarodowego (np. średniej UE) TNS Opinion & Social stosuje oficjalne dane o liczbie ludności, dostarczane przez EUROSTAT lub statystyki krajowe. Liczby ludności zastosowane w tej powtórnej procedurze ważenia są podane w powyższej tablicy. Przypominamy Czytelnikom, że wszystkie wyniki sondaży są jedynie szacunkami , których dokładność zależy od liczebności próby oraz obserwowanego rozkładu procentowego. Przy próbie około 1000 wywiadów, rzeczywiste odsetki wahają się w poniżej podanych przedziałach ufności: Obserwowane proporcje 10% lub 90% Przedziały ufności

± 1.9%

20% lub 80%

30% lub 70%

40% lub 60%

± 2.5%

± 2.7%

± 3.0%

50% ± 3.1%

46

STRESZCZENIE

1. Doświadczenie życia w Polsce, kraju unijnym 1.1 Zadowolenie z życia osobistego i sytuacji w kraju Coraz więcej Polaków jest zadowolonych z życia. Jesienią 2004 r. było ich 71%, czyli o 8 punktów procentowych więcej niż sześć miesięcy wcześniej. Najbardziej zadowoleni są ci, którzy w przynależności ich kraju do Unii Europejskiej widzą optymistyczną perspektywę własnej sytuacji życiowej. Są to głównie ludzie młodzi (15-24 lat) oraz osoby z wyższym wykształceniem. W tej grupie, podobnie jak pół roku temu, przeważają mężczyźni. Bowiem w Polsce okresu transformacji, z punktu widzenia zawodowego dla mężczyzn niewiele się zmieniło, zaś dla kobiet owszem. Nowy typ gospodarki i inwestycje zredukowały zbędne stanowiska pracy, dotychczas obsadzane głównie przez kobiety. Spowodowało to, że jest im trudniej odnaleźć się na dzisiejszym rynku pracy. Natomiast najliczniejsza grupa tych, którzy narzekają na swą obecną sytuację życiową to ludzie starsi (po pięćdziesiątce), niewykształceni, emeryci oraz bezrobotni. Podobnie jak większość obywateli (81%) z 25 krajów Unii Europejskiej Polacy są usatysfakcjonowani swoją obecną sytuacją życiową. Odsetek ten wzrósł w porównaniu z ostatnią edycją Eurobarometru o dwa punkty procentowe. Bardzo zadowoleni są głównie mieszkańcy starej „piętnastki”, szczególnie Duńczycy i Szwedzi, a w nowych krajach członkowskich najmniej narzekają Słoweńcy i Maltańczycy. Zdaniem 55% respondentów Polska skorzystała z członkostwa w Unii Europejskiej. Tę opinię, wiosną 2004 roku podzielała dokładnie połowa Polaków. Wśród wszystkich nowych obywateli Wspólnot Europejskich, największy odsetek dostrzegających korzyści z przynależności ich kraju do Unii zanotowano na Litwie (78%) i na Słowacji (62%), a najmniejszy – wśród mieszkańców południowej części Cypru. Choć wielu Polaków pozytywnie ocenia obecną sytuację osobistą, to aż 46% uważa, że pogorszyła się ona w ciągu ostatnich pięciu lat. Spośród wszystkich nowych krajów UE, a także tych kandydujących, tylko w Bułgarii zanotowano wyższy odsetek (47%) dzielących to przekonanie. W skali wszystkich 25-ciu krajów największy odsetek tych, którzy zauważyli poprawę swej sytuacji odnotowano w Irlandii. Na poprawę swej ogólnej sytuacji w nadchodzących miesiącach i latach liczą głównie ludzie młodzi, którzy dopiero zaczynają prowadzić samodzielne życie. Pozostała część polskiego społeczeństwa, im starsza wiekiem tym mniej optymistycznie patrzy w najbliższą przyszłość. Więcej Polaków (a także Europejczyków) oczekuje pozytywnych zmian nie w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy lecz kolejnych pięciu lat. Od ostatniej wiosny odsetek optymistów wzrósł o 7 punktów procentowych do 40%. 1.2 Problemy, przed którymi stoi społeczeństwo Wskaźnik bezrobocia nieco spadł w ciągu 2004 roku, ale brak pracy nadal jest jednym z największych problemów, gnębiących społeczeństwo polskie. Widać to w każdej grupie wiekowej. W większym jednak stopniu odczuwają to kobiety niż mężczyźni oraz osoby młode, które nie przekroczyły 24 roku życia. Niemniej jednak jest wśród nich znaczny procent tych, którzy uważają, że Polska skorzystała na członkostwie w Unii Europejskiej. Warto zauważyć, że hierarchia głównych problemów, z jakimi – zdaniem respondentów – boryka się Polska, przedstawia się podobnie jak w całej Unii. Są jednak kwestie, które budzą różne emocje w poszczególnych krajach. Wyraźne różnice można dostrzec między innymi w stosunku obywateli do takich zagadnień jak np. imigracja, która w Polsce nie wzbudza obaw (1% osób uznało ją za ważny problem), ale mieszkańcom starej „piętnastki” spędza sen z powiek (13%). 1.3 Zaufanie do różnych instytucji

47

Podobnie jak pół roku temu wojsko jest na pierwszym miejscu listy instytucji, którym ufają obywatele zarówno Polski (71%) jak i całej UE 25 (69%). Równie pozytywnym stosunkiem cieszą się także organizacje charytatywne (odpowiednio 65% i 66%) i radio (61% i 63%). Natomiast ze względu na daleką od satysfakcjonującej sytuację polityczną w kraju, Polacy tracą zaufanie do rządu, sejmu i partii politycznych.Większość Polaków (65%) nie jest także zadowolona ze sposobu, w jaki funkcjonuje demokracja w ich kraju. Jednak odsetek tych zadowolonych, po spadku w 2003 r. z powrotem wzrósł i przekroczył poziom z 2002 r. Jesienią 2004 r. co drugi Polak bardziej preferował sposób funkcjonowania rządów demokratycznych w krajach Europy Zachodniej niż we własnym kraju.

2. Informacja o Unii Europejskiej 2.1 Postrzegany i rzeczywisty poziom informacji Najwięcej badanych Polaków (27%) przyznaje, że posiada średnią wiedzę na temat Unii Europejskiej. Poziom orientacji Polaków w tej dziedzinie jesienią 2004 r. sięgnął dokładnie średniej dla całej UE 25, czyli 4,3. Warto wspomnieć, że wskaźnik ten zmalał w porównaniu z tym sprzed sześciu miesięcy, gdyż wówczas wyniósł on 4,46. Zdecydowana większość Polaków zna hymn Unii Europejskiej, słynną „Odę do radości” z IX Symfonii Ludwika van Beethovena, a mniej więcej połowa orientuje się, że co roku 9 maja świętuje się we wszystkich krajach członkowskich Dzień Europy. Jednak co piąty badany sądzi, że Unia składa się obecnie z 12, a nie 25 państw – członków. Podobnie, niezbyt imponująco przedstawia się wiedza Polaków na temat funkcjonowania unijnych instytucji. Większość wie, że eurodeputowani są bezpośrednio wybierani przez obywateli wszystkich krajów członkowskich, ale co czwarty respondent mylnie sądzi, że w ten sam sposób powoływany jest również przewodniczący Komisji Europejskiej. Co piąty Polak zaś nie pamięta, że ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu roku 2004 a nie 2002. 2.2a Znajomość instytucji Unii Europejskiej Większość Polaków słyszała o najważniejszych organach unijnych, Parlamencie Europejskim (90%) i Komisji Europejskiej (87%), ale tylko połowa ufa obu instytucjom. Zaś najwięcej głosów zaufania zdobył Europejski Trybunał Sprawiedliwości (53%). Dla Polaków ważną rolę odgrywa przede wszystkim unijny Parlament (86%) i Rada Ministrów Unii Europejskiej (86%), a dopiero potem Komisja Europejska (84%). Najmniej zaś Polaków (16%) słyszało o Europejskim Trybunale Audytorów i być może dlatego tylko 18% mu ufa i jedynie 31% uznało, że odgrywa on ważną rolę. 2.2b Budżet Unii Europejskiej Jesienią 2004 r. więcej Polaków (32%) niż przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (23%) było przekonanych, że pieniądze ze wspólnego budżetu przeznacza się głównie na rolnictwo. W skali wszystkich narodów Unii podobnego zdania jest również duży odsetek Duńczyków (51%) i Szwedów (36%). W większości pozostałych krajów UE dominowało przekonanie, iż unijne pieniądze pokrywają przede wszystkim koszty administracji i personelu oraz utrzymania i budowy budynków. Relatywnie do całej Unii wraz z krajami kandydującymi, w Polsce jest niewiele osób (13%), które w ogóle nie wiedzą, jak wykorzystywane są pieniądze europejskich podatników. 2.2c Symbole Unii Europejskiej Aż 96% Polaków, którym pokazano flagę Unii Europejskiej oświadczyło, że znają ten symbol i wiedzą, co on oznacza. Dwanaście złotych gwiazdek na niebieskim tle kojarzy również podobny odsetek (94%) mieszkańców całej UE, a 92% wie, co one oznaczają. Jeden na dziesięciu mieszkańców Wielkiej Brytanii nigdy nie widział unijnej flagi, a niewiele mniej Brytyjczyków i Łotyszy nie wie, co oznacza jej symbol. Ponadto 81% pytanych Polaków zgodziło się, że unijna flaga to „dobry” symbol dla Europy, a 67% że „oznacza coś dobrego”. Zdecydowana większość (69%) umieściłaby flagę UE obok narodowej na gmachach państwowych w Polsce, a połowa potwierdziła, że utożsamia się z tym symbolem. 2.3 Źródła informacji o Unii Europejskiej Media i prasa codzienna pozostają najpopularniejszym źródłem informacji na temat Unii Europejskiej, zarówno w Polsce jak i w innych krajach członkowskich. Zdecydowana większość badanych najchętniej 48

korzysta w tym przypadku z przekazów telewizyjnych (76% w Polsce i 71% w całej UE) i to pomimo faktu, że większym zaufaniem darzy radio. W kategorii ulubionych sposobów poszerzania wiedzy o Unii Polacy pozostawili radio na drugim miejscu przed gazetami codziennymi, odwrotnie niż uczynili to ogółem obywatele wszystkich 25 krajów UE. Podobnie jak wiosną 2004 r. Polacy wciąż uważają, że informacji na temat Unii Europejskiej jest zbyt mało. Odsetek podzielających tę opinię wzrósł o 1 punkt procentowy i wyniósł 45%. Wśród wszystkich krajów unijnych i kandydujących największy niedosyt w tym względzie odczuwają Grecy (54%) i Holendrzy (53%). W skali wszystkich krajów członkowskich stosunkowo dużo, bo 38% obywateli odczuwa niedostatek tematów unijnych, a 46% uważa, że jest tyle, ile trzeba. Zdaniem połowy ankietowanych Polaków ta niewielka ilość informacji o Unii w krajowych mediach przedstawia jej obraz zbyt pozytywnie.

3. Członkostwo w Unii Europejskiej 3.1 Wizerunek Unii Europejskiej Sześć miesięcy po rozszerzeniu Unii zanotowano wzrost liczby Polaków (o 7%), którzy mają pozytywne skojarzenia ze Wspólną Europą. Jesienią 2004 r. był to prawie co drugi mieszkaniec Polski, najczęściej ten zadowolony z obecnej sytuacji życiowej lub postrzegający jej przyszłość w optymistycznych barwach. W tym gronie przeważają mężczyźni, ludzie młodzi (do 24 roku życia), dobrze wykształceni i zajmujący stanowiska kierownicze. Najwięcej pozytywnie kojarzących Unię wśród nowych krajów członkowskich zanotowano w Słowenii (62%) i na Litwie (60%), a w skali całej 25-tki w Irlandii (75%). Na pytanie „Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć jak by Pan(i) to przyjął(ęła)?” ponad połowa ankietowanych Polaków (61%) odpowiedziała: „Obojętnie”. W poprzednim sondażu takiej odpowiedzi udzieliło o 14% respondentów mniej. W obecnych badaniach z podobną obojętnością zareagowało by 43% wszystkich Europejczyków. Natomiast najwięcej eurosceptyków, którzy odczuli by z tego powodu ulgę jest wśród Brytyjczyków i Szwedów. Zdecydowanie żałowali by końca Unii głównie mieszkańcy Luksemburga (63%) oraz Rumunii (58%). Wobec tak dużego odsetka nieczułych na wizję upadku Zjednoczonej Europy, aż 66% opowiada się za jej rozwojem w kierunku unii politycznej. Tę opcję popiera większość Europejczyków, a najliczniej Słoweńcy, Słowacy, Litwini i kandydująca Rumunia. Jeśli chodzi o konkretne uczucia, jakie towarzyszą Polakom w związku z Unią jest to przede wszystkim nadzieja (56%), a dopiero potem obojętność (25%). Również mniejszy odsetek badanych odczuwa niepokój związany z integracją (15%), ale zaufanie do Wspólnej Europy też jest niewielkie (17%). 3.2 Popacie dla członkostwa w Unii Europejskiej Co drugi Polak uważa, że przynależność naszego kraju do Unii Europejskiej to „dobra rzecz”. Niewiele mniej osób uznało, że nie jest to „ani dobra ani zła rzecz”, a tylko 8% wyraziło zdecydowane negatywną opinię w tej kwestii. Porównując z ostatnią edycją Eurobarometru można zauważyć, że odsetek ostatnio wymienionej grupy spadł o 10 pkt. procentowych. Obecnie we wszystkich grupach wiekowych najwięcej jest tych pozytywnie myślących, wśród których większość to mężczyźni (56%). Najwięcej zadowolonych z członkostwa ich kraju w Unii zanotowano wśród Litwinów i Słowaków, a także Irlandczyków, Holendrów i Belgów. 3.3 Korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej Polska ma opinię kraju, który niełatwo rezygnuje z własnych interesów na rzecz rozwiązań kompromisowych. Przyczyniły się do tego twarde i długotrwałe negocjacje, jakie prowadziła przed przystąpieniem do UE, między innymi dotyczące procedur podejmowania decyzji w poszerzonej Unii. Być może dlatego więcej Polaków niż pół roku wcześniej bardzo pozytywnie postrzega pozycję swego kraju w Zjednoczonej Europie. Obecnie 67% Polaków zgodziło się, że głos naszego kraju liczy się w Unii. Co więcej, 72% społeczeństwa uznało, że w przyszłości jego waga wzrośnie. Co ciekawe, aż 53% twierdzi jednocześnie, że ich głos jako pojedynczych obywateli Unii nie ma znaczenia. Również co drugi respondent twierdzi, że czuje się bezpieczniejszy będąc obywatelem UE, a nieco mniej badanych (49%) odczuwa, że

49

przynależność Polski do Unii Europejskiej przyczyniła się do tego, że polska gospodarka jest bardziej stabilna. Podobnie jak pół roku wcześniej dla Polaków (68%) Unia Europejska to przede wszystkim wolność podróżowania, pracy i nauki. Z tych przywilejów, wynikających z posiadania obywatelstwa unijnego chętnie korzystają głównie kobiety, osoby młode (do 39 roku życia) i bardzo dobrze wykształcone. Warto zauważyć, że te wartości są również najbardziej istotne także dla obywateli pozostałych krajów członkowskich Unii, a dla mieszkańców „starej Europy” dodatkowo wspólna waluta. 3.4 Rola Unii Europejskiej w poszczególnych dziedzinach Polacy różnie postrzegają rolę, jaką odgrywa Unia Europejska jeśli chodzi o problemy współczesnego świata. Cenią jej aktywność przede wszystkim w takich dziedzinach jak ochrona środowiska (71%), obronność (53%) i walka z terroryzmem (52%). Tylko 40% zaś wierzy, że przynależność Polski do Unii może pomóc zwalczyć krajowe bezrobocie, jak również prawie połowa Polaków negatywnie postrzega działalność Unii w sferze polityki fiskalnej. Uważają, że następstwem tego będą podwyżki cen i większa inflacja. Tak sądzi 68% ankietowanych Polaków. Prawdopodobnie świadomość narastającego zagrożenia dla bezpieczeństwa mieszkańców wszystkich kontynentów, rozbudzona wydarzeniami ostatnich lat spowodowała, że większość decyzji dotyczących spraw międzynarodowych Polacy wolą podejmować wspólnie ze wszystkimi krajami członkowskimi. Chodzi głównie o kwestie walki z terroryzmem międzynarodowym (92% badanych jest „za”), zorganizowaną przestępczością (87%), narkotykami (86%) oraz handlem i wykorzystywaniem ludzi (83%). Polacy, wyłącznie we własnym zakresie chcą także kształtować politykę kulturalną (61%) i ustalać przepisy dotyczące prasy i nadawania programów radiowych oraz telewizyjnych (59%). 3.5 Oczekiwania i obawy względem Unii Europejskiej Z przeprowadzonych badań wynika, że 68% Polaków chce, aby za pięć lat Unia Europejska odgrywała ważniejszą rolę w ich życiu codziennym, natomiast uważa, że tak będzie jedynie 50% ankietowanych. Patrząc w przyszłość Polacy mają jednak wiele obaw, związanych z przyszłością Wspólnej Europy. Najwięcej trosk wzbudza wzrost międzynarodowej przestępczości i handlu narkotykami (70%) i coraz większe wpłaty ich kraju do unijnego budżetu (63%). Polaków niepokoi także zagrożenie przeniesienia miejsc pracy do innych krajów członkowskich, które mają niższe koszty produkcji (59%), choć to powinno bardziej niepokoić kraje „piętnastki”. Podobnie jak wśród innych Europejczyków tylko 30% Polaków obawia się utraty tożsamości narodowej, a 67% uznaje to zagrożenie za mało prawdopodobne.

4. Tożsamość Polaków i ich stosunek do wspólnych inicjatyw w UE 4.1 Tożsamość narodowa i europejska Ostatnie rozszerzenie Unii spowodowało ciekawe zmiany w tożsamości Europejczyków. Porównując z poprzednim, wiosennym Eurobarometrem możemy zauważyć, że w ostatnich miesiącach odsetek osób identyfikujących się wyłącznie z własną narodowością znacznie spadł, ale wyłącznie wśród obywateli „starych krajów członkowskich”. Szczególnie mocno widać to na przykładzie Holandii, Austrii, Szwecji czy Finlandii. Natomiast w 11 spośród 28 państw Unii (obecnych i kandydujących), coraz więcej obywateli identyfikuje się przede wszystkim ze swoim krajem. Tak dzieje się również w Polsce, aczkolwiek tutaj wzrost osób deklarujących te odczucia był bardzo niewielki, bo tylko 1%-owy (według ostatniego Eurobarometru w poprzednim półroczu wyniósł on 12%). Z tego wynika, że w dalszym ciągu tożsamość narodowa Polaków jest nadrzędna (98%) wobec tożsamości europejskiej (84%). Prawie wszyscy (94%) są dumni z tego, że są Polakami, aczkolwiek równie duża część ankietowanych (81%) szczyci się również swym europejskim rodowodem. Polska to kraj ludności raczej homogenicznej. Niewielu tu imigrantów (pojedyncze przypadki to głównie studenci lub pracownicy fizyczni zza wschodniej granicy) ze względu na słabe warunki ekonomiczne. Być może dlatego większość Polaków deklaruje silne przywiązanie do miejsc, z których pochodzą – kraju, miasta lub wsi, regionu oraz Europy, w tej właśnie kolejności. Tylko 2% badanych twierdzi, że nie są związani emocjonalnie z Polską, a 13%, że nie czują więzi z Europą. Kraje kandydujące (oprócz Turcji) 50

deklarują silniejsze przywiązanie do swojego kontynentu niż na przykład południowy Cypr, Estonia, Litwa czy Hiszpania. 4.2 Hierarchia najważniejszych zadań dla Unii Europejskiej Czym Unia powinna się zająć w pierwszej kolejności? Polacy, podobnie jak inne społeczności europejskie, przywiązują największą wagę do problemów, z którymi borykają się we własnym kraju. Ich największym zmartwieniem, podobnie jak w przypadku Niemców, Greków czy Portugalczyków jest wciąż bezrobocie. Nie dziwi więc fakt, że zdaniem większości Europejczyków (76% Polaków) rozwiązanie właśnie tego problemu to zadanie priorytetowe dla całej Unii. Z tą kwestią wiąże się również bieda i wykluczenie społeczne, z czym Europa – zdaniem 40% jej mieszkańców – powinna podjąć walkę. Co trzeci Polak i 30% wszystkich obywateli Unii wymienia także jako priorytet walkę z zorganizowaną przestępczością oraz handlem narkotykami. W hierarchii zadań dla Unii, na ostatnim miejscu Polacy (podobnie jak inni Europejczycy) stawiają sprawy, które nie stanowią dla nich dużego problemu. Chodzi między innymi o walkę z nielegalną imigracją oraz przyjęcie nowych krajów. Zaskakujące jest zaś, że tak mało polskich respondentów (2%) uważa, że Unia powinna się zająć kwestią własnej reformy instytucjonalnej. 4.3 Poparcie dla wspólnych inicjatyw w obrębie UE Polacy popierają rozwój Unii. Za jej rozszerzeniem o kolejne kraje opowiada się 78% ankietowanych, a 65% badanych – o 6 punktów procentowych więcej niż kilka miesięcy wcześniej – jest za wspólną walutą. W sprawach instytucjonalnych większość Europejczyków (87% Polaków) chce, by Komisja Europejska składała się z komisarzy pochodzących z każdego kraju członkowskiego. Zdecydowana większość, bo 73% Polaków uważa także, że Unia Europejska powinna mieć konstytucję. To o 8% badanych więcej niż pół roku temu. Nie oznacza to jednak, że chcą przyjęcia obecnie proponowanego projektu konstytucji, którego treść jest wciąż dla wielu niezadowalająca. Powodem jest głównie brak odniesienia do religii chrześcijańskiej (mającej tak duże znaczenie dla Polaków), a także zawarty w proponowanej wersji Traktatu sposób podejmowania decyzji w przyszłej, poszerzonej Unii. Polacy opowiadają się za wspólną polityką obronną i bezpieczeństwa krajów członkowskich. Większość jest również za jej dalszym rozwojem. Przykładowo, znaczna część (78%) uważa, że ich kraj powinien prowadzić z całą Unią wspólną politykę zagraniczną wobec innych krajów. Większość Europejczyków (83% Polaków, czyli o 10% więcej niż pół roku wcześniej) uważa również, że europejska polityka zagraniczna powinna być niezależna od tej prowadzonej przez Stany Zjednoczone i że dobrze by było, gdyby Europa posiadała siły szybkiego reagowania, które mogłyby być szybko wysłane w miejsce ewentualnego konfliktu. Najmniejsze poparcie wśród Polaków zyskała idea, by kraje, które wybrały neutralność, miały swój głos w sprawach polityki zagranicznej. Podejmowanie decyzji w zakresie polityki obronności najwięcej osób (44%) powierzyło by Unii. Co piąty Europejczyk woli ten przywilej zostawić rządom krajowym, a tylko co dziesiąty oddałby je NATO. Bez wątpienia, zainicjowanie wojny w Iraku przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, Georga W. Busha przyczyniło się do tego, że wielu Europejczyków negatywnie ocenia rolę tego kraju w walce z problemami współczesnego świata. Szczególnie niezadowoleni z polityki amerykańskiej są Francuzi, a także – co zaskakujące – Grecy i Cypryjczycy (z południowej części kraju). Przykładowo, aż 88% Greków i znacznie mniejszy odsetek Francuzów (74%) uznało, że wysiłki Stanów Zjednoczonych w utrzymaniu pokoju na świecie nie są zadowalające. Europejczycy bardziej skłonni są przyznać, iż to Unia Europejska odgrywa istotną rolę w budowaniu pokoju i rozwoju na świecie. Co czwarty Polak (58% wszystkich Europejczyków) nie ceni wysiłków Ameryki Północnej w zakresie walki z biedą na świecie, a co drugi dostrzega starania europejskie w tym zakresie. Podobnie jest jeśli chodzi o walkę z terroryzmem (55%) czy wzrost gospodarczy na świecie (52%). Co prawda więcej niż połowa Polaków twierdzi, że Stany Zjednoczone mają swój istotny wkład w obu przypadkach (odpowiednio 55% i 52% ankietowanych), ale wciąż większy odsetek badanych (w obu przypadkach 62%) bardziej docenia aktywność Unii w tym zakresie.

51

KWESTIONARIUSZ

52

A

numer projektu TNS OBOP S

6

2

B

kod państwa

C

centralny numer projektu 6

2

D

numer wywiadu

E

Podział próby

0

A

C

0

A B

Q1

1 2

Jakiej jest Pan(i) narodowości? Proszę wskazać kraj(e), który(e) jej odpowiada(ją).

53

(MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI) Belgia Dania Niemcy Grecja Hiszpania Francja Irlandia Włochy Luksemburg Holandia Portugalia Zjednoczone Królestwo (Wielka Brytania, Irlandia Północna) Austria Szwecja Finlandia Cypr (południowy) Czechy Estonia Węgry Łotwa Litwa Malta Polska Słowacja Słowenia

Inne kraje Trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32,

EB61 Q1 TREND MODIFIED JEŚLI "INNE" LUB "TRUDNO POWIEDZIEĆ", ZAKOŃCZ WYWIAD Q2

Czy spotykając się z przyjaciółmi, dyskutuje Pan(i) na tematy polityczne często, czasami czy nigdy? Często czasami Nigdy trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 Q2 TREND

54

Q3

Jeżeli ma Pan(i) mocno ugruntowane poglądy na jakiś temat, to czy stara się Pan(i) przekonywać do nich swoich przyjaciół, krewnych, kolegów z pracy? Czy zdarza się to...? ODCZYTAJ często od czasu do czasu rzadko nigdy trudno powiedzieć

1 2 3 4 5

EB61 Q3 TREND Q4

Czy, ogólnie rzecz biorąc, jest Pan(i) bardzo zadowolony(a), raczej zadowolony(a), raczej niezadowolony(a) czy zupełnie niezadowolony(a) z życia, jakie Pan(i) prowadzi? ODCZYTAJ Bardzo zadowolony(a) Raczej zadowolony(a) Raczej niezadowolony(a) Zupełnie niezadowolony(a) Trudno powiedzieć

1 2 3 4 5

EB60.1 Q4 TREND Q5

Jakie są Pana(i) oczekiwania odnośnie najbliższych dwunastu miesięcy? Czy najbliższe dwanaście miesięcy będzie lepsze, gorsze, czy takie same, jeśli chodzi o..? ODCZYTAJ

Leps ze

Gorsze

Takie same

Trudno powiedzieć

1 2

Ogólnie Pana(i) życie Sytuację gospodarczą Polski

1 1

2 2

3 3

4 4

3

1

2

3

4

4

Sytuację finansową Pana(i) gospodarstwa domowego Sytuację na rynku pracy w Polsce

1

2

3

4

5

Pana(i) osobistą sytuację zawodową

1

2

3

4

EB61 Q4 TREND Q6

Jeśli porówna Pan(i) swoją obecną sytuację z tą sprzed pięciu lat, czy powiedział(a)by Pan(i), że sytuacja ta poprawiła się, pozostała taka sama, czy pogorszyła się?

55

poprawiła się pozostała taka sama pogorszyła się trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 Q5 TREND Q7

Czy spodziewa się Pan(i), że w ciągu kolejnych pięciu lat Pana(i) osobista sytuacja poprawi się, pozostanie taka sama, czy pogorszy się? poprawi się pozostanie taka sama pogorszy się trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 Q6 TREND Q8a

Czy kiedykolwiek widział(a) Pan(i) ten symbol? (POKAŻ FLAGĘ EUROPEJSKĄ) Tak …………………………………………………………………………… ……… Nie Trudno powiedzieć

1 2 3

EB58.1 Q7a TREND JEŚLI "TAK”, ODPOWIEDŹ 1 W PYT. Q.8.a. Q8b Czy mógłby(mogłaby) mi Pan(i) powiedzieć, co on oznacza? (NIE ODCZYTUJ – ZAZNACZ SPONTANICZNĄ ODPOWIEDŹ RESPONDENTA) Tak, Europa, Unia Europejska, Wspólnota, Wspólny Rynek, Rada Europy itp.

1

Tak, inne Nie Trudno powiedzieć

2 3 4

EB58.1 Q7b TREND Q9

Ten symbol to flaga europejska. Mam listę stwierdzeń na jej temat. Chciał(a)bym usłyszeć Pana(i) opinię o każdym z nich. Proszę powiedzieć o każdym z nich, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza, czy raczej się nie zgadza?

56

ODCZYTAJ

1 2 3 4

Ta flaga jest dobrym symbolem Europy Ta flaga reprezentuje coś dobrego Identyfikuję się z tą flagą Ta flaga powinna znajdować się na wszystkich gmachach państwowych w Polsce obok flagi narodowej

RACZEJ RACZEJ SIĘ TRUDNO SIĘ NIE POWIEDZIEĆ ZGADZAM ZGADZAM 1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

EB58.1 Q8 TREND Q10 Teraz chciał(a)bym zapytać, na ile ufa Pan(i) pewnym instytucjom. O każdej z instytucji, które za chwilę odczytam, proszę powiedzieć, czy raczej jej Pan(i) ufa, czy też nie? ODCZYTAJ

1 2 3 4

RACZEJ UFAM

RACZEJ NIE TRUDNO UFAM POWIEDZIEĆ

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

5 6 7 8 9 10 11 12

Prasa Radio Telewizja Wymiar sprawiedliwości/polski system prawny Policja Wojsko Instytucje religijne Związki zawodowe Partie polityczne Duże firmy Polski rząd Sejm

1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3

13 14 15

Unia Europejska Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) Organizacje charytatywne i woluntarystyczne

1 1 1

2 2 2

3 3 3

EB61 Q7 TREND Jeszcze kilka pytań o Unii Europejskiej. NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC Q11a Ogólnie mówiąc, czy uważa Pan(i), że Polskie członkostwo w Unii Europejskiej jest ...? ODCZYTAJ 57

czymś dobrym czymś złym ani dobrym, ani złym trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 Q8 TREND Q12a Biorąc wszystko pod uwagę, czy powiedział(a)by Pan(i), że Polska skorzystała czy też nie skorzystała z członkostwa w Unii Europejskiej? skorzystała nie skorzystała trudno powiedzieć

1 2 3

EB61 Q9 TREND

Q11b

1 2 3 4 EB61 Q8 TREND MODIFIED Q12b 1 2 3 EB61 Q9 TREND MODIFIED DLA WSZYSTKICH Q13 Ogólnie rzecz biorąc, czy Unia Europejska wywołuje w Panu(i) bardzo pozytywne, raczej pozytywne, neutralne, raczej negatywne, czy też bardzo negatywne skojarzenia? bardzo pozytywne 1 trudno powiedzieć

raczej pozytywne neutralne 2

3

raczej negatywne 4

bardzo negatywne 5 6

58

EB61 Q10 TREND Q14 Czy Pan(i) osobiście jest za czy przeciw rozwojowi Europy w kierunku unii politycznej? Za Przeciw Trudno powiedzieć

1 2 3

EB60.1 Q13 TREND Q15 Gdyby jutro powiedziano Panu(i), że Unia Europejska przestała istnieć, czy bardzo by Pan(i) tego żałował(a), przyjął(ęła)by to Pan(i) obojętnie, czy też z dużą ulgą? bardzo bym żałował(a) obojętnie z dużą ulgą trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB60.1 Q14 TREND Q16 Co Unia Europejska znaczy dla Pana(i) osobiście? WRĘCZ KARTĘ Q16A LUB Q16B - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI - ROTACJA Z GÓRY NA DÓŁ I Z DOŁU DO GÓRY Pokój Dobrą koniunkturę gospodarczą Demokrację Ochronę socjalną Swobodę podróżowania, podejmowania nauki lub pracy w dowolnym miejscu w Unii Europejskiej Zróżnicowanie kulturowe Silniejszy głos w świecie Euro Bezrobocie Biurokrację Marnotrawstwo pieniędzy Utratę naszej tożsamości kulturowej Większą przestępczość Niewystarczającą kontrolę zewnętrznych granic Inne (spontanicznie) Trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16,

EB61 Q11 TREND Q17 Czy Unia Europejska wywołuje w Panu(i) osobiście uczucie ….? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI)

59

entuzjazmu nadziei zaufania obojętności niepokoju nieufności odrzucenia trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

EB60.1 Q11 TREND

Q18a Dla każdego z poniższych stwierdzeń proszę powiedzieć, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza, czy też nie. ODCZYTAJ

RACZEJ RACZEJ SIĘ TRUDNO SIĘ NIE POWIEDZIEĆ ZGADZAM ZGADZAM

1

Czuję, że jestem bezpieczniejszy, ponieważ Polska jest członkiem Unii Europejskiej

1

2

3

2

Czuję, że jesteśmy bardziej stabilni gospodarczo, ponieważ Polska jest członkiem Unii Europejskiej

1

2

3

3

Czuję, że jesteśmy bardziej stabilni politycznie, ponieważ Polska jest członkiem Unii Europejskiej

1

2

3

4 5

Mój głos liczy się w Unii Europejskiej Rozumiem, jak działa Unia Europejska

1 1

2 2

3 3

6

Głos Polski liczy się w Unii Europejskiej W przyszłości Polska stanie się bardziej wpływowa w Unii Europejskiej Największe kraje mają największą władzę w Unii Europejskiej

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

7 8 9

EB61 Q12 TREND MODIFIED

Q18b

60

1

1

2

3

2

1

2

3

3

1

2

3

4 5

1 1

2 2

3 3

6

1

2

3

7

1

2

3

8

1

2

3

EB61 Q12 TREND MODIFIED Q19a Jakie jest Pana(i) zdaniem obecne tempo budowania Europy? Proszę spojrzeć na te cyfry. Numer 1 oznacza, że stoi w miejscu, numer 7 oznacza, że jest tak szybkie, jak to możliwe. Proszę wybrać jedną cyfrę, która najlepiej odzwierciedla Pana(i) opinię na temat obecnego tempa budowania Europy. Q19b A która cyfra najlepiej odzwierciedla tempo, jakiego by Pan(i) chciał(a)? (WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ) ODCZYTAJ Stoi w miejscu

Jest tak szybkie, jak to możliwe Trudno powiedzieć

Q19a Q19b OBECNE TEMPO POŻĄDANE TEMPO 1 2 3 4 5 6 7 8

1 2 3 4 5 6 7 8

EB61 Q13a Q13b TREND Q20a Czy Pana(i) zdaniem za pięć lat Unia Europejska będzie odgrywać ważniejszą, mniej ważną, czy taką samą rolę w Pana(i) codziennym życiu?

61

Q20b A czy CHCIAŁ(A)BY Pan(i), żeby za pięć lat Unia Europejska odgrywała ważniejszą, mniej ważną, czy taką samą rolę w Pana(i) codziennym życiu?

ważniejszą mniej ważną taką samą trudno powiedzieć

Q20a Przewidywania 1 2 3 4

Q20b Chciał(a)by 1 2 3 4

EB61 Q14a Q14b TREND

Q21 Niektórzy ludzie boją się budowania Europy, Unii Europejskiej. Przeczytam Panu(i) teraz listę obaw, jakie niektórzy mają w związku z tym procesem. W odniesieniu do każdego stwierdzenia proszę powiedzieć, czy na dzień dzisiejszy obawia się Pan(i) tego osobiście, czy też nie? ODCZYTAJ

Aktualnie obawia się

Aktualnie nie obawia się

Trudno powiedzieć

1

Utrata władzy przez małe kraje członkowskie

1

2

3

2

Wzrost handlu narkotykami i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej Coraz rzadsze używanie naszego języka

1

2

3

1

2

3

Coraz więcej pieniędzy, jakie Polska będzie wpłacać do Unii Europejskiej Utrata korzyści socjalnych Utrata tożsamości i kultury narodowej

1

2

3

1 1

2 2

3 3

7 8

Kryzys gospodarczy Przeniesienie miejsc pracy do innych krajów członkowskich, które mają niższe koszty produkcji

1 1

2 2

3 3

9

Więcej trudności dla polskich rolników

1

2

3

10

Koniec złotego

1

2

3

3 4 5 6

EB61 Q15 TREND SLIGHTLY MODIFIED Q22 Używając tej skali od 1 do 10, gdzie "1"oznacza "nie wiem nic", a "10" oznacza "wiem bardzo dużo", proszę powiedzieć, ile - w swoim odczuciu - wie Pan(i) o Unii Europejskiej, jej polityce i instytucjach? (WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ)

62

NIE WIEM NIC 1

2

3

4

5

6

WIEM BARDZO DUŻO 7 8 9 1 0

TRUDNO POWIEDZIEĆ

11

EB61 Q16 TREND Q23 Kiedy poszukuje Pan(i) informacji o Unii Europejskiej, jej polityce, instytucjach, z których z następujących źródeł Pan(i) korzysta? Z których jeszcze? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI) Spotkania Dyskusje z krewnymi, przyjaciółmi, kolegami Gazety codzienne Inne gazety, czasopisma Telewizja Radio Internet Książki, broszury, ulotki informacyjne Inne (SPONTANICZNIE) Nigdy nie poszukuję takich informacji, nie jestem zainteresowany(a) (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,

EB61 Q18 TREND MODIFIED Q24 Ogólnie, w jaki sposób chciał(a)by Pan(i) otrzymywać informacje o Unii Europejskiej? Jak jeszcze? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI) krótka ulotka, na której zamieszczone są ogólne informacje bardziej szczegółowa broszura książka, która daje pełną wiedzę DVD / kaseta wideo Internet CD-ROM terminal komputerowy pozwalający na korzystanie z baz danych z telewizji z radia z prasy codziennej z innych gazet i czasopism

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,

63

z plakatów nie chcę otrzymywać informacji o Unii Europejskiej (SPONTANICZNIE)

12, 13,

żaden z tych sposobów (SPONTANICZNIE) trudno powiedzieć

14, 15,

EB60.1 Q17 TREND MODIFIED Q25 Ogólnie rzecz biorąc, czy uważa Pan(i), że polskie media mówią o Unii Europejskiej zbyt dużo, tyle ile powinny, czy też zbyt mało? zbyt dużo tyle, ile powinny zbyt mało trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 Q19 TREND Q26 A czy myśli Pan(i), że polskie media przedstawiają Unię Europejską zbyt pozytywnie, obiektywnie, czy zbyt negatywnie? zbyt pozytywnie obiektywnie zbyt negatywnie trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 Q20 TREND Q27 Czy kiedykolwiek słyszał(a) Pan(i) o...? ODCZYTAJ

1 2 3 4 5 6 7 8 9

TAK

NIE

TRUDNO POWIEDZIEĆ

Parlamencie Europejskim Komisji Europejskiej Radzie Ministrów Unii Europejskiej Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej Europejskim Rzeczniku Praw Obywatelskich Europejskim Banku Centralnym Europejskim Trybunale Obrachunkowym Komitecie Regionów Unii Europejskiej

1 1 1

2 2 2

3 3 3

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

1

2

3

Komitecie Ekonomiczno-Społecznym Unii Europejskiej

1

2

3

EB61 Q21 TREND Q28 O każdej z następujących instytucji europejskich, proszę powiedzieć, czy uważa Pan(i), że odgrywa ona ważną rolę czy też nie w życiu Unii Europejskiej?

64

ODCZYTAJ

1 2 3

WAŻNĄ

NIEWAŻNĄ

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1 1 1

2 2 2

3 3 3

1 1

2 2

3 3

1 1

2 2

3 3

8

Parlament Europejski Komisja Europejska Rada Ministrów Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Europejski Bank Centralny Europejski Trybunał Obrachunkowy Komitet Regionów Unii Europejskiej

1

2

3

9

Komitet Ekonomiczno-Społeczny Unii Europejskiej

1

2

3

4 5 6 7

EB61 Q22 TREND Q29 Proszę powiedzieć o każdej z tych instytucji, czy raczej jej Pan(i) ufa, czy raczej jej Pan(i) nie ufa? ODCZYTAJ

1 2 3

RACZEJ UFAM

RACZEJ NIE TRUDNO UFAM POWIEDZIEĆ

1 1 1

2 2 2

3 3 3

1 1

2 2

3 3

1 1

2 2

3 3

8

Parlament Europejski Komisja Europejska Rada Ministrów Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Europejski Bank Centralny Europejski Trybunał Obrachunkowy Komitet Regionów Unii Europejskiej

1

2

3

9

Komitet Ekonomiczno-Społeczny Unii Europejskiej

1

2

3

4 5 6 7

EB61 Q23 TREND Q30 O każdym z poniższych stwierdzeń dotyczących Unii Europejskiej proszę powiedzieć, czy Pana(i) zdaniem jest ono prawdziwe czy fałszywe? ODCZYTAJ

PRAWDZI FAŁSZYWE TRUDNO WE POWIEDZIEĆ

65

1 2 3 4 5 6

Unia Europejska składa się obecnie z 12 państw członkowskich Deputowani do Parlamentu Europejskiego są wybierani bezpośrednio przez obywateli Unii Europejskiej Przewodniczący Komisji Europejskiej jest wybierany bezpośrednio przez obywateli Unii Europejskiej

1

2

3

1

2

3

1

2

3

Unia Europejska ma swój własny hymn Każdego roku obchodzony jest Dzień Europy we wszystkich krajach Unii Europejskiej Ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego odbyły się w czerwcu 2002 roku

1 1

2 2

3 3

1

2

3

EB61 Q24 TREND MODIFIED

Q31

1 2 3 EB61 Q25 TREND Q32

1 2 3 4 5 EB61 Q26 TREND PYTANIE DLA WSZYSTKICH Q33 Jakie są Pana(i) zdaniem dwa najważniejsze problemy, wobec których stoi teraz Polska? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – MAKSYMALNIE DWIE ODPOWIEDZI)

66

Przestępczość Transport publiczny Sytuacja gospodarcza Wzrost cen/inflacja Opodatkowanie Bezrobocie Terroryzm Obronność/Polityka międzynarodowa Budownictwo mieszkaniowe Imigracja Służba zdrowia Szkolnictwo Emerytury Ochrona środowiska Inne (spontanicznie) Trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16,

EB61 Q27 TREND Q34 Proszę powiedzieć, czy Pana(i) zdaniem Unia Europejska odgrywa pozytywną rolę, negatywną rolę, czy też nie odgrywa ani pozytywnej, ani negatywnej roli dla każdej z następujących dziedzin w Polsce? ODCZYTAJ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

walka z przestępczością transport publiczny sytuacja gospodarcza wzrost cen/inflacja opodatkowanie walka z bezrobociem walka z terroryzmem obronność polityka zagraniczna budownictwo mieszkaniowe imigracja system opieki zdrowotnej szkolnictwo emerytury ochrona środowiska

POZ NEGATYW ANI TRUDNO YTY NA ROLA POZYTYWN POWIEDZIEĆ WNA A, ANI ROL NEGATYWN A A ROLA 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

1 1 1 1 1

2 2 2 2 2

3 3 3 3 3

4 4 4 4 4

EB61 Q28 TREND NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC

67

Q35a Proszę powiedzieć, czy Pana(i) zdaniem decyzje dotyczące każdej z niżej wymienionych dziedzin, powinny być podejmowane przez rząd Polski, czy też wspólnie w ramach Unii Europejskiej? ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC KOLEJNOŚĆ

RZĄD POLSKI

WSPÓLNIE TRUDNO W UNII POWIEDZIEĆ EUROPEJSKI EJ

1 2 3 4 5 6

Obronność Ochrona środowiska naturalnego Pieniądz Pomoc humanitarna Opieka społeczna i zdrowotna Podstawowe regulacje prawne dotyczące prasy i nadawania programów radiowych i telewizyjnych

1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3

7

Walka z ubóstwem – społecznym wykluczeniem Walka z bezrobociem Polityka rolna i dotycząca rybołówstwa Wspieranie regionów przeżywających trudności gospodarcze Edukacja Badania naukowe i techniczne Informacje na temat Unii Europejskiej, jej polityki i instytucji Polityka zagraniczna wobec krajów nie należących do Unii Europejskiej Polityka kulturalna

1

2

3

1 1 1

2 2 2

3 3 3

1 1 1

2 2 2

3 3 3

1

2

3

1

2

3

8 9 10 11 12 13 14 15

EB60.1 Q28a TREND NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC Q35b A jeśli chodzi o każdą z poniższych dziedzin? ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC KOLEJNOŚĆ

1 2 3 4

Polityka imigracyjna Regulacje prawne dotyczące azylu politycznego Walka ze zorganizowaną przestępczością Policja

RZĄD POLSKI

WSPÓLNIE TRUDNO W UNII POWIEDZIEĆ EUROPEJSKI EJ

1 1

2 2

3 3

1

2

3

1

2

3

68

5 6 7 8

Wymiar sprawiedliwości Przyjmowanie uchodźców Zapobieganie przestępczości nieletnich Zapobieganie przestępczości w miastach Walka z narkotykami Walka z handlem i wykorzystywaniem ludzi

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

1 1

2 2

3 3

Walka z terroryzmem międzynarodowym Radzenie sobie z wyzwaniami, jakie niesie starzejące się społeczeństwo

1

2

3

1

2

3

1 2 3 4 5 6

1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3

7 8 9 10

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

11 12 13

1 1 1

2 2 2

3 3 3

14

1

2

3

15

1

2

3

9 10 11 12

EB60.1 Q28b TREND

Q35c

EB60.1 Q28a TREND MODIFIED

69

Q35d

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

11 12

1 1

2 2

3 3

EB60.1 Q28b TREND MODIFIED

Q36 Jaka jest Pana(i) opinia na temat każdego z poniższych stwierdzeń? Dla każdego stwierdzenia proszę powiedzieć, czy jest Pan(i) za czy przeciw. ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC KOLEJNOŚĆ

ZA

PRZECIW

TRUDNO POWIEDZIEĆ

1

Europejska Unia Monetarna z jedną walutą – euro

1

2

3

2

Wspólna polityka międzynarodowa państw członkowskich Unii Europejskiej wobec innych krajów Wspólna polityka obronna i bezpieczeństwa państw członkowskich Unii Europejskiej

1

2

3

1

2

3

Dalsze rozszerzenie Unii Europejskiej poprzez przyłączenie innych krajów w przyszłych latach Konstytucja dla Unii Europejskiej To, że Komisja Europejska składa się z komisarzy pochodzących z każdego kraju członkowskiego

1

2

3

1 1

2 2

3 3

Tempo budowania Europy szybsze w jednej grupie krajów niż w innych krajach

1

2

3

3 4 5 6 7

70

8

Nauczanie dzieci w szkołach o tym, w jaki sposób funkcjonują instytucje Unii Europejskiej

1

2

3

EB61 Q29 TREND MODIFIED Q37 Z poniższej listy działań proszę wybrać trzy najważniejsze, którymi - Pana(i) zdaniem - Unia Europejska powinna zająć się w pierwszej kolejności? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - MAKSYMALNIE TRZY ODPOWIEDZI) Powitanie nowych krajów członkowskich Stawanie się bliższą obywatelom Europy poprzez dostarczanie im większej ilości informacji na temat Unii Europejskiej, jej polityki, instytucji

1, 2,

Pomyślne wprowadzenie wspólnej waluty europejskiej – euro Walka z biedą oraz wykluczeniem społecznym Ochrona środowiska Zagwarantowanie odpowiedniej jakości produktów spożywczych Ochrona konsumentów oraz zagwarantowanie odpowiedniej jakości innych produktów Walka z bezrobociem Reformowanie instytucji Unii Europejskiej oraz sposobu, w jaki funkcjonują Walka ze zorganizowaną przestępczością oraz handlem narkotykami Wzmacnianie politycznego i dyplomatycznego znaczenia Unii Europejskiej w świecie Utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa w Europie Gwarantowanie praw jednostek oraz poszanowania zasad demokracji w Europie Walka z terroryzmem Walka z nielegalną imigracją Inne (spontanicznie) Żadne z nich (spontanicznie) Trudno powiedzieć

3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18,

EB60.1 Q30 TREND MODIFIED Q38 Na jaki cel spośród następujących wydawanych jest Pana(i) zdaniem najwięcej pieniędzy z budżetu Unii Europejskiej? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) Zatrudnienie i sprawy socjalne Rolnictwo Badania naukowe

1 2 3 71

Pomoc dla regionów Polityka zagraniczna i pomoc dla krajów spoza Unii Europejskiej Koszty administracji i personelu, budynki Inne (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

4 5 6 7 8

EB61 Q35 TREND Q39 Unia Europejska ma już Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa oraz Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Obecnie trwa debata na temat tego, jak daleko powinny być one rozwinięte. Czy raczej się Pan(i) zgadza, czy raczej nie zgadza z każdym z poniższych stwierdzeń? ODCZYTAJ ZMIENIAJĄC KOLEJNOŚĆ

1

2 3

4 5 6 7

8

9

10

RACZEJ RACZEJ SIĘ TRUDNO SIĘ NIE POWIEDZIEĆ ZGADZAM ZGADZAM

Unia Europejska powinna mieć siły szybkiego reagowania, które mogą być szybko wysłane w miejsce konfliktu, w momencie gdy pojawia się międzynarodowy kryzys Kiedy pojawia się międzynarodowy kryzys, państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny zgodzić się na wspólne stanowisko Unia Europejska powinna mieć własnego Ministra Spraw Zagranicznych, który mógłby być rzecznikiem wspólnego stanowiska Unii Europejskiej Unia Europejska powinna zasiadać w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych Kraje członkowskie, które wybrały neutralność, powinny mieć głos w polityce zagranicznej Unii Europejskiej Polityka zagraniczna Unii Europejskiej powinna być niezależna od polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych Unia Europejska powinna gwarantować prawa człowieka w każdym kraju członkowskim, nawet jeśli jest to wbrew życzeniom niektórych krajów członkowskich Unia Europejska powinna pracować nad zagwarantowaniem praw człowieka na całym świecie, nawet jeśli jest to wbrew życzeniom niektórych innych krajów Unia Europejska powinna mieć wspólną politykę imigracyjną wobec osób spoza Unii Europejskiej

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

3

Unia Europejska powinna mieć wspólną politykę azylu wobec starających się o azyl

1

2

3

72

EB61 Q30 TREND Q40 Czy Pana(i) zdaniem, decyzje dotyczące europejskiej polityki obronnej powinny być podejmowane przez rządy poszczególnych krajów, NATO czy też Unię Europejską? (TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) rządy poszczególnych krajów NATO Unię Europejską inne (SPONTANICZNIE) trudno powiedzieć

1 2 3 4 5

EB61 Q31 TREND Q41 Czy Pana(i) zdaniem Stany Zjednoczone mają tendencję do odgrywania pozytywnej, negatywnej, czy też ani pozytywnej, ani negatywnej roli, jeśli chodzi o: ODCZYTAJ

POZ NEGATYW ANI TRUDNO YTY NEJ POZYTYWN POWIEDZIEĆ WNE EJ, ANI J NEGATYWN EJ

1 2 3 4

Pokój na świecie Walkę z terroryzmem Wzrost gospodarczy na świecie Walkę z ubóstwem na świecie

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

4 4 4 4

5

Ochronę środowiska

1

2

3

4

EB60.1 Q47 TREND Q42 Czy Pana(i) zdaniem Unia Europejska ma tendencję do odgrywania pozytywnej, negatywnej, czy też ani pozytywnej, ani negatywnej roli, jeśli chodzi o: ODCZYTAJ

POZ NEGATYW ANI TRUDNO YTY NEJ POZYTYWN POWIEDZIEĆ WNE EJ, ANI J NEGATYWN EJ

1 2 3 4

Pokój na świecie Walkę z terroryzmem Wzrost gospodarczy na świecie Walkę z ubóstwem na świecie

1 1 1 1

2 2 2 2

3 3 3 3

4 4 4 4

5

Ochronę środowiska

1

2

3

4

EB60.1 Q48 TREND

73

Podpróba A Q43 Czy w najbliższej przyszłości widzi się Pan(i) jako ...? A (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) wyłącznie Polak/Polka Polak/Polka i Europejczyk/Europejka Europejczyk/Europejka i Polak/Polka wyłącznie Europejczyk/Europejka trudno powiedzieć

1 2 3 4 5

EB61 Q38 ballot A TREND Podpróba B Q43B Czy w najbliższej przyszłości widzi się Pan(i) jako ...? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) wyłącznie Polak/Polka przede wszystkim Polak/Polka, a potem Europejczyk/Europejka przede wszystkim Europejczyk/Europejka, a potem Polak/Polka wyłącznie Europejczyk/Europejka w takim samym stopniu Polak/Polka i Europejczyk/Europejka trudno powiedzieć

1 2 3 4 5 6

EB61 Q38 ballot B TREND MODIFIED Q44a Ogólnie rzecz biorąc, czy jest Pan(i) bardzo zadowolony(a), raczej zadowolony(a), raczej niezadowolony(a) czy w ogóle niezadowolony(a) ze sposobu funkcjonowania demokracji w Polsce? Q44b A jeśli chodzi o funkcjonowanie demokracji w Unii Europejskiej? (WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ) ODCZYTAJ

bardzo zadowolony(a) raczej zadowolony(a) raczej niezadowolony(a) w ogóle niezadowolony(a)

Q44a w Polsce 1 2 3 4

Q44b w Unii Europejskiej 1 2 3 4

74

trudno powiedzieć

5

5

EB61 Q39a Q39b TREND Q45 Czy powiedział(a)by Pan(i) o sobie, że jest bardzo dumny(a), raczej dumny(a), niezbyt dumny(a) lub że w ogóle nie jest Pan(i) dumny(a) z tego, że jest Pan(i) Polakiem/Polką? (NARODOWOŚĆ WEDŁUG ODPOWIEDZI NA PYTANIE Q1 - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) bardzo dumny(a) raczej dumny(a) niezbyt dumny(a) w ogóle nie jestem dumny(a) trudno powiedzieć

1 2 3 4 5

EB60.1 Q44 TREND

Q46 A czy powiedział(a)by Pan(i) o sobie, że jest bardzo dumny(a), raczej dumny(a), niezbyt dumny(a) lub że w ogóle nie jest Pan(i) dumny(a) z tego, że jest Pan(i) Europejczykiem/Europejką? (TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) bardzo dumny(a) raczej dumny(a) niezbyt dumny(a) w ogóle nie jestem dumny(a)

1 2 3 4

trudno powiedzieć

5

EB60.1 Q45 TREND Q47 Ludzie mogą w różnym stopniu czuć się związani ze swoimi miastami lub wsiami, ze swoim regionem, ze swoim krajem lub z Europą. Proszę powiedzieć, na ile Pan(i) czuje się związany(a)… (WRĘCZ KARTĘ ZE SKALĄ) ODCZYTAJ

bardzo raczej raczej w ogóle związany(a związ niezwiązany niezwiązany(a ) any(a (a) ) )

trudno powiedzieć

a

ze swoim miastem/miasteczkiem/wsią

1

2

3

4

5

b c

ze swoim regionem z Polską

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

75

d

z Europą

1

2

3

4

5

EB60.1 Q46 TREND Zakończmy kilkoma pytaniami na temat sportu. NIE ZADAWAĆ w BG, RO, TR, HR i NC Q48 Jak często Pan(i) ćwiczy albo uprawia sport? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) 3 razy w tygodniu albo częściej 1 do 2 razy w tygodniu 1 do 3 razy w miesiącu Rzadziej Nigdy Trudno powiedzieć

1 2 3 4 5 6

EB60.0 Q37e TREND MODIFIED JEŚLI “NIGDY", ODPOWIEDŹ 5 W PYTANIU Q.48. Q49 Nie ćwiczy ani nie uprawia Pan(i) sportu przede wszystkim ponieważ…? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) Nie ma Pan(i) czasu Jest to zbyt drogie Nie lubi Pan(i) uprawiać sportu Nie ma odpowiednich obiektów sportowych w pobliżu Pana(i) miejsca zamieszkania Inne (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

1 2 3 4 5 6

EB62.0 Q49 NEW JEŚLI "UPRAWIA SPORT", ODPOWIEDZI 1 DO 4 W PYTANIU Q.48. Q50 Gdzie uprawia Pan(i) ten sport, który uprawia Pan(i) najczęściej? (ODCZYTAJ – TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) W centrum fitness W klubie

1 2

76

W centrum sportowym W szkole/ na uczelni Gdzie indziej (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

3 4 5 6

EB60.0 Q38 TREND SLIGHTLY MODIFIED DO WSZYSTKICH Z WYJĄTKIEM BG, RO, TR, HR i NC Q51 Jakie są Pana(i) zdaniem największe korzyści z uprawiania sportu? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI) Poprawa zdrowia (psychicznego lub fizycznego) Rozrywka Odpoczynek Przebywanie z przyjaciółmi Zawieranie nowych znajomości Poznawanie ludzi z innych kultur Poprawa sprawności fizycznej Poprawa samooceny Nabywanie nowych umiejętności Kształtowanie charakteru / osobowości Osiąganie celów Pobudzenie ducha rywalizacji Pomaga gorzej przystosowanym osobom integrować się ze społeczeństwem Inne (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15,

EB60.0 Q39 TREND Q52 Które z poniższych wartości, Pana(i) zdaniem, sport promuje w największym stopniu? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ – MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI) Ducha pracy zespołowej Tolerancję Szacunek dla innych Fair play Samokontrolę Przestrzeganie zasad Dyscyplinę Wzajemne zrozumienie

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,

77

Solidarność Przyjaźń Równość mężczyzn i kobiet Wysiłek Inne (SPONTANICZNIE) Żadną z nich (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

9, 10, 11, 12, 13, 14, 15,

EB60.0 Q40 TREND MODIFIED Q53 Proszę powiedzieć o każdym z następujących stwierdzeń, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza czy raczej się nie zgadza? ODCZYTAJ

1

RACZEJ RACZEJ SIĘ TRUDNO SIĘ NIE POWIEDZIEĆ ZGADZAM ZGADZAM

W programach szkolnych powinno się poświęcać więcej czasu na sport Sport ułatwia integrację imigrantów poprzez rozwój dialogu pomiędzy różnymi kulturami

1

2

3

1

2

3

3

Placówki edukacyjne i organizacje sportowe w Polsce powinny lepiej współpracować

1

2

3

4

Poprzez sport można przeciwdziałać wszelkim formom dyskryminacji Uprawianie sportu jest wystarczająco atrakcyjną alternatywą dla rozrywek w pomieszczeniach zamkniętych (telewizja, gry wideo, Internet itp.)

1

2

3

1

2

3

Uprawianie sportu pozwala na skuteczne zwalczanie otyłości Młodemu sportowcowi, któremu nie powiodło się w sporcie, jest bardzo trudno zająć się innymi rodzajami aktywności Prace zawodowe, zawody związane ze sportem powinny być bardziej znane

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

5

6 7 8

EB60.0 Q41 TREND MODIFIED Q54 O każdym z następujących stwierdzeń dotyczących roli Unii Europejskiej w dziedzinie sportu, proszę powiedzieć, czy raczej się Pan(i) z nim zgadza czy raczej się nie zgadza? ODCZYTAJ

RACZEJ RACZEJ SIĘ TRUDNO SIĘ NIE POWIEDZIEĆ ZGADZAM ZGADZAM

78

1

Unia Europejska powinna mieć większy wpływ na sprawy sportu w Europie

1

2

3

2

Unia Europejska powinna w większym stopniu współpracować z krajowymi organizacjami sportowymi i rządami krajowymi Promocja etycznych i społecznych wartości sportu powinna być priorytetem Unii Europejskiej

1

2

3

1

2

3

Unia Europejska powinna być bardziej aktywna w walce z dopingiem Unia Europejska musi wpływać na wzmocnienie współpracy pomiędzy sferami edukacji i sportu, tak jak to było podkreślane w czasie europejskiego roku edukacji przez sport 2004

1

2

3

1

2

3

To dobrze, że sport jest zawarty w projekcie Konstytucji Europejskiej

1

2

3

3 4 5

6

EB60.0 Q41 TREND MODIFIED Q55 Przeczytam Panu(i) listę negatywnych rzeczy, które słyszy się o sporcie. Proszę powiedzieć, która z tych rzeczy martwi Pana(ią) najbardziej? (WRĘCZ KARTĘ – ODCZYTAJ – MOŻLIWE KILKA ODPOWIEDZI) Doping Nadmierne spożywanie odżywek Korupcja Eksploatacja dzieci Eksploatacja ludzi z krajów rozwijających się Nadmiar treningów, przetrenowanie Seksualne wykorzystywanie dzieci Przemoc Dyskryminacja Zbyt duży nacisk na pieniądze Inne (SPONTANICZNIE) Żadna z nich (SPONTANICZNIE) Trudno powiedzieć

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13,

EB60.0 Q42 TREND METRYCZKA DLA WSZYSTKICH D1

W kwestiach związanych z polityką ludzie mówią o „lewicy” i „prawicy”. Gdzie umieścił(a)by Pan(i) swoje poglądy na tej oto skali?

79

(WRĘCZ KARTĘ) - (ANKIETER: NIE PODPOWIADAJ. JEŚLI RESPONDENT SIĘ WAHA, SPRÓBUJ PONOWNIE) LEWICA 1

2

PRAWICA 3

4

5

6

7

8

9

1 0

Odmowa

11

Trudno powiedzieć

12

EB61 D1 DEMO TREND Brak pytań D2 do D6 D7

Czy może Pan(i) podać cyfrę, która najlepiej oddaje Pana(i) aktualną sytuację? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) pozostający(a) w związku małżeńskim pozostający(a) w kolejnym związku małżeńskim kawaler/panna, aktualnie żyjący(a) z partnerką(em) kawaler/panna, nigdy nie żyjący(a) z partnerką(em) kawaler/panna, żyjący(a) poprzednio z partnerką(em), a obecnie samotnie rozwiedziony(a) pozostający(a) w separacji wdowiec/ wdowa inne (SPONTANICZNIE) odmowa (SPONTANICZNIE)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

EB61 D7 DEMO TREND D8

Ile miał(a) Pan(i) lat, kiedy skończył(a) Pan(i) kształcenie - szkołę lub studia - odbywane w trybie dziennym? (ANKIETER: JEŚLI "NADAL SIĘ UCZY/STUDIUJE W SYSTEMIE DZIENNYM", WPISZ 00)

EB61 D8 DEMO TREND Brak pytania D9 D10 Płeć respondenta

80

mężczyzna kobieta

1 2

EB61 D10 DEMO TREND D11 Ile ma Pan(i) lat?

EB61 D11 DEMO TREND Brak pytań D12 do D14 ZADAĆ D15B TYLKO JEŚLI OBECNIE NIE PRACUJE - ODPOWIEDZI 1 DO 4 W D15A. D15a Jaką pracę Pan(i) obecnie wykonuje? D15b Czy w przeszłości kiedykolwiek pracował(a) Pan(i) zarobkowo? Jaką Pan(i) pracę ostatnio wykonywał(a)? D15a D15b OBECNA PRACA OSTATNIA PRACA NIE PRACUJĄCY(A) Osoba zajmująca się domem, zakupami, aktualnie nigdzie niepracująca. Student(ka), Uczeń(uczennica) Bezrobotny(a) lub czasowo niepracujący(a) Emeryt lub niezdolny(a) do pracy z powodu choroby PRACUJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK Rolnik Rybak Specjalista wolnego zawodu (prawnik, prywatna praktyka lekarska, księgowy, architekt itd.) Właściciel sklepu, rzemieślnik, inna osoba pracująca na własny rachunek Właściciele, udziałowcy (całkowici lub częściowi) przedsiębiorstw PRACA NA ETACIE Zatrudnieni na etacie specjaliści (zatrudnieni lekarze, prawnicy, architekci, księgowi) Zarząd, główni dyrektorzy, wyższa kadra kierownicza (Dyrektor Naczelny, Dyrektor Generalny, inny dyrektor) Średnia kadra kierownicza (kierownicy działów, zastępcy, młodszy kierownik, nauczyciele, inżynierowie)

1

1

2 3 4

2 3 4

5 6 7

5 6 7

8

8

9

9

10

10

11

11

12

12

81

Pracownicy niższego szczebla, pracujący głównie przy biurku Pracownicy niższego szczebla, praca związana z podróżami (sprzedawcy, kierowcy, …) Pracownicy niższego szczebla, zatrudnieni w sektorze usługowym (w szpitalu, restauracji, policji, straży...)

13

13

14

14

15

15

Nadzór Robotnik wykwalifikowany Inni robotnicy niewykwalifikowani, pomoc domowa

16 17 18

16 17 18

NIGDY NIE PRACOWAŁ(A) ZAROBKOWO

19

19

EB61 D15a D15b DEMO TREND Brak pytań D16 do D24 D25 Czy powiedział(a)by Pan(i), że mieszka...? ODCZYTAJ na obszarze wiejskim lub na wsi w średnim lub małym mieście w dużym mieście trudno powiedzieć

1 2 3 4

EB61 D25 DEMO TREND Brak pytań D26 do D39 D40a Proszę powiedzieć, ile osób w wieku 15 lat lub więcej jest w Pana(i) gospodarstwie domowym, łącznie z Panem(ią)? (ANKIETER: ODCZYTAJ ZAPISZ)

EB62.0 D40a DEMO NEW D40b Proszę powiedzieć, ile dzieci poniżej 10 roku życia jest w Pana(i) gospodarstwie domowym? (ANKIETER: ODCZYTAJ ZAPISZ)

EB62.0 D40b DEMO NEW

82

D40c Proszę powiedzieć, ile dzieci w wieku od 10 do 14 lat jest w Pana(i) gospodarstwie domowym? (ANKIETER: ODCZYTAJ ZAPISZ)

EB62.0 D40c DEMO NEW D41 Gdzie się Pan(i) urodził(a) …? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) W Polsce W innym kraju członkowskim Unii Europejskiej W Europie, w kraju spoza Unii Europejskiej W Azji, Afryce albo Ameryce Łacińskiej W Ameryce Północnej, Japonii lub w Oceanii Odmowa odpowiedzi (SPONTANICZNA)

1 2 3 4 5 6

EB62.0 D41 DEMO NEW

D42 Która z tych sytuacji Pana(i) dotyczy? (WRĘCZ KARTĘ - ODCZYTAJ - TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) Pana(i) matka i ojciec urodzili się w Polsce Jedno z Pana(i) rodziców urodziło się w Polsce, a drugie w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej Pana(i) matka i ojciec urodzili się w innym kraju członkowskim Unii Europejskiej Przynajmniej jedno z Pana(i) rodziców urodziło się poza Unią Europejską Trudno powiedzieć/ odmowa odpowiedzi (SPONTANICZNIE)

1 2 3 4 5 6

EB62.0 D42 DEMO NEW PROTOKÓŁ WYWIADU P1

DATA WYWIADU

83

DZI EŃ

MIESIĄC

EB61 P1 P2

CZAS ROZPOCZĘCIA WYWIADU (ANKIETER: UŻYJ SYSTEMU 24-GODZINNEGO) GODZINA

MINUTY

EB61 P2 P3

DŁUGOŚĆ TRWANIA WYWIADU W MINUTACH MINUTY EB61 P3

P4

Liczba osób obecnych w czasie wywiadu, włączając ankietera. Dwie (ankieter i respondent) Trzy Cztery Pięć lub więcej

1 2 3 4

EB61 P4 P5

Współpraca respondenta Doskonała Dobra Średnia Zła

1 2 3 4

EB61 P5 P6

Wielkość miejscowości zamieszkania (KODY LOKALNE)

EB61 P6

84

P7

Region (KODY LOKALNE)

EB61 P7 P8

Kod pocztowy

EB61 P8 P9

Numer punktu doboru próby

EB61 P9 P10

Numer ankietera

EB61 P10 P11

Waga

EB61 P11 P12a Czy w gospodarstwie domowym jest telefon stacjonarny? P12b Czy w gospodarstwie domowym jest telefon komórkowy?

Tak Nie

P12a stacjonarny 1 2

P12b komórkowy 1 2

EB61 P12

85

P13 1 2 3 EB61 P13

86