Wydanie 6/2013

PipeLine h – Wszystko, nie tylko woda 1 | Rury osłonowe h w projekcie przesyłu energii elektrycznej w Houston, US 3 | Rury wentylacyjne h w projekcie SMAROV w Wersalu, Francja 4 | Alternatywne zastosowanie rur h w Budapeszcie, HU 5 | Instalacja rur osłonowych h metodą reliningu podczas budowy gazociągu Gazela, CZ 6 | Rury h jako osłona gazociągu w Słupsku, PL 7 | Dzięki rurom h słonie w ZOO w Zurichu mają ciepło, CH 8 | Rury osłonowe h w zakładzie produkcji bioetanolu w Rotterdamie , NL

Rury osłonowe h w projekcie przesyłu energii elektrycznej Rury CC-GRP o średnicy De 752 zainstalowane metodą przecisku w Houston w Stanach Zjednoczonych W ramach modernizacji linii przesyłowej energii elektrycznej w największym mieście w Teksasie, zainstalowano metodą przecisku ponad 2 km rur HOBAS CC-GRP mających za zadanie osłonę linii przesyłowej. Liczące 2,3 miliona mieszkańców Houston jest największym w Teksasie i czwartym co do wielkości miastem w Stanach Zjednoczonych. W biznesowej dzielnicy Houston, w centrum miasta, mieszczą się siedziby wielu znanych firm. Dostawami energii dla Houston zarządza firma CenterPoint Energy. Korzystając z około 6 tys. km linii przesyłowych, 75640 km linii dystrybucyjnych oraz 232 podstacji, spółka przesyła i dystrybuuje elektryczność nie tylko dla samego Houston, ale również do 2,1 miliona klientów na obszarze 13 tys. km². Jedna z podziemnych linii przesyłowych obsługujących centrum Houston to linia o długości 3,7 km i napięciu 138 kV, biegnąca z Garrott do Midtown i Polk. Moc znamionowa w tej sieci wynosi 247 megawoltoamperów (MVA). CenterPoint Energy zasugerowało modernizację podziemnego obwodu poprzez instalację kabla równoległego do istniejącej linii, co pozwoli na zwiększenie mocy znamionowej do około 498 MVA. Istniejąca obecnie linia przesyłowa znajduje sie w terenie zurbanizowanym, w związku z czym instalacja nowej równoległej linii mogła być wykonana jedynie metodami bezwykopowymi. Lokalna firma budowlana Boyer, Inc. postanowiła zbudować osłonę dla nowej linii z odlewanych odśrodkowo rur wykonanych z tworzyw sztucznych wzmacnianych włóknem szklanym. O wyborze produktów HOBAS zadecydowało wiele czynników, lecz najważniejszą ich zaletą jest możliwość instalacji metodą przecisku na długich odcinkach oraz nieprzewodzenie prądu. „Termoutwardzalne żywice stosowane w produkcji rur HOBAS w przypadku ekspozycji na podwyższone temperatury zachowują swoje właściwości znacznie lepiej niż tworzywa termoplastyczne”, wyjaśnia Rene Garcia, kierownik działu inżynieryjnego w HOBAS Pipe USA. E Engineering GmbH | Pischeldorfer Str. 128 | 9020 Klagenfurt | Austria T +43.463.48 24 24 | F +43.463.48 21 21 | [email protected] | www.hobas.com

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 02

Rok budowy 2012 Czas wykonania 4 miesiące Całkowita długość rur 2,134 m Średnica De 752 Klasa ciśnienia

Spółka HOBAS Pipe USA dostarczyła 2134 metry rur przeciskowych CC-GRP o średnicy De 752 o maksymalnej dopuszczalnej sile przeciskowej 2225 kN. Rury miały pełnić funkcję osłony dla linii przesyłowej. Przed rozpoczęciem prac instalacyjnych firma Boyer przeprowadziła próbną instalację, aby upewnić się, że możliwe będzie dokładne wypełnienie przestrzeni w rurze pomiędzy poszczególnymi przewodami. „Wypełnienie w tym projekcie było niezwykle istotne. Z powodu ciepła wytwarzanego podczas przesyłu energii elektrycznej linia musiała być idealnie izolowana”, wyjaśniał Barry Buse, kierownik projektu w Boyer, Inc.

PN 1 Klasa sztywności SN 160000 Zastosowanie Rura osłonowa Metoda instalacji Przeciskanie Klient CenterPoint Energy

Rury instalowane były na głębokości od 6 do 9 metrów. Specjalnie dla tego projektu zbudowano maszynę wiercącą z napędem elektrycznym, co pozwoliło spełnić obowiązujące w terenie miejskim normy hałasu – standardowe maszyny do tunelowania z silnikami diesla byłyby zbyt głośne. Rury osłonowe HOBAS były przeciskane na odcinkach od 120 do 150 metrów pomiędzy komorami. „Byliśmy przekonani o wysokiej jakości rur osłonowych HOBAS, chociaż musiały one wytrzymać naprawdę duże siły przeciskowe”, stwierdził Erich Schoennagel z CenterPoint Energy.

Wykonawca Boyer, Inc Zalety Możliwość przeciskania na długich odcinkach, nieprzewodzenie prądu przez rury HOBAS

Po zakończeniu instalacji rury osłonowej w jej górnej części umieszczono system mocowania. Następnie firma Boyer zainstalowała wiązkę trzech rur o średnicy 20 cm i trzech rur o średnicy 10 cm wykonanych z PVC w ograniczniku utrzymującym rury wraz z wypełnieniem i rurami wentylacyjnymi. Szczególną uwagę zwrócono na to, aby maksymalnie wypełnić wolną przestrzeń w rurze osłonowej. Linia została zasilona nową mocą w kwietniu 2012 roku i do chwili obecnej działa bez najmniejszych zakłóceń. Więcej informacji: [email protected]

Zdjęcie poniżej: Rura osłonowa HOBAS przygotowana do zamontowania sześciu linii przesyłowych PVC

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 03

Czyste powietrze dzięki h Rury wentylacyjne h w projekcie SMAROV w Wersalu we Francji W ostatnim czasie przestrzeganie norm środowiskowych stało się istotnym celem dla wielu firm. Oznacza to, że wykorzystywane przez nich produkty winny spełniać wymagania jakościowe klientów oraz odpowiednie normy. Chcąc dostosować się do najnowszych wymogów środowiskowych, francuskie konsorcjum SMAROV (Syndicat Mixte d’Assainissement de la Région Ouest de Versailles) zleciło rozbudowę oczyszczalni ścieków dla zachodniego regionu Wersalu.

Rok budowy 2013 Czas wykonania 12 miesięcy Całkowita długość rurociągu ~ 1.2 km Średnica

W trakcie projektu konieczne było przetransportowanie powietrza powstającego w procesie oczyszczania w oczyszczalni. Zostały do tego wykorzystane produkty HOBAS o średnicach od DN 200 do DN 1400. Klient zdecydował się z nich skorzystać z kilku powodów. Oprócz optymalnych właściwości mechanicznych, produkty HOBAS w tym projekcie zostały zaprojektowane dla ciśnienia roboczego 0,5 bara, a ponadto są odporne na działanie substancji chemicznych takich jak siarkowodór i amoniak.

DN 200 – 1400 Klasa ciśnienia PN 1 Klasa sztywności SN 10000 Zastosowanie Rury wentylacyjne Metoda instalacji

Instalacja rur została podzielona na dwa etapy. Pierwszy obejmował montaż rur o średnicy DN 1400 w otwartym wykopie, biegnącym z oczyszczalni do mostu łączącego obydwa budynki oczyszczalni. Dwie równoległe rury do transportu powietrza HOBAS o średnicy DN 1000 zostały następnie zamontowane na wspornikach pod mostem. Oprócz rur, HOBAS dostarczył również kształtki takie jak trójniki, łuki i kształtki typu Y. Te ostatnie wyprodukowane zostały do połączenia rur o średnicy DN 1400 z rurami o średnicy DN 1000 i idealnie mieściły się w specjalnie przygotowanej wąskiej przestrzeni pod mostem.

Otwarty wykop, na podporach pod mostem Klient SMAROV Versailles Wykonawca SOGEA Zalety Rozwiązanie dopasowane do klienta, optymalne

HOBAS zdobył uznanie nie tylko tym specjalnie dopasowanym rozwiązaniem, ale również profesjonalnym wsparciem technicznym w miejscu instalacji. Ponadto dział techniczny HOBAS France udostępnił projektantom obliczenia statyczne. W myśl zasady „wszystko z jednego źródła”, HOBAS po raz kolejny udowodnił, że jest dostawcą kompleksowych systemów, które zapewniają klientom optymalne i kompletne rozwiązania. Więcej informacji: [email protected]

właściwości mechaniczne i odporność na działanie środków chemicznych

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 04

Alternatywne zastosowanie rur h w Budapeszcie na Węgrzech Rury wentylacyjne w oczyszczalni ścieków Rok budowy

Położona na powierzchni 29 hektarów na północ od Csepel Centralna Oczyszczalnia Ścieków Budapesztu (BKSZTT) leży w pobliżu centrum dzielnicy Csepel, które jest typowym miejskim centrum z zabudowaniami mieszkalnymi, sklepami, parkami itp. Istotną kwestią związaną z funkcjonowaniem oczyszczalni jest zapobieganie emisji nieprzyjemnego zapachu oraz związków chemicznych w trakcie procesu oczyszczania ścieków. Z tego powodu lokalne władze zwróciły się do projektantów i wykonawców w sprawie otoczenia oczyszczalni ścieków kopułą ochronną. Plany przewidywały montaż systemu rurowego do transportu emitowanych ciepłych gazów z oczyszczalni do stacji filtrującej, a następnie po oczyszczeniu do atmosfery.

2008 – 2009 Czas wykonania 12 miesięcy Średnica DN 800 – 2000 Klasa ciśnienia PN 1 Klasa sztywności SN 5000 Zastosowanie Rury do transportu

Rury musiały spełniać wysokie wymagania, takie jak m.in. odporność na wysokie temperatury (70°C) transportowanego powietrza. Wąski plac budowy pomiędzy dwoma betonowymi budynkami wymagał zastosowania produktów prostych w obsłudze, lekkich i łatwych w instalacji. Kolejnymi niezbędnymi cechami była wysoka odporność chemiczna, możliwość przygotowania specjalnych kształtek od tego samego dostawcy oraz opcja połączenia z innymi materiałami – w tym przypadku z rurami stalowymi. Rury HOBAS spełniały wszystkie powyższe wymagania.

powietrza Metoda instalacji Otwarty wykop Klient SNC Process Group Wykonawca Alterra Kft Zalety Odporność na tempera-

Wykorzystany w tym projekcie system rur HOBAS GRP do transportu powietrza składał się z rur o różnorodnych średnicach od DN 800 do DN 2000 i został zainstalowany w 2008 i 2009 roku. Po wykonaniu obliczeń statycznych i konsultacjach z klientami – projektantami oraz wykonawcami – zaproponowano rury o klasie sztywności SN 5000. Tak zaprojektowane rury mogą pracować przy podciśnieniu -0,8 bara. Montaż w otwartym wykopie objął 773 metry rur powietrznych, wraz z kształtkami, kołnierzami, trójnikami oraz kształtkmi typu Y. Centralna Oczyszczalnia Ścieków Budapesztu stanowi jedną z największych inwestycji środowiskowych zrealizowanych w Europie. Na szczegóły architektoniczne oraz ukształtowanie terenu nie szczędzono wysiłku i nakładów finansowych, tak aby oddana do użytku w 2010 roku oczyszczalnia harmonijnie komponowała się z otaczającym krajobrazem i pozostała niezauważona w śródmieściu Csepel – również dzięki systemowi rur HOBAS GRP. Więcej informacji: [email protected]

turę, łatwy tarnsport na budowie, niewielki ciężar, odporność na środki chemiczne, rozwiązania dopasowane do klienta

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 05

h zapewnia bezpieczny przepływ gazu Instalacja rur osłonowych h metodą reliningu podczas budowy gazociągu Gazela, Czechy Trasa nowego gazociągu Gazela biegnie pod autostradą pomiędzy czeskimi miastami Most i Chomutov oraz pod linią kolejową na długości 165 metrów. Rurociąg osłonowy HOBAS o średnicy DN 1800 zapewnia bezpieczny transport gazu przez ten newralgiczny obszar. Na początku 2013 roku, około 3 lata po rozpoczęciu budowy, nowy gazociąg Gazela został oficjalnie oddany do użytku. Rurociąg o długości 166 km i średnicy DN 1400 łączy Republikę Czeską poprzez rurociąg OPAL z rurociągiem Nord Stream. Poprzez Nord Stream, prowadzący z Rosji do Niemiec, rosyjski gaz transportowany jest do Europy po dnie Morza Bałtyckiego. Nowy rurociąg Gazela połączony jest z czeskim systemem przesyłowym w czterech lokalizacjach i odgrywa ważną rolę w zapewnieniu nieprzerwanych dostaw gazu. Będzie on transportował 30 miliardów metrów sześciennych gazu rocznie.

Rok budowy 2012 Czas wykonania 2 miesiące

Ze względu na odporność na korozję oraz szczelność, projektant oraz kierownik projektu zdecydowali się zastosować rury HOBAS GRP o średnicy DN 1800, SN 5000, PN 1 jako rury osłonowe. Rury HOBAS o długości 3 metrów zostały przetransportowane do tunelu o średnicy 2560 mm specjalnym wózkiem. Każda rura była centrowana wzdłuż osi przy użyciu ograniczników i lasera, aby rurociąg ułożony został zgodnie z wymaganiami projektu. Przestrzeń pomiędzy rurą HOBAS i ścianami tunelu wypełniona została betonem. W ostatnim etapie do rury ochronnej został wprowadzony i zamocowany gazociąg o średnicy DN 1400. Klient był bardzo zadowolony z ostatecznego efektu. „Pragnę podziękować firmie HOBAS za dobrą współpracę w tym projekcie oraz konsultacje na placu budowy. Instalacja rur HOBAS GRP wewnątrz tunelu przebiegła płynnie.” Więcej informacji: [email protected]

Relining Klient NET4GAS, s.r.o.

Średnica

Wykonawca

DN 1800

PORR a.s.

Klasa ciśnienia

Zalety

PN 1

Niewielki ciężar, łatwy

Klasa sztywności

transport na budowie,

SN 5000

odporność na korozje,

Zastosowanie Rura osłonowa

Większość rurociągu mogła być instalowana w otwartym wykopie, lecz pojawiły się przeszkody takie jak autostrada z Mostu do Chomutova oraz linia kolejowa. Wymagało to zastosowania metody bezwykopowej. Pierwotne plany przewidywały wykonanie dwóch tuneli o średnicy DN 1800 i długościach 38 oraz 88 metrów. Ponieważ autostrada i linia kolejowa ułożone były równolegle oraz w niewielkiej odległości od siebie, wstępny projekt został zmodyfikowany i zdecydowano się na budowę jednego tunelu o długości 165 metrów metodą tunelowania z zastosowaniem tarczy skrawającej. Wewnątrz tunelu miała znaleźć się rura ochronna, w której miał przebiegać gazociąg.

Metoda instalacji

dla gazociągu

szczelność, duża odporność na obciążenia

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 06

Rury przeciskowe h do osłony gazociągu – Bezpieczna instalacja mimo wysokiego poziomu wód gruntowych, Słupsk, PL 456 metrów rur HOBAS zostało pomyślnie zainstalowanych metodą mikrotunelowania, jako rurociąg osłonowy dla gazociągu biegnącego pod dużą obwodnicą w północnej Polsce. Wysoki poziom wód gruntowych oraz duża głębokość instalacji stanowiły wyzwanie – ale nie były problemem dla HOBAS. Rok budowy 2012 – 2013 Czas wykonania 4 miesiące Średnica De 1099 Klasa ciśnienia PN 1 Klasa sztywności SN 64000 – 320000 Zastosowanie Rury osłonowe gazociągu Metody instalacji

Wraz z budową ważnego terminala gazowego (LNG) w Świnoujściu, pojawiła się potrzeba rozbudowy sieci dystrybucyjnej. Jedna z nitek nowego gazociągu o średnicy 700 mm i długości 265 km przebiegać miała wzdłuż północnej granicy Polski łącząc miasta Szczecin i Gdańsk. Do budowy tej nitki gazociągu przystąpiono w roku 2012, a zakończenie całej inwestycji zaplanowano na rok 2014. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami w miejscach, w których gazociąg przebiega pod przeszkodami terenowymi, tj. drogami, torowiskami lub rzekami wymagane jest by gazociąg posiadał rurę osłonową. W przypadku tego projektu taka potrzeba zaistniała przy przejściu gazociągu pod obwodnicą Słupska i niektórymi drogami przyległymi. Dzięki temu, że HOBAS posiadał już sprawdzone referencje dla rur przeciskowych, a także dla rur osłonowych do gazociągów, Inwestor optował za rurami przeciskowymi CC-GRP HOBAS. Po kompleksowym doradztwie dotyczącym właściwego doboru rur, HOBAS dostarczył rury osłonowe De1099, SN 64000-320000 w odcinkach 3-metrowych i łącznej długości 465 m.

mikrotunelowanie Klient GAZ-SYSTEM S.A. Wykonawca PPI Chrobok S.A. Zalety Szczelność, niewielki ciężar, szybkie i łatwe łączenie

Projekt podzielono na trzy niezależne odcinki. Pierwszy o długości 103 m to poprzeczne przekroczenie drogi ekspresowej S6. Drugi odcinek o długości 122 m stanowił przekroczenie pasa drogowego, w którym znajduje się pas zieleni oraz rów melioracyjny. Było to miejsce, gdzie GDDiKA zabroniła prowadzenia robót ziemnych. Trzeci odcinek gazociągu – to przekroczenie węzła drogowego Głobino (droga wojewódzka nr 210 oraz łącznice drogi ekspresowej S6) o długości 236 m. Rury instalowane były na głębokości 9,7 do 13 m, co nie było łatwym zadaniem biorąc pod uwagę głębokość wód gruntowych. Komory przewiertowe zlokalizowane były poza pasem drogowym. Ich wymiary przyjęto odpowiednio dla komory startowej 4,0 m x 12,0 m, dla komory odbiorczej 4,0 m x 4,0 m. Po zakończeniu prac mikrotunelowych, w rurach osłonowych na poliamidowych płozach został zainstalowany gazociąg, a przestrzeń pomiędzy rurami została dodatkowo wypełniona specjalnym preparatem. Kierownik robót mikrotunelowych z firmy P.P.I. „Chrobok” S.A., Pan Leszek Cielecki, podsumował realizację tych trzech odcinków w sposób następujący: „montaż rur osłonowych na budowie gazociągu relacji Szczecin Gdańsk w okolicach Słupska odbył się bez żadnego problemu. Siły przeciskowe umożliwiły osiągnięcie komory odbiorczej nawet dla najdłuższego odcinka, który wynosił 234 m długości, a wysoki poziom wód gruntowych występujący na zadaniu nie wpłynął negatywnie na szczelność odcinków.“ Przyznał również, że „rury HOBAS posiadają łatwy i szybki nasuwkowy system łączenia, a niewielka waga materiału ułatwia transport na budowie.“ Po zakończeniu kilku projektów, w tym projektu w Słupsku i po otrzymaniu oficjalnej aprobaty na rury ochronne GRP do gazociągów wydanej przez Instytut Nafty i Gazu w Krakowie, HOBAS oczekuje kolejnych ambitnych projektów. Więcej informacji: [email protected]

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 07

Gorące powietrze w zoo w Zurychu Dzięki rurom h słonie mają ciepło W tym roku na początku lata słonie w ogrodzie zoologicznym w Zurychu przeniosą się na nowy wybieg z pawilonem o powierzchni 5 tys. m² zapewniającym schronienie dziesięciu osobnikom. W okresach gdy temperatura powietrza znacząco spada, do pawilonu słoni dostarczane będzie ciepłe powietrze za pomocą rur HOBAS, aby te majestatyczne zwierzęta czuły się dobrze przez cały rok.

Rok budowy

Metoda instalacji

2013

Otwarty wykop

Czas wykonania 1 rok (w kilku etapach) Produkty

Istotną kwestią były wymagania techniczne dla produktów HOBAS. Inżynierowie HOBAS potwierdzili spełnienie wszystkich wymogów technicznych, a w szczególności przewodność cieplną rur HOBAS wynoszącą 0,85 W/m*K. Parametr ten jest szczególnie ważny, ponieważ podgrzane powietrze musi zachować określoną temperaturę w czasie przemieszczania w systemie rurowym, aż dotrze do celu. Wykonawca był bardzo zadowolony z produktów HOBAS oraz sprawnie wykonanej instalacji. Więcej informacji: [email protected]

Zoo Zürich AG Wykonawcy

Rury, kształtki (np. trójniki,

Lippuner Energie- und

kształtki, redukcje)

Metallbautechnik AG,

Średnica

Cztery wentylatory oraz liczne zawory zostały zainstalowane równolegle do budynku w celu zapewnienia nieprzerwanego dopływu powietrza. Rury HOBAS o średnicach od DN 450 do 800 transportują ciepłe powietrze do zaworów. HOBAS przeprowadził instalację w otwartym wykopie częściowo wewnątrz słoniarni, w szczególności częściowo na zewnątrz. System klimatyzacji uzupełniają łuki, redukcje i inne kształtki.

Klient

DN 450 – 800

HOBAS Zalety

Klasa ciśnienia

Profesjonalne wsparcie

PN 1

projektu przez HOBAS,

Klasa sztywności SN 10000 Zastosowanie Rura wentylacyjna

instalacja przeprowadzona przez HOBAS, szeroka gama produktów

h PipeLine | Wydanie 6/2013 | Strona 08

Pomysłowe rozwiązanie w Zakładzie Produkcji Bioetanolu w Rotterdamie w Holandii Instalacja rur osłonowych h bez przerywania procesu produkcji W latach 2008-2010 w Rotterdamie w Holandii powstał jeden z największych na świecie zakładów produkcji bioetanolu. Ze strategicznie dobrze położnego portu w Rotterdamie bioetanol dostarczany jest do wielu krajów europejskich i innych lokalizacji na świecie. W projekcie tym HOBAS odpowiadał za właściwe zabezpieczenie instalacji znajdujących się na terenie zakładu. Spółki Dura Vermeer Infrastructure i Dura Vermeer Railinfra otrzymały zlecenie przygotowania infrastruktury zakładu (kanalizacja, drogi, asfaltowanie terenu itp.). Firma Dura Vermeer Ondergrondse Infra zamontowała całe okablowanie oraz instalację rurową na terenie zakładu produkcji bioetanolu, a firma Dura Vermeer Railinfra odpowiedzialna była za budowę torów kolejowych służących do jego transportu. Nowe tory przecinają kilka istniejących rurociągów przesyłających wodę pitną, gaz i inne media.

Rok budowy 2011 – 2012 Czas wykonania 1 rok Średnica De 220 – 427 Klasa ciśnienia PN 1 Klasa sztywności SN 640000 – 1000000 Zastosowanie rura osłonowa Metoda instalacji Otwarty wykop

W Holandii rury ciśnieniowe przebiegające pod torami kolejowymi muszą być zabezpieczone rurą osłonową, a w tym projekcie rura wewnętrzna musiała być nadal użytkowana w trakcie prac instalacyjnych. Konieczne było użycie połówek rur, a rury HOBAS okazały się najlepszym wyborem do realizacji tego przedsięwzięcia.

Klient Abengoa Wykonawca Dura Vermeer Railinfra Zalety

Rura osłonowa składała się z dwóch połówek rury HOBAS GRP, stalowych zacisków oraz łącznika. Połówki rur ułożone zostały wokół istniejącego rurociągu i połączone klejem epoksydowym, który posiada długookresowe właściwości mechaniczne porównywalne z właściwościami materiału GRP. Stalowe zaciski wykorzystane zostały do dociskania połówek rur w czasie procesu wysychania kleju. Ponadto umożliwiły one dokładne osiowanie rur ochronnych. Do instalacji pod drogami i torami kolejowymi często preferowane są rury osłonowe HOBAS. Powyższy projekt w Zakładzie Produkcji Bioetanolu w Rotterdamie jest przykładem jednej z wielu zakończonych sukcesem instalacji rur osłonowych w Holandii. Więcej informacji: [email protected]

Rury HOBAS dostarczone jako połówki rur, istniejący rurociąg mógł być nadal używany