Druk nr 2338 Warszawa, 4 kwietnia 2014 r. SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII kadencja

Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani posłowie wnoszą projekt ustawy:

- o zmianie ustawy - Kodeks wyborczy. Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy upoważniamy pana posła Grzegorza Schreibera. (-) Adam Abramowicz; (-) Waldemar Andzel; (-) Dorota ArciszewskaMielewczyk; (-) Jan Krzysztof Ardanowski; (-) Iwona Ewa Arent; (-) Zbigniew Babalski; (-) Piotr Babinetz; (-) Barbara Bartuś; (-) Włodzimierz Bernacki; (-) Barbara Bubula; (-) Zbigniew Chmielowiec; (-) Witold Czarnecki; (-) Arkadiusz Czartoryski; (-) Edward Czesak; (-) Zbigniew Dolata; (-) Jan Dziedziczak; (-) Tadeusz Dziuba; (-) Jacek Falfus; (-) Anna Fotyga; (-) Zbigniew Girzyński; (-) Szymon Giżyński; (-) Kazimierz Gołojuch; (-) Małgorzata Gosiewska; (-) Czesław Hoc; (-) Józefa Hrynkiewicz; (-) Michał Jach; (-) Dawid Jackiewicz; (-) Grzegorz Janik; (-) Wojciech Jasiński; (-) Mariusz Orion Jędrysek; (-) Krzysztof Jurgiel; (-) Izabela Kloc; (-) Sławomir Kłosowski; (-) Lech Kołakowski; (-) Robert

Kołakowski; (-) Henryk Kowalczyk; (-) Bartosz Kownacki; (-) Elżbieta Kruk; (-) Zbigniew Kuźmiuk; (-) Adam Kwiatkowski; (-) Tomasz Latos; (-) Krzysztof Lipiec; (-) Maciej Łopiński; (-) Ewa Malik; (-) Maciej Małecki; (-) Gabriela Masłowska; (-) Jerzy Materna; (-) Grzegorz Matusiak; (-) Marek Matuszewski; (-) Beata Mazurek; (-) Krzysztof Michałkiewicz; (-) Kazimierz Moskal; (-) Piotr Naimski; (-) Maria Nowak; (-) Stanisław Ożóg; (-) Anna Paluch; (-) Krystyna Pawłowicz; (-) Stanisław Pięta; (-) Dariusz Piontkowski; (-) Stanisław Piotrowicz; (-) Jerzy Polaczek; (-) Marek Polak; (-) Piotr Polak; (-) Elżbieta Rafalska; (-) Jerzy Rębek; (-) Adam Rogacki; (-) Jarosław Rusiecki; (-) Bogdan Rzońca; (-) Małgorzata Sadurska; (-) Jacek Sasin; (-) Grzegorz Schreiber; (-) Jarosław Sellin; (-) Lech Sprawka; (-) Stefan Strzałkowski; (-) Marek Suski; (-) Krzysztof Szczerski; (-) Andrzej Szlachta; (-) Jerzy Szmit; (-) Stanisław Szwed; (-) Jan Szyszko; (-) Krzysztof Tchórzewski; (-) Robert Telus; (-) Ryszard Terlecki; (-) Grzegorz Tobiszowski; (-) Jan Tomaszewski; (-) Jan Warzecha; (-) Jadwiga Wiśniewska; (-) Marcin Witko; (-) Michał Wojtkiewicz; (-) Sławomir Zawiślak; (-) Łukasz Zbonikowski; (-) Jarosław Zieliński; (-) Kosma Złotowski; (-) Maria Zuba; (-) Wojciech Zubowski; (-) Jerzy Żyżyński.

Projekt Ustawa z dnia ……….. 2014 r.

o zmianie ustawy – Kodeks Wyborczy

Art. 1. W ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, Nr 26, poz. 134, Nr 94, poz. 550, Nr 102, poz. 588, Nr 134, poz. 777, Nr 147, poz. 881, Nr 149, poz. 889, Nr 171, poz. 1016 i Nr 217, poz. 1281 oraz z 2012 r. poz. 849, 951 i 1529) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 42 uchyla się § 4, 2) w art. 50 § 2 otrzymuje brzmienie: „§ 2. Obserwatorzy, o których mowa w § 1, posiadają uprawnienia mężów zaufania, wymienione art. 1033 § 1 pkt 1 i 2.”, 3) w art. 75 uchyla się § 6, 4) w art. 75 § 7 otrzymuje brzmienie: „§ 7 Członkom obwodowej komisji wyborczej przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag, z wymienieniem konkretnych zarzutów, z tym że nie zwalnia ich to z obowiązku podpisania protokołu głosowania w obwodzie. Adnotację o wniesieniu uwag zamieszcza się w protokole.”, 5) w art. 78 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej niezwłocznie przekazuje do właściwej komisji wyborczej wyższego stopnia, w zapieczętowanej kopercie, jeden egzemplarz protokołu głosowania w obwodzie wraz z wyjaśnieniami komisji do zgłoszonych zarzutów, o których mowa w 75 § 7 i art. 1033 § 1 pkt 5.”,

6) uchyla się art. 103, 7) w dziale I po rozdziale 11 dodaje się rozdział 11a w brzmieniu: „Rozdział 11a Mężowie zaufania Art. 1031. § 1. Pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upoważniona może wyznaczyć do jednego męża zaufania do każdej z komisji wyborczych wymienionych w art. 152 § 2. Jeżeli komitet wyborczy nie zarejestrował kandydatów lub list kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych, męża zaufania może wyznaczyć do obwodowej komisji wyborczej na obszarze okręgu, w którym zarejestrował kandydata lub listę kandydatów. W wyborach wójta komitet wyborczy może wyznaczyć męża zaufania na obszarze całej gminy. § 2. Wyznaczenie mężów zaufania do obwodowych komisji wyborczych w obwodach głosowania utworzonych za granicą może nastąpić

poprzez przekazanie zaświadczenia

konsulowi telefaksem lub w formie elektronicznej najpóźniej w dniu wyborów. § 3. Pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upoważniona wydaje mężom zaufania zaświadczenie według wzoru określonego przez Państwową Komisję Wyborczą. § 4. Pełnomocnik wyborczy może wyznaczyć jednego męża zaufania przy Państwowej Komisji Wyborczej. Art. 1032. Osoba wyznaczona na męża zaufania nie może być kandydatem w wyborach, pełnomocnikiem wyborczym, pełnomocnikiem finansowym oraz członkiem komisji wyborczej.

Art. 1033. § 1. Mężowi zaufania przysługuje prawo do: 1) udziału we wszystkich czynnościach komisji, do których został wyznaczony, w szczególności do uczestniczenia przy przekazywaniu protokołu obwodowej komisji wyborczej, uczestniczenia przy przekazywaniu danych z protokołu rejonowej komisji wyborczej, uczestniczenia przy sprawdzaniu pod względem zgodności arytmetycznej poprawność ustalenia wyników głosowania przez pełnomocników o których mowa w art. 173 oraz uczestniczenia przy sprawdzaniu prawidłowości ustalenia wyników

głosowania; 2) obecności w lokalu wyborczym w czasie wszystkich czynności komisji wyborczych, w szczególności w czasie głosowania, ustalania wyników głosowania i sporządzania protokołu; 3) posiadania w trakcie obecności w lokalu wyborczym własnych urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk; 4) rejestrowania wszystkich czynności podejmowanych przez właściwą komisję wyborczą za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk; 5) wniesienia do protokołu uwag, z wymienieniem konkretnych zarzutów; § 2. Uwagi, o których mowa w § 1 pkt 5, zamieszcza się w protokole jako adnotację.”,

8) w art. 351 : a) uchyla się § 4. b) § 5 otrzymuje brzmienie: „§ 5. Przewodniczący rejonowej komisji wyborczej przekazuje niezwłocznie do właściwej okręgowej komisji wyborczej dane z protokołu dotyczące liczby głosów ważnych oddanych łącznie na wszystkie listy kandydatów i głosów ważnych oddanych na poszczególne listy kandydatów oraz głosów ważnych oddanych na poszczególnych kandydatów, w sposób ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą.”,

9) w art. 445 § 6 otrzymuje brzmienie: „§ 6. Pełnomocnikom wyborczym i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 75 § 7 stosuje się odpowiednio.”,

10) po art. 497 dodaje się art. 497a w brzmieniu:

„Art. 497a. Kto w dniu wyborów wynosi kartę do głosowania poza lokal wyborczy lub taką kartę poza lokalem wyborczym przyjmuje lub posiada, nie będąc do tego uprawnionym, podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Uzasadnienie

Kwestia zapewnienia rzetelności i przejrzystości procedur wyborczych jest sprawą kluczową dla zapewnienia realizacji konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawa. Regulacje prawne obowiązujące w tym zakresie, w tym przede wszystkim obowiązujący od 2011 roku Kodeks Wyborczy, zawierają szereg przepisów gwarantujących uczciwe wybory. Wobec występowania w Polsce przypadków bezprawnego wpływania na ustalanie wyników wyborów, gwarancji tych nie można jednak uznać za wystarczające. Część z tych przypadków została stwierdzona prawomocnymi wyrokami sądów.

Wnioskodawcy zdają sobie sprawę z konieczności kompleksowej nowelizacji Kodeksu Wyborczego, które pozwoliłyby w jak największym stopniu wyeliminować zagrożenia dla rzetelności i przejrzystości wyborów. Ze względu jednak na zbliżający się termin wyborów do Parlamentu Europejskiego, niniejszy projekt ogranicza się do prostych i jasnych propozycji, które ze względu na swój czytelny i nie wpływający na sam przebieg procedur wyborczych charakter będą mogły mieć zastosowanie w odniesieniu już do procedur związanych z najbliższymi wyborami, czyli zarządzonymi na 25 maja 2014 r. wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Istota zmian polega na wprowadzeniu w odrębnym rozdziale kompleksowej regulacji dotyczącej mężów zaufania. Takie umiejscowienie mężów zaufania w strukturze Kodeksu Wyborczego pozwoli na nadanie odpowiedniej rangi temu instrumentowi kontroli społecznej nad wyborami. Projekt przewiduje w ramach przepisów dotyczących mężów zaufania m. in. nadanie im kompetencji do rejestrowania czynności podejmowanych przez komisję za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Obecny stan prawny nie reguluje tej kwestii, nie zabraniając jednak wprost w żadnym przepisie podobnej rejestracji. Państwowa Komisja Wyborcza, w uchwale z dnia 24 lutego 2014 r., z zupełnie niezrozumiałych powodów przyjęła że: „obserwacja czynności wykonywanych przez komisję obwodową nie uprawnia mężów zaufania do utrwalania pracy komisji za pomocą aparatów fotograficznych lub kamer.” Instrukcja ta ma charakter wiążący dla przewodniczących komisji wyborczych i można zakładać, że interpretacja ta będzie rozszerzona również na członków Komisji. Konieczne jest zatem doprecyzowanie, że rejestracja taka jest dopuszczalna. Rejestracja dźwięku i obrazu stała się obecnie sprawą prostą technicznie dzięki upowszechnieniu tanich i

łatwo dostępnych urządzeń mobilnych i nie ma żadnego powodu, aby ją uniemożliwiać, jako że nie powoduje to żadnego obciążenia dla budżetu wyborów (chodzi o sprzęt znajdujący się w dyspozycji mężów zaufania oraz członków komisji). Udokumentowanie w ten sposób czynności oficjalnych, formalnych i urzędowych pozwoli na ograniczenie wszelkich możliwych

nieprawidłowości

i

możliwość rzetelniejszego

rozpatrywania protestów

wyborczych, poprzez wprowadzenie możliwości gromadzenia wartościowego materiału dowodowego. Projekt wprowadza również ułatwienia dotyczące zgłaszania mężów zaufania do komisji obwodowych utworzonych poza granicami kraju, co sprowadza się do czytelnego wprowadzenia do porządku prawnego dotychczas stosowanej praktyki.

Nowelizacja wprowadza również do części karnej Kodeksu Wyborczego nowy art. 497a, penalizujący posiadanie lub przyjmowanie poza lokalem wyborczym karty do głosowania oraz wynoszenie jej poza lokal wyborczy, przez osoby do tego nieuprawnione. Uregulowanie tej kwestii pozwoli uniknąć opisanej wyżej sytuacji z kartami do głosowanie z wyborów warszawskich, w którym niemożliwe było wyciagnięcie konsekwencji prawnej wobec ewidentnej nieprawidłowości ze względu na brak kwalifikacji prawnej.

Jak wskazano wyżej, proponowane zmiany mają charakter prosty i czytelny, nie wpływają na trwające już procedury wyborcze i w żaden istotny i bezpośredni sposób nie zakłócą procedur planowanych na przyszłość. Nie stanowią one w żaden sposób zmiany zasad czy tez reguł wyborczych. Nie dotyczą procedury obliczania głosów czy zgłaszania list. Wobec powyższego, możliwe jest wprowadzenie ich do porządku prawnego tak, aby miały one zastosowanie do najbliższych wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Zakres przedmiotowy projektu nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Jego wejście w życie spowoduje pozytywne skutki społeczne, poprzez zwiększenie kontroli społecznej nad rzetelnością i przejrzystością procedur wyborczych. Projekt ustawy nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Warszawa, 9 kwietnia 2014 r. BAS-WAPEiM-827/14 Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna o zgodności poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Grzegorz Schreiber) z prawem Unii Europejskiej Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2012 r. poz. 32, ze zm.) sporządza się następującą opinię:

I. Przedmiot projektu ustawy Poselski projekt ustawy ma na celu zmianę ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, ze zm.). Zmiana dotyczy przede wszystkim instytucji mężów zaufania i polega na umieszczeniu różnych przepisów dotyczących funkcji i uprawnień mężów zaufania w odrębnym rozdziale ustawy. Dodatkowo projekt przewiduje m.in. przyznanie mężom zaufania prawa do rejestrowania wszystkich czynności podejmowanych przez właściwą komisję wyborczą za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Projekt przewiduje również wprowadzenie do ustawy nowego przepisu karnego, penalizującego wynoszenie bez uprawnienia w dniu wyborów kart do glosowania poza lokal wyborczy, a także przyjmowanie ich lub posiadanie poza lokalem wyborczym w tym dniu. Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. II. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy Ze względu na przedmiot projektu ustawy należy przywołać regulację Traktatu o Unii Europejskiej. Przepis art. 18 ust. 3 Traktatu stanowi, że członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani na pięcioletnią kadencję w powszechnych wyborach bezpośrednich, w głosowaniu wolnym i tajnym. Potwierdza to art. 1 ust. 3 Aktu dotyczącego wyboru członków Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezpośrednich (Dz. U. z 2004 r. Nr

2 90, poz. 864, ze zm.), który o stanowi o wyborach bezpośrednich, powszechnych, wolnych i tajnych. III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa Unii Europejskiej Instytucja mężów zaufania jest przejawem społecznej kontroli prawidłowego przebiegu wyborów, w tym przestrzegania zasad wolności i tajności. Uprawnienia mężów zaufania, odnoszące się m.in. do wyborów do Parlamentu Europejskiego, określa projektowany art. 1033 ustawy. Należą do nich m.in. udział we wszystkich czynnościach komisji wyborczej, obecność w lokalu wyborczym w czasie wszystkich czynności komisji wyborczej, wnoszenie uwag do protokołu komisji wyborczej czy wspomniane już prawo rejestrowania dźwięku i obrazu w lokalu wyborczym. Projektowane przepisy mieszczą się w ramach prawnych określonych przez przywołane akty prawa UE. Projekt nie narusza prawa UE. IV. Konkluzje Przedstawiony poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.

Szef Kancelarii Sejmu Lech Czapla

Warszawa, 9 kwietnia 2014 r. BAS-WAPEiM-828/14 Pani Ewa Kopacz Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Grzegorz Schreiber) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu

Poselski projekt ustawy ma na celu zmianę ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, ze zm.). Zmiana dotyczy przede wszystkim instytucji mężów zaufania i polega na umieszczeniu różnych przepisów dotyczących funkcji i uprawnień mężów zaufania w odrębnym rozdziale ustawy. Dodatkowo projekt przewiduje m.in. przyznanie mężom zaufania prawa do rejestrowania wszystkich czynności podejmowanych przez właściwą komisję wyborczą za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Projekt przewiduje również wprowadzenie do ustawy nowego przepisu karnego, penalizującego wynoszenie bez uprawnienia w dniu wyborów kart do glosowania poza lokal wyborczy, a także przyjmowanie ich lub posiadanie poza lokalem wyborczym w tym dniu. Projekt ustawy nie narusza prawa Unii Europejskiej. Projekt nie zawiera przepisów mających na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy nie jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu. Szef Kancelarii Sejmu Lech Czapla