b) a)

Gospodarka Odpadami

b) a)

OPAKOWANIA

b)

Jak wskazują dane szacunkowe opracowane przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań w Warszawie, w roku 2000 wytworzono ich około 3,4 mln ton, a prognoza na 2007 r. przewiduje wzrost do 4,8 mln ton. Największy udział w ogólnej masie odpadów opakowaniowych stanowią odpady z papieru i tektury oraz szklane, następnie z tworzyw sztucznych i drewna. W Polsce praktycznie do 2002 r. odzysk odpadów opakowaniowych prowadzony był przede wszystkim jako recykling materiałowy, gdyż nie stosowano na szerszą skalę recyklingu organicznego (kompostowania) i chemicznego oraz termicznych metod przekształcania odpadów.

a)

b) a)

Zbiórka i recykling odpadów i złomu pozwala b) gospodarce niemieckiej zaoszczędzić około 3,7 mld EURO rocznie. Według niemieckiego instytutu badań nad a) gospodarką (IW), recykling pozwala zaoszczędzić 20% kosztów związanych z zaopatrzeniem w surowce i 3% importu energii. Aż 2,3 mld EUR zaoszczędza się wykorzystując złom w produkcji stali, a 700 mln EUR dzięki wykorzystaniu aluminium. Wykorzystanie materiałów odpadowych, np. starych opon, jako paliw, daje niemieckiej gospodarce oszczędności rzędu 340 mln EUR rocznie. Wskaźnik recyklingu opakowań szklanych wynosi 87,7%, papierowych - również 87,7%, z blachy białej - 81,6%, aluminiowych - 72,3%, opakowań po napojach - 64,4%, a z tworzyw sztucznych - 53,8%. Niemcy mogą pochwalić się najwyższym wskaźnikiem recyklingu na świecie.

b) a)

b) a)

b) a)

Struktura masy opakowań wprowadzonych na rynek i podlegających obowiązkowi recyklingu

b) a)

Masa odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi ogółem) w latach 2002–2004

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

HANDEL I DYSTRYBUCJA

PRODUCENT PAKUJĄCY TOWAR

UMOWY UMOWY Promocja opakowań przydatnych do recyklingu PRODUCENT OPAKOWANIA

KONSUMENT PRODUKTU

ORGANIZACJA ODZYSKU Zarządzanie procesem odzysku poprzez umowy z poszczególnymi uczestnikami łańcucha

Promocja selektywnej zbiórki odpadów

UMOWY UMOWY

PRODUCENT SUROWCA NA OPAKOWANIE

UMOWY

PRZEDSIĘBIORSTA KOMUNALNE Selektywna zbiórka odpadów

ZAKŁAD RECYKLINGU

Poprawny łańcuch obiegu opakowań

b) a)

Dyrektywa

b) a)

Producenci opakowań

Napełniający opakowania

Zakłady recyklingu surowców wtórnych

Zakłady usług komunalnych

Handel

Konsumenci

Przepływ środków finasowych

Umowy

Schemat systemu zagospodarowania opakowań w Unii Europejskiej

ZAKŁADY PRZETWÓRCZE Opłata produktowa MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA

Przedsiębiorcy, którzy nie wywiązali się z obowiązków recyklingu Przedsiębiorcy realizujący obowiązek recyklingu samodzielnie

NFOŚ I GW Surowce wtórne

Przedsiębiorcy, którzy przekazali obowiązek recyklingu

WFOŚ I GW GMINA

PRZYGOTOWANIE DO PRZETWÓRSTWA

Odpady opakowaniowe

ORGANIZACJA ODZYSKU S.A. I

Opłaty recyklingowe pobierane przez organizacje

ORGANIZACJA ODZYSKU S.A. II Firmy odbierające odpady

SEGREGACJA

SEGREGACJA

Odpady nieprzydatne do recyklingu Pojemniki do selektywnej zbiórki

Odbiór odpadów komunalnych

Opakowania poużytkowe MIESZKAŃCY

JEDNOSTKI HANDLOWE

Odpady ostateczne

PODMIOTY, W KTÓRYCH POWSTAJĄ ODPADY

Odpady przydatne do recyklingu KOMPOSTOWANIE

Opłaty opakowaniowe

SPALARNIE (odzysk energii)

Środki z opłat pobieranych przez organizacje odzysku

SKŁADOWISKA

Środki z opłaty produktowej

NFOŚ I GW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFOŚ I GW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Polski system gospodarki opakowaniami

Karta przekazania odpadu Zakład Przetwórczy

Przedsiębiorcy samodzielnie realizujący obowiązek recyklingu

Odpady opakowaniowe Organizacja Odzysku

Przedsiębiorcy przekazujący obowiązek recyklingu organizacji odzysku

Opłata recyklingowa Marszałek Województwa

Przedsiębiorcy, którzy nie wywiązali się z obowiązku recyklingu

Opłata produktowa

Sposoby wypełniania przez przedsiębiorców obowiązku recyklingu

a)40

35

30

Opakowania wielomateriałowe

b)

Opakowania z materiałów naturalnych (drewno i tekstylia)

Szkło gospodarcze, poza ampułkami

Zakładane przez Rząd poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych

Papier i tektura

Blacha biała i lekka

Aluminium - poj. mniejsza niż 300l.

Tworzywa sztuczne

45

Opakowania - razem

Poziom recyklingu [%]

50

Lata 2002

2003

2004

2005

2006

2007

25

20

15

10

5

0

b) a) ZMIANA SYSTEMU GOSPODARKI OPAKOWANIAMI

UNIKANIE UNIKANIE ODPOWIEDNI KIERUNEK ZMIAN

MINIMALIZACJA

PRZEBUDOWA SYSTEMU

MINIMALIZACJA RECYCLING

RECYCLING UNIESZKODLIWIANIE UNIESZKODLIWIANIE

OSTATECZNE USUWANIE

OSTATECZNE WSPOMAGANIE USUWANIE ADMINISTRACYJNE PRZY BRAKU STABILIZACJI SYSTEMU

OBECNY

DOCELOWY

b) a)

Co z tworzywami?

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

b) a)

Tworzywa biodegradowalne

b) a)

Torby na zakupy: Nowe tworzywo Ecovio® składa się w 45% z polikwasu mlekowego PLA materiału otrzymanego ze zboża kukurydzy. Inny komponent tego biodegradowalnego tworzywa Ecoflex® będzie otrzymywany z wyrobów petrochemicznych.

b) a) Amcor PET Packaging wprowadza butelki z materiałów odnawialnych. Amcor PET Packaging we współpracy z firmami Husky i NatureWorks LLC zaprojektował i wyprodukował preformy, a następnie butelki stworzone z biodegradowalnego materiału, opartego na polikwasie mlekowym PLA. Butelki oparte na tego typu materiale rozkładają się w ciągu 75-80 dni.

Plantic b) a)

b) a)

Oznaczenia

b) a)

b) a)

Opakowania Tetra Pak

b) a)

1. Polietylen 2. Polietylen 3. Folia aluminiowa 4. Polietylen 5. Papier 6. Polietylen

Typowy skład opakowania na napoje: a) budowa opakowania, b) Mleko w opakowaniu Tetra wedge

Sprzedaż na światowym rynku opakowań w roku 2004

Drew no Metal 7% 17%

Szkło 5%

Two. sztuczne 28%

Papier i karton 43%

Materiały stosowane na opakowania żywności

Papier i karton Tworzywa sztywne Tworzywa elastyczne

2003

2009

Metal Szkło Inne

0

50

100 150 mld USD

200

Światowe wykorzystanie poszczególnych materiałów w branży opakowań spożywczych

W celu ograniczenia obciążenia środowiska naturalnego konieczne jest wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych i zarządzeń. W Unii Europejskiej wprowadza się m.in. następujące kryteria tzw. trzech „Re”:

Reduction at source - ograniczenie do niezbędnej

ilości opakowań oraz ich wielkości i objętości,

Reuse - ponowne używanie tych samych opakowań, Recycling - wtórne przetwarzanie opakowań.

W porównaniu z innymi rodzajami opakowań, opakowania kartonowe Tetra Pak posiadają dodatkowe zalety, ważne z punktu widzenia handlu detalicznego i konsumenta: - hermetyczność (ochrona przed bakteriami), - nieprzepuszczalność światła (ochrona witamin wrażliwych na światło), - wysoka higiena (jednorazowość), lekkość (ekonomiczne wykorzystanie surowców - w 27 gramowe opakowanie można zapakować 1 litr produktu), stąd maksymalna oszczędność energii podczas transportu - opakowanie stanowi jedynie 5% wagi całego ładunku), - funkcjonalność (różne pojemności i kształty oraz plastikowe zamknięcia umożliwiające wielokrotne otwieranie i zamykanie), - zwarta forma i łatwość magazynowania (minimalne zużycie przestrzeni magazynowej i wygodne do paletyzowania - moduł europejskiego standardu międzynarodowej palety ładunkowej), - bezpieczeństwo (nietłukliwe).

ODPADY PO O P A K O W A N IA C H

W Y K O R Z Y S T A N IE

b)

Z B IE R A N IE OPAKOW AŃ

collectin g

lu b O D D Z IE L E N IE O PK O W AŃ PO NAPO JACH

au tom ated so rtin g

collectin g „at so u rce”

O D P A D Y P O O P A K O W A N IA C H N A N A P O J E

od p ad y in n ego rod zaju

S K Ł A D O W A N IE N A W Y S Y P IS K U

Z B IE R A N IE O PAK O W AŃ PO NAPO JACH O D K O N SU M E N T Ó W

S P A L A N IE C A Ł Y C H O PAK O W AŃ

O D D Z IE L A N IE S K Ł A D N IK Ó W

sp alan ie 2 to n o p ak ow ań = en erg i ze sp alen ia 1 to n y rop y W T Ó RN A M ASA P A P IE R N IC Z A

R O Z D R A B N IA N IE CAŁYCH O PAK O W AŃ p łyty izo lacyjn e m eb le

M IE S Z A N IN A F O L II A L U M IN IO W E J I P O L IE T Y N O W E J

cyk l o tw arty W Y K O R Z Y S T A N IE A L T E R N A T Y W N E - ta b . 2

O D D Z IE L A N IE S K Ł A D N IK Ó W

P A P IE R I P O L IE T Y L E N NOW E O P A K O W A N IA

S P A L A N IE 4 0 - 4 1 M J/k g o d p ad ó w

cyk l zam k n ięty F O L IA A L U M IN IO W A

P O L IE T Y L E N

Alternatywne metody recyrkulacji opakowań Tetra Pak

Zbieranie i Sortowanie

Ręczne

Maszynowe

2

1

3

5

4

6

1. Pudełka poużytkowe

2. Rozformowanie pakietu

3. Rozdrabnianie

4. Stacja formująca płytę

5. Prasowanie płyty

6. Chłodzenie płyty

7. Płyta po ufromowaniu

8. Obcinanie obrzeży

9. Gotowe płyty

Etapy produkcji płyt TECTAN

Etapy produkcji płyt TECTAN: - rozdrobnienie pudełek poużytkowych na ścinki o średnicy około 5 mm, - formowanie płyty, ogrzewanie i prasowanie ścinków (170°C, ciśnienie 20-30 KG/cm2), - chłodzenie uformowanej płyty, - przycinanie płyty na odpowiednie formaty.

Elementy uzyskane przez dalsze przetwarzanie – wtryskiwanie z zastosowaniem odpadów z opakowań jako wypełniacza

Przedmioty codziennego użytku

1000 kg opakowań poużytkowych TETRA Brik

Zasobnik z mieszadłem do rozwłókniania i oddzielania masy celulozowej

LDPE i AL

500 kg papieru typu kraft

Produkcja papieru

H2O obieg zamknięty

Spalanie

Suszenie papieru

35 kg AL

celuloza ciepło

Schemat technologii utylizacji opakowań Tetra Pak realizowanej w NESA S.A. w Hiszpanii

Opakowania Tetra Pak

Odrzut folii aluminiowej i polietylenu

Cylindry

1 2

3

4

Pojedynczy segment systemu Regenex: 1 – strumień masy opakowań kombinowanych, 2 – strumień wody (natężenie przepływu około 4 l/min), 3 – układ obracających się w przeciwne strony perforowanych bębnów, 4 – włókna papierowe do dalszego przetwarzania

a) b)

Klasyczne rozwłóknianie opakowań aseptycznych (tylko rozwłókniacze o dużej intensywności rozwłókniania: a) masa w rozwłókniaczu, b) oddzielone aluminium i polietylen

Dozowanie

Bęben magnetyczny

Taśma transportująca

Materiał ferromagnetyczny

Frakcja Materiał bogata w paramagnetyc zny aluminium

Separacja grawitacyjno - indukcyjna

Turbina parowa

Cyklon Reaktor wapnowy Filtr

Spalanie

System spalania odpadów z opakowań mieszanych

Przykłady wykorzystania recyrkulowanych włókien papierniczych

PODSUMOWANIE

Ekonomiczna opłacalność poziomu recyklingu zależy od możliwości zbytu produktów wytwarzanych z odzyskanych surowców oraz od ilości odzyskanej energii w przypadku spalania tego typu opakowań. Konieczna jest odpowiednia metoda pozyskiwania zużytych opakowań - w grę wchodzi tutaj selektywna zbiórka u źródła, czyli w domu konsumenta, albo sortowanie odpadów z wysypisk (konieczność automatyzacji). W procesie recyrkulacji zużytych opakowań po napojach możliwe jest realizowanie cykli otwartych dla włókien papierniczych - czyli wytwarzanie z wtórnych materiałów włóknistych innych produktów. Możliwe jest także wdrożenie cykli zamkniętych (dla folii aluminiowej), gdzie z odzyskanego aluminium można wytwarzać nowe opakowania. Przedstawione przykłady obrazują nam fakt, iż możliwe są alternatywne metody postępowania ze zużytymi opakowaniami. Optymalnym rozwiązaniem w danych warunkach będzie metoda charakteryzująca się minimalnymi nakładami finansowymi oraz maksymalnym ograniczeniem obciążenia środowiska naturalnego. Należy podkreślić, iż optymalne warunki będą także zmienne wraz z rozwojem techniki i postępu w zakresie ochrony środowiska.

Hierarchia rozwiązań i priorytetów w zintegrowanych systemach gospodarki odpadami opakowaniowymi 1. Unikanie opakowań tam gdzie to możliwe. Stosowanie transportu „luzem”, bądź opakowań wielokrotnego użytku. 2. Minimalizacja masy i wielkości opakowań. 3. Selektywna zbiórka i recykling odpadów opakowaniowych. Zbiórka selektywna powinna być realizowana równocześnie różnymi systemami: „u źródła”, „kontener w sąsiedztwie”, zbiorcze punkty selektywnego gromadzenia itp. 4. Wprowadzanie kompostowania jako metody recyrkulacji. Kompostowanie odpadów obejmuje bioodpady opakowaniowe pozyskane w drodze selekcji z gospodarstw domowych. 5. Termiczne unieszkodliwianie obejmuje odpady pozostałe – niewykorzystane wtórnie z uwagi na nieopłacalny ekonomicznie ich przerób. Spalarnie powinny mieć rozbudowane systemy oczyszczania spalin, spełniające rygorystyczne normy zanieczyszczenia powietrza. 6. Składowanie odpadów – zgodnie z wymaganiami UE. Składowiska mogą deponować docelowo wyłącznie odpady przetworzone z innych zaawansowanych technologii oraz odpady nieaktywne, jak gruz i popiół.