ZWALCZANIE I RENOWACJA Kompleksowa oferta: sprawdzona i pewna
1
3
Kompetentny partner
2
4 - 9
Owady niszczące drewno
3
10 - 15
Grzyby niszczące drewno
4
16
Grzyby zmieniające barwę drewna
5
17
Obowiązek zgłaszania zagrożenia
6
18
Wzmacnianie i uzupełnianie drewna
7
19
Obliczanie powierzchni drewna
8
20
W trosce o Państwa bezpieczeństwo
9
21 - 32
Ochrona i renowacja drewna
Źródła zdjęć: (Dr.) Uwe Noldt, Thünen-Institut, Hamburg Tobias Huckfeldt, Dr. rer. nat. Dipl.-Biol. Mykologe 2
KOMPETENTNY PARTNER Produkty do ochrony i renowacji drewna Od ponad sześciu dziesięcioleci…
Zgrany zespół…
… służymy pomocą naszym Klientom we wszystkich zagadnieniach dotyczących ochrony drewna i renowacji budowli. Z doświadczenia wiemy, jak bardzo wielopoziomowy charakter mogą mieć problemy związane z ochroną drewna budowlanego i że wymagają one zawsze indywidualnego potraktowania. Nasza bogata oferta wysokiej jakości produktów stwarza przy tym szereg możliwości. Jeśli szukają Państwo optymalnego rozwiązania – proszę nas zapytać.
…wysoko kwalifikowanych Przedstawicieli i Techników Zastosowań pomoże Państwu w wyborze najlepszych produktów i rozwiązań. Niniejszym przedstawiamy Państwu aktualną ofertę z zakresu zwalczania szkodników drewna i jego renowacji. Obejmuje ona wszelkie zjawiska, jakie mogą wystąpić podczas renowacji uszkodzonego drewna – od zwalczania insektów aż po uzupełnienie ubytków w silnie zniszczonych elementach drewnianych.
Dla Państwa bezpieczeństwa i zachowania drewna jako materiału uwzględniona jest norma DIN 68 800, część 4 (Ochrona drewna poprzez zwalczanie niszczących je grzybów i insektów) z listopada 1992 roku. Przedstawiamy Państwu przegląd najważniejszych szkodników i pokazujemy, w jaki sposób z zastosowaniem produktów z oferty Remmers przeprowadzić skuteczną, bezpieczną dla środowiska renowację.
3
OWADY NISZCZĄCE DREWNO Szkody wywołane przez spuszczela pospolitego i miazgowca brunatnego Spuszczel pospolity
Larwa
Wygląd zaatakowanego drewna
Postać dojrzała: długość 8-25 mm czarny, czarnobrązowy, owłosiona część szyjna z błyszczącymi, czarnymi zrogowaceniami w kształcie kropli. Na powierzchni skrzydłowej 1-2 przerywane, poprzeczne paski z białych włosków.
Larwa: długość 15-30 mm, słabo owłosiona, żółtawobiała, wyraźny podział na odcinki z grubszymi pierścionkami na końcu głowy.
Chodniki z otworami o długości do 10 mm i szerokości 6 mm. Pozostaje w nich drobna mączka i wałeczkowate ekskrementy. Atakuje drewno drzew iglastych, szczególnie biel drewna.
Miazgowiec brunatny
Larwa
Wygląd zaatakowanego drewna
Larwa: długość do 6 mm, w kolorze kości słoniowej-białej, otwór oddechowy z boku na ostatnim odcinku wyglądający w powiększeniu jak żółtawa plama.
Chodniki wyryte wzdłuż włókien, wypełnione drobną mączką. Ekskrementy praktycznie niezauważalne. W końcowym stadium drewno jest całkowicie sproszkowane, otwory o średnicy 1,5 do 2 mm. Atakuje tylko bogate w skrobię drewno drzew liściastych typu limba, jesion, dąb.
(Hylotrupes bajulus)
(Lyctus brunneus)
Postać dojrzała: długość 2,5-5 mm czerwonobrązowy do ciemno-brązowego, smukła budowa.
4
OWADY NISZCZĄCE DREWNO Szkody wywołane przez kołatka Kołatek
Larwa
Wygląd zaatakowanego drewna
Postać dojrzała: długość 3-5 mm, ciemnobrązowy do czarno-brązowego, krępa (przysadzista) budowa z paskami na pokrywkach skrzydłowych.
Larwa: długość 4-6 mm, żółtawobiała, przypominająca kształtem pędraka, łukowato wygięta, delikatnie owłosiona.
Chodniki drążone są przede wszystkim w obszarze drewna wczesnego, luźno wypełnione mączką i jajeczkowatymi ekskrementami, okrągłe otwory wylotowe o średnicy 1-2 mm, występują w drewnie drzew iglastych i liściastych.
Tykotek pstry
Larwa
Wygląd zaatakowanego drewna
Larwa: długość do 10 mm ze złotawo żółtym owłosieniem.
Nieregularne chodniki Ø 4 mm, najczęściej zgodne z kierunkiem włókien, przede wszystkim w drewnie wczesnym, wypełnione szczelnie mączką drzewną i ekskrementami w kształcie soczewicy. Występuje często w połączeniu z grzybami lub po ich ataku. Specjalista ds. drewna dębowego.
(Anobium punctatum)
(Xestobium rufovillosum)
Postać dojrzała: długość 5-9 mm, ciemnobrązowy z czerwonawo-żółtymi owłosionymi plamkami, macki lekko opiłowane.
5
W momencie stwierdzenia pojawienia się owadów typu spuszczel pospolity (hylotrupes bajulus), kołatek (anobiidae) lub miazgowiec (lycidae), w pierwszej kolejności ustalić trzeba jak duży obszar drewna został zaatakowany. W tym celu na drewnie konstrukcyjnym należy, jeśli to możliwe w obszarze bieli, wykonać siekierą na każdym metrze bieżącym dwa ukośne nacięcia. Jeśli na drewnie znajdują się okładziny lub ślepe podłogi to należy je usunąć. Chcąc dotrzeć do miejsc trudnodostępnych np. na poddaszach można ewentualnie zdjąć dach. W przypadku obiektów o wartości historycznej ze względów estetycznych nie należy stosować takiej metody oznaczania zaatakowanego obszaru. Następnie zdejmuje się z drewna korę i tylko spróchniałe części konstrukcji muszą być usunięte aż do chodników leżących głębiej, a chodniki uderzone siekierą należy dokładnie oczyścić szczotką. Przy zastosowaniu środków zwalczających rozpuszczalnych w wodzie, należy wcześniej usunąć istniejącą powłokę wapienną. Pozostawiony przekrój poprzeczny wymaga sprawdzenia pod względem nośności. Jeśli konstrukcja nie spełnia wymogów statycznych, to należy wzmocnić ją drewnem zaimpregnowanym wcześniej odpowiednimi preparatami. Tak odsłonięte powierzchnie można pokrywać tradycyjnie pędzlem, przez natrysk, polewanie lub metodą pianową. Niezbędną ilość materiału w przypadku środków i emulsji olejowych (Anti-Insekt*, HWT* i Multi GS*) nakładać dwukrotnie, a w przypadku środków na bazie soli (Adolit Holz-wurmfrei*) - trzykronie. Niezbędna ilość środków zwalczających wynosi 300-350 ml/m².
6
W przypadku elementów konstrukcji cennych z historycznego punktu widzenia oraz w miejscach trudnodostępnych, w których usunięcie spróchniałych części lub dokonanie zabiegu z użyciem środka ochrony drewna ze wszystkich stron nie jest możliwe, należy dodatkowo przeprowadzić nasączanie otworów lub iniekcję niskociśnieniową. Tę ostatnią warto przeprowadzić zwłaszcza w przypadku prac „nad głową”. Szczegóły na temat tej specjalnej metody opisane są w instrukcjach technicznych odpowiednich produktów.
Skuteczność zwalczających środków ochrony drewna określają zastosowane substancje czynne. Dzielą się one na środki o powolnym, szybkim, i wydłużonym działaniu. W przypadku środków o wydłużonym i opóźnionym działaniu nie można wykluczyć, że żywe organizmy będą występować nawet jeszcze do 2 lat. Nie należy jednak obawiać się wystąpienia szkód zagrażających bezpieczeństwu statycznemu zaatakowanych elementów drewnianych.
Nanoszenie środka ochrony drewna metodą pianową: W stosowaniu rozpuszczalnych w wodzie środków ochrony drewna do zwalczania grzyba domowego w murze oraz ataków spuszczela metoda aplikacji pianowej stanowi rewolucyjną alternatywę z punktu widzenia efektu ochronnego, nakładów pracy i obciążenia powietrza aerozolem w porównaniu z powszechnie stosowanymi metodami. Dzięki zastosowaniu metody pianowej zabieg na drewnie lub murze można wykonać jednoetapowo. Po naniesieniu odpowiedniej grubości warstwy piany na skutek jej stopniowego rozpadu zwalczający środek ochrony drewna jest oddawany do podłoża. Metoda pianowa
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Środki o szybkim działaniu Anti-Insekt Multi GS
Kołatek domowy
tak
tak
tak
tak (BLT)
Okres (miesiące)
3-6
3
2-4
3-6
Ochrona profilaktyczna
tak
tak
tak
tak
Tykotek pstry
Miazgowiec brunatny
Skuteczność
Pasożyty
Spuszczel pospolity
Są środkami o szybkiej skuteczności do zwalczania niszczących drewno owadów. Jako składnik biologicznie aktywny zawierają one środek owadobójczy pyrethroid. Szybkość działania wynosi około 8 dni do 16 tygodni. Skuteczność tego składnika jest ciągła i obejmuje wszystkie stadia rozwoju owadów.
BLT = preferowane nasączanie otworów
7
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Środki z opóźnionym działaniem HWT
Tykotek pstry
Miazgowiec brunatny
Skuteczność
tak
tak
Okres (miesiące)
6
3
4
6
tak
tak
tak
tak
Pasożyty
Spuszczel pospolity
Kołatek domowy
W HWT zastosowany został jako składnik biologicznie aktywny środek powstrzymujący proces tworzenia chityny i tym samym zapobiegający procesowi wylinki owadów. Ma on opóźnioną skuteczność. Szybkość działania wynosi 12 do 24 tygodni. Skuteczność tego składnika nie jest jednak ciągła, obejmuje tylko stadium wylinki.
Ochrona profilaktyczna
tak tak (BLT) (BLT)
BLT = preferowane nasączanie otworów
8
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Środki o działaniu powolnym Adolit Holzwurmfrei
Kołatek domowy
tak
tak
tak
tak (BLT)
Okres (miesiące)
9-18
6-9
9-18
9-18
tak
tak
tak
tak
Ochrona profilaktyczna
Tykotek pstry
Miazgowiec brunatny
Skuteczność
Pasożyty
Spuszczel pospolity
Aidol Holzwurmfrei zawiera jako substancję biologicznie aktywną związki boru (kwas borowy, borax). Działają one w sposób ciągły we wszystkich stadiach rozwoju owadów. Działanie wolne, wynosi 9-18 miesięcy. Sole boru są zarówno owado- jak i grzybobójcze.
BLT = preferowane nasączanie otworów
9
GRZYBY NISZCZĄCE DREWNO Uszkodzenia drewna powodowane przez grzyb domowy Grzyb domowy właściwy – Stroczek domowy
Owocnik
Wygląd zaatakowanego drewna
Owocnik: żółty lub czerwonobrązowy z białym dorośniętym obrzeżem, grubość 1-2 cm. W początkowej fazie daje się łatwo usunąć z powierzchni, tworzy liczne brązowe zarodniki, widoczne w różnych miejscach pomieszczenia.
Charakterystyczne cechy: rysy z dużymi poprzecznymi spękaniami drewna i brązowym przebarwieniem, pęknięcia lakieru, poza tym uskoki i garby, atakowane jest szczególnie drewno drzew iglastych, ale również liściaste nie jest bezpieczne.
(Serpula lacrymans)
Grzybnia: przypominająca wyglądem watę z żółtymi lub ewentualnie czerwonymi plamami. Tworzą sznury o grubości do 6 mm, które w stanie suchym łamią się z wyraźnym trzaskiem, a przy spaleniu wydzielają zapach charakterystyczny do zapachu palonego rogu.
WSKAZÓWKI WYKONAWCZE Postępowanie z drewnem zaatakowanym przez grzyby
10
Ustalenie rodzaju grzyba
Prawdziwy grzyb domowy
Po stwierdzeniu pojawienia się na drewnie grzyba, należy ustalić najpierw jego rodzaj, gdyż od tego zależeć będą metody i zakres podjętych prac, mających na celu ochronę i renowację drewna. Wskazówką będzie tutaj wygląd zniszczonego drewna. Podejmując stosowne działanie należy mieć na względzie nie tylko wybór odpowiednich środków chemicznych, ale również znalezienie właściwych rozwiązań technicznych, aby chronić elementy budowlane, szczególnie drewniane przed kontaktem z wilgocią, względnie pozwolić jej wyparować.
Zwalczanie grzyba domowego wymaga szczególnej staranności. Sznury grzybni, zdolne do transportu wody, atakują również suche obszary drewna. W związku z tym należy ściśle przestrzegać zaleceń zawartych w DIN 68 800, część 4 oraz w instrukcji WTA nr 1-2-91. Dotyczy to w szczególności szeroko zakrojonych prac związanych z usuwaniem zaatakowanych elementów budowlanych (elementy drewniane o długości co najmniej 1 m oraz (nasypy) co najmniej 1,5 m powyżej widocznych zaatakowanych miejsc.
Wszelkie elementy drewniane pozostające w budowli należy profilaktycznie zaimpregnować. Dla zapewnienia dodatkowej ochrony w miejscach szczególnie narażonych, jak czoła balkonów, stopy krokwi, przyścienne belki stropowe, płatwie stopowe, krokwie szczytowe można zastosować Adolit Borpatronen* (por. pasożyty wywołujące zgniliznę mokrą). Drewno przewidziane jako zastępcze należy uprzednio zaimpregnować zgodnie z jego właściwą klasą użytkową. Drewno mające bezpośredni kontakt z murem najlepiej poddać impregnacji ciśnieniowej. Ponadto w przypadku ataku grzyba domowego należy przestrzegać podanych tu informacji na temat zwalczania grzyba w murze.
Zwalczanie grzyba domowego za pomocą Adolit M flüssig Mur
Obróbka powierzchni
Impregnacja przez wywiercone otwory
Jeśli w budowli stwierdzono atak grzyba domowego właściwego, to pod kątem jego występowania należy sprawdzić również mury sąsiadujące. Jeśli jego występowanie zostanie potwierdzone, to i tam należy przedsięwziąć działania zwalczające i renowacyjne.
Jeśli zakres ataku jest niewielki, wystarczające mogą być zabiegi powierzchniowe. Obszar poddany naprawie powinien się rozciągać na co najmniej 1,5 poza strefę widocznego ataku. Najpierw należy skuć tynki i wydrapać spoiny. Następnie mur poddaje się opalaniu, co pozwala na unieszkodliwienie przywierających do powierzchni zarodników oraz na zlokalizowanie przerostów grzybni, która podczas spalania trzeszczy i żarzy się. Następnie za pomocą szczotki lub odkurzacza przemysłowego oczyszcza się mur z luźnych resztek tynku lub spalenizny. Strefy sąsiadujące, jak na przykład otwarte stropy, należy przykryć dla zabezpieczenia przed zainfekowaniem. Następnie ściany mogą być poddane flutacji, natryskowi lub pianowaniu z użyciem Adolit M flüssig, przy czym podczas zabiegu należy przynajmniej dwukrotnie nanieść mokre na mokre co najmniej 50 ml 10% roztworu na każdy m2.
Jeżeli nastąpił silniejszy atak grzyba domowego lub jeżeli drewniane elementy budowlane mają zostać poddane renowacji lub ma zostać wbudowane nowe drewno, to środek zwalczający należy dodatkowo wprowadzić do wnętrza ściany.
Nasączanie otworów: W tym celu należy we wzajemnie przesuniętych rzędach, w odstępach około 25 cm poziomo i 15-20 cm pionowo, wywiercić ukośnie otwory, skierowane w dół pod kątem 350-450 stopni. Średnica otworów powinna wynosić 20-30 mm a ich głębokość być równa grubości muru minus 15 cm. W strefie podparcia czół belek odstępy należy zmniejszyć do 10 cm poziomo i pionowo. W zależności od nasiąkliwości otwory wielokrotnie wypełnia się roztworem Adolit M flüssig.
11
Zwalczanie grzyba domowego za pomocą Adolit M flüssig Ciśnieniowe nasączanie przez wywiercone otwory Otwory należy wywiercić poziomo lub z lekkim nachyleniem w dół, w odstępach ok. 25 cm poziomo i ok. 20-30 cm pionowo. Średnica otworów powinna być dopasowana do pakerów iniekcyjnych i wynosić 18 mm, natomiast głębokość powinna odpowiadać grubości muru minus 15 cm. Iniektory (nr art. 4109) stosuje się z dużą nakładką ułatwiającą ich wbijanie (nr art. 4104). Za pomocą opryskiwacza ogrodowego lub pompy niskociśnieniowej, wyposażonego w zawór odcinający, wąż ciśnieniowy i złączkę, wprowadza się pod niskim ciśnieniem (3-4 bary) Adolit M flüssig w mur.
Prace końcowe Zwalczanie zakrojone na szerszą skalę wymaga zastosowania 3 kg koncentratu na 1 m3 muru, przy czym zależnie od zawilgocenia ściany środek można rozcieńczyć do roztworu o stężeniu 10 - 50%.
Wydrapane spoiny i wywiercone otwory po zakończeniu zabiegu zwalczającego zamyka się za pomocą środka Bohrlochsuspension. Mur można ponownie otynkować.
GRZYBY NISZCZĄCE DREWNO Uszkodzenia drewna powodowane przez poskórnicę białą Grzyb domowy biały
Owocnik
Wygląd zaatakowanego drewna
Biały, pory wyraźnie widoczne gołym okiem, otoczony micelą.
Cechy charakterystyczne uszkodzeń: zgnilizna brunatna ze spękaniem „kostkowym”. Z reguły atakowane jest tylko drewno drzew iglastych.
(Anfrodia vaillantii)
Grzybnia: biała, często z rozgałęzieniami przypominającymi wymrożenia. Sznury pozostają elastyczne także w stanie suchym, rosną często w okręgach, pozostają białe niezależnie od upływu czasu.
12
GRZYBY NISZCZĄCE DREWNO Uszkodzenia drewna wywoływane przez glinicę mózgowatą i niszczycę Grzyb piwniczny
Owocnik
Wygląd zaatakowanego drewna
Grzybnia: najpierw biała, później szaro-brązowa do czarno-brązowej. Cienkie, rozszerzające się brodawkowato sznury; mocno przylegające do podłoża. Ogólnie mniej gęste, niż w przypadku grzyba domowego właściwego i podskórnicy.
Cienka skorupowata błonka, brodawkowate wzniesienia o średnicy do 5 mm.
Cechy charakterystyczne uszkodzeń: zgnilizna brunatna, połączona z reguły ze spękaniem drewna w formie drobnej kostki.
Niszczyca
Owocnik
Wygląd zaatakowanego drewna
W kształcie półkoli lub podłużny. Często wychodzący z pęknięć i szczelin. Kolor żółty do ciemnobrązowego.
Drewno na początku przebarwione na kolor żółty do brązowego, później staje się czerwonobrązowe, rozpad rocznego przyrostu słojów, małe poprzeczne spękania drewna, słodkawy zapach podobny do zapachu smoły.
(Coniophora puteana)
(Gloeophyllum)
Grzybnia: brak grzybni powierzchniowej.
13
GRZYBY NISZCZĄCE DREWNO Uszkodzenia drewna wywoływane przez ekspansywny grzyb domowy Ekspansywny grzyb domowy
Owocnik
Wygląd zaatakowanego drewna
Owocnik: Grzyb ten może tworzyć owocniki o wielkości do m2. Składają się one z warstwy o grubości kilku centymetrów zabarwionej na kolor ochry do szarobrązowej (częściowo kilkupokładowej). W stanie świeżym owocnia jest włóknisto-elastyczna, a z czasem staje się twarda podobna do korka.
Drewno wykazuje intensywną białą zgniliznę (rozpad w białe włókna). Atakowane jest przede wszystkim drewno dębowe, ataki zdarzają się jednak również na gatunkach iglastych (świerk, sosna).
(Donkioporia expansa)
Ekspansywny grzyb domowy tworzy w szczelinach, pustych przestrzeniach grzybnie w postaci mat w kolorze żółtej ochry do brązowego, pokryte częściowo ciemnymi kroplami. Grzybnie w postaci powrozów nie wykształcają się.
WSKAZÓWKI WYKONAWCZE Postępowanie z drewnem zaatakowanym przez grzyby Mikroorganizmy wywołujące zgniliznę brunatną, np. gnilica mózgowata, podskórnica biała, niszczyca Określić zakres uszkodzeń. Usunąć grzybnię, owocniki i porażone drewno, zachowując przy tym podany w normach odstęp bezpieczeństwa; następnie drewno należy usunąć do wysokości co najmniej 30 cm nad widoczny obszar ataku. Świeże drewno należy zaimpregnować zgodnie z klasą użytkową.
14
Elementy pozostające w budowli należy w razie potrzeby poddać zabiegowi z u życiem środka Adolit Holzbau B* Poprzez odpowiednie zabiegi (np. osuszenie muru, naprawę uszkodzonych rur wodociągowych itp.) należy zapobiec ponownemu zawilgoceniu drewna Dodatkowe zabiegi zabezpieczające miejsca szczególnie narażone:
wprowadzenie „magazynów” środka ochrony drewna poprzez rozmieszczenie nabojów Adolit Borpatronen. Należy przy tym pamiętać, że nie wolno wykonywać wierceń w rozciąganej strefie elementów nośnych. Dalsze wskazówki wykonawcze - por. odpowiednia instrukcja techniczna.
GRZYBY NISZCZĄCE DREWNO Uszkodzenia drewna wywoływane przez zgniliznę modrą Brunatny rozkład drewna
Wygląd zaatakowanego drewna
(organizmy wywołujące: Ascomyceten, Fungi imperfecti)
Atakowane jest silnie zawilgocone drewno; w ścianach komórek powstają mikroskopijne jamy.
Charakterystyczne uszkodzenia: miękka powierzchnia drewna. Bardzo drobne spękanie w formie kostki. Atakowane jest zarówno drewno iglaste jak i liściaste.
WSKAZÓWKI WYKONAWCZE Postępowanie z drewnem zaatakowanym przez grzyby Grzyby wywołujące zgniliznę brunatną, np. workowce Ascomyceten i Fungi imperfecti
Zarodniki zgnilizny brunatnej występują na szczególnie silnie zawilgoconych elementach budowlanych (wieże chłodnicze, budowle inżynierii wodnej) i na drewnie stosowanym na otwartej przestrzeni, wbudowywanym w kontakcie z gruntem. Cechy rozpoznawcze: Bardzo miękka powierzchnia, momentami sprawiająca wrażenie
„sera”. W zaawansowanym stadium bardzo drobna kostka, na przekroju bardzo wyraźnie zaznaczone strefy drewna młodego i starego, lub nienaturalny przełom o krótkich włóknach.
pregnować ciśnieniowo utrwalającymi się solami ochronnymi z grupy Adolit. Po impregnacji należy zachować odpowiedni czas utrwalania.
Jak już opisano wcześniej w rozdziale „Mikroorganizmy wywołujące zgniliznę brunatną”, zaatakowane drewno należy usunąć. Świeże drewno należy przed wbudowaniem zaim-
15
GRZYBY NISZCZĄCE DREWNO Szkody wywoływane przez siniznę Sinizna
Owocnik
Wygląd zaatakowanego drewna
Owocnik (w powiększeniu)
Atakowane jest przede wszystkim drewno iglaste, najczęściej sosna.
(Ascomyceten)
Niebieskie przebarwienie spowodowane w drewnie przez ciemne strzępki; najczęściej w promieniach rdzenia. Powoduje zwiększone chłonięcie wilgoci, wskutek czego możliwe jest nierównomierne chłonięcie lazur. Powłoki lakiernicze mogą zostać zniszczone wskutek podsiąkania od spodu.
WSKAZÓWKI WYKONAWCZE Postępowanie z drewnem zaatakowanym przez grzyby Atak sinizny Sinizna na drewnie stanowi przede wszystkim problem estetyczny. Grzyby te zabarwiają drewno od koloru sinego po czarny i częstokroć występują nawet pod powłokami z lazur. Strzępki sinizny nie niszczą struktury drewna, są jednak często „koniem trojańskim”, otwierającym drzwi grzybom niszczącym drewno.
16
Strzępki sinizny niszczą natomiast często powłoki, które nałożono bez uprzedniego zagruntowania drewna środkiem zabezpieczającym przed sinizną. Aby usunąć zniszczenia należy: a) Zeszlifować wierzchnią powłokę b) Ponownie zabezpieczyć drewno przed sinizną, stosując środek wybielający firmy Remmers
c) Zneutralizować powierzchnię za pomocą wody d) Wyschnięte powierzchnie zabezpieczyć przed nowym atakiem środkiem Remmers Holzschutz-Grund.
WZMACNIANIE I UZUPEŁNIANIE DREWNA Odtwarzanie zaatakowanych elementów drewnianych Jeżeli drewna zniszczonego przez insekty lub grzyby nie można usunąć a ubytku następnie wzmocnić, to wytrzymałość zaatakowanej substancji można zwiększyć poprzez zastosowanie środków PU-Holzverfestigung lub Epoxi-Holzverfestigung. Oczyszczona powierzchnia powlekana jest środkiem aż do nasycenia. Możliwe jest również wprowadzanie preparatu metodą iniekcji ciśnieniowej przez plastikowe iniektory, aby w ten sposób ponownie wzmocnić obszary zniszczone od wewnątrz.
Jeśli natomiast konieczne jest przywrócenie elementom dawnej wytrzymałości na obciążenia (np. przy dolnych końcach podpór, stojaków), względnie przywrócenie pierwotnych wymiarów (jak np. przy konserwacji zabytków) to można zastąpić usuniętą część drewna produktem Epoxi Holzersatzmasse.
Chcąc osiągnąć lepszą przyczepność konieczne jest również tutaj wcześniejsze nałożenie Epoxi-Holzverfestigung. Następnie całość można wyrównać kolorystycznie za pomocą Remmers Deckfarbe.
17
OBRÓBKA POWIERZCHNI DREWNA HOLZOBERFLÄCHENBERECHNUNG Oznaczanie powierzchni w konstrukcjach dachowych Bestimmung der Holzoberfläche in Dachstühlen
pliziert mit einem Faktor, abhängig berücksichtigt. von der Firsthöhe. Wysokość stropu W powierzchni uwzględnione jest Die Firsthöhe wird vom Dachboden do 5 m: aus = czynnik 3,3 (2,3) 80 m² strychu. gemessen.
10 m
5m
Do obliczania powierzchni drewna Przykład obliczeń stosuje się następującą zasadę: rozNach dem Reichsanzeiger ist für die Beispielberechnung winiętą Holzoberflächenberechnung powierzchnię drewnianych inWymiar zewnętrzny budynku: konstrukcji dachowych oblicza się Dachstühlen folgende Berechnungs8x10Haus-Außenmaß: m = 80 m² 8 x 10 m = 80 m2 grundlage heute noch gültig: Die abz powierzchni poddasza (zewnętrzFirsthöhe (vom Dachboden gemessen): gewickelte Oberfläche przez der Dachny wymiar muru) pomnożonej Wysokość stropu (mierzona od stryBis 5 m = 80 x Faktor 3,3 = 264 m2 Holzkonstruktion berechnet sich aus czynnik zależny od wysokości strochu) abgewickelte do 5 m: Holzoberfläche der Grundfläche des Dachbodens pu. Wysokość stropu mierzona jest czynnik 3,3 x 80 m² = 264 m² (Außenmaß des Mauerwerks) multiIn dieser Fläche sind 80drewna. m2 Dachboden od poddasza. rozwinięta powierzchnia
8m
do 7 m: = czynnik 3,6 (2,6) od 7 m: Firsthöhe = czynnikbis 4,0 5(3,0) m = Faktor 3,3 (2,3)
Firsthöhe bis 7 m = Faktor 3,6 (2,6) über 7 m =drewniana Faktor 4,0 (3,0) Jeśli nieFirsthöhe zostaje wliczona podłoga, to od czynnika może być Wird der odjęta liczba 1. Holzfußboden Odpowiednienicht war-mitgerechnet, so kann die Zahl 1 vom Faktości podane są w nawiasach. Przy tor abgezogen werden. Entsprerozbudowanych poddaszach przyjchende Werte stehen bereits in den muje sięKlammern. jako powierzchnię strychu Bei ausgebauten Dachpowierzchnię podłogi, widoczgeschossen wirdprzy lediglich der Fußnych ściankach boden alsdziałowych, Grundfläche drewangenomnianych men, ślepych się beipułapach, sichtbarenmierzy Trennwänden, każdorazowo obustronnie widoczną hölzernen Zwischenböden wird jeweils die beiderseitige Aufsichtsfläpowierzchnię. Ewentualne konstrukche gemessen. Hilfskoncje pomocnicze ścianekEtwaige działowych der Trennwände bleiben struktionen nie są uwzględniane. außer Ansatz.
19
18
W TROSCE O PAŃSTWA BEZPIECZEŃSTWO Ochrona zdrowia i środowiska Wskazówki wykonawcze
Indywidualne środki ochrony
Ochrona środowiska
Środki do ochrony drewna zawierają substancje biologicznie czynne, które chronią je przed korozją biologiczną. Należy stosować je zgodnie z instrukcją i tylko tam gdzie jest to konieczne. Nadużycie może szkodzić zdrowiu i środowisku naturalnemu. Środki te należy przechowywać w zamknięciu, w miejscu niedostępnym dla dzieci, z dala od żywności, napojów i karmy dla zwierząt. Nie stosować do drewna, mającego bezpośredni kontakt z żywnością lub karmą.
Pracując przy impregnatach należy przedsięwziąć kroki pozwalające uniknąć kontaktu ze skórą, zwłaszcza z rękoma i oczami. Zalecamy stosowanie odpornych na działanie kwasów rękawic i okularów ochronnych. Przy nakładaniu, metodą natryskową, wodnych preparatów wystarczy maska P 2, przy środkach oznaczonych jako Xi ( drażniące) lub Xn (lekko trujące) lub żrące, konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie dróg oddechowych filtrem A2/P3 przed oparami organicznymi i cząsteczkami, np. Combitox Nova RD 91 (patrz foto) firmy Drägerwerk Lübeck. W przypadku prac nad głową zalecamy noszenie pełnej maski.
Usuwając puste pojemniki proszę przestrzegać oficjalnych przepisów polskich. Nie dopuścić, aby impregnat przedostał się do wód i gruntu. Resztki produktu usuwać zgodnie z zaleceniami zawartymi w instrukcjach technicznych i kartach charakterystyki. Zaimpregnowanego drewna nie należy samemu palić, tylko oddać do utylizacji.
maska ochronna z filtrem
19
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Zwalczająca ochrona drewna przed owadami niszczącymi drewno: środki powolnego działania
Adolit Holzwurmfrei*
Obszary stosowania: Środek do zwalczania owadów niszczących drewno, jednocześnie zabezpieczający przed atakami grzybów i owadów Do ustrojów dachowych, stropów, podłóg drewnianych oraz boksów dla zwierząt
Wodny środek do zwalczania szkodników drewna. Przedłużone działanie.
Właściwości: Gotowy do zastosowania Powolne działanie Substancje biologicznie czynne: związki boru Nie stanowi źródła przykrego zapachu Oznaczenie kontrolne: Ib Można stosować z produktami: Adolit Schaumbildner S
Zużycie
Kolor
Opakowanie Ilość na palecie
co najmniej 300 ml/m² (odpowiada 330 g/m²)
30 kg Nr art.
kanister plastikowy
bezbarwny
2213
brązowy
2215
Adolit Schaumbildner S
Można stosować z produktami: Adolit Holzwurmfrei
Dodatek spieniający do Adolit Holzwurmfrei.
20
24
Zużycie
Opakowanie
dodatek 1,2 do 1,5% w zależności od proporcji między pianą i środkiem nasączającym
Ilość na palecie
75 5l
Nr art.
kanister plastikowy
2210
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Zwalczająca ochrona drewna przed owadami niszczącymi drewno: środki o opóźnionym działaniu
HWT* Rozpuszczalnikowy środek przeznaczony do zwalczania szkodników drewna.
Zużycie
Kolor
Obszary stosowania: Środek do zwalczania owadów niszczących drewno Z jednoczesną profilaktyczną ochroną przed ich ponownymi atakami Zwalcza spuszczela pospolitego, kołatka, miazgowca brązowego i inne Do więźby dachowej, belek drewnianych, podłóg itp.
96 4x5l
Nr art. bezbarwny
Można stosować z produktami: Iniektory plastikowe i pakery iniekcyjne
Opakowanie Ilość na palecie
co najmniej 300 ml/m² rozwiniętej powierzchni
Właściwości: Substancja biologicznie czynny: flufenoksuron (środek hamujący wylinkę) Dobra skuteczność Dobra penetracja Oznaczenie kontrolne: Ib
2000
50
30
10 l
30 kg
kanister blaszany
21
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Zwalczająca ochrona drewna przed owadami niszczącymi drewno: środki szybkodziałające
Anti-Insekt* Rozpuszczalnikowy, szybkodziałający środek do zwalczania szkodników drewna.
Zużycie
Kolor
Obszary stosowania: Środek do zwalczania owadów niszczących drewno z jednoczesną profilaktyczną ochroną przed ponownymi ich atakami oraz przed atakiem grzybów Do nośnych i usztywniających drewnianych elementów budowlanych, jak więźby dachowe, belki drewniane, podłogi
96 2x5l
Nr art.
30
10 l
30 l
kanister blaszany
bezbarwny
2059
2060
Rozpuszczalnikowy, szybkodziałający środek do zwalczania szkodników drewna, chroniący przed ponownymi atakami.
Kolor
Obszary stosowania: Środek do zwalczania owadów niszczących drewno z jednoczesną profilaktyczną ochroną przed ponownymi ich atakami Dodatkowo profilaktycznie zabezpiecza przed atakiem zgnilizny Np. do konstrukcji szachulcowych
Można stosować z produktami: Iniektory plastikowe i pakery iniekcyjne
96
50
30
2x5l
10 l
30 l
Nr art. bezbarwny
Właściwości: Szybko działa Dobra penetracja Odtworzenie ochrony przeciw grzybom w trakcie zabiegu zwalczającego owady Oznaczenie kontrolne: Ib
Opakowanie Ilość na palecie
co najmniej 300 ml/m² rozwiniętej powierzchni
22
50
brązowy
Multi GS*
Zużycie
Można stosować z produktami: Iniektory plastikowe i pakery iniekcyjne
Opakowanie Ilość na palecie
co najmniej 300 ml/m² rozwiniętej powierzchni
Właściwości: Szybko działa Zawiera rozpuszczalniki o nikłym zapachu Dobra penetracja Uniemożliwia wylinkę larw owadów Oznaczenie kontrolne: Ib
2052
kanister blaszany
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Zwalczająca ochrona drewna – zwalczanie grzyba domowego
Adolit M flüssig* Bardzo skuteczny środek do zwalczania grzyba domowego w murze.
Obszary stosowania: Preparat blokujący grzyba występującego w murze Zwalcza grzyba domowego, właściwego i piwnicznego Do renowacji starych budynków, pomieszczeń piwnicznych, przestrzeni podpodłogowych w pomieszczeniach niepodpiwniczonych itp.
Właściwości: Substancja biologicznie czynna: bor i czwartorzędowe związki amonowe Wysokie bezpieczeństwo dzięki stabilnej wobec alkaliów kombinacji substancji czynnych Nadaje się do nakładania metodą pianową, bez dodatków Oznaczenie kontrolne: M Można stosować z produktami: Iniektory plastikowe i pakery iniekcyjne Szlamy Kiesol
Zużycie
Kolor
co najmniej 50 ml koncentratu na 1 m2, lub co najmniej 500 ml 10% roztworu wodnego (1 część Adolit M flüssig na 9 części wody) bezbarwny
Opakowanie Ilość na palecie
84
60
24
5 kg
10 kg
30 kg
Nr art. 2100
kanister plastikowy
23
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Zwalczająca ochrona drewna – materiały pomocnicze i specjalne środki czyszczące
Injektionspacker und Plastikinjektor
Obszary stosowania: Środki pomocnicze do impregnacji iniekcyjnej (przez wywiercone otwory)
Pomocnicze środki aplikacyjne.
Właściwości: Doskonałe zakotwienie w podłożu Dobre rozprowadzanie środka ochronnego, także w okolicy pakerów Czysta praca dzięki precyzyjnie działającym zaworom Można stosować z produktami: Środki do wzmacniania drewna Środki zwalczające szkodniki niszczące drewno
Zużycie
Wersja
Opakowanie Sztuka
16 do 25 szt. na 1 m² Nr art. Pakery iniekcyjne
2100
ø 10 mm/ok. 70 mm długości
4200
ø 13 mm/ok. 70 mm długości
4204
ø 17 mm/ok. 65 mm długości
4201
ø 17 mm/ok. 110 mm długości
4202
Paker ø 9,5 mm
4106
Paker ø 18,0 mm
4109
duży
4104
mały
4120
Iniektory plastikowe
Wbijak
Grünbelag-Entferner*
Obszary stosowania: Do powierzchni mineralnych, jak kamień naturalny, cegły, płyty chodnikowe i dachówki Do powierzchni drewnianych, jak tarasy, płoty, przegrody ogrodowe itp.
Specjalny preparat do usuwania zanieczyszczeń biologicznych z tarasów, posadzek kamiennych i murów.
Zużycie
Opakowanie
bez rozcieńczania albo 1:5 z wodą, ok. 0,2 l/m²
Ilość na palecie
48 6x1l
Nr art. 0676 24
4 x 2,5 l butelka
Właściwości: Nie zawiera aktywnego chloru Ekologiczny Do stosowania bez rozcieńczania lub w rozcieńczeniu z wodą Czas działania ok. 24 godz. Nie ma konieczności zmywania po aplikacji
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Zwalczająca ochrona drewna – materiały pomocnicze i specjalne środki czyszczące
Schimmel-Stop*
Obszary stosowania: Usuwanie niepożądanych nalotów z płytek, spoin, tynków, kamienia naturalnego, tworzyw sztucznych, powierzchni lakierowanych i innych podłoży odpornych na wodę
Aktywny specjalny środek czyszczący do usuwania zanieczyszczeń biologicznych.
Zużycie
Opakowanie
ok. 0,1 l/m²
Ilość na palecie
Właściwości: Działa samoczynnie i szybko Nie zawiera rozpuszczalnika
39 12 x 0,5 l
Nr art.
spryskiwacz
0693
Maska „Draeger” Maska chroniąca układ oddechowy.
Zużycie
Wersja
Obszary stosowania: Do noszenia podczas nakładania środków ochrony drewna metoda natryskową oraz szlifowania zaimpregnowanego drewna
Opakowanie Ilość na palecie
ok. 200 - 250 ml/m²
Właściwości: Filtr A/p2 Skuteczna ochrona dróg oddechowych przed organicznymi oparami i pyłami
sztuka
Nr art. komplet z filtrem
4023
filtr oddzielnie
4022
25
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Renowacja drewna – wzmacnianie i uzupełnianie drewna
Epoxi-Holzverfestigung Bezrozpuszczalnikowy, dwuskładnikowy środek na bazie żywicy epoksydowej, przeznaczony do wzmacniania drewna.
Obszary stosowania: Do wzmacniania starych elementów drewnianych, zmurszałych pod wpływem ataków insektów i grzybów Do utrzymania historycznych elementów drewnianych, np. konstrukcji szachulcowej Do stosowania na zewnątrz i we wnętrzach
Właściwości: Odcinający parę wodną preparat do wzmacniania częściowo zniszczonych elementów z drewna Głęboka przenikalność dzięki niewielkiej lepkości Zapobiega nowym atakom szkodników Stanowi podkład przyczepnościowy pod „Epoxi- Holzersatzmasse” Można stosować z produktami: Iniektory plastikowe Epoxi-Holzersatzmasse Deckfarbe/Wetterschutz-Lasur UV
Zużycie
Kolor
Opakowanie Ilość na palecie
w zależności od rodzaju i stopnia zniszczenia
200 1 kg
bezbarwny
Epoxi-Holzersatzmasse Bezrozpuszczalnikowa, dwuskładnikowa masa wyrównująca.
Nr art.
wiadro blaszane
3161
Obszary stosowania: Do rekonstrukcji drewnianych elementów budowlanych, na których uprzednio zastosowano „Epoxi-Holzverfestigung” Do konstrukcji szachulcowych
Właściwości: Odcinający parę wodną preparat do rekonstrukcji elementów budowlanych z drewna Niewielki ciężar właściwy Bardzo duża wytrzymałość na ściskanie Materiał może być malowany dla wyrównania barwy Można stosować z produktami: Epoxi-Holzverfestigung Deckfarbe
Zużycie
Kolor
Ilość na palecie
w zależności od objętości drewna, które należy zastąpić 1 litr odpowiada ok. 0,93 kg
75 3 kg
szary
26
Opakowanie
Nr art.
wiadro blaszane
3162
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Renowacja drewna – wzmacnianie i uzupełnianie drewna
PU-Holzverfestigung Poliuretanowy środek do wzmacniania drewna.
Obszary stosowania: Do wzmacniania i stabilizacji powierzchni drewna, które zostały zaatakowane przez grzyby lub owady Do stosowania na zewnątrz i we wnętrzach Ochrona przeciwwilgociowa dla płyt MDF i HDF itp.
Właściwości: Otwarty na dyfuzję pary wodnej Bardzo dobre właściwości penetracyjne: głębokie wnikanie i działanie wzmacniające – także mączki drzewnej pozostawionej przez owady W strefach zaimpregnowanych nie dochodzi do dalszego rozwoju grzyba Uniemożliwia ponowne ataki owadów Można stosować z produktami: Iniektory plastikowe PU-Holzersatzmasse Deckfarbe/Wetterschutz-Lasur UV
Zużycie
Kolor
Opakowanie Ilość na palecie
w zależności od chłonności powierzchni poddawanej obróbce
432
192
750 ml
2,5 l
Nr art. bezbarwny
PU-Holzersatzmasse, Set Zestaw złożony z: 1 kg PU-Holzersatzmasse, 0,5 kg specjalnych wiórów drewnianych, papieru olejowanego i instrukcji stosowania.
2379
wiadro blaszane
Obszary stosowania: Do rekonstrukcji drewnianych elementów budowlanych Renowacja belkowań np. w konstrukcjach szachulcowych
Właściwości: Otwarta dyfuzyjnie rekonstrukcja drewnianych elementów budowlanych Odtwarzanie wytrzymałości na ściskanie w drewnie zaatakowanym przez owady i grzyby Zawiera wszystkie składniki niezbędne do przeprowadzenia prac wzmacniających Zabarwienie wynikowe: drewnopodobne i w związku z tym nadające się także do pokrywania lazurami Można stosować z produktami: PU-Holzverfestigung Deckfarbe Wetterschutz-Lasur UV
Zużycie
Kolor
Opakowanie Ilość na palecie
72
Nr art.
zestaw
zestaw
2387
żywica
2386
zależnie od chłonności powierzchni poddawanej zabiegowi
84 5 kg wiadro blaszane
27
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Renowacja drewna - produkty uzupełniające
PU-Holzverfestigung Produkt specjalny, przeznaczony do blokowania substancji szkodliwych w obciążonym nimi drewnie.
Obszary stosowania: Drewno obciążone lindanem, DDT i PCP, w szczególności zastosowane we wnętrzach Głębokie utrwalanie substancji czynnych w drewnie zapobiega dalszej emisji szkodliwych substancji do powietrza w pomieszczeniach W systemie z powłoką blokującą Induline SW 910
Właściwości: Substancje czynne są rozpuszczane ne powierzchni drewna, migrują wgłąb drewna i tam są utrwalane W połączeniu z Induline SW 910 produkt stanowi system eliminacji substancji szkodliwych sprawdzony przez WKI* Proszę zaopatrzyć się w instrukcję dotyczącą sposobu stosowania produktu Można stosować z produktami: Induline SW-910
Zużycie
Kolor
Opakowanie Ilość na palecie
ok. 1 x 200 ml/m² w zależności od właściwości drewna
432
192
750 ml
2,5 l
Nr art. bezbarwny
Induline SW-910 Wodny specjalny preparat do blokowania substancji szkodliwych w obciążonych nimi drewnie
2379
kanister blaszany
Obszary stosowania: Drewno obciążone lindanem, DDT i PCP, w szczególności zastosowane we wnętrzach Idealny do drewna, w którym substancje szkodliwe utrwalono w głębi z użyciem PU-Holzverfestigung Blokowanie substancji czynnych w drewnie w celu zapobieżenia ich dalszej emisji do powietrza w pomieszczeniach
Właściwości: Alkaliczna powłoka blokująca Bezbarwna i wysoce elastyczna Powoduje zablokowanie i inak- tywację substancji czynnych przeciwdziałając ich dalszemu ulatnianiu się Możliwe jest pokrywanie jej dekoracyjnymi powłokami na bazie wodnej W połączeniu z PU Holzverfestigung produkt stanowi system eliminacji substancji szkodliwych sprawdzony przez WKI* Proszę zaopatrzyć się w instrukcję dotyczącą sposobu stosowania produktu Można stosować z produktami: PU-Holzverfestigung Deckfarbe Wohnraum-Lasur
Zużycie
Kolor
Ilość na palecie
ok. 100 ml/m² w zależności od chłonności podłoża
bezbarwny 28
Opakowanie 300
120
20
12 x 0,5 l
2,5 l
20 l
Nr art.
puszka plastikowa
3777
wiadro blaszane
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Renowacja drewna - produkty uzupełniające
AGE
Obszary stosowania: Do usuwania powłok z farb dyspersyjnych i czysto akrylowych, lakierów opartych na syntetycznych żywicach, nitrocelulozie i spirytusie, matowań, politur oraz graffiti Do powierzchni drewnianych, na podłoża metalowe i mineralne
Środek do usuwania powłok lakierniczych i grafiti, nie zawierający alkaliów.
Zużycie
Opakowanie
ok. 0,3 - 0,5 ml/m² zależnie od grubości warstwy, wieku i rodzaju powłoki
Ilość na palecie
12 x 0,75 l Nr art. 1368
Adolit Borpatronen* Środek ochronny do drewna, sprasowane sole na bazie boru.
Zużycie
36
Kolor
72
14
5l
25 l
Właściwości: Produkt o konsystencji pasty Ulega biodegradacji Emulguje z wodą Długi czas otwarty działania Nie zawiera n-metylo-pirolidyny ani alkaliów
kanister blaszany
Obszary stosowania: Pomocniczy środek zapobiegający atakom grzybów Do stosowania przede wszystkim w narożach elementów drewnianych – na węzłach kratownic, końcach belek
Właściwości: Zapobiega atakom grzybów w miejscach narażonych na wilgoć W drewnie zostaje zmagazynowany zapas substancji biologicznie czynnej Substancja biologicznie czynna uaktywniana jest dopiero przez wilgoć
Opakowanie Ilość na palecie
Typ 1: na ok. 350 cm drewna Typ 2: na ok. 1000 cm3 drewna 3
200 sztuk Nr art. Typ 1
4575
Typ 2
4576
72 sztuki karton
29
OCHRONA I RENOWACJA DREWNA Profilaktyczna ochrona drewna: sole ochronne i koncentraty do nakładania przez zanurzanie krótkie, długie i innymi metodami
Adolit Holzbau B* Gotowy do użycia wodny preparat na bazie związków boru. Klasy zagrożenia: 1, 2. Oznaczenia kontrolne: Iv, P
Zużycie
Kolor
Właściwości: Produkt gotowy do użycia Dobra penetracja Ochrona drewna przed zgnilizną (np. przed grzybem domowym itp.), owadami (miazgowiec, spuszczel pospolity, kołatek domowy) Neutralny wobec tworzyw, szkła, miedzi, żelaza i ich stopów Sprawdzona tolerancja wzajemna z klejem
Opakowanie Ilość na palecie
100
84
24
5
1
2,5 kg
5 kg
30 kg
120 kg
1000 kg
Nr art.
kanister plastikowy
kanister plastikowy
hobok plastikowy
beczka plastikowa
kontener
bezbarwny
2111
żółty
2112
brązowy
2115
ok. 200 - 250 ml/m²
30
Obszary stosowania: Profilaktyczna ochrona nośnych i usztywniających drewnianych elementów budowlanych, stosowanych we wnętrzach i na zewnątrz Do drewna pod dachem wg normy DIN 68 800-3
721 / 09.12 PL
Remmers Polska Sp. z o.o. • ul. Sowia 8 • 62-080 Tarnowo Podgórne • Tel.: 61 816 81 00 • Fax: 61 816 81 33
www.remmers.pl
