KOMISJA EUROPEJSKA Badania Wspólnotowe

UCZESTNICTWO W BADANIACH EUROPEJSKICH 6. PROGRAM RAMOWY BADAŃ I ROZWOJU TECHNICZNEGO (2002-2006) PRZEWODNIK DLA WNIOSKODAWCÓW

Warszawa 2003

1

Szanowni Państwo, oddajemy do Państwa dyspozycji broszurę „Uczestnictwo w badaniach europejskich, Szósty Program Ramowy Badań i Rozwoju Technicznego (2002-2006) - przewodnik dla wnioskodawców”. Jest to polska wersja materiału przygotowanego przez Komisję Europejską w październiku 2002 r. Krajowy Punkt Kontaktowy podjął się tłumaczenia tej broszury w nadziei, że ułatwi to Państwu poznanie zasad i celów 6 Programu Ramowego Unii Europejskiej i umożliwi aktywny udział w planowanych konkursach. Broszura ta informuje też o podstawowych zadaniach wynikających z budowy Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Życzę Państwu jak największych sukcesów w 6 Programie Ramowym. dr Andrzej Siemaszko Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego 6 Programu Ramowego Unii Europejskiej

Wydawca: Krajowy Punkt Kontaktowy 6. Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej, IPPT PAN, ul. Świętokrzyska 21, 00-049 Warszawa Tłumaczenie: Marta Bańkowska na podstawie „Participating in European Research. Guide for applicants under the Sixth Framework Programme for European Research & Technological Development (2002-2006)” za zgodą Komisji Europejskiej. Redakcja i korekta: Krajowy Punkt Kontaktowy 6. PR Broszurę sfinansowano ze środków projektu „Training Network for National Contact Points, with special focus on the Newly Associated Countries” 5. Programu Ramowego Badań, Rozwoju i Prezentacji Unii Europejskiej.

2

Spis treści Wprowadzenie do 6. Programu Ramowego ROZDZIAŁ 1 CZYM JEST 6. PROGRAM RAMOWY? Podstawowe zasady Programów Ramowych 6. Program Ramowy Priorytety 6. Programu Ramowego Nowa ERA w badaniach europejskich Wspólne korzystanie z umiejętności i wyników Szkolenia drogą do lepszych wyników Budżet 6. Programu Ramowego Organizacja i finansowanie projektów badawczych Sieci doskonałości Projekty zintegrowane Projekty badawczo-rozwojowe lub projekty innowacyjne Specjalne projekty badawcze dla MŚP Działania promujące rozwój zasobów ludzkich i mobilność Działania koordynacyjne Działania wspomagające Działania integracyjne Udział UE w programach podejmowanych przez kilka państw członkowskich (artykuł 169) ROZDZIAŁ 2 KTO MOŻE WZIĄĆ UDZIAŁ W 6. PROGRAMIE RAMOWYM? Udział w 6. Programie Ramowym Współpraca międzynarodowa Kategorie uczestników Wyznaczenie ról i obowiązków Korzyści z udziału w 6. Programie Ramowym Ulepszone instrumenty 6. Programu Ramowego Działania BRT i ich finansowanie przez UE według rodzaju instrumentu Program w zakresie zasobów ludzkich i mobilności: System Stypendiów Marie Curie Działania towarzyszące Refundacja kosztów Prawo własności intelektualnej ROZDZIAŁ 3 JAK WZIĄĆ UDZIAŁ W 6. PROGRAMIE RAMOWYM? Pomocna dłoń Zgłoszenie wstępnej propozycji projektu Gdzie zwrócić się o pomoc? Identyfikacja konkursu Oficjalne źródła informacji Wybór konkursu Ważne dokumenty 3

Materiały pomocnicze Przygotowanie wniosku projektowego Jak zwiększyć swoje szanse? Złożenie wniosku Ocena wniosków – informacje ogólne Kryteria oceny Wnioski odrzucone Wnioski przyjęte Negocjowanie warunków kontraktu Prawa i obowiązki uczestników Zarządzanie projektem, monitorowanie i wyniki Procedury monitoringu Płatności ROZDZIAŁ 4 JAKIE SĄ PRIORYTETY TEMATYCZNE 6. PROGRAMU RAMOWEGO? Nauki przyrodnicze: genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka Technologie społeczeństwa informacyjnego (Information society technologies) Nanotechnologie i nanonauki, materiały wielofunkcjonalne oparte na wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna (Aeronautics and space) Jakość i bezpieczeństwo żywności (Food quality and safety) Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy ROZDZIAŁ 5 JAKIE SĄ INNE PRIORYTETY 6. PROGRAMU RAMOWEGO? SZCZEGÓŁOWE DZIAŁANIA OBEJMUJĄCE SZERSZY OBSZAR BADAŃ Wspieranie polityki UE i przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych Horyzontalne działania badawcze z udziałem MŚP Działania na rzecz współpracy międzynarodowej (INCO) JRC - Wspólnotowe Centrum Badawcze STRUKTURYZACJA EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI BADAWCZEJ Badania i innowacje Zasoby ludzkie i mobilność Infrastruktury badawcze Nauka i społeczeństwo WZMACNIANIE PODSTAW ERA Działalność koordynacyjna Spójny rozwój polityki w zakresie badań i innowacji w Europie PRIORYTETY EURATOMU Priorytetowe obszary tematyczne badań Kontrolowana synteza termojądrowa Zarządzanie odpadami radioaktywnymi Ochrona przed promieniowaniem Inne działania w dziedzinie technologii i bezpieczeństwa jądrowego

4

ROZDZIAŁ 6 ŹRÓDŁA INFORMACJI I POMOCY Serwisy Help Desk Komisji dla priorytetów tematycznych i MŚP Strony internetowe z informacją o 6. PR i działaniach UE w dziedzinie badań Działające sieci informacji i pomocy UE Krajowe serwisy informacyjne Zasoby umożliwiające poszukiwanie projektów i partnerów Inne przydatne źródła informacji o UE SIEĆ KPK REGIONALNE PUNKTY KONTAKTOWE Czy są Państwo zainteresowani udziałem w 6. Programie Ramowym?

5

Uwagi Cel i zakres przewodnika Niniejszy przewodnik został napisany z myślą o dostarczeniu źródła informacji i pomocy zainteresowanym stronom oraz potencjalnym uczestnikom programów i działań w ramach 6. Programu Ramowego (6. PR). Choć dołożono wszelkich starań, by przewodnik po 6. PR zawierał jak najbardziej dokładne i praktyczne informacje, nie są one prawnie wiążące, a Komisja Europejska, jak i Krajowy Punkt Kontaktowy 6. PR, nie ponosi odpowiedzialności za żaden zaistniały błąd lub błędną interpretację. Komisja Europejska ani żadna osoba występująca w jej imieniu nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszym przewodniku. Charakter informacji Ponieważ niniejszy przewodnik został napisany w początkowej fazie trwania 6. Programu Ramowego, nie jest on w żadnym wypadku wyczerpujący. Zgodnie z zamierzeniami (patrz tył okładki) prezentuje on przegląd podstawowych zagadnień dotyczących celów i mechanizmów 6. PR bez podawania szczegółowych informacji. Zainteresowani powinni zadecydować o udziale w programie na podstawie dokładnej lektury wszystkich oficjalnych dokumentów przeznaczonych dla wnioskodawców. Należy również mieć na uwadze fakt, że informacje zawarte w przewodniku mogą być z czasem uaktualniane, zmieniane lub poprawiane. Informacje na stronach internetowych Wiele dokumentów referencyjnych wymienionych w niniejszym przewodniku jest również dostępnych na stronach internetowych – w takim przypadku podany jest adres URL. Niektóre z nich mogą jednak ulegać zmianom. W przypadku problemu ze znalezieniem danego dokumentu należy wysłać wiadomość do webmastera strony lub skontaktować się z odpowiednim Info Desk lub Help Desk (patrz rozdziały 4 i 5) w sprawie danego programu. Serwis internetowy Dyrekcji Generalnej ds. Badań na serwerze Europa zawiera kilka stron poświęconych 6. PR: http://europa.eu.int/comm/research/index_en.html Serwer CORDIS publikuje użyteczne informacje na temat 6. PR pod adresem: http://www.cordis.lu/fp6

6

Wprowadzenie do 6. Programu Ramowego 6. Program Ramowy w jednym zdaniu 6. Program Ramowy Badań i Rozwoju Technicznego (6. PR) sprzyja wykorzystaniu europejskich sieci badawczo-naukowych do uczynienia z Unii Europejskiej (UE) najbardziej dynamicznej i konkurencyjnej na świecie gospodarki opartej na wiedzy. Czym jest Program Ramowy w dziedzinie badań? 6. PR jest głównym instrumentem UE służącym do finansowania badań w Europie. Program ten, zaproponowany przez Komisję Europejską i przyjęty 3 czerwca 2002 roku przez Radę Ministrów i Parlament Europejski, jest otwarty dla publicznych i prywatnych, małych i dużych podmiotów przez okres czterech lat, od końca 2002 roku do końca 2006 roku. Całkowity budżet 6. PR wynosi 17,5 mld EUR, czyli o 17% więcej niż budżet 5. Programu Ramowego, co stanowi 3,4% całkowitego budżetu UE na rok 2002. W ramach ogólnego budżetu 6. PR 12 mld EUR przeznaczono na siedem kluczowych obszarów, czyli priorytetów tematycznych wyodrębnionych dla ułatwienia realizacji celów 6. PR. Obszarami tymi są: genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka; technologie społeczeństwa informacyjnego; nanotechnologie i nauka o materiałach; aeronautyka i przestrzeń kosmiczna; jakość i bezpieczeństwo żywności; zmiany globalne, energia, transport; obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy. Co nowego w 6. Programie Ramowym? Tradycyjne działania w ramach poprzednich programów ramowych zostaną zachowane (np. specjalne typy wsparcia dla MŚP). 6. PR wprowadza także kilka nowych instrumentów, takich jak sieci doskonałości i projekty zintegrowane. Europejska Przestrzeń Badawcza (European Research Area, ERA) stanie się centrum uwagi w 6. PR, który można uznać za narzędzie kształtowania przyszłości badań w Europie w oparciu o doskonałość naukową, większą konkurencyjność i innowacyjność. Cel ten można osiągnąć dzięki zachęcaniu wszystkich potencjalnych zainteresowanych na szczeblu regionalnym krajowym i ponadnarodowym do ściślejszej współpracy i koordynacji, które doprowadzą do synergii działań. Uproszczone zarządzanie i procedury obowiązujące w 6. PR mają sprzyjać większej wydajności i zwiększeniu wpływu programu na europejski krajobraz naukowotechnologiczny. Mniejsza liczba priorytetów tematycznych (zamiast akcji kluczowych) ułatwi dążenie do płynniejszej integracji działań. Nowe instrumenty wsparcia (sieci doskonałości i projekty zintegrowane) w 6. PR nadadzą działaniom Unii w dziedzinie badań większą dynamikę – zapewniając większą masę krytyczną i wzmacniając Europejską Przestrzeń Badawczą. Pobudzą także mobilność wśród naukowców, jak również rozwój infrastruktury badawczej, uwypuklając jednocześnie konieczność partnerstwa i współpracy oraz kwestie dotyczące relacji „nauka – społeczeństwo”.

7

ROZDZIAŁ 1 CZYM JEST 6. PROGRAM RAMOWY?

Podstawowe zasady Programów Ramowych 6. Program Ramowy Priorytety 6. Programu Ramowego Nowa ERA w badaniach europejskich Wspólne korzystanie z umiejętności i wyników Szkolenia drogą do lepszych wyników Budżet 6. Programu Ramowego Organizacja i finansowanie projektów badawczych Sieci doskonałości Projekty zintegrowane Projekty badawczo-rozwojowe lub projekty innowacyjne Specjalne projekty badawcze dla MŚP Działania promujące rozwój zasobów ludzkich i mobilność Działania koordynacyjne Działania wspomagające Działania integracyjne Udział UE w programach podejmowanych przez kilka państw członkowskich (artykuł 169)

8

Od czasu rozpoczęcia 1. Programu Ramowego w dziedzinie Badań i Rozwoju Techniki (BRT) w 1984 roku, instytucje UE odgrywają wiodącą rolę w inicjowaniu i organizowaniu wielodyscyplinarnych badań i współpracy naukowej w Europie, a także poza nią. O ile jednak Europa pozostaje liderem w wielu ważnych dziedzinach badań naukowych, wciąż ma trudności z zastosowaniem odkryć naukowych do tworzenia takich komercyjnych produktów i usług, które byłyby nie tylko konkurencyjne, ale i zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Trwały i spójny wpływ na inicjatywy badawcze UE 6. PR osiągnie poprzez skoncentrowanie się na: • badaniach naukowych wysokiej jakości, o trwałym i twórczym znaczeniu, które jednocześnie wzmocnią fundamenty nauki i technologii; • osiągnięciu maksymalnej „wartości dodanej” powstałej na skutek ponadnarodowej współpracy, stopniowej integracji badań i ich realizatorów oraz koncentracji na mniejszej liczbie priorytetów. Podstawowe zasady Programów Ramowych Zrozumienie procedur i zasad uczestnictwa opisanych w niniejszym przewodniku wymaga znajomości podstawowych zasad rządzących Programami Ramowymi: 1. Komisja Europejska sama nie realizuje projektów BRT i nie uczestniczy w nich (wyjątkiem jest udział w projektach Wspólnotowego Centrum Badawczego – Joint Research Centre, JRC), ale zapewnia wsparcie finansowe dla dokładnie opisanych prac lub badań prowadzonych przez prywatne i publiczne jednostki badawcze, firmy i instytucje. 2. Wnioski projektowe należy na ogół składać w odpowiedzi na konkretny konkurs (call for proposals) lub przetarg (call for tenders) ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (Official Journal of the European Communities, OJ). 3. Treść projektów musi odpowiadać celom wyznaczonym w poszczególnych priorytetach Programu Ramowego; partnerzy zaangażowani w projekt muszą spełniać wszystkie kryteria dopuszczalności, a ich wniosek musi być zgodny z naukowymi, tematycznymi i formalnymi wymogami konkursu. 4. Wnioski projektowe otrzymane w odpowiedzi na konkurs i spełniające jego wymogi oceniane są przez panel niezależnych ekspertów z różnych dziedzin. 5. Projekty wybierane są wyłącznie na podstawie ściśle określonych kryteriów, mianowicie: jakość naukowa i techniczna, znaczenie społeczno-ekonomiczne, zgodność z celami programu, budżet mieszczący się w określonym przedziale. Nie przewidziano limitów kwot dla poszczególnych krajów. Kilka przykładów udanych przedsięwzięć z poprzednich Programów Ramowych ilustruje sposób finansowania projektów badawczych przez UE. Wykaz projektów zakończonych sukcesem można znaleźć na następujących stronach internetowych: • •

Magazyn RTD info: http://europa.eu.int/comm/research/rtdinfo_en.html Informacje ogólne: http://europa.eu.int/comm/research/success/en/success_en.html

9

• •

MŚP: http://sme.cordis.lu/experience/case_histories.cfm Archiwum projektów opisanych w oświadczeniach prasowych: http://www.cordis.lu/innovation-smes/vips/en/home.html

6. Program Ramowy 6. Program Ramowy (6. PR) z jednej strony wprowadza radykalne zmiany w podejściu do finansowania badań przez UE, z drugiej zaś stanowi kontynuację poprzednich Programów Ramowych. Jego celem pozostaje rozwój prawdziwie europejskiej, wyposażonej w najlepsze umiejętności i know-how, społeczności naukowej, oraz wspieranie prac naukowych i technicznych najwyższej jakości prowadzonych w ramach ponadnarodowych projektów, z wykorzystaniem mobilności naukowców. Sukces poprzednich programów powinien, bowiem zostać wzmocniony, zwłaszcza poprzez sieci i projekty wspierane przez Unię Europejską. 6. PR przewiduje przekazanie 17,5 mld EUR uczestnikom sfery badań i rozwoju techniki (BRT) w Europie, ale jego cele znacznie wykraczają poza zwykłe współfinansowanie projektów badawczych. Program zapewnia spójne i ambitne, paneuropejskie podstawy wspierania działań BRT jako części polityki Unii Europejskiej. Został skonstruowany jako pięcioletni plan strategiczny na okres 2002-2006. Jego zadaniem będzie pobudzanie ponadnarodowej współpracy w dziedzinie badań, zwłaszcza pomiędzy przemysłem a szkołami wyższymi, oraz tworzenie sieci doskonałości. 6. PR pomoże również w stworzeniu w Europie środowiska przyjaznego innowacyjności, które będzie promować transfer technologii, udostępnianie kapitału ryzyka, a także lepiej chronić własność intelektualną i stymulować rozwój kapitału ludzkiego. Poza tym więcej środków finansowych zostanie przeznaczonych na zachęcanie MŚP do udziału w projektach 6. PR. Po Wspólnej Polityce Rolnej i Funduszach Strukturalnych 6. PR jest trzecią największą linią budżetową w wydatkach UE. Jego udział w całkowitym budżecie Unii na rok 2001 wynosił 3,9% (3,4% w 2002), a w całkowitych wydatkach publicznych (niemilitarnych) Europy w roku 2001 - 5,4%. 6. PR będzie kluczem do osiągnięcia celu wyznaczonego w marcu 2000 roku na szczycie Rady Europejskiej w Lizbonie, zgodnie, z którym do roku 2010 Europa ma stać się najbardziej konkurencyjną na świecie gospodarką opartą na wiedzy. Program w dużym stopniu przyczyni się także do stworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) – prawdziwie europejskiego rynku wewnętrznego w dziedzinie badań i wiedzy, który lepiej zintegruje krajowe i ogólnoeuropejskie wysiłki badawczo-rozwojowe. Aby osiągnąć masę krytyczną wiedzy i zasobów konieczną do spełnienia tych założeń oraz zgromadzić odpowiednie zasoby finansowe i intelektualne na poziomie europejskim, 6. PR wprowadza nowe instrumenty, takie jak sieci doskonałości i projekty zintegrowane.

10

W celu osiągnięcia lepszych efektów, a zarazem przyczynienia się do realizacji Europejskiej Przestrzeni Badawczej i promowania innowacyjności, 6. PR obejmie trzy podstawowe kierunki działań: • koncentracja i integracja badań w UE • strukturyzacja Europejskiej Przestrzeni Badawczej • wzmacnianie podstaw Europejskiej Przestrzeni Badawczej Działania prowadzone pod tymi trzema hasłami odegrają decydującą rolę w integracji wysiłków i działań badawczych na poziomie europejskim, jak również przyczynią się do wyodrębnienia różnych wymiarów Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Zostanie zapewniona koordynacja trzech kierunków działań. Mechanizm ten przedstawiono na poniższym rysunku:

Integracja badań europejskich

Główne składniki 6. PR Strukturyzacja Europejskiej Przestrzeni Badawczej

↨

Wzmacnianie podstaw ERA

↨

Podstawowe zasady 6. PR Efekt budowania struktury Koordynacja Koncentracja na wybranych priorytetowych poprzez silniejsze powiązania Uproszczenie obszarach badawczych z krajowymi, regionalnymi i innymi inicjatywami europejskimi

Priorytety 6. Programu Ramowego Priorytety 6. PR zostały wymienione w tabeli przedstawiającej budżet (patrz dalej) i szczegółowo opisane w rozdziałach 4 i 5. Należą do nich: nauki przyrodnicze - genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka; technologie społeczeństwa informacyjnego; nanotechnologie i nauka o materiałach, nowe procesy i urządzenia produkcyjne; aeronautyka i przestrzeń kosmiczna; jakość i bezpieczeństwo żywności; zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy; obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy; inne przyszłościowe dziedziny, w tym wsparcie dla udziału małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). 6. PR zajmuje się także takimi zagadnieniami jak: badania i innowacyjność, zasoby ludzkie i mobilność, infrastruktura badawcza i relacje „nauka społeczeństwo”. Należy podkreślić, że przy wdrażaniu wyżej wymienionych priorytetów przestrzegane są podstawowe zasady etyczne. Małe i średnie przedsiębiorstwa będą zachęcane do uczestnictwa we wszystkich obszarach 6. PR, zwłaszcza do działań prowadzonych w ramach priorytetów tematycznych. Krajowe 11

Punkty Kontaktowe dla MŚP zostaną wzmocnione w celu zapewnienia potencjalnym uczestnikom z tego sektora odpowiednich usług informacyjnych i pomocniczych (informacja, podnoszenie świadomości, doradztwo, pomoc w poszukiwaniu partnerów, szkolenia). Również stowarzyszenia i grupy MŚP będą mogły uczestniczyć w projektach w imieniu swoich członków. W celu zapewnienia międzynarodowego uczestnictwa w 6. PR, działania przewidziane w jego ramach udostępniono wszystkim krajom, które podpisały stosowne umowy stowarzyszeniowe z UE, w tym krajom stowarzyszonym i kandydującym. Pozostałe kraje trzecie mogą uczestniczyć w 6. PR na podstawie dwustronnych umów o współpracy. Ponadto naukowcy i organizacje z krajów trzecich mogą brać udział w projektach 6. PR na zasadzie indywidualnie rozpatrywanych przypadków. Szczegółowe warunki uczestnictwa dotyczące podmiotów z krajów trzecich i międzynarodowych organizacji prowadzących badania naukowe, w tym przepisy finansowe, zostały zawarte w rozporządzeniu, które zostanie przyjęte w oparciu o artykuł 167 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Uczestnictwo w działaniach 6. PR będzie promowane wśród potencjalnych wnioskodawców, także tych z krajów kandydujących i innych krajów stowarzyszonych, poprzez odpowiednio wczesne i rzetelne publikowanie niezbędnych informacji na temat treści, warunków i procedur obowiązujących w Programie. Nowa ERA w badaniach europejskich Europa posiada długą tradycję doskonałości w sferze badań i innowacji, a europejskie zespoły wciąż odgrywają wiodącą rolę w postępie wielu dziedzin nauki i technologii. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że centra doskonałości rozproszone są po krajach członkowskich i z powodu braku odpowiednich sieci współpracy rzadko łączą swoje siły. W przeszłości podejmowano już próby inicjowania tego typu współpracy, zarówno na poziomie unijnym jak i ogólnoeuropejskim, obecnie zbudowanie europejskiej struktury badawczo-innowacyjnej będącej odpowiednikiem wspólnego rynku towarów i usług staje się po prostu koniecznością. Powstająca struktura nosi nazwę Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) i wykorzystuje wszelkie możliwe formy wsparcia ze strony UE na rzecz lepszej koordynacji działań oraz harmonizacji polityki prowadzonej w dziedzinie badań i innowacji zarówno przez poszczególne kraje, jak i przez Unię. Inicjatywa ERA ma zrealizować ambicje Unii Europejskiej zawarte w jej deklaracji dotyczącej stworzenia prawdziwie wspólnej polityki badawczej oraz doprowadzenia do niezbędnej i długo oczekiwanej integracji potencjału naukowo-technologicznego krajów członkowskich. Wspólne korzystanie z umiejętności i wyników Tworzeniu Europejskiej Przestrzeni Badawczej przyświeca podstawowa idea, zgodnie z którą rozwiązanie przyszłych problemów i wyzwań będzie możliwe tylko wtedy, gdy europejski potencjał naukowy i związane z nim działania zostaną silniej zintegrowane. Należy otworzyć nowy etap w polityce badawczej uzgadniając na szczeblu UE spójne stanowisko, które stanie się podstawą dla opracowywania prawdziwie wspólnych strategii. Jeżeli Europa nie wykaże woli politycznej, skaże się na rosnącą marginalizację w gospodarce światowej. Dzięki Europejskiej Przestrzeni Badawczej zyska natomiast zasoby, które pozwolą jej w pełni 12

wykorzystać swój wyjątkowy potencjał i stać się – zgodnie z deklaracją Rady Europejskiej przyjętą na szczycie w Lizbonie w marcu 2000 roku – „najbardziej konkurencyjną i dynamiczną na świecie gospodarką opartą na wiedzy”. Programy badawcze realizowane w poszczególnych krajach UE często dysponują znacznymi środkami, jednak zwykle podejmowane są niezależnie od siebie. Ten efekt rozproszenia jest głównym czynnikiem decydującym o słabych wynikach Europy w porównaniu z innymi potęgami naukowymi na świecie. Celem długofalowym inicjatywy ERA jest zatem doprowadzenie do ściślejszego powiązania strategii badawczych krajów członkowskich i do wzajemnej koordynacji programów krajowych. Szkolenia drogą do lepszych wyników W uznaniu dla znaczenia „nowej wiedzy” i „transferu wiedzy”, 6. PR przewiduje działalność szkoleniową nastawioną na ogólną poprawę jakości badań prowadzonych w Europie. W tym celu budżet na programy szkoleniowe w 6. PR został znacznie zwiększony. Działalność szkoleniowa i nagrody stanowiły wartościowy wkład w badania europejskie w poprzednich Programach Ramowych, zwłaszcza poprzez zachęcanie młodych pracowników naukowych do podejmowania i kontynuowania kariery zawodowej w dziedzinie nauki i techniki. Wśród tego typu inicjatyw należy wymienić: stypendia Marie Curie, nagrodę Kartezjusza, nagrodę Archimedesa, konkurs dla młodych naukowców z UE oraz liczne działania pod ogólnym tytułem „Rozwój ludzkiego potencjału badawczego oraz bazy wiedzy społecznoekonomicznej”. Budżet 6. Programu Ramowego mln EUR 1. KONCENTRACJA I INTEGRACJA BADAŃ WSPÓLNOTOWYCH Priorytety tematyczne (1)

mln EUR 13 345

Nauki przyrodnicze: genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka (2) 2 255 • zaawansowana genomika i jej zastosowanie dla zdrowia (1 100 mln EUR) • walka z groźnymi chorobami (1 155 mln EUR) Technologie społeczeństwa informacyjnego (3)

3 625

Nanotechnologie i nanonauki, materiały wielofunkcjonalne oparte na 1 300 wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna Jakość i bezpieczeństwo żywności Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy • zrównoważone systemy energetyczne (810 mln EUR) • zrównoważony transport powierzchniowy (610 mln EUR)

1 075 685 2 120

13

•

zmiany globalne i ekosystemy (700 mln EUR)

Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy

725

Szczegółowe działania obejmujące szerszy obszar badań (4) Wspieranie polityki UE i przewidywanie europejskich potrzeb naukowych i technologicznych Horyzontalne działania badawcze z udziałem MŚP (5) Działania na rzecz współpracy międzynarodowej

555

Działalność Wspólnotowego Centrum Badawczego (z wyłączeniem energii jądrowej)

760

2. STRUKTURYZACJA BADAWCZEJ

EUROPEJSKIEJ

430 315

2 605

PRZESTRZENI

Badania i innowacje Zasoby ludzkie i mobilność Infrastruktura badawcza (6) Nauka i społeczeństwo

290 1 580 655 80 320

3. WZMACNIANIE PODSTAW EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI BADAWCZEJ Wspieranie działań koordynacyjnych Wspieranie spójnego rozwoju polityki w zakresie badań i innowacji PRIORYTETY EURATOMU (7) Priorytety tematyczne badań • Kontrolowana synteza termojądrowa (750 mln EUR) • Zarządzanie odpadami radioaktywnymi (90 mln EUR) • Ochrona przed promieniowaniem (50 mln EUR) Inne działania w dziedzinie technologii i bezpieczeństwa jądrowego Działalność Wspólnotowego Centrum Badawczego w dziedzinie energii jądrowej RAZEM

270 50 1 230 890

50 290

17 500

(1) Z tego przynajmniej 15% na MŚP. (2)W tym do 400 mln EUR na badania nad rakiem. (3)W tym do 100 mln EUR na dalszy rozwój projektów GEANT i GRID (patrz rozdział 5). (4) Z kwoty 315 mln EUR będą finansowane działania na rzecz współpracy międzynarodowej z udziałem krajów rozwijających się, krajów śródziemnomorskich, w tym zachodnich krajów bałkańskich oraz Rosji i innych krajów Wspólnoty Niepodległych Państw (Newly Independent States, NIS). Kolejne 285 mln EUR przeznaczono na finansowanie udziału organizacji z krajów trzecich w „Priorytetach tematycznych” i „Szczegółowych działaniach obejmujących szerszy zakres badań”, co daje całkowitą sumę 600 mln EUR na współpracę międzynarodową. Dodatkowe środki będą dostępne w ramach działu „Zasoby ludzkie i mobilność” w celu finansowania szkoleń dla pracowników naukowych przyjeżdżających do Europy z krajów trzecich. 14

(5) Obejmuje cały obszar nauki i techniki. (6) W tym do 200 mln EUR na dalszy rozwój projektów GEANT i GRID. (7) Euratom - Europejska Wspólnota Energii Atomowej. Niektóre działania prowadzone w ramach 6. PR podlegają postanowieniom Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, a nie Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Dla uczestników 6. PR nie ma to jednak praktycznego znaczenia.

Organizacja i finansowanie projektów badawczych Programy badawcze w 6. PR są realizowane za pomocą pewnych „instrumentów” określających szczegóły organizacji i finansowania projektu. Nowe instrumenty 6. PR - „sieci doskonałości” i „projekty zintegrowane” – stanowią istotną innowację, ponieważ odchodzą od koncepcji finansowania dużej liczby projektów na rzecz finansowania spójnych, długoterminowych działań i partnerskich projektów badawczych. Wsparcie finansowe UE dla tworzenia silniejszych i trwalszych związków między podmiotami zwiększa szanse osiągnięcia przez uczestników niezbędnej masy krytycznej zasobów. Sieci doskonałości Sieci doskonałości (Networks of Excellence, NoE) to instrument zaprojektowany z myślą o wzmacnianiu doskonałości w danej dziedzinie badań poprzez tworzenie sieci, które zgromadzą masę krytyczną zasobów i wiedzy specjalistycznej, koniecznej dla zapewnienia Europie pozycji światowego lidera w tejże dziedzinie. Sieci wiedzy specjalistycznej powstaną wokół Wspólnego Programu Działań (Joint Programme of Activities, JPA), którego głównym celem jest tworzenie trwałej integracji potencjału badawczego uczestników sieci przy jednoczesnym pogłębianiu wiedzy na dany temat. Wspólny Program Działań (JPA) Wspólny Program Działań składa się z przedsięwzięć integracyjnych, wspólnie prowadzonych badań i inicjatyw na rzecz upowszechniania doskonałości. Niezbędne są również spójne ramy zarządzania.

Działania integracyjne Celem działań integracyjnych jest tworzenie silnych i trwałych więzi między uczestnikami sieci doskonałości. Mogą one obejmować: • skoordynowane programowanie prac przez partnerów w celu zwiększenia komplementarności i wzajemnej specjalizacji; • wspólne korzystanie z pracowni naukowych, narzędzi i platform; • wspólne zarządzanie zasobami wiedzy partnerów; • mechanizmy pobudzające mobilność i wymianę pracowników (w tym przemieszczanie sprzętu, a nawet całych zespołów); • wykorzystywanie wzmocnionych sieci informacyjnych i komunikacyjnych w celu wspierania interaktywnej współpracy między zespołami. Wspólnie prowadzone badania Poprzez program wspólnie prowadzonych badań ukierunkowanych na realizację wyznaczonych celów sieci doskonałości mogą: • opracowywać nowe narzędzia i platformy badawcze do wspólnego użytku;

15

•

generować nową wiedzę w celu wypełnienia luk i poszerzenia zbiorowych zasobów wiedzy.

Działania na rzecz upowszechniania doskonałości Bardzo ważną misją, którą powinna wypełniać każda sieć doskonałości, jest upowszechnianie doskonałości poza krąg partnerów. Do takich działań należą: • wspólny program szkoleniowy dla personelu naukowego i innych kluczowych pracowników, niezbędny do zapewnienia stałych zasobów wykwalifikowanego personelu w celu utrwalenia doskonałości europejskiej w obszarze działania sieci; • kampania informacyjna na rzecz upowszechniania wyników (i podnoszenia świadomości naukowej społeczeństwa); • działalność związana z innowacjami; • tworzenie sieci współpracy i zachęcanie do transferu wiedzy. Skala masy krytycznej i czas trwania Każda sieć doskonałości powinna posiadać ambitne cele i spełniać rolę „europejskiego lidera”. Powinna być również „światową potęgą” w danej dziedzinie. Musi zatem zgromadzić krytyczną masę zasobów i wiedzy specjalistycznej. Wymagana skala masy krytycznej może być różna w zależności od tematu badań. Większe sieci mogą liczyć nawet kilkuset pracowników. Możliwy jest mniejszy rozmiar sieci, jeśli spełnia ona podstawowy warunek – posiada odpowiednie ambicje i masę krytyczną. Jeśli chodzi o zasadę partnerstwa, sieć musi składać się z przynajmniej trzech uczestników z trzech różnych państw członkowskich lub krajów stowarzyszonych, z których przynajmniej dwa to państwa członkowskie lub kraje kandydujące. Jednak, jeżeli sieć ma osiągnąć trwałe rezultaty, czyli zdobyć potrzebną masę krytyczną, oczekiwana liczba partnerów powinna być nie mniejsza niż sześciu. Ponadto minimalna liczba uczestników określana w poszczególnych konkursach może być wyższa niż trzy. Podobnie jak projekty zintegrowane, sieci doskonałości są otwarte na udział podmiotów prawnych z krajów trzecich. Niektóre grupy tych krajów mają możliwość skorzystania ze wsparcia finansowego UE. Czas trwania wsparcia dla sieci ze strony UE jest kolejnym istotnym aspektem masy krytycznej, ponieważ sieć musi być podtrzymywana wystarczająco długo, aby jej integracja nabrała trwałego charakteru. W wielu przypadkach okres korzystania z pomocy wynosi pięć lat, a gdy istnieje uzasadnienie - nawet dłużej, ale nie więcej niż siedem lat. Procedura oceny Projekty sieci doskonałości podlegają ocenie niezależnych ekspertów (peer review). System oceny zostanie wzmocniony, aby odzwierciedlić bardziej złożone cele sieci doskonałości, prawdopodobnie poprzez bardziej systematyczne wykorzystanie zdalnego oceniania przed spotkaniami zespołu ekspertów i spotkaniami wnioskodawców z ekspertami (zwłaszcza w celu omówienia kwestii nie objętych wnioskiem). Inną możliwością jest dwuetapowy proces składania wniosków – wtedy do złożenia ostatecznego wniosku zostaną zaproszeni jedynie ci wnioskodawcy, których wstępny wniosek, złożony w pierwszym etapie, zostanie zakwalifikowany do drugiego etapu.

16

Więcej o tym „Jak wziąć udział w 6. Programie Ramowym” w Rozdziale 3. Kryteria oceny Przy ocenie każdej sieci doskonałości zostaną uwzględnione następujące czynniki: • zgodność z celami danego programu (tzn. dopasowanie sieci doskonałości do danego konkursu); • potencjalna siła oddziaływania (tzn. projekt odpowiednio ambitny, jeśli chodzi o potencjalny strategiczny wpływ na strukturę badań i sposób prowadzenia badań w danej dziedzinie, odpowiedni plan upowszechniania doskonałości, prawdopodobieństwo trwałego wpływu na strukturyzację badań); • doskonałość uczestników (tzn. konsorcjum złożone z uczestników zdolnych do prowadzenia doskonałych badań w danej dziedzinie, właściwie dobranych do wyznaczonych im zadań i gromadzących krytyczną masę wiedzy specjalistycznej i zasobów potrzebnych do osiągnięcia celów sieci); • stopień zintegrowania i Wspólny Program Działań (tzn. wystarczający oczekiwany stopień integracji i dopasowany do niego Wspólny Program Działań, przekonujące zobowiązanie uczestników do głębokiej i trwałej integracji); • organizacja i zarządzanie (tzn. bezpieczne ramy podejmowania decyzji dotyczących sieci, jakość zarządzania, plan promowania równego statusu kobiet i mężczyzn).

System finansowania – główne cechy Ze względu na specyficzny charakter tego instrumentu, który wymaga podjęcia na wysokim szczeblu instytucjonalnym zobowiązań dotyczących trwałej integracji potencjałów naukowych uczestników sieci, konieczne jest znaczne wsparcie finansowe ze strony UE w celu pokonania różnorakich barier - organizacyjnych, kulturowych i indywidualnych – utrudniających wprowadzenie zmian. Pomoc UE przyjmie formę stałego „grantu na integrację”, który uwzględnia oczekiwany stopień integracji sieci, proponowaną liczbę pracowników biorących udział w sieci; charakterystykę danej dziedziny badań oraz Wspólny Program Działań. W ten sposób, grant działa jako zachęta do integracji. Poziom grantu musi wystarczyć do pokonania barier wobec zmian, a jednocześnie nie może pozwolić na uzależnienie sieci od pomocy finansowej UE. Obliczanie wartości grantu na integrację Każdy konkurs będzie zawierał tabelę referencyjną z przeliczeniem liczby pracowników naukowych na średni roczny grant przyznawany sieci. Liczba pracowników naukowobadawczych będzie obliczana na podstawie poniższych kryteriów: • „pracownik naukowo-badawczy” oznacza członka personelu badawczego z co najmniej czteroletnim doświadczeniem w badaniach naukowych lub ze stopniem doktora; • „pracownik naukowo-badawczy” musi być pracownikiem jednego z partnerów konsorcjum lub bezpośrednio mu podlegać; • do personelu naukowo-badawczego zostaną zaliczeni pracownicy stanowiący potencjał naukowo-badawczy uczestników sieci w momencie upłynięcia terminu nadsyłania zgłoszeń na dany konkurs. 17

Z uwagi na istotną rolę, jaką w działalności sieci odgrywają szkolenia, zostanie wprowadzony dodatkowy program premii dla doktorantów biorących udział w pracach badawczych związanych z siecią. Wartość grantu na integrację Średni roczny grant dla sieci może mieć różną wysokość w zależności od liczby pracowników naukowo-badawczych: 50 pracowników 100 pracowników 150 pracowników 250 pracowników 500 pracowników 1000 i więcej pracowników

1 mln EUR rocznie 2 mln EUR rocznie 3 mln EUR rocznie 4 mln EUR rocznie 5 mln EUR rocznie 6 mln EUR rocznie

Z powyższego zestawienia wynika, że sieci posiadającej 200 pracowników badawczych, wspieranej przez okres pięciu lat, przysługiwałaby łączna stała kwota 17,5 mln EUR (plus premie dla doktorantów). Kontrakt i zaliczka W kontrakcie zostanie określony maksymalny wkład finansowy UE w działalność sieci, ale nie zostanie sprecyzowany sposób rozdzielenia grantu między uczestników, co pozwoli konsorcjum samodzielnie zarządzać sprawami finansowymi. Na początku obowiązywania kontraktu Komisja przekaże zaliczkę na pierwsze półtora roku projektu w wysokości 85% grantu przewidzianego na ten okres. Oczekuje się, że uczestnicy podpiszą między sobą umowę konsorcjum. Coroczna wypłata grantu Grant wypłacany jest w rocznych ratach na podstawie wyników (patrz niżej), przy dodatkowej weryfikacji wydatkowania zaliczki w czasie minionego roku wdrażania Wspólnego Programu Działań (JPA). Komisja otrzymuje od konsorcjum sprawozdanie roczne zawierające listę działań z rocznego okresu i odpowiednie dokumenty finansowe. Jednocześnie sieć przedstawia do aprobaty szczegółowy JPA na kolejne 18 miesięcy. Może również wystąpić do Komisji o aktualizację ogólnego JPA. Dodatkowa zaliczka na kolejny okres 18 miesięcy zostanie wypłacona po zakończeniu procedury. Ponieważ kontrakt przewiduje mechanizm wypłaty uzależnionej od wyników, Komisja stworzy silny system monitoringu, na który składają się: 1. Doroczny niezależny przegląd postępu prac sieci i jej planów na kolejny okres. Przegląd będzie oparty na opublikowanym zestawie kryteriów, szczególnie na kryterium odnoszącym się do „stopnia integracji i wydajności JPA”, podobnym do kryterium stosowanego przy początkowej ocenie wniosku. Fakt niezaliczenia przeglądu może doprowadzić do zawieszenia wypłat, a nawet do zerwania umowy. 2. Przegląd końcowy zawierający podsumowanie osiągnięć i prognozę przyszłych postępów. 18

Pomiar stopnia integracji Stopień integracji sieci będzie mierzony na podstawie: • „wzajemnej specjalizacji” i „wzajemnej komplementarności” (regularne współprogramowanie działalności przez partnerów); • wspólnego korzystania z infrastruktury badawczej, sprzętu i platform; • regularnej, wspólnej realizacji projektów badawczych; • tworzenia wspólnego portfela wiedzy przez partnerów; • wspólnych programów szkoleniowych dla personelu naukowo-badawczego i innych kluczowych pracowników; • interaktywnej współpracy partnerów przy użyciu elektronicznych systemów informacyjnych i komunikacyjnych; • spójnych ram zarządzania zachęcających do mobilności i wymiany pracowników, interoperacyjności danych i innych systemów, jak również wspólnego stanowiska w kwestii relacji między nauką i społeczeństwem oraz równego statusu mężczyzn i kobiet w badaniach. Ewolucja konsorcjum W miarę ewolucji sieci doskonałości, konsorcjum może zadecydować o przyjęciu nowych partnerów - niekiedy na podstawie konkursu zorganizowanego przez samą sieć doskonałości, zgodnie z umową – ale bez dodatkowego dofinansowania. Komisja może także ogłosić konkurs, aby umożliwić istniejącym sieciom przyjęcie nowych uczestników, którzy pojawili się od czasu zgłoszenia wniosku – w tym wypadku z dodatkowym dofinansowaniem. Zarządzanie siecią Sukces sieci doskonałości wymaga wysokiego poziomu zobowiązań organizacji partnerskich co do realizacji jej celów. Dlatego też Komisja będzie zachęcać konsorcja do powoływania „zarządu” składającego się z zajmujących wysokie stanowiska przedstawicieli konsorcjum, którzy nadzorowaliby integrację działalności członków. W miarę możliwości powoływane byłyby również „rady naukowe” skupiające ekspertów zewnętrznych, którzy udzielaliby porad na temat Wspólnego Programu Działań, a zwłaszcza misji wzmacniania i upowszechniania doskonałości w Europie. Więcej szczegółów o sieciach doskonałości można znaleźć pod adresem: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

Projekty zintegrowane Głównym zadaniem projektów zintegrowanych (integrated projects, IP) jest generowanie wiedzy niezbędnej do wdrażania priorytetów tematycznych poprzez integrację masy krytycznej działań i zasobów, koniecznej do osiągnięcia ambitnych, jasno określonych celów naukowych i technicznych o wymiarze europejskim.

19

Działania realizowane w ramach planu wdrożeniowego (implementation plan) projektów zintegrowanych powinny obejmować: • badania i, w odpowiednich przypadkach, rozwój techniki i/lub wdrożenie; • działania na rzecz zarządzania wiedzą i jej wykorzystania do promowania innowacji; • jakiekolwiek inne działania bezpośrednio związane z celami projektu zintegrowanego (w tym szkolenia). Działania te powinny zostać umieszczone w spójnej strukturze zarządzania. Projekt zintegrowany może obejmować szeroki zakres działań, poczynając od badań podstawowych aż po stosowane. Oczekuje się, że większość projektów będzie miała charakter wielodyscyplinarny. Skala masy krytycznej i czas trwania projektu Każdy projekt zintegrowany powinien zgromadzić masę krytyczną działań, wiedzy specjalistycznej i zasobów konieczną do osiągnięcia jego ambitnych celów Wymagana masa krytyczna może mieć różną wielkość w zależności od dziedziny, a nawet konkretnego tematu w obrębie jednej dziedziny.

Wartość działań prowadzonych w ramach projektu zintegrowanego może sięgnąć kilkudziesięciu milionów EUR. Nie przewidziano minimalnej wartości projektu, choć oczywiście musi zostać spełniony warunek dotyczący odpowiednich ambicji i masy krytycznej. Jeśli chodzi o zasadę partnerstwa, projekt zintegrowany musi składać się przynajmniej z trzech uczestników z trzech różnych państw członkowskich lub krajów stowarzyszonych, w tym przynajmniej z dwóch państw członkowskich lub krajów kandydujących. Jednakże w praktyce, z uwagi na ambitne cele przedsięwzięć, konsorcja prawdopodobnie będą liczyć znacznie więcej uczestników. Poszczególne konkursy mogą wyznaczać wyższą minimalną liczbę uczestników. Czas trwania projektów zintegrowanych wyniesie prawdopodobnie od trzech do pięciu lat. System finansowania – podstawowe cechy Pomoc UE przyjmie formę „grantu do budżetu” wypłacanego jako wkład w koszty (wyłączając podatki pośrednie, cła, odsetki, itd.) faktycznie poniesione w czasie trwania projektu. Koszty te powinny być konieczne i „ekonomicznie uzasadnione” oraz zostać właściwie odnotowane w księgach rachunkowych uczestników (lub, jeśli kontrakt tak przewiduje, w księgach „strony trzeciej”). W zależności od typu działalności maksymalny poziom wsparcia wspólnotowego może osiągać różną wysokość. Każdy uczestnik ma obowiązek przedstawić m.in. uproszczone roczne sprawozdanie finansowe oraz certyfikat potwierdzający całkowitą wysokość poniesionych kosztów, wystawiony przez niezależnego audytora (biegłego rewidenta). Dużym uproszczeniem jest brak ustalonych z góry kategorii kosztów, dzięki czemu uczestnicy będą mogli korzystać ze swoich zwykłych zasad księgowania.

20

Modele kosztów w 6. Programie Ramowym Istnieje jedna rodzina trzech ściśle powiązanych ze sobą modeli kosztów: • FC: model kosztów całkowitych, który pozwala na rozliczenie wszystkich rzeczywistych kosztów bezpośrednich i pośrednich; • FCF: model kosztów całkowitych z ryczałtem; jest to uproszczony wariant modelu FC, który przewiduje rozliczenie wszystkich kosztów bezpośrednich, natomiast koszty pośrednie stanowią 20% wszystkich kosztów bezpośrednich (z wyłączeniem podwykonawstwa). • ACF: model kosztów dodatkowych z ryczałtem, który przewiduje rozliczenie dodatkowych kosztów bezpośrednich. Koszty pośrednie stanowią tu 20% uprawnionych dodatkowych kosztów bezpośrednich (również z wyłączeniem podwykonawstwa). Poziom pomocy wspólnotowej Maksymalny poziom wsparcia wspólnotowego dla uczestników z grupy FC i FCF to: • 50% na działania w zakresie prac badawczo-rozwojowych i innowacji; • 35% na działania w zakresie wdrożeń; • 100% na zarządzanie konsorcjami i szkolenia. Uczestnicy z grupy ACF otrzymają wsparcie w wysokości do 100% kosztów dodatkowych na wszystkie elementy projektu (z wyjątkiem zarządzania konsorcjum, na które otrzymają taką pomoc, jak w ramach modelu FCF czy FC, czyli do 100% kosztów całkowitych). Koszty zarządzania konsorcjum są finansowane w wysokości do 100%, o ile kwota ta nie przekracza 7% finansowego udziału Komisji Europejskiej w budżecie projektu. Kontrakt i zaliczka W kontrakcie zostanie określony maksymalny wkład wnoszony przez UE do projektu zintegrowanego, ale nie sposób podziału grantu między poszczególnych uczestników, co umożliwi konsorcjom sprawne zarządzanie swoimi finansami i w znacznym stopniu wyeliminuje mikrozarządzanie często występujące w projektach 5. PR, w których każdy członek konsorcjum musiał zarządzać swoim ustalonym budżetem rozłożonym na poszczególne kategorie kosztów. Jak zwykle - łącznikiem między Komisją a realizatorami projektu będzie koordynator. Uproszczony proces zawierania kontraktu pozwoli na jego szybsze wejście w życie. Oczekuje się, że uczestnicy projektu zintegrowanego podpiszą między sobą umowę konsorcjum. W załączniku do kontraktu zostanie zawarty ogólny opis projektu i szczegółowy plan wdrożeniowy (wraz ze wstępnym planem finansowym i kosztorysem uwzględniającym rodzaje działań i uczestników) jedynie na pierwsze 18 miesięcy trwania projektu. Zaliczka w wysokości 85% oczekiwanej pomocy UE na ten okres zostanie wypłacona na początku trwania projektu.

21

Roczne rozliczanie kosztów Komisja otrzymuje od konsorcjum sprawozdanie roczne, zawierające opis działań za ostatnie 12 miesięcy, oraz sprawozdanie finansowe wraz z potwierdzeniem, przez uprawnionych do tego pracowników danej instytucji, kosztów poniesionych w tymże okresie. Jednocześnie Komisja zatwierdza szczegółowy plan wdrożeniowy i plan finansowy projektu zintegrowanego na okres kolejnych 18 miesięcy. Po przyjęciu sprawozdania finansowego przez Komisję, kwota zaliczki wypłaconej za miniony okres zostanie rozliczona i zamieniona na płatność przyjętą (podlegającą oczywiście audytowi ex-post). Do sumy zaliczki zostanie dodana kwota w takiej wysokości, aby osiągnąć równowartość 85% wkładu UE na kolejny okres 18-miesięczny. W ten sposób zostanie zapewniona optymalna ciągłość finansowania w trakcie trwania projektu. Elastyczne wdrażanie projektu Elastyczność i autonomia zarządzania będą stanowić kluczowe elementy realizacji projektów zintegrowanych. Szczegółowy plan wdrożeniowy, obejmujący 18 miesięcy, jest opracowywany z roku na rok. Konsorcjum może modyfikować ogólny plan wdrożeniowy, jednak bez możliwości wprowadzania zmian dotyczących podstawowych celów i głównych wyników projektu. Oba dokumenty wchodzą w życie po zatwierdzeniu ich przez Komisję. W miarę ewolucji projektu konsorcjum może zadecydować o przyjęciu nowych partnerów w drodze konkursu. Jeżeli konkurs organizowany jest przez samo konsorcjum, to zgodnie kontraktem nie ma możliwości dodatkowego dofinansowania projektu. Komisja sama może również ogłosić konkurs, aby umożliwić istniejącym projektom rozszerzenie swojego zasięgu - i w tym wypadku projekt otrzymuje dodatkowe dofinansowanie. Mechanizm ten może służyć aktywizowaniu małych i średnich przedsiębiorstw. Monitoring i audyt W przypadku projektów zintegrowanych Komisja zrezygnuje ze szczegółowego monitoringu nakładów (jak to było w przypadku projektów 5. PR) na rzecz strategicznego monitoringu wyników. Przewidywane jest powołanie systemu bieżącej kontroli z udziałem niezależnych ekspertów. System ten będzie składał się z przeglądów rocznych, przeglądu śródokresowego i przeglądu końcowego. Komisja planuje również bardziej systematyczne korzystanie z rozmaitych rodzajów audytu, które ma do dyspozycji (technicznego, finansowego, technologicznego i etycznego). Można oczekiwać, że każdy projekt zintegrowany przynajmniej raz zostanie poddany audytowi finansowemu. Procedura oceny Wnioski projektowe będą oceniane przez niezależnych ekspertów według kryteriów oceny, które zostały tak ustalone, aby odzwierciedlić ambitny charakter tych projektów. Możliwa jest dwuetapowa procedura oceny wniosku, a także rozmowa wnioskodawców z panelem ekspertów oceniających projekt.

Przy ocenianiu projektów zintegrowanych zostaną wzięte pod uwagę następujące czynniki: 22

• • •

• • •

zgodność z celami danego programu (tzn. dopasowanie projektu do konkursu); potencjalne znaczenie (tzn. odpowiednio ambitne, posiadające wymiar europejski); doskonałość naukowo-techniczna (tzn. projekt ma jasno określone cele, przewiduje dokonanie postępu w stosunku do bieżącego stanu zaawansowania badań w danej dziedzinie i reprezentuje podejście naukowo-techniczne umożliwiające realizację celów badawczych/innowacyjnych); jakość konsorcjum (tzn. konsorcjum reprezentuje wysoki poziom pod względem zbiorowym, a poszczególni uczestnicy są dobrani właściwie i rzetelnie wykonują powierzone im zadania; zalecany jest udział MŚP w projekcie); jakość zarządzania (tzn. dobre zarządzanie i sprawna organizacja odpowiadające złożonym aspektom projektu i wymaganej integracji, w tym plan zarządzania „wiedzą”, własnością intelektualną i działaniami innowacyjnymi); mobilizacja zasobów (tzn. optymalne zorganizowanie personelu, sprzętu, funduszy, itd. urzeczywistnione poprzez spójne i zintegrowane planowanie finansów i treści projektu).

Więcej o tym „Jak wziąć udział w 6. Programie Ramowym” w Rozdziale 3. Więcej szczegółów na temat projektów zintegrowanych można znaleźć pod adresem: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

Projekty badawczo-rozwojowe lub projekty innowacyjne Celem projektów badawczo-rozwojowych lub innowacyjnych (specific targeted research or innovation projects, STREP) jest poprawa konkurencyjności europejskiej oraz spełnianie potrzeb społeczeństwa i zadań wynikających z polityk UE. Projekty tego typu powinny charakteryzować się wysokim stopniem koncentracji działań i przyjąć jedną z dwóch następujących form (lub ich kombinację): • •

projekt w dziedzinie BRT zaprojektowany z myślą o zdobyciu nowej wiedzy dla znacznego ulepszenia istniejących – lub opracowania nowych - produktów, procesów i usług lub spełnienia innych potrzeb społeczeństwa lub polityki Unii; projekt z zakresu wdrożenia, realizowany w celu udowodnienia opłacalności tych nowych technologii, które mogą przynieść korzyści ekonomiczne, ale nie mogą zostać bezpośrednio skomercjalizowane.

Skala i czas trwania: Projekt badawczo-rozwojowy lub innowacyjny wymaga udziału przynajmniej trzech uczestników z siedzibą w trzech różnych państwach członkowskich lub krajach stowarzyszonych, w tym przynajmniej dwóch państwach członkowskich lub krajach kandydujących. Program pracy może wyznaczyć większą liczbę uczestników. Wartość działań prowadzonych w ramach programu może sięgnąć kilku milionów EUR. Projekt będzie trwał przeciętnie od dwóch do trzech lat (lub dłużej, jeśli będzie to uzasadnione). Finanse i modele kosztów: Zasady refundacji i modele kosztów będą takie same jak w przypadku projektów zintegrowanych. Grant wspólnotowy: Pomoc wspólnotowa będzie przekazywana w postaci „grantu do budżetu” stanowiącego do 50% kosztów w przypadku działań badawczo-rozwojowych i innowacyjnych, 35% w przypadku projektów z zakresu wdrożenia lub części wdrożeniowej

23

projektu łączonego i 100% kosztów wystawienia świadectw audytorskich wymaganych dla uczestników. Więcej szczegółów na temat projektów badawczo-rozwojowych lub innowacyjnych można znaleźć po adresem: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

Specjalne projekty badawcze dla MŚP Specjalne projekty badawcze dla MŚP (specific research projects for SMEs) mogą przyjąć jedną z następujących form: •

projekt CRAFT (co-operative research), czyli system, w którym ograniczona liczba małych i średnich przedsiębiorstw z różnych krajów, mających konkretne problemy lub potrzeby, zleca wymagane badania zewnętrznemu podmiotowi BRT, zachowując przy tym własność wyników. Projekty takie są stosunkowo krótkie (od roku do dwóch) i mogą dotyczyć dowolnego tematu z zakresu nauki i techniki (zatem tematycznie mogą wykraczać poza priorytety 6. PR). • Projekt sektorowy (collective research), w którym badania realizowane przez podmioty BRT służą stowarzyszeniom, izbom gospodarczym, grupom przemysłowym i innym organizacjom przedsiębiorstw. Celem tych projektów jest upowszechnienie uzyskanej wiedzy czy technologii wśród wszystkich członków (przedsiębiorstw) skupionych w danej organizacji. Prawo do własności i eksploatacji wyników leży po stronie stowarzyszeń, grup przemysłowych, itd. Podobnie jak w przypadku projektów CRAFT projekty sektorowe mogą dotyczyć dowolnego tematu z zakresu nauki i techniki. Maksymalny poziom grantu wspólnotowego: 50% budżetu projektu. Więcej szczegółów na temat specjalnych projektów badawczych dla MŚP można znaleźć na stronie: http://www.cordis.lu/sme

Działania promujące rozwój zasobów ludzkich i mobilność Promowanie rozwoju zasobów ludzkich i mobilności (actions to promote and develop human resources and mobility) realizowane jest poprzez szkolenia, rozwój wiedzy specjalistycznej i transfer wiedzy. Działania takie mogą prowadzić osoby indywidualne, instytucje przyjmujące grantobiorców (mogą to być również sieci szkoleniowe), oraz europejskie zespoły badawcze. Maksymalny poziom grantu wspólnotowego: 100% budżetu projektu, w razie potrzeby w formie ryczałtu.

24

Działania koordynacyjne Działania koordynacyjne (coordination actions, CA) kontynuują we wzmocnionej formie zadania działań zharmonizowanych (concerted actions) i sieci tematycznych (thematic networks), będących instrumentami 5. PR. Celem działań koordynacyjnych jest promowanie i wspieranie tworzenia sieci współpracy i koordynacji działań badawczo-innowacyjnych na rzecz poprawy integracji. Obejmą one definiowanie wspólnych inicjatyw wraz z ich organizacją i zarządzaniem oraz działalność taką jak: organizowanie konferencji, spotkań, wykonywanie studiów, wymiana personelu, wymiana i rozpowszechnianie dobrych praktyk, tworzenie systemów informatycznych oraz powoływanie grup eksperckich. Maksymalny poziom grantu wspólnotowego: 100% budżetu projektu, w razie potrzeby w formie ryczałtu. Więcej szczegółów na temat działań koordynacyjnych można znaleźć na stronie: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

Działania wspomagające Działania wspomagające (specific support actions, SSA), które mają zastosowanie w priorytetach tematycznych, są w gruncie rzeczy kontynuacją działań towarzyszących (accompanying measures) stosowanych w 5. PR. Celem działań wspomagających jest wspieranie implementacji 6. PR oraz pomoc w przygotowaniu do ustalania przyszłej polityki badawczej UE. Działania wspomagające dla poszczególnych priorytetów obejmą np. konferencje, seminaria, studia i analizy, nagrody i konkursy dla wysokiej klasy naukowców, tworzenie grup roboczych i eksperckich, wsparcie operacyjne oraz działania w zakresie rozpowszechniania, informacji i komunikacji lub ich kombinacje. Działania wspomagające mają na celu ułatwianie dostępu do projektów i zachęcanie do wzięcia w nich udziału małym zespołom badawczym, przedsiębiorstwom z grupy małych i średnich, firmom nowo powstałym, peryferyjnym ośrodkom badawczym oraz innym organizacjom z krajów kandydujących. Można to urzeczywistnić na przykład poprzez przyłączanie się do sieci doskonałości i projektów zintegrowanych. Potencjalni uczestnicy powinni mieć jednak zapewnione szczegółowe informacje i kompetentne doradztwo. Rolę tę wypełniają sieci punktów kontaktowych działające w państwach członkowskich i stowarzyszonych, z ośrodkami dostępnymi na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Inną istotną funkcją działań wspomagających jest usprawnienie płynnego przejścia z 5. PR do 6. PR. Maksymalny poziom grantu wspólnotowego: 100% budżetu projektu, w razie potrzeby w formie ryczałtu. Działania integracyjne Działania integracyjne (integrating activities, IA) powinny prowadzić do wzmacniania i rozwijania infrastruktur badawczych. W ramach tego instrumentu tworzenie sieci współpracy uzupełniane jest innymi działaniami, np. dotyczącymi ponadnarodowego dostępu bądź badań niezbędnych do poprawy wyników istniejących infrastruktur. Nie ma tu jednak możliwości dofinansowywania tworzonych nowych infrastruktur, wsparcie dla takiego celu można uzyskać jedynie poprzez specjalne działania wspierające (specific support actions, 25

SSA). Nieodłącznym elementem działań integracyjnych jest upowszechnianie wiedzy wśród potencjalnych użytkowników takich infrastruktur badawczych, w tym przemysłowych oraz z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Maksymalny poziom grantu wspólnotowego: w zależności od rodzaju działań, od 50 do 100% budżetu projektu. Udział UE w programach podejmowanych przez kilka państw członkowskich (artykuł 169) Artykuł 169 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską umożliwia Unii Europejskiej uczestniczenie w programach badawczych podejmowanych wspólnie przez kilka państw członkowskich, w tym udział w strukturach stworzonych do realizowania tych programów. W tego typu inicjatywach możliwy jest także udział krajów stowarzyszonych. Artykuł 169 można traktować jako ten instrument 6. PR, który w największym stopniu przyczynia się do łączenia potencjału badawczego i strukturyzacji badań w Europie, mianowicie: o ile projekty zintegrowane i sieci doskonałości odnoszą się do poszczególnych uczestników z poszczególnych krajów, to zastosowanie artykułu 169 umożliwia integrowanie całych narodowych programów w danej dziedzinie badań. Stosowanie artykułu 169 W celu złożenia stosownego wniosku projektowego każde porozumienie możliwe na mocy artykułu 169 wymaga wspólnej inicjatywy nie tylko kilku państw członkowskich, ale i Komisji. Jest to warunek konieczny do przedłożenia wniosku, który następnie zostaje poddany procedurze współdecydowania przez Radę Ministrów i Parlament. Podejmowanie decyzji o współfinansowaniu takich inicjatyw odbywa się w sposób analogiczny do podejmowania decyzji w sprawie samych Programów Ramowych. Wobec wyżej opisanych wymogów szerokie zastosowanie artykułu 169 w czasie trwania 6. PR może być utrudnione, a korzystanie z niego będzie ograniczone do tych inicjatyw badawczych, których tematyka wykracza poza zakres projektów zintegrowanych i sieci doskonałości. Pod koniec sierpnia 2002 roku Komisja przedstawiła Radzie Ministrów i Parlamentowi Europejskiemu pierwszy wniosek pilotażowy zgłoszony na podstawie artykułu 169, dotyczący międzynarodowej współpracy w zakresie testów klinicznych - „European and Developing Countries Clinical Trials Partnership” (EDCTP). Więcej szczegółów na temat artykułu 169 na stronie: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

26

ROZDZIAŁ 2

KTO MOŻE WZIĄĆ UDZIAŁ W 6. PROGRAMIE RAMOWYM? Udział w 6. Programie Ramowym Współpraca międzynarodowa Kategorie uczestników Wyznaczenie ról i obowiązków Korzyści z udziału w 6. Programie Ramowym Ulepszone instrumenty 6. Programu Ramowego Działania BRT i finansowanie ich przez UE według rodzaju instrumentu Zasoby ludzkie i mobilność: System Stypendiów Marie Curie Działania towarzyszące Refundacja kosztów Prawo własności intelektualnej

27

Udział w 6. Programie Ramowym 6. PR wraz z przewidzianym w jego ramach wsparciem finansowym otwarty jest dla wszystkich podmiotów prawnych z siedzibą w jednym z 15 państw członkowskich (Member States, MS) Unii Europejskiej. Pomioty te powinny zajmować się prowadzeniem badań bądź upowszechnianiem lub wykorzystywaniem wyników badań. Należą do nich, np.: • • • • •

osoby fizyczne; firmy przemysłowe i handlowe, w tym małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP); szkoły wyższe; jednostki badawcze; jednostki upowszechniające technologie.

Program jest także otwarty dla wszystkich podmiotów prawnych z siedzibą w jednym z krajów stowarzyszonych z programem (associated states), które korzystają z tych samych warunków uczestnictwa, co państwa członkowskie. Udział i finansowanie podmiotów prawnych z siedzibą w innych krajach, tzw. krajach trzecich (third countries) podlegają zasadom obowiązującym w całym 6. PR (patrz: „Współpraca międzynarodowa”). Podjęte zostaną specjalne działania w celu wspierania udziału naukowców i instytucji z krajów rozwijających się, krajów śródziemnomorskich, w tym zachodnich państw bałkańskich, jak również Rosji i innych krajów Wspólnoty Niepodległych Państw. Wnioskodawcy muszą wykazać, że dysponują zasobami technicznymi, finansowymi i ludzkimi niezbędnymi do zrealizowania całego projektu i zapewnić, że wyniki projektu zostaną wykorzystane i/lub rozpowszechnione. 6. PR może przynieść uczestnikom znaczne korzyści. Jedna z nich, którą trudno zmierzyć, ale która jest doceniana przez uczestników, to tzw. „wartość dodana” projektu pochodząca z dostępu do dużych ponadnarodowych sieci wiedzy specjalistycznej, jak również reklama i prestiż związane z posiadaniem „etykiety” europejskiej. Uczestnicy korzystają także z rozmaitych mechanizmów współpracy i systemów wspierania działań badawczorozwojowych przewidzianych przez Komisję oraz otrzymują od niej pomoc finansową jako wkład w koszty związane z realizacją wybranego projektu. Współpraca międzynarodowa Przy przygotowywaniu projektów BRT w ramach poszczególnych programów, wnioskodawcy powinni pamiętać o tym, że w 6. PR mogą również uczestniczyć podmioty zarejestrowane poza UE oraz organizacje międzynarodowe. Pod tym względem uczestników spoza UE można podzielić na następujące kategorie: kraje kandydujące, kraje stowarzyszone, uczestnicy z krajów trzecich otrzymujący dofinansowanie w indywidualnych przypadkach oraz uczestnicy z krajów trzecich samodzielnie finansujący swoje projekty.

28

Kraje stowarzyszone z 6. Programem Ramowym Od momentu wejścia w życie stosownej umowy stowarzyszeniowej podmioty z krajów stowarzyszonych, w tym oczywiście z krajów kandydujących, mogą uczestniczyć w programie i ubiegać się o dofinansowanie projektów na podstawie tych samych praw i obowiązków, co partnerzy z państw członkowskich UE Kraje kandydujące 6. PR wprowadza istotną zmianę polegającą na tym, że w projekcie badawczym mogą uczestniczyć same podmioty z krajów kandydujących. Zmiana ta pojawiła się w ważnym momencie negocjacji akcesyjnych. Pod koniec 2002 roku 10 spośród 13 krajów kandydujących zakończyło negocjacje dotyczące ich pełnej akcesji do Unii Europejskiej w roku 2004. Do tego czasu mogą uczestniczyć w 6. PR jako kraje stowarzyszone z programem, korzystając z tych samych uprawnień, co państwa członkowskie. Aby zwiększyć zaangażowanie krajów kandydujących od pierwszego dnia trwania programu Komisja ustaliła, że ich składka do budżetu 6. PR będzie oparta na wielkości PKB oraz przewidziała dla nich zniżki w wysokości odpowiednio 30% i 20% podczas pierwszych dwóch lat uczestnictwa w 6. PR. Kiedy kraje kandydujące staną się państwami członkowskimi przestaną wpłacać składkę bezpośrednio do budżetu 6. PR, a będzie ona pobierana z ogólnego budżetu Unii. Kraje trzecie Pracownicy naukowi i podmioty z krajów nie będących państwami członkowskimi, krajami kandydującymi, ani innymi krajami stowarzyszonymi, mogą również uczestniczyć w projektach na zasadzie indywidualnie rozpatrywanych przypadków. Warunki, na których podmioty z „krajów trzecich” i międzynarodowe organizacje zajmujące się działalnością badawczą mogą uczestniczyć w 6. PR zostały określone w artykule 167 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Informacje o treści, warunkach, procedurach, itd. będą publikowane przez cały okres trwania Programu Ramowego, aby zachęcić do udziału w nim jak największą liczbę podmiotów, także w krajach stowarzyszonych i kandydujących. Inne kraje Podmioty z krajów nie mieszczących się w kategoriach przedstawionych powyżej mogą swój udział w projekcie sfinansować samodzielnie, o ile będzie to zgodne z interesami UE i przyniesie istotną „wartość dodaną” w trakcie wdrażania konkretnego programu lub jego części, co w sposób nie budzący wątpliwości powinno być przedstawione we wniosku. W wyjątkowych przypadkach, jeżeli okaże się to niezbędne dla osiągnięcia celów projektu, UE może w ramach programu przyznać dofinansowanie uczestnikowi z kraju trzeciego lub organizacji międzynarodowej. Należy jednak pamiętać, że także wówczas zasady dotyczące minimalnej liczby uprawnionych podmiotów uczestniczących w przedsięwzięciu muszą być spełnione.

29

Więcej informacji na temat umów stowarzyszeniowych i kwestii rozszerzenia można znaleźć na następujących stronach: http://www.cordis.lu/fp5/enlargement.htm http://europa.eu.int/comm/enlargement/index.htm Szczegóły dotyczące udziału krajów trzecich dostępne są na stronie internetowej International Co-operation: http://www.cordis.lu/inco2/src/participation.htm Więcej informacji na temat finansowania współpracy międzynarodowej znajduje się w niniejszym przewodniku, w części poświęconej budżetowi 6. Programu Ramowego. Udane przedsięwzięcia w 4. Programie Ramowym Poniżej zamieszczono jeden z kilku przytoczonych w przewodniku przykładów ilustrujących korzyści wyniesione przez MŚP z uczestnictwa w projektach badawczych w ramach Programów Ramowych. W nawiasach podano akronim projektu. Szczepionki dla trzody chlewnej (BIO-CT98-0215) Ingenasa, hiszpańskie MŚP z sektora biotechnologii, wynalazło nowy sposób produkowania szczepionek przeciw chorobom występującym u trzody chlewnej. Zamiast przeprowadzania trudnego, kosztownego i czasochłonnego procesu hodowania wirusa potrzebnego do opracowania szczepionki, firma postanowiła skorzystać z nowoczesnych metod laboratoryjnych i stworzyć cząsteczki chemiczne imitujące wirusa, ale nie wyrządzające przy tym żadnych szkód. Naukowcy hiszpańscy korzystający z dofinansowania w ramach programu BIOTECH II, połączyli siły z ośrodkami badawczymi w Portugalii i Holandii, aby udowodnić, że taka szczepionka jest wykonalna i może otworzyć drogę do opracowania szeregu nowych szczepionek przeciw chorobom ludzi. Dofinansowanie wspólnotowe: 625 000 EUR Kategorie uczestników W 6. PR, podobnie jak w 5. PR, wnioski złożone do Komisji muszą mieć wymiar europejski. Wcześniej oznaczało to, że muszą w nich uczestniczyć przynajmniej trzy niezależne od siebie podmioty prawne, mające siedzibę w dwóch różnych państwach członkowskich lub w państwie członkowskim i kraju stowarzyszonym. W 6. PR kraje kandydujące po raz pierwszy będą mogły uczestniczyć w Programie na tych samych zasadach, co państwa członkowskie. Z racji wprowadzenia nowych instrumentów zmieniły się także przepisy dotyczące składu konsorcjów uczestniczących w 6. PR. Na przykład: projekt zintegrowany musi składać się z minimum trzech uczestników, z których każdy pochodzi z innego państwa członkowskiego lub stowarzyszonego. Podobnie jak w 5. PR, przynajmniej dwóch członków konsorcjum musi pochodzić z państwa członkowskiego lub stowarzyszonego kraju kandydującego. W praktyce średnia liczba uczestników w projektach 6. PR prawdopodobnie przekroczy liczbę dziewięciu uczestników w projektach BRT w 5. PR. Sieci doskonałości podlegają tym samym przepisom dotyczącym członków konsorcjum, co projekty zintegrowane, tyle że nacisk został położony na konsorcja 30

o dużych rozmiarach, liczące nie mniej niż sześciu uczestników – w poszczególnych konkursach może zostać ustalone inne minimum. W odróżnieniu od projektów zintegrowanych i sieci doskonałości, które skupiają się na działaniach integrujących poszczególne organizacje i naukowców, artykuł 169 wymaga wspólnej inicjatywy kilku państw członkowskich, reprezentowanych w miarę możliwości przez programy narodowe, oraz złożenia wniosku przez Komisję. Wyznaczenie ról i obowiązków W projektach zrzeszających dużą liczbę partnerów ważne jest, by wcześniej w jasny sposób wyznaczyć rolę, prawa i obowiązki każdego uczestnika. Ustalenia te należy jednoznacznie zawrzeć we wniosku. W kontraktach modelowych Komisja Europejska zdefiniowała następujące kategorie uczestników: •

koordynator projektu (project coordinator) to wykonawca spełniający rolę łącznika między konsorcjum a Komisją. Do jego zadań należy utrzymywanie kontaktu i prowadzenie korespondencji z Komisją oraz odpowiadanie za sprawy finansowe i niektóre aspekty administracyjne kontraktu;

•

podwykonawcy (subcontractors) nie są uważani przez Komisję Europejską za uczestników projektu i nie przysługuje im prawo własności uzyskanych wyników;

•

stypendysta (fellow) to pojedynczy pracownik badawczo-naukowy;

•

instytucja przyjmująca (host institution) to publiczna lub prywatna jednostka badawcza, która gości pracowników naukowych;

•

Europejskie Grupy Nacisku (European Economic Interest Grouping, EEIG) – jest to „uproszczony” podmiot prawny umożliwiający współpracę kilku organizacji europejskich.

Korzyści z udziału w 6. Programie Ramowym Można je podzielić na trzy główne kategorie: 1. Trudna do zmierzenia wartość dodana projektu pochodząca z dostępu do dużych ponadnarodowych sieci wiedzy specjalistycznej, jak również reklama i prestiż związane z posiadaniem „etykiety” europejskiej. Korzyści te są wysoko oceniane przez uczestników. 2. Wybrani uczestnicy mogą korzystać z różnych mechanizmów współpracy i wspierania działań BRT uruchomionych przez Komisję. Należą do nich specjalne instrumenty dla MŚP, programy szkoleniowe i działania towarzyszące. 3. Komisja dokonuje wkładu finansowego w prace związane z realizacja wybranych projektów. Zwykle uczestnicy otrzymują zwrot ustalonej części wydatków poniesionych w trakcie realizacji projektu i podlegających refundacji. W niektórych przypadkach wypłacana jest uczestnikom składka zryczałtowana (patrz Rozdział 1).

31

Ulepszone instrumenty 6. Programu Ramowego Poprzednie Programy Ramowe realizowano głównie poprzez projekty oparte na współpracy, które spełniały swoją rolę w fazie przygotowań i implementacji, ale wykazywały dwie wady: • w większości przypadków zakończenie danego projektu badawczego oznaczało także koniec funkcjonowania konsorcjum partnerów badawczych; • w wielu przypadkach projekty nie zgromadziły „masy krytycznej” koniecznej do osiągnięcia znacznych korzyści w sensie naukowym, przemysłowym lub ekonomicznym. Chcąc pomóc w przezwyciężeniu tych problemów i dążąc do stworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej, na potrzeby 6. PR zaprojektowano nowe instrumenty. Dwa najważniejsze z nich to sieci doskonałości i projekty zintegrowane (patrz Rozdział 1). Udane przedsięwzięcia w 4. PR Pralnie ekologiczne (ENV-CT98-0765) Ze względu na rosnące obawy o jakość środowiska, wszystkie dziedziny codziennego życia podlegają coraz ściślejszej kontroli, także sposób prania ubrań. Rozpuszczalniki używane w praniu chemicznym znajdują się wśród głównych toksycznych substancji szkodliwych dla środowiska. Małe i średnie przedsiębiorstwa z Belgii, Danii, Niemiec i Holandii znalazły rozwiązanie tego problemu pracując wspólnie w ramach projektu CRAFT Drycot. Firmy opracowały sprzęt i dodatki chemiczne wchodzące w skład nowej techniki opartej na szeroko dostępnej i ekologicznej substancji – dwutlenku węgla. Nowy proces powinien zostać wprowadzony na rynek w 2004 roku. Dofinansowanie wspólnotowe: 1 000 000 EUR Przedsiębiorstwa wirtualne (ESPRIT 26854) Wobec rosnącej konkurencji związanej z globalizacją rynków, małe i średnie przedsiębiorstwa często przegrywają z koncernami międzynarodowymi, których zasoby pozwalają na otwieranie działalności w dowolnie wybranym miejscu na świecie. Inicjatywa VIVE ESPRIT daje MŚP szansę umocnienia swojej pozycji wobec „gigantów” poprzez łączenie zasobów i wzmacnianie konkurencyjności. Przedsiębiorstwa mają do dyspozycji specjalnie przeszkolonych konsultantów, którzy pomagają im podejmować inicjatywy z udziałem wielu partnerów. Pozwala to na użycie najlepszych metod i modeli opracowanych w ramach projektu i optymalne wykorzystanie zaawansowanych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Dzięki tym „wirtualnym przedsiębiorstwom” wiele europejskich MŚP jest spokojniejszych o swoją przyszłość. Dofinansowanie wspólnotowe: 1 800 000 EUR

32

Działania BRT i ich finansowanie przez UE według rodzaju instrumentu RODZAJ INSTRUMENTU

DZIAŁANIA BRT

WKŁAD WSPÓLNOTOWY*(1)

Grant wspólnotowy na integrację: maksymalnie 25% wartości potencjału i zasobów zgłoszonych do integracji przez uczestników, w formie stałej kwoty na wspieranie Wspólnego Programu Działań (JPA) (2) Grant wspólnotowy o maksymalnej Projekty zintegrowane wysokości: - 50% na badania - 35% na wdrożenia - 100% na niektóre inne działania, takie jak szkolenie pracowników badawczych i zarządzanie konsorcjum (3) (4) - Priorytetowe obszary Grant wspólnotowy maksymalnie do Projekty badawczo50% budżetu (3) (4) rozwojowe lub projekty tematyczne - Wspieranie polityki innowacyjne UE oraz przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych - Specjalne działania na rzecz współpracy międzynarodowej - Promowanie interakcji między badaniami i innowacjami Rozwijanie harmonijnych stosunków między nauką i społeczeństwem - Wszystkie działania Zostanie określony w decyzjach Udział w programach podjętych na podstawie artykułu 169 podejmowanych przez 6. PR kilka państw członkowskich (artykuł 169) Specjalne projekty dla - Pełen zakres dziedzin Grant wspólnotowy maksymalnie do nauki i techniki 50% budżetu (3) (4) MŚP - Działania badawcze dla MŚP - Promocja zasobów Grant wspólnotowy maksymalnie do Działania na rzecz ludzkich i mobilności 100% budżetu (3), w razie potrzeby jako promocji i rozwoju ryczałt zasobów ludzkich i mobilności - Wszystkie działania Grant wspólnotowy maksymalnie do Działania 6. PR 100% budżetu (3) koordynacyjne Sieci doskonałości

- Priorytetowe obszary tematyczne - Wspieranie polityki UE oraz przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych - Priorytetowe obszary tematyczne - Wspieranie polityki UE oraz przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych

33

- Wszystkie działania Grant wspólnotowy maksymalnie do 6. PR 100% budżetu (3) (6), w razie potrzeby jako ryczałt Wsparcie dla Grant wspólnotowy: w zależności od Zintegrowane rodzaju działania, maksymalnie od 50% inicjatywy w dziedzinie infrastruktur badawczych do 100% budżetu (3) (4) (5) infrastruktury Działania 100% (7) Działania bezpośrednie Wspólnotowego Centrum Badawczego nie związane z energią jądrową Działania wspomagające

*W powyższej kolumnie „budżet” oznacza plan finansowy zawierający kosztorys wszystkich zasobów i wydatków koniecznych do przeprowadzenia działania. 1.

Wyłączając działania bezpośrednie Wspólnotowego Centrum Badawczego, wkład finansowy UE w zasadzie nie może pokrywać 100% wydatków, z wyjątkiem wniosków obejmujących cenę zakupu podlegającą obowiązującym przepisom o zamówieniach publicznych lub w formie wcześniej określonej przez Komisję stawki zryczałtowanej. Jednakże wkład finansowy UE może sięgnąć do 100% wydatków na działanie, jeśli wydatki te stanowią uzupełnienie innych kosztów poniesionych przez uczestników. W przypadku działań koordynacyjnych, UE także pokrywa do 100% budżetu koniecznego do skoordynowania działań finansowanych samodzielnie przez uczestników. 2. Wysokość tej sumy zależy od obszaru działań. 3. W oparciu o określone warunki, określone podmioty prawne, zwłaszcza organy publiczne, otrzymają refundację do 100% kosztów dodatkowych. 4. Wysokość pomocy może być różna, zgodnie z przepisami UE w zakresie pomocy publicznej dla badań i rozwoju, w zależności od tego czy działania wiążą się z badaniami (maksymalnie 50%), wdrożeniem (maksymalnie 35%) czy innymi działaniami, takimi jak szkolenie pracowników naukowych (maksymalnie 100%) czy zarządzanie konsorcjum (maksymalnie 100%) 5. Działania zintegrowanej inicjatywy związanej z infrastrukturą muszą obejmować jedno działanie z zakresu tworzenia sieci (działanie koordynacyjne: maksymalnie 100% budżetu projektu) i przynajmniej jedno z następujących działań: działanie badawcze (maksymalnie 50% budżetu) lub działanie usługowe (działanie wspomagające, np. dostęp ponadnarodowy do infrastruktur badawczych: maksymalnie 100% budżetu). 6. W przypadku działań wspomagających infrastrukturę, związanych z przygotowaniem technicznym (w tym studia wykonalności) i rozwojem nowej infrastruktury, udział w 6. PR jest ograniczony do maksymalnego poziomu, odpowiednio, 50% i 10% budżetu. 7. Ponadto Wspólnotowe Centrum Badawcze ma prawo uczestniczyć w działaniach pośrednich na tej samej podstawie, co podmioty z siedzibą w państwach członkowskich.

Program w zakresie zasobów ludzkich i mobilności: System Stypendiów Marie Curie Program w zakresie mobilności i zasobów ludzkich, stanowiący część 6. PR i dysponujący budżetem w wysokości 1,58 mld EUR, wspomaga projekty szkoleniowe na rzecz konsolidacji i poszerzenia perspektyw zawodowych i mobilności naukowców, promując jednocześnie doskonałość badań europejskich. Działania prowadzone pod hasłem „Marie Curie” można ogólnie podzielić na działania inicjowane przez instytucje przyjmujące, inicjowane indywidualnie (kiedy wniosek składa osoba fizyczna) oraz instrumenty „promocji i uznawania doskonałości”: Działania inicjowane przez instytucje przyjmujące (host-driven actions): sieci badawczoszkoleniowe Marie Curie (MC research training networks); stypendia Marie Curie na szkolenie początkujących naukowców (MC host fellowships for early-stage training); 34

stypendia Marie Curie służące transferowi wiedzy (MC host fellowships for the transfer of knowledge); konferencje i kursy szkoleniowe Marie Curie (MC conferences and training courses). Działania indywidualne (individual actions): europejskie stypendia Marie Curie (MC intraEuropean fellowships); stypendia przyjazdowe Marie Curie (MC incoming international fellowships); stypendia wyjazdowe Marie Curie (MC outgoing international fellowships). Promocja i uznawanie doskonałości (excellence promotion and recognition): granty Marie Curie dla najlepszych (MC grants for ‘excellence teams’); katedry Marie Curie (MC chairs); i nagrody Marie Curie dla najlepszych (MC ‘excellence awards’). W zasadzie każdy pracownik naukowy, bez względu na etap kariery, ma możliwość skorzystania ze stypendiów Marie Curie przeznaczonych dla naukowców początkujących, doświadczonych i wysokiej klasy. Więcej informacji na temat stypendiów Marie Curie w 6. PR można znaleźć na stronie: http://europa.eu.int/mariecurie-actions Więcej informacji o 6. PR można znaleźć pod adresem: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/index_en.html Działania towarzyszące Działania towarzyszące pomagają we wdrażaniu danego program lub w przygotowywaniu przyszłych działań prowadzonych w ramach tego programu, m.in.: działań informacyjnych, pomocy w zakresie dostępu do programów, promocji wyników projektów, itd. Działania towarzyszące mają także przygotowywać lub wspierać inne pośrednie działania BRT. Pomoc finansowa: do 100% całkowitych kosztów podlegających refundacji Refundacja kosztów Ponieważ nowe instrumenty w 6. PR otrzymują wsparcie publiczne, Komisja przygotowała wytyczne dotyczące wydatków w celu dotrzymania zobowiązań wynikających z odpowiedzialności publicznej i ochrony interesów UE. Koszty projektu mogą podlegać refundacji ramach kontraktu, jeżeli spełniają następujące warunki: • są rzeczywiste, „ekonomicznie uzasadnione” i konieczne do zrealizowania projektu; • są określone w zgodzie z przyjętymi przez uczestnika zasadami księgowania; • zostały poniesione w czasie trwania projektu, chyba, że umowa przewiduje inaczej; • są odnotowywane w księgach rachunkowych uczestnika lub, jeśli tak przewiduje umowa (w przypadku zasobów udostępnionych przez stronę trzecią na mocy wcześniejszego porozumienia), w odpowiednich księgach rachunkowych strony trzeciej; • nie zawierają podatków pośrednich, ceł, kosztów poniesionych w związku z innym projektem UE i nie stanowią podstawy do osiągania zysku.

35

Ponieważ każdy uczestnik powinien stosować swoje własne normy rachunkowe, nie przewidziano ustalonych z góry kategorii kosztów, które były stosowane w projektach BRT w 5. PR. Komisja wyda zestaw wytycznych finansowych, w których poinformuje uczestników o tym, jak można klasyfikować i wliczać wydatki podlegające refundacji w koszty projektu oraz zaproponuje dobre praktyki finansowe. Uczestników 6. PR zachęca się do stosowania wytycznych Komisji przy opracowywaniu proponowanego budżetu projektu i przygotowywaniu sprawozdań finansowych. Prawo własności intelektualnej Opracowany przez Komisję kontrakt modelowy dla projektów BRT szczegółowo porusza kwestie związane z prawem własności intelektualnej (Intellectual Property Rights, IPR). W dziedzinie tej obowiązuje podstawowa zasada, według której własność intelektualna należy do partnera, który wygenerował nową wiedzę. We wrześniu 1998 roku Komisja uruchomiła tzw. IPR Helpdesk jako działanie pilotażowe Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw. Ponieważ pomysł ogólnoeuropejskiego serwisu oferującego pomoc w zakresie prawa własności intelektualnej spotkał się z powszechnym uznaniem, na początku 2002 roku otwarto jego nową fazę operacyjną. Rolą IPR Helpdesk jest udzielanie uczestnikom projektów BRT finansowanych przez UE informacji i pomocy we wszelkich kwestiach związanych z własnością intelektualną (patenty, prawo autorskie, znaki handlowe, wzory i modele, itd.) oraz podnoszenie świadomości publicznej na temat znaczenia własności intelektualnej w Europie. IPR Helpdesk oferuje różne rodzaje pomocy. Na stronie internetowej, dostępnej w pięciu językach, można znaleźć szeroki wybór materiałów dotyczących 6. PR i zagadnień z zakresu prawa własności intelektualnej, jak również adresy stron o podobnej tematyce. Ponadto działa bezpłatna linia telefoniczna, za pośrednictwem której można uzyskać odpowiedzi na pytania odnośnie prawa własności intelektualnej w jednym z pięciu języków serwisu. Przepisy dotyczące ochrony, rozpowszechniania i wykorzystania wiedzy zostały uproszczone, aby zapewnić uczestnikom większą elastyczność w działaniu, m.in.: • wprowadzono identyczne przepisy dla wszystkich uczestników; • przepisy koncentrują się na zasadach i postanowieniach uważanych za istotne dla wydajnej współpracy oraz odpowiedniego wykorzystania i rozpowszechniania wyników; • uczestnicy mogą uzgodnić między sobą szczegółowe przepisy tak, by w ramach ogólnych zasad przewidzianych w kontrakcie modelowym były dla nich jak najdogodniejsze. Więcej informacji: [email protected] http://www.ipr-helpdesk.org/ IPR Helpdesk zajmuje się nie tylko kwestiami związanymi z prawem własności intelektualnej. Więcej informacji na temat własności, ochrony, wykorzystywania i rozpowszechniania wiedzy, jak również prawa dostępu dla partnerów, można znaleźć w dokumentach roboczych zamieszczonych pod adresem: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

36

ROZDZIAŁ 3

JAK WZIĄĆ UDZIAŁ W 6. PROGRAMIE RAMOWYM?

Pomocna dłoń Zgłoszenie wstępnej propozycji projektu Gdzie zwrócić się o pomoc? Infodesk i Dni Informacyjne Identyfikacja konkursu Oficjalne źródła informacji Wybór konkursu Ważne dokumenty Materiały pomocnicze Przygotowanie wniosku Jak zwiększyć swoje szanse? Złożenie wniosku Ocena wniosków – informacje ogólne Kryteria oceny Wnioski przyjęte i odrzucone Negocjowanie warunków kontraktu Prawa i obowiązki uczestnika Zarządzanie projektem, monitorowanie i wyniki Procedury monitoringu i płatności

37

Pomocna dłoń Celem niniejszego rozdziału jest przedstawienie czytelnikowi ogólnego zarysu procedur, ale nie pomoc w składaniu rzeczywistych wniosków – rolę tę spełnia szczegółowy „Przewodnik dla wnioskodawców” (Guide for Proposers) zamieszczony w pakiecie informacyjnym, który jest dostępny nieodpłatnie na stronach CORDIS (http://www.cordis.lu/fp6/). Zamieszczone poniżej informacje mają ułatwić potencjalnym uczestnikom wstępną ocenę tego, czy ich organizacja jest w stanie złożyć projekt do Komisji w drodze odpowiedzi na konkurs. Zgłoszenie wstępnej propozycji projektu Konkursy (calls for proposals) 6. PR będą publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (Official Journal, OJ) i szeroko rozpowszechniane, zwłaszcza w serwisach Europa i CORDIS – szczegółowe informacje na ten temat w Rozdziale 6 („Inne przydatne źródła informacji o UE”). O zmianach wprowadzanych przez nowe instrumenty 6. PR świadczy również uproszczenie formularzy wniosków. W niektórych przypadkach konkursy będą poprzedzane zaproszeniem do zgłaszania wstępnych propozycji projektów (expressions of interest), wspomagających decyzje dotyczące tematów kolejnych konkursów. Zaletą takiego systemu jest to, że pozwoli on na lepszą koncentrację tematyczną konkursów, ograniczy problem nadmiernej liczby napływających wniosków oraz ułatwi uczestnikom przygotowanie wniosków i budowanie konsorcjów. Udane przedsięwzięcia w 4. Programie Ramowym Pojazdy modułowe (BRST-CT98-5266) Z uwagi na to, że produkcja pojazdów jest obecnie skupiona w rękach kilku międzynarodowych firm, trudno o miejsce dla innych producentów. Jednak grupie specjalistów francuskich i włoskich, projektujących pojazdy „niszowe” na wyspecjalizowane rynki, udało się znaleźć swoje miejsce. Dzięki pomocy otrzymanej z programu BRITE-EURAM wraz z francuskimi i niemieckimi naukowcami oraz brytyjskim producentem stali stworzyli zespół, który zaprojektował „zestaw Lego” standardowe podwozie i elementy nadwozia, które można montować w różnych rodzajach pojazdów. System ten powinien pozwolić MŚP na produkowanie małej liczby wyspecjalizowanych samochodów po konkurencyjnej cenie. Pojazd prototypowy jest furgonetką, ale istnieją już plany konstrukcji minibusów, karetek pogotowia i samochodów policyjnych. Dofinansowanie wspólnotowe: 250 000 EUR Gdzie zwrócić się o pomoc? Komisja Europejska i państwa członkowskie prowadzą szereg działań mających pomóc wnioskodawcom w złożeniu projektu. Pomoc ta może przybierać różne formy w zależności od charakteru konkursu, danego priorytetu tematycznego lub działania.

38

W każdym państwie członkowskim działa sieć oficjalnych Krajowych Punktów Kontaktowych (National Contact Points, NCPs – patrz Rozdział 6) Programów Ramowych. Ich zadaniem jest pomaganie potencjalnym uczestnikom w wybraniu najwłaściwszego rodzaju projektu, udzielanie informacji o procedurach i wymogach administracyjnych, itd. Podobna sieć Punktów Kontaktowych istnieje dla MŚP i zajmuje się szczególnymi potrzebami małych i średnich przedsiębiorstw. Ponadto państwo członkowskie może założyć dla danego programu osobną sieć grupującą specjalistów, którzy, np. pomagają podmiotom z danego kraju znaleźć partnerów za granicą. Wnioskodawcy mogą również zwrócić się o informację lub pomoc do Centrów Przekazu Innowacji (Innovation Relay Centres, IRC) i Centrów Informacji Europejskiej (European Information Centres, EIC) (szczegóły – patrz Rozdział 6). Powyższe trzy rodzaje sieci informacyjnych działają także w większości krajów stowarzyszonych z Programem Ramowym. Infodesk Podczas trwania konkursów w 6. PR Komisja Europejska prowadzi dla każdego programu serwis informacyjny (Infodesk). Wszelkie kwestie nie poruszone w pakiecie informacyjnym, materiałach dostępnych na stronie domowej 6. PR w serwisach Europa i CORDIS ani na stronie „FP6 - Frequently Asked Questions” mogą być kierowane do odpowiedniego Infodesk na stronie: http://www.cordis.lu/fp6 Najczęściej zadawane pytania i ogólne informacje o 6. PR można znaleźć na stronach: http://europa.eu.int/comm/research/faq.html http://europa.eu.int/comm/research/fp6/index_en.html Ponadto każdy Infodesk zamieszcza na stronach internetowych informacje z ostatniej chwili oraz wszelkie uzupełnienia i poprawki dotyczące bieżącego konkursu w danym programie. Wnioskodawcy powinni regularnie odwiedzać te strony. Szczegóły na temat serwisów Infodesk podane są przy każdym rodzaju działań w Rozdziale 6. Dni informacyjne Komisja organizuje dni informacyjne, podczas których prezentowane są priorytety tematyczne, działania lub konkretny konkurs. Wnioskodawcy mają wówczas okazję do poznania potencjalnych partnerów. Serwisy Europa i CORDIS promują liczne usługi i źródła informacji, które mogą przydać się uczestnikom, zwłaszcza przy poszukiwaniu partnerów. Komisja oferuje także szereg działań i sieci współpracy, które mogą pomóc europejskim uczestnikom BRT w zlokalizowaniu potencjalnych partnerów. Usługi te są na ogół nieodpłatne, a większość z nich jest dostępna także w wielu krajach poza UE. Uczestnicy programu mogą również korzystać z odpowiednich internetowych zasobów krajowych i komercyjnych. Szczegóły na temat źródeł informacji i pomocy podane są w Rozdziale 6.

39

Wywiad: Silne wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw „Nadeszła moda na małe i średnie przedsiębiorstwa” - tak brzmi ciche przesłanie Unii Europejskiej wyrażone zwiększeniem środków na tę kategorię uczestników z 10% ogólnego budżetu w poprzednim Programie Ramowym do 15% w 6. PR. Podejmując taką decyzję Komisja Europejska, Rada i Parlament potwierdziły, że bardzo zależy im na licznym udziale MŚP w programach badawczych finansowanych przez UE. Decyzja ta odzwierciedla także dojrzałość europejskich MŚP. Robert-Jan Smits, były koordynator działań UE na rzecz MŚP, podtrzymuje ten pogląd: „Coraz większa liczba MŚP zdaje sobie sprawę z tego, że konkurencyjność wymaga zinternacjonalizowania działań i wprowadzenia innowacyjnych strategii”. Programy badawcze, według Smitsa, to jedyne w swoim rodzaju instrumenty, które pozwalają na osiągnięcie obu celów jednocześnie. Przykładowo, dzięki zwiększeniu funduszy dla MŚP tysiące z nich mogą współpracować na szczeblu europejskim z dużymi przedsiębiorstwami, szkołami wyższymi i ośrodkami badawczymi w celu stworzenia nowej wiedzy lub, używając słów Smitsa, „zdobycia dostępu do nowej wiedzy”. „Mówimy o sumie około 2,2 mld EUR, z czego około 1,8 mld EUR – wspomniane 15% zostanie przekazane MŚP za pośrednictwem nowych instrumentów (projektów zintegrowanych i sieci doskonałości) w ramach siedmiu priorytetowych obszarów tematycznych - mówi Smits. - Pozostaje jeszcze 430 mln EUR, które zarezerwowano na działania badawcze dla MŚP, projekty CRAFT i projekty sektorowe.” Na pytanie o przewidywane problemy z absorpcją funduszy w 6. PR Smits odpowiada, że pułap 15% zostanie z pewnością osiągnięty. „Nowe instrumenty dają MŚP ogromne możliwości” - mówi Smits, który sądzi, że sprzyjające działania planowane przez Komisję, zwiększą udział MŚP w programie dzięki wprowadzeniu licznych zachęt i ułatwień. Przez „sprzyjające działania” rozumie on wzmocnienie sieci Krajowych Punktów Kontaktowych dla MŚP, umożliwienie izbom gospodarczym wzięcia udziału w programie w imieniu swoich członków oraz specjalne działania z zakresu przejęcia technologii (take-up) i działania szkoleniowe. Identyfikacja konkursu Ponieważ budżet 6. PR pochodzi z pieniędzy podatników, musi być wdrażany w sposób jawny i przejrzysty, z zapewnieniem wszystkim uczestnikom równego dostępu i uczciwego traktowania. Udział w 6. PR jest uzależniony od złożenia przez głównego partnera/głównych partnerów formalnego wniosku do Komisji Europejskiej. Ogólnie rzecz biorąc wnioski przysyłane poza konkursem nie są rozpatrywane. Wnioski należy składać w odpowiedzi na oficjalny konkurs (call for proposals) lub przetarg (call for tenders) ogłoszony przez Komisję i opublikowany w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich (Official Journal of the European Communities, patrz niżej) lub na odpowiednich stronach internetowych Komisji, zgodnie z określonymi procedurami i w odpowiednim terminie. W ogłoszeniu o przetargu wyszczególnione są poszukiwane usługi. Wybierany jest wnioskodawca oferujący najlepszą jakość usług po najniższej cenie. W ogłoszeniu o konkursie wskazywane są bardziej ogólne cele i w tym przypadku wybierane są projekty odznaczające się najwyższą jakością. 40

Zespoły badawcze i konsorcja zainteresowane udziałem w konkursie mają do dyspozycji zwykle trzy miesiące na przygotowanie i złożenie wniosku. Zaproszenie do zgłaszania wstępnych propozycji projektów W dniu 20 marca 2002 roku Komisja opublikowała „zaproszenie do zgłaszania wstępnych propozycji projektów” (call for expression of interest), licząc na otrzymanie od społeczności naukowej i przemysłowej jak największej liczby informacji zwrotnych z propozycją tematów nowoczesnych badań, zgodnych z priorytetami i nowymi instrumentami 6. PR. Komisja zaprosiła zespoły badawcze i konsorcja do przedstawienia zarysu projektów, o których finansowanie chciałyby się ubiegać po oficjalnym ogłoszeniu konkursów pod koniec roku. Celem tej inicjatywy było upewnienie się, że cele polityki Komisji Europejskiej i zobowiązania społeczności naukowej i przemysłowej idą ze sobą w parze. Procedurę tę zastosowano po raz pierwszy, a reakcja na nią potwierdza słuszność takiego podejścia, gdyż złożono ponad 15 tysięcy wstępnych propozycji. Zostały one przeanalizowane przez Komisję, a wyniki tej analizy będą wykorzystywane przy formułowaniu treści konkursów. Więcej informacji o konkursach i zgłaszaniu wstępnych propozycji projektów dostępnych jest na stronach: http://www.cordis.lu/fp6/eoi-instruments/ http://eoi.cordis.lu/search-form.cfm Oficjalne źródła informacji Oficjalnym źródłem informacji o konkursach i przetargach w 6. PR jest Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich (Official Journal of the European Communities, OJ), który jako jedyna publikacja ukazuje się we wszystkie dni robocze i we wszystkich 11 oficjalnych językach UE. Zawiera on dwie pokrewne serie (L – prawodawstwo i C – informacje i ogłoszenia) i suplement (S – przetargi publiczne). Istnieje także dział serii C, znany jako OJ C E, zawierający dokumenty publikowane wyłącznie w formie elektronicznej. Serie i formaty • Seria L zawiera prawodawstwo UE, czyli rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie; wnioskodawcy powinni szukać w tych dokumentach informacji o wszelkich decyzjach prawnych dotyczących 6. PR. • Seria C zawiera informacje i ogłoszenia UE, w tym ogłoszenia o konkursach (calls for proposals) w ramach programów UE, inne dokumenty związane z prawodawstwem UE, protokoły z posiedzeń Parlamentu, itd. • Seria S to suplement do Dziennika Urzędowego WE, w którym publikowane są ogłoszenia o przetargach, m.in. kontrakty Europejskiego Funduszu Rozwoju, Banku Inwestycyjnego i Banku Centralnego, Phare, Tacis i inne kontrakty dla Europy Środkowej i Wschodniej, itd. Seria S w formacie CD-ROM ukazuje się od wtorku do soboty i zawiera do 750 ogłoszeń o przetargach dziennie. Codziennie aktualizowane

41

wydanie on-line dostępne jest w bazie danych TED, z której można korzystać nieodpłatnie (http://ted.eur-op.eu.int). Możliwe jest zamówienie całorocznej prenumeraty Dziennika Urzędowego WE w wersji papierowej, a niektóre specjalistyczne dodatki subskrybenci otrzymują za darmo. Wersja elektroniczna on-line, znana też jako portal EUR-Lex (http://europa.eu.int/eur-lex), zapewnia zintegrowany dostęp do tekstów prawnych z baz CELEX, EUR-Lex i serwisu Trybunału Sprawiedliwości CURIA. Zawiera również adresy internetowe do PreLex, bazy danych Komisji Europejskiej poświęconej procedurom międzyinstytucjonalnym, i Obserwatorium Legislacyjnego Parlamentu Europejskiego (OEIL), jak również innych stron zajmujących się prawodawstwem UE i państw członkowskich. EUR-Lex oferuje zharmonizowane funkcje wyszukiwania i darmowy dostęp do wszystkich rodzajów dokumentów: Dziennika Urzędowego WE, traktatów, prawodawstwa, orzecznictwa, zapytań parlamentarnych i innych dokumentów o znaczeniu publicznym. Dokumenty archiwalne udostępniane są odpłatnie. Wersja elektroniczna off-line w formacie CD-ROM zawiera archiwum informacji opublikowanych w serii L i C oraz materiały z serii OJ C E (dostępnej tylko w formie elektronicznej), które nie zostały opublikowane na papierze. Wydanie to pochodzi z bazy EUR-Lex i ukazuje się co miesiąc, w formie kumulatywnej, w jednej wersji językowej. Informacja o konkursach w dziedzinie BRT jest również dostępna za pośrednictwem innych mediów, takich jak serwis CORDIS, skąd można nieodpłatnie pobierać większość dokumentów w różnych językach – http://www.cordis.lu/fp6/calls/ - w formacie Word lub PDF. W kwartalniku Komisji „RTD info”, wydawanym na papierze i w wersji on-line przez Dyrekcję Generalną ds. Badań – http://europa.eu.int/comm/research/rtdinfo/ - publikowane jest zestawienie wszystkich planowanych konkursów i ich terminów. Wybór konkursu W ramach każdego działania 6. PR w latach 2002-2006 zostanie przeprowadzony jeden lub więcej konkursów. Wielodyscyplinarny charakter programu może wywołać wśród wnioskodawców niezdecydowanie co do tego, na który program powinni się nastawić. Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, należy postępować według poniższych wskazówek: 1. Po pierwsze, zasięgnąć informacji na temat decyzji prawnych (legislative decisions) dotyczących każdego z działań, które mogą zostać objęte konkursem. W decyzjach określone są wszystkie podstawowe tematy obowiązujące dla danego obszaru działań oraz przypisane im priorytety w ramach 6. PR. 2. Po zidentyfikowaniu dziedziny badań należy prześledzić program pracy (work programme) dla odpowiednich działań. Opisuje on szczegółowo tematy badań objęte konkursami. W czasie trwania Programu Ramowego Komisja może aktualizować programy pracy, aby uwzględnić rozwój wiedzy i priorytetów w danej dziedzinie, dlatego należy zwrócić uwagę na ewentualne zmiany. 3. Szczegółowe informacje zawarte w tekście opublikowanego konkursu określą, gdzie i kiedy należy złożyć wniosek. Ponadto treść naukowa i technologiczna projektu musi 42

spełniać wymagania danego konkursu. Projekt musi spełniać wszystkie te warunki, aby można było starać się o jego współfinansowanie w ramach 6. PR. Stosując opisaną wyżej procedurę można zidentyfikować obszar działania, na którym skupimy uwagę, i odpowiedni konkurs. W przypadku projektów trudnych do sklasyfikowania według kategorii 6. PR, zalecane jest przestudiowanie programów pracy i konkursów dla kilku działań, które mogą wchodzić w grę, po czym wybrać najbardziej odpowiednie. Zwykle nie narzuca się żadnych ograniczeń co do liczby konkursów, na jakie można zgłosić wniosek. Nie można natomiast przedstawić tego samego projektu w odpowiedzi na więcej niż jeden konkurs jednocześnie. Dla niektórych kategorii konkursów okres między publikacją ogłoszenia o konkursie a terminem składania wniosku nie jest zbyt długi (na ogół około trzech miesięcy). Dlatego warto zacząć przygotowywać propozycję projektu jeszcze przed ogłoszeniem konkursu. Komisja może podjąć decyzję o zastosowaniu w danym konkursie dwuetapowej procedury składania wniosków. W pierwszym etapie składa się szkic wniosku prezentujący najważniejsze aspekty proponowanego projektu. Panel niezależnych ekspertów decyduje, które projekty zostaną zakwalifikowane do drugiego etapu, w którym składa się już pełny wniosek. Konieczność zastosowania dwuetapowej procedury jest określona w odpowiednim programie pracy. Ważne dokumenty Rodzaj dokumentu

Dokument referencyjny

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 1513/2002/WE w sprawie 6. Programu Ramowego Program pracy (Work Programme) Ogłoszenie o konkursie lub przetargu Przewodnik dla wnioskodawców (Guide for Proposers) Notatki i dokumenty robocze Rozmaite formy zawiadamiania, składania i

Obowiązujący dokument prawny

Status dokumentu

Źródło

Tak

Prawny

EUR-LEX DGR

Tak

prawny i informacyjny

CORDIS

prawny i informacyjny

CORDIS

Tak

informacyjny

CORDIS

Tak

informacyjny

DGR/CORDIS

Prawny

CORDIS

tak

tak

43

potwierdzania przyjęcia wniosków Informacje Tak dodatkowe Zasady uczestnictwa w 6. PR (Rules for Participation in FP6) Najczęściej Tak zadawane pytania (Frequently Asked Questions) Pakiet Tak informacyjny (INFO PACK)

tak

informacyjny

DGR/CORDIS

prawny i informacyjny

DGR

informacyjny

DGR

informacyjny

KPK/ Infopoint

EUR-LEX = http://europa.eu.int/eur-lex/en/ DGR = http://europa.eu.int/comm/research/fp6/documents_en.html CORDIS = http://www.cordis.lu/fp6/ KPK = Krajowe Punkty Kontaktowe

Materiały pomocnicze Pakiet informacyjny (INFO PACK) Dla każdego konkursu i przetargu przygotowywany jest osobny pakiet informacyjny. Zawiera on wszystkie dokumenty potrzebne wnioskodawcom. Udostępniany jest nieodpłatnie, na zamówienie, za pośrednictwem serwisu informacyjnego danego programu. Jego treść można też pobrać z serwisu CORDIS w formacie Word, PDF lub HTML – patrz strona domowa każdego priorytetu tematycznego. Należy sprawdzić, czy posiadamy najnowszą wersję tych dokumentów. Przewodnik dla wnioskodawców (Guide for Proposers) „Przewodnik dla wnioskodawców”, zawarty także w pakiecie informacyjnym, jest publikacją szczególnie użyteczną. Dokument ten przedstawia procedurę składania wniosków „krok po kroku”, a ponadto: • wyjaśnia ogólne zasady 6. PR; • umożliwia wybranie najlepszego programu lub tematu dla projektu i przedstawia zasady uczestnictwa; • wymienia wymagane oficjalne dokumenty i przydatne źródła informacji; • oferuje szczegółowe wyjaśnienia i praktyczne porady w zakresie procedur stosowanych na każdym etapie selekcji wniosków. W przewodniku można znaleźć informacje dotyczące, np.: nawiązywania kontaktów z partnerami, przygotowywania i składania wniosków, oceny i selekcji wniosków, aspektów 44

umownych i prawnych, własności intelektualnej, monitorowania projektów, przepisów finansowych i zasad wypłacania środków, działań towarzyszących i stypendiów, grantów, itd. Podręcznik oceny (Evaluation manual) Dokument ten opisuje w szczegółowy sposób procedurę selekcji i kryteria stosowane przy ocenianiu projektów. Podobnie jak poprzedni program, 6. PR dąży do upublicznienia tych informacji, aby zapewnić jak największą przejrzystość i równość w procesie selekcji. Podręcznik pomoże wnioskodawcom w przygotowaniu wniosków lepiej odpowiadających oczekiwaniom Komisji, a zatem mających większą szansę na akceptację. Publikacje on-line i off-line A. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich: http://publications.eu.int/general/en/oj-en.htm Strona poświęcona dokumentom na stronach 6. PR w serwerze Europa: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/documents_en.html Dział biblioteczny serwisu CORDIS (Community R&D Information Service): http://www.cordis.lu/library/ B. CORDIS: działy dotyczące poszczególnych programów: http://www.cordis.lu/fp6/ C. Serwis Komisji Europejskiej – Badania (punkt informacyjny o badaniach w Komisji): http://europa.eu.int/comm/research/fp6/index_en.html a zwłaszcza strona “Frequently Asked Questions” http://europa.eu.int/comm/research/faq.html D. Bezpłatne czasopisma europejskie (wersja papierowa i internetowa). Można je przeglądać w Internecie lub zaprenumerować, np.: RTD info: http://europa.eu.int/comm/research/rtdinfo/ Technology Transfer & Innovation: www.cordis.lu/itt/itt-en/home.html Uwaga: wszystkie wymienione źródła informacji są nieodpłatne - poza prenumeratą Dziennika Urzędowego WE, z którego można za to korzystać bezpłatnie poprzez Internet. Przygotowanie wniosku projektowego Treść konkursu Obszary działań objęte danym konkursem opisane są w ogłoszeniu o konkursie opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Wnioskodawcy powinni zapoznać się z aktualnym programem pracy, w którym znajdują się bliższe informacje na temat rodzaju przewidywanych badań. Wnioski dotyczące jakiejkolwiek części programu pracy nie objętej danym konkursem nie będą oceniane. Czas trwania i zakres projektów O ile konkurs lub program pracy nie przewiduje inaczej, wnioskodawcy mogą samodzielnie zdefiniować harmonogram projektu i zasoby konieczne do realizacji proponowanego zadania.

45

Specjalne warunki Może zdarzyć się, że projekty składane w odpowiedzi na dany konkurs muszą dodatkowo spełniać specjalne warunki. Wszelkie tego typu warunki zostaną określone w konkursie lub programie pracy. Elektroniczny system składania wniosków Nowy elektroniczny system składania wniosków (Electronic Proposal Submission System, EPSS) pozwoli wnioskodawcom (indywidualnym i zbiorowym) na rejestrowanie, opracowywanie i składanie wniosków za pośrednictwem sieci. Wnioski można przygotowywać w trybie on-line lub off-line i składać w formie elektronicznej – w tym przypadku można wnosić do nich poprawki dowolną ilość razy przed zamknięciem konkursu – lub przesłać pocztą na płycie CD lub dyskietce. Możliwe jest również złożenie wniosku na papierze. System EPSS powinien zostać udostępniony w połowie lutego 2003 roku na stronach serwisu CORDIS. Wstępna weryfikacja przed złożeniem wniosku W niektórych konkursach Komisja może zaproponować opcjonalną weryfikację przed złożeniem wniosku (pre-proposal check). Jest to nieformalna usługa doradcza świadczona na rzecz społeczności badawczej. Język Wniosek można składać w jednym z 11 języków oficjalnych Unii Europejskiej. Jednak dla ekspertów oceniających projekt pomocne będzie tłumaczenie całego wniosku na język angielski. Poza tym należy obowiązkowo załączyć streszczenie wniosku w języku angielskim. Dokładność i jakość tłumaczenia powinna zostać sprawdzona przez osobę, która zna dobrze język angielski, jak i język techniczny stosowany w danej dziedzinie. Formularze Zostaną udostępnione specjalne formularze, które pomogą wnioskodawcom zgromadzić informacje potrzebne do przygotowania wniosku. Będą one usprawniały wnioskodawcom sprawdzenie, czy zostały podane wszystkie potrzebne informacje oraz ułatwiały ekspertom porównywanie wniosków. Jak zwiększyć swoje szanse? • Dokładna ocena wymaganych zasobów Jednym z głównych zamierzeń Komisji Europejskiej jest możliwie jak największe uproszczenie i usprawnienie procedur administracyjnych i innych prac związanych z przygotowywaniem wniosków. Niemniej jednak należy właściwie oszacować zasoby i koszty – zwłaszcza te związane z prowadzeniem negocjacji z partnerami – wymagane do złożenia wniosku o wysokiej jakości, który ma rzeczywistą szansę na akceptację. Przewidywanie możliwych pytań ze strony Komisji często pozwala na poprawę wniosku jeszcze przed jego złożeniem. Aby pomóc wnioskodawcom w tym zadaniu, w pakietach informacyjnych umieszczono listy kontrolne. • Wybór partnerów Po pierwsze, wnioskodawca musi sprawdzić czy on i jego partnerzy spełniają warunki uczestnictwa w programie (status prawny, itd.) i warunki związane z konkretnym typem działalności (np. niektóre działania przeznaczone są dla MŚP lub organizacji z określonych

46

sektorów przemysłu; niektóre koszty można ograniczyć w zależności od rodzaju działania, modelu kosztów, partnerów; itd.). • Konkretne działania i cele BRT Wnioskodawca musi upewnić się, czy jego wniosek rzeczywiście wiąże się z działaniami objętymi danym konkursem. Wnioski nie spełniające kryteriów dopuszczalności i nie dotyczące działań objętych konkursem nie zostaną ocenione. • Kryteria selekcji Należy bardzo uważnie przestudiować kryteria selekcji, gdyż wnioski nie spełniające tych kryteriów nie zostaną rozpatrzone pod kątem finansowania. • Zarządzanie Należy jasno opisać i uzasadnić swoją zdolność do zapewnienia wysokiej jakości zarządzania, współmiernego do skali projektu. • Treść Dobry wniosek musi spełniać kryteria oceny określone w konkursie. Ponieważ wymagania mogą być różne w zależności od priorytetu tematycznego, szczegółów należy szukać w pakiecie informacyjnym dla wybranego priorytetu tematycznego. • Kwestie etyczne Należy jasno opisać wszelkie możliwe aspekty etyczne i regulacyjne odnoszące się do planowanych badań oraz rządzące tymi aspektami przepisy krajowe. • Prezentacja Dobry wniosek napisany jest w zrozumiały sposób. Powinien być precyzyjny i zwięzły – eksperci oceniają wniosek na podstawie jego treści, a nie liczby stron. Ponieważ przetwarzanie niektórych formularzy jest zautomatyzowane (optyczne rozpoznawanie tekstu), ważne jest, żeby wypełnić je czytelnie i uważnie, co wykluczy opóźnienia w przetwarzaniu dokumentów. • Wyniki Dobry wniosek jednoznacznie przedstawia oczekiwane wyniki i sposób, w jaki uczestnicy planują je upowszechnić lub wykorzystać. • Partnerstwo Przed opracowaniem wniosku partnerzy powinni omówić i uzgodnić między sobą zakres odpowiedzialności, praw i obowiązków oraz role poszczególnych partnerów. • Kontrakt Wnioskodawca powinien sprawdzić czy warunki kontraktu obowiązującego dla jego projektu zostały zrozumiane i zaakceptowane przez wszystkich partnerów. • Konkurencja Projekty konkurują między sobą. Jedna wada w ogólnie rzecz biorąc dobrym projekcie może go zdyskwalifikować. Dlatego wnioskodawca powinien przygotować projekt ze szczególną uwagą, spróbować go skorygować i wyeliminować słabe punkty. Jeżeli wnioskodawca uzna za stosowne, może zwrócić się do neutralnej osoby o niezależną ocenę słabych punktów wniosku. 47

• Kontrola jakości Przed złożeniem wniosku należy upewnić się czy zostały skrupulatnie spełnione wszystkie kryteria formalne i administracyjne: termin złożenia wniosku, liczba egzemplarzy, wskazówki dotyczące opakowania przesyłki (podwójne koperty, itd.), autoryzowane podpisy, informacje prawne i finansowe, potwierdzenie odbioru, itd. Około 10% wniosków otrzymywanych przez Komisję jest eliminowanych, ponieważ nie spełniają jednego lub więcej z powyższych kryteriów. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy skontaktować się z Helpdesk dla danego priorytetu tematycznego. • Korzystanie z Internetu Dobry dostęp do Internetu przyda się każdemu wnioskodawcy w 6. PR. Na stronach internetowych Europa i CORDIS można znaleźć stale aktualizowane dokumenty, informacje i serwisy, część z nich w wersji wielojęzycznej. Jednak korzystanie z Internetu nie jest bezwzględną koniecznością. Wszystkie istotne dokumenty i informacje można uzyskać także w sposób konwencjonalny, za pośrednictwem faksu, telefonu i poczty. Złożenie wniosku Termin składania wniosków Wnioski można składać w odpowiedzi na konkursy ciągłe oraz konkursy z określonymi terminami. Konkursy ciągłe (Continuously open calls) Konkursy tego typu często pozostają otwarte przez cały okres trwania Programu Ramowego. W ogłoszeniu o konkursie wymienione są terminy pośrednie (zwykle dwa w roku). Wszystkie wioski, które dotrą do Komisji przed tym terminem zostaną przekazane do oceny. Projekt złożony po danym terminie zostanie oceniony później. Ten elastyczny system stosowany jest najczęściej. w działaniach na rzecz MŚP, ale koncepcja ta rozszerza się także na inne programy. Konkursy z określonym terminem (Calls with a specified deadline) W tym typie konkursu ustalany jest jeden ostateczny termin. Po jego upłynięciu konkurs przestaje obowiązywać. Procedurę tę stosuje się głownie w priorytetach tematycznych. Okres między datą publikacji ogłoszenia o konkursie a terminem składania wniosku nie jest zbyt długi (tzn. około trzech miesięcy), dlatego warto przygotować materiały pomocnicze do projektu jeszcze przed ogłoszeniem konkursu. Wnioski otrzymane po terminie zostaną odrzucone. Istnieje jednak możliwość, że w późniejszym terminie zostaną ogłoszone nowe konkursy obejmujące tę samą dziedzinę. W takim razie należy ponownie złożyć wniosek po uprzednim sprawdzeniu, czy całkowicie spełnia on wymogi nowego konkursu. W Official Journal (i na wymienionych już stronach internetowych) mogą pojawić się wcześniejsze informacje na temat niektórych planowanych konkursów po to, by zainteresowani wnioskodawcy mogli przygotować się do nich bardziej efektywnie, ale nie jest to regułą. W każdym przypadku istotne jest uważne sprawdzenie ostatecznego terminu określonego w każdym konkursie. W konkursach z jednym ostatecznym terminem wniosek spóźniony

48

o jeden dzień zostanie odrzucony. W przypadku konkursów ciągłych, ocena wniosku zostanie jedynie przełożona na późniejszy termin. Wysyłanie wniosku Składanie wniosku krok po kroku 1. Komisja może poprosić o wstępną rejestrację wniosków (pre-registration of proposals), aby ułatwić organizację procesu oceniania. W konkursach może obowiązywać procedura jedno- lub dwuetapowa. 2. Konkurs może wymagać od wnioskodawcy złożenia podania o numer wniosku (proposal number). Formularz podania (zawiadomienie o zamiarze złożenia wniosku) powinien zostać przesłany do Komisji faksem lub pocztą elektroniczną. 3. Na prośbę wnioskodawcy Komisja przesyła numer wniosku faksem lub pocztą elektroniczną. 4. Wnioskodawca przygotowuje wniosek w formie elektronicznej (Electronic Proposal Submission System, EPSS - patrz wyżej) lub na papierze. 5. Wnioskodawca sprawdza wniosek według wyżej wymienionych zaleceń. Systemy on-line i off-line sprawdzają czy projekt spełnia podstawowe wymogi formalne. 6. Wniosek wysyłany jest do Komisji w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu EPSS, pocztą, lub dostarczany osobiście. 7. Potwierdzenie odbioru zostanie przesłane po zarejestrowaniu wniosku przez Komisję. W przypadku składania wniosku za pośrednictwem systemu EPSS potwierdzenie jest natychmiastowe i automatyczne. 8. Jeżeli wnioskodawca korzysta z systemu EPSS, może przed zamknięciem konkursu przeglądać wniosek i wnosić do niego poprawki dowolną liczbę razy. Każdy numer kwartalnika Komisji Europejskiej „RTD info” zawiera tabelę ze streszczeniem wszystkich planowanych konkursów i ich terminów. Magazyn można zaprenumerować lub przejrzeć go w wersji on-line odwiedzając stronę: http://europa.eu.int/comm/research/rtdinfo Ocena wniosków – informacje ogólne Podstawowe zasady rządzące oceną wniosków dla nowych instrumentów w 6. PR to: • przejrzystość: zapewnienie jasnych zasad postępowania dla naukowców przygotowujących wnioski, ekspertów oceniających wnioski i pracowników Komisji; • równe traktowanie: wszystkie wnioski będą traktowane w ten sam sposób bez względu na ich pochodzenie, tożsamość wnioskodawców lub wcześniejsze powiązania; • bezstronność: wszystkie wybrane wstępnie wnioski będą traktowane bezstronnie i będą podlegać niezależnej ocenie ekspertów; • wydajność i szybkość: procedura musi być zaprojektowana tak, by działała jak najsprawniej, gwarantując jednocześnie wysoką jakość procesu oceniania i przestrzeganie przepisów prawnych rządzących danym programem; • kwestie etyczne: działania badawcze w 6. PR powinny być prowadzone z poszanowaniem podstawowych zasad etycznych, m.in. zasad zawartych w artykule 6 Traktatu o Unii Europejskiej oraz w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. 49

Podstawową zasadą obowiązującą w działaniach badawczo-rozwojowych prowadzonych w UE jest równe traktowanie wszystkich uczestników. Zwykle dostępny budżet nie pozwala na przyznanie dofinansowania wszystkim złożonym projektom, dlatego należy przestrzegać rygorystycznej procedury selekcji. O ile wnioskodawca spełnia kryteria prawne i administracyjne, a jego wniosek jest zgodny z celami programu, jedynym kryterium selekcji pozostaje jakość wniosku. Zanim wniosek zostanie oceniony, sprawdzany jest pod kątem podstawowych, czysto administracyjnych wymogów, takich jak data złożenia wniosku, ponadnarodowy charakter projektu, obecność wszystkich dokumentów we właściwej formie, itd. Te minimalne kryteria dopuszczalności publikowane są w Dzienniku Urzędowym WE, a ich celem jest zapewnienie, że wnioski spełniają warunki przewidziane w Programie Ramowym i związanymi z nim „Zasadami uczestnictwa” (Rules for Participation). Podstawowe warunki przekładają się na zestaw przepisów operacyjnych Komisji, które mają zapewnić wydajne, sprawiedliwe i przejrzyste wdrażanie znacznego wsparcia finansowego oferowanego w 6. PR. Należy zaznaczyć, że jeśli chodzi o alokację środków w 6. PR, nie ma limitów kwot dla poszczególnych państw. Więcej informacji o procedurze składania wniosków Po odebraniu przez Komisję wniosek przechodzi przez następujące etapy: 1. Odbiór wniosku i potwierdzenie odbioru. 2. Sprawdzenie dopuszczalności wniosku. 3. Ocena wstępnie wybranych wniosków z pomocą zewnętrznych ekspertów i z uwzględnieniem społeczno-ekonomicznych, a w razie potrzeby także etycznych, aspektów projektu. 4. Sprawozdanie z oceny i zalecenia. 5. Lista priorytetowych wniosków. 6a. Kontrola finansowa i administracyjna wniosków uznanych za zasługujące na wsparcie; negocjacje z uczestnikami. 6b. Decyzja o odrzuceniu wniosku i zawiadomienie koordynatorów konsorcjum. 7. Decyzja o przyjęciu wniosku. 8. Podpisanie kontraktu. Procedura oceny wniosków zaczyna się wraz zamknięciem konkursu (w przypadku konkursów ciągłych (otwartych) zostanie podanych kilka terminów oceny). Negocjacje w sprawie kontraktu dla wybranych projektów zaczynają się dwa do trzech miesięcy po zamknięciu konkursu; kontrakt podpisywany jest zwykle sześć do ośmiu miesięcy po zakończeniu konkursu. Zaliczka wypłacana jest 60 dni po podpisaniu kontraktu.

Komisji pomagają zespoły niezależnych ekspertów z zewnątrz. Eksperci wybierani są przez Komisję z otwartej listy sporządzonej w wyniku konkursu ogłoszonego w Dzienniku Urzędowym WE i oceniają wnioski zgodnie z ustalonymi kryteriami. Wszystkie wnioski podlegają ocenie naukowej i technicznej panelu ekspertów. Niezależni eksperci oceniają także 50

aspekty społeczno-ekonomiczne i etyczne projektów. W razie wystąpienia konfliktu interesów, dany ekspert musi zrezygnować z udziału w zespole oceniającego projekt. Więcej informacji o kryteriach oceny można znaleźć w Rozdziale 1, poświęconym nowym instrumentom: projektom zintegrowanym i sieciom doskonałości. Kryteria oceny Wnioski oceniane są zgodnie z kryteriami jasno ustalonymi dla każdego konkursu – patrz niżej. Zanim eksperci spotkają się jako zespół, żeby ustalić ranking wniosków, analizują wnioski osobno. Na tym etapie mogą zarekomendować połączenie projektów podobnych lub uzupełniających się. Eksperci przyznają projektom punkty na podstawie kryteriów oceny. Po zakończeniu oceniania wniosków Komisja sporządza listę wniosków według liczby punktów przyznanych przez ekspertów. Liczba nadesłanych wniosków zwykle przerasta możliwości finansowe Komisji, dlatego wnioski konkurują między sobą i jedynie jakość projektu decyduje o ostatecznym wyborze. Kontrakty w 6. Programie Ramowym zawierane są bezpośrednio między wykonawcami i Komisją Europejską. Na żadnym etapie procedury wnioskodawcy nie mają obowiązku kontaktowania się z władzami krajowymi lub regionalnymi. Państwa członkowskie odgrywają jedynie rolę doradczą poprzez dostarczanie opinii za pośrednictwem komitetów programowych, w których są reprezentowane w fazie oceny. Państwa członkowskie udostępniają także informacje i pomoc wszystkim zainteresowanym udziałem w 6. PR. Wnioski odrzucone Komisja oficjalnie odrzuca wnioski, które nadeszły z opóźnieniem, nie spełniają wymagań formalnych i jakościowych, jak również takie wnioski, które wprawdzie charakteryzują się wysoką jakością, ale nie mogą zostać sfinansowane z powodu ograniczeń budżetowych. Wnioskodawcom projektów nie skierowanych do finansowania zostanie przesłana decyzja o odrzuceniu wniosku wraz z uzasadnieniem Fakt odrzucenia wniosku nie musi oznaczać, że jego jakość jest zbyt niska. Ze względu na ograniczenia budżetu projekt może zostać odrzucony na korzyść innego wniosku, który jest bardziej zgodny z celami 6. PR lub ma więcej mocnych stron z punktu widzenia kryteriów oceny. Oczywiście jedyną konsekwencją odrzucenia wniosku jest odmowa współfinansowania projektu przez Komisję Europejską. Nic i nikt nie może przeszkodzić partnerom w realizacji projektu na własną rękę.

51

Ogólne kryteria oceny Poniżej przedstawiono zestaw ogólnych kryteriów stosowanych przy ocenie projektów w Programach Ramowych UE: • zgodność z celami danego programu; • doskonałość naukowa i technologiczna; • wartość dodana dla UE, w tym masa krytyczna zmobilizowanych zasobów, stopień ambicji i oczekiwany efekt lub wkład w politykę UE; • jakość wniosku pod względem planów wykorzystania i rozpowszechniania wiedzy, potencjalnej promocji innowacyjności i zdolności zarządzania własnością intelektualną; • zdolność do udanej realizacji projektu, oceniana na podstawie zasobów, kompetencji i organizacji. Programy pracy poszczególnych programów mogą zawierać wyjaśnienia lub uzupełnienia powyższych kryteriów. Pełen zestaw kryteriów oceny zostanie opisany w poszczególnych konkursach i programach pracy. Wnioski przyjęte Koordynatorzy projektów przyjętych otrzymają pisemne zawiadomienie, którego nie należy jednak traktować jako ostatecznego zobowiązania Komisji do finansowania danego projektu. Komisja przygotowuje krótkie sprawozdanie z oceny i wysyła je do wnioskodawcy. Wnioskodawcy zostaną także poproszeni o dostarczenie dodatkowych informacji administracyjnych i finansowych potrzebnych do oceny efektywności realizacji proponowanego projektu. Następnie uczestnicy powinni upewnić się, czy dysponują wszystkimi zasobami potrzebnymi do rozpoczęcia projektu. Komisja sprawdzi te informacje i w razie potrzeby zapewni ochronę swoich interesów, np. prosząc o gwarancję bankową. Negocjowanie warunków kontraktu Na podstawie wyników oceny Komisja może zasugerować wprowadzenie zmian do początkowego projektu lub zaproponować połączenie kilku projektów. Negocjacje mogą obejmować aspekty budżetowe, techniczne, finansowe, prawne, itd. Po zakończeniu negocjacji Komisja proponuje wnioskodawcom podpisanie kontraktu i rozpoczęcie prac według harmonogramu określonego zgodnie z wymaganiami danego programu tematycznego i z uwzględnieniem potrzeb konsorcjum. Prawa i obowiązki uczestników Głównym obowiązkiem uczestników jest realizacja projektu w określonym terminie oraz wykorzystanie i rozpowszechnienie wyników badań. Komisja ze swojej strony zobowiązuje się dokonać wkładu finansowego w realizację projektu, zwykle w postaci zwrotu wyrażonej procentowo części kosztów projektu. Poziom pomocy zależy od rodzaju działań prowadzonych w ramach jednego projektu oraz od rodzaju partnera. 52

Należy zaznaczyć, że prawa uczestników, zwłaszcza prawa własności intelektualnej (IPR) nie ulegają zmianie bez względu na kategorię uczestników lub instrumentów. Zarządzanie projektem, monitorowanie i wyniki Partnerzy muszą wyznaczyć jednego z wykonawców na koordynatora projektu. Jako pośrednik między uczestnikami i Komisją, koordynator posiada dodatkowe prawa i obowiązki. Odpowiedzialny jest za gromadzenie i prezentowanie wyników projektu oraz podział środków otrzymanych od Komisji. Koszty związane zarządzaniem projektem, ponoszone przez koordynatora i innych wykonawców, mogą pod pewnymi warunkami podlegać refundacji. Podwykonawcy nie należą do uczestników projektu. W niektórych przypadkach Komisja może refundować koszty ich usług. Podwykonawcom nie przysługuje prawo własności do wyników projektu. Więcej na ten temat można przeczytać w Rozdziale 1, w części poświęconej projektom zintegrowanym i sieciom doskonałości oraz w Rozdziale 2, w części poświęconej prawu własności intelektualnej. Procedury monitoringu Aby umożliwić Komisji monitorowanie postępu w realizacji postanowień kontraktu i zapewnić zgodność z warunkami pomocy finansowej UE, uczestnicy mają obowiązek składać, za pośrednictwem koordynatora, sprawozdania okresowe i sprawozdanie końcowe wraz z zestawieniem wszystkich poniesionych wydatków. Sprawozdania te analizowane są przez pracowników Komisji zgodnie z wymogami kontraktu. Na podstawie wyników sprawozdań Komisja przedłuża wsparcie dla projektu. Zwiększony postęp w zakresie wiedzy czy technologii może skłonić konsorcjum – lub Komisję – do zaproponowania zmian w projekcie w trakcie jego realizacji. Wszelkie zmiany wprowadzane przez partnerów wymagają wcześniejszej zgody Komisji. Ponadto Komisja będzie monitorować wdrażanie wyników zakończonego projektu. W przypadku projektów zintegrowanych i sieci doskonałości w 6. PR zostanie opracowany bardziej rozbudowany system monitorowania wyników obejmujący: przeglądy roczne; przegląd śródokresowy (tzw. „kamień milowy”), na podstawie którego zapadnie decyzja o kontynuacji projektu, oraz przegląd końcowy oceniający wpływ projektu na poziom konkurencyjności UE i to, czy zaspokaja on główne potrzeby społeczne. We wszystkich etapach monitoringu Komisja może zaangażować niezależnych ekspertów oraz przeprowadzić dodatkowy, szczegółowy audyt naukowy, finansowy lub technologiczny. Płatności Podczas gdy realizatorzy projektu zobowiązują się do jego realizacji i wykorzystania wyników, Komisja zobowiązuje się do wniesienia wkładu finansowego w prace BRT. W umowie zostanie wyszczególniony maksymalny poziom wkładu UE w projekt, oparty na

53

szacowanej objętości pracy z podziałem na dziedziny i partnerów. Konsorcjum zachowa znaczny zakres swobody, jeśli chodzi o zarządzanie sprawami finansowymi. Aneks do kontraktów sporządzonych dla uczestników korzystających z nowych instrumentów 6. PR będzie zawierał uzgodniony plan implementacji działań na okres pierwszych 18 miesięcy projektu oraz związany z nim proponowany plan finansowy. W planie tym zostanie przedstawiony kosztorys wydatków poniesionych w tym okresie przez każdego uczestnika z podziałem na rodzaje działań. Więcej o monitorowaniu i płatnościach można przeczytać w Rozdziale 1. Udane przedsięwzięcia w 4. Programie Ramowym Wytwarzanie energii z biomasy (FAIR-CT98-9533) Teoretycznie wykorzystanie technologii biomasy w wytwarzaniu energii jest dobrym pomysłem – zamiast nieodnawialnych paliw kopalnych, które zwiększają zanieczyszczenie powietrza gazami cieplarnianymi, spalane jest drewno i substancje roślinne. Ale w praktyce wiele problemów pozostaje nierozwiązanych, m.in. wybór odpowiedniego paliwa, optymalizacja systemów gazyfikacyjnych, w których spalane jest paliwo, oraz projektowanie zespołów wewnętrznego spalania. Korzystając z połączonych talentów brytyjskiego MŚP, szwedzkiego instytutu badawczego oraz irlandzkich i brytyjskich stowarzyszeń handlowych opracowano technologię, która poprawi wydajność zespołów generujących energię cieplną i elektryczną zasilanych biomasą oraz ich wpływ na środowisko. Ambicje partnerów doprowadziły do złożenia zamówienia na wybudowanie w Londynie nowej elektrowni o ograniczonej emisji dwutlenku węgla. Dofinansowanie wspólnotowe: 332 000 EUR

54

ROZDZIAŁ 4

JAKIE SĄ PRIORYTETY TEMATYCZNE 6. PROGRAMU RAMOWEGO?

Nauki przyrodnicze: genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka Technologie społeczeństwa informacyjnego Nanotechnologie i nanonauki, materiały wielofunkcjonalne oparte na wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna Jakość i bezpieczeństwo żywności Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy

55

Nauki przyrodnicze: genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka (Life sciences, genomics and biotechnology for health) Działania prowadzone w tym obszarze mają pomóc Europie w zintegrowaniu wysiłków badawczych tak, by lepiej wykorzystać osiągnięcia w dziedzinie dekodowania genomów organizmów żywych, zwłaszcza pod kątem korzyści dla zdrowia publicznego i obywateli, oraz by podnieść konkurencyjność europejskiego przemysłu biotechnologicznego. W dziedzinie badań stosowanych nacisk położony zostanie na badania zmierzające do wykorzystania badań podstawowych w praktyce (podejście „translacyjne”), co pozwoliłoby na dokonanie rzeczywistego, konsekwentnego i skoordynowany postępu w dziedzinie medycyny na poziomie europejskim oraz przyczyniłoby się do poprawy jakości życia. Działania prowadzone w tym celu przez Unię Europejską skoncentrują się na następujących aspektach: Zaawansowana genomika i jej zastosowanie w dziedzinie zdrowia Podstawowa wiedza i narzędzia stosowane w genomice funkcjonalnej wszystkich organizmów: • ekspresja genów i proteomika; • genomika strukturalna; • genomika porównawcza i genetyka populacyjna; • bioinformatyka; • wielodyscyplinarne podejście do podstawowych procesów biologicznych na bazie genomiki funkcjonalnej. Zastosowanie wiedzy i technologii na polu genomiki i biotechnologii dla zdrowia: • platformy technologiczne na potrzeby badań prowadzonych w dziedzinie nowych narzędzi diagnostycznych, zapobiegawczych i terapeutycznych (w tym podejście farmakogenomiczne, badania nad komórką macierzystą i metody alternatywne stosowane do badań na zwierzętach). Walka z groźnymi chorobami Działania ukierunkowane na zastosowanie wiedzy i technologii genomiki medycznej, m.in. wykorzystanie genomiki roślinnej i zwierzęcej, głównie w następujących dziedzinach: • walka z cukrzycą, chorobami układu nerwowego (np. chorobą Alzheimera, Parkinsona, nowym wariantem choroby Creutzfeldta-Jakoba i chorobami psychicznymi), chorobami sercowo-naczyniowymi i chorobami rzadkimi; • walka z opornością na działanie antybiotyków i innych leków; • badania nad rozwojem człowieka, mózgiem i procesem starzenia. Szersze podejście, nie ograniczone do genomiki i innych dziedzin badań podstawowych, będzie kontynuowane w odniesieniu do: • walki z rakiem, ze zwróceniem szczególnej uwagi na opracowanie strategii „zorientowanych na pacjenta” od profilaktyki poprzez diagnozę i leczenie z zastosowaniem trzech powiązanych ze sobą elementów: • tworzenie sieci współpracy i inicjatyw koordynujących krajowe działania badawcze; • wspieranie badań klinicznych w celu sprawdzania nowych i udoskonalonych metod leczenia; 56

• •

wspieranie badań „translacyjnych”; walka z trzema chorobami zakaźnymi związanymi z ubóstwem (AIDS, malarią i gruźlicą) jako priorytet polityki w zakresie kontroli chorób na poziomie unijnym i międzynarodowym.

Więcej informacji: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p1/ http://www.cordis.lu/rtd2002/fp-activities/genomics.htm Wywiad: Zdrowa przyszłość nauk przyrodniczych? Na przestrzeni wieków Europa stanowiła kolebkę nowej myśli. Dobrym przykładem na to, obok sprawdzonych konwencjonalnych metod, są badania nad genomem, które otworzą przed nami nowe dziedziny wiedzy i nieznane wcześniej możliwości poprawy ludzkiego zdrowia oraz ożywienia działalności przemysłowej i gospodarczej. Dr Manuel Hallen, Dyrektor jednostki odpowiedzialnej za dziedzinę „Genomika podstawowa” w ramach pierwszego priorytetu tematycznego 6. PR „Genomika i biotechnologia dla zdrowia człowieka” w Komisji Europejskiej, uważa, że badania postgenomiczne powinny wprowadzić nowe zastosowań w licznych sektorach związanych ze zdrowiem, zwłaszcza w opracowywaniu nowych narzędzi diagnostycznych i metod leczenia stosowanych w słabo poznanych schorzeniach. „Ten priorytetowy obszar tematyczny - mówi Hallen - pobudzi i podtrzyma wielodyscyplinarne badania podstawowe mające na celu pełne wykorzystanie potencjału informacji odczytanych z genomu.” Położony zostanie nacisk na doprowadzenie badań podstawowych do fazy zastosowania, co Hallen nazywa „badaniami translacyjnymi”. Koncepcja ta polega na stworzeniu środowiska, w którym rzeczywisty i stały postęp w medycynie może poprawić jakość życia. „Ten priorytet tematyczny będzie również promował opracowanie i wdrożenie wspólnej strategii UE w dziedzinie zdrowia”- dodaje. Hallen jest jednak realistą. Przyznaje, że Komisja stoi przed poważnymi wyzwaniami zarówno w całym 6. PR, jak i w tym konkretnym priorytecie tematycznym. Jedno z wyzwań polega na tym, że Europa składa się z różnych krajów, języków i historii, jak również rozmaitych krajowych systemów badawczych – stąd potrzebny jest czas na opracowanie standardów europejskich i dostosowanie się do nich. O inwestycjach w badania Hallen mówi: „Obecnie Europa inwestuje zbyt mało w badania z powodu poważnego braku spójności między krajowymi i europejskimi działaniami badawczymi.” Z inicjatywy Komisarza Philippe’a Busquina szefowie państw i rządów zgodzili się podczas szczytu w Lizbonie w marcu 2000 roku, że inwestycje w badania i rozwój powinny zostać zwiększone docelowo do poziomu 3% PKB do roku 2010 z poziomu 1,9% w roku 2000 (COM(2002) 499 final, 11.9.2002). Hallen uważa także, że poprawa zdolności Europy do przekształcania działań badawczorozwojowych w rzeczywiste produkty i usługi stanowi ważny krok naprzód i kluczową kwestię w 6. PR. Podkreśla, że jeśli powyższe kwestie zostaną odpowiednio rozwiązane, młodzi ludzie będą znacznie chętniej poświęcać się karierze naukowej. Problem braku zainteresowania nauką wśród młodego pokolenia często przywoływano przy okazji poprzednich Programów Ramowych.

57

Technologie społeczeństwa informacyjnego (Information society technologies) Zgodnie z postanowieniami lizbońskiej Rady Europejskiej i celami inicjatywy e-Europe, działania prowadzone w tym obszarze mają za zadanie pobudzić rozwój technologii i aplikacji dla sprzętu i oprogramowania z myślą o tworzeniu społeczeństwa informacyjnego, poprawić konkurencyjność przemysłu europejskiego i umożliwić wszystkim obywatelom Unii Europejskiej pełne korzystanie z rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy. Koncentracja na przyszłej generacji technologii społeczeństwa informacyjnego (information society technologies, IST) ma poprawić powszechną dostępność aplikacji i usług IST oraz sprawić, że technologie nowo powstające będą bardziej nastawione na użytkownika. Podejmowane działania obejmą następujące priorytety technologiczne: Integracja badań z obszarami technologicznymi o priorytetowym znaczeniu dla obywateli i przedsiębiorstw Uzupełnianie i kontynuacja spodziewanego postępu w rozwoju podstawowych technologii; badania zmierzające do rozwiązania głównych problemów społecznych i ekonomicznych związanych z powstawaniem społeczeństwa opartego na wiedzy, w tym konsekwencje dla pracy i środowiska pracy. Działania skoncentrują się na następujących aspektach: • badania nad technologiami w odpowiedzi na kluczowe wyzwania w dziedzinie bezpieczeństwa związane ze „światem cyfrowym” oraz potrzebą ochrony praw i prywatności obywateli; • systemy „inteligentnego otoczenia” umożliwiające udział w społeczeństwie informacyjnym wszystkim obywatelom, bez względu na wiek i indywidualną sytuację (np. niepełnosprawność lub inne okoliczności osobiste); interaktywne i inteligentne systemy w dziedzinie zdrowia, mobilności, bezpieczeństwa, rozrywki, turystyki, konserwacji i dostępu do dziedzictwa kulturowego oraz ochrony środowiska; • handel elektroniczny oraz technologie dla bezpiecznych transakcji i infrastruktur; nowe metody i narzędzia pracy; technologie stosowane w nauczaniu (takie jak elearning); systemy zarządzania wiedzą w firmie i systemy zintegrowanego zarządzania w e-rządzie z uwzględnieniem potrzeb użytkowników; • rozproszone systemy i platformy na dużą skalę, w tym systemy oparte na globalnych sieciach informatycznych (GRID), oferujące skuteczne rozwiązania złożonych problemów w takich dziedzinach, jak ochrona środowiska, energia, zdrowie, transport i wzornictwo przemysłowe. Infrastruktury komunikacyjne i komputerowe Infrastruktury komunikacji ruchomej, bezprzewodowej, optycznej i szerokopasmowej oraz technologie komputerowe i oprogramowanie charakteryzujące się niezawodnością, szerokim zastosowaniem i możliwością dostosowania się do rosnącego zapotrzebowaniu na aplikacje i usługi. Prace skupią się na: • nowych generacjach systemów i sieci komunikacji bezprzewodowej i komórkowej; systemach komunikacji satelitarnej; technologiach optoelektroniki; integracji i zarządzaniu sieciami komunikacyjnymi, w tym rozwiązaniach z zakresu sieci operacyjnych; technologiach zwiększających zdolności potrzebne do opracowywania systemów, infrastruktur i usług, zwłaszcza do aplikacji audiowizualnych. Prace doprowadzą także do stworzenia następnej generacji Internetu; • architekturze technologii oprogramowania; systemach rozproszonych i wbudowanych, wspomagających rozwój wielofunkcyjnych i złożonych usług z udziałem wielu 58

uczestników; inżynieria i kontrolowanie złożonych systemów o dużej skali w celu zapewnienia ich niezawodności i solidności. Więcej informacji: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p2/ http://europa.eu.int/information_society/programmes/research/index_en.htm http://www.cordis.lu/rtd2002/fp6-activities/information_society.htm Komponenty i mikrosystemy Zminiaturyzowane i tanie komponenty oparte na nowych materiałach oraz integrowanie elementów i struktur. Prace skoncentrują się na: • projektowaniu i produkcji komponentów nano-, mikro- i optoelektronicznych oraz fotonicznych, w tym komponentów wykorzystywanych do przechowywania informacji; rozciąganiu granic miniaturyzacji; minimalizacji kosztów i zużycia energii przez komponenty mikroelektroniczne i mikrosystemy, z uwzględnieniem wpływu systemów IST na środowisko naturalne; • nanoelektronice, mikrotechnologiach, wyświetlaczach i mikrosystemach, oraz wielodyscyplinarnych badaniach nad nowymi materiałami i urządzeniami kwantowymi; nowych modelach i koncepcjach komputerowych.

Zarządzanie informacją i interfejsy Badania nad narzędziami zarządzania informacją i interfejsami pod kątem umożliwienia łatwiejszej interakcji użytkowników z usługami i aplikacjami opartymi na wiedzy. Zakres działań: • systemy przedstawiania wiedzy i zarządzania wiedzą oparte na kontekście i semantyce, w tym systemy kognitywne; narzędzia tworzenia, organizowania, przeglądania, odzyskiwania, wymiany, zachowywania i rozpowszechniania treści cyfrowej; • multisensorowe interfejsy zdolne do rozumienia i interpretowania naturalnych wypowiedzi ludzkich poprzez słowa, gesty i zmysły; środowiska wirtualne, jak również systemy wielojęzyczne i wielokulturowe niezbędne do stworzenia społeczeństwa opartego na wiedzy na skalę europejską.

59

Wywiad: Znaczenie IST Może zabrzmi to banalnie, ale drugi priorytet tematyczny 6. PR – technologie społeczeństwa informacyjnego – naprawdę mówi sam za siebie. Priorytet umieszcza zagadnienia technologii informacyjnych i komunikacyjnych (information and communication technologies, ICT) w kontekście społeczeństwa podkreślając w ten sposób, że badania i rozwój techniki (BRT) nie dzieją się w próżni, ale oddziałują na społeczeństwo. Gérard Comyn, koordynator działań IST w 6. PR, wyjaśnia: „Postęp w dziedzinie IST jest konieczny, jeśli mamy sprostać podstawowym wyzwaniom społecznym, takim jak zdrowie, szczególne potrzeby niektórych grup, nauczanie, itd., ale także wyzwaniom gospodarczym.” Technologie społeczeństwa informacyjnego wzmacniają zdolność Europy do tworzenia „społeczeństwa opartego na wiedzy”, jak uzgodniono na spotkaniach Rady Europejskiej w Lizbonie, Sztokholmie i Sewilli. Comyn uważa też, że konkurencyjność przemysłu w dużym stopniu zależy od postępu w dziedzinie IST. Popiera to stwierdzenie danymi statystycznymi: „Sektor IST jest obecnie jednym z najważniejszych w gospodarce. Jego roczne obroty wynoszą 2000 mld EUR i zapewnia on pracę ponad 12 mln Europejczyków.” Comyn twierdzi, że IST wspierają także inne obszary badań, takie jak genomika i biotechnologia, czy fizyka i nauka o materiałach, oraz ułatwiają tak wirtualną, jak i bezpośrednią, współpracę między naukowcami, łagodząc ten sposób problem fragmentacji badań w UE. Przykład Finlandii podaje jako wzór wykorzystania możliwości płynących z IST. „Doświadczenie uczy, że jedynie konsekwentne i odpowiednio wysokie wsparcie finansowe dla działań w dziedzinie IST może przynieść pożądane efekty. W Europie osiągnięcia takich krajów jak Finlandia bezpośrednio ilustrują korzyści płynące z inwestycji w badania nad IST.” W Finlandii technologie społeczeństwa informacyjnego od 30 lat stanowią priorytet badawczy, a inwestycje w tę dziedzinę badań mają najwyższy na świecie poziom wyrażony jako procentowy udział w PKB. Na pytanie o projekty, których spodziewa się w priorytecie tematycznym IST, Comyn odpowiada, że Dyrekcja Generalna ds. Społeczeństwa Informacyjnego była zadowolona z reakcji na zaproszenie do zgłaszania wstępnych propozycji projektów (call for expressions of interest) w 2002 roku. Ale dodaje: „Nie oczekujemy od tej inicjatywy konkretnych projektów. Natomiast musimy lepiej zrozumieć jak poszczególne społeczności zareagowały na nowe instrumenty, jak je wykorzystują do przekształcenia pomysłów w projekty zintegrowane bądź sieci doskonałości”. Fakt, że nadesłano ponad 3000 zgłoszeń, wskazuje na wysoki poziom zainteresowania. „Jest kilku nowicjuszy, co zapowiada się zachęcająco dla priorytetu IST - mówi Comyn. – Wstępne propozycje projektów pomogą przygotować pierwszy konkurs w 6. PR.” Planuje się przeprowadzenie intensywnej kampanii informacyjnej, aby zapobiec wszelkim nieporozumieniom wynikającym z nowych działań IST w 6. PR.

Nanotechnologie i nanonauki, materiały wielofunkcjonalne oparte na wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia (Nanotechnologies and nanosciences, knowledge-based multifunctional materials and new production processes and devices) Działania prowadzone w tym obszarze mają pomóc Europie w osiągnięciu masy krytycznej zdolności, która jest niezbędna do opracowania nowoczesnych technologii i wykorzystania ich w najbliższej przyszłości do tworzenia opartych na wiedzy produktów, usług i procesów

60

wytwórczych, zwłaszcza pod kątem większej eko-wydajności i ograniczenia emisji substancji niebezpiecznych dla środowiska. Nanotechnologie i nanonauki • długofalowe badania interdyscyplinarne mające na celu zrozumienie zjawisk, opanowanie procesów i opracowanie narzędzi badawczych; • struktury supramolekularne i makromolekuły; • nanobiotechnologie; • techniki inżynierii nanometrycznej dla tworzenia materiałów i komponentów; • opracowywanie urządzeń i instrumentów pomiarowych i kontrolnych; • zastosowania w dziedzinach takich jak zdrowie, chemia, energia i ochrona środowiska. Materiały wielofunkcjonalne oparte na wiedzy • rozwój wiedzy podstawowej; • technologie związane z produkcją i transformacją, w tym przetwarzanie materiałów wielofunkcjonalnych opartych na wiedzy i biomateriałów; • wykorzystanie inżynierii. Nowe procesy i urządzenia produkcyjne • tworzenie nowych procesów oraz elastycznych i inteligentnych systemów wytwórczych korzystających z osiągnięć w dziedzinie wirtualnych technologii, w tym symulacji, interaktywnych systemów wspomagających decyzje, inżynierii wysokoprecyzyjnej i innowacyjnej robotyki; • badania systemowe konieczne do zrównoważonego gospodarowania odpadami • i kontroli zagrożeń w produkcji i wytwórstwie, w tym bioprocesy prowadzące do ograniczenia zużycia surowców naturalnych i redukcji zanieczyszczenia; • opracowanie nowych koncepcji w celu optymalizacji cyklu życia systemów przemysłowych, produktów i usług. Więcej informacji: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p3/ http://www.cordis.lu/rtd2002/fp-activities/nanotechnologies.htm http://www.cordis.lu/ist/fetnid.htm (w IST) http://europa.eu.int/comm/research/growth/gcc/ga01.html (Program Growth)

Wywiad: Małe projekty z dużą przyszłością „Nanotechnologie i nanonauki, materiały wielofunkcjonalne oparte na wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia” – może nie jest to najłatwiejszy do zapamiętania tytuł, ale Hervé Péro, Dyrektor Działu „Procesy i urządzenia produkcyjne” w Komisji, uważa, że ten priorytet tematyczny jest niezbędnym krokiem w stronę kształtowania zrównoważonego społeczeństwa. „Istniejący paradygmat produkcji i konsumpcji nie jest zrównoważony – mówi Péro. Musimy pójść w kierunku bardziej zrównoważonych sposobów produkcji i konsumpcji. W tym celu musimy zmniejszyć zużycie energii i materiałów oraz 61

zredukować zasoby potrzebne do wytwarzania i użytkowania produktów. Jeżeli opracujemy metody produkcji w większym stopniu oparte na wiedzy, będziemy działać w sposób czystszy i bezpieczniejszy, bardziej świadomi kwestii jakości i wydajności.” Takie podejście wpłynie pozytywnie na stan środowiska, jak również na społeczeństwo i gospodarkę. „Nanotechnologia pozwala nam spojrzeć inaczej na procesy produkcyjne - mówi Peró. Ponadto inteligentne i wielofunkcyjne materiały oferują szerokie możliwości tworzenia nowych rodzajów produktów. Zupełnie nowe rozwiązania przemysłowe i integrowanie wszystkich istotnych technologii to konieczny warunek tworzenia produktów i procesów opartych w większym stopniu na wiedzy i nastawionych na jakość, a jednocześnie wymagających znacznie mniejszych ilości nowych zasobów.” Peró sugeruje, że główne projekty w ramach tego tematu powinny być wybierane na podstawie analizowania i sprawdzania przełomowych rozwiązań nastawionych na wyzwania zrównoważonego rozwoju. Mogą to być „sztandarowe” projekty dla modernizacji przemysłu i poprawy jakości życia związane z długofalowymi celami, takimi jak „nanowytwarzanie produktów jutra”, „czysta, bezpieczna i inteligentna fabryka przyszłości”, „nowe czujniki i systemy kontrolne dla bezpieczeństwa ludności”, „technologie przemysłowe dla zdrowia”, „inteligentne budynki”, itd. Są przykłady wielodyscyplinarnych „przekrojowych kwestii”, które na poziomie europejskim można skutecznie rozwiązywać. Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna (Aeronautics and space) Cel działań prowadzonych w tym obszarze jest dwojaki: wzmocnienie baz naukowych i technologicznych europejskiego przemysłu aeronautycznego i kosmicznego poprzez integrację wysiłków badawczych w tej dziedzinie, a także zachęcanie do zwiększania konkurencyjności na poziomie międzynarodowym; oraz pomoc w wykorzystaniu potencjału badań europejskich w tym sektorze do poprawy bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Aeronautyka Badania UE w dziedzinie aeronautyki, w tym w dziedzinie systemów transportu powietrznego, skupią się na działaniach BRT niezbędnych w celu: • zwiększenia konkurencyjności przemysłu europejskiego w odniesieniu do samolotów cywilnych, silników i wyposażenia; • ograniczenia negatywnego wpływu lotnictwa na środowisko poprzez redukcję zużycia paliwa, emisji dwutlenku węgla, tlenków azotu i innych zanieczyszczeń chemicznych oraz zanieczyszczenia hałasem; • poprawy bezpieczeństwa samolotów wobec znacznego wzrostu ruchu powietrznego; • zwiększenia potencjału i bezpieczeństwa systemów transportu powietrznego, ze wsparciem dla „Wspólnej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej” (Single European Sky – systemy kontroli i zarządzania ruchem powietrznym). Przestrzeń kosmiczna Działania UE w dziedzinie przestrzeni kosmicznej, ściśle koordynowane z Europejską Agencją Badań Przestrzeni Kosmicznej (European Space Agency, ESA), innymi agencjami 62

badań przestrzeni kosmicznej, ośrodkami badawczymi i przemysłem, dążą do wzmocnienia spójności wielkich inwestycji i koncentrują się na: • badaniach nad systemami i usługami z wykorzystaniem satelity, istotnymi dla projektu nawigacji satelitarnej Galileo; • badaniach nad systemami z wykorzystaniem satelity, istotnymi dla platformy Globalnego Monitoringu dla Środowiska i Bezpieczeństwa (Global Monitoring for Environment and Security, GMES) z uwzględnieniem potrzeb użytkowników; • zaawansowanych badaniach koniecznych do zintegrowania segmentu kosmicznego i segmentu okołoziemskiego w dziedzinie komunikacji. Więcej informacji: Http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p4/ Http://www.cordis.lu/rtd2002/fp-activities/aeronautics.htm Http://europa.eu.int/comm/research/growth/gcc/ka04.html

Jakość i bezpieczeństwo żywności (Food quality and safety) Działania prowadzone w tym obszarze mają za zadanie pomóc w stworzeniu zintegrowanych podstaw naukowych i technologicznych na potrzeby rozwoju ekologicznego łańcucha produkcji i dystrybucji bezpieczniejszej, zdrowszej i bardziej urozmaiconej żywności, w tym żywności pochodzenia morskiego. Działania tego priorytetu koncentrują się również na kontroli zagrożeń dla zdrowia związanych z żywnością i zmianami środowiskowymi, opierając się w szczególności na narzędziach biotechnologii i biorąc pod uwagę wyniki badań postgenomicznych. Działania UE obejmą badania, w tym badania postgenomiczne, dotyczące rozmaitych aspektów kontroli zagrożeń dla zdrowia oraz powiązań między zdrowiem człowieka a żywieniem: • bezpieczne i ekologiczne metody produkcji i przetwórstwa oraz zdrowe, odżywcze, funkcjonalne i urozmaicone produkty żywnościowe i pasza zwierzęca, oparte na takich systemach jak: produkcja zintegrowana, nisko nakładowe rolnictwo, w tym rolnictwo ekologiczne, oraz przy wykorzystaniu nauk biologicznych i biotechnologii; • epidemiologia chorób i alergii pochodzenia żywieniowego, w tym wpływ diety na zdrowie dzieci i metody analizowania przyczyn alergii pochodzenia żywieniowego; • wpływ żywności na zdrowie, np. w odniesieniu do: nowych produktów, produktów pochodzących z gospodarstw ekologicznych, żywności funkcjonalnej, produktów zawierających organizmy modyfikowane genetycznie, i produktów będących wynikiem najnowszych osiągnięć biotechnologicznych; • procesy „śledzenia” żywności wzdłuż łańcucha produkcyjnego, np. w przypadku organizmów modyfikowanych genetycznie, w tym organizmów będącymi wynikiem najnowszych osiągnięć biotechnologicznych; • metody analizy, wykrywania i kontroli zanieczyszczeń chemicznych oraz istniejących i powstających mikroorganizmów patogenicznych (takich jak wirusy, bakterie, drożdże, grzyby pasożytnicze i nowe czynniki typu prion, w tym przedśmiertne testy diagnostyczne na chorobę BSE i jej odmianę u owiec); 63

• •

wpływ paszy zwierzęcej na zdrowie człowieka, m.in. w odniesieniu do produktów zawierających organizmy modyfikowane genetycznie i ze względu na wykorzystanie półproduktów różnego pochodzenia do produkcji pasz; środowiskowe zagrożenia dla zdrowia (chemiczne, biologiczne i fizyczne) związane z łańcuchem żywieniowym oraz połączone oddziaływanie substancji na organizm człowieka, m.in. wpływ lokalnych kataklizmów środowiskowych i zanieczyszczenia na bezpieczeństwo produktów żywnościowych, ze szczególnym uwzględnieniem kumulacji ryzyka, dróg przenoszenia chorób na ludzi, długofalowych efektów narażenia na działanie małych dawek substancji, jak również wpływu tych czynników na szczególnie wrażliwe grupy, zwłaszcza dzieci.

Więcej informacji: Http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p5/ Http://www.cordis.lu/rtd2002/fp-activities/food_safety.htm Http://europa.eu.int/comm/research/agriculture/index_en.html

Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy (Sustainable development, global change and ecosystems) Działania prowadzone w tym obszarze zmierzają do wzmocnienia potencjału naukowotechnologicznego potrzebnego Europie do realizowania idei zrównoważonego rozwoju, którego znaczenie podkreśliła Rada Europejska w Göteborgu. Drugim celem jest zintegrowanie celów środowiskowych, gospodarczych i społecznych, szczególnie pod względem energii odnawialnej, transportu oraz zrównoważonego gospodarowania gruntami i zasobami morskimi Europy. Działania te powinny pozwolić państwom członkowskim, krajom kandydującym i stowarzyszonym na wniesienie istotnego wkładu w międzynarodowe wysiłki zmierzające do zrozumienia i kontrolowania zmian globalnych oraz zachowania równowagi ekosystemów. Działania UE w zakresie BRT skoncentrują się na następujących obszarach: Zrównoważone systemy energetyczne Działania w perspektywie krótko- i średniookresowej, zwłaszcza w środowisku miejskim: • czysta energia, w szczególności odnawialne źródła energii i ich integracja z systemami energetycznymi, w tym magazynowanie, dystrybucja i użytkowanie energii; • oszczędność i efektywność energetyczna, m.in. poprzez wykorzystanie surowców odnawialnych; • alternatywne paliwa silnikowe. Działania w perspektywie średnio- i długookresowej: • ogniwa paliwowe i ich zastosowania; • nowe technologie w dziedzinie nośników, transportu i magazynowania energii na skalę europejską, w szczególności technologie wodorowe; • nowe zaawansowane koncepcje w dziedzinie technologii odnawialnych źródeł energii istotnych dla przyszłego potencjału energetycznego i wymagających długofalowych prac badawczych; • eliminacja dwutlenku węgla z elektrowni zasilanych paliwem kopalnym. 64

Zrównoważony transport powierzchniowy Stworzenie ekologicznych, bezpiecznych i konkurencyjnych systemów i środków transportu pasażerskiego i towarowego oraz czysty transport miejski z racjonalnym wykorzystaniem samochodu w mieście, z naciskiem na: • nowe technologie i koncepcje transportu powierzchniowego, w tym nowe systemy napędowe i zastosowanie ogniw paliwowych do celów transportu; • zaawansowane techniki projektowania i produkcji prowadzące do poprawy jakości, bezpieczeństwa, możliwości recyklingu, wygody i efektywności kosztów. Zwiększenie skuteczności i konkurencyjności transportu kolejowego i morskiego, podjęcie kwestii interoperacyjności środków transportu oraz zapewnienie inteligentnego i bezpiecznego transportu pasażerskiego i towarowego, z naciskiem na: • zrównoważenie i integrację różnych środków transportu, zwłaszcza w kontekście miast i regionów; wprowadzenie nowych systemów zarządzania mobilnością i systemów logistycznych w celu zwiększenia efektywności transportu kolejowego i morskiego (np. poprzez promowanie wymienności usług transportowych i interoperacyjności); • poprawę bezpieczeństwa i zapobieganie zatorom w ruchu pojazdów (zwłaszcza w obszarach miejskich) poprzez zintegrowanie innowacyjnych rozwiązań elektronicznych i oprogramowania oraz wykorzystanie zaawansowanych systemów nawigacji satelitarnej i rozwiązań telematycznych. Zmiany globalne i ekosystemy Działania UE skupią się na następujących priorytetach: • mechanizmy i wpływ emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń atmosferycznych pochodzących ze wszystkich źródeł (także tych związanych z dostarczaniem energii, transportem i rolnictwem) na klimat, zanikanie warstwy ozonowej i magazynowanie węgla (oceany, lasy i gleba), zwłaszcza w celu poprawy przewidywań i oceny możliwości łagodzenia efektów; • obieg wody, w tym aspekty związane z glebą; • rozumienie bioróżnorodności morskiej i lądowej, funkcje ekosystemu morskiego, ochrona zasobów genetycznych, zrównoważone gospodarowanie ekosystemami lądowymi i morskimi oraz interakcje między działalnością człowieka i ekosystemami; • mechanizmy pustynnienia i katastrof naturalnych; • strategie zrównoważonego gospodarowania gruntami, w tym zintegrowane gospodarowanie strefą brzegową (integrated coastal zone management, ICZM) i zintegrowane koncepcje w dziedzinie wykorzystywania do różnych celów zasobów rolniczych i leśnych, oraz zintegrowany łańcuch leśnictwo/przemysł drzewny; • operacyjne prognozowanie i modelowanie, w tym systemy obserwacji globalnych zmian klimatycznych. Badania prowadzone w ramach tego priorytetu zostaną uzupełnione o działania związane z opracowywaniem zaawansowanych metod oceny ryzyka i oceny jakości środowiska, w tym odpowiednie badania prenormatywne nad pomiarami i testami używanymi w tym celu.

65

Więcej informacji: http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p6/ http://www.cordis.lu/rtd2002/fp-activities/sustainable_development.htm

Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy (Citizens and governance in a knowledge-based society) Działania prowadzone w tym obszarze mają na celu spójne zmobilizowanie potencjału europejskiego w dziedzinie nauk ekonomicznych, politycznych, społecznych i humanistycznych w całym ich bogactwie i różnorodności, w celu zrozumienia procesów i rozwiązania problemów związanych z powstawaniem społeczeństwa opartego na wiedzy oraz nowymi formami stosunków między poszczególnymi obywatelami oraz między obywatelami i instytucjami. Działania UE skoncentrują się na następujących tematach: Społeczeństwo oparte na wiedzy i spójność społeczna: • badania związane z celami wyznaczonymi przez Radę Europejską w Lizbonie i podczas kolejnych szczytów Rady Europejskiej, w szczególności systematyczna analiza najlepszych metod doskonalenia procesów wytwarzania, przekazywania i wykorzystywania wiedzy w Europie; • opcje i sposoby rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy zgodnie z celami UE podkreślonymi podczas szczytów Rady Europejskiej w Lizbonie, Nicei i Sztokholmie, zwłaszcza w odniesieniu do poprawy jakości życia, polityki społecznej oraz polityki w zakresie pracy i zatrudnienia, kształcenia ustawicznego, oraz wzmacniania spójności społecznej i zrównoważonego rozwoju z uwzględnieniem różnych modeli społecznych występujących w Europie i aspektów związanych z procesem starzenia się populacji; • różne poziomy dynamiki i różne drogi prowadzące do rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy na poziomie lokalnym, krajowym i regionalnym. Obywatelstwo, demokracja i nowe formy sprawowania władzy, zwłaszcza w kontekście rosnącej integracji i globalizacji, oraz z perspektywy historii i dziedzictwa kulturowego: • konsekwencje integracji europejskiej i rozszerzenia UE dla demokracji, pojęcia legitymacji i funkcjonowania instytucji UE poprzez lepsze zrozumienie roli europejskich instytucji politycznych i społecznych oraz ich ewolucji historycznej; • badania nad redefinicją obszarów kompetencji i odpowiedzialności oraz występującymi między nimi zależnościami; badania nad nowymi formami sprawowania władzy; • kwestie związane z rozwiązywaniem konfliktów oraz przywracaniem pokoju i sprawiedliwości, w tym ochrona podstawowych praw; • powstawanie nowych form obywatelstwa i tożsamości kulturowych; formy integracji i różnorodności kulturowej i ich znaczenie w Europie; dialog społeczny i kulturowy z udziałem Europy i reszty świata. Jeśli chodzi o działania operacyjne, wsparcie UE skoncentruje się na: • badaniach ponadnarodowych i studiach porównawczych, skoordynowanym tworzeniu statystyk oraz wskaźników jakościowych i ilościowych; 66

• •

badaniach interdyscyplinarnych w celu wspierania polityki publicznej; ustanowieniu i wykorzystaniu na skalę europejską infrastruktur badawczych oraz baz danych i baz wiedzy.

Więcej informacji: Http://europa.eu.int/comm/research/fp6/p7 Http://www.cordis.lu/rtd2002/fp-activities/citizens_governance.htm

67

ROZDZIAŁ 5 JAKIE SĄ INNE PRIORYTETY 6. PROGRAMU RAMOWEGO? Szczegółowe działania obejmujące szerszy obszar badań Wspieranie polityki UE i przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych Horyzontalne działania badawcze z udziałem MŚP Działania na rzecz współpracy międzynarodowej Wspólnotowe Centrum Badawcze Strukturyzacja Europejskiej Przestrzeni Badawczej Badania i innowacje Zasoby ludzkie i mobilność Infrastruktury badawcze Nauka i społeczeństwo Wzmacnianie podstaw Europejskiej Przestrzeni Badawczej Działalność koordynacyjna Spójny rozwój polityki w zakresie badań i innowacji w Europie Priorytety Euratomu Priorytetowe obszary tematyczne badań Kontrolowana synteza termojądrowa Zarządzanie odpadami radioaktywnymi Ochrona przed promieniowaniem Inne działania w dziedzinie technologii i bezpieczeństwa jądrowego

68

SZCZEGÓŁOWE DZIAŁANIA OBEJMUJĄCE SZERSZY OBSZAR BADAŃ Wspieranie polityki UE i przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych Działania podejmowane w tej dziedzinie mają służyć wydajnemu prowadzeniu i elastycznemu prowadzeniu badań koniecznych do spełnienia podstawowych celów UE poprzez wsparcie dla formułowania i wdrażania polityki UE oraz poszukiwanie nowych i powstających problemów i możliwości naukowych, jeżeli potrzeb tych nie można spełnić w ramach priorytetów tematycznych 6. PR. Działania prowadzone pod tym hasłem realizowane są w perspektywie wieloletniej i bezpośrednio uwzględniają potrzeby i opinie głównych zainteresowanych. Przy ich wdrażaniu zostanie zastosowany mechanizm programowania rocznego, tak aby poszczególne priorytety, odnoszące się do wyżej wymienionych celów, określano w zależności od potrzeb. Badania służące polityce Działania badawcze prowadzone pod tym hasłem mają odpowiadać na potrzeby naukowe i technologiczne, które stanowią podstawę formułowania i wdrażania polityki UE, z uwzględnieniem interesów przyszłych państw członkowskich UE i krajów stowarzyszonych. Definiowanie tego typu działań powinno być elastyczne i podporządkowane potrzebom polityki oraz uwzględnić wprowadzenie specjalnych działań i metod interwencyjnych, które uzupełnią działania prowadzone w ramach priorytetów tematycznych i zostaną skoordynowane pod względem ogólnych założeń Programu. W związku z powyższym działania badawcze służące polityce obejmą tematy związane z priorytetami tematycznymi, ale nie podlegając kategoriom naukowym przy identyfikacji poszczególnych zagadnień. Zostanie również zapewniony odpowiedni podział zadań oraz synergia pomiędzy tymi działaniami i bezpośrednią działalnością Wspólnotowego Centrum Badawczego (patrz niżej), zorientowaną na potrzeby polityki UE. Wsparcie dla badań będzie udzielane w następujących obszarach: • wspólna polityka rolna (Common Agricultural Policy, CAP) i wspólna polityka rybołówstwa (Common Fisheries Policy, CFP); • zrównoważony rozwój, w szczególności cele polityki UE w zakresie środowiska, transportu i energii; • inne kierunki polityki UE - zdrowie, rozwój regionalny, handel, pomoc dla rozwoju, rynek wewnętrzny i konkurencja, polityka społeczna i zatrudnienie, edukacja i szkolenia, kultura, równy status kobiet i mężczyzn, ochrona konsumenta, tworzenie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz stosunki zewnętrzne, w tym polityka na rzecz rozszerzenia wraz z wymaganymi metodami i narzędziami statystycznymi; • cele polityki UE wiążące się z kierunkiem działań wytyczonym przez Radę Europejską w odniesieniu do np. polityki gospodarczej, społeczeństwa informacyjnego, inicjatywy eEurope i przedsiębiorstw.

69

W odpowiedzi na wcześniej określone potrzeby polityki, wewnątrz tych obszarów wyodrębniono następujące priorytety badawcze, które będą uzupełniane w czasie trwania Programu: Więcej informacji Http://europa.eu.int/comm/research/fp6/policy-needs/

Zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi Europy Badania skupią się w szczególności na następujących tematach: • modernizacja i zachowanie zasady zrównoważoności w rolnictwie i leśnictwie, w tym wielofunkcyjna rola tych sektorów w zapewnianiu zrównoważonego rozwoju i promocji obszarów wiejskich; • narzędzia i metody oceny w zrównoważonym rolnictwie i gospodarowaniu zasobami leśnymi; • modernizacja i zachowanie zasady zrównoważoności w rybołówstwie, w tym systemy produkcyjne oparte na akwakulturach; • nowe, bardziej ekologiczne metody produkcji dla poprawy zdrowia i ogólnego dobra zwierząt; • oceny środowiskowe; • ocena technologii środowiskowych dla potrzeb formułowania polityki, zwłaszcza w odniesieniu do technologii spełniających wymogi prawne w dziedzinie środowiska. Zapewnienie obywatelom europejskim zdrowia, bezpieczeństwa i szans Badania skupią się w szczególności na następujących tematach: • wyznaczniki zdrowotności oraz zapewnienie zrównoważonych i odznaczających się wysoką jakością systemów opieki zdrowotnej i systemów emerytalnych; • zagadnienia zdrowia publicznego, m.in. epidemiologia obejmująca profilaktykę chorób i działania podejmowane wobec nasilających się rzadkich schorzeń, chorób zakaźnych i alergii, jak również problem bezpiecznego przeszczepu organów i przetaczania krwi oraz przeprowadzanie testów bez udziału zwierząt; • wpływ czynników środowiskowych na zdrowie; • problem jakości życia w odniesieniu do osób niepełnosprawnych; • rozumienie procesów migracji i przepływu uchodźców; • zrozumienie, w kontekście bezpieczeństwa publicznego, tendencji zachodzących w działalności przestępczej; • zagadnienia związane z ochroną ludności cywilnej i zarządzaniem w sytuacjach kryzysowych. Wspieranie potencjału i spójności gospodarczej i w większej, lepiej zintegrowanej Unii Europejskiej Badania skupią się w szczególności na następujących tematach: • wspieranie integracji europejskiej, zrównoważonego rozwoju, konkurencyjności i polityki handlowej;

70

• • • • • •

opracowywanie narzędzi, wskaźników i parametrów operacyjnych do oceny działania zrównoważonych systemów transportowych i energetycznych; systemy analizy i oceny bezpieczeństwa globalnego w dziedzinie transportu i badania związane z ryzykiem wypadków i bezpieczeństwem; prognozowanie i tworzenie innowacyjnej polityki średnio- i długofalowej na rzecz zrównoważonego rozwoju; zagadnienia społeczeństwa informacyjnego; ochrona dziedzictwa kulturowego i związane z nią strategie konserwacyjne; poprawa jakości, dostępności i upowszechniania statystyk europejskich.

Badania w poszukiwaniu nowych i powstających problemów i możliwości naukowych i technologicznych Celem tego typu badań jest elastyczna i szybka odpowiedź na ważniejsze, trudne do przewidzenia wydarzenia, powstające problemy i możliwości naukowe i technologiczne, jak również potrzeby pojawiające się na granicach dziedzin wiedzy: • badania nad powstającymi dziedzinami wiedzy i technologiami przyszłości, usytuowanymi poza priorytetami tematycznymi lub na ich przekroju, zwłaszcza w dziedzinach transdyscyplinarnych; • badania w celu szybkiej oceny nowych odkryć lub nowo zaobserwowanych zjawisk, które mogą wskazywać na powstające problemy lub zagrożenia o dużym znaczeniu dla społeczeństwa europejskiego oraz badania w celu znalezienia właściwych odpowiedzi na te zagrożenia. Przy identyfikowaniu potencjalnych tematów badawczych, szczególna uwaga zostanie poświęcona opiniom społeczności badawczej i obszarom, w których wskazane jest podjęcie działań UE. Umożliwi to zajęcie strategicznej, wiodącej pozycji w dziedzinie wiedzy, zdobycie nowych rynków, lub przewidywanie ważnych problemów, przed którymi stanie społeczeństwo europejskie. Horyzontalne działania badawcze z udziałem MŚP Ten rodzaj działań horyzontalnych na rzecz wzrostu konkurencyjności, przedsiębiorczości i innowacyjności ma za zadanie pomóc europejskim MŚP działającym tak w tradycyjnych, jak i nowych sektorach wzmocnić swój potencjał technologiczny i rozwinąć umiejętności działania w skali europejskiej i międzynarodowej. Informacja i doradztwo dotyczące możliwości udziału MŚP będą dostępne za pośrednictwem punktów informacyjnych ustanowionych przez Komisję oraz sieci Krajowych Punktów Kontaktowych (patrz Rozdział 6). Oprócz specjalnych działań badawczych dla MŚP, przedsiębiorstwa z tej grupy będą zachęcane do uczestnictwa we wszystkich obszarach Programu, zwłaszcza w kontekście działań prowadzonych w ramach priorytetów tematycznych. Działania, które mogą być prowadzone we wszystkich dziedzinach nauki i techniki objętych polityka badawczą UE, przyjmą jedną z następujących form: Projekty CRAFT Ograniczona liczba MŚP z różnych krajów, mających konkretne potrzeby lub problemy, zleca wymagane badania zewnętrznej jednostce BRT, zatrzymując prawo 71

własności wyników. Projekty są stosunkowo krótkie i mogą obejmować działania BRT oraz działania związane z zarządzaniem konsorcjum. Badania sektorowe Badania sektorowe to forma badań podejmowanych przez wykonawców działań BRT na rzecz stowarzyszeń lub grup przemysłowych w celu rozszerzenia wiedzy dużych społeczności MŚP i, dzięki temu, podniesienia ogólnego poziomu ich konkurencyjności. Projekty mogą obejmować działania BRT oraz rozpowszechnianie, działania szkoleniowe i zarządzanie konsorcjum. Więcej informacji http://europa.eu.int/comm/research/fp6/sme/

SME TechWeb Uznając znaczenie udziału MŚP w badaniach i innowacji dla przyszłego wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrudnienia w Europie, 6. PR wzmocni specjalne instrumenty uruchomione w poprzednim Programie Ramowym. Ponadto, 15% budżetu 6. PR zostanie przeznaczone na MŚP, o 5% więcej niż w 5. PR. Istniejący już zakres informacji mających ułatwić udział MŚP w badaniach UE został ostatnio poszerzony o SME TechWeb, nowy serwis zaprojektowany specjalnie dla firm zorientowanych na technologie zatrudniających poniżej 250 pracowników, zwłaszcza firm zainteresowanych innowacjami i internacjonalizacją. Napisany jasnym i prostym językiem serwis przedstawia wiele przykładów projektów i jest szczególnie wartościowy dla podmiotów starających się o dofinansowanie projektu poprzez specjalne działania badawcze dla MŚP: http://www.cordis.lu/sme Informacje w serwisie obejmują wyjaśnioną krok po kroku receptę na udany projekt, lokalne źródła pomocy, poprzednie projekty i programy, implikacje dla MŚP w ERA, szczegóły akcji pilotażowej w zakresie projektów sektorowych oraz przydatne adresy internetowe i kontakty.

Działania na rzecz współpracy międzynarodowej (INCO) Z myślą o wsparciu działań UE w zakresie stosunków zewnętrznych, w tym polityki na rzecz rozwoju, w 6. PR przewidziano specjalne działania zachęcające podmioty badawcze do nawiązywania współpracy międzynarodowej. Poza działaniami specjalnymi kraje trzecie będą mogły wziąć udział w priorytetach tematycznych. W programie będą mogły uczestniczyć następujące grupy państw trzecich: • kraje rozwijające się; • kraje śródziemnomorskie, w tym zachodnie kraje bałkańskie; • Rosja i inne kraje Wspólnoty Niepodległych Państw (New Independent States, NIS), zwłaszcza w ramach działań prowadzonych przez INTAS (International Association for the Promotion of Co-operation with Scientists from the NIS) - stowarzyszenie promujące współpracę z naukowcami z krajów Wspólnoty Niepodległych Państw.

72

Priorytety badawcze w tej kategorii działań są określane zgodnie z interesami i celami współpracy partnerskiej pomiędzy UE i grupami zainteresowanych krajów, jak również w zależności od ich specyficznych potrzeb gospodarczych i społecznych. Aby ułatwić krajom trzecim uczestnictwo w programie, w Komisji zostanie utworzony osobny punkt informacyjny zajmujący się działaniami podejmowanymi w dziedzinie współpracy międzynarodowej. Działania te stanowią uzupełnienie międzynarodowej współpracy badawczej prowadzonej w ramach priorytetowych obszarów tematycznych. JRC - Wspólnotowe Centrum Badawcze Na Wspólnotowe Centrum Badawcze (Joint Research Centre, JRC) składa się zespół instytutów stanowiących naukowe i techniczne laboratorium badawcze UE oraz Dyrekcja Generalna JRC odpowiedzialna za doradztwo naukowe i dostarczanie wiedzy technicznej potrzebnej przy kształtowaniu polityki UE. Przewiduje się, że wkład JRC w 6. PR, zarówno bezpośredni, jak i poprzez wsparcie dla społeczności naukowej w państwach członkowskich i kandydujących, będzie niezwykle istotny. Dyrekcja Generalna JRC jest jedną z największych w Komisji i zatrudnia około 2100 osób pracujących w pięciu krajach i siedmiu instytutach naukowych. Budżet na bezpośrednie działania Wspólnotowego Centrum Badawczego w 6. PR wynosi 1050 mln EUR. JRC bezpośrednio dotyczą dwa obszary badawcze 6. PR, mianowicie: •

•

program dotyczący zdrowia i bezpiecznej żywności, środowiska i zrównoważonego rozwoju, foresightu technologicznego, metrologii, przeciwdziałania przestępstwom finansowym, monitorowania/przewidywania kataklizmów i bezpieczeństwa korzystania z różnych źródeł informacji (715 mln EUR); program w dziedzinie badań jądrowych (330 mln EUR).

Większość prac wykonywanych we Wspólnotowym Centrum Badawczym to prace wykonywane w poszczególnych jego instytutach, jednak około 15-20% powinno dotyczyć działań współfinansowanych ramach 6. PR. Podobnie jak w przeszłości, JRC będzie koordynować działalność istniejących i przyczyniać się do powstawania nowych sieci łączących przemysł, szkoły wyższe i instytuty w państwach członkowskich. Nadal będzie uczestniczyć w projektach z partnerami z państw członkowskich i pośredniczyć w kontaktach z międzynarodowymi organizacjami naukowymi oraz takimi, których zadaniem jest określanie światowych norm. JRC współpracuje z ponad 2 tysiącami podmiotów prywatnych i publicznych w ponad 150 dużych sieciach, oraz utrzymuje partnerską współpracę z krajami kandydującymi. Więcej informacji INCO http://europa.eu.int/comm/research/fp6/inco/ JRC http://europa.eu.int/comm/research/fp6/jrc/

73

Siedem instytutów Wspólnotowego Centrum Badawczego to: • Instytut Materiałów Odniesienia i Pomiarów (Institute for Reference Materials and Measurements, IRMM) • Instytut Pierwiastków Transuranowych (Institute for Transuranium Elements, ITU) • Instytut Energii (Institute for Energy, IE) • Instytut Ochrony i Bezpieczeństwa Obywateli (Institute for the Protection and the Security of the Citizen, IPSC) • Instytut Środowiska i Zrównoważenia (Institute for Environment and Sustainability, IES) • Instytut Zdrowia i Ochrony Konsumenta (Institute for Health and Consumer Protection, IHCP) • Instytut Perspektywistycznych Studiów Technologicznych (Institute for Prospective Technological Studies, IPTS) W 6. PR JRC będzie nadal wypełniać swoje istotne zadanie, jakim jest udzielanie wsparcia naukowego i technologicznego dla rozszerzenia UE oraz usprawnienie procesów wdrożeniowych, jak również tworzenie paneuropejskiego naukowego i technologicznego systemu odniesienia. Do zadań JRC należy również wpływanie na zmiany głównych kierunków działania w odniesieniu do priorytetów tematycznych oraz oferowanie naukowych podstaw dla tworzenia polityki UE. Tak jak w całym 6. PR, uwaga JRC skupi się na mniejszej liczbie bardziej specjalistycznych priorytetów, co ułatwi szybsze reagowanie na innowacje i zmiany. Dążąc do jak najpełniejszego wykorzystania atutów Centrum, przewidziano osiem głównych priorytetów (zwanych „pionowymi”) oraz trzy typy zadań wynikających z tych priorytetów (tzw. priorytety „poziome” czy „horyzontalne”). Priorytety główne to, m.in.: • Bezpieczna żywność – szeroki zakres kompetencji JRC dotyczy nowopowstałej jednostki ds. produktów żywnościowych, która ma zapewnić odpowiednią jakość żywności na każdym etapie łańcucha pokarmowego; • Biotechnologia – w ramach tej rozległej dziedziny JRC skoncentruje się na organizmach modyfikowanych genetycznie (genetically modified organisms, GMOs); • Chemikalia – to druga z największych gałęzi przemysłu europejskiego i ważny obszar polityki Komisji. JRC już jest w tę dziedzinę głęboko zaangażowane poprzez Europejskie Centrum Walidacji Metod Alternatywnych (European Centre for Validation of Alternative Methods, EVCAM) i Europejskie Biuro Chemiczne (European Chemical Bureau, ECB); • Zdrowie – JRC ustala nowe priorytety Komisji w dziedzinie zdrowia publicznego oraz pracuje nad problemami związanymi z zagrożeniami dla zdrowia mającymi swe źródło w powietrzu i wodzie; • Środowisko – przewidywane jest tu wsparcie dla 6. Planu Działań Komisji oraz inicjatywy w zakresie zmian klimatycznych, zrównoważonego rozwoju i różnorodności biologicznej; • Energia jądrowa – zakres działań obejmuje zagadnienia bezpieczeństwa istniejących elektrowni jądrowych, składowania odpadów, bezpieczeństwa jądrowego oraz systemów kontroli w odniesieniu do nierozprzestrzeniania materiałów jądrowych. 74

Prace te prowadzone są w imieniu Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (International Atomic Energy Authority, IAEA) i Europejskiej Organizacji ds. Bezpieczeństwa (European Safeguards Organisation, ESO). Działania horyzontalne dotyczą foresightu technologicznego, pomiarów i materiałów odniesienia oraz bezpieczeństwa publicznego i zwalczania przestępstw finansowych. Obejmują one szereg zagadnień, poczynając od materiałów referencyjnych dla różnych zastosowań (np. dla szybszej identyfikacji choroby BSE), a skończywszy na kwestiach związanych z bezpieczeństwem korzystania z Internetu i ryzykiem przemysłowym. Aby zapewnić odpowiednią „wartość dodaną” swoich działań, Wspólnotowe Centrum Badawcze w każdym ze swoich wieloletnich planów pracy uwzględnia zintegrowane działania naukowe, w tym szkolenia badawcze dla młodych naukowców i studentów, czy ekspertów z krajów kandydujących i państw członkowskich. Szkolenia takie są zatem składową konkretnych projektów promujących innowacyjność. STRUKTURYZACJA EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI BADAWCZEJ Badania i innowacje Działania podejmowane w tym obszarze mają na celu zachęcanie do prowadzenia działalności innowacyjnej, wykorzystywania wyników badań, transferu wiedzy i technologii oraz zakładania firm technologicznych w UE i wszystkich jej regionach, również w obszarach najsłabiej rozwiniętych. Innowacje stanowią jeden z najważniejszych elementów tej działalności. Inicjatywy prowadzone pod hasłem „Badania i innowacje” uzupełnią działania związane z innowacyjnością zawarte w obszarze „Wspieranie polityki i przewidywanie potrzeb naukowych i technologicznych.” Ich rola polega na udzielaniu ogólnego wsparcia innowacyjności i uzupełnianiu inicjatyw krajowych i regionalnych z myślą o zwiększeniu spójności prac prowadzonych w tym obszarze. Działania przyjmą formę wsparcia dla następujących dziedzin: • łączenie w sieci uczestników i użytkowników europejskiego systemu innowacji, przeprowadzanie analiz i studiów w celu promowania wymiany doświadczeń i dobrych praktyk oraz większego zaangażowania użytkowników w proces innowacji; • zachęcanie do współpracy transregionalnej w zakresie innowacji, pomoc w zakładaniu firm technologicznych i w przygotowywaniu regionalnych i transregionalnych strategii w tej dziedzinie, również w krajach kandydujących; • eksperymentowanie z nowymi narzędziami i nowymi podejściami do innowacji technologicznych, zwłaszcza w odniesieniu do kluczowych etapów procesu innowacji; • tworzenie i konsolidacja serwisów informacyjnych, szczególnie serwisów elektronicznych, takich jak CORDIS, i usług pomocniczych związanych z innowacjami (transfer technologii, ochrona własności intelektualnej, dostęp do kapitału ryzyka) oraz działalność Centrów Przekazu Innowacji (IRC – patrz Rozdział 6); 75

•

•

działalność w zakresie rozpoznania gospodarczego i technologicznego (analiza osiągnięć technologicznych i ich zastosowań, analiza rynku, wraz z rozpowszechnianiem informacji, które mogą pomóc naukowcom, przedsiębiorcom, a zwłaszcza MŚP i inwestorom przy podejmowaniu decyzji) oraz wspomaganie udziału przedsiębiorstw w 6. PR, a zwłaszcza w jego nowych instrumentach; analiza i ocena działań innowacyjnych prowadzonych w ramach projektów badawczych UE i wykorzystywanie wniosków, które można wyciągnąć z polityki innowacyjnej.

Niektóre z działań będę prowadzone we współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (European Investment Bank, EIB), zwłaszcza poprzez Europejski Fundusz Inwestycyjny (European Investment Fund, EIF) w ramach inicjatywy „Innovation 2000” oraz koordynowane z Funduszami Strukturalnymi. Wsparcie Wspólnotowego Centrum Badawczego dla inicjatywy ERA Europejska Przestrzeń Badawcza (European Research Area, ERA) otrzyma znaczące wsparcie ze strony 6. PR. Rola JRC będzie współmierna do jego misji, rozmiaru i kompetencji jako naukowego punktu odniesienia dla instytucji i osób odpowiedzialnych za kształtowanie i wdrażanie polityki. Istotnym elementem ERA i 6. PR jest tworzenie sieci badawczych. Wspólnotowe Centrum Badawcze planuje wyselekcjonowanie 5 - 10 sieci doskonałości i projektów zintegrowanych, w których weźmie udział lub które samo zainicjuje w ramach 6. PR. Wśród potencjalnych korzyści takiego przedsięwzięcia należałoby wymienić możliwość udostępnienia zasobów Centrum innym uczestnikom, w tym na przykład małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) czy przedsiębiorstwom nowo powstałym (start-up). Zasoby ludzkie i mobilność Działania prowadzone w tym zakresie mają za zadanie wspierać rozwój zasobów ludzkich we wszystkich regionach UE poprzez promowanie mobilności w celach szkoleniowych, rozwój wiedzy specjalistycznej i transfer wiedzy pomiędzy różnymi sektorami, oraz poprzez wspieranie rozwoju doskonałości i przyciąganie naukowców z krajów z trzecich do Europy. Ideę tę należy realizować z myślą o jak najlepszym wykorzystaniu potencjału oferowanego przez wszystkie grupy ludności, zwłaszcza kobiety i młodszych naukowców, podejmując w tym celu odpowiednie działania, np. na rzecz zwiększania synergii w dziedzinie szkolnictwa wyższego w Europie. Inicjatywy, które obejmą wszystkie dziedziny nauki i techniki, przyjmą, m.in., następujące formy: • działania wspomagające zaadresowane do szkół wyższych, ośrodków badawczych, firm, w szczególności MŚP i ich sieci, zainteresowanych przyjmowaniem naukowców z Europy i krajów trzecich, w tym prowadzeniem szkoleń dla doktorantów. W zakres tych aktywności może wejść tworzenie długotrwałych sieci szkoleniowych i zachęcanie naukowców do mobilności między różnymi sektorami; • indywidualne działania wspomagające zaadresowane do naukowców europejskich zainteresowanych pracą w innym państwie europejskim lub kraju trzecim oraz do najwyższej klasy naukowców z krajów trzecich zainteresowanych pracą w Europie. 76

• •

•

Ten rodzaj wsparcia umożliwi prowadzenie szkoleń przez odpowiednio długi okres i skoncentruje się na naukowcach z co najmniej czteroletnim doświadczeniem badawczym. Działania te mają także zaspokoić potrzeby związane ze szkoleniami w zakresie zarządzania badaniami; wkład finansowy w programy krajowe i regionalne na rzecz mobilności naukowców, otwarte dla naukowców z innych krajów europejskich; pomoc w tworzeniu i rozwijaniu takich europejskich zespołów badawczych, które reprezentują potencjalnie wysoki poziom doskonałości, zwłaszcza w wiodących dziedzinach badań lub badaniach interdyscyplinarnych, gdzie taka pomoc może stanowić wartość dodaną w stosunku do działań krajowych; nagrody naukowe przyznawane za wybitne rezultaty osiągnięte przez naukowców w trakcie pobytu na stypendiach finansowanych przez UE.

Zostaną uruchomione mechanizmy ułatwiające naukowcom powrót do krajów lub regionów pochodzenia i ich reintegrację zawodową. Planowane działania uwzględnią również inicjatywy na rzecz wyrównywania szans kobiet i mężczyzn w dziedzinie nauki. Infrastruktury badawcze Działania prowadzone pod tym hasłem mają przyczynić się do stworzenia europejskiej sieci infrastruktury badawczej na najwyższym poziomie oraz do jej optymalnego wykorzystania na skalę europejską. Działania na rzecz infrastruktury będą prowadzone we wszystkich obszarach nauki i techniki, w tym w priorytetowych obszarach tematycznych. Obejmą one następujące zagadnienia: • ponadnarodowy dostęp do infrastruktur badawczych; • wykorzystanie infrastruktur lub konsorcjów infrastruktur do realizacji działań zintegrowanych umożliwiających świadczenie usług na skalę europejską i obejmujących, poza dostępem ponadnarodowym, zakładanie i prowadzenie sieci współpracy i wykonywanie wspólnych projektów badawczych; poprawa jakości badań prowadzonych z wykorzystaniem tych infrastruktur; • europejska infrastruktura komunikacyjna o wysokiej zdolności i szybkości (w miarę możliwości oparta na strukturze typu GRID), kontynuacja osiągnięć projektu GEANT (patrz niżej) oraz elektroniczne usługi wydawnicze; • prowadzenie studiów wykonalności i prac przygotowawczych do tworzenia nowych infrastruktur na skalę europejską z uwzględnieniem potrzeb wszystkich potencjalnych użytkowników oraz systematyczny przegląd możliwości wkładu w finansowanie infrastruktur ze strony, np. Europejskiego Banku Inwestycyjnego lub Funduszy Strukturalnych; • optymalizacja infrastruktur europejskich poprzez ograniczone wsparcie dla tworzenia zawężonej liczby projektów w zakresie nowych infrastruktur, udzielane w uzasadnionych przypadkach, kiedy pomoc taka mogłaby przynieść wyraźny efekt w postaci europejskiej wartości dodanej. Tego typu wsparcie, uwzględniające opinię państw członkowskich, może stanowić dodatek do wkładu dokonywanego przez EIB lub Fundusze Strukturalne w finansowanie infrastruktur. 77

Projekt GEANT Inauguracja projektu GEANT w dniu 1 grudnia 2001 roku była wydarzeniem historycznym w dziedzinie badań europejskich. GEANT szybko stał się światowym liderem w tworzeniu sieci badawczych, docierając do około 3 tysięcy jednostek badawczych i szkoleniowych w ponad 30 krajach oraz Krajowych i Regionalnych Sieci Badawczo-Szkoleniowych. GEANT jest praktycznym przykładem działania Europejskiej Przestrzeni Badawczej i 6. PR. System ten, który jest nowością w Dyrekcji Generalnej ds. Badań, funkcjonował już w DG ds. Społeczeństwa Informacyjnego w czasie poprzednich Programów Ramowych. W 6. PR system będzie nadal otrzymywał wsparcie w połączeniu z priorytetem tematycznym „Technologie Społeczeństwa Informacyjnego”. Gęstsza sieć współpracy pomiędzy pokrewnymi inicjatywami będzie tworzona głównie poprzez GEANT, sieć komunikacyjną o wysokiej zdolności i szybkości na potrzeby europejskich naukowców oraz sieci GRID o najwyższych parametrach i test-beds. Na dalszy rozwój projektów GEANT i GRID przeznaczono do 200 mln EUR z ogólnego budżetu na wspieranie infrastruktur badawczych, plus 100 mln EUR z priorytetu IST.

Nauka i społeczeństwo Działania prowadzone pod tym hasłem mają pobudzić rozwój harmonijnych stosunków między nauką a społeczeństwem i przybliżyć społeczeństwu problem innowacyjności europejskiej, jak również skłonić naukowców do krytycznego myślenia i odpowiadania na problemy społeczne. Zmiany te mają dokonać się w wyniku nawiązywania nowych kontaktów i prowadzenia świadomego dialogu pomiędzy naukowcami, przemysłowcami, decydentami politycznymi i obywatelami. Działania zgrupowane pod tym tytułem należą do inicjatyw w zakresie „Nauka i społeczeństwo” związanych z polityką, podczas gdy działania badawcze w ramach priorytetów tematycznych, zwłaszcza priorytetu 7., obejmują szerszy zakres badań w odniesieniu do obywateli i sprawowania władzy. Działania prowadzone w tym obszarze, we wszystkich dziedzinach nauki i techniki, będą dotyczyć w szczególności następujących tematów: Przybliżanie społeczeństwu problematyki badań • nauka i sprawowanie władzy; • porady naukowe; • udział społeczeństwa w badaniach; • foresight. Odpowiedzialne korzystanie z postępu naukowego i technicznego w zgodzie z podstawowymi wartościami etycznymi • ocena, zarządzanie i komunikacja w sytuacji niepewności i zagrożenia; • wiedza specjalistyczna; • analiza i wspieranie najlepszych praktyk dotyczących stosowania zasady ostrożności w różnych obszarach tworzenia polityki; • europejski system referencji; 78

•

badania nad etyką w odniesieniu do nauki, osiągnięć technologicznych i ich zastosowań.

Pobudzenie dialogu między nauką i społeczeństwem • nowe formy dialogu z udziałem wszystkich zainteresowanych stron; • wiedza naukowa obywateli; • podnoszenie świadomości społeczeństwa o osiągnięciach nauki; • promowanie kariery naukowej wśród młodych ludzi; • inicjatywy promujące rolę kobiet ich i miejsce na wszystkich szczeblach nauki i badań. Obszary tematyczne przyjmą formę inicjatyw na rzecz: • tworzenia sieci i ustanawiania powiązań strukturalnych pomiędzy instytucjami a odpowiednimi działaniami na poziomie krajowym, regionalnym i europejskim, w szczególności za pomocą technologii społeczeństwa informacyjnego; • wymiany doświadczeń i dobrych praktyk; • prowadzenia szczegółowych badań; • inicjatyw mających na celu podnoszenie świadomości, takich jak nagrody i konkursy; • zakładania baz danych i baz informacyjnych oraz prowadzenia studiów, zwłaszcza statystycznych i metodologicznych, w zakresie wymienionych tematów. WZMACNIANIE PODSTAW ERA Celem działań prowadzonych w ramach pierwszej części „Wzmacniania podstaw Europejskiej Przestrzeni Badawczej” jest wkład w tworzenie ERA poprzez stymulowanie i wspieranie koordynacji programu i wspólnych działań na poziomie krajowym i regionalnym, jak również wśród organizacji europejskich – a zatem pomoc w tworzeniu wspólnej bazy wiedzy koniecznej dla spójnego rozwoju polityki. Działania te mogą być prowadzone w każdym obszarze nauki i techniki, również w priorytetach tematycznych. Unia Europejska będzie szczególnie wspierała inicjatywy podejmowane przez kilka krajów – w obszarach wspólnych interesów strategicznych – i zapewniała synergię pomiędzy ich bieżącymi działaniami poprzez koordynację, „wzajemne otwieranie się” i „wzajemny dostęp” do wyników badań, jak również definiowała i realizowała wspólne działania. Rodzaje działań Aby osiągnąć powyższe cele przewidziano dwa rodzaje przedsięwzięć: Wzmacnianie współpracy i koordynacji działań krajowych, w tym: • wsparcie dla działań wybranych w wyniku procedury otwartego konkursu (schemat ERA-NET); • wsparcie dla działań podejmowanych poprzez europejskie ramy współpracy, zwłaszcza schemat współpracy EUROCORES Europejskiej Fundacji Naukowej (European Science Foundation, ESF); • opracowanie zintegrowanego łatwo dostępnego, przyjaznego dla użytkownika i regularnie aktualizowanego systemu informacji w celu dostarczenia społeczności 79

naukowej, kierownikom projektów i osobom odpowiedzialnym za tworzenie polityki istotnych informacji o krajowych i regionalnych programach badawczych. Wzmacnianie komplementarności i synergii działań prowadzonych na poziomie europejskim, w tym: • bezpośrednie wsparcie dla działań w zakresie współpracy naukowej i technologicznej prowadzonych w ramach programu COST; • wzmocnienie koordynacji z programem EUREKA; • wspieranie współpracy i wspólnych inicjatyw podejmowanych przez wyspecjalizowane organizacje zajmujące się współpracą naukową, takie jak: CERN, ESA, ENO, EMBL, ESRF, ILL. Działalność koordynacyjna Działania koordynacyjne z wykorzystaniem inicjatyw oddolnych, będą prowadzone na całym polu nauki i technologii w obszarach takich jak: Zdrowie • zdrowie głównych grup ludności; • główne choroby i zaburzenia (np. rak, cukrzyca i choroby z nią związane, choroby zwyrodnieniowe układu nerwowego, choroby psychiczne, choroby sercowonaczyniowe, wirusowe zapalenie wątroby, alergie, zaburzenia wzroku), rzadkie schorzenia, medycyna alternatywna lub niekonwencjonalna, a także najpoważniejsze choroby związane z ubóstwem w krajach rozwijających się; • działania w tym zakresie będą realizowane, na przykład, poprzez koordynację badań i studiów porównawczych, rozwój europejskich baz danych i sieci interdyscyplinarnych, wymianę praktyk klinicznych i koordynację prób klinicznych. Biotechnologia • zastosowania w dziedzinach innych niż zdrowie i żywność. Energia • elektrownie nowej generacji („emisja zanieczyszczeń bliska zeru”); • magazynowanie, transport i dystrybucja energii. Środowisko • środowisko miejskie (w tym zrównoważony rozwój miast i dziedzictwo kulturowe); • środowisko morskie i gospodarowanie gruntami; • zagrożenia sejsmiczne. Działania koordynacyjne będą polegać na pobudzaniu koordynacji działań badawczych prowadzonych w Europie, zarówno na poziomie krajowym jak i europejskim, ze wsparciem finansowym dla: • wzajemnego otwierania się programów krajowych i regionalnych; • tworzenia sieci działań prowadzonych na poziomie krajowym i regionalnym; • administracji i koordynacji współpracy europejskiej w dziedzinie badań naukowych i technologicznych (COST);

80

• •

koordynacji działań naukowych i technologicznych prowadzonych w ramach innych europejskich systemów współpracy, w szczególności Europejskiej Fundacji Naukowej; współpracy i wspólnych inicjatyw podejmowanych przez wyspecjalizowane organizacje w dziedzinie europejskiej współpracy naukowej, takie jak CERN, EMBL, ESO, ENO i ESA.

Działania będą realizowane w ramach starań na rzecz optymalizacji ogólnych wyników europejskiej współpracy naukowo-technologicznej i komplementarności jej różnych składników, do których należą programy COST i EUREKA. Spójny rozwój polityki w zakresie badań i innowacji w Europie • • • • •

prowadzenie studiów i analiz oraz prace związane z foresightem, statystyką i wskaźnikami; inicjowanie i wspieranie działalności wyspecjalizowanych grup roboczych i forów na rzecz „zgodności polityk” i debaty politycznej; wspomaganie prac na rzecz analizy porównawczej polityk w zakresie badań i innowacji na poziomie krajowym, regionalnym i europejskim (benchmarking); wspieranie prac w zakresie tworzenia map doskonałości naukowej i technologicznej w Europie (mapping of excellence); wspomaganie prac koniecznych do poprawy regulacji prawnych i administracyjnych dotyczących badań i innowacji w Europie.

Innovation Scoreboard – wskaźnik sukcesu Tablicę wyników innowacyjności (Innovation Scoreboard) stworzono na prośbę Rady Europejskiej w Lizbonie z marca 2000 roku jako część strategii w celu uczynienia z UE „w ciągu najbliższej dekady najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej na świecie gospodarki opartej na wiedzy”. Rada zaapelowała o porównywanie wyników krajowych w dziedzinie zatrudnienia, innowacyjności, przedsiębiorstw i badań poprzez regularne gromadzenie danych służących do określania poszczególnych wskaźników, opracowywanie wytycznych dla polityk krajowych i wzajemne uczenie się lub „otwartą koordynację” realizowaną na zasadzie przeglądów eksperckich. Innovation Scoreboard z roku 2001 jest matrycą porównawczą, zestawioną i opublikowaną przez Dyrekcję Generalną Komisji Europejskiej ds. Przedsiębiorstw, która podsumowuje dane dotyczące 17 wskaźników związanych z innowacyjnością w każdym państwie członkowskim. Wśród tych wskaźników znalazły się m.in.: 1. liczba i jakość zasobów ludzkich zatrudnionych w sektorze innowacji; 2. inwestycje sektora publicznego i prywatnego w tworzenie wiedzy, i wynikające z nich nowe patenty; 3. inne niż badania czynności prowadzące do przekazywania i stosowania nowej wiedzy; 4. dostęp do środków finansowych na innowacje, wartość produktów związanych z innowacją oraz inwestycje prywatne i publiczne w technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT). 81

Regularnie aktualizowane informacje na temat tablicy wyników innowacyjności można znaleźć na stronie: http://trendchart.cordis.lu/Scoreboard/scoreboard.htm PRIORYTETY EURATOMU Priorytetowe obszary tematyczne badań Aby wypełnić cele dotyczące badań jądrowych i działalności szkoleniowej określone w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom Treaty) i przyczynić się do tworzenia ERA, ta część 6. PR została zorganizowana według schematu przedstawionego poniżej. Uczestnictwo w całym 6. Programie Ramowym będzie otwarte dla wszystkich krajów, które podpisały stosowne umowy stowarzyszeniowe z Unią Europejską. Pozostałe kraje, tzw. kraje trzecie, mogą wziąć w nim udział na mocy dwustronnych porozumień o współpracy, natomiast naukowcy i organizacje z krajów trzecich mogą uczestniczyć w projektach 6. PR na zasadzie indywidualnie rozpatrywanych przypadków (procedura określana jako „case by case” lub „project by project”). Polska nie podpisała umowy stowarzyszeniowej z Euratomem, w związku z tym Polscy naukowcy, jako reprezentanci krajów trzecich, mogą uczestniczyć w projektach tej części 6. PR na takich właśnie indywidualnych zasadach. Kontrolowana synteza termojądrowa Kontrolowana synteza termojądrowa mogłaby przyczynić się do zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej, a co za tym idzie – spełnić warunek konieczny zrównoważonego rozwoju krajów europejskich. Złożoność wiedzy z zakresu fizyki plazmy, jak i związane z tymi zagadnieniami problemy technologiczne, których rozwiązanie jest niezbędne, sprawia, że doprowadzenie do produkcji energii dzięki zastosowaniu kontrolowanej syntezy termojądrowej wymaga realizacji w kilku etapach. Podjęcie kolejnego etapu uwarunkowane jest rezultatami uzyskanymi w poprzednim. Działania te wymagają szczególnego skupienia sił i środków, choć można oczekiwać, że w najbliższej przyszłości prace dotyczące syntezy zaczną być wspierane również przez odpowiednie przedsiębiorstwa wysokich technologii. Prowadzenie całkowicie zintegrowanych działań badawczych w zakresie kontrolowanej syntezy termojądrowej z wykorzystaniem magnetycznego uwięzienia plazmy pozwoliły zespołom europejskim objęcie w tej dziedzinie pozycji światowego lidera. Postęp w badaniach i otrzymane wyniki, zwłaszcza w przypadku instalacji JET (Joint European Torus), pozwalają na rozważenie przejścia do następnej fazy badań („Next Step”), w wyniku której powstałoby już urządzenie zdolne do wytwarzania reakcji syntezy w warunkach porównywalnych z tymi, z którymi mamy do czynienia w reaktorze energetycznym. Zakończenie prac przygotowawczych do etapu „Next Step”, w ramach międzynarodowego projektu ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor) sprzyja podjęciu decyzji o przejściu do kolejnej fazy badań i skonstruowaniu planowanej instalacji. 82

Celem tych działań będzie wykazanie naukowej i technologicznej wykonalności urządzenia wytwarzającego energię elektryczną z syntezy, z uwzględnieniem aspektów społecznych i ekonomicznych. Szczegółowe ustalenia dla takiego projektu będą zależeć od wyniku trwających obecnie negocjacji dotyczących współpracy międzynarodowej, decyzji o wkładzie UE w projekt ITER, miejsca zainstalowania tego urządzenia oraz ustanowienia odpowiednich ram prawnych dla takiego przedsięwzięcia. Udział w inicjatywie ITER wspierany jest następującymi działaniami: • wykorzystanie urządzenia JET w sposób umożliwiający odnoszenie korzyści z wprowadzanych ulepszeń., a także udział w badaniach niezbędnych do wycofywania z użycia tego typu urządzeń; • kontynuowanie badań nad fizyką i technologią syntezy, w tym badań i oceny sposobów zamykania plazmy, w szczególności zaś dalszych prac nad konstrukcją „stellaratora” Wendelstein 7-X i obsługiwania istniejących instalacji w ramach umów stowarzyszeniowych Euratomu; także koordynacja działań w zakresie badań technologicznych i materiałowych. Zarządzanie odpadami radioaktywnymi Przewidywany zakres działań to zarówno gospodarka odpadami, jak i kwestia ograniczania ich negatywnego wpływu na środowisko, w tym: • badania nad procesami długotrwałego magazynowania odpadów w głębokich warstwach geologicznych i współpraca w ramach prowadzonych w terenie badań dla trzech głównych typów formacji geologicznych; • badania w celu ograniczania negatywnego wpływu odpadów - opracowanie nowych technologii pozwalających na redukcję ryzyka związanego z odpadami poprzez zastosowanie technik rozdzielania i transmutacji oraz analiza koncepcji mających na celu ograniczenie ilości odpadów powstających w procesie wytwarzania energii jądrowej. Ochrona przed promieniowaniem Utrzymanie znaczących wyników Unii Europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego wymaga zachowania czujności. Rozszerzenie Unii niesie z sobą nowe wyzwania. Doskonalenie ochrony przed promieniowaniem pozostaje zatem obszarem priorytetowym, a w 6. PR działania prowadzone będą w następujących obszarach: • ocena zagrożeń związanych z narażeniem na niskie dawki promieniowania; • narażenie na promieniowanie stosowane w medycynie i na naturalne źródła promieniowania; • radioekologia; • ryzyko i sposoby postępowania w sytuacjach kryzysowych; • ochrona w miejscu pracy i ochrona środowiska. Inne działania w dziedzinie technologii i bezpieczeństwa jądrowego Prace prowadzone pod tym hasłem powinny: • odpowiedzieć na potrzeby naukowe i techniczne polityki UE w dziedzinie zdrowia, energii i środowiska; • zapewnić utrzymanie wysokiego poziomu możliwości europejskich w istotnych dziedzinach nie objętych priorytetami tematycznymi; 83

•

przyczynić się do tworzenia Europejskiej Przestrzeni Badawczej.

Działania będą prowadzone głównie w następujących obszarach: • koncepcje innowacyjne: ocena potencjału takich koncepcji, które oferują korzyści w dziedzinie bezpieczeństwa, ochrony środowiska, wykorzystania zasobów i ograniczania rozprzestrzeniania materiałów radioaktywnych. Przewidywane są tu również prace nad udoskonalaniem i zwiększaniem bezpieczeństwa procesów w dziedzinie energii jądrowej; • edukacja i szkolenia w zakresie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem w celu integracji i konsolidacji wysiłków poszczególnych krajów dążących do uzyskania satysfakcjonujących wyników ekonomicznych. Ponadto przewidywane są tu działania związane z mobilnością i zasobami ludzkimi, ponadnarodowym dostępem do infrastruktury badawczej oraz inne działania koordynacyjne; • działania na rzecz bezpieczeństwa istniejących instalacji jądrowych. Zasadnicza misja JRC Ochrona i bezpieczeństwo jądrowe to jeden z trzech głównych obszarów priorytetowych Wspólnotowego Centrum Badawczego (JRC) Komisji Europejskiej, wspierany trzema typami działań horyzontalnych, mianowicie: foresightem technologicznym, pomiarami i materiałami odniesienia oraz bezpieczeństwem publicznym i walką z przestępstwami finansowymi. 1. Instytut Materiałów Odniesienia i Pomiarów (Institute for Reference Materials and Measurements, IRMM) w Geel w Belgii działa na rzecz ustanawiania przemysłowych i handlowych kodeksów postępowania i ulepszania standardów bezpieczeństwa. W IRMM wykonuje się pomiary przy pomocy superczułych instrumentów w specjalnym podziemnym laboratorium. Pomiary takie służą ocenie poziomu zanieczyszczenia pożywienia, napojów i środowiska substancjami radioaktywnymi. Tworzone są tu również podstawowe standardy radioaktywności dla potrzeb diagnostyki i medycyny nuklearnej. 2. Instytut Pierwiastków Transuranowych (Institute for Transuranium Elements, ITU) w Karlsruhe w Niemczech oferuje niezawodne, neutralne ekspertyzy naukowe w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony jądrowej. Ściśle współpracuje z przemysłem oraz z krajowymi i międzynarodowymi instytucjami odpowiedzialnymi za wydawanie licencji i tworzenie przepisów w takich dziedzinach jak gospodarka odpadami jądrowymi, przeróbka takich odpadów, bezpieczeństwo wytwarzania energii jądrowej, pomiary radioaktywności w środowisku, leczenie nowotworów. 3. Instytut Energii (Institute for Energy, IE) w Petten w Holandii prowadzi badania nad czystą i zrównoważoną energią, obejmujące zarówno dziedziny jądrowe jak i niejądrowe. Działania prowadzone przez Instytut dotyczą m.in. bezpieczeństwa jądrowego w rozszerzonej UE, nowych systemów wytwarzania energii jądrowej, spalania odpadów i źródeł czystej energii, w tym harmonizacji i oceny bezpieczeństwa nowych źródeł energii jądrowej. IE korzysta również z europejskiego reaktora wysokostrumieniowego (European High Flux Reactor), który używany jest w badaniach niezbędnych do zwiększania bezpieczeństwa instalacji nuklearnych poprzez testowanie napromieniowania materiałów i paliwa, oraz do produkowania radioizotopów medycznych stosowanych w diagnozie i leczeniu nowotworów oraz opracowywaniu nowych terapii.

84

Więcej informacji na temat działalności JRC w 6. PR można znaleźć na początku niniejszego rozdziału.

85

ROZDZIAŁ 6 ŹRÓDŁA INFORMACJI I POMOCY

Serwisy Help Desk dla priorytetów tematycznych i MŚP Strony internetowe z informacją o 6. PR i działalności UE w dziedzinie badań Działające sieci informacji i pomocy UE Krajowe serwisy informacyjne Zasoby umożliwiające poszukiwanie projektów i partnerów Inne przydatne źródła informacji o UE

86

Serwisy Help Desk Komisji dla priorytetów tematycznych i MŚP Help Desk dla priorytetu: „Genomika i biotechnologia dla zdrowia” [email protected] Help Desk dla priorytetu: „Technologie Społeczeństwa Informacyjnego” [email protected] Help Desk dla priorytetu: „Nanotechnologie i nanonauki, materiały wielofunkcjonalne oparte na wiedzy, nowe procesy produkcyjne i urządzenia” [email protected] Help Desk dla priorytetu: „Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna” • Wzmacnianie konkurencyjności, Poprawa wpływu na środowisko w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń i hałasu, Poprawa bezpieczeństwa samolotów oraz GMES i Telekomunikacja satelitarna: [email protected] • Wzmacnianie zdolności operacyjnej i bezpieczeństwa systemu transportu powietrznego oraz Galileo: [email protected] Help Desk dla priorytetu: „Jakość i bezpieczeństwo żywności” [email protected] Help Desk dla priorytetu: „Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy” • Działania badawcze o efektach krótko- i średnioterminowych [email protected] • Działania badawcze o efektach średnio- i długoterminowych [email protected] • Zrównoważony transport powierzchniowy [email protected] lub [email protected] • Zmiany globalne i ekosystemy [email protected] Help Desk dla priorytetu: „Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy” [email protected] Help Desk dla priorytetów: „Zarządzanie odpadami radioaktywnymi” i „Ochrona przed promieniowaniem” [email protected] Help Desk dla MŚP [email protected] Tel +32 (0)2 295 71 75 Fax +32 (0)2 295 71 10

87

Strony internetowe z informacją o 6. PR i działaniach UE w dziedzinie badań 6. PR w serwerze Europa: • Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (FAQs) o 6. PR http://europa.eu.int/comm/research/faq.html •

Oficjalne dokumenty związane z 6. PR http://europa.eu.int/comm/research/fp6/documents_en.html

•

Europejska Przestrzeń Badawcza http://europa.eu.int/comm/research/era/index_en.html

•

Grupa Robocza ds. kontraktu modelowego http://europa.eu.int/comm/research/fp6/working-groups/modelcontract/index_en.html

•

Nowe instrumenty: sieci doskonałości i projekty zintegrowane http://europa.eu.int/comm/research/fp6/networks-ip.html

PR w serwerze CORDIS: • Are you ready for FP6 (wstępny udział i podstawowe informacje) http://www.cordis.lu/fp6/ •

Research and technological development beyond 2002 (strona domowa) http://www.cordis.lu/rtd2002/

•

Konkursy w 6. PR http://www.cordis.lu/fp6/calls/

Działające sieci informacji i pomocy UE W państwach członkowskich Unii, a także w niektórych krajach stowarzyszonych i kandydujących, mają swoje biura następujące sieci: • Network of Innovation Relay Centres (IRC) - Sieć Centrów Przekazu Innowacji promujących współpracę partnerską na rzecz rozwoju i transferu innowacji Kontakt: Innovation-Helpdesk, Enterprise DG Innovation Directorate, EUFO 2286, L-2920 Luxembourg [email protected] http://irc.cordis.lu/ Fax + 352 4301 32084 •

European Business and Innovation Centre Network (EBN) – wsparcie dla innowacyjnych przedsiębiorstw Kontakt: European BIC Network 168, Avenue de Tervuren B-1150 Brussels [email protected] http://www.ebn.br/pub/page.cfm 88

Fax +32 (0)2 772 95 74 •

European Information Centres (EIC) Network - Sieć Centrów Informacji Europejskiej świadczących usługi doradcze dla MŚP, zwłaszcza w zakresie udziału w programach UE Strona domowa: http://europa.eu.int/comm/enterprise/network/eic/eic.html Najbliższe EIC: http://europa.eu.int/comm/enterprise/networks/eic/eicgeo_cover_en.html

Krajowe serwisy informacyjne •

Krajowe Punkty Kontaktowe Krajowe Punkty Kontaktowe (KPK) zapewniają informacje, wskazówki i ogólną pomoc dla wnioskodawców chcących wziąć udział w Programach Ramowych, pomagając zainteresowanym również w zidentyfikowaniu dostępnych źródeł pomocy w kraju.

•

KPK w 5. Programie Ramowym http://www.cordis.lu/fp5/src/ncps.htm (w czasie publikowania broszury strona mogła zostać zaktualizowana)

•

Sieć Krajowych Punktów Kontaktowych dla MŚP – sieć KPK zajmujących się potrzebami MŚP w państwach członkowskich i krajach stowarzyszonych • SME Tech Web http://sme.cordis.lu/

Zasoby umożliwiające poszukiwanie projektów i partnerów •

Technology Market Place udostępnia szereg narzędzi służących do identyfikowania partnerów i projektów: CORDIS online marketplace http://www.cordis.lu/marketplace

•

Baza danych o partnerach w serwisie CORDIS – możliwość złożenia on-line profilu partnera i wyszukiwania potencjalnych partnerów z 5. PR http://www.cordis.lu/fp5/src/eoi.htm (usługa ta może zostać zaktualizowana w 6. PR, ale obecna wersja oferuje ciekawy przegląd działań w ramach poprzednich Programów Ramowych)

Inne przydatne źródła informacji o UE •

Official Journal (OJ) of the European Community – autorytatywne źródło prawa UE http://eur-op.eu.int/general/en/oj_en.htm

•

EUR-Lex - portal poświęcony prawu UE http://europa.eu.int/eur-lex/

89

•

Wspólnotowe Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej - laboratorium naukowo-techniczne Unii Europejskiej http://www.jrc.cec.eu.int

•

EUREKA - europejska sieć wspierająca projekty w zakresie działań BRT dla przemysłu. Baza danych zawiera szczegóły dotyczące projektów BRT w dziedzinie przemysłu i ich uczestników http://www.eureka.be

•

Rozmaite publikacje na temat badań europejskich: RTD info: magazyn badań europejskich http://europa.eu.int/comm/research/rtdinfo/ Innovation & Technology Transfer http://www.cordis.lu/itt/itt-en/home.html Euroabstracts http://www.cordis.lu/euroabstracts/en/home.html

90

SIEĆ KPK Krajowy Punkt Kontaktowy IPPT PAN, ul. Świętokrzyska 21, 00-049 Warszawa tel.: (48 22) 826 25 02, fax: (48 22) 828 53 70, http://www.kpk.gov.pl Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego w Polsce: Andrzej Siemaszko tel.: (48 22) 826 25 02, 828 74 83/6 w.275, 0501 378 674, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] Zastępcy Dyrektora: Jerzy Supel tel.: (48 22) 826 98 12, 826 12 81 w.351, 0501 378 689, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] Anna Pytko tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.251, 826 25 02, 0502 052 237, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] Koordynatorzy: P1 Genomika i biotechnologie dla zdrowia człowieka Anna Pytko telefon i e-mail j.w. P2 Technologie społeczeństwa informacyjnego Krzysztof Trojanowski tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.349, 828 74 81, 0502 572 902, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] P3 Nano- technologie i nauka o materiałach Zbigniew Turek tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.159, 828 74 81, 0502 052 241, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] P4 Aeronautyka i przestrzeń kosmiczna Zbigniew Turek telefon i e-mail j.w. P5 Jakość i bezpieczeństwo żywności Bożena Romanowicz tel.: (48 22) 826 25 02, 828 74 83/6 w.251, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] P6a Energia Andrzej Sławiński tel.: (48 22) 828 74 83/86 w. 159, 828 74 81, 0502 052 239, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] P6b Transport Zbigniew Turek telefon i e-mail j.w.

91

P6c Zmiany globalne Danuta Maria Antosiewicz tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.273, 828 74 81, 0502 052 238, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] P7 Obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy Wiesław Studencki tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.152, 828-74-81, 0502 052 236, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] NEST Andrzej Sławiński telefon i e-mail j.w. SME Aleksander Bąkowski tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.421, 0502 572 903, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] Innowacje Aleksander Bąkowski telefon i e-mail j.w. Stypendia, konferencje, sieci badawczo-szkoleniowe Anna Wiśniewska tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.152, 828 74 81, 0502 052 240, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] Wiesław Studencki telefon i e-mail j.w. INCO - współpraca z krajami trzecimi Anna Wiśniewska telefon i e-mail j.w. EURATOM Małgorzata Świderska tel.: (48 22) 828 74 83/6 w.241, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] Koordynator Sieci KPK Joanna Fornal tel.: (48 22) 828 74 83/6 w. 137, 826 25 02, fax: (48 22) 828 53 70 e-mail: [email protected] REGIONALNE PUNKTY KONTAKTOWE Politechnika Gdańska Biuro Programów Ramowych Unii Europejskiej ul. G. Narutowicza 11/12, 80-952 Gdańsk 92

Leonia Gajek, Iwona Rakowska e-mail: [email protected] http://www.pg.gda.pl/5PR tel. (48 58) 347 26 72, tel./fax (48 58) 347 27 11 Politechnika Śląska Pełnomocnik Rektora ds. Współpracy Międzynarodowej ul. Akademicka 2A, 44-100 Gliwice e-mail: [email protected] Jerzy Mościński e-mail: [email protected] Katarzyna Markiewicz-Śliwa e-mail: [email protected] www.rpk.ia.polsl.gliwice.pl http://6pr.rpk.ia.polsl.gliwice.pl tel. (48 32) 237 13 29, 237 20 92, fax (48 32) 231 80 85 Politechnika Krakowska Centrum Transferu Technologii ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków Tomasz Maczuga e-mail: [email protected] Mira Rączka, Anna Armuła e-mail: [email protected] www.transfer.edu.pl www.transfer.edu.pl/rpk.htm tel. (48 12) 628 28 45, tel./fax (48 12) 632 47 95 Instytut Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN ul. Doświadczalna 4, 20-290 Lublin 27 Andrzej Stępniewski e-mail: [email protected] www.ipan.lublin.pl/5pr/indexp.html tel. (48 81) 744 50 61, fax (48 81) 744 50 67 Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości w Łodzi ul. Piotrkowska 86, 90-103 Łódź Ewa Sadowska-Kowalska e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] http://www.frp.lodz.pl tel. (48 42) 630 36 67, tel./fax: (42) 632 90 89 Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ul. Rubież 46, 61-612 Poznań Jacek Guliński Agata Bartoszewska e-mail: [email protected] Elżbieta Książek e-mail: [email protected] http://www.ppnt.poznan.pl/rpk http://www.grantyeuropejskie.pl tel. (48 61) 827 97 45, fax (48 61) 827 97 41 Politechnika Szczecińska ul. Piastów 17, 70-310 Szczecin 93

Katarzyna Łazarz e-mail: [email protected] Małgorzata Tobijasz e-mail: [email protected] Jaśmina Solecka e-mail: [email protected] http://bpm.ps.pl tel. (48 91) 449 47 23, tel./fax (48 91) 449 41 53

Wrocławskie Centrum Transferu Technologii Politechnika Wrocławska ul. Smoluchowskiego 48, 50-372 Wrocław Grzegorz Gromada e-mail: [email protected] Joanna Basztura e-mail: [email protected] Szymon Kubik e-mail: [email protected] Beata Lubicka e-mail: [email protected] [email protected] tel. (48 71) 320 33 18, 320 39 12, fax (48 71) 320 39 48

Listę i adresy Lokalnych Punktów Kontaktowych i Branżowych Punktów Kontaktowych można znaleźć na stronie KPK http://www.6pr.pl/adresy/index.html

94

Czy są Państwo zainteresowani udziałem w 6. Programie Ramowym? Czy chcą Państwo wziąć udział w konkursie? Czy potrzebują Państwo informacji o przyszłych działaniach Unii Europejskiej w dziedzinie badań? Czy chcą Państwo dowiedzieć się więcej na temat Europejskiej Przestrzeni Badawczej? 6. PR stanowi całkowicie nowy i odmienny schemat zwiększania zasięgu i przyspieszania badań europejskich na nieznaną dotąd skalę. Nadaje on kierunek działaniom na rzecz Europejskiej Przestrzeni Badawczej, kształtując i budując strukturę badań europejskich na nadchodzące lata. Obok nowych instrumentów stworzonych specjalnie z myślą o 6. PR, takich jak sieci doskonałości i projekty zintegrowane, zachowano szereg tradycyjnych instrumentów, aby zapewnić płynne przejście między kolejnymi Programami Ramowymi. Celem niniejszego przewodnika jest dostarczenie potencjalnym uczestnikom programów badawczych UE i każdej stronie zainteresowanej przyszłością badań europejskich podstawowych przydatnych informacji, porad i ogólnego przeglądu 6. Programu Ramowego. Przewodnik pozwoli czytelnikowi ocenić również: 1. potencjalne korzyści z udziału jego organizacji, ośrodka badawczego, centrum doskonałości, itd. w 6. PR; 2. czy jego projekt posiada zasoby umożliwiające przyjęcie wniosku; 3. gdzie można otrzymać pomoc w przygotowaniu udanego wniosku, który miałby duże szanse na współfinansowanie przez Komisję Europejską.

Dalsze informacje Ogólne pytania na temat niniejszego przewodnika lub samego 6. Programu Ramowego, Europejskiej Przestrzeni Badawczej oraz działań UE w dziedzinie badań należy kierować do Działu Informacji i Komunikacji (Information and Communication Unit) w Dyrekcji Generalnej ds. Badań (Directorate-General for Research): European Commission B-1049 Brussels – Belgium +32 (0)2 299 18 65 +32 (0)2 295 82 20 [email protected] http://europa.eu.int/comm/research/contact_en.html

95